SYSTEM KAN-therm PORADNIK PROJEKTANTA I WYKONAWCY

Opracowanie: mgr in¿. Krzysztof Sêkowski mgr in¿. Jacek Juchnicki Opiniodawca: doc. dr in¿. Eugeniusz Kuno

Warszawa kwiecieñ 2004 KAN Sp. z o.o. Przedruk i kopiowanie bez zgody KAN Sp. z o.o. ZABRONIONE!

Spis treœci poradnika projektanta i wykonawcy. Wstêp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

Czêœæ I - Rury PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD 1. Dane Techniczne rur PE-RT i PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

1.1. Materia³ rur i zakres stosowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.1. Rury PE-RT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.2. Rury PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.3. Parametry pracy rur PE-RT i PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. W³aœciwoœci fizyczne rur PE-Xc i PE-RT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Transport i sk³adowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8 8 8 9 11 11

2. Z³¹cza do rur PE-RT, PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

2.1. Po³¹czenia skrêcane z pierœcieniem przeciêtym do rur PE-RT i PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Po³¹czenia œrubunkowe do rur PE-RT i PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Po³¹czenia zaciskowe z pierœcieniem pe³nym do rur PE-RT i PE-Xc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.1. Z³¹czki PPSU z pierœcieniem nasuwanym prask¹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12 14 15 18

3. Dane techniczne rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

3.1. Materia³ i asortyment rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Parametry pracy rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. W³aœciwoœci fizyczne rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Transport i sk³adowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21 21 22 22

4. Z³¹cza do rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23

4.1. Po³¹czenia skrêcane do rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Po³¹czenia zaprasowywane press do rur PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23 24

5. Wytyczne do projektowania i wykonywania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . .

28

5.1. Prowadzenie natynkowe rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Prowadzenie w przegrodach rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3. Izolowanie rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4. Sprawdzanie instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5. Po³¹czenie instalacji z tworzyw sztucznych ze Ÿród³em ciep³a i zabezpieczenie przed zamarzaniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28 32 33 34

6. Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

35

6.1. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z wykorzystaniem rozdzielaczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z wykorzystaniem podejœæ do baterii z odejœciem . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3. Instalacje wody ciep³ej i zimnej w uk³adzie tradycyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z trójnikami w posadzkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5. Kszta³tki u¿ywane do rur PE-RT i PE-Xc w instalacjach wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.6. Kszta³tki u¿ywane do rur PE-RT/Al/PE-HD w instalacjach wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7. Instalacje c.o. z wykorzystaniem rozdzielaczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.8. Instalacje c.o. w uk³adzie pêtli poziomej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

35 36 37 37 38 39 40 41

1

34

6.9. Instalacje c.o. w uk³adzie mieszanym z trójnikami w posadzkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.10. Instalacje c.o. w uk³adzie pêtli jednorurowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.11. Kszta³tki u¿ywane do rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD w instalacjach c.o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.11.1. Uk³ad rozdzielaczowy i z trójnikami w posadzkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.11.2. Uk³ad w pêtli poziomej dwururowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.11.3. Uk³ad w pêtli poziomej jednorurowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.11.4. Uk³ad w pêtli poziomej pod³ogowo - œciennej z wyjœciami ze œcian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.11.5. Kszta³tki specjalne do prób ciœnieniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12. Uk³ad zalistwowy prowadzenia przewodów PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12.1. Elementy sk³adowe uk³adu zalistwowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12.2. Monta¿ listwy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12.3. Standardowe warianty pod³¹czeñ grzejników w uk³adzie zalistwowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12.4. Niestandardowe warianty pod³¹czeñ grzejników w uk³adzie zalistwowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12.5. Wymagane odleg³oœci monta¿u grzejnika od œciany i posadzki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.12.6. Prowadzenie rur w uk³adzie zalistwowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

42 43 44 44 45 46 46 48 49 50 53 54 55 56 58

7. Dane do projektowania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

59

7.1. Straty ciep³a rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2. Minimalne ciœnienie wyp³ywu i obliczeniowe przep³ywy dla punktów czerpalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3. Straty ciœnienia dla wody o temp. 10°C w rurach PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.4. Straty ciœnienia w instalacjach c.o. w rurach PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.5. Zalecenia do wymiarowania hydraulicznego instalacji c.o. z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . .

59 60 61 62 67

8. Ogrzewanie pod³ogowe z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

69

8.1. Warunki komfortu cieplnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2. Konstrukcja grzejnika pod³ogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.1. Izolacja cieplna pod grzejnikiem pod³ogowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.2. Izolacja przeciwwilgociowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.3. Izolacja brzegowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.4. P³yta betonowa (jastrych) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.5. Wi¹zanie zaprawy i rozruch instalacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.6. Wyk³adziny pod³ogowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.7. Wê¿ownice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3. Monta¿ ogrzewania pod³ogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4. Zasilanie ogrzewañ pod³ogowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.1. Centralne uk³ady zmieszania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.2. Uk³ady zmieszania miejscowego zblokowane z rozdzielaczem ogrzewania pod³ogowego . . . . . . . . . 8.5. Regulacja na rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6. Wymiarowanie ogrzewania pod³ogowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

69 70 70 71 71 71 72 72 75 76 77 77 79 79 81

2

Wstêp

S

ystem KAN-therm jest w pe³ni atestowanym, kompletnym systemem rurowym przeznaczonym do budowy wewnêtrznych instalacji wody ciep³ej, zimnej, centralnego ogrzewania i ogrzewania pod³ogowego.

Elementami sk³adowymi systemu KAN-therm s¹: rury polietylenowe PE-RT (LPE) wraz ze z³¹czami mosiê¿nymi i wykonanymi z PPSU, „ rury polietylenowe PE-Xc wraz ze z³¹czami mosiê¿nymi i wykonanymi z PPSU, „ rury wielowarstwowe PE-RT/Al/PE-HD wraz ze z³¹czami mosiê¿nymi, „ rury z polichlorku winylu chlorowanego PVC-C i polichlorku winylu PVC-U ³¹czone poprzez klejenie polidyfuzyjne. „

Tak skonfigurowany asortyment systemu KAN-therm pozwala na optymalny dobór materia³u w zale¿noœci od przeznaczenia danej instalacji (ró¿nice we w³aœciwoœciach fizycznych rur). Rury PE-RT, PE-Xc mo¿na wykorzystywaæ w nowo projektowanych instalacjach, przy zastosowaniu poziomych uk³adów rozprowadzeñ typu „rura w rurze” (w rurze os³onowej np. peszel) krytych w przegrodach (posadzkach pod³óg). System KAN-therm do rur PE-RT i PE-Xc oferuje specjalny typ z³¹cz z pierœcieniem pe³nym nasuwanym prask¹ hydrauliczn¹, dopuszczony do bezpoœredniego krycia w posadzkach pod³óg. Dziêki temu mo¿na w pe³nym zakresie realizowaæ uk³ady poziome rozprowadzeñ przewodów typu: „ pêtlicowe (z po³¹czeniami w posadzkach), „ mieszane (z po³¹czeniami w posadzkach), dodatkowo: „ rozdzielaczowe (z³¹cza dostêpne lub w posadzkach – ró¿ne warianty pod³¹czeñ grzejników), „ jednorurowe (z³¹cza dostêpne lub w posadzkach dziêki stosowaniu zaworów zespolonych przeznaczonych do tych uk³adów), „ ogrzewanie pod³ogowe i ogrzewanie powierzchni otwartych (p³yty boisk, ci¹gi komunikacyjne), „ uk³ady zalistwowe. Ze wzglêdu na du¿¹ elastycznoœæ rury PE-RT i PE-Xc nie s¹ przeznaczone do prowadzeñ natynkowych (wymagana zabudowa listwami ochronnymi, du¿a iloœæ podpór ograniczaj¹ca strza³kê ugiêcia rur). Problem natynkowego prowadzenia rur czêsto spotykany w przypadkach uk³adów remontowych mo¿na rozwi¹zaæ dziêki zastosowaniu rur wielowarstwowych PE-RT/Al/PE-HD. Rury te, dziêki specjalnej konstrukcji (wewnêtrzna rura z czo³owo zgrzanej taœmy aluminiowej), charakteryzuj¹ siê zredukowanym wspó³czynnikiem wyd³u¿alnoœci termicznej, oraz brakiem pamiêci kszta³tu (mo¿na je dowolnie wyginaæ i zachowuj¹ nadany kszta³t). System KAN-therm oferuje do rur PE-RT/Al/PE-HD z³¹cza skrêcane tzw. przy³¹czki, które powinny wystêpowaæ w miejscach dostêpnych (mo¿na je kryæ w œcianach, ale nie w posadzkach pod³óg), jak równie¿ z³¹cza specjalistyczne zaprasowywane. Na bazie rur PE-RT/Al/PE-HD mo¿na wykonywaæ nastêpuj¹ce uk³ady rozprowadzeñ przewodów: „ rozdzielaczowe (z³¹cza dostêpne), „ jednorurowe (z³¹cza dostêpne), „ ogrzewanie pod³ogowe (z³¹cza dostêpne), „ uk³ady zalistwowe (z³¹cza dostêpne), „ tradycyjne rozprowadzenia przewodów (analogia do instalacji stalowych), „ podobnie jak w przypadku rur PE-Xc i PE-RT uk³ady z po³¹czeniami typu zaprasowywanego press w posadzkach. Zarówno rury PE-RT, PE-Xc jak i PE-RT/Al/PE-HD wystêpuj¹ w ograniczonym zakresie œrednic (do œrednicy ∅32 dla rur PE-RT, PE-Xc i ∅26 dla rur PE-RT/Al/PE-HD) co jest podyktowane wzglêdami ekonomicznymi i funkcjonalnymi (du¿y koszt z³¹cz mosiê¿nych dla wiêkszych œrednic, utrata w³aœciwoœci elastycznych rur ze wzglêdu na gruboœæ œcianki itd.). Rury PVC-C i PVC-U stanowi¹ uzupe³nienie systemu KAN-therm w zakresie wiêkszych œrednic (œrednice od ∅16-110 mm PVC-C i od ∅16-315 mm PVC-U) i s¹ alternatyw¹ dla rur stalowych stosowanych na

5

piony i poziomy instalacji. Rury te charakteryzuje du¿y modu³ sprê¿ystoœci, przy ich zastosowaniu mo¿liwe jest odzwierciedlenie tradycyjnych uk³adów rozprowadzeñ przewodów. Na uwagê zas³uguje fakt, ¿e system KAN-therm do rur PVC-C dysponuje kompensatorami mufowymi o zakresie œrednic ∅20 do ∅110 mm. Rury te ze wzglêdu na du¿¹ odpornoœæ na media agresywne maj¹ równie¿ zastosowanie w instalacjach przemys³owych. Nale¿y podkreœliæ, ¿e rury PE-RT (LPE), PE-Xc (VPE-c), PE-RT/Al/PE-HD, oraz PVC-U i PVC-C stanowi¹ niezale¿ne, kompletne systemy wzajemnie siê uzupe³niaj¹ce i mog¹ byæ stosowane ³¹cznie lub w dowolnych konfiguracjach np. ze stal¹ lub miedzi¹. Konfiguracja powinna byæ podyktowana aspektami funkcjonalnymi i ekonomicznymi, gdy¿ ka¿da grupa materia³owa daje inne mo¿liwoœci instalacyjne. System instalacji KAN-therm jest optymalny, spe³nia wszystkie wymagania inwestorów, wykonawców i u¿ytkowników. Jest tani, trwa³y, ³atwy i szybki w monta¿u oraz niezawodny. Elementy wchodz¹ce w sk³ad systemu posiadaj¹ wymagane w Polsce atesty Pañstwowego Zak³adu Higieny i aprobaty techniczne Centralnego Oœrodka Badawczo-Rozwojowego Techniki Instalacyjnej „Instal”. System KAN-therm stosowany jest w: „ budownictwie mieszkaniowym jedno- i wielorodzinnym, „ budynkach u¿ytecznoœci publicznej, „ budownictwie wiejskim, „ instalacjach przemys³owych i technologicznych, „ szklarniach i namiotach foliowych s³u¿¹cych do uprawy warzyw i kwiatów, „ ogrzewaniu powierzchni otwartych. Zalety instalacji wykonywanych w systemie KAN-therm: „ odpornoœæ na zarastanie kamieniem i korozjê, „ szczelne po³¹czenia, „ d³ugowiecznoœæ - trwa³oœæ materia³u oceniana na powy¿ej 50 lat, „ g³adkie powierzchnie (minimalne straty przep³ywu), „ t³umienie wibracji i ha³asu, „ mo¿liwoœæ dowolnej aran¿acji instalacji zgodnie z ¿yczeniami inwestora, „ wysoka estetyka, „ nie zawieraj¹ substancji szkodliwych dla zdrowia, „ prosty i ³atwy monta¿, „ nie przewodz¹ pr¹du, „ bardzo lekkie, „ du¿a odpornoœæ na media agresywne, „ odporne na uderzenia hydrauliczne (gwa³towne zmiany ciœnienia). Poradnik zosta³ podzielony na trzy czêœci: „ Czêœæ I - poœwiêcona jest rurom PE-RT (LPE), PE-Xc (VPE-c), PE-RT/Al/PE-HD, w przypadkach istotnych ró¿nic ka¿dy z tych materia³ów jest omawiany oddzielnie. „ Czêœæ II - poœwiêcona jest rurom PVC-U i PVC-C, w przypadkach istotnych ró¿nic ka¿dy z tych materia³ów jest omawiany oddzielnie. „ Czêœæ III - materia³y uzupe³niaj¹ce (badania, dopuszczenia na rynek, przegl¹d rozwi¹zañ materia³owych wêz³ów instalacyjnych zdefiniowanych w oprogramowaniu wspomagaj¹cym projektowanie dostarczanym przez firmê KAN). Dostêpne s¹ programy wspomagaj¹ce projektowanie instalacji (równie¿ na www.kan.com.pl): KAN ozc - do obliczania strat ciep³a pomieszczeñ i sezonowego zapotrzebowania na ciep³o dla budynków, „ KAN co-Graf - do obliczania instalacji centralnego ogrzewania, „ KAN H2O - do obliczania instalacji wody ciep³ej, zimnej i cyrkulacji, „ Ogrzewanie pod³ogowe w konstrukcjach pod³óg elastycznych (hale sportowe, stropy drewniane z pustk¹ powietrzn¹). „

6

czêœæ I Rury PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD

1. Dane techniczne rur PE-RT i PE-Xc. 1.1. Materia³ rur i zakres stosowania. 1.1.1. Rury PE-R RT.

R

ury LPE (PE-RT lub PE-MD-O) systemu KAN-therm produkowane s¹ z kopolimeru octanowego polietylenu Dowlex 2344 E odpornego na wysokie temperatury.

Asortyment rur PE-R RT: „

Rury PE-RT (Dowlex PE-MD) wg DIN 16776,16883 bez os³on antydyfuzyjnych EVOH typoszereg ∅18x2,5; ∅25x3,5; ∅32x4,4 do instalacji wody ciep³ej i zimnej.

„

Rury PE-RT (Dowlex PE-MD) wg DIN 16776, 16883, 4726 z os³onami antydyfuzyjnymi EVOH typoszereg ∅12x2; ∅14x2; ∅18x2; ∅25x3,5 do instalacji centralnego ogrzewania.

Tab.1. Wymiary rur PE-RT i ich zastosowanie oraz pojemnoœci wodne. L.p.

1 2 3 4 5 6 7

Œrednica zewnêtrzna [mm]

Gruboœæ œcianki [mm]

12 14 18 25 18 25 32

Os³ona EVOH

2 2 2 3,5 2,5 3,5 4,4

jest jest jest jest brak brak brak

Rodzaj instalacji

PojemnoϾ wodna [dm3/m]

c.o. c.o. c.o. c.o. z.w. i c.w.u. z.w. i c.w.u. z.w. i c.w.u.

0,050 0,079 0,154 0,254 0,133 0,254 0,423

Pow³oka antydyfuzyjna EVOH (alkohol etylowinylowy) nak³adana jest bezpoœrednio na rurê bazow¹ i wi¹zana do niej warstw¹ kleju.

1.1.2. Rury PE-X Xc. Rury PE-Xc systemu KAN-therm produkowane s¹ z polietylenu wysokiej gêstoœci i poddawane sieciowaniu strumieniem elektronów (metoda „c”).

Asortyment rur PE-X Xc: „

Rury PE-Xc wg DIN 16892/93 bez os³on antydyfuzyjnych EVOH typoszereg ∅18x2,5; ∅25x3,5; ∅32x4,4 do instalacji wody ciep³ej i zimnej.

„

Rury PE-Xc wg DIN 16892/93, 4726 /29 z os³onami antydyfuzyjnymi EVOH typoszereg ∅12x2; ∅14x2; ∅18x2; ∅18x2,5; ∅25x3,5; ∅32x4,4 do instalacji centralnego ogrzewania.

8

Dane techniczne rur PE-RT i PE-Xc

Tab. 2. Wymiary rur PE-Xc i ich zastosowanie oraz pojemnoœci wodne. L.p.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Œrednica zewnêtrzna [mm]

Gruboœæ œcianki [mm]

12 14 18 18 25 32 18 25 32

Os³ona EVOH

2 2 2 2,5 3,5 4,4 2,5 3,5 4,4

Rodzaj instalacji

jest jest jest jest jest jest brak brak brak

PojemnoϾ wodna [dm3/m]

c.o. c.o. c.o. c.o. c.o. c.o. z.w. i c.w.u. z.w. i c.w.u. z.w. i c.w.u.

0,050 0,079 0,154 0,133 0,254 0,423 0,133 0,254 0,423

Pow³oka antydyfuzyjna EVOH (alkohol etylowinylowy) nak³adana jest bezpoœrednio na rurê bazow¹ i wi¹zana do niej warstw¹ kleju.

1.1.3. Parametry pracy rur PE-R RT i PE-X Xc.

Z

godnie z pr EN 12318 z roku 1998 i zaleceniami do Aprobat Nr ZAT/99-02-013 wyró¿nia siê nastêpuj¹ce klasy zastosowañ: Tab.3. Klasy zastosowañ. Klasa zastosowañ

Temp. rob [OC]

Czas pracy w temp Trob [lata]

Tmax [OC]

Czas pracy w temp. Tmax [lata]

Dopuszczalna temp. awarii Tmal [OC]

Dop. czas pracy w Tmal [h]

Zakres zastosowañ Ciep³a woda u¿ytkowa 60°C Ciep³a woda u¿ytkowa 70°C ogrzewanie pod³ogowe niskotemp. ogrzewanie grzejnikowe 60°C Ogrzewanie grzejnikowe 80°C

1

60

49

80

1

95

100

2

70

49

80

1

95

100

4

20

2,5 plus 20 plus 25

70

2,5

100

100

14 plus 25 plus 10

90

1

100

100

40 60 5

20 60 80

Ciœnienie robocze dla poszczególnych klas zastosowañ zale¿ne jest od serii rur S (podaje siê najwiêksz¹ dopuszczaln¹ wartoœæ Smax).

9

Tab. 4. Dopuszczalna wartoœæ S max dla ró¿nych klas zastosowañ i ciœnieñ roboczych (rury PE-Xc). Klasa zastosowañ

Smax P rob. 4 bar

1 2 4 5

P rob. 6 bar

7,6 7,6 7,6 7,6

6,4 5,9 6,6 5,4

P rob. 8 bar

P rob. 10 bar

4,8 4,4 5,0 4,0

3,8 3,5 4,0 3,2

Rury PE-RT i PE-Xc zgodnie z aprobatami AT/98-02-0573 (PE-RT) i AT/98-01-0480 (PE-Xc) spe³niaj¹ powy¿sze wymagania i mog¹ pracowaæ: Tab. 5. Rodzaj instalacji i klasa zastosowañ

Instalacje centralnego ogrzewania klasy 5 (dla klasy 4 ogrzewanie pod³ogowe Trob/Tmax - 60/70°C) Instalacja wody zimnej z.w. Instalacja wody ciep³ej 1, (2)

Œrednica zewnêtrzna dn rur PE-RT, PE-Xc [mm]

Gruboœæ œcianki en [mm]

12 14 18 18 1) 25 1) 32 *1) 18 25 32 18 25 32

2 2 2 2,5 3,5 4,4 2,5 3,5 4,4 2,5 3,5 4,4

Os³ona EVOH

jest jest jest jest jest jest brak brak brak brak brak brak

Seria rur S

2,50 3,00 4,00 3,10 3,07 3,14 3,10 3,07 3,14 3,10 3,07 3,14

Parametry pracy

Prob(2) [bar]

Trob/Tmax [°C]

10 10 8 10 10 10 10 10 10 10 10 10

80/90 80/90 80/90 80/90 80/90 80/90 20 20 20 60,(70)/80 60,(70)/80 60,(70)/80

* nie wystêpuje dla rur PE-RT. 1) rury PE-Xc uniwersalne mog¹ce mieæ zastosowanie w instalacji z.w. i c.w.u. (P max = 10 bar, T max = 80°C), c.o. (P max = 10 bar; T max = 90°C). 2) w klasie 4,5 ciœnienie robocze dla rur PE-RT wynosi 6 bar.

Uwaga: Oddzielne przepisy okreœlaj¹ na terenie Polski max parametry pracy: „ instalacja centralnego ogrzewania 95°C i 6 bar, ogrzewanie pod³ogowe 60°C i 6 bar (w wymienionych aprobatach dla instalacji centralnego ogrzewania podaje siê max ciœnienie 6 bar), „ instalacja wody ciep³ej 60°C i 10 bar (przy punktach czerpalnych max 6 bar PN 92/B- 01706) S=(dn – en)/2en Temperaturê robocz¹ Trob w poszczególnych klasach nale¿y traktowaæ jako temperaturê projektow¹, temperaturê maksymaln¹ Tmax jako temperaturê przed przekroczeniem której instalacje powinny byæ zabezpieczone.

10

Dane techniczne rur PE-RT i PE-Xc

1.2. W³aœciwoœci fizyczne rur PE-X Xc i PE-R RT. Tab. 6. L.p. 1 2

3 4 5

6

W³asnoœci

Jedn. miary

Wspó³czynnik przewodnoœci cieplnej Wspó³czynnik rozszerzalnoœci liniowej: 20°C 100°C Gêstoœæ tworzywa Chropowatoœæ wewnêtrzna rury (bezwzglêdna) Graniczne temperatury stosowania: PE-RT PE-Xc Modu³ E

WartoϾ

[W/mK]

0,41

[K-1] [K-1] [g/cm3] [mm]

1,4x10-4 2,0x10-4 0,94 0,005

[°C] [°C] [N/mm2]

-40 ÷ 90 -40 ÷ 95 600

1.3. Transport i sk³adowanie.

R

ury PE-RT i PE-Xc dostarczane s¹ w zwojach 25, 50, 120, 200 mb w opakowaniach tekturowych. Mog¹ byæ sk³adowane w ró¿nych temperaturach, równie¿ niskich (poni¿ej 0°C). Ze wzglêdu na wra¿liwoœæ na dzia³anie promieni ultrafioletowych nale¿y chroniæ rury przed bezpoœrednim d³ugotrwa³ym dzia³aniem promieni s³onecznych.

11

2. Z³¹cza do rur PE-RT i PE-Xc. 2.1. Po³¹czenia skrêcane z pierœcieniem przeciêtym do rur PE-R RT i PE-X Xc.

1. Kszta³tka typu trójnik. 2. Korpus z³¹czki. 3. Pierœcieñ zaciskowy przeciêty. 4. Nakrêtka dociskowa. 5. Rura PE-RT lub PE-Xc.

Rys. 1

2.1. Po³¹czenia skrêcane z pierœcieniem przeciêtym do rur PE-R RT i PE-X Xc. Zasada wykonywania po³¹czenia. 1. Korpus z³¹czki wkrêciæ w kszta³tkê z uszczelnieniem gwintu. 2. Nakrêtkê i pierœcieñ osadziæ na rurze. 3. Rurê nasun¹æ na korpus z³¹czki i nakrêciæ nakrêtkê zaciskaj¹c¹ pierœcieñ. Pierœcieñ przeciêty zak³adamy na rurê, przy czym krawêdŸ pierœcienia powinna byæ odleg³a od krawêdzi rury 0,5 ÷1 mm. Rura powinna zostaæ nasuniêta do koñca korpusu z³¹czki. Po³¹czenie to mo¿na traktowaæ jako rozbieralne pod warunkiem, ¿e po wyjêciu korpusu z³¹czki z rury, odcinamy zu¿yty koniec rury i wykonujemy nowe po³¹czenie. Nie wolno obracaæ kszta³tki w stosunku do rury w trakcie i po monta¿u oraz stosowaæ jakichkolwiek past w celu ³atwiejszego wsuniêcia rury na korpus kszta³tki. Z³¹czki skrêcane wspó³pracuj¹ z: kszta³tkami z gwintami wewnêtrznymi typu kolana, trójniki, podejœcia pod bateriê, rozdzielacze nieuzbrojone,

„

Rys 2. Z³¹czka mosiê¿na z pierœcieniem przeciêtym.

Rys. 3. Kolanko z gwintem wewnêtrznym.

12

Rys. 4. Trójnik z gwintem wewnêtrznym.

Z³¹cza do rur PE-RT i PE-Xc

Rys. 5. Podejœcie do baterii z gwintem wewnêtrznym.

Rys. 6. Podejœcie do baterii z gwintem wewnêtrznym, z uszami.

Rys. 7. Podejœcie do baterii z odejœciem z gwintem wewnêtrznym.

Rys. 8. Rozdzielacz nieuzbrojony serii 81 z gwintami wewnêtrznymi.

„

armatur¹ posiadaj¹c¹ gwinty wewnêtrzne.

Po³¹czenia tego typu: nale¿y uszczelniaæ konopiami (gwinty) z dodatkiem past, zwracaj¹c uwagê aby w przypadku gwintów wewnêtrznych mosiê¿nych nie stosowaæ zbyt du¿ej iloœci paku³, „ nie mog¹ byæ ³¹czone z gwintami zewnêtrznymi rurowymi (zarys sto¿kowy) z³¹cz mosiê¿nych z gwintem wewnêtrznym (zarys cylindryczny) ze wzglêdu na niebezpieczeñstwo pêkniêcia mosi¹dzu, „ nale¿y przyj¹æ zasadê, ¿e z³¹czki i kszta³tki z gwintami wewnêtrznymi nie powinny byæ ³¹czone z elementami spoza systemu KAN-therm, „ nie mog¹ byæ zalewane w posadzkach pod³óg. „

13

2.2. Po³¹czenia œrubunkowe do rur PE-R RT i PE-X Xc.

Po³¹czenia œrubunkowe charakteryzuj¹ siê uszczelnieniem na oringu miêdzy z³¹czk¹ a kszta³tk¹.

Rys. 10. Œrubunek mosiê¿ny z pierœcieniem przeciêtym (z niklowan¹ nakrêtk¹).

Œrubunki wspó³pracuj¹ z: seri¹ kszta³tek z gwintami zewnêtrznymi 9012,

„

Rys. 11. Kolana i trójniki serii 9012 przystosowane do wspó³pracy z po³¹czeniami œrubunkowymi gwint zew. „

seri¹ rozdzielaczy uzbrojonych w specjalne nyple,

Rys. 12. Nyple umo¿liwiaj¹ce przejœcie na gwinty zewnêtrzne. „

zaworami grzejnikowymi zespolonymi HERZ i Danfoss.

Po³¹czeñ œrubunkowych nie nale¿y umieszczaæ w miejscach niedostêpnych (zalewaæ w posadzkach lub œcianach).

Rys. 13. Zawór grzejnikowy zespolony.

14

Z³¹cza do rur PE-RT i PE-Xc 2.3. Po³¹czenia zaciskowe z pierœcieniem pe³nym do rur PE-R RT i PE-X Xc.

P

o³¹czenia tego typu charakteryzuj¹ siê korpusem w postaci z³¹czki mosiê¿nej lub z PPSU, w postaci kolanka, trójnika podejœcia pod bateriê osadzanego w rurze i pierœcienia pe³nego nasuwanego na rurê.

1. Trójnik zaciskowy lub inne z³¹czki z pierœcieniem pe³nym. 2. Pierœcieñ zaciskowy pe³ny. 3. Rura PE-RT lub PE-Xc.

Rys. 14. Schemat po³¹czeñ z pierœcieniem pe³nym nasuwanym prask¹.

System KAN-therm dostarcza ca³¹ gamê specjalistycznych kszta³tek tego typu: „ z³¹czki gz i gw oraz œrubunki zaciskowe i ³¹czniki,

Rys. 15. £¹cznik zaciskowy.

Rys. 16. Z³¹czka zaciskowa z gwintem wewnêtrznym z ko³nierzem.

Rys. 17. Z³¹czka zaciskowa z ko³nierzem z gwintem zewnêtrznym.

Rys. 18. Œrubunek zaciskowy.

Œrubunek zaciskowy umo¿liwia po³¹czenie rur ∅18x2,5 i ∅18x2 z kszta³tkami serii 9012 z gwintem zewnêtrznym oraz rozdzielaczami z wyjœciem gwint zewnêtrzny 1/2”.

15

„

„

Kolana i trójniki,

Rys. 19. Kolanko zaciskowe.

Rys. 20. Kolanko zaciskowe z gwintem zewnêtrznym.

Rys. 21. Trójnik zaciskowy.

Rys. 22. Trójnik zaciskowy z gwintem zewnêtrznym.

kszta³tki z rurkami przy³¹czeniowymi,

Rys. 23. Kolanko zaciskowe z rur¹ ∅15 (L=300 mm i L=750 mm). „

Rys. 24. Trójnik zaciskowy z rurk¹ ∅15 (L=300 mm i L=750 mm).

podejœcia do baterii,

Rys. 25. Podejœcie do baterii zaciskowe.

Rys. 26. Podejœcie do baterii zaciskowe k¹towe z odejœciem.

16

Z³¹cza do rur PE-RT i PE-Xc „

pierœcienie pe³ne.

Uwaga: Ze wzglêdu na szczelnoœæ po³¹czeñ istotne jest rozró¿nianie pierœcieni przeznaczonych do rur z os³on¹ antydyfuizyjn¹ – litera A w nazwie (wymiar) i do rur bez os³on antydyfuzyjnych (brak oznaczenia liter¹ A).

Rys. 27. Pierœcieñ pe³ny do z³¹cz zaciskowych.

Do wykonywania po³¹czeñ z pierœcieniem pe³nym stosowane s¹ specjalistyczne narzêdzia. Nale¿y zwróciæ uwagê na odmiennoœæ monta¿u zl¹cz w wykonaniu mosiêznym i z PPSU.

1

2

3

4

5

6

1. Rurê PE-RT lub PE-Xc o wymaganej d³ugoœci uci¹æ za pomoc¹ no¿yc. 2. Na³o¿yæ pierœcieñ na rurê wewnêtrznie sfazowanym koñcem od strony kszta³tki. 3. Rozparcie rury rozpierakiem wykonaæ w trzech fazach. Pierwsze dwa rozparcia niepe³ne, przy czym obracamy rozpierak w stosunku do rury o 30° i 15°. Trzecie rozparcie rury pe³ne. 4. Wsun¹æ z³¹czkê w rurê do ostatniego zgrubienia. 5. U¿ywaj¹c narzêdzia do zaciskania (praska hydrauliczna lub praska rêczna) nasun¹æ pierœcieñ na rurê. 6. Po³¹czenie przygotowane jest do próby ciœnieniowej. Po³¹czenia tego typu: s¹ samouszczelniaj¹ce siê i mog¹ byæ chowane w przegrodach bez ograniczeñ, „ je¿eli s¹ wykonywane w temp. poni¿ej 5°C zaleca siê miejscowe ogrzanie rozpieranej koñcówki rury ciep³ym powietrzem lub wod¹, „ posiadaj¹ ró¿ne pierœcienie do rur z os³onami antydyfuzyjnymi (oznaczenie literk¹ A) i bez os³on antydyfuzyjnych (brak oznaczenia literk¹ A), „ wykonuje siê przy u¿yciu odpowiednich do danej œrednicy rury wk³adów prostych chwytaj¹c za ko³nierz ksztatki i pierœcieñ, „ wymagaj¹ stosowania wk³adów kszta³towych tylko do z³¹cz mosiê¿nych nie posiadaj¹cych odsadzonych ko³nierzy (nasuwanie pierœcienia na odnogê trójnika mosiê¿nego, oraz podejœæ do baterii z odejœciem), „ wystêpuj¹ w zakresie œrednic ∅14-32 mm. „

17

a

c

b

Rys. 28. Wk³ady do prasek: a) kszta³towy do trójników mosiê¿nych, b) prosty niklowany do pierœcieni i mosiê¿nych kszta³tek z odsadzonymi ko³nierzami, c) kszta³towy do podejœcia do baterii z odejœciem.

Uwaga: do z³¹cz PPSU stosuje siê wy³¹cznie wk³ady proste przeznaczone do tych z³¹cz - patrz punkt 2.3.1.

2.3.1. Z³¹czki PPSU z pierœcieniem nasuwanym prask¹.

Z

„ „ „

³¹cza tworzywowe PPSU z pierœcieniem mosiê¿nym nasuwanym prask¹ przeznaczone s¹ do rur PE-RT i PE-Xc, mog¹ pracowaæ w instalacjach: wody zimnej o temperaturze 20°C i ciœnieniu 10 bar, wody ciep³ej o temperaturze 60°C i ciœnieniu 10 bar, centralnego ogrzewania o temperaturze 95°C i ciœnieniu 6 bar i ogrzewania pod³ogowego.

Z³¹cza tworzywowe PPSU posiadaj¹ nastêpuj¹ce dopuszczenia na rynek polski: „ Aprobatê AT/2000-02-0914 wraz z rozszerzeniem dotycz¹cym œrednicy ∅32x4,4, „ Opiniê PZH HK/W/0807/01/1999.

Z³¹czki tworzywowe PPSU wystêpuj¹ w pe³nej gamie kolan i trójników w zakresie œrednic ∅14-32 mm.

Rys. 29. Z³¹czki tworzywowe PPSU.

Zasady monta¿u z³¹cz wykonanych z PPSU: 1. Przy monta¿u kolan i trójników zaciskowych wykonanych z PPSU od strony kszta³tki tworzywowej nale¿y u¿ywaæ wy³¹cznie wk³adów prostych o kodach: „ PT 8469 do po³¹czeñ o œrednicy 14 mm (wk³ad czarny), „ PT 8468 do po³¹czeñ o œrednicy 18 mm (wk³ad czarny), „ PT 8467 do po³¹czeñ o œrednicy 25 mm (wk³ad czarny), „ P 8467 do po³¹czeñ o œrednicy 32 mm (wk³ad niklowany). Kszta³tki tworzywowe nale¿y podpieraæ chwytaj¹c za ko³nierz bezpoœrednio przylegaj¹cy do króæca na który nasuwany jest pierœcieñ, w ¿adnym wypadku nie nale¿y u¿ywaæ wk³adów kszta³towych do kszta³tek mosiê¿nych P 8465, P 8464, P 8463 oraz P 8470.

18

Z³¹cza do rur PE-RT i PE-Xc 2. Kszta³tka tworzywowa powinna byæ podparta za ko³nierz bezpoœrednio przyleg³y do króæca, na który nasuwany jest pierœcieñ.

Rys. 30. Do z³¹cz PPSU u¿ywa siê tylko wk³adów prostych chwytaj¹cych za ko³nierz kszta³tki.

Do chwytania pierœcienia nale¿y u¿ywaæ wk³adów prostych do ³¹czników o kodach: „ „ „ „

P 8469 do œrednicy rury 14 mm (wk³ad niklowany), P 8468 do œrednicy rury 18 mm (wk³ad niklowany), P 8467 do œrednicy rury 25 mm (wk³ad niklowany), dla rury œrednicy 32 mm do podparcia pierœcienia nale¿y u¿yæ szczêki praski.

3. Kolanka i trójniki PPSU z rurkami niklowanymi nale¿y montowaæ jako punkty sta³e poprzez utwierdzenie w przegrodzie budowlanej polegaj¹ce na zalaniu betonem lub zapraw¹ czêœci tworzywowej kszta³tki wraz z tulejk¹ rurki. Taki monta¿ zabezpiecza kszta³tki przed powstawaniem nadmiernych obci¹¿eñ w wyniku: „ „

si³ pochodz¹cych od ciê¿aru grzejników i armatury, nie przestrzegania zasad kompensacji wyd³u¿eñ ruroci¹gów,

Sposób monta¿u z³¹cz PPSU: eliminuje stosowanie wk³adów kszta³towych do z³¹cz tworzywowych - stosowanie wk³adów kszta³towych jest niedozwolone, „ minimalizuje iloœæ przezbrojeñ praski (zmian wk³adów) z uwagi na to, ¿e trójniki redukcyjne o jedn¹ dymensjê zbudowane s¹ na tym samym korpusie co trójniki równoprzelotowe o analogicznych œrednicach - ten sam wk³ad do z³¹cz tworzywowych zak³adany jest zarówno na koñcówki równoprzelotowe trójnika jak i koñcówkê redukcyjn¹, „ pozwala na pracê praski przy zaciskaniu kszta³tek tworzywowych w pierwszym zakresie przesuwu. „

Kszta³tki tworzywowe PPSU cechuje: trwa³oœæ w instalacji wy¿sza od samych rur PEX (z³¹cze jest bardziej odporne na dzia³anie ciœnienia i temperatury ni¿ sama rura), „ wysoka odpornoœæ na uderzenia i obci¹¿enia mechaniczne, „ absolutny brak zjawiska korozji, „ ma³y ciê¿ar w stosunku do kszta³tek mosiê¿nych, „ 100% powtarzalnoœæ wyrobów (wynikaj¹ca z procesu produkcji) co praktycznie wyklucza powstawanie ukrytych wad materia³owych. „

19

Dopuszczalne naprê¿enia obwodowe [LCL] dla temperatury 70°C.

PPSU (polisulfon fenylenu) jest wysokoprzetworzonym amorficznym tworzywem konstrukcyjnym. Podstawowymi w³asnoœciami PPSU decyduj¹cymi o mo¿liwoœci stosowania tego tworzywa jako surowca do produkcji kszta³tek i z³¹cz do instalacji z.w., c.w.u., i c.o. s¹: „

„

„ „

neutralnoœæ w kontakcie z wod¹ i ¿ywnoœci¹ potwierdzona badaniami National Sanitation Fundation USA (zgodnoœæ ze standardami NSF/ANSI Standard 61 – kontakt z ¿ywnoœci¹), WRc Anglia (pozytywne testy BS 6920 – kontakt z wod¹ pitn¹), German Federal Healf Office (zgodnoœæ z wymaganiami KTW), odpowiednia odpornoœæ na procesy starzenia w wyniku dzia³ania temperatury i ciœnienia – przeprowadzone badania LTHS polegaj¹ce na badaniu czasu po jakim pêknie próbka materia³u bêd¹ca pod wp³ywem ciœnienia i temperatury, wyniki których zosta³y ekstrapolowane metod¹ SEM wg ISO/TR 9080, potwierdzi³y mo¿liwoœæ stosowania tego materia³u w instalacjach c.w.u. i c.o. i uzyskania ponad 50 letniej trwa³oœci kszta³tek, odpowiednia odpornoœæ na dzia³anie wody z du¿¹ zawartoœci¹ chloru w wysokich temperaturach, brak trwa³ych odkszta³ceñ materia³u poddanego obci¹¿eniom mechanicznym w wysokiej temperaturze, co decyduje o stabilnoœci wymiarów kszta³tek w czasie (odpornoœæ na pe³zanie materia³u), a zatem szczelnoœci po³¹czeñ zaciskowych.

Polisulfony s¹ sprawdzonymi materia³ami i stosowanymi w instalacjach od wielu lat jako surowiec do produkcji z³¹czek i kszta³tek, korpusów pomp, elementów wymienników, czêœci i wk³adów do baterii czerpalnych.

20

3. Dane techniczne rur PE-RT/Al/PE-HD. 3.1. Materia³ i asortyment rur PE-R RT/Al/PE-H HD.

R

ury PE-RT/Al/PE-HD Multi Universal i Multi Basic s¹ rurami wielowarstwowymi z wewnêtrzn¹ rur¹ aluminiow¹ w postaci zwiniêtej taœmy zgrzanej doczo³owo ultradŸwiêkami do której klejone s¹ wewnêtrzna warstwa polietylenu PE-RT, oraz zewnêtrzna warstwa polietylenu PE-HD. Dziêki takiej konstrukcji rury PE-Xc/Al/PE-Xc cechuje: „ naturalna odpornoœæ na dyfuzjê tlenu, „ elastycznoœæ rur i brak pamiêci kszta³tu – mo¿na gi¹æ i zachowuj¹ nadany kszta³t, „ redukcja wspó³czynnika wyd³u¿enia termicznego rur do wartoœci wyd³u¿enia aluminium, „ temperatura awaryjna pracy 100°C (T max 95°C). Produkowane s¹ dwa typy rur PE-RT/Al/PE-HD ró¿ni¹ce siê gruboœci¹ aluminium przeznaczone zarówno do instalacji z. w., c. w. u. i c. o.: „ Multi Basic (szereg PN 10) o gruboœci warstwy aluminium 0,2 mm i œrednicach ∅14x2 i 16x2 mm, „ Multi Universal (szereg PN 12) o minimalnej gruboœci warstwy aluminium 0,4 mm i œrednicach ∅14x2,16x2, 20x2, 26x3 mm. Tab. 7. Wymiary rur PE-RT/Al/PE-HD, ich zastosowanie i pojemnoœci wodne. L.p.

Œrednica zewnêtrzna [mm]

Gruboœæ œcianki [mm]

Rodzaj instalacji

PojemnoϾ wodna [dm3/m]

1 2 3 4

14 16 20 26

2 2 2 3

c.o. z.w. i c.w.u c.o. z.w. i c.w.u c.o. z.w. i c.w.u c.o. z.w. i c.w.u

0,079 0,113 0,201 0,314

3.2. Parametry pracy rur PE-R RT/Al/PE-H HD. Zgodnie z zaleceniami do Aprobat Nr ZAT/99-02-013 wyró¿nia siê nastêuj¹ce zakresy zastosowañ:

Tab. 8. Trob [oC]

Czas pracy w Trob [lata]

Tmax [oC]

60

49

80

20

2,5 plus

40

20 plus

60

25 plus

20 60 90

14 plus 25 plus 10

Czas pracy w Tmax [lata]

Dopuszczalna Temp. awarii Tmal [oC]

Dop. czas pracy w Temp. Tmal [h]

Zakres zastosowañ

95

100

ciep³a woda u¿ytkowa 60°C

1

70

2,5

100

100

95

1

100

100

21

ogrzewanie pod³ogowe niskotemp. ogrzewanie grzejnikowe 60°C ogrzewanie grzejnikowe 90°C

Ciœnienie robocze dla rur PE-RT/Al/PE-HD w poszczególnych zakresach zastosowañ: Tab. 9. Zakres zastosowañ

Multi Basic szereg PN 10

Ciep³a woda u¿ytkowa 60°C Ogrzewanie pod³ogowe. Niskotemp. Ogrzewanie grzejnikowe 60° Ogrzewanie grzejnikowe 90°C

Multi Universal szereg PN 12

6 bar

10 bar

6 bar

10 bar

6 bar

10 bar

Uwaga: Oddzielne przepisy okreœlaj¹ na terenie Polski max parametry pracy: „ instalacja centralnego ogrzewania 95°C i 6 bar, ogrzewanie pod³ogowe 60°C i 6 bar, „ instalacja wody ciep³ej 60°C i 10 bar (przy punktach czerpalnych max 6 bar PN 92/B-0 01706). Na terenie Polski rury PE-RT/Al/PE-HD zgodnie z aprobat¹ AT/2003-02-1318 mog¹ pracowaæ: Tab. 10. Rodzaj instalacji

Ciœnienie pracy Temperatura [bar] pracy Toper dla typu rur [°C] Univerasal / Basic

Woda zimna u¿ytkowa Ciep³a woda u¿ytkowa Ogrzewanie pod³ogowe Ogrzewanie grzejnikowe

10 / 6 10 / 6 6 6

20 60 60 90

Czas pracy w Toper [lata]

Tmax [°C]

49

95

Czas pracy Temperatura w Tmax awaryjna [lata] Tmal [°C] 1

100

* Dotyczy 100 h pracy w okresie eksploatacji 50 lat.

Uwaga : Dla rur PE-RT/Al/PE-HD systemu KAN-therm obowi¹zuj¹ identyczne parametry pracy jak rury PE-RT/Al/PE-HD Multi Universal, jak równie¿ te same zasady monta¿u i wykonawstwa instalacji.

3.3. W³aœciwoœci fizyczne rur PE-R RT/Al/PE-H HD. Tab. 11. W³aœciwoœci fizyczne rur PE-RT/Al/PE-HD. L.p.

W³asnoœci

Jedn. miary

WartoϾ

1 2

Wspó³czynnik przewodnoœci cieplnej Wspó³czynnik rozszerzalnoœci liniowej

[W/mK] [K-1]

0,43 0,25x10-4

3 4 5 6

Gêstoœæ tworzywa Chropowatoœæ wewnêtrzna rury (bezwzglêdna) Graniczne temperatury stosowania Brak pamiêci kszta³tu

[g/cm3] [mm] [°C] -

0,945 0,005 -40 ÷ 95

3.4. Transport i sk³adowanie.

R

ury PE-RT/Al/PE-HD dostarczane s¹ w zwojach lub w odcinkach prostych w opakowaniach kartonowych. Sk³adowanie powinno odbywaæ siê w pomieszczeniach zadaszonych. Nale¿y chroniæ rury przed bezpoœrednim dzia³aniem promieni s³onecznych (ultrafioletowych) w czasie magazynowania.

22

4. Z³¹cza do rur PE-RT/Al/PE-HD. 4.1. Po³¹czenia skrêcane do rur PE-R RT/Al/PE-H HD. Rury PE-RT/Al/PE-HD ³¹czy siê za pom¹c¹ przy³¹czek mosiê¿nych skrêcanych.

1. Kszta³tka typu podejœcie do baterii. 2. Korpus przy³¹czki lub œrubunku. 3. Nakrêtka dociskowa.

1

2

3

Rys. 31. Elementy sk³adowe po³¹czeñ wykonywanych przy u¿yciu przy³¹czek.

Przy³¹czki skrêcane wspó³pracuj¹ z: kszta³tkami z gwintami zewnêtrznymi serii 9012 typu kolana, trójniki, podejœcia do baterii posiadaj¹cymi specjalnie uformowane gniazda oraz z rozdzielaczami wyposa¿onymi w nyple.

„

Rys. 32. Kolanko wkrêtne.

Rys. 33. Trójnik wkrêtny.

Rys. 34. Kolanko wkrêtno-nakrêtne.

Rys. 36. Rozdzielacz do centralnego ogrzewania z nyplami do œrubunków (seria 61).

Rys. 36a. Przy³¹czka i œrubunek.

Rys. 35. Podejœcie do baterii.

23

Rozdzielacze serii 61 wspó³pracuj¹ ze œrubunkami przy³¹cznymi G 3/4" w przypadku u¿ycia rury PE-RT b¹dŸ PE-Xc, lub przy³¹czkami do rury wielowarstwowej z gwintem G 3/4". Wejœcie i wyjœcie z rozdzielacza G 1" gwint wewnêtrzny.

Po³¹czenia tego typu: s¹ samouszczelniaj¹ce, „ mog¹ byæ chowane w œcianach, „ nie zaleca siê chowania tego typu po³¹czeñ w szlichtach posadzek, „ nie nale¿y ³¹czyæ z gwintami zewnêtrznymi rurowymi (zarys sto¿kowy) z³¹cz mosiê¿nych z gwintem wewnêtrznym, w przypadku wyst¹pienia gwintów wewnêtrznych mosiê¿nych obowi¹zuj¹ zasady podane w punkcie 2.1. „

Monta¿ przy³¹czek.

1

2

3

4

5

6

1. Rurê przeci¹æ prostopadle do osi za pomoc¹ specjalnych no¿yc. 2. Nadaæ rurze ¿¹dany kszta³t. Gi¹æ przy u¿yciu sprê¿yny zewnêtrznej lub wewnêtrznej. Przestrzegaæ minimalnego promienia giêcia Rg ≥ 5 Dz. 3. Wykalibrowaæ rurê i sfazowaæ jej krawêdzie wewnêtrzne kalibratorem nie g³êbiej ni¿ do warstwy aluminium. Za³o¿yæ na rurê nakrêtkê œrubunka z pierœcieniem przeciêtym (lub nakrêtkê przy³¹czki). 4. Korpus œrubunka (przy³¹czki) wsun¹æ do wnêtrza rury do wyraŸnie wyczuwalnego oporu. G³êbokoœæ wsuniêcia przy³¹czki wynosi ok. 9 mm dla rur ∅14, 16, 20 oraz 12 mm dla rur ∅26. 5. Korpus œrubunka (przy³¹czki) wsun¹æ wraz z rur¹ w gniazdo kszta³tki do wyraŸnego oporu. Pierœcieñ przeciêty dosun¹æ w kierunku kszta³tki. 6. Nakrêtkê œrubunka (przy³¹czki) nakrêciæ na kszta³tkê przy pomocy klucza p³askiego nie dalej ni¿ do koñca gwintu w celu uzyskania gotowego po³¹czenia.

4.2. Po³¹czenia zaprasowywane press do rur PE-R RT/Al/PE-H HD.

P

o³¹czenia zaprasowywane press do rur PE-RT/Al/PE-HD charakteryzuj¹ siê specjalnie uformowanymi korpusami typu kolana, trójniki, podejœcia do baterii wyposa¿onymi w koñcówki z oringami, które s¹ osadzane w rurze. Zewnêtrzny pierœcieñ stalowy po zaprasowaniu prask¹ powoduje docisk rury do koñcówki korpusu.

24

Z³¹cza do rur PE-RT/Al/PE-HD

1. Korpus ³¹cznika. 2. Pierœcieñ stalowy. 3. Uszczelka typu O-Ring.

Rys. 37. Elementy sk³adowe po³¹czeñ zaprasowywanych press.

System KAN-therm dostarcza ca³¹ gamê specjalistycznych kszta³tek tego typu: „ z³¹czki gz i ³¹czniki zaciskowe,

Rys. 38. Z³¹czka gz. „

Rys. 39. £¹cznik zaciskowy.

kolano i trójnik,

Rys. 40. Kolano.

Rys. 41. Trójnik.

25

Do wykonywania po³¹czeñ z pierœcieniem pe³nym stosowane s¹ specjalistyczne narzêdzia.

1

2

3

4

5

6

1. Rurê przeci¹æ prostopadle do osi za pomoc¹ specjalnych no¿yc. 2. Nadaæ rurze ¿¹dany kszta³t. Gi¹æ przy u¿yciu sprê¿yny zewnêtrznej lub wewnêtrznej. Przestrzegaæ minimalnego promienia giêcia Rg ≥ 5 Dz. 3. Wykalibrowaæ rurê i sfazowaæ jej krawêdzie wewnêtrzne kalibratorem nie g³êbiej ni¿ do warstwy aluminium. 4. Nasun¹æ na rurê pierœcieñ, nastêpnie rurê z pierœcieniem nasun¹æ na z³¹cze do koñca korpusu, kontrolowaæ zachowanie oringów poprzez obserwacjê z³¹cza w fazie nasuwania rury z pierœcieniem. Pierœcieñ dosun¹æ do ko³nierza kszta³tki. 5. G³owicê praski umieœciæ na pierœcieniu tak, aby styka³a siê z ko³nierzem z³¹czki. KrawêdŸ zewnêtrzna g³owicy powinna byæ dosuniêta do ko³nierza z³¹czki, ale nie obejmowaæ go. 6. Uruchomiæ napêd praski i wykonaæ po³¹czenie. Po³¹czenia tego typu: s¹ samouszczelniaj¹ce, mog¹ byæ chowane w przegrodach, równie¿ w posadzkach, pod warunkiem nieuszkodzenia oringów w czasie monta¿u, wykonuje siê przy u¿yciu g³owicy odpowiedniej do danej œrednicy rury,

Q Q

Q

Q

Q Q

zaleca siê wykonanie ich przy u¿yciu oryginalnych narzêdzi systemu KAN-therm (dla œrednic ∅16 i 20 dopuszcza siê stosowanie narzêdzi o zarysie zgodnym ze standardem "U"), wystêpuj¹ w zakresie œrednic ∅16-26 mm. powinny byæ wykonywane w temperaturze powy¿ej 0°C.

Uwaga : W konstrukcji kszta³tek zastosowano technikê „luŸnego pierœcienia” - nasuwanego wraz z rur¹. Taka konstrukcja wymusza w fazie koñcowej dosuniêcie samego pierœcienia do ko³nierza korpusu ju¿ po ustabilizowaniu rury w stosunku do kszta³tki (kontrola poprawnoœci monta¿u). Pozwala to na pe³n¹ kontrolê uszczelnieñ o-ringowych w czasie monta¿u, oraz daje mo¿liwoœæ ³atwego oczyszczenia korpusu z³¹czki w przypadku zabrudzenia w warunkach budowy.

26

Z³¹cza do rur PE-RT/Al/PE-HD Koñcowa faza wykonywania po³¹czenia:

Rys. 42. Po osadzeniu rury z pierœcieniem na korpusie z³¹czki nale¿y dosun¹æ pierœcieñ do ko³nierza korpusu.

Rys. 43. Po dosuniêciu pierœcienia do ko³nierza korpusu na z³¹czce umieœciæ szczêkê praski tak aby styka³a siê z konierzem korpusu, ale go nie obejmowa³a.

27

5. Wytyczne do projektowania i wykonywania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD. 5.1. Prowadzenie natynkowe rur PE-R RT, PE-X Xc, PE-R RT/Al/PE-H HD. „ „

Zawsze rozwa¿yæ mo¿liwoœæ os³oniêcia rur - zabezpieczenie przed mechanicznymi uszkodzeniami. Rury mocowaæ do œcian za pomoc¹ obejm stalowych z gumowymi podk³adkami lub z tworzyw sztucznych.

Rys. 47. Zamocowanie rury polietylenowej przy prowadzeniu natynkowym za pomoc¹ obejmy stalowej z gumow¹ podk³adk¹.

Rys. 48. Natynkowe prowadzenie rur za p³ytami kartonowo-gipsowymi.

28

Wytyczne do projektowania i wykonywania instalacji „

Mocowania rozmieszczaæ w zalecanych odleg³oœciach. Tab. 12. Sposób

Odleg³oœæ miêdzy podporami ruroci¹gów [m]

u³o¿enia przewodu

Œrednica rury PE-Xc i PE-RT 12x2

„ „ „

14x2

18x2 (2,5)

Przewody poziome

0,5

0,5

0,5

Przewody pionowe

1,0

1,0

1,0

25x3,5

Œrednica rury PE-RT/Al/PE-HD 32x4,4

14x2

16x2

20x2

26x3

0,8

0,8

1,0

1,0

1,0

1,5

1,0

1,0

1,0

1,0

1,5

1,5

Rury PE-RT, PE-Xc zawsze ulegaj¹ ugiêciu pod wp³ywem ciê¿aru wody i temperatury. Rury PE-RT/Al/PE-HD nie ulegaj¹ ugiêciu pod wp³ywem ciê¿aru wody i temperatury. Stosowaæ zasady kompensacji naturalnej wyd³u¿enia termicznego rur.

Wyd³u¿enia termiczne mo¿na okreœliæ ze wzoru:

∆L = α × L × ∆t -1

α - wspó³czynnik rozszerzalnoœci liniowej [k ]

L - pocz¹tkowa d³ugoœæ przewodu mog¹cego ulec wyd³u¿eniu ∆t - ró¿nica temperatury pracy i temperatury monta¿u przewodu

Wyd³u¿enie termiczne odcinka L o d³ugoœæ ∆L spowoduje odkszta³cenie tzw. ramienia sprê¿ystego „a”. D³ugoœæ ramienia sprê¿ystego mo¿emy dowolnie regulowaæ poprzez zmianê miejsca usytuowania podpory przesuwnej PP. Samokompensacja bêdzie w tym przypadku polega³a na takim dobraniu d³ugoœci ramienia „a”, aby na odcinku PS-PP nie przekroczyæ dopuszczalnych naprê¿eñ.

Rys. 49. Samokompensacja rury PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD.

29

„

Wyd³u¿enie ∆L i ramiê sprê¿yste “a” okreœlaæ wg poni¿szych danych. Tab. 13. Wyd³u¿enie odcinka ∆L w funkcji d³ugoœci L i ró¿nicy temperatur ∆t dla rur PE-RT i PE-Xc. Ró¿nica temperatur ∆t [°C]

D³ugoœæ odcinka L [m] 0,5 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0

Wyd³u¿enie odcinka ∆L [mm] 10

20

30

40

50

60

70

80

90

0,9 1,8 3,6 5,4 7,2 9,0 10,8 12,6 14,4 16,2 18,0

1,8 3,6 7,2 10,8 14,4 18,0 21,6 25,2 28,2 32,4 36,0

2,7 5,4 10,8 16,2 21,6 27,0 32,4 37,8 43,2 48,6 54,0

3,6 7,2 14,4 21,6 28,8 36,0 43,2 50,4 57,6 64,8 72,0

4,5 9,0 18,0 27,0 36,0 45,0 54,0 63,0 72,0 81,0 90,0

5,4 10,8 21,6 32,4 43,2 54,0 64,8 75,6 88,2 97,2 100,8

6,3 12,6 25,2 37,8 50,4 63,0 75,6 88,2 100,8 113,4 126,0

7,2 14,4 28,8 43,2 57,6 72,0 86,4 100,8 115,2 129,6 144,0

8,1 16,2 32,4 48,6 64,8 81,0 97,2 113,4 129,6 145,8 162,0

Tab. 14. Wyd³u¿enie odcinka ∆L w funkcji d³ugoœci L i ró¿nicy temperatur ∆t dla rur PE-RT/Al/PE-HD. Ró¿nica temperatur ∆t [°C]

D³ugoœæ odcinka L [m] 0,5 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0

„

Wyd³u¿enie odcinka ∆L [mm] 10

20

30

40

0,13 0,25 0,50 0,75 1,00 1,25 1,50 1,75 2,00 2,25 2,50

0,25 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 4,00 4,50 5,00

0,38 0,75 1,50 2,25 3,00 3,75 4,50 5,25 6,00 6,75 7,50

0,50 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 9,00 10,00

50

60

70

80

90

0,63 1,25 2,50 3,75 5,00 6,25 7,50 8,75 10,00 11,25 12,50

0,75 1,50 3,00 4,50 6,00 7,50 9,00 10,50 12,00 13,50 15,00

0,88 1,75 3,50 5,25 7,00 8,75 10,50 12,25 14,00 15,75 17,50

1,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00 14,00 16,00 18,00 20,00

1,13 2,25 4,50 6,75 9,00 11,25 13,50 15,75 18,00 20,25 22,50

D³ugoœæ ramienia sprê¿ystego „a” okreœliæ wed³ug poni¿szych danych.

Tab. 15. Wymagana d³ugoœæ ramienia sprzê¿ystego „a” w zale¿noœci od wyd³u¿enia termicznego rury ∆L i jej œrednicy dla rur PE-Xc i PE-RT. D³ugoœæ ramienia sprê¿ystego „a” [m] Wyd³u¿enie ∆L [mm] 50 75 100 125 150

Rura o œrednicy [mm] 14x2 0,40 0,50 0,55 0,65 0,75

18x2 (18x2,5) 0,45 0,60 0,65 0,70 0,80

30

25x3,5

32x4,4

0,55 0,65 0,75 0,85 0,90

0,60 0,75 0,85 1,00 1,05

Wytyczne do projektowania i wykonywania instalacji Tab.16. Wymagana d³ugoœæ ramienia sprê¿ystego „a” w zale¿noœci od wyd³u¿enia termicznego rury ∆L i jej œrednicy dla rur PE-RT/Al/PE-HD. D³ugoœæ ramienia sprê¿ystego „a” [m] Wyd³u¿enie ∆L [mm] 30 40 50

„

Rura o œrednicy [mm] 14x2

16x2

20x25

26x3

0,50 0,60 0,70

0,60 0,70 0,80

0,70 0,80 0,90

0,80 0,90 1,00

W przypadku stosowania kompensatorów U-kszta³towych przestrzegaæ regu³ minimalnego promienia giêcia rur.

Dopuszczalny minimalny promieñ giêcia rur PE-Xc i PE-RT, PE-RT/Al/PE-HD nale¿y przyjmowaæ:

Rmin = 5 × Dz [mm] gdzie: Dz - œrednica zewnêtrzna rury [mm]

Rys. 50. Praca kompensatora “U”kszta³towego.

„

Punkty sta³e wykonywaæ przy kszta³tkach.

Rys. 51. Punkty sta³e.

Podpory przesuwne PP w postaci obejm nale¿y umieszczaæ w odleg³oœciach podanych w Tabeli 12. W przypadku odejœcia od trójnika (rysunek 52.) równie¿ nale¿y zapewniæ ramiê sprê¿yste na tym odejœciu (a1). „

Przejœcia przez przegrody nale¿y wykonywaæ w rurze os³onowej o wiêkszej œrednicy z materia³u o zbli¿onej twardoœci do polietylenu z g³adkimi krawêdziami np. PCV, a nastêpnie mo¿na uszczelniæ materia³em trwale elastycznym.

31

Rys. 52. Przyk³ad prawid³owej kompensacji pionu.

5.2. Prowadzenie w przegrodach rur PE-R RT, PE-X Xc, PE-R RT/Al/PE-H HD. „

„

„

W przypadku prowadzenia w przegrodach rur nale¿y stosowaæ system rura w rurze (rura os³onowa peszel) lub prowadzenie w izolacji ze spienionego polietylenu. W przypadku bezpoœredniego zabetonowania (nie zalecane - wyj¹tek ogrzewanie pod³ogowe) przewodu zapewniæ odpowiedni¹ gruboœæ zaprawy kryj¹cej rurê (min. 3 cm). W przypadku bruzd zakrywanych siatkami tynkarskimi wyeliminowaæ mo¿liwoœæ uszkodzenia rury o ostre krawêdzie bruzd.

Rys. 53. Cementowanie rur na sta³e.

32

Wytyczne do projektowania i wykonywania instalacji

1 - Peszel. 2 - Uchwyt mocuj¹cy z podk³adk¹ gumow¹. 3 - Siatka tynkarska. 4 - Warstwa tynku.

Rys. 54. Krycie bruzd przy u¿yciu siatek tynkarskich. „

W przypadku prowadzenia rur w posadzkach pod³óg systemem rura w rurze nie naci¹gaæ rur PE-Xc i PE-RT, nie prowadziæ po linii prostej lecz lekkimi ³ukami z uwagi na skurcz pocz¹tkowy i umo¿liwienie swobodnej pracy termicznej.

5.3. Izolowanie rur PE-R RT, PE-X Xc, PE-R RT/Al/PE-H HD.

Nale¿y stosowaæ izolacjê z pianki poliuretanowej lub spienionego polietylenu w nastêpuj¹cych sytuacjach: „ „

„ „ „

dla d³ugich ci¹gów przewodów, gdzie mo¿e wystêpowaæ du¿e sch³odzenie wody, w obszarach o du¿ym zagêszczeniu rur grzewczych z uwagi na mo¿liwoœæ wystêpowania podwy¿szonej temperatury posadzki, dla ruroci¹gów prowadzonych w stropach nad nieogrzewanymi pomieszczeniami, w celu nie dopuszczenia do ewentualnego zamarzniêcia wody w rurach, w celu nie dopuszczenia do kondensacji wilgoci z powietrza na powierzchni rur transportuj¹cych czynnik o temperaturze ni¿szej od temperatury punktu rosy powietrza otaczaj¹cego.

Zalecane gruboœci g [mm] izolacji podaje tabela 17. Tab.17.

Œrednica rury PE-RT/Al/PE-HD

Pianka poliuretanowa s=0,037 W/mK g[mm] Temperatura wody tw [°C] 55 70 95

Œrednica rury PE-Xc, PE-RT

Temperatura otoczenia ti [°C] 8

0

8

0

8

0

∅14x2 ∅16x2

∅14x2 ∅18x2

11

13

15

16

20

22

∅20x2 ∅26x3

∅25x3,5

12

14

16

17

21

23

∅32x4,4

14

16

18

20

23

25

33

Œrednica rury PE-RT/Al/PE-HD

Pianka poliuretanowa s=0,041 W/mK g[m] Temperatura wody tw [°C] 55 70

Œrednica rury PE-Xc, PE-RT

95

Temperatura otoczenia ti [°C] 8

0

8

0

8

0

∅14x2 ∅16x2

∅14x2 ∅18x2

12

14

16

17

21

23

∅20x2 ∅26x3

∅25x3,5

13

15

17

18

23

24

∅32x4,4

15

17

19

21

23

25

5.4. Sprawdzanie instalacji z rur PE-R RT, PE-X Xc, PE-R RT/Al/PE-H HD.

P

„ „

„

„

róbê ciœnieniow¹ przeprowadza siê przy ciœnieniu 1,5 raza wy¿szym od ciœnienia roboczego (ciœnienie nie wiêksze ni¿ dopuszczalne dla najs³abszego punktu instalacji) przy odkrytych przewodach (nie zabetonowanych): wytworzyæ trzykrotnie w odstêpach co 10 minut ciœnienie próbne, po ostatnim osi¹gniêciu ciœnienia próbnego w przeci¹gu 30 minut ciœnienie nie powinno obni¿yæ siê o wiêcej ni¿ 0,6 bara, po dalszych dwóch godzinach ciœnienie nie powinno obni¿yæ siê wiêcej ni¿ o 0,2 bara od wartoœci odczytanej po 30 minutach, podczas próby szczelnoœci nale¿y wizualnie sprawdziæ szczelnoœæ z³¹cz.

W fazie wylewania posadzek, na których roz³o¿ono rury nale¿y utrzymywaæ w rurach ciœnienie min 3 bary (zalecane 6 bar). W przypadku natynkowego prowadzenia rur sprawdziæ zachowanie siê podpór sta³ych i przesuwnych.

5.5. Po³¹czenie instalacji z tworzyw sztucznych ze Ÿród³em ciep³a i zabezpieczenie przed zamarzaniem.

U

nikaæ bezpoœredniego podgrzewania przewodów z rur z tworzyw sztucznych przez Ÿród³o ciep³a. W tym celu: „ pomiêdzy Ÿród³o ciep³a, a instalacjê z tworzywa sztucznego wstawiæ odcinek przewodu metalowego o d³ugoœci 0,6 m dla temperatury obliczeniowej poni¿ej 60°C, „ pomiêdzy Ÿród³o ciep³a, a instalacjê z tworzywa sztucznego wstawiæ odcinek przewodu metalowego o d³ugoœci 1,5 m dla temperatury obliczeniowej 95°C, „ dopuszcza siê poœrednie pod³¹czenie przep³ywowych podgrzewaczy wody przy u¿yciu wê¿yków elastycznych. Nale¿y zabezpieczæ Ÿród³o ciep³a, przed wzrostem temperatury powy¿ej: „ 95°C dla rur PE-RT/Al/PE-HD, „ 90°C dla rur PE-RT i PE-Xc. W ka¿dym przypadku instalacja powinna byæ zabezpieczona przed zamarzniêciem. W przypadku czynników o niskiej temperaturze (poni¿ej 5°C) nale¿y stosowaæ roztwory wodne glikolu propylenowego. Zalecany jest gotowy preparat oferowany przez KAN mog¹cy pracowaæ w temperaturze do - 20°C i dostarczany jako gotowy p³yn do nape³niania instalacji. Wersja programu KAN co-Graf 3.2 posiada opcjê obliczania instalacji nape³nionej roztworami glikolu.

34

6. Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD. 6.1. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z wykorzystaniem rozdzielaczy.

Rys. 55.

Cechy uk³adu: system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w posadzkach i œcianach, „ ka¿dy punkt czerpalny posiada indywidualne zasilanie, „

Rys. 56.

„ „ „ „

Rys. 57.

mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ skrêcanych (przy rozdzielaczach i punktach czerpalnych), mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ wodomierzy przed rozdzielaczem, uk³ad materia³och³onny, rozdzielacze kryte w szafkach lub szachtach.

35

6.2. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z wykorzystaniem podejœæ do baterii z odejœciem.

Rys. 58.

Cechy uk³adu: system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w œcianach, „ ka¿dy punkt czerpalny stanowi jednoczeœnie odejœcie do nastêpnego punktu czerpalnego, „ brak rozdzielaczy, „ mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ skrêcanych, zaciskowych (PE-Xc, PE-RT) i zaprasowywanych (PE-RT/Al/PE-HD), „ mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ wodomierzy przy pionie, „ uk³ad o zminimalizowanym zu¿yciu materia³ów. „

Rys. 59.

36

Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD 6.3. Instalacje wody ciep³ej i zimnej w uk³adzie tradycyjnym.

Rys. 60.

Cechy uk³adu: system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w œcianach, „ do punktów czerpalnych rozga³êzienia w formie trójników, „ mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ skrêcanych, zaciskowych (PE-Xc, PE-RT) i zaprasowywanych (PE-RT/Al/PE-HD), „ mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ wodomierzy przy pionie, „ uk³ad pracoch³onny i materia³och³onny w przypadku stosowania po³¹czeñ skrêcanych. „

6.4. Instalacje wody ciep³ej i zimnej z trójnikami w posadzkach. Rys. 61.

Cechy uk³adu: system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w posadzkach, „ do punktów czerpalnych rozga³êzienia w formie trójników krytych w posadzkach, „ mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ zaciskowych (PE-Xc, PE-RT), zaprasowywanych (PE-RT/Al/PE-HD), „ mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ wodomierzy przy pionie, „ uk³ad o zminimalizowanym zu¿yciu materia³u i pracoch³onnoœci. „

37

6.5. Kszta³tki u¿ywane do rur PE-R RT i PE-X Xc w instalacjach wody.

Rys. 62. Typowe schematy pod³¹czeñ przyborów. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Zawory i wodomierze. Z³¹czka z gwintem zewnêtrznym dla rur PE-Xc i PE-RT. Podejœcie do baterii z gwintem wewnêtrznym + p³ytka monta¿owa pojedyncza + œruba M10. Trójnik zaciskowy + trzy pierœcienie pe³ne dla rur PE-Xc i PE-RT. Trójnik mosiê¿ny zaciskowy z rurk¹ ∅15 (kolano zaciskowe z rurk¹ ∅15) + dwa pierœcienie pe³ne. Zacisk na rurê ∅15 Cu + korpus przy³¹czki, lub nypel 1/2” + tuleja zaciskowa do rury miedzianej ∅15 + nakrêtka do rury miedzianej ∅15 G1/2”. P³ytka monta¿owa podwójna + dwa podejœcia pod bateriê z gwintem wewnêtrznym + dwie œruby M10. P³ytka monta¿owa podwójna + dwa podejœcia pod bateriê zaciskowe z odejœciem + cztery pierœcienie pe³ne + dwie œruby M10. P³ytka monta¿owa podwójna + dwa podejœcia pod bateriê zaciskowe + dwa pierœcienie pe³ne + dwie œruby M10. Rura PE-RT lub PE-Xc.

P³ytka monta¿owa.

Œruba M10.

Trójnik zaciskowy.

Nypel.

Podejœcie do baterii z gwintem wewnêtrznym.

Korpus przy³¹czki.

38

Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT PE-Xc, PE-RT/Al/PE-

Podejœcie do baterii z odejœciem zaciskowe k¹towe.

Podejœcie do baterii zaciskowe.

Trójnik zaciskowy z rur¹ ∅15.

Tuleja zaciskowa na rurê miedzian¹.

Nakrêtka na rurê miedzian¹.

Zacisk na rurê miedzian¹.

6.6. Kszta³tki u¿ywane do rur PE-R RT/Al/PE-H HD w instalacjach wody.

Rys. 63.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Zawory i wodomierze. Przy³¹czka do rur wielowarstwowych PE-RT/Al/PE-HD. Podejœcie do baterii z gwintem zewnêtrznym z uszami. Trójnik wkrêtny + trzy przy³¹czki do rur wielowarstwowych PE-RT/Al/PE-HD lub trójnik z pierœcieniami prasowanymi. P³ytka monta¿owa podwójna + dwa podejœcia pod bateriê z gwintem wewnêtrznym + dwie œruby M10. P³ytka monta¿owa podwójna + dwa podejœcia pod bateriê z odejœciem. Rura wielowarstwowa PE-RT/Al/PE-HD. Nypel + przy³¹czka do rur wielowarstwowych PE-RT/Al/PE-HD.

39

P³ytka monta¿owa.

Podejœcie do baterii z gwintem wewnêtrznym.

Trójnik z gwintem zewnêtrznym.

Podejœcie do baterii gwintem zewnêtrznym.

Uwaga: po³¹czenia z gwintami wewnêtrznymi uzyskuje siê stosuj¹c odpowiedni nypel z przy³¹czk¹.

6.7. Instalacje c.o. z wykorzystaniem rozdzielaczy. Cechy uk³adu: system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w posadzkach i œcianach, „ ka¿dy grzejnik posiada indywidualne zasilanie, „

Rys. 64. Uk³ad poziomy dwururowy rozdzielaczowy.

40

Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD

Rys. 65. „

Rys. 66.

rozdzielacze kryte w szafkach lub szachtach,

Rys. 67. „ „ „ „

mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ skrêcanych (przy rozdzielaczach i grzejnikach), mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ ciep³omierza przed rozdzielaczem, indywidualne odpowietrzenia grzejników i rozdzielacza, uk³ad materia³och³onny.

6.8. Instalacje c.o. w uk³adzie pêtli poziomej.

Rys. 68.

41

Cechy uk³adu: system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w posadzkach wzd³u¿ œcian zewnêtrznych, „ grzejniki pod³¹czane specjalnymi trójnikami z rurkami, „

Rys. 69. „ „ „ „ „

brak rozdzielaczy, koniecznoœæ stosowania po³¹czeñ zaciskowych (PE-Xc, PE-RT) lub zaprasowywanych (PE-RT/Al/PE-HD), mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ ciep³omierza przy pionie, indywidualne odpowietrzenia grzejników, uk³ad o zminimalizowanym zu¿yciu materia³ów.

6.9. Instalacje c.o. w uk³adzie mieszanym z trójnikami w posadzkach.

Rys. 70.

Cechy uk³adu: system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w posadzkach, „ do grzejników rozga³êzienia w formie trójników, „ pod³¹czenia grzejników z posadzki lub ze œcian podobnie jak w uk³adzie rozdzielaczowym. „

42

Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD

„ „ „ „

Rys. 71.

Rys. 72.

Rys. 73.

Rys. 74.

koniecznoœæ stosowania po³¹czeñ zaciskowych (PE-Xc, PE-RT) lub zaprasowywanych (PE-RT/Al/PE-HD), mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ ciep³omierza przy pionie, indywidualne odpowietrzenia grzejników, uk³ad o zminimalizowanym zu¿yciu materia³ów.

6.10. Instalacje c.o. w uk³adzie pêtli jednorurowej.

Rys. 75.

43

Cechy uk³adu: system rozprowadzeñ przewodów typu rura w rurze (rura os³onowa peszel) w posadzkach, „ powrót jednego grzejnika stanowi zasilanie kolejnego w pêtli, „ pod³¹czenia grzejników z posadzki z wykorzystaniem zaworów do ogrzewania jednorurowego. „

Rys. 76.

„

„ „ „

Rys. 77.

mo¿liwoœæ stosowania po³¹czeñ skrêcanych, zaciskowych (PE-Xc, PE-RT) lub zaprasowywanych (PE-RT/Al/PE-HD), mo¿liwoœæ opomiarowania poprzez monta¿ ciep³omierza przy pionie, indywidualne odpowietrzenia grzejników, uk³ad o zminimalizowanym zu¿yciu materia³ów.

6.11. Kszta³tki u¿ywane do rur PE-R RT, PE-X Xc i PE-R RT/Al/PE-H HD w instalacjach c.o. 6.11.1. Uk³ad rozdzielaczowy i z trójnikami w posadzkach.

Rys. 78. 1. Wêze³ trójnikowy - trójnik nakrêtny + trzy z³¹czki z gwintem zewnêtrznym lub trójnik zaciskowy + trzy pierœcienie zaciskowe dla rur PE-Xc, PE-RT lub trójnik z gwintem zewnêtrznym + trzy przy³¹czki lub trójnik z pierœcieniami prasowanymi dla rur PE-RT/Al/PE-HD.

44

Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD 2. Zasilanie rozdzielacza - z³¹czka z gwintem zewnêtrznym dla rur PE-Xc, PE-RT lub nypel + przy³¹czka dla rur PE-RT/Al/PE-HD. 3. Rozdzielacz bez zaworów (n - obwodowy). 4. Z³¹czka z gwintem zewnêtrznym lub œrubunek dla rur PE-Xc, PE-RT lub przy³¹czka dla rur PE-RT/Al/PE-HD (w zale¿noœci od wersji rozdzielacza). 5. Zawór zespolony np. Herz lub Danfoss. 6. Œrubunek przy³¹czny dla rur PE-Xc, PE-RT lub przy³¹czka dla rur PE-RT/Al/PE-HD. 7. Kolano plastikowe podejœcie do grzejnika. 8. Zawór zespolony np. Herz lub Danfoss. 9. Kolanko zaciskowe z rurk¹ L=300 mm + pierœcieñ zaciskowy tylko dla rur PE-Xc, PE-RT. 10. Œrubunek na rurê miedzian¹. 11. Górna czêœæ zaworu zespolonego np. Herz lub Danfoss, zawór osiowy Herz, Schlösser, lub zawór prosty Danfoss z kolankiem przy³¹cznym. 12. Zacisk na rurê ∅15Cu. 13. Kolanko zaciskowe* z rurk¹ L=750 mm + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT. 14. Zawór k¹towy powrotny np. Herz. 15. Zacisk na rurê ∅15Cu. 16. Kolano zaciskowe* z rur¹ L=300 mm + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT. 17. Zacisk na rurê ∅15Cu + kolanko zaciskowe* z rurk¹ ∅15 (L=300 mm) + pierœcieñ pe³ny do rur PE-Xc, PE-RT. 18. Zawór termostatyczny k¹towy Herz, Danfoss, Schlösser. 19. Zawór powrotny k¹towy. 20. Prowadnica do rury w peszlu. 21. Kolanko plastikowe. 22. Nypel do rozdzielacza + œrubunek (œrubunek zaciskowy) przy rurach PE-Xc i PE-RT, przy rurach wielowarstwowych nypel do rozdzielacza + przy³¹czka. 23. Kolanko zaciskowe* z rurk¹ L=300 mm + pierœcieñ zaciskowy do rur PE-Xc, PE-RT. 24. Korpus przy³¹czki + zacisk na rurê ∅15Cu, lub nypel do rozdzielacza + œrubunek na rurê miedzian¹, lub nypel + tuleja zaciskowa ∅15Cu + nakrêtka do rury miedzianej ∅15Cu. * lub odpowiednie kolanka z pierœcieniem prasowanym do rur PE-RT/Al/PE-HD.

6.11.2. Uk³ad w pêtli poziomej dwururowej.

Rys. 79. 1. Górna czêœæ zaworu zespolonego Herz, Danfoss, lub zawór osiowy Herz, Schlösser + zacisk na rurê ∅15Cu lub zawór termostatyczny JFA ze œrubunkiem kolankowym + nypel + tuleja zaciskowa ∅15Cu + nakrêtka ∅15Cu dla rur PE-Xc, PE-RT, PE-RT/Al/PE-HD. 2. Trójnik zaciskowy* z rurk¹ L=750 mm + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT. 3. Trójnik zaciskowy* z rurk¹ L=300 mm + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT.

45

4. 5. 6. 7. 8.

Zawór powrotny np. Herz k¹towy. Zacisk na rurê ∅15Cu. Zawór zespolony Herz, Danfoss lub TERMOLUX JFA. Œrubunek na rurê miedzian¹ ∅15Cu - G 3/4”. Korpus przy³¹czki + zacisk na rurê ∅15Cu + nypel do rozdzielacza + œrubunek na rurê miedzian¹, lub nypel + tuleja zaciskowa ∅15Cu + nakrêtka do rury miedzianej ∅15Cu. 9. Kolanko zaciskowe* z rurk¹ L=750 + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT. 10. Kolanko zaciskowe* z rurk¹ L=300 + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT. * lub odpowiednie kszta³tki z pierœcieniami prasowanymi dla rur PE-RT/Al/PE-HD.

6.11.3. Uk³ad w pêtli poziomej jednorurowej.

Rys. 80. 1. Herz zawór zespolony do uk³adu jednorurowego Herz lub Danfoss RTD-KE. 2. Œrubunek przy³¹czny dla rur PE-Xc, PE-RT lub przy³¹czka dla rur PE-RT/Al/PE-HD. 3. Kolanko plastikowe podejœcie do grzejników. 4. Œrubunek na rurê miedzian¹ ∅15Cu-G 3/4”. 5. Kolanko zaciskowe* z rurk¹ L=300 mm + pierœcieñ zaciskowy dla rur PE-Xc, PE-RT. 6. Korpus obejœcia do instalacji jednorurowych np. Herz 3000. * lub odpowiednie kszta³tki z pierœcieniami prasowanymi dla rur PE-RT/Al/PE-HD.

6.11.4. Uk³ad w pêtli poziomej pod³ogowo – œciennej z wyjœciami ze œcian.

U

k³ad ten umo¿liwia zastosowanie po³¹czeñ skrêcanych i wykonywanie uk³adów pêtlowych bez chowania z³¹cz w posadzkach dziêki specjalnym kszta³tkom serii 9016 wspó³pracuj¹cym ze œrubunkami do rur PE-Xc i PE-RT oraz przy³¹czkami do rur PE-RT/Al/PE-HD:

Rys. 81. Trójnik obejœciowy œcienny - element niklowany.

Rys. 82. Kolanko œcienne - element niklowany.

Rys. 83. Kszta³tka œcienna obejœciowa górna

Rys. 84. Kszta³tka œcienna obejœciowa dolna

- element niklowany.

- element niklowany.

46

Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD Pod³¹czenie grzejników z wyjœciami bocznymi przy u¿yciu serii kszta³tek 9016.

Rys. 85. 1. 2. 3. 4.

Trójnik obejœciowy œcienny 2 x G3/4”. Kolano œcienne G3/4” ∅15Cu. Zawór termostatyczny k¹towy Herz, Danfoss, Schlösser. Zawór powrotny k¹towy Herz bez wstêpnej regulacji.

Pod³¹czenia grzejników typu VK przy u¿yciu kszta³tek serii 9016.

Rys. 86. 5. Kszta³tka œcienna obejœciowa górna G3/4” + kszta³tka obejœciowa dolna G3/4”. 6. Dwuz³¹czka + 2 nakrêtki do rury miedzianej ∅15 G1/2” + 2 tuleje zaciskowe do rury miedzianej ∅15 + rurka miedziana ∅15 przy³¹czna lutowana typu L90x125 + œrubunek na rurê miedzian¹ ∅15 G3/4”. 7. Zawór termostatyczny zespolony Danfoss lub Herz. 8. Dwuz³¹czka + 2 nakrêtki do rury miedzianej ∅15 G1/2” + 2 tuleje zaciskowe do rury miedzianej ∅15+ rurka miedziana ∅15 przy³¹czna lutowana typu L90x125 + nypel redukcyjny G3/4”x1/2” i œrubunek na rurê miedzian¹ ∅15 G3/4” lub korpus przy³¹czki G1/2”xG1/2” + zacisk na rurê miedzian¹ ∅15 Cu. 9. Kolanko zaciskowe œcienne ∅14x2,0 z rurk¹ ∅15Cu + pierœcieñ pe³ny do z³¹cz zaciskowych ∅14x2A lub kolanko zaciskowe œcienne ∅18x2,0 z rurk¹ ∅15Cu + pierœcieñ pe³ny do z³¹cz zaciskowych ∅18x2A lub kolanko œcienne G3/4” ∅15Cu. Do zamocowania kszta³tek œciennych w bruzdach mo¿na u¿yæ obejmy œlizgowej RK 45 HT ∅16.

47

6.11.5. Kszta³tki specjalne do prób ciœnieniowych.

K

szta³tki typu zaœlepka i zaœlepka zespolona wielokrotnego u¿ytku umo¿liwiaj¹ wykonywanie prób ciœnieniowych bez monta¿u grzejników i s³u¿¹ do zaœlepiania kolan i trójników z rurkami.

Uwaga: Zaœlepkê wykorzystujemy do zaœlepiania koñcówki rury miedzianej ∅15 np. w instalacji wody u¿ytkowej, przy podejœciach do baterii stoj¹cej rurkami miedzianymi niklowanymi lub do zaœlepiania przygotowanych wyjœæ pod grzejniki.

Rys. 87. Zaœlepka.

Zaœlepkê i zaœlepkê zespolon¹ mo¿na stosowaæ wielokrotnie przy wykonywaniu prób ciœnieniowych lub przy wylewaniu posadzek w czasie którego przewody zostaj¹ pod ciœnieniem bez koniecznoœci zawieszania i pod³¹czania grzejników. Uwaga: Zaœlepkê zespolon¹ mo¿na po³¹czyæ z kszta³tkami obejœciowymi œciennymi otrzymuj¹c w ten sposób zestaw do prób ciœnieniowych, który mo¿na zastosowaæ bez koniecznoœci monta¿u grzejników typu VK lub wyposa¿onych w zawory zespolone.

Rys. 88. Zaœlepka zespolona.

Zestaw do prób ciœnieniowych sk³ada siê z nastêpuj¹cych elementów: 1. Kszta³tka œcienna obejœciowa dolna G3/4”. 2. Kszta³tka œcienna obejœciowa górna G3/4”. 3. Zaœlepka zespolona ∅15Cu. Dziêki rozstawowi 50 mm zestaw taki bêdzie pasowa³ do grzejników VK i zaworów termostatycznych zespolonych. Podobn¹ funkcjê spe³niaj¹ szablony monta¿owe przy wyjœciu z posadzki do grzejników VK lub zaworów zespolonych.

Rys. 89. Zestaw do prób ciœnieniowych.

48

Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD

Rys. 90. Szablon monta¿owy do grzejników VK.

Z1

Rys. 91. Sposób ustawienia bypasu wzglêdem p³ytki podstawowej w zale¿noœci od zastosowanego typu zawieszenia i gruboœci grzejnika (typ 11, 20, 21, 22).

Z2

Z3

Rys. 92. Zawieszenia stosowane do grzejników VK naniesione na podzia³kê szablonu monta¿owego. Z1 - wieszak dwuczêœciowy uniwersalny do grzejników z uchwytami. Z 2 - automatyczny wspornik zatrzaskowy typu SKW-BH (300 do 900) (w zale¿noœci od wysokoœci grzejnika) do grzejników z uchwytami. Z3 - wspornik zatrzaskowy typu EKV-BH (300 do 900) (w zale¿noœci od wysokoœci grzejnika) do grzejników bez uchwytów.

6.12. Uk³ad zalistwowy prowadzenia przewodów PE-R RT, PE-X Xc, PE-R RT/Al/PE-H HD. Uk³ad zalistwowy cechuje: szybki monta¿ instalacji w budynkach remontowanych, „ du¿a estetyka instalacji krytych za listwami dostêpnymi w pe³nej palecie kolorów, „ zminimalizowanie robót budowlanych prowadz¹cych do dewastacji pomieszczeñ. „

Rys. 93. Krzy¿owe pod³¹czenie grzejnika z zastosowaniem kszta³tek ustalonych.

49

6.12.1. Elementy sk³adowe uk³adu zalistwowego. Elementy sk³adowe uk³adu zalistwowego to: „

listwy przypod³ogowe typu N i typu T do wykoñczenia wyk³adzin¹ pod³ogow¹,

Rys. 94. Listwa typu N. „

Rys. 95. Listwa typu T.

naro¿niki zewnêtrzne i wewnêtrzne typu N i T,

Rys. 96. Naro¿nik zewnêtrzny typu N.

Rys. 97. Naro¿nik zewnêtrzny typu T.

Rys. 98. Naro¿nik wewnêtrzny typu N.

Rys. 99. Naro¿nik wewnêtrzny typu T.

50

Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD „

³¹czniki i zaœlepki do listew typu N i T,

Rys. 100. £¹cznik typu N. „

Rys. 101. £¹cznik typu T.

uchwyt do rur i listew typu N i T,

Rys. 102. „

kszta³tki przy³¹czne obejœciowe pozwalaj¹ce na wyjœcie pod³¹czeñ z listew, zaœlepka jest stosowana przy pod³¹czaniu grzejnika ostatniego w pêtli,

Rys. 103. Kszta³tki przy³¹czne.

Rys. 104. Zaœlepka.

51

„

rurki przy³¹czne typu L, Z, koñcówki z rurkami do przy³¹czania grzejników,

Rys. 105. Rurka typu L giêta.

Rys. 106. Rurka typu L lutowana.

Rys. 107. Rurka typu Z.

Rys. 108. Dwuz³¹czka.

Rys. 109. Rurka typu L z koñcówk¹.

Rys. 110. Nakrêtka do dwuz³¹czki.

52

Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD 6.12.2. Monta¿ listwy. Przebiega nastêpuj¹co: uchwyty do œcian montuje siê co 50 cm, dla œrednic rur powy¿ej ∅18 mm z uchwytu wymontowaæ wk³adkê dystansow¹,

„

Rys. 112. Demonta¿ wk³adki dystansowej.

Rys. 111. Monta¿ uchwytów do listew. „

w uchwyty w³o¿yæ rury i zamontowaæ czêœæ czo³ow¹ uchwytu,

Rys. 113. Monta¿ czêœci czo³owej uchwytu. „

odci¹gn¹æ zapadkê uchwytu, wsun¹æ doln¹ czêœæ uchwytu do listwy, docisn¹æ listwê do œciany co spowoduje zatrzaœniêcie siê zapadki i zblokowanie listwy.

Rys. 114. Etapy monta¿u listwy przypod³ogowej.

53

6.12.3. Standardowe warianty pod³¹czeñ grzejników w uk³adzie zalistwowym. „

Krzy¿owe pod³¹czenie grzejnika wyposa¿onego w zawory k¹towe na zasilaniu i powrocie.

Rys. 115. Schemat krzy¿owego pod³¹czenia grzejnika.

„

Pod³¹czenie grzejnika VK lub wyposa¿onego w zawór zespolony.

Rys. 116.

54

Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD 6.12.4. Niestandardowe warianty pod³¹czeñ grzejników w uk³adzie zalistwowym. „

Uk³ad podstropowy z pionowym prowadzeniem rur.

Rys. 117. Wariant 1.

„

Rys. 118. Wariant 2.

Uk³ad podstropowy z poziomym u³o¿eniem rur.

Rys. 119. Wariant 1.

Rys. 120. Wariant 2.

Dla niestandardowych warunków rozprowadzeñ przewodów nale¿y liczyæ siê z koniecznoœci¹ zabudowy rur listwami wykonanymi na bazie stolarki lub zabudowy p³ytami kartonowo-gipsowymi.

55

6.12.5. Wymagane odleg³oœci monta¿u grzejnika od œciany i posadzki.

A1min = 60 mm B1min = 121 mm

Rys. 121. Minimalne odleg³oœci monta¿owe grzejnika pod³¹czonego krzy¿owo.

1. Koñcówka z rurk¹ ∅15Cu/G1/2” 2. Tuleja zaciskowa z nakrêtk¹ do rury miedzianej ∅15. 3. Rurka przy³¹czna typy L. B1min=196 mm - z zaworem typu zespolonego B2min=211 mm - dla grzejników typu VK

Rys. 122. Pod³¹czenie grzejnika przy u¿yciu rurek typu L z koñcówk¹.

1. Rurka przy³¹czna typu Z. B1min=196 mm - z zaworem typu zespolonego B2min=211 mm - dla grzejników typu VK

Rys. 123. Pod³¹czenie grzejnika przy u¿yciu rurek przy³¹cznych typu Z.

56

Uk³ady rozprowadzeñ instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD

1. Dwuz³¹czka ∅15Cu/G1/2”. 2. Tuleja zaciskowa z nakrêtk¹ do rury miedzianej ∅15. 3. Rurka przy³¹czna typy L.

B1min=196 mm - z zaworem typu zespolonego B2min=211 mm - dla grzejników typu VK

Rys. 124. Pod³¹czenie grzejnika przy u¿yciu rurek typu L z dwuz³¹czk¹. Tab. 18. Przyk³adowe odleg³oœci monta¿u grzejników Korado dla ró¿nych uchwytów. Typ grzejnika 10 11s 11 20,21 20s, 21s, 22 33 10 11s 11 20, 21 20s, 21s, 22 33

Uchwyt metalowy metalowy metalowy metalowy metalowy metalowy bolcowy bolcowy bolcowy bolcowy bolcowy bolcowy

A [mm] 28 45 61 64 81 136 31 63 79 82 99 154

Rys. 125.

Przy stosowaniu uk³adu zalistwowego dla unikniêcia problemów w fazie monta¿u nale¿y: „ projektowaæ i stosowaæ grzejniki typu 22 lub z wiêksz¹ iloœci¹ p³yt, „ grzejniki wieszaæ nie ni¿ej ni¿ 22 cm nad pod³og¹.

1. Œciana. 2. Kszta³tki przy³¹czne. 3. Rurki przy³¹czne. 4. Dolna czêœæ zaworu zespolonego lub wyjœcia grzejnika typu VK.

Rys. 126. Regulacja odleg³oœci przy³¹czy dla rurek typu Z.

57

6.12.6. Prowadzenie rur w uk³adzie zalistwowym. „ „ „

„ „

Kszta³tki obejœciowe mocowane do œcian ko³kami rozporowymi stanowi¹ punkty sta³. W naro¿ach zewnêtrznych œcian stosowaæ kolana ze wzglêdu na du¿y promieñ giêcia rur. W naro¿ach zewnêtrznych œcian instalowaæ punkty sta³e w postaci uchwytów mocuj¹cych rury do œciany w celu zapobiegania naciskom rur na listwê. Nie naci¹gaæ rur PE-RT i PE-Xc i pozostawiæ im swobodê uk³adania (skurcz pocz¹tkowy). Ze wzglêdu na kszta³tki obejœciowe mo¿na zastosowaæ rury o max œrednicy zewnêtrznej 20 mm.

58

7. Dane do projektowania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD. 7.1. Straty ciep³a rur PE-R RT, PE-X Xc, PE-R RT/Al/PE-H HD. Tab. 19. Rury PE-Xc i PE-RT. ∆t [°C]

Przewody pionowe

Przewody poziome

q [W/m]

25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80

∅14x2

∅18x2 ∅18x2,5

8 11 14 17 20 23 26 29 33 37 41 45

11 14 17 20 23 26 29 33 37 41 45 49

q [W/m] ∅25x3,5 15 18 22 26 31 35 39 44 49 55 60 65

∅32x4,4

∅14x2

∅18x2 ∅18x2,5

∅25x3,5

∅32x4,4

18 24 31 39 47 55 63 72 81 90 99 108

11 14 17 20 24 28 32 37 41 45 49 53

14 17 20 24 28 32 37 41 45 49 53 57

18 22 26 31 36 41 46 52 58 63 70 75

19 24 29 34 39 44 49 55 60 66 72 78

Straty ciep³a nieizolowanych przewodów w zale¿noœci od ró¿nicy temperatury wody i otoczenia ∆t. Tab. 20. Rury PE-RT/Al/PE-HD. ∆t [°C]

Przewody pionowe

Przewody poziome

q [W/m] ∅14x2 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80

8 11 14 17 20 23 26 29 33 37 41 45

∅16x2 10 13 16 19 22 25 27 31 35 39 43 47

q [W/m]

∅20x2

∅26x3

∅14x2

∅16x2

∅20x2

∅26x3

12 16 18 22 25 30 39 33 39 42 52 54

17 20 24 28 33 38 42 47 52 58 64 70

11 14 17 20 24 28 32 37 41 45 49 53

13 16 19 22 26 31 34 39 43 47 51 55

16 18 22 26 30 34 39 43 47 51 55 60

20 24 27 33 37 43 49 54 60 66 73 79

Straty ciep³a nieizolowanych przewodów w zale¿noœci od ró¿nicy temperatury wody i otoczenia ∆t. Zyski (straty) ciep³a przewodów izolowanych obliczaæ nale¿y ze wzoru:

Q = q × L × (1-n n) [W] q – strumieñ ciep³a dla nieizolowanych przewodów (W/m) L – d³ugoœæ przewodu [m] n – sprawnoœæ izolacji

59

Sprawnoœæ izolacji nale¿y przyjmowaæ nastêpuj¹co: dla rur rozprowadzaj¹cych ukrytych w listwie przypod³ogowej n=0,5, „ dla rur prowadzonych po wierzchu œcian w rurze os³onowej „peszel” n=0,5, „ dla pionów obudowanych i zaizolowanych zgodnie z wymaganiami PN-85/B-02421 n=0,9, „ dla rur rozprowadzaj¹cych u³o¿onych w warstwie pod³ogowej i zaizolowanych izolacj¹ z pianki polietylenowej lub poliuretanowej o gruboœci min. 13 mm n=0,95, „ dla rur rozprowadzaj¹cych u³o¿onych w warstwie pod³ogowej (wylewce) i prowadzonych w rurze os³onowej „peszel” n=0,6. „

Przy wliczaniu strat ciep³a przewodów prowadzonych w posadzkach w „peszlu” jako zysków dla bilansu ciep³a dla pomieszczenia nale¿y podane wartoœci przyjmowaæ zmniejszone o 30% (czêœæ ciep³a oddawana jest „do do³u”).

W programie KAN co-Graf: „ Dla przewodów prowadzonych w peszlu w posadzkach pod³óg przyjmowaæ izolacyjnoœæ 60%. „ Udzia³ zysków ciep³a do pomieszczeñ od przewodów prowadzonych w posadzkach przyjmowaæ nie wiêcej ni¿ 70%.

7.2 . Minimalne ciœnienie wyp³ywu i obliczeniowe przep³ywy dla punktów czerpalnych.

Minimalne ciœ. wyp³ywu [bar]

PE-Xc, PE-RT Œrednica rury

PE-RT/Al/PE-HD Œrednica rury

Tab. 21.

∅16x2

∅18x2,5

0,5

∅20x2 ∅26x3 ∅16x2 ∅16x2 ∅16x2 ∅16x2

∅25x3,5 ∅32x4,4 ∅18x2,5 ∅18x2,5 ∅18x2,5 ∅18x2,5

0,5 0,5 1,0 1,0 1,0 1,2

∅20x2 ∅26x3 ∅16x2 ∅16x2 ∅16x2 ∅16x2 ∅20x2 ∅16x2

∅25x3,5 ∅32x4,4 ∅18x2,5 ∅18x2,5 ∅18x2,5 ∅18x2,5 ∅25x3,5 ∅18x2,5

1,2 0,4 1,0 0,5 1,0 1,0 1,0 0,5

∅16x2 ∅16x2 ∅16x2 ∅16x2 ∅16x2 ∅16x2

∅18x2,5 ∅18x2,5 ∅18x2,5 ∅18x2,5 ∅18x2,5 ∅18x2,5

1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,1

∅16x2

∅18x2,5

1,1

Przep³yw obliczeniowy przy poborze

Rodzaj punktu poboru wody

Zawory wylotowe bez napowietrzania

z napowietrzaniem G³owica natrysku Sp³ukiwanie ciœnieniowe dla pisuarów

Woda nie zmieszana

Gr Zimna Gr Ciep³a [l/s] [l/s]

Gr [l/s]

dn=15 dn=20 dn=25 dn=10 dn=20 dn=15

0,10

0,10

0,30 0,50 1,00 0,15 0,15 0,20

dn=15 dn=20 dn=25 dn=15 dn=15 dn=15 dn=15 dn=20 dn=15

0,30 -

0,30 -

0,70 1,00 1,00 0,30 0,30 0,15 0,15 0,13

0,15 0,15 0,07 0,07 0,07

0,15 0,15 0,07 0,07 0,07

-

-

-

0,10 0,20

Zawór k¹towy do pisuaru Domowa zmywarka Domowa pralka Baterie mieszaj¹ce Sp³uczka Baterie do: kabiny prysznicowej dn=15 wanny dn=15 zlewozmywaka dn=15 umywalki dn=15 bidetu dn=15 Elektryczny pojemnoœciowy podgrzewacz c.w.u. zasilaj¹cy 1 punkt poboru o pojemnoœci 5 - 15 l dn=15 o pojemnoœci 30 - 150 l dn=15

60

Woda zmieszana

Dane do projektowania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD

Przep³yw obliczeniowy przy poborze

Minimalne ciœ. wyp³ywu [bar]

PE-Xc, PE-RT Œrednica rury

PE-Xc/AI/PE-Xc Œrednica rury

cd. Tab. 21.

∅16x2

∅18x2,5

1,5

∅16x2 ∅16x2 ∅16x2 ∅16x2

∅18x2,5 ∅18x2,5 ∅18x2,5 ∅18x2,5

1,9 2,1 2,4 1,0

Woda zmieszana

Woda nie zmieszana

Gr Zimna Gr Ciep³a [l/s] [l/s]

Gr [l/s]

Rodzaj punktu poboru wody

Elektryczny przep³ywowy podgrzewacz c.w.u. bez ograniczeñ przep³ywu moc znamionowa 12 kW 18 kW 21 kW 24 kW Gazowy przp³ywowy podgrzewacz c.w.u. moc znamionowa 12 kW

-

-

0,06 0,08 0,09 0,10

-

-

0,10

7.3. Straty ciœnienia dla wody o temp. 10°C w rurach PE-R RT, PE-X Xc, PE-R RT/Al/PE-H HD. Tab. 22. Straty ciœnienia w rurach PE-Xc i PE-RT. ∅18x2

Przep³yw G [l/s]

∅18x2,5

PredkoϾ Straty R PredkoϾ Straty R [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50

0,3 0,6 1,0 1,3 1,6 2,0 2,3 2,6 3,0 3,2

170 590 1200 2360 3130 4400 5220 7580 9480 11590

0,38 0,75 1,13 1,51 1,89 2,26 2,64 3,02 3,39 3,77

224 741 1503 2494 3702 5121 6744 8569 10590 12806

0,55 0,60 0,65 0,70 0,75 0,80 0,85 0,90 0,95 1,00 1,10 1,20 1,30 1,40 1,50 1,60

61

∅25x3,5 Predkoœæ Straty R [m/s] [Pa/m] 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0

50 160 330 550 810 1040 1490 1890 2030 2840

2,2 2,4 2,6 2,8 2,9 3,1 3,3 3,5 3,7 3,9

3380 3970 4600 5270 5990 6910 7560 8410 9310 10250

∅32x4,4 Predkoœæ [m/s]

Straty R [Pa/m]

0,2

50

0,5

160

0,7

330

0,9

550

1,2

820

1,4

1140

1,7

1510

1,9

1930

2,1

2380

2,4

2900

2,6 2,8 3,1 3,3 3,5 3,8

3460 4060 4710 5410 6150 6940

Tab. 23. Straty ciœnienia w rurach PE-RT/Al/PE-HD. ∅16x2

Przep³yw G [l/s]

0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50

∅20x2

∅26x3

PredkoϾ [m/s]

Straty R [Pa/m]

PredkoϾ [m/s]

Straty R [Pa/m]

PredkoϾ [m/s]

Straty R [Pa/m]

0,44 0,88 1,33 1,77 2,21 2,65 3,10 3,54 3,98

330 1100 2250 3756 5605 7791 10306 13148 16312

0,25 0,50 0,50 0,75 1,00 1,24 1,49 1,74 2,24 2,49

65 279 279 566 939 1394 1929 2542 3995 4834

0,16 0,32 0,32 0,48 0,64 0,80 0,96 1,10 1,43 1,59

17,2 97 97 195 323 478 659 866 1355 1637

2,74 2,98 3,23 3,48 3,74 3,98

5747 6732 7791 8921 10123 11397

1,75 1,91 2,07 2,23 2,39 2,55 2,71 2,87 3,03 3,18

1942 2271 2624 3000 3400 3822 4268 4736 5227 5740

3,34 3,50 3,66 3,82 3,98 4,14

6276 6834 7415 8018 8644 9291

0,55 0,60 0,65 0,70 0,75 0,80 0,85 0,90 0,95 1,00 1,05 1,10 1,15 1,20 1,25 1,30

7.4. Straty ciœnienia w instalacjach c.o. w rurach PE-R RT, PE-X Xc, PE-R RT/Al/PE-H HD. Straty ciœnienia w przewodach PE-Xc, PE-RT, PE-RT/Al/PE-HD nale¿y ustalaæ wed³ug zale¿noœci:

∆p = L × R+ ∑ξ × z [Pa] R – jednostkowa strata ciœnienia [Pa/m] L – d³ugoœæ przewodu [m] ∑ξ – suma wspó³czynników oporów miejscowych [Pa] z – strata ciœnienia dla ∑ξ =1 przy danej prêdkoœci wody w przewodzie [Pa]

62

Dane do projektowania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PEJednostkowe straty ciœnienia. Tab. 24. Rury PE-Xc, PE-RT - jednostkowe straty ciœnienia dla gêstoœci wody o temperaturze 80°C. Q

m

∅12x2

[W] ∆t= 20°C

[kg/h]

V [m/s]

100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2200 2400 2600 2800 3000 3200 3400 3600 3800 4000 4400 4800 5200 5600 6000 6500 7000 7500 8000 8500 9000 9500 10000 11000 12000 13000 14000 15000 16000 17000 18000 19000

4,3 8,6 12,9 17,2 21,5 25,8 30,1 34,4 38,7 43,0 47,3 51,6 55,9 60,2 64,5 68,8 73,1 77,4 81,7 86,0 94,6 103,2 111,8 120,4 129,0 137,6 146,2 154,8 163,4 172,0 189,2 206,4 223,6 240,8 258,0 279,5 301,0 322,5 344,0 365,5 387,0 408,5 430,0 473,0 516,0 559,0 602,0 645,0 688,0 731,0 774,0 817,0

0,024 0,049 0,073 0,098 0,122 0,147 0,171 0,196 0,220 0,245 0,269 0,293 0,318 0,342 0,367 0,391 0,416 0,440 0,465 0,489 0,538 0,587 0,636 0,685 0,734

∅14x2

∅18x2

∅18x2,5

∅25x3,5

∅32x4,4

R V R V R V R V R V [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] 4,3 8,5 12,8 17,0 26,3 48,3 73,4 93,3 114,5 137,5 162,4 189,1 217,6 247,9 280,0 31,8 349,3 386,5 425,5 46,2 552,5 645,6 745,2 851,4 964,2

0,05 0,06 0,08 0,09 0,11 0,13 0,14 0,16 0,17 0,19 0,20 0,22 0,23 0,25 0,27 0,28 0,30 0,31 0,34 0,38 0,41 0,44 0,47 0,50 0,53 0,56 0,59 0,63 0,69 0,75 0,81 0,88 0,94 1,02 1,10 1,17 1,25

6 10 15 20 26 33 40 18 56 65 74 85 95 106 118 130 143 156 185 215 247 281 318 356 396 438 482 528 625 730 842 961 1113 1256 1435 1626 1827

0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,065 0,07 0,08 0,09 0,10 0,105 0,11 0,12 0,13 0,14 0,145 0,15 0,16 0,18 0,19 0,21 0,22 0,24 0,26 0,27 0,29 0,30 0,32 0,35 0,38 0,42 0,45 0,48 0,52 0,56 0,6 0,64 0,67 0,72 0,76 0,80 0,89 0,96 1,04 1,12 1,19 1,28

1 2 3 4 5 7 8 10 12 13 15 17 19 22 24 26 29 32 37 43 50 7 64 71 79 88 96 105 124 145 167 190 215 247 282 327 358 399 442 487 533 633 740 856 978 1109 1247

63

0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07 0,07 0,08 0,09 0,10 0,11 0,12 0,13 0,14 0,15 0,16 0,17 0,18 0,19 0,20 0,2 0,24 0,26 0,28 0,30 0,32 0,33 0,35 0,37 0,41 0,45 0,48 0,52 0,56 0,60 0,65 0,70 0,74 0,79 0,83 0,88 0,93 1,02 1,11 1,20 1,90

1 2 2 3 4 5 6 9 12 16 19 22 24 28 31 34 38 41 45 54 62 72 82 92 103 115 127 140 153 182 212 245 280 317 366 418 473 532 594 659 727 799 951 1115 1292 1481

R [Pa/m]

0,05

3

0,06

4

0,07

5

0,08

7

0,09

8

0,10

10

0,06

3

0,12

13

0,07

4

0,14 0,145 0,15 0,16 0,17 0,18 0,19 0,21 0,23 0,25 0,27 0,29 0,31 0,34 0,36 0,39 0,41 0,43 0,46 0,48 0,53 0,58 0,63 0,68 0,72 0,77 0,82 0,87 0,92

17 19 22 24 27 29 32 38 44 50 57 65 74 85 96 107 119 132 145 159 188 220 254 289 328 368 410 455 501

0,08 0,09 0,09 0,10 0,10 0,11 0,12 0,13 0,14 0,15 0,16 0,17 0,19 0,20 0,22 0,23 0,25 0,26 0,28 0,29 0,32 0,35 0,38 0,41 0,44 0,47 0,49 0,52 0,55

5 6 7 7 8 9 10 11 13 15 17 20 22 26 30 32 36 40 44 48 57 67 77 88 99 111 124 138 152

cd Tab. 24. Q

∅12x2

m

[W] ∆t= 20°C

[kg/h]

20000 22000 24000 26000 28000 30000 32000 34000 36000 38000 40000 42000 44000 46000 48000 50000

860,0 946,0 1032,0 1118,0 1204,0 1290,0 1375,2 1461,6 1548,0 1634,4 1720,8 1807,2 1893,6 1976,4 2063,0 2149,0

∅14x2

∅18x2

∅18x2,5

∅25x3,5

∅32x4,4

V R V R V R V R V R V [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] [Pa/m] [m/s] 0,97 1,06 1,16 1,27 1,35 1,45

550 654 766 886 1014 1150

R [Pa/m]

0,58 0,64 0,70 0,76 0,81 0,87 0,93 0,99 1,05 1,11 1,16 1,22 1,28 1,34 1,40 1,45

167 198 232 268 307 349 392 438 487 538 591 647 705 766 829 894

Tab. 25. Rury PE-RT/Al/PE-HD - jednostkowe straty ciœnienia dla gêstoœci wody o temperaturze 80°C Q [W] ∆t= 20°C 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2200 2400 2600 2800 3000 3200 3400 3600 3800 4000

m

∅14x2

∅16x2

∅20x2

∅26x3

[kg/h]

V [m/s]

R [Pa/m]

V [m/s]

R [Pa/m]

V [m/s]

R [Pa/m]

12,9 17,2 21,5 25,8 30,1 34,4 38,7 43,0 47,3 51,6 55,9 60,2 64,5 68,8 73,1 77,4 81,7 86,0 94,6 103,2 111,8 120,4 129,0 137,6 146,2 154,8 163,4 172,0

0,05 0,06 0,08 0,09 0,11 0,13 0,14 0,16 0,17 0,19 0,20 0,22 0,23 0,25 0,27 0,28 0,30 0,31 0,34 0,38 0,41 0,44 0,47 0,50 0,53 0,56 0,59 0,63

6 10 15 20 26 33 40 48 56 65 74 85 95 106 118 130 143 156 185 215 247 281 318 356 396 438 482 528

0,03 0,04 0,05 0,07 0,08 0,09 0,10 0,11 0,12 0,13 0,14 0,15 0,16 0,17 0,19 0,20 0,21 0,22 0,24 0,26 0,28 0,30 0,33 0,35 0,37 0,39 0,41 0,44

3 3 4 5 6 10 14 19 24 27 31 36 40 45 50 55 61 66 79 91 105 120 135 152 169 187 206 226

0,04 0,04 0,05 0,06 0,06 0,07 0,07 0,08 0,09 0,09 0,10 0,10 0,11 0,12 0,12 0,13 0,15 0,16 0,17 0,18 0,20 0,21 0,22 0,23 0,25

2 2 2 3 3 5 6 8 9 10 12 13 14 15 17 20 23 27 30 34 38 43 47 52 57

64

V [m/s]

R [Pa/m]

0,04

1

0,05

2

0,06

3

0,06

4

0,07

5

0,08 0,09 0,09 0,10 0,11 0,12 0,13 0,13 0,14 0,15 0,16

6 7 8 9 11 12 13 15 16 18 20

Dane do projektowania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD cd Tab. 25. Q

m

∅14x2

[W] ∆t= 20°C

[kg/h]

V [m/s]

4400 4800 5200 5600 6000 6500 7000 7500 8000 8500 9000 9500 10000 11000 12000 13000 14000 15000 16000 17000 18000 19000 20000 22000 24000 26000 28000 30000 32000 34000 36000

189,2 206,4 223,6 240,8 258,0 279,5 301,0 322,5 344,0 365,5 387,0 408,5 430,0 473,0 516,0 559,0 602,0 645,0 688,0 731,0 774,0 817,0 860,0 946,0 1032,0 1118,0 1204,0 1289,0 1375,0 1462,0 1548,0

0,69 0,75 0,81 0,88 0,94 1,02 1,10 1,17 1,25

R [Pa/m] 625 730 842 961 1113 1256 1435 1626 1827

∅16x2

∅20x2

V [m/s]

R [Pa/m]

V [m/s]

0,48 0,52 0,57 0,61 0,65 0,71 0,76 0,82 0,87 0,92 0,98 1,03 1,09

268 313 361 412 467 540 617 700 787 879 975 1077 1183

0,27 0,29 0,32 0,34 0,37 0,40 0,43 0,46 0,49 0,52 0,55 0,58 0,61 0,67 0,73 0,80 0,86 0,92 0,98 1,04 1,10 1,16 1,22

∅26x3

R [Pa/m] 67 78 90 103 116 134 153 173 194 216 240 264 290 344 403 466 534 605 681 761 846 934 1027

V [m/s] 0,17 0,19 0,20 0,22 0,24 0,25 0,27 0,29 0,31 0,33 0,34 0,37 0,39 0,43 0,47 0,51 0,55 0,59 0,63 0,67 0,70 0,74 0,78 0,86 0,94 1,02 1,10 1,16 1,25 1,33 1,41

R [Pa/m] 23 27 31 35 40 46 52 59 66 74 81 90 98 117 136 157 180 204 229 256 284 313 343 409 479 555 636 749 814 910 1012

Wspó³czynniki oporów miejscowych ξ. Tab. 26. L.p.

ξ

Nazwa oporu miejscowego

1

Grzejnik cz³onowy przy œrednicy ga³¹zki:

2

Grzejnik stalowy p³ytowy przy œrednicy ga³¹zki:

3

Zawór grzejnikowy fig M-3173 i M-3175

4

Zawór odcinaj¹cy prosty

5

Zawór odcinaj¹cy skoœny

65

dw=10,0 dw=14,0 dw=18,0 dw=10,0 dw=14,0 dw=18,0 dn=10 ÷15 dn=20 dn=10 ÷15 dn=20 ÷25 dn=10 ÷15 dn=20 ÷25

1,5 3,0 9,0 2,5 6,5 19,0 8,5 6,0 16,0 12,0 3,5 3,0

cd Tab. 26. L.p.

ξ

Nazwa oporu miejscowego

6

Zawór kulowy

0,15

7

Zawór zwrotny

4,0

8

Kocio³ ¿eliwny

2,5

9

Kocio³ stalowy

2,0

10

Kolano

2,0

11

Kolano giête* r/d≥5

12

Trójniki - przelot zasilanie - przelot powrót - odga³êzienie zasilania - odga³êzienie powrotu - pr¹d zbie¿ny, rozga³êzienie

13

Czwórnik przelot Czwórnik odga³êzienie

2,0 3,0

14

Odsadzka

0,5

15

Obejœcie

1,0

16

Wyd³u¿ka g³adka, sprê¿ysta

2,0

17

Nag³a zmiana przekroju: - rozszerzenie - zwê¿enie

1,0 0,5

dw=10,0 dw=14,0 dw=18,0 dw=23,2

0,5 0,3 0,3 0,3 0,5 0,5 1,5 1,0 3,0

* – najmniejszy promieñ giêcia rury r=5d

Wartoœæ oporów miejscowych Z [Pa] dla

ξ=1

przy gêstoœci wody w temp 80°C.

Tab. 27. Prêdkoœæ wody [m/s] 0,05 0,10 0,12 0,14 0,16 0,18 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50

Opór Z [Pa] 1 5 7 10 12 16 19 30 44 59 78 98 121

66

Prêdkoœæ wody [m/s]

Opór Z [Pa]

0,55 0,60 0,65 0,70 0,75 0,80 0,85 0,90 0,95 1,00 1,05 1,10 1,20

147 175 205 238 273 310 350 393 438 485 510 538 700

Dane do projektowania instalacji z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD 7.5. Zalecenia do wymiarowania hydraulicznego instalacji c.o. z rur PE-R RT, PE-X Xc, PE-R RT/Al/PE-H HD.

W

poziomych przewodach rozprowadzanych w szlichcie pod³ogi lub za listwami przypod³ogowymi nale¿y, ze wzglêdu na odpowietrzenie instalacji, przyjmowaæ prêdkoœci wody nie mniejsze ni¿ 0,11 m/s.

W zakresie grzejników ma³ych mocy poni¿ej 400 W jedynie prêdkoœci uzyskiwane w rurze ∅12x2 zbli¿aj¹ siê do tego warunku. Rura ∅12x2 jest przeznaczona do wykorzystywania w uk³adach rozdzielaczowych do zasilania grzejników o mocy do 2000 W, co przy obecnym stopniu docieplenia budynków jest wartoœci¹ strat ciep³a pomieszczeñ rzadko przekraczan¹. Jako prêdkoœci w przewodach rozprowadzanych w szlichcie lub za listwami przypod³ogowymi nale¿y przyjmowaæ prêdkoœci odpowiadaj¹ce ekonomicznym oporom przep³ywu (Rekon=150 ÷250 Pa/m): ∅12x2 ∅14x2 ∅16x2 ∅18x2 ∅20x2 ∅25x3,5 ∅26x3 ∅32x4,4

v = 0,25 ÷ 0,35 m/s v = 0,3 ÷ 0,4 m/s v = 0,35 ÷ 0,45 m/s v = 0,4 ÷ 0,5 m/s v = 0,45 ÷ 0,6 m/s v = 0,5 ÷ 0,6 m/s v = 0,5 ÷ 0,65 m/s v = 0,55 ÷ 0,75 m/s

Podane wartoœci s¹ wartoœciami orientacyjnymi. Opór hydrauliczny instalacji jest wypadkow¹ szeregu kryteriów, a miêdzy innymi spe³nieniem wymagania utrzymania autorytetu zaworu termostatycznego w przedziale 0,3 ÷ 0,7. W instalacjach ma³ych (domki jednorodzinne) najczêœciej spotykamy siê ze zjawiskiem zbyt du¿ych autorytetów zaworów. Nale¿y wówczas przyjmowaæ wiêksze prêdkoœci wody w przewodach, aby wiêksza czêœæ wymaganego ciœnienia wytracana by³a na rurarzu. W instalacjach du¿ych najczêœciej spotykamy siê ze zbyt ma³ymi autorytetami zaworów termostatycznych. Nale¿y wówczas dobieraæ mniejsze prêdkoœci dla przewodów stanowi¹cych czêœci wspólne instalacji (piony, poziom), a doci¹¿aæ uk³ady lokalowe (wykonywane z rur PE-Xc, PE-RT, PE-RT/Al/PE-HD) lub stosowaæ stabilizatory ciœnienia i doci¹¿aæ uk³ady lokalowe (wykonywane z rur PE-Xc, PE-RT, PE-RT/Al/PE-HD). W pionach nie jest zalecane przekraczanie prêdkoœci 1,2 m/s. Opór hydrauliczny pojedynczego obwodu grzejnikowego, pêtli jednorurowej lub dwururowej, wê¿ownicy ogrzewania pod³ogowego nie powinien przekraczaæ 20 kPa. W przypadku doprowadzeñ przewodów w pod³odze do grzejników powinny posiadaæ one indywidualne odpowietrzniki rêczne lub automatyczne. W przypadku stosowania uk³adów rozprowadzeñ przewodów z wykorzystaniem rozdzielaczy, równie¿ rozdzielacze powinny byæ wyposa¿one w odpowietrzniki rêczne lub automatyczne.

67

Zaleca siê stosowanie zamkniêtych systemów centralnego ogrzewania z naczyniem wzbiorczym przeponowym w celu hermetyzacji instalacji. W przypadku stosowania grzejnikowych zaworów termostatycznych nale¿y stabilizowaæ rozk³ad ciœnienia w instalacji. Jednym ze sposobów stabilizacji rozk³adu ciœnienia w instalacji jest zastosowanie nadmiarowoupustowego regulatora ró¿nicy ciœnieñ montowanego na obejœciu pompy. Ilustruj¹ to poni¿sze schematy.

Rys.127.

Rys. 128. I – instalacja P – pompa K – kocio³ R – regulator ró¿nicy ciœnieñ

W programie KAN co- Graf wspó³czynnik prêdkoœci dla rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD w instalacjach lokalowych ustawiaæ w przedziale 0,5 do 3,0, dla rur stanowi¹cych piony, poziomy instalacji w przedziale 0,5 do 1 (max 1,5), korekcja tych wspó³czynników umo¿liwia nie przekraczanie za³o¿onego ciœnienia dyspozycyjnego dla instalacji (max 20 kPa).

68

8. Ogrzewanie pod³ogowe z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD. 8.1. Warunki komfortu cieplnego. Ogrzewanie pod³ogowe cechuje: „

„

„

„ „

„

najbardziej zbli¿ony do idealnego dla cz³owieka rozk³ad temperatury w pomieszczeniu, taki sam poziom temperatury odczuwalnej dla temperatury powietrza w pomieszczeniu rzêdu 18°C, jak dla temperatury powietrza w pomieszczeniu 20°C w przypadku ogrzewañ grzejnikowych (zredukowany wp³yw przegrody ch³odz¹cej jak¹ jest posadzka pod³ogi), zmniejszone straty ciep³a budynków z tytu³u mo¿liwoœci obni¿enia temperatury w pomieszczeniu bez pogorszenia komfortu cieplnego, maksymalna temperatura zasilania 55°C, maksymalna temperatura posadzki 29°C (zalecana 26°C) w strefach ci¹g³ego przebywania ludzi, maksymalna temperatura posadzki 33°C w strefach okresowego przebywania ludzi (³azienki), w przyœciennych strefach brzegowych 35°C (pas 0,5 m od œciany zewnêtrznej).

Rys.129. Idealny rozk³ad temperatury.

Nale¿y podkreœliæ, ¿e dopuszczalna œrednia temperatura pod³ogi powoduje ograniczenie wydajnoœci cieplnej grzejnika pod³ogowego do oko³o 100 W/m2 przy temperaturze w pomieszczeniu ti=20°C i dopuszczalnej temperaturze pod³ogi ti=29°C. Oznacza to koniecznoœæ zmniejszania strat cieplnych budynku, poprzez odpowiedni¹ izolacyjnoœæ przegród budowlanych je¿eli ogrzewanie pod³ogowe ma w ca³oœci pokrywaæ straty cieplne budynku.

Ogrzewanie pod³ogowe jest systemem grzewczym, w którym przewa¿aj¹ca iloœæ ciep³a oddawana jest na drodze promieniowania. Strumieñ cieplny przewodzony jest przez rurê, a nastêpnie warstwê betonu stanowi¹c¹ p³ytê grzejn¹ oraz wyk³adzinê pod³ogow¹ i oddawany do otoczenia.

Rys.130. Przyk³adowy rozk³ad temperatury przy ogrzewaniu pod³ogowym.

W zwi¹zku z powy¿szym temperatura powietrza w pomieszczeniu 20°C zapewnia taki sam komfort cieplny jak temperatura 21°C do 22°C, któr¹ uzyskujemy stosuj¹c tradycyjne grzejniki i konwektory, natomiast wahania temperatury wewnêtrznej o 1°C nie s¹ praktycznie odczuwalne przez ludzki organizm.

69

8.2. Konstrukcja grzejnika pod³ogowego.

1. 2. 3. 4.

Konstrukcja stropu. Izolacja cieplna. Taœma brzegowa. Izolacja przeciwwilgociowa (folia PE). 5. Wylewka betonowa. 6. Wyk³adzina pod³ogowa. 7. Rura.

Rys. 131

8.2.1. Izolacja cieplna pod grzejnikiem pod³ogowym. Wymagania dotycz¹ce minimalnego oporu przewodzenia dla izolacji cieplnej: Rmin=0,75 m2 K/W dla stropów nad pomieszczeniami ogrzewanymi, „ Rmin=2,0 m2 K/W dla stropów nad nie ogrzewanymi piwnicami, „ Rmin=2,25 m2 K/W dla stropów na gruncie. „

Materia³ izolacji cieplnej: styropian co najmniej klasy PS-E FS M 20, przy du¿ych obci¹¿eniach stropu T 30, „ we³ny mineralne usztywnione ¿ywicami, „ w przypadku uk³adania styropianu na podk³adzie bitumicznym nale¿y stosowaæ foliê PE rozdzielaj¹c¹ pod styropianem. „

Rys.132. Styropian z foli¹ PE.

70

Ogrzewanie pod³ogowe z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD 8.2.2. Izolacja przeciwwilgociowa. Izolacja przeciwwilgociowa: chroni izolacjê ciepln¹ przed zawilgoceniem (równie¿ izolacjê brzegow¹), „ nale¿y równie¿ stosowaæ pod izolacj¹ ciepln¹ je¿eli strop mo¿e ulec zawilgoceniu od spodu. „

Materia³ izolacji przeciwwilgociowej: folia PE gruboœci 0,2 mm uk³adana na zak³adkê, „ styropian systemu KAN-therm z naklejon¹ foli¹. „

8.2.3. Izolacja brzegowa. Izolacja brzegowa: ogranicza straty ciep³a przez œciany, „ stanowi dylatacje p³yty betonowej grzejnej od œcian zewnêtrznych, filarów, innych elementów konstrukcyjnych, „ uk³adana do wysokoœci wylewki betonowej. „

Materia³y izolacji brzegowej: taœma brzegowa systemu KAN-therm,

„

Rys.133. Taœma brzegowa systemu KAN-therm.

8.2.4. P³yta betonowa (jastrych). Wymagania dla p³yt betonowych: minimalna gruboœæ wylewki nad rur¹ 4,5 cm (6,5 cm gruboœci nad izolacj¹ ciepln¹), „ wylewane du¿e powierzchnie nale¿y dzieliæ na mniejsze szczelinami dylatacyjnymi (min gruboœæ 0,5 cm - taœma brzegowa) tak aby d³ugoœæ jednorodnej p³yty nie przekracza³a 8 m, jej powierzchnia 30 m2, a stosunek d³ugoœci jej boków 1:2. „

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Strop. Warstwa izolacji termiczno - akustycznej. Folia ochronna. Jastrych grzejny. Szczelina dylatacyjna. Masa elastyczna do fugowania. Zaprawa klej¹ca. P³ytki.

Rys.134. Wykonanie posadzki kamiennej ze szczelin¹ dylatacyjn¹.

71

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Podk³ad. Warstwa izolacji termiczno - akustycznej. Folia ochronna. Jastrych grzejny. Szczelina dylatacyjna. Wyk³adzina miêkka np. dywanowa.

Rys.135. Wykonanie posadzki z miêkkiej wyk³adziny.

„

„ „ „

w przypadku wyk³adzin pod³ogowych ceramicznych lub kamiennych, stropów przenosz¹cych du¿e obci¹¿enia zaleca siê zbrojenie p³yt poprzez u³o¿enie na rury siatek z drutu stalowego o gruboœci 3 ÷ 6 mm, o oczkach 10x10 cm. Stosowanie zbrojenia nie ma zasadniczego wp³ywu na wytrzyma³oœæ stropu jednak w przypadku powstania pêkniêæ i rys w p³ycie ogranicza ich wysokoœæ i szerokoœæ. Zbrojenie to musi byæ przerwane w obszarze szczelin dylatacyjnych. Dla stropów przenosz¹cych du¿e obci¹¿enia (wiêksze ni¿ dla budownictwa mieszkalnego) nale¿y odpowiednio dobraæ wysokoœæ wylewki betonowej i rodzaj izolacji tak aby jej ugiêcie nie przekracza³o 5 mm, przez szczeliny dylatacyjne rurami wolno przechodziæ tylko w rurach os³onowych (peszel na d³ugoœci 50 cm), stosowaæ betony klasy B20 z dodatkiem plastyfikatora BETOKAN, p³yta betonowa w wyniku pracy termicznej nie mo¿e wywieraæ nacisków na elementy konstrukcyjne budynków (stosowaæ dylatacje).

Sk³ad zaprawy cementowej: cement CEMI 32.5 R (wg DIN 1164) - 50 kg, „ kruszywo (60% piasku o ziarnistoœci od 0 do 4mm i 40% ¿wiru o ziarnistoœci od 4 do 8mm)- 225 kg, „ woda -16 -18 litrów, „ dodatek do betonu BETOKAN - 0,5 l (600 g). „

Œrednie zu¿ycie dodatku do betonu BETOKAN wynosi 3 ÷ 3,5 kg/m3 zaprawy co daje oko³o 1 kg na 5 m2 pod³ogi.

8.2.5. Wi¹zanie zaprawy i rozruch instalacji. „ „ „

„

Jastrych po wylaniu pielêgnowaæ. Okres wi¹zania 21 ÷ 28 dni (po tym okresie mo¿na uruchomiæ ogrzewanie). Uruchomienie instalacji z pocz¹tkow¹ temperatur¹ wody 20OC zwiêkszan¹ ka¿dego nastêpnego dnia o 5OC a¿ do osi¹gniêcia wartoœci projektowanej. Jastrych powinien zostaæ odpowiednio wygrzany - min przez 4 dni przy wartoœci maksymalnej (zaprojektowanej) temperatury wody. W czasie wykonywania prac budowlanych rury powinny pozostawaæ pod ciœnieniem min 3 bar.

8.2.6. Wyk³adziny pod³ogowe. „

„ „

Wyk³adziny pod³ogowe oraz kleje i zaprawy wi¹¿¹ce powinny posiadaæ atest producenta do stosowania w ogrzewaniu pod³ogowym. Szczeliny dylatacyjne powinny pokrywaæ siê z fugami wyk³adzin ceramicznych i kamiennych. Wyk³adziny pod³ogowe powinny byæ uk³adane przy temperaturze posadzki 18 ÷ 20°C po wykonaniu uruchomienia instalacji i wygrzaniu jastrychu.

72

Ogrzewanie pod³ogowe z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD Rodzaj wyk³adziny ma istotny wp³yw na wydajnoœæ ogrzewania pod³ogowego: „ ceramika, glazura, kamieñ R= 0,02 m2K/W, „ wyk³adziny z tworzyw sztucznych R= 0,075 m2K/W, „ parkiet, œredni dywan R= 0,1 m2K/W, „ gruby parkiet, gruby dywan R= 0,15 m2K/W. Wydajnoœæ ciepln¹ ogrzewania pod³ogowego u³o¿onego z rur ∅18x2 (równie¿ ∅18x2,5 i ∅16x2) w zale¿noœci od przyjêtej wyk³adziny pod³ogowej (4,5 cm betonu nad rurami) podaj¹ poni¿sze tabele:

Tab.28. Rodzaj wyk³adziny pod³ogowej: Rw=0,02 m2K/W - ceramika, glazura, kamieñ. ts [°C]

50 tz/tp 55/45

45 tz/tp 50/40

40 tz/tp 45/35

35 tz/tp 40/30

ti [°C]

0,10

b [m] 0,20

0,15

g [W/m2]

tf [°C]

12 16 18 20 25

202 181 170 160 133

30,0 32,2 3,2 34,3 36,9

176 158 148 140 116

27,7 30,1 31,2 32,5 35,4

164 147 138 130 108

26,6 29,1 30,3 31,6 34,6

12 16 18 20 25

176 155 144 133 107

27,7 29,8 30,8 31,9 34,6

154 136 126 116 94

25,8 28,1 29,3 30,4 33,4

143 126 117 108 87

12 16 18 20 25

149 128 117 107 80

25,3 27,4 28,4 29,6 32,1

130 112 101 94 70

23,6 26,0 27,1 28,4 31,3

12 16 18 20 25

123 101 91 80 53

23,0 25,0 26,1 27,1 29,7

108 88 80 70 46

21,6 23,9 25,1 26,3 29,1

0,25

g tf g tf g [W/m2] [°C] [W/m2] [°C] [W/m2]

0,30

0,35

tf g [°C] [W/m2]

tf g [°C] [W/m2]

tf [°C]

142 128 120 113 94

24,7 27,4 28,7 30,1 33,4

128 115 108 102 85

23,4 26,3 27,6 29,1 32,6

113 102 95 90 70

22,1 25,1 26,5 28,0 31,7

24,8 27,3 28,4 29,6 32,8

124 110 102 94 76

23,1 25,8 27,1 28,4 31,8

112 99 92 85 68

22,0 24,8 26,2 27,6 31,1

99 87 81 75 60

20,8 23,8 25,2 26,7 30,4

121 104 95 87 65

22,8 25,3 26,5 27,8 30,8

105 90 82 76 57

21,4 24,0 25,3 26,8 30,1

95 82 74 68 51

20,5 23,3 24,6 26,1 29,6

84 72 66 60 45

19,5 22,4 23,9 25,4 29

100 82 74 65 43

20,9 23,3 24,6 25,8 28,8

87 71 64 57 37

19,8 22,3 23,7 25,1 28,3

78 64 58 51 34

19,0 21,7 32,2 24,6 28,0

69 57 51 45 30

18,2 21,1 22,6 24,0 27,7

Tab.29. Rodzaj wyk³adziny pod³ogowej: Rw=0,075 m2K/W – wyk³adziny z tworzywa sztucznego.

ts [°C]

50 tz/tp 55/45

ti [°C]

12 16 18 20 25

0,10

0,15

g [W/m2]

tf [°C]

150 134 126 119 99

25,4 28,0 29,3 30,6 33,8

b [m] 0,20

0,25

g tf g tf g [W/m2] [°C] [W/m2] [°C] [W/m2] 131 118 110 104 86

23,7 26,5 27,8 29,3 32,7

120 107 101 95 79

22,7 25,6 27,0 28,5 32,0

73

107 96 90 85 71

0,30

0,35

tf g [°C] [W/m2]

tf g [°C] [W/m2]

tf [°C]

21,6 24,6 26,0 27,6 31,3

20,8 23,9 25,4 27,0 30,8

20,1 23,3 24,8 26,4 30,0

98 88 83 78 65

91 81 76 72 60

cd. Tab. 29 ts

ti

[°C]

[°C]

b [m] 0,10

0,15

0,20

g tf g tf g [W/m2] [°C] [W/m2] [°C] [W/m2]

tf [°C]

94 82 77 71 57

20,3 23,3 24,8 26,3 30,1

86 79 70 65 52

19,7 22,8 24,3 25,8 29,7

79 70 65 60 48

19,1 22,2 23,8 25,3 29,3

19,9 22,8 24,2 25,7 29,2

79 68 62 57 43

19,1 22,1 23,5 25,1 28,8

73 62 57 52 39

18,5 21,6 23,1 24,7 28,5

67 58 53 48 36

18,0 21,1 22,7 24,3 28,2

73 60 54

18,5 21,3 22,8

65 54 48

17,8 20,8 22,3

60 49 44

17,4 20,4 22,0

55 45 41

17,0 20,1 21,7

48 31

24,2 27,8

53 28

23,8 27,5

39 26

23,0 27,3

36 24

23,2 27,1

12 16 18 20 25

131 115 107 99 80

23,7 26,3 27,0 28,8 32,1

114 101 94 86 70

22,2 25,0 26,4 27,7 31,2

105 92 86 79 64

21,3 24,2 25,6 27,0 30,7

12 16 18 20 25

11 95 87 80 60

21,9 24,5 25,8 27,1 30,3

97 83 76 70 52

20,6 23,4 24,8 26,2 29,6

88 76 69 64 48

35 tz/tp

12 16 18

92 75 68

20,2 22,7 24,1

80 66 59

19,2 21,9 23,3

40/30

20 25

60 39

25,3 28,5

52 34

24,6 28,1

40 tz/tp 45/35

0,35

tf g [°C] [W/m2]

tf [°C]

50/40

0,30

tf g [°C] [W/m2]

g [W/m2] 45 tz/tp

0,25

Tab.30. Rodzaj wyk³adziny pod³ogowej: Rw=0,1 m2K/W - parkiet, œredni dywan. ts [°C]

50 tz/tp 55/45

45 tz/tp 50/40

40 tz/tp 45/35

35 tz/tp 40/30

ti [°C]

0,10

b [m] 0,20

0,15

g [W/m2]

tf [°C]

12 16 18 20 25

126 113 106 100 83

23,3 26,1 27,5 28,9 32,4

110 98 92 97 72

21,8 24,8 26,2 27,8 31,4

98 88 83 78 65

20,8 23,9 25,4 27,0 30,8

12 16 18 20 25

110 97 90 83 67

21,8 24,7 26,0 27,4 31,0

96 84 78 72 58

20,5 23,5 25,0 26,4 30,2

86 76 70 65 52

12 16 18 20 25

93 80 73 67 50

20,3 23,1 24,5 26,0 29,5

81 70 64 58 44

19,2 22,2 23,7 25,2 28,9

12 16 18 20 25

77 63 57 50 33

18,9 21,6 23,1 24,5 27,9

67 55 50 44 29

18,0 20,9 22,4 23,9 27,6

0,25

g tf g tf g [W/m2] [°C] [W/m2] [°C] [W/m2]

0,30

0,35

tf g [°C] [W/m2]

tf g [°C] [W/m2]

91 81 76 72 60

20,1 23,3 24,8 26,4 30,3

84 76 71 67 56

19,5 2,8 24,3 26,0 30,0

78 70 66 62 51

11,9 22,3 23,9 25,5 29,6

19,7 22,8 24,3 25,8 29,7

79 70 65 60 48

19,1 22,2 23,8 25,3 29,3

74 65 60 56 45

18,6 21,8 23,4 25,0 29,0

68 60 56 51 42

18,1 21,4 23,0 24,6 28,7

73 62 57 52 39

18,5 21,6 23,1 24,7 28,5

67 58 53 48 36

18,0 21,1 22,7 24,3 28,2

62 54 49 45 34

17,6 20,8 22,4 24,0 28,0

58 50 45 42 31

17,1 20,4 22,0 23,7 27,8

60 49 44 39 26

17,4 20,4 22,0 23,5 27,3

55 45 41 36 24

17,0 20,1 21,7 23,2 27,1

52 42 38 34 22

16,6 19,8 21,4 23,0 27,0

48 39 35 31 20

16,3 19,5 21,2 22,8 26,8

74

tf [°C]

Ogrzewanie pod³ogowe z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD Tab.31. Rodzaj wyk³adziny pod³ogowej: Rw=0,15 m2K/W - gruby parkiet, gruby dywan.

ts

ti

[°C]

[°C]

50 tz/tp 55/45

45 tz/tp 50/40 40 tz/tp 45/35 35 tz/tp 40/30

b [m] 0,10

0,15

0,20

0,25

g tf g tf g [W/m2] [°C] [W/m2] [°C] [W/m2]

0,30

tf g [°C] [W/m2]

0,35

tf g [°C] [W/m2]

tf [°C]

g [W/m2]

tf [°C]

12 16 18 20 25

103 93 87 82 68

22,1 24,3 25,8 27,3 31,1

89 80 75 71 59

20,0 23,2 24,7 26,3 30,3

82 73 69 65 54

19,3 2,6 24,2 25,8 29,8

77 69 65 61 51

18,9 22,2 23,8 25,4 29,5

69 62 58 55 46

18,2 21,5 23,2 24,9 29,1

66 59 55 52 43

17,9 21,2 22,9 24,6 28,9

12 16 18 20 25 12 16 18 20 25 12 16

90 80 74 68 55 76 66 60 55 41 63 52

0,1 23,1 24,6 26,1 29,9 18,8 21,9 23,3 24,9 28,7 17,6 20,6

78 69 64 59 48 66 57 52 48 36 55 45

19,0 22,1 23,7 25,3 29,2 17,9 21,1 22,6 24,2 28,7 17,6 20,6

72 63 59 54 44 60 52 47 44 33 50 41

18,4 21,6 23,2 24,8 28,9 17,4 20,6 22,2 23,9 27,9 16,5 19,7

67 59 55 51 41 57 49 45 41 31 47 38

18,0 21,3 22,9 24,5 28,6 17,1 20,4 22,0 23,6 27,7 16,2 19,4

61 53 50 46 37 51 44 40 37 28 42 35

17,4 20,8 22,4 24,1 28,3 16,6 19,9 21,6 23,3 27,5 15,8 19,1

56 50 47 43 35 48 42 38 35 26 40 33

17,1 20,5 22,2 23,9 28,1 16,3 19,7 21,4 23,1 27,3 15,6 18,9

18 20 25

47 41 27

22,2 23,7 27,4

40 36 23

22,2 23,7 27,4

37 33 21

21,3 22,9 26,9

35 31 20

21,1 22,7 26,8

31 28 18

20,8 22,5 26,6

30 26 17

20,6 22,5 26,7

t s - temperatura œrednia wody w rurach t z/t p - temperatura wody zasilaj¹cej i powracaj¹cej z wê¿ownicy b - rozstaw rur t f - temperatura powierzchni pod³ogi g - wydajnoœæ cieplna pod³ogi t i - temperatura powietrza w pomieszczeniu

8.2.7. Wê¿ownice. Rury mocuje siê do izolacji cieplnej spinkami do mat w formie wê¿ownic: meandrowych (rys.136.) - du¿y gradient rozk³adu temperatury powierzchni posadzki. „ spiralnych (rys.137 i 137a.) - równomierny rozk³ad temperatury powierzchni posadzki. „

Rys. 136.

Rys. 137.

75

Rys. 137a. Wê¿ownica spiralna w formie meandru stosowana w przypadku d³ugich i w¹skich pól z licznymi szczelinami dylatacyjnymi.

„ „

spiralnych ze stref¹ brzegow¹ wykonan¹ na oddzielnym obwodzie (rys.138.). spiralnych ze stref¹ brzegow¹ wykonan¹ na jednym obwodzie (rys.139.).

Rys. 138.

Rys. 139.

Kryteria dla wê¿ownic: maksymalna d³ugoœæ jednego obwodu 120 m, „ strata ciœnienia w obwodzie nie wiêksza ni¿ 20 kPa, „ rozstaw rur zale¿ny od wymaganej wydajnoœci q[W/m2] (dla ustalonych parametrów zasilania i rodzaju wyk³adziny pod³ogowej, oraz temperatury w pomieszczeniu), „ w trakcie wylewania jastrychu wê¿ownice pozostawiæ pod ciœnieniem min 3 bar. „

8.3. Monta¿ ogrzewania pod³ogowego.

. Rys.140. Roz³o¿yæ przyœcienn¹ taœmê izoluj¹c¹.

Rys. 141. Roz³o¿yæ styropian z wierzchni¹ warstw¹ folii PE.

Rys. 142. Rurê dop³ywow¹ pod³¹czyæ do rozdzielacza, uk³adaæ z wymagan¹ gêstoœci¹, a spinki mocuj¹ce przymocowaæ w odpowiednich miejscach do rur.

Rys.143. Rurê odp³ywow¹ uk³adaæ „z powrotem” miêdzy zwojami rury dop³ywowej.

76

Ogrzewanie pod³ogowe z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD

Rys. 144. Przed pokryciem betonem przeprowadziæ próbê szczelnoœci 6 bar przez 24 godzin.

8.4. Zasilanie ogrzewañ pod³ogowych. Parametry zasilania ogrzewañ pod³ogowych: 55°C/45°C, „ 50°C/40°C, „ 45°C/35°C. „

W przypadku wspó³pracy z ogrzewaniem grzejnikowym pracuj¹cym na parametrach wy¿szych stosuje siê uk³ady zmieszania pompowego w celu obni¿enia temperatury do zasilenia ogrzewania pod³ogowego.

8.4.1. Centralne uk³ady zmieszania.

OK - ogrzewanie konwekcyjne OP - ogrzewanie pod³ogowe P - pompa ZT - zawór termostatyczny ZTR - zawór termostatyczny trójdrogowy Z - zawór obejœciowy

Rys.145. Ró¿ne warianty uk³adów mieszaj¹cych obni¿aj¹cych parametry czynnika.

77

W ramach uk³adów centralnych zmieszania mo¿na wyró¿niæ: uk³ady ze sterowaniem pó³automatycznym (sta³owartoœciowym),

„

Rys.146. Schemat uk³adu mieszaj¹cego z regulacj¹

Zawór termostatyczny - ZT

pó³automatyczn¹ (sta³owartoœciow¹): OK - ogrzewanie konwekcyjne OP - ogrzewanie pod³ogowe P - pompa ZT - zawór termostatyczny ZTR - zawór czterodrogowy. Modu³ mieszacza z zaworem

G³owica termostatyczna z

czterodrogowym - ZTR, pomp¹,

czujnikiem przylgowym.

zaworem nadmiarowoupustowym i termometrami

Rys.148. Grupa Gruwi-Block podobnie jak modu³ mieszacza

Rys.147. Modu³ mieszacza do ogrzewania pod³ogowego

z zaworem czterodrogowym poprzez odpowiednie wyposa¿enie

wyposa¿ony dodatkowo w zawór termostayczny z g³owic¹

mo¿e realizowaæ regulacjê automatyczn¹ lub pó³automatyczn¹.

z czujnikiem przylgowym realizuje regulacjê pó³automatyczn¹.

„

uk³ady ze sterowaniem automatycznym np. w funkcji temperatury zewnêtrznej (sterowanie si³ownikiem SM4 mo¿e byæ realizowane przez regulator zainstalowany przy kotle, lub przez dodatkowy regulator pogodowy).

Regulator pogodowy

Modu³ mieszacza z zaworem czterodrogowym - ZTR, pomp¹, zaworem nadmiarowo-

Si³ownik SM4

upustowym i termometrami Rys. 149. Modu³ mieszacza do ogrzewania pod³ogowego

Rys. 150. Uk³ad z regulatorem pogodowym i zaworem

wyposa¿ony w si³ownik SM4 pod³¹czony do regulatora pogodowego

czterodrogowym.

realizuje regulacjê automatyczn¹.

78

Ogrzewanie pod³ogowe z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD 8.4.2. Uk³ady zmieszania miejscowego zblokowane z rozdzielaczem ogrzewania pod³ogowego.

1. rozdzielacz z zaworami odcinaj¹cymi i regulacyjnymi 2. zawór termostatyczny z g³owica z czujnikiem przylgowym 4. zawory odcinaj¹co-regulacyjne wbudowane w rozdzielacz s³u¿¹ce zrównowa¿eniu hydraulicznemu wê¿ownic 5. zawór regulacyjny z nastaw¹ s³u¿¹cy ustawieniu stopnia zmieszania wody i temperatury zasilenia ogrzewania pod³ogowego P – pompa W – wê¿ownice ogrzewania pod³ogowego

Rys. 151. Uk³ad mieszaj¹cy pó³automatyczny na rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego.

8.5. Regulacja na rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego.

Regulacja na zaworach wbudowanych w rozdzielacz do ogrzewania pod³ogowego pozwala na: „

wyrównanie oporów przep³ywu przez poszczególne wê¿ownice na zaworach dolnych (rozdzielacz powrotny),

1

1. Rozdzielacz zasilaj¹cy z zaworami odcinaj¹cymi przystosowanymi do wspó³pracy z si³ownikami i termostatami. 2. Rozdzielacz powrotny z zaworami odcinaj¹co-regulacyjnymi s³u¿¹cymi do wyrównania oporów przep³ywu przez wê¿ownice. Rozdzielacz powinien byæ wyposa¿ony w odpowietrzniki rêczne wkrêcane w korki G1”, lub trójnik z odpowietrznikiem automatycznym i zaworem spustowym wkrêcany w belkê rozdzielacza.

2

Rys. 152. Konstrukcja rozdzielcza do ogrzewania pod³ogowego. Rozdzielacze umieszczane s¹ w szafkach natynkowych lub podtynkowych, co poprawia estetykê instalacji i zabezpiecza przed niepowo³anym dostêpem.

79

Charakterystyka zaworu odcinaj¹cego w rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego (w belce górnej) firmy KAN.

Charakterystyka zaworu regulacyjno-odcinajacego w rozdzielaczu do ogrzewania pod³ogowego (w belce dolnej) firmy KAN.

Dla zaworu regulacji wstêpnej w rozdzielaczu ogrzewania pod³ogowego numer nastawy odpowiada iloœci wykonanych obrotów na zaworze od pe³nego zamkniêcia w kierunku otwarcia (Rys. 154b.). „

Sterowanie temperatur¹ w pomieszczeniu poprzez termostat pod³¹czony do si³ownika elektrycznego zamontowanego na zawór górny (rozdzielacz zasilaj¹cy, Rys. 154a.) przy obwodzie wê¿ownicy zabudowanej w pomieszczeniu.

1. Si³ownik elektryczny. 2. Œrubunki przy³¹czne do rur. 3. Rozdzielacz do ogrzewania pod³ogowego n-obwodowy. 4. Termostat pokojowy.

Rys. 153. Sterowanie obwodem wê¿ownicy w funkcji temperatury w pomieszczeniu.

Rys. 154b. Sposób wykonania nastawy na zaworze regulacyjno-odcinaj¹cym wbudowanym w rozdzielacz powrotny.

Rys. 154a. Si³ownik elektryczny zamontowany na zaworze odcinaj¹cym wbudowanym w rozdzielacz zasilaj¹cy.

80

Ogrzewanie pod³ogowe z rur PE-RT, PE-Xc, PE-RT/Al/PE-HD 8.6. Wymiarowanie ogrzewania pod³ogowego.

W

tablicach 28-31 podano wydajnoœci grzejnika pod³ogowego w zale¿noœci od œredniej temperatury wody, rozstawu rur oraz wyk³adziny pod³ogowej (ka¿da tablica dla innego rodzaju wyk³adziny pod³ogowej). Z tabel wydajnoœci grzejnika pod³ogowego mo¿na korzystaæ przy za³o¿eniu stosowania do ogrzewania pod³ogowego rur PE-Xc, PE-RT ∅18x2 (∅18x2,5) lub PE-RT/Al/PE-HD ∅16x2. Dodatkowo podano temperatury powierzchni pod³ogi. Maj¹c straty cieplne pomieszczenia (nale¿y pamiêtaæ, ¿e przez pod³ogê nie bêdzie ju¿ strat ciep³a z pomieszczenia) Q [W], oraz powierzchniê pod³ogi któr¹ mo¿emy zabudowaæ wê¿ownic¹ F [m2], mo¿na okreœliæ wymagany strumieñ ciep³a g [W/m2] wed³ug zale¿noœci:

g = Q/F [W/m2] Z tabel 28-31 dla z³o¿onego typu wyk³adziny, œredniej temperatury wody w wê¿ownicy oraz temperatury powietrza w pomieszczeniu nale¿y wybraæ rozstaw rur b [m], dla którego wydajnoœæ cieplna bêdzie zbli¿ona do obliczonej z powy¿szej zale¿noœci. Nale¿y odczytaæ temperaturê powierzchni pod³ogi. Nie powinna ona przekraczaæ temperatury dopuszczalnej, któr¹ nale¿y przyjmowaæ nastêpuj¹co: „ + 29°C dla pomieszczenia mieszkalnego, „ + 33°C dla pomieszczenia okresowego pobytu ludzi (³azienki, itp.), „ + 35°C dla przyœciennej strefy brzegowej. Strumieñ masy wody miarodajny do wymiarowania wê¿ownicy nale¿y okreœlaæ z zale¿noœci:

1,1 x Q m = _____________ [kg/s] 4190 x (tz – tp) Dla tak okreœlonego strumienia masy wody mo¿na z tabeli 32 odczytaæ jednostkowe straty ciœnienia R [Pa/m]. Strata ciœnienia w wê¿ownicy mo¿e byæ okreœlona ze wzoru:

p = Lw x R [Pa] przy czym: Lw - d³ugoœæ wê¿ownicy nale¿y okreœliæ z zale¿noœci:

F [m] Lw = ___ b b – odczytany rozstaw rur [m] F – powierzchnia pod³ogi [m2]

Nale¿ pamiêtaæ, ¿e wê¿ownice zasilane równolegle z rozdzielacza musz¹ mieæ tê sam¹ temperaturê zasilania. W przypadku przekroczenia dopuszczalnej temperatury pod³ogi nale¿y wybraæ ni¿sze œrednie temperatury wody. Powierzchniê F nale¿y wype³niæ wê¿ownic¹ o rozstawie b.

81

Tab. 32. Jednostkowe straty ciœnienia w wê¿ownicy ogrzewania pod³ogowego dla parametrów czynnika grzewczego 50/40°C. V [m/s]

rura ∅16x2 [PE-RT/Al/PE-HD] m [kg/h]

0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50 0,55 0,60 0,65 0,70 0,75 0,80 0,85 0,90 0,95 1,00

40,3 60,5 80,6 100,8 121,0 141,1 161,3 181,4 201,6 221,8 241,9 262,1 282,2 302,4 322,6 342,7 362,9 383,0 403,2

R [Pa/m] 19,8 39,5 77,0 131,4 182,2 238,2 300,8 369,7 444,9 526,1 612,6 705,8 805,5 910,2 1021,9 1137,5 1260,2 1388,3 1522,1

rura ∅18x2 [PE-RT i PE-Xc] m [kg/h] 55,1 82,6 110,2 137,7 165,2 192,8 220,3 247,9 275,4 302,9 330,5 358,0 385,6 413,1 440,6 468,2 495,7 523,3 550,8

R [Pa/m] 14,9 35,4 70,7 115,5 149,6 195,5 247,4 303,5 365,4 432,3 504,1 581,0 662,5 748,5 840,0 936,6 1037,6 1142,9 1278,0

Przyk³ad: Dane pocz¹tkowe: „ „ „ „ „

straty cieplne pomieszczenia Q=1200 W, temperatura wewnêtrzna t=20°C, powierzchnia pod³ogi F=20 m2, wyk³adzina - dywan Rw=0,1 m2 K/W, rura PE-RT ∅18x2,

g=1200/20= 60W/m

2

Za³o¿ono ts=45°C st¹d tz/tp=50/40°C Z tabeli dla wyk³adziny dywanowej Rw=0,1 m2 K/W odczytano rozstaw b=0,25 m, oraz g=60 W/m2, tf=25,3°C. Temperatura pod³ogi nie przekracza temperatury dopuszczalnej 29°C. D³ugoœæ wê¿ownicy: Lw = 20/0,25=80 m Strumieñ wody przez wê¿ownice:

1,1 x 1200 m = ________________ = 0,0315 [kg/s] = 113,41 [kg/h] 4190 x (50 – 40) Z tabeli 32 dla rury ∅18x2 odczytano: R=70 Pa/m V=0,21 m/s Strata ciœnienia w wê¿ownicy: p = 80x70 = 5 600 Pa Powierzchniê 20 m2 nale¿y wype³niæ wê¿ownic¹ o rozstawie 0,25 m.

82