@

POLSKIE GÓRNICTWONAFTOWEI GAZOWNICTWOSA ODDZIALCENTRALNELABORATORIUM POMIAROWO-BADAWCZE C!lfies ul. Kasprzaka 25,01-224 Warszawa tel: 632-23-68, e-mail: [email protected]

PGNiG

SPRAWOZDANIE Z BADAN Data !!ldania: 08.05.2006

Nr serawozdania: 109/B/PFC/2006

PRZEDMIOT BADAN: Procesowy Chromatograf gazowy

-

SITRANS CV I MicroSAM (SIEMENS)

Warszawa 2006

Niniejsze

sprawozdanie

moze

byc okazywane

lub kopiowane

tylko w calosci

Strona 1/36

TSprawozdanie z badan nr: 109/B/FfFC/20O6f

PGNiG SA CLPB

strona/stron: 2/36

POLSKIE GÓRNICTWO NAFTOWE I GAZOWNICTWO SA ODDZIAL CENTRALNE LABORATORIUM POMIAROWO-BADAWCZE

ul. Kasprzaka 25

01-224 Warszawa

tel: 632-23..68

PRACOWNIA POMIARÓW FIZYKOCHEMICZNYCH

-

I.

Spis tresci:

II.

Wprowadzenie

str. 3

III.

Wnioski i uwagi

str. 4

IV.

Program badan

str. 5

V.

Wyniki

str. 6

VI.

Dokumenty przywolane

str. 36

VII.

Zalaczniki

str. 36

Wykonali:

Zatwierdzil: Kierownik Tec~niczny Laboratorium

Sprawdzil:

C; I)~CA.~~.s&-,' mgr inz. Grzegorz Maciejewski ; /

"'-.\(\~

"',

.

~"\°1r Jocb\\l\~\0,

mgr inz, KJlysztof Lodzinski

d/~

~

); "

d G!rz

(' f

.

~

?

~

,~ Roslonek

j'

I

~

} ;J r

--

/7

dr inz. Stanislaw Dagil

PGNiG SA CLPB

I Sprawozdanie

z badan nr: 109/B/PFC/2006

strona/stron:

3/36

.,

II. Wprowadzenie. Zleceniodawca:

SIEMENS Sp. z 0.0., 03-821 Warszawa ul. Zupnicza 11 (umowa nr A&D/91/01/2006 z dnia 1.02.2006).

Wyniki zawarte w niniejszym sprawozdaniu odnosza sie wylacznie do obiektu badan o nastepujacych cechach identyfikacyjnych: Nazwa:

Procesowy Chromatograf Gazowy firmy SIEMENS typu SITRANS CV (MicroSAM) do analizy gazów ziemnych w zakresie podstawowym (C1+C6+,N2,CO2).

Typ:

SITRANS CV (MicroSAM).

Nr seryjny:

HX S7 121.

Data badan:

luty-kwiecien 2006.

Cel badan:

sprawdzenie wybranych funkcji chromatografu, istotnych pod wzgledem jego zastosowania jako procesowego analizatora jakosci gazów ziemnych w krajowym systemie gazowniczym.

Program badan:

podano w pkt. IV niniejszego sprawozdania.

-

Chromatograf gazowy SITRANS CV (MicroSAM) zostal dostarczony do badan w Centralnym Laboratorium Pomiarowo-Badawczym (CLPB) przez firme SIEMENS Sp. z 0.0. w wersji jednostrumieniowej, bez modulu autokalibracji.

UWAGA 1: w momencie dostarczenia urzadzenia do badan jego oficjalna

nazwa byla nazwa MicroSAM.Jeszcze przed zakonczeniem calego cyklu badawczego w Laboratorium CLPB producent dokonal zmiany nazwy niniejszego chromatografu na SITRANSCV. W. dalszej czesci sprawozdania uzywana jest jedynie nazwa SITRANSCV.

PGNiG S.A. CLPB

l

Sprawozdanie

z badan nr: 109/B/PFCi2006

T

strona/stron:

4/361

III. Wnioski i uwagi. Badania chromatografu procesowego SITRANS CV, bedace przedmiotem niniejszego sprawozdania, byly testami wybiórczymi i nie mialy charakteru badan pelnych. Po wykonaniu ustalonego programu badawczego sformulowano zamieszczone ponizej uwagi i spostrzezenia. 1. Badany chromatograf gazowy SITRANS CV jest procesowym analizatorem chromatograficznym do analiz gazów ziemnych w zakresie podstawowym, dostosowanym do pracy w trybie automatycznym w strefach zagrozonych wybuchem. Kopie certyfikatów potwierdzajacych mozliwosc wykorzystania analizatora w strefach zagrozenia wybuchem, oraz certyfikaty klasyfikacji obudowy modulu analitycznego urzadzenia, zamieszczono w zalacznikach do niniejszego sprawozdania.

-

2. Cechy urzadzenia: o zakres analityczny: C1-C6+,N2,CO2, o czas analizy: 200 sek., o zuzycie gazu nosnego w warunkach procesowych: okolo 5,5 m3/miesiac (1 butla wysokocisnieniowa przez okres okolo 35-40 dni), o zasilanie: 24 V (OC). 3. Badany analizator SITRANS CV wykrywa skladniki weglowodorowe C5 i C6+wystepujace na niskim poziomie stezen, w zakresie (40-100) ppm, typowym dla krajowej sieci przesylowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego. 4. Oznaczane stezenia poszczególnych skladników, oraz wartosci wyliczanych parametrów fizykochemicznych gazów ziemnych: . wartosci kaloryczne, . liczby Wobbego, . gestosc w warunkach normalnych, . gestosc wzgledna (odniesiona do wartosci gestosci powietrza standardowego w warunkach normalnych, wg ISO 6976:1995), obliczane przez oprogramowanie sterujace chromatografu, na podstawie wykonywanych analiz, byly zbiezne z wynikami uzyskiwanymi na wzorcowym stanowisku chromatograficznym CLPB. Potwierdza to poprawnosc algorytmów obliczeniowych oprogramowania sterujacego (algorytm zgodny z ISO 6976:1995). Oprogramowanie badanego chromatografu procesowego jest przystosowane do wyliczania parametrów fizykochemicznych gazów ziemnych dla przyjetych w Polsce warunków odniesienia, tzn.: 25°C/0°C/101,325kPa.

I Sprawozdanie

PGNiG SA CLPB

z badan nr: 109/B/PFC/2006

UWAGA 2: wzorcowym

Centralnym

stanowiskiem

laboratorium

T

strona/stron: 5/36

chromatograficznym

Pomiarowo-Badawczm

jest

w

zestaw

analizatora HP 68901TCD/FIDz aplikacja analityczna GPA 2286 ext., pracujacego wg. akredytowanej procedury nr PB PFC/ch1, wyd. 4. UWAGA 3: kopie certyfikatów akredytacji laboratorium stanowia Zalaczniki 1 i 2 do niniejszego sprawozdania.

ClPB

5. Stwierdzono, ze badany chromatograf gazowy SITRANS CV wykazuje akceptowalna powtarzalnosc wyników wykonywanych oznaczen, zgodna z wymaganiami norm serii ISO 6974:2001. 6. Badany chromatograf gazowy SITRANS CV prawidlowo odtwarza stezenia oznaczanych skladników, przy wlasciwym doborze wzorcowej mieszaniny gazowej (wg ISO 6974:2001). 7. Stwierdzono, ze chromatograf gazowy SITRANS CV prawidlowo odtwarza stezenia oznaczanych skladników podczas naprzemiennej analizy próbek gazu wysokometanowego i zaazotowanego. 8. Nie stwierdzono wplywu cisnienia próbki gazu w wewnetrznym ukladzie nastrzykowym chromatografu SITRANS CV. 9. Nie stwierdzono wplywu temperatury otoczenia na poprawnosc analiz chromatograficznych, w zakresach temperatur deklarowanych przez producenta.

IV.Program badan. Pelny program badan stanowi zalacznik do umowy nr A&D/91/01/2006 z dnia 1.02.2006 pomiedzy SIEMENS Sp. z 0.0. a PGNiG S.A. Oddzial Centralne Laboratorium Pomiarowo-Badawcze dotyczacej badan bedacych przedmiotem niniejszego sprawozdania. W ramach programu badawczego poddano kontroli:

.

intensywnosc zuzycia gazu nosnego w trakcie ciaglej pracy chromatografu,

.

poprawnosc

odtwarzania

stezen

skladników

w zakresie

podstawowym

(C1+C6+,N2, CO2) dla wybranych próbek gazów ziemnychoraz mieszanin syntetycznych,

.

powtarzalnosc oznaczen poszczególnych skladników,

.

dokladnosc oznaczen poszczególnych

skladników oraz tzw. "efekt pamieci"

próbki poprzedniej (badania w warunkach symulacji),

.

liniowosc charakterystyki detektora dla skladników glównych dla typowych gazów wysokometanowych i zaazotowanych,

PGNiG SA CLPB

. .

T Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2O061

strona/stron:

6/36]

wplywcisnienia gazu w liniidoprowadzenia próbki do analizatora, wplywtemperatury otoczenia (badania w komorze temperaturowej).

UWAGA4: nie testowano poprawnosci wzorcowania automatycznego, poniewaz badany chromatograf procesowy byl dostarczony bez modulu autokalibracji i w trakcie badan analizator wzorcowano w sposób manualny. UWAGA5: w ramach programu badawczego nie testowano mozliwosci transmisji danych z chromatografu gazowego do przeliczników do gazu ziemnego; róznorodnosc typów przeliczników gazowych wystepujacych na rynku polskim wymaga indywidualnego rozpatrzenia przypadku transmisji danych pomiedzy chromatografem gazowym i danym przelicznikiem. UWAGA6: we wszystkich o stopniu czystosci 5,0.

badaniach

jako gaz nosny stosowano

hel

Kazde badanie wykonano w warunkach laboratoryjnych w Pracowni Pomiarów Fizykochemicznych Centralnego Laboratorium Pomiarowo-Badawczego.

-

V.Wyniki. V.1. . Schemat ogólny ukladu procesowego chromatografu gazowego SITRANS CV Ogólny schemat ukladu badanego procesowego chromatografu gazowego SITRANS CV przedstawiono na Rys. 1.

PGNiG SA CLPB

Sprawozdanie

GAZ NOSNY (HEL 5,0)

7/36:

Komputer nadzorujacy (nie wymagany

w sposób ciagly

w warunkach procesowych)

=

-

strona/stron:

z badan nr: 109/B/PFC/2006

kapilary gazowe 1/8" polaczenia elektryczne GAZ 1 - Gaz badany GAZ 2 - Gaz badany (uzyty jedynie w analizie .naprzemiennej")

Rys. 1. Ogólny schemat ukladu badanego procesowego chromatografu gazowego SITRANS CV (dla zachowania przejrzystosci schematu nie zaznaczono linii upustu gazów odlotowych).

Bezposrednio po zainstalowaniu calego zestawu chromatograficznego poddano go dlugotrwalemu kondycjonowaniu w warunkach laboratoryjnych (24 godz.) przy ciaglym przeplywie gazu nosnego.

v.2. Sprawdzenie zuzycia gazu nosnego. Sprawdzenie zuzycia gazu nosnego dla badanego chromatografu gazowego SITRANS CV przeprowadzono w typowych warunkach ciaglej pracy ukladu analizatora. Gaz nosny podawano na analizator w sposób ciagly z butli o pojemnosci roboczej 40 dm3 i cisnieniu poczatkowym 150 bar. Zuzycie helu w trakcie badan okreslano poprzez zmiany cisnienia wewnetrznego w butli odczytywane na manometrach butlowych (Rys. 1) i odniesiono do objetosci gazu w warunkach odniesienia:

PGNiG SA CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

8/3,

(1)

Vg = Pg.VtlPn

gdzie: Vg pg Vb Pn

oznacza oznacza oznacza oznacza

objetosc gazu nosnego w warunkach odniesienia (20 oC, 1 bar), cisnienie gazu nosnego w butli, objetosc butli (40 dm3), cisnienie odniesienia (1 bar).

W powyzszym wzorze przyjeto dla uproszczenia, ze wspólczynnik scisliwosci w warunkach wykonywania badan jest bliski wartosci" 1". Zmiany zawartosci gazu nosnego w calym okresie badan przedstawiono na Rys. 2. W wyniku badan ustalono, ze typowa w polskich warunkach pojedyncza butla gazu nosnego, wystarcza na okres okolo jednego miesiaca ciaglej pracy analizatora.

Zuzycie helu

-

7000

6000

er 5000 E ;2. ..= 4000

Q) .s::. 'U 'II)

.g 3000 CIS

;::

~

2000

1000

o o

5

10

15

20

25

30

35

Dni

Rys. 2. Zmiany zawartosci gazu nosnego (helu) w butli, w odniesieniu do przyjetych warunków odniesienia, w trakcie badan chromatografu SITRANS CV (butla z gazem nosnym - 40 dm3).

PGNiG SA CLPB

l Sprawozdanie

z badan nr:109/B/PFC/2006

I

strona/stron:

9/361

v.3. Wzorcowanie manualne. Badanie poprawnosci wzorcowania przeprowadzono zgodnie z procedura ClPB nr PW PFC/ch2, wydanie 3. Po instalacji chromatografu SITRANS CV w laboratorium ClPB i po 24 godzinnym kondycjonowaniu urzadzenia, przeprowadzono jego wymuszone wzorcowanie manualne. Do wzorcowania zastosowano wzorcowa mieszanine gazowa nr 2188524 (BaC), odpowiadajaca typowym wysokometanowym gazom ziemnym w Polsce. Po wzorcowaniu wykonano 50 analiz kontrolnych mieszaniny wzorcowej. Wyniki tych analiz przedstawiono w Tabeli 1. Poprawnosc wzorcowania oceniono poprzez bezwzgledna wartosc bledu odtworzenia stezen poszczególnych skladników mieszaniny wzorcowej.

-

PGNiG S.A. CLPB

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

strona/stron:

10/361

Tabela 1. Analiza mieszaniny wzorcowej nr 2188524 (po wzorcowaniu). bezwzgledny

stezenie Oznaczany skladnik

(wg. swiadectwa

analitycznego)

[% mol]

minimalny

maksymalny

metan

97,5358

0,0168

0,0378

etan

1,0040

0,0022

0,0049

propan

0,3530

0,0011

0,0017

i-butan

0,0610

0,0004

0,0015

n-butan

0,0610

0,0007

0,0021

i-pentan

0,0300

0,0009

0,0012

n-pentan

0,0304

0,0012

0,0016

heksan

0,0098

0,0002

0,0012

azot

0,8640

0,0075

0,0127

0,0510

0,0011

0,0023

ditlenek wegla

-

blad wzorcowania [% mol]

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analizy chromatograficznej

.

Parametr fizykochemiczny

wg swiadectwa analitycznego

1)

wg SITRANS CV

blad

2)

wartosc opalowa [MJ/m3]

36,23

36,23

o

cieplo spalania [MJ/m3]

40,17

40,18

-0,01

53,19

53,20

-0,01

gestosc normalna [kg1m3]

0,7377

0,7377

o

wzgledna

0,5705

0,5705

o

górna liczba Wobbeo [MJ/m ]

gestosc

1)obliczone wg algorytmu 2) srednia z 10 analiz

ISO 6976:1995

Wyniki analiz spelniaja kryteria procedury CLPB nr PW PFC/ch2 wyd. 3.

PGNiG S.A. CLPB

l Sprawozdanie z badan-nr:l0918/PFC/2006 I

strona/stron:

11/361

Stwierdzono poprawna odtwarzalnosc stezen skladników mieszaniny wzorcowej. Blad oznaczenia byl znacznie ponizej dopuszczalnych wartosci zawartych w kryteriach odtwarzalnosci analizy wg norm serii ISO 6974, oraz ponizej wartosci niepewnosci stezen poszczególnych skladników wg swiadectwa analitycznego producenta zastosowanej mieszaniny gazowej. Parametry gazu, obliczone na podstawie wykonanych analiz chromatograficznych, odpowiadaly tym, które obliczono w oparciu o sklad wg swiadectwa analitycznego producenta wzorcowej mieszaniny gazowej, w granicach dokladnosci algorytmu obliczeniowego wg ISO 6976:1995.

v.4. Analizy porównawcze próbek gazów ziemnych dla badanego

chromatografu SITRANS CV wzgledem wzorcowego stanowiska chromatograficznego CLPB. Badanie liniowosci sygnalu odpowiedzi detektora chromatografu SITRANS CV dla skladników glównych.

-

Przeprowadzono analizy porównawcze próbek gazów ziemnych na badanym chromatografie gazowym SITRANS CV, które porównano z wynikami uzyskiwanymi na wzorcowym stanowisku chromatograficznym CLPB (wzorcowanym wielopunktowo). W zwiazku z wystepowaniem w polskiej sieci przesylowej zarówno gazów ziemnych wysokometanowych jak i naazotowanych, konieczne bylo przebadanie mieszanin porównawczych o szerokim zakresie stezenia azotu (od okolo 0,8 % do okolo 45 %). Przeprowadzono analizy jedenastu róznych mieszanin porównawczych: 1. mieszanina wysokometanowa

1 - pobrana na Stacji Tankowania Pojazdów

CNG Mazowieckiej Spólki Gazowniczej w Warszawie, 2. mieszanina wysokometanowa

2

-

pobrana na Stacji Tankowania Pojazdów

CNG Mazowieckiej Spólki Gazowniczej w Warszawie, 3. mieszanina GUMA-29536 - mieszanina syntetyczna, 4. mieszanina GUMA-29546 - mieszanina syntetyczna, 5. mieszanina MULT-2,5 - gaz ziemny wysokometanowy o podwyzszanym stezeniu azotu w warunkach laboratoryjnych, 6. mieszanina MULT-10 - gaz ziemny wysokometanowy o podwyzszanym stezeniu azotu w warunkach laboratoryjnych, 7. mieszanina MUL T-20

-

gaz ziemny wysokometanowy

stezeniu azotu w warunkach laboratoryjnych, 8. mieszanina wzorcowa BH 22824 F,

o podwyzszanym

PGNiG SA CLPB

I Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

strona/stron:

T

12/361

9. mieszanina wzorcowa BH 22547 F, 10. mieszanina wzorcowa BH 26382 F, 11. mieszanina wzorcowa BH 26360 F. Kazda mieszanine syntetyczna, oraz mieszaniny gazów ziemnych sztucznie modyfikowanych, poddano procesowi kondycjonowania w temperaturze pokojowej przez okres minimum 20 dni, w zmiennych pozycjach butli.

UWAGA 7: w trakcie badan' porównawczych sprawdzany procesowy chromatograf gazowy SITRANSCV byl wywzorcowany w sposób zamierzony tylko jedna wzorcowa mieszanina gazowa nr 2188524 (BaC), typowa dla gazów wysokometanowych. Postepowanie takie pozwolilo ocenic charakterystyke detektora chromatograficznego w odniesieniu do skladników glównych gazów ziemnych, oraz jednoczesnie ocenic stopien odtworzenia stezen próbek gazów ziemnych rózniacych sie skladem od skladu mieszaniny wzorcowej.

-

Wyniki oznaczen podano odpowiednio w Tabelach 2-12, w których wartosci stezen przedstawiono dla uproszczenia do czwartego miejsca dziesietnego. Jako kryterium poprawnosci odtworzenia wyniku analitycznego przyjeto:

.

.

dla parametrów, kalorycznych - bezwzgledna róznica pomiedzy wartoscia uzyskana z wykorzystaniem sprawdzanego chromatografu procesowego nie moze róznic sie od wartosci uznanej za prawdziwa o wiecej niz 0,06 MJ/m3(wg ZN-G-4004:2001), dla gestosci w warunkach normalnych i gestosci wzgledem powietrza standardowego

(gestosci, wzglednej)

- bezwzgledna

róznica pomiedzy

wartoscia uzyskana z wykorzystaniem sprawdzanego chromatografu procesowego nie moze róznic sie od wartosci uznanej prawdziwa o wiecej niz 0,0013 kg/m3(wg ZN-G-4004:2001). Ponadto bezwzgledne róznice wartosci oznaczonych stezen poszczególnych skladników, wzgledem wartosci uznanych za prawdziwe, powinny spelniac warunki:

. .

. .

0,06 % < LlX < 0,07 % 0,02 % < LlX < 0,06 % 0,01 % < LlX < 0,02 % LlX < 10 % wzgl.

dla dla dla dla

50 % < X < 100 %, 1 % < X < 50 %, 0,1 % < X < 1 %, X < 0,1 %,

(kryterium ustalono w oparciu o ISO 6974).

.

Dla C6+ LlX < 50 % wzgl.

PGNiG SA CLPB

Jako

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

wartosci

prawdziwe przyjeto wartosci uzyskane wzorcowego stanowiska chromatograficznego CLPB.

przy

13/361

pomocy

Tabela 2. Analiza porównawcza mieszaniny wysokometanowej 1 (stezenia podano w [% moL]). Oznaczany

wg SITRANS

skladnik

CV1)

metan

98,1719

etan

-

I

.

m

Blad

-0,0086

0,7390

$

propan

0,1929

$

i-butan

0,0362

i

n-butan

0,0323

'@

neopentan

0,0009

$ $ @i'G

-0,0003

i-pentan

0,0063

a ua

-0,0003

n-pentan

0,0049

C6+

0,0029

au

0,0033

azot

0,7853

e .

0,0119

CO2

0,0274

-0,0035 '

0,0010

@

-0,0044 -0,0007

$

-0,0004

I

,

0,0020

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych wg SITRANS CV

Parametr fizykochemiczny

wg CLPB

blad

1) '.

35,99

35,99

O

cieplo spalania [MJ/m3]

39,92

39,92

O

górna liczba Wobbego

53,10

53,09

-0,01

[MJ/m3]

wartosc opalowa

[MJ/m3]

,

gestosc normalna [kg1m3] gestosc 1)- wartosc

wzgledna srednia

0,7308

0,7308

O

0,5652

0,5653

0,0001

z dziesieciu kolejnych analiz

Wszystkie kryteria spelnione

PGNiG SA CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

14/36!

Tabel 3. Analiza porównawcza mieszaniny wysokometanowej 2 (stezenia podano w [% moL]). Oznaczany

-

wg SITRANS

.

.!

D

Blad

skladnik

CV1)

metan

98,0227

etan

0,8117

8 : ,0

propan

0,2137

3 .

i-butan

0,0394

8

n-butan

0,0378

@ ;-

neopentan

0,0007

8U

0,0000

-0,0198

.

-0,00328

,

0,0005 -0,0030

J

.

-0,0006

i-pentan

0,0075

* lU

0,0000

n-pentan

0,0056

ilU

0,0001

C6+

0,0036

@ Ue:

0,0032

azot

0,8190

0,0140

COz

0,0383

0,0024

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych Parametr fizykochemiczny

wg SITRANS CV

wg CLPB

Blad

1)

wartosc opalowa [MJ/m3]

36,02

36,02

o

cieplo spalania [MJ/m3]

39,96

39,95

-0,01

górna liczba Wobbego [MJ/m3]

53,10

53,08

-0,02

gestosc normalna [kg1m3] gestosc wzgledna 1)

- wartosc srednia

0,7320

0,7323

0,0003

0,5662

0,5664

0,0002

z dziesieciu kolejnych analiz,

Wszystkie kryteria spelnione

PGNiG SA CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

15/361

Tabela 4. Analiza porównawcza mieszaniny MULT-2,5 (stezenia podano w [% moL]). Oznaczany

wg

SITRANS

skladnik

CV 1)

metan

96,6658

etan

';,'

~*: ,1;':1 ~,~' . '. ' ~'.

Blad

-0,0958 ns

0,4509

,"'". .'~'~."';'~:,,:

1\\\'"

-0,0059

propan

0,1325

-0,0005

i-butan

0,0256

-0,0019

n-butan

0,0243

-0,0021

i-pentan

0,0048

0,0002

n-pentan

0,0033

0,0003

C6+

0,0009

0,0036 ns

azot

2,6733

~,,"r "~f"~~'" .

CO2

0,0186

1);'{(;--

'...,

',.@~

.":~ ~. '.~.'.'.".'

-.

0,0967

". '..

O,OO54ns

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych

-

Parametr

fizykochemiczny

wg SITRANS CV1)

wg CLPB

Blad

wartosc opalowa [MJ/m3]

35,18

35,14

-0,04

cieplo spalania [MJ/m3]

39,03

38,99

-0,04

g6rna liczba Wobbego

51,67

51,59

-0,08

[MJ/m3]

gestosc normalna

[kg1m3]

gestosc wzgledna 1)

-

ns

0,7377

0,7383

0,0006

0,5705

0,5710

0,0005

wartosc srednia z dziesieciu kolejnych analiz

- nie spelnia

krytenum

PGNiG S.A. CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

16/361

Tabela 5. Analiza porównawcza mieszaniny MULT-10 (stezenia podano w [% moL]). Blad

Oznaczany skladnik

wg SITRANS Cy1)

metan

88,7053

etan

0,4602

-0,0042

propan

0,1402

-0,0012

i-butan

0,0270

-0,0027 ns

n-butan

0,0250

-0,0009

i-pentan

0,0050

-0,0002

n-pentan

0,0036

0,0002

Ca+

0,0008

0,0032 ns

azot

10,6160

0,1440 ns

0,0170

0,0070 ns

I

CO2

-0,1453 ns

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych

Parametr fizykochemiczny

wg SITRANS CV1)

wg CLPB

Blad

wartosc opalowa [MJ/m3]

32,33

32,28

-0,05

cieplo spalania [MJ/m3]

35,87

35,81

-0,06

górna liczba Wobbego [MJ/m3]

46,17

46,07

-0,10ns

"

gestosc normalna [kg1m3] gestosc 1)

wzgledna

- wartosc srednia

ns

0,7802

0,7811

0,0009

0,6035

0,6041

0,0006

z dziesieciu kolejnych analiz

- nie spelnia kryterium

PGNiG S.A. CLPB

strona/stron: 17/36

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

Tabela 6. Analiza porównawcza mieszaniny MULT-20 (stezenia podano w [% moL]). Oznaczany

wg SITRANS

skladnik

CV1)

metan

.

'.

Blad

79,6358

0,0242

etan

0,4583

-0,0013

propan

0,1423

-0,0043

i-butan

0,0267

-0,0023

n-butan

0,0251

-0,0009

i-pentan

0,0052

-0,0005

n-pentan

0,0041

-0,0004

C6+

0,0014

azot

19,6812

CO2

0,0198

0,0026 ns -0,0212 0,0042 ns

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych

-

Parametr

fizykochemiczny

wg SITRANS CV1)

wg CLPB

Blad

29,07

29,08

0,01

cieplo spalania [MJ/m3]

32,25

32,25

O

górna liczba Wobbego [MJ/m3]

40,29

40,29

O

wartosc

opalowa

[MJ/m3]

gestosc normalna [kg1m3] gestosc 1)

ns

wzgledna

0,8287

0,8285

-0,0002

0,6409

0,6408

-0,0001

wartosc srednia z dziesieciu kolejnych analiz

- nie spelnia kryterium

PGNiG SA CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

18/361

Tabela 7. Analiza porównawcza mieszaniny BH22824F (stezenia podano w [% moL]).

Oznaczany

wg SITRANS

,":"/ .:-

.~~ "":',

'. """.'

Blad

skladnik

CV 1)

metan

77,2331

propan

1,0139

-0,0043

etan

1,9957

00035 ,

CO2

4,8986

-0,9102 ns

azot

148587 ,

O, 1753 ns

0,7357 ns

Parametry fizykochemiczne gazu obliczonena podstawie analiz chromatograficznych

-

Parametr fizykochemiczny

wg SITRANS CV 1)

wartosc opalowa [MJ/m1

29,92

30,18

0,26 ns

cieplo spalania [MJ/m3]

33,16

33,45

0,29 ns

górna liczba Wobbego [MJ/m3]

40,12

40,71

0,59 ns

gestosc normalna [kg1m3] gestosc wzgledna 1)

- wartosc

ns

kryterium

Blad

0,8835

0,8730

-0,0105ns

0,6833

0,6752

-0,0081ns

srednia z dziesieciu kolejnych analiz

- nie spelnia

wg certyfikatu

PGNiG SA CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

19/361

Tabela 8. Analiza porównawcza mieszaniny GUMA-29536 (stezenia podano w [% moL]). .. Blad Oznaczany wg SITRANS CV 1) skladnik 0,0886 ns

metan

76,2871

etan

0,7017

propan

0,3304

i-butan

0,0370

n-butan

0,0337

i-pentan

0,0201

n-pentan

0,0223

IJ m

C6+

0,0206

@ Ii' $ @

azot

22,1320

-0,0220

CO2

0,4152

-0,0619

@;;.

-0,0046

. '

0,0037

@

-0,0009 -0,0005

.

8

;;

-0,0003

$

-0,0005

-0,0016

ns

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych

-

Pa rametr fizykochemiczny

wg SITRANS CV1)

wg CLPB

Blad

wartosc opalowa [MJ/m3]

28,30

28,33

0,03

cieplo spalania [MJ/m3]

31,39

31,42

0,03

górna liczba Wobbego [MJ/m3]

38,65

38,71

0,06

gestosc normalna [kg1m3]

0,8524

0,8514

-0,0010

gestosc wzgledna

0,6592

0,6585

-0,0007

1)

-

ns

wartosc srednia z dziesieciu kolejnych analiz

- nie spelnia kryterium

PGNiG S.A. CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/BlPFC/2006

20/36:

Tabela 9. Analiza porównawcza mieszaniny GUMA-29546 (stezenia podano w [% moL]). Oznaczany skladnik

wg SITRANS

metan

75,7514

Blad

CV 1)

etan

0,1066ns

0,9962

@

propan

0,4739

@"

i-butan

0,0562

6

n-butan

0,0536

l

i-pentan

0,0310

n-pentan

0,0361

C6+

0,0227

azot

21,9807

caz

a

-0,0082

-0,0013 '

-0,0015

-0,0005

@

-0,0005

,' :

-0,0013

0

-0,0004

.:' $

0,0042

-0,0972ns

0,5983

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych

-

Parametr fizykochemiczny

wg SITRANS CV1)

wg CLPB

Blad

wartosc opalowa [MJ/m3]

28,52

28,54

0,02

cieplo spalania [MJ/m3]

31,61

31,64

0,03

górna liczba Wobbego [MJ/m3]

38,79

38,85

0,06

gestosc normalna [kg1m3] gestosc wzgledna 1)

- wartosc

0,8589

0,8576

-0,0013

0,6643

0,6633

-0,0010

srednia z dziesieciu kolejnych analiz

ns - nie spelnia kryterium

PGNiGSA ClPB

strona/stron: 21/36:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

Tabela 10. Analiza porównawcza mieszaniny BH22547F (stezenia podano w [% moL]). Blad

Oznaczany skladnik

wg SITRANS CV 1)

metan

74,9965

-0,0130

propan

0,1000

0,0011

i-butan

0,0111

-0,0004

n-butan

0,0108

azot

24,8816

;

-0,0005

§

' ;"

0,0129

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych Parametr fizykochemiczny

wg certyfikatu

Blad

27,02

O

cieplo spalania [MJ/m3]

29,98

29,98

O

górna liczba Wobbego [MJ/m3]

36,94

36,93

-0,01

opalowa [MJ/m3]

gestosc normalna [kg1m3] gestosc wzgledna 1)

CV 1) 27,02

wartosc

-

wg SITRANS

- wartosc

0,8518

0,8519

0,0001

0,6588

0,6589

0,0001

srednia z dziesieciu kolejnych analiz

Wszystkie kryteriaspelnione.

PGNiGSA CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

22/361

Tabela 11. Analiza porównawcza mieszaniny BH26382F (stezenia podano w [% moL]). Oznaczany skladnik

wg SITRANS CV 1)

metan

64,647

azot

35,353

..

Blad 0,353 ns

".

,....

..,

.

u

,..',.,

.",

..,

-0,353 ns

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych Parametr fizykochemiczny

wg certyfikatu

Blad

wartosc opalowa [MJ/m3]

23,19

23,31

0,12 ns

cieplo spalania [MJ/m3]

25,73

25,87

0,14 ns

górna liczba Wobbego

30,74

30,93

0,19 ns

[MJ/m3]

gestosc normalna

-

wg SITRANS CV1)

[kg1m3]

gestosc wzgledna 1)

-

ns

0,9060

0,9041

-0,0019ns

0,7007

0,6993

-0,0014ns

wartosc srednia z dziesieciu kolejnych analiz

-

nie spelnia kryterium

PGNiG SA CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

23/36!

Tabela 12. Analiza porównawcza mieszaniny wzorcowej BH26360F (stezenia podano w [% moL]). Oznaczany skladnik

wg SITRANS CV 1)

Blad

metan

54,326

0,474 ns

azot

45,674

-0,474 ns

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych Parametr fizykochemiczny

wg

Blad

CV 1)

certyfikatu

wartosc opalowa [MJ/m3]

19,48

19,65

0,17 ns

cieplo spalania [MJ/m3]

21,62

21,80

0,18 ns

górna liczba Wobbego [MJ/m3]

25,07

25,32

0,25 ns

gestosc normalna [kg1m3]

-

wg SITRANS

gestosc wzgledna 1)

- wartosc

ns

0,9610

0,9585

-0,0025 ns

0,7433

0,7413

-0,0020 ns

srednia z dziesieciu kolejnych analiz

- nie spelnia kryterium

PGNiG SA CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

24/36:

Tabela 13. Porównanie wyników oznaczen dla azotu i metanu (wg danych z Tabel 2-12 (stezenia podano w [% moL]). Oznaczany

skladnik

METAN

AZOT Wartosc prawdziwa

-

Wartosc prawdziwa

wg SITRANS CV

Blad

98,1639

98,1725

-0,0086

-0,3530

98,0029

98,0237

-0,0208

24,8816

0,0129

96,5700

96,6658

-0,0958

22,1101

22,1320

-0,0219

88,5600

88,7053

-0,1453

21,9849

21,9807

0,0042

79,6600

79,6358

0,0242

19,6600

19,6812

-0,0212

76,3757

76,2871

0,0886

15,0340

14,8587

0,1753

75,8580

75,7514

0,1066

10,7600

10,6160

0,1440

74,9834

74,9965

-0,0131

2,7700

2,6733

0,0967

65,0000

64,6470

0,3530

0,8330

0,8100

0,0230

54,8000

54,3260

0,4740

wg SITRANS CV

Blad

45,2000

45,6740

-0,4740

35,0000

35,3530

24,8945

We wszystkich badanych przypadkach niespelnienie przyjetego kryterium, dla innych skladników niz skladniki glówne - metan i azot, mozna uznac za odstepstwa nieznaczne. W przypadku skladników glównych obserwowano dwa obszary wyzszych odstepstw pomiedzy wartosciami oznaczonymi a wartosciami stezen uznanymi za prawdziwe. Zestawienie wyników liczbowych pokazano odpowiednio w Tabeli 13 i na Rysunkach 3 i 4. UWAGA 8: przy zalozeniu,

ze sprawdzany procesowy chromatograf gazowy byl wzorcowany tylko jedna mieszanina gazowa, to zastosowany powyzej wyrazenie "odstepstwo" nie jest tozsame w tym przypadku z pojeciem "blad". Wykresy na Rysunkach 3 i 4 nalezy traktowac jako charakterystyki detektora, dla warunków, w których wykonywano caly cykl niniejszych badan.

PGNiG SA CLPB

25/36.

[

0,8

I

0,6

i

0,4

-

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

Obszar I

0,21

° ID

5

10

35

15

40

45

-0,2 -0,4

II

Obszar II

-0,61

I -0,8 L--

XN2rio]

Rys. 3. Blad oznaczenia azotu w próbkach gazów ziemnych (wg danych z Tabe/2-12 (chromatograf wzorcowany mieszanina gazowa odpowiednia do oznaczen gazów ziemnych wysokometanowych).

0,8 0,6

r i

i i

Obszar I

0,4

I

0,2

I

~ f::. :t o

~D

50 -0,2 ~,41

60

70

Obszar II

i

'

I I !

I

!

-0,6 -0,8 1______---------I

J

XCH4

[%]

Rys. 4. Blad oznaczenia metanu w próbkach gazów ziemnych (wg danych z Tabe/2-12; chromatograf wzorcowany mieszanina gazowa odpowiednia do oznaczen gazów ziemnych wysokometanowych).

PGNiG S.A. CLPB I

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

strona/stron:

26/36

I

Wystapienie dwóch obszarów I i II na wykresach na Rysunku 3 i 4 jest konsekwencja glównie dwóch czynników: nieliniowosci detektora, oraz spadkiem rozdzielczosci pomiedzy pikami chromatograficznymi dla azotu i metanu przy przejsciu od gazów wysokometanowych do naazotowanych (ewentualnie takze spadkiem rozdzielczosci pomiedzy pikami chromatograficznymi dla metanu i ditlenku wegla, w szczególnosci dla próbek gazów ziemnych zawierajacych podwyzszone stezenie CO2). Obszar pomiedzy stezeniami azotu 20-25 % (75-80% dla metanu) jest nastepstwem kompensacji opisanych powyzej zjawisk. Maksymalne odstepstwo w oznaczeniu azotu i metanu wynioslo okolo 0,7 % mol. W zwiazku z tym, w zastosowaniach praktycznych chromatografu procesowego SIEMENS SITRANS CV, nalezy przestrzegac prawidlowego doboru wzorcowej mieszaniny gazowej do rodzaju oznaczanego gazu ziemnego (zgodnie z zaleceniami ISO 6974).

V.5. Badania powtarzalnosci wyników oznaczen dla chromatografu SITRANS CV

-

Powtarzalnosc wyników oznaczen poszczególnych skladników gazu ziemnego sprawdzono dla mieszaniny wzorcowej BH22824F, oraz mieszaniny wysokometanowej 1. Wykonano w tym celu odpowiednie dwa cykle badawcze, w odstepie kilkunastu dni, dla obydwu mieszanin wzorcowych, po 30 analiz kazdy w trybie ciaglym. Wyniki tych oznaczen przedstawiono w Tabeli 14 i 15 ponizej.

strona/stron: 27/36

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

PGNiG S.A. CLPB

Tabela 14. Powtarzalnosci wyników oznaczen dla chromatografu SITRANS CV dla mieszaniny wzorcowej BH 22824F. Oznaczany

Róznica bezwz.

wg SITRANS

wg SITRANS

CV 1)

skladnik

rAtmol]

Cv1)

24.02.2006

13.02.2006

0,0368

metan

77,2331

77,1963

propan

1,0139

1,0041

0,0098

etan

1,9957

2,0066

0,0109

CO2

4,8986

4,9104

0,0118

azot

14,8587

14,8823

0,0236

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych

Parametr fizykochemiczny

wartosc

wartosc srednia

13.02.2006

1)

srednia 24.02.2006

Róznica bezwz. [% mol] 1)

wartosc opalowa [MJ/m3]

29,92

29,91

0,01

cieplo spalania [MJ/m3]

33,16

33,14

0,02

górna liczba Wobbego [MJ/m3]

40,12

40,09

0,03

1)

gestosc normalna [kg1m3]

0,8835

0,8837

0,0002

gestosc wzgledna

0,6833

0,6835

0,0002

- wartosc

srednia z trzydziestu

Spelnia wymagania

kolejnych analiz

norm serii 6974:2001 oraz ZN-G-4004:2001.

PGNiG S.A. CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

28/36!

Tabela 15. Powtarzalnosci wyników oznaczen chromatografu SITRANS CV dla mieszaniny wysokometanowej 1.

Oznaczany skladnik

Róznica bezwz.

wg SITRANS CV 1)

rio mol]

9.02.2006

-

metan

98,1725

0,0163

etan

0,7390

0,0040

propan

0,1929

0,0004

i-butan

0,0362

0,0003

n-butan

0,0323

0,0004

neopentan

0,0009

0,0004

i-pentan

0,0063

0,0004

n-pentan

0,0049

0,0006

C6+

0,0023

0,0006

azot

0,7853

0,0153

coz

0,0274

0,0028

Parametry fizykochemiczne gazu obliczone na podstawie analiz chromatograficznych

Parametr fizykochemiczny

wartosc srednia 2.03.2006 1)

Róznica rio mol]

wartosc opalowa [MJ/m3]

35,99

35,99

0,0

cieplo spalania [MJ/m3]

39,92

39,93

0,01

górna liczba Wobbego [MJ/m3]

53,10

53,11

0,01

0,7308

0,7306

0,0002

0,5652

0,5651

0,0001

gestosc normalna

[kg1m3]

gestosc wzgledna 1)

wartosc srednia 9.02.2006 1)

-

wartosc srednia z trzydziestu kolejnych analiz

Spelnia wymagania norm serii 6974:2001 oraz ZN-G-4004:2001.

PGNiG SA CLPB

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

strona/stron:

29/36

V.6. Sprawdzenie dokladnosci oznaczen chromatograficznych w cyklach analiz naprzemiennych próbek gazu ziemnego wysQkometanowego i zaazotowanego. Niniejsze badania mialy na celu wykazanie ewentualnego efektu "pamieci próbki poprzedniej" dla analizatora, na który w sposób naprzemienny podawane sa próbki gazu o róznych wlasciwosciach jakosciowo-ilosciowych. Jest to typowy przypadek w sytuacjach, gdzie analizator pracuje na obiektach wielostrumieniowych, na których operuje sie zarówno gazami ziemnymi wysokometanowymi jak i zaazotowanymi. Do badanego chromatografu gazowego SITRANS CV doprowadzono dwa strumienie odpowiednich gazów (Rys. 1), które przelaczano manualnie po kazdej analizie ze 170 sekundowym przeplukaniem linii poboru próbki. Wyniki analiz naprzemiennych w Tabelach nr 16 i 17 oraz na Rysunkach 5-7.

Tabela 16. Wyniki analiz naprzemiennych dla próbki gazu ziemnego wysokometanowego (stezenia w [% moL]). Oznaczany skladnik

-

Analiza

Analiza ciagla

Róznica

naprzemienna

metan

97,8306

97,8302

-0,0004

etan

0,8768

0,8774

0,0006

propan i-butan

0,2864

0,2864

0,0000

0,0492

0,0493

0,0001

n-butan

0,0557

0,0559

0,0002

neopentan

0,0014

0,0014

0,0000

i-pentan

0,0108

0,0108

0,0000

n-pentan

0,0084

0,0085

0,0001

Ca+

0,0030

0,0028

-0,0002

azot

0,8378

0,8370

-0,0008

ditlenek wegla

0,0399

0,0402

0,0003

PGNiG S.A, CLPB

strona/stron:

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

30/31

Tabela 17. Wyniki analiz naprzemiennych dla próbki gazu ziemnego zaazotowanego (stezenia w [% mol.]). Analiza naprzemienna

Oznaczany skladnik metan

Analiza pojedyncza

Róznica

79,6653

79,6379

-0,0274

etan

0,4581

0,4583

0,0002

propan

0,1461

0,1421

-0,0040

i-butan

0,0266

0,0266

0,0000

n-butan

0,0251

0,0251

0,0000

neopentan

0,0009

0,0008

-0,0001

i-pentan

0,0052

0,0053

0,0001

n-pentan

0,0040

0,0041

0,0001

C6+

0,0018

0,0013

-0,0005

azot

19,6468

19,6789

0,0321

ditlenek wegla

0,0202

0,0197

-0,0005

-

Analiza naprzemienna

97.00

92.00 I

Gl 'c Gl

~ In

11111111

87.00

82,00

77,00 o

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

Numer analizy

Rys. 5. Przebieg analizy naprzemiennej. Wykres oznaczen stezenia metanu d/a próbki gazu wysokometanowego i zaazotowanego.

PGNiG SA CLPB

strona/stron: 31/361

Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006

Analiza naprzemienna 98,00 97,95 97,90 97,85 Gl

'c

-

l

97,80

II)

97,75

97,70

97,65

97,60

o

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

Numer analizy

-

Rys. 6. Przebieg analizy naprzemiennej. Wykres oznaczen stezenia metanu dla próbki gazu wysokometanowego. Analiza naprzemienna 80,00r 79,95

79,90

79,85

79,80 Gl 'c

-

.GL 79,75 II)

I H

79,70

-..... .

79,65

.-

... y

I

79,60

AX < 0,05 mol

I

79,55 I

79,50

o

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

Numer analizy

Rys. 7. Przebieg analizy naprzemiennej. Wykres oznaczen stezenia metanu dla próbki gazu zaazotowanego.

PGNiGSA CLPB

l Sprawozdanie

z b-adan nr: 109/B/PFC/2006 T

strona/stron: 32/361

Na podstawie uzyskanych wyników, dla ukladu konfiguracyjnego jak na Rys. 1, nie stwierdzono istotnego "efekt pamieci" poprzedniego strumienia (~ < 0,05 % moL). efekt tego typu moze byc latwo usuniety w warunkach rzeczywistych poprzez, np.: . zastosowanie systemu "by-pass" w ukladzie przygotowania próbki (nie stosowany w badaniach bedacych przedmiotem niniejszego sprawozdania) , . zastosowanie kapilar gazowych o odpowiednio malych srednicach w ukladzie przygotowania próbki, w celu uzyskania jak najmniejszej objetosci wewnetrznej tego ukladu, . dluzszy czas przeplukiwania linii poboru próbki.

V.7. Badania wplywu temperatury gazowego SITRANS Cv.

-

otoczenia na prace chromatografu

Przeprowadzono badania stabilnosci pracy chromatografu w zaleznosci od temperatury jego otoczenia. Do badan wykorzystano komore klimatyczna Challenge 340 (ACS), w której umieszczono chromatograf SITRANS CV (Zalacznik 3). Dokladnosc temperatury zadawanej w komorze klimatycznej wynosila :t1°C. Do niniejszych badan wykorzystano próbki gazu ziemnego pobrane na Stacji Tankowania Pojazdów CNG Mazowieckiej Spólki Gazownictwa w Warszawie. Celem niniejszych badan temperaturowych byla ocena pracy chromatografu SITRANS CV w róznych warunkach termicznych, otoczenia pracy modulu analitycznego chromatografu. Kazdy pomiar w danej temperaturze otoczenia poprzedzany byl okresem co najmniej dwóch godzin stabilizacji termicznej chromatografu SITRANS CV. Wykonano badania w zmiennych temperaturach otoczenia symulujacych skrajne zmiany tYpu "dzien-noc" w potencjalnych warunkach okresu zimowego i letniego, jak pokazano na Rysunkach 8 i 9.

II n

PGNiG SA CLPB

Sprawozdanie

strona/stron:

z badan nr: 109/B/PFC/2006

33/36

Wplywtemperatury otoczenia -symulacja okresu zimowego

n

[-.-

n

Stez.metanu-.-

Temp[oC] 25

97,9

20

n

~

15

97,85

III

'c

i!

= c

n n

~

10

III 'Iii E 97,8 Gl 'c Gl oN

u o Q I!!

5

=

O 1ii 8. -5 E

1\1'

li) 97,75

~

-10

nn

97,7 O

40

20

80

60 Nr

100

120

140

-15 160

analizy

n Rys. 8. Przykladowa symulacja zmian temperaturowych

n

w okresie zimowym.

Wplywtemperatury otoczenia. symulacja okresu letniego

n

[_SleZ.

melanu _Temp.

[oC]

35

97,9

n 30

n

nn

97,85

of....

97,8

25 .!! c ~ u o 20 Q I!! = 1ii 15 8.

f:= cIII

I

Gl

'c

Gl oN

n

~

i l-

97,75

10

n 97,7 O /-~

n n D n

20

40

60

80

100

5 120

Nr analizy

Rys. 9. Przykladowa symulacja zmian temperaturowych w okresie letnim.

li n n n n n

PGNiG S.A. CLPB

I Sprawozdanie

strona/stron: 34/36 z badan nr: 109/B/PFC/2006

T

Badano prace chromatografu SITRANS CV w warunkach zmieniajacej sie temperatury w nastepujacych sekwencjach: 20°C -+ -10°C -+ O°C-+ -10°C -+ 20°C (symulacja okresu zimowego) oraz 30°C -+ 10°C -+ 20°C (symulacja okresu letniego). Niniejsze programy zmian temperatury mialy odpowiadac hipotetycznym warunkom pracy chromatografu procesowego w cyklach "dzien-noc", w sytuacji, gdy analizator nie jest umieszczony w obszarach o odpowiednio zapewnionych i ustalonych warunkach otoczenia. Stwierdzono, ze powolne zmiany (spadki, wzrosty) temperatury otoczenia chromatografu nie zaburzaja jego prawidlowej pracy. Zarówno w pierwszym jak i w drugim z powyzszych programów temperaturowych uzyskano powtarzalne wyniki oznaczen.

n

n0 n n n n n

ni' n n ..1-1

n n n n

v.s. Badania wplywu cisnienia analizowanego chromatografu gazowego SITRANS CV.

gazu

na

prace

Przeprowadzono badania stabilnosci pracy chromatografu w zaleznosci od cisnienia próbki gazu w petlach nastrzykowych. Do badan tych wykorzystano próbke gazu ziemnego pobrana na Stacji Tankowania Pojazdów CNG Mazowieckiej Spólki Gazowniczej w Warszawie. Celem przeprowadzonych badan cisnieniowych byla ocena pracy chromatografu SITRANS CV na róznych poziomach cisnienia podawanej próbki, które moga miec miejsce w warunkach rzeczywistych. Wykonano badania w nastepujacej sekwencji cisnienia próbki gazu analizowanego:1 bar -+ 1,4 bar -+ 2 bar -+ 2,35 bar. Wyniki oznaczen podano w Tabeli 18. Schemat ukladu pomiarowego do kontroli cisnienia w ukladzie nastrzykowym przedstawiono w Zalaczniku 4 do niniejszego sprawozdania.

II n

PGNiG SA CLPB

Sprawozdanie

strona/stron:

z badan nr: 109/B/PFC/2006

35/3

n

Tabela 18. Analiza próbki gazu ziemnego w warunkach róznych cisnien w ukladzie nastrzykowym chromatografu SITRANS CV (stezenia w [% moL]).

n

oznaczany

1 bar

1,4 bar

2 bar

2,35 bar

skladnik

n n n

n0 n n n n n

n° n n .....

~l

n n n n

97,8071

metan

97,8058

97,8071

97,8060

etan

0,8747

0,8745

0,8749

0,8741

propan

0,2801

0,2799

0,2797

0,2795

i-butan

0,0486

0,0484

0,0485

0,0485

n-butan

0,0544

0,0544

0,0543

0,0544

neopentan

0,0015

0,0014

0,0015

0,0013

i-pentan

0,0106

0,0107

0,0106

0,0105

n-pentan

0,0083

0,0085

0,0082

0,0083

C6+

0,0029

0,0031

0,0031

0,0028

azot

0,8735

0,8723

0,8734

0,8736

ditlenek wegla

0,0396

0,0398

0,0399

0,0398

Nie stwierdzono wplywu cisnienia próbki gazu analizowanego w ukladzie nastrzykowym chromatografu na wynik oznaczen poszczególnych skladników.

UWAGA10: w wiekszosci przypadków praktycznych stezenie w ukladzie nastrzykowym (tzn. w petli nastrzykowej) powyzej 2 bar bedzie sytuacja awaryjna.

II n n n n n

n

nn n n n n n

PGNiG SA CLPB

n

-

VII. Zalaczniki

Zalacznik 2 Zalacznik 3 -

Zalacznik 5 -

M Zalacznik 6 -

n n n n

36/361

1. ISO 6976:1995 - Natural gas - Calculation of calorific values, density, relative density and Wobbe index from composition (wersja polska PN ISO 6976:2003). 2. G, de Jong, B, Frederick, "Separating and Reporting Hydrogen Sulfide, Inert Gases and C1-C14+Hydrocarbons in Natural Gas According to GPA 2286 Extended" HP 5964-9613E, 1996. 3. Procedura badawcza CLPB nr PB PFC/ch1, wydanie 4 - Analiza chromatograficzna gazu ziemnego (procedura akredytowana). 4. Seria norm ISO 6974:2001 (wersja polska w przygotowaniu). 5. Umowa nr A&D/91/01/2006 z dnia 01.02.2006 (umowa pomiedzy PGNiG SA O/CLPB a Siemens Sp. z 0.0.). 6. Procedura wzorcowania CLPB nr PW PFC/ch2, wydanie 3 - Wzorcowanie procesowych chromatografów gazowych (procedura akredytowana). 7. Swiadectwo analityczne wzorcowej mieszaniny gazowej nr 2188524 BOC (swiadectwo producenta). 8. Swiadectwo analityczne wzorcowej mieszaniny gazowej nr BH22824F PRAXAIR (swiadectwo producenta). 9. Swiadectwo analityczne wzorcowej mieszaniny gazowej nr BH22547F PRAXAIR (swiadectwo producenta). 10. Swiadectwo analityczne wzorcowej mieszaniny gazowej nr BH26382F PRAXAIR (swiadectwo producenta). 11. Swiadectwo analityczne wzorcowej mieszaniny gazowej nr BH26360F PRAXAIR (swiadectwo producenta). 12.ZN-G-4004:2001 - Pomiary paliw gazowych - Metody obliczania wspólczynników scisliwosci gazów ziemnych.

Zalacznik 4 -

n

strona/stron:

VI. Dokumenty przywolane

Zalacznik 1 -

nn

l Sprawozdanie z badan nr: 109/B/PFC/2006 T

Zalacznik 7 -

Kopia certyfikatu akredytacji Laboratorium CLPB certyfikat nr AP 278. Kopia certyfikatu akredytacji Laboratorium CLPB certyfikat nr AB 017. Modul analityczny chromatografu SITRANS CV w komorze temperaturowej (zdjecie wykonane w Laboratorium CLPB). Schemat ukladu chromatografu SITRANS CV z kontrola cisnienia próbki w ukladzie nastrzykowym. Kopia certyfikatu dopuszczenia procesowego chromatografu gazowego SITRANS CV do pracy w strefach zagrozonych wybuchem. Kopia certyfikatu klasyfikacji obudowy procesowego chromatografu gazowego SITRANS CV. Kopia certyfikatu kompatybilnosci elektromagnetycznej.

~

I

POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI POLISH CENTREFOR ACCREOITATION

~PC~

c~

CERTYFIKAT AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO ACCREDITATION CERTIFICATE OF TESTING LABORATORY

Nr AB 278 Potwierdza sie, ze: I This is to confirm that: POLSKIE GÓRNICTWO NAFTOWE I GAZOWNICTWO S. A. ul. Krucza 6/14, 00-537 Warszawa

CENTRALNE LABORATORIUM POMIAROWO-BADAWCZE ul. Kasprzaka 25, 01-211Warszawa spelnia wymagania normy PN-EN ISOIIEC 17025:2001 meets requirements ot the PN-EN ISOIIEC 17625:2001 standard

Akredytowana dzialalnosc jest okreslona w Zakresie Akredytacji Nr AB 278 Accredited

activity is defined in the Scope ot Accreditation

No AB 278

Akredytacja pozostaje w mocy pod warunkiem przestrzegania wymagan jednostki akredytujacej okreslonych w kontrakcie Nr AB 278 This accreditation shall remain in furce provided the Laboratory observes the requirements ot Accreditation Body defined in the Contract No AB 278

Okres waznosci certyfikatu akredytacji do 28.02.2007 r. The certificate ot accreditation

is valid to 28.02.2007

Laboratorium posiada akredytacje od dnia 29.02.2000 r. Accreditation

was granted on 29.02.2000

DYREKTOR POLSKIEGO CENTRUM AKREDYTACJI

Warszawa, dnia 1 sierpnia 2003 roku n

II

POLSKIECENTRUM AKREDYTACJI POllSH CENTREFOR ACCREOITATION

Sygnatariusz EA MLA EA MLA Signatory

CERTYFIKAT AKREDYTACJI LABORATORIUMWZORCUJACEGO

ACCREDITATION CERTIFICATE OF CALIBRATlON LABO RATORY

Nr AP 017 Potwierdza sie, ze: / This is to confirm that: POLSKIE GÓRNICTWO NAFTOWE I GAZOWNICTWO WARSZAWIE ul. Krucza 6/14, 00-537 Warszawa

S.A. W

CENTRALNE LABORATORIUM POMIAROWO. .

BADAWCZE

ul. Kasprzaka 25, 00-224 Warszawa spelnia wymagania normy PN-EN ISO/lEC 17025:2001 meets requirements ot the PN-EN ISOIIEC 17025:2001standard

Akredytowana dzialalnosc jest okreslona w Zakresie Akredytacji Nr AP 017 Accredited

activlty is defined In the Scope ot Accreditation

No AP 017

Akredytacja pozostaje w mocy pod warunkiem przestrzegania wymagan jednostki akredytujacej okreslonych w kontrakcie Nr AP 017 Thls accreditation remains in furce provided the Laboratory observes the requirements ot Accreditation Body defined in the Contract No AP 017

Certyfikat akredytacji wazny do dnia 29.12.2007 r. The certificate ot accreditation

is valid until29.12.2007

Akredytacji udzielono dnia 29.12.1999 r. Accreditation

was granted on 29.12.1999

DYREKTOR POLSKIEGO CENTRUM AKREDYTACJI

KAROL HAUPTMANN Warszawa, dnia 1 lipca 2005 roku

I

I

,

n n

Zalacznik 3 do sprawozdania CLPB nr 109/B/PFC/2006 Strona 1/2

Modul analityczny chromatografu SITRANS CV w komorze temperaturowej

n

(zdjecia wykonane w LaboratoriumCLPB)

n

ciftii!i.""';

-

II::;1I::I 211111,

,M,

n ~

n

. ..

o

. '" Oc.

. ..

00.

nn Ii n

Ii fI

l

t

n .

n

Ii

n ,

i""""""

n

"'~

. 'c::!!P."",

""1'1

nn ffJ q- 18III

n

I!!l

~=L

n ~

o n n n

;fA

:II

. II

~.,I

II

n c.o~

n n n n n

n0 n

ON °«1 ~s:: Ue LL.Q..cn

-~

O) O