RAPORT Z BADANIA EWALUACYJNEGO Ocena oddziaływania projektów realizowanych w ramach Priorytetu III. LRPO Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego na rozwój infrastruktury ochrony przyrody oraz wpływ realizowanych inwestycji na jakość środowiska naturalnego w kontekście polityki zrównoważonego rozwoju

Czerwiec 2012

Badanie współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach VI Priorytetu Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 – Pomoc Techniczna

ZAMAWIAJĄCY: Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego

WYKONAWCA: „EU-CONSULT” Sp. z o.o. ul. Wały Piastowskie 1 80-855 Gdańsk www.eu-consult.pl

2|S t r o n a

Streszczenie Niniejszy raport zawiera wyniki badania ewaluacyjnego pn. „Ocena oddziaływania projektów realizowanych w ramach Priorytetu III. LRPO Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego na rozwój infrastruktury ochrony przyrody oraz wpływ realizowanych inwestycji na jakość środowiska naturalnego w kontekście polityki zrównoważonego rozwoju”. Głównym celem badania było określenie wpływu projektów wybranych do dofinansowania w ramach Priorytetu III Działania 3.1, 3.2, 3.3 LRPO na utrzymanie wysokich standardów ekologicznych przez dalszą poprawę funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie regionalnym i lokalnym. Powyższy cel został osiągnięty poprzez realizacje celów szczegółowych badania, w ramach których dokonano: 1. Oceny wpływu realizacji LRPO na jakość środowiska naturalnego poprzez m.in. ograniczanie szkodliwego wpływu produkcji i konsumpcji na stan środowiska i ochronę zasobów przyrodniczych, w tym zapobieganie powodziom, dostosowywanie się do zmian klimatycznych i stopień ich łagodzenia. 2. Oceny wpływu interwencji wspieranych środkami LRPO w ramach Priorytetu III na poprawę infrastruktury ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie regionalnym i lokalnym. 3. Oceny przestrzennej interwencji LRPO z zakresu ochrony środowiska w kontekście polityki zrównoważonego rozwoju województwa, w tym wpływu realizacji LRPO na stan środowiska przyrodniczego.

W procesie badawczym wykorzystane zostały metody ilościowe oraz jakościowe z zastosowaniem technik analizy danych zastanych (desk research), wywiadów telefonicznych (CATI), indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI), zogniskowanych wywiadów grupowych (FGI), studium przypadku, benchmarkingu, panelu ekspertów, analizy SWOT, analizy porównawczej, drzewa problemów oraz analiz statystycznych. Badanie CATI składało się z dwóch zasadniczych etapów, które umożliwiły analizę porównawczą zebranych danych. W pierwszym etapie zostały przeprowadzone badania z beneficjentami projektów, którzy uzyskali dofinansowanie w ramach Priorytetu III. W drugim etapie badania zostały zrealizowane

3|S t r o n a

wśród respondentów, którzy dofinansowania nie dostali. W przypadku pierwszej kategorii udział w badaniu wzięło 23 respondentów, natomiast w drugiej – 40 respondentów. Zastosowanie IDI pozwoliło na zebranie danych jakościowych, które stanowiły uzupełnienie lub poszerzenie informacji zebranych za pomocą badania CATI. W ramach niniejszego badania indywidualne wywiady pogłębione przeprowadzone zostały z następującymi kategoriami respondentów: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze – 3 wywiady; Departament Rolnictwa, Środowiska i Rozwoju Wsi, Wydział Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego – 2 wywiady. Wywiad

fokusowy

przeprowadzony

został

w

końcowym

etapie

badania

ewaluacyjnego,

tj. po zgromadzeniu i przeanalizowaniu całości materiału ilościowego, formułując na tej podstawie swoiste podsumowanie. W ramach niniejszego badania ewaluacyjnego przeprowadzony został: 1 wywiad z przedstawicielami: Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Głównym celem przeprowadzenia panelu ekspertów było sformułowanie wniosków i rekomendacji oraz zdiagnozowanie wewnętrznych i zewnętrznych zagrożeń oraz szans w odniesieniu do przedmiotu badania. Panel ekspercki odbył się z udziałem przedstawicieli następujących instytucji: Wydziału Nauk Biologicznych oraz Wydziału Inżynierii Lądowej i Środowiska Uniwersytetu Zielonogórskiego, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Zakres podmiotowy badania skoncentrował się na ocenie wpływu interwencji wspieranych środkami LRPO na poprawę funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie regionalnym i lokalnym wraz z uwzględnieniem oceny przestrzennej interwencji LRPO w kontekście polityki zrównoważonego rozwoju w województwie. Przeprowadzona została jakościowa oraz ilościowa analiza projektów realizowanych w ramach Działania 3.1, 3.2, 3.3 wybranych do dofinansowania w trybie indywidualnym i konkursowym. Określony został również stopień komplementarności pomiędzy

4|S t r o n a

działaniami podejmowanymi w ramach LRPO a inwestycjami zrealizowanymi w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013. Zakres terytorialny badania objął całe województwo lubuskie. W ramach Działania 3.1 Infrastruktura ochrony środowiska przyrodniczego podpisano 30 umów, które stanowią 41,7% z ogółu. W tym zakresie najbardziej wykorzystanymi obszarami były: oczyszczanie ścieków oraz zapobieganie zagrożeniom, w tym opracowanie oraz wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnymi oraz technologicznymi. Po jednej umowie podpisano z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi oraz gospodarki i zaopatrzenia w wodę pitną. Nie podpisano żadnych umów dotyczących kategorii interwencji m.in. w sferach: zintegrowanego systemu zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń. W ramach badania odnotowano wysoki poziom zainteresowania działaniami dotyczącymi termomodernizacji w ramach Działania 3.2 Priorytetu III oraz wysoki wpływ realizacji LRPO na poprawę infrastruktury wyposażenia jednostek wpisanych do Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego. Poprzez analizę danych wnioskować można, iż działania z zakresu termomodernizacji pozytywnie wpływają

na

mniejsze

zużycie

energii

elektrycznej

oraz

promocję

korzystania

z Odnawialnych Źródeł Energii. Obserwuje się niski poziom zainteresowania w ramach aplikowania o środki z działań dotyczących edukacji ekologicznej (Działanie 3.3), jednak za pozytywną tendencję uznać można podejmowanie działań na jej rzecz, które są dodatkowe i niezwiązane bezpośrednio z głównymi celami realizowanych projektów. Potrzeby kształtujące się w ramach ochrony środowiska w województwie lubuskim są na tyle duże, iż nie jest możliwe ich całkowite pokrycie poprzez przyznaną wysokość środków na realizację Priorytetu III. Za jedną z ważniejszych informacji należy natomiast uznać zdecydowanie wysoki wpływ współpracy pomiędzy Instytucją Zarządzającą

oraz Instytucją Pośredniczącą Programu

a beneficjentami na skuteczność w działaniach związanych z realizacją inwestycji. Prawidłowa współpraca polega między innymi na bieżącej wymianie informacji oraz konsultacjach rozwiązań do pojawiających się problemów.

5|S t r o n a

W wyniku analizy danych wypracowano następujące rekomendacje: • Kontynuowanie bieżącej polityki z zakresu Działania 3.1. w obszarach: oczyszczanie ścieków oraz zapobieganie zagrożeniom, w tym opracowanie oraz wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnymi oraz technologicznymi. • Wskazanie na istotność realizowania projektów z zakresu Działania 3.1 w obszarach: gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi, gospodarki i zaopatrzenia w wodę pitną, zintegrowanego systemu zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, a także innych działań na rzecz ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom wynikającą z realnych potrzeb regionu w tym zakresie. Oczekiwanym skutkiem jest wzrost zainteresowania tymi projektami, a także poprawa stanu środowiska w tej kwestii jako skutek długofalowy. • Kontynuowanie bieżącej polityki z zakresu finansowania inwestycji w ramach Działania 3.2, dzięki czemu możliwe będzie utrzymanie wysokiego zainteresowania aplikowaniem o środki w ramach tego Działania. • Dalsze wspieranie projektów dotyczących doposażenia jednostek wpisanych do Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego, co skutkować będzie podniesieniem poziomu bezpieczeństwa życia mieszkańców. • Dalsze wspieranie działań w zakresie termomodernizacji na terenie województwa, za sprawą którego nastąpi sukcesywne zwiększenie oszczędności energetycznej oraz promocja wykorzystywania OZE. • Przeznaczenie większej ilości środków na edukację ekologiczną oraz podjęcie próby wskazania na istotność tego typu projektów, dzięki czemu zwiększy się zainteresowanie tymi działaniami oraz podniesienie świadomości mieszkańców województwa w tym zakresie. Poprzez promowanie pozytywnych dodatkowych działań wpływających na edukację ekologiczną mieszkańców województwa nastąpi podejmowanie samodzielnych inicjatyw wśród wszystkich beneficjentów Programu. • W ramach niskiego zainteresowania projektami przyczyniającymi się do spełniania norm jakości powietrza atmosferycznego poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń zaleca się wskazanie na istotność realizowania tego typu projektów wynikającą z realnych potrzeb regionu w tym zakresie. Oczekiwanym skutkiem jest wzrost zainteresowania tymi projektami, a także poprawa stanu środowiska w tej kwestii jako skutek długofalowy. 6|S t r o n a

• Zaleca się dalsze utrzymywanie pozytywnych kontaktów oraz czynnej współpracy z beneficjentami Programu, dzięki czemu nastąpi podniesienie skuteczności realizowanych inwestycji oraz zmniejszenie problematyczności ich przeprowadzania. • Poprzez brak możliwości zaspokojenia wszystkich potrzeb związanych z inwestycjami w zakresie ochrony środowiska środkami Programu proponuje się kontynuowanie wsparcia tego sektora w przyszłej perspektywie finansowej, co skutkować będzie zaspokojeniem większej ilości potrzeb województwa w tym zakresie.

7|S t r o n a

Summary The present report contains the outcomes of an evaluative research under the name of “Assessment of impact of projects accomplished within Priority III of LRPO (Lubuskie Regional Operative Programme) Protection and management of natural environment resources to develop the infrastructure for natural environment protection and the impact of current investments upon the quality of natural environment in the context of balanced growth policy”. The main aim of the research was to define the impact of projects chosen to be subsidised within Priority III Actions 3.1, 3.2, 3.3 of LRPO to sustain high ecological standards through further betterment of infrastructure for the protection of natural environment at both regional and local levels. 1. The above aim has been achieved through the completion of the following particular targets of the research: The assessment of the impact of LRPO implementation upon the quality of natural environment through, among others, reduction of harmful impact of production and consumption on the state of environment and preservation of natural resources, including flood prevention, adjustment to climate change and an extent to which they can be moderated. 2. The evaluation of the impact of interventions supported by LRPO within Priority III funds for improvement of environmental protection infrastructure at both regional and local levels. 3. The evaluation of LRPO spatial intervention in the environment protection in the context of voivodeship’s balanced growth policy, including the impact of LRPO implementation upon the environment. The following quantitative and qualitative techniques have been employed in the course of the research: a data found analysis technique (desk research), telephone interviews (CATI), individual in-depth interviews (IDI), focused group interviews (FGI), a case study, benchmarking, experts’ panel, SWOT analysis, comparative analysis, a problem tree and a statistical analysis. CATI research comprised two principal stages, which have allowed for comparative analysis of the collected data. In the first stage, a survey has been conducted with those beneficiaries of the projects, who have been awarded a grant/subsidy within Priority III framework. In the second stage, respondents who were not awarded a grant/subsidy have been surveyed. There were 23 participants in the first category and 40 participants in the second, respectively.

8|S t r o n a

The application of IDI has allowed for the collection of qualitative data which constituted a supplement or extension to the information collected via CATI research. In the present research, individual in-depth interviews have been conducted with the following categories of respondents: •

Provincial Fund for Environmental Protection and Water Management in Zielona Góra – 3 interviews,

• Department of Agriculture, Environment and Rural Development, Environmental Section of Office of the Marshal of Lubuskie Voivodeship – 2 interviews. Focus interview has been carried out toward the final stage of the evaluative research, that is to say, after the entire quantitative material had been collected and its analysis carried out, and based on this a particular summary was formulated. In the present evaluative research 1 interview was conducted with the following: • Lubuskie Drainage and Water Appliances Management, • Provincial Environmental Protection Inspectorate, • Environmental Protection Regional Management in Gorzów Wielkopolski, • Provincial Fund for Environmental Protection and Water Management. The main aim beyond conducting experts’ panel was to formulate conclusions and recommendations as well as diagnosing the internal and external threats and chances related to the subject of the research. Representatives of the following institutions joined the experts’ panel: • Department of Biological Sciences, Department of Land Engineering and Environment University of Zielona Góra, • Provincial Environmental Protection Inspectorate, • Provincial Fund for Environmental Protection and Water Management. Subjective scope of the research focused on the evaluation of the impact of interventions supported with LRPO funds upon the improvement of infrastructure for environmental protection at the regional and local level, including the evaluation of spatial LRPO intervention in the context of voivodeship’s balanced growth policy. Qualitative and quantitative analysis has been conducted of the projects being implemented within Actions 3.1, 3.2, 3.3, chosen to be subsidised in individual and competitive courses. The complementarity degree was defined between the actions taken within LRPO and investments carried out within Regional Integrated Operative Programme 2004-2006, Infrastructure and Environment

9|S t r o n a

Operative Programme 2007-2013 and Rural Areas Development Programme 2007-2013. A territorial range of the research encompassed the entire Lubuskie Voivodeship. In Action 3.1 Infrastructure for environmental protection, 30 agreements were signed, which constitute 41,7% of all the agreements signed. Within its scope, the following fields were most utilised: sewage treatment plants and threat prevention, including the compilation and implementation of schemes and instruments for prevention and managements of natural and technological threats. One agreement was signed in each of the two following categories: communal and industrial waste management and potable water management and provision. No agreements were signed in, among other categories, integrated system for pollution prevention and control. The research saw a high level of interest in the actions relating to thermo-modernisation (insulation) within Action 3.2 Priority III and a strong influence of LRPO implementation on betterment of equipment infrastructure of the units registered in National Fire Rescue System (KSRG). It can be concluded following the data analysis that the actions in thermo-modernisation positively contribute to the reduction of electricity consumption and promote the use of Renewable Energy Sources. A low level of interest is observed in the application for the funds related to actions for ecological education (Action 3.3), however, it can be assumed as a positive tendency to undertake additional actions for ecological education, not directly linked to the main aims of the projects being implemented. The needs in environmental protection in Lubuskie Voivodeship are about too great to be fully covered and satisfied via the amount of funds dedicated to the implementation of Priority III. A strong impact of collaboration between the Managing Institution and the Agent Institution of the Programme and the beneficiaries upon the efficacy of actions related to investment implementation can be considered one of the most important news. A correct collaboration relies upon, among other things, present-time exchange of information and consulting solutions to emerging problems. As per the outcome of the data analysis, the following recommendations have been elaborated: • Continuation of the current policy in Action 3.1. in the following areas: sewage treatment and threat prevention, including the compilation and implementation of schemes and instruments for prevention and managements of natural and technological threats. • Underlining the importance of implementation of projects within Action 3.1 in: communal and industrial waste management and potable water management and provision, integrated system for pollution prevention and control as well as other actions towards environmental protection

10 | S t r o n a

and prevention of the threats incurred by the real needs of the region in this area. The expected outcome is the rise of interest in those projects, and the betterment of environment in this area as a long run outcome. • Continuation of the current policy in funding the investments within Action 3.2, thanks to which it will become possible to sustain a high interest in applications for funds of this Action. • Further support of the projects related to equipment of the units registered in KSRG, which will fruit in the raise of inhabitants’ safety level. • Further support of actions within thermo-modernisation in the voivodeship, thanks to which a successive increment in energy savings and a promotion of OZE usage will occur. • Increased spending on ecological education and an attempt to point out at the importance of projects of this kind, thanks to which a general interest in those actions and a common consciousness of local residents will increase. Through promotion of positive additional actions contributing to ecological education of province’s residents, independent initiatives and undertakings among all the beneficiaries of the Programme shall occur. • In response to the low interest in the projects related to meeting the quality norms of the air through reduction of contaminative gas emissions it is recommended to underline the significance of implementation of those projects following the real needs of the region in this matter. The expected outcome is growth of interest in those projects, as well as improvement of the environment as a long run result. • Further maintenance of positive contacts and active cooperation with beneficiaries of the Programme is recommended, thanks to which a rise in the efficacy of the investments being implemented as well as a reduction of difficulty level associated with those investments should follow. • Due to the impossibility of meeting all the needs associated with investments in environmental protection with the funds of the Programme, it is suggested to continue to support this sector in a closer budgetary perspective, which shall fruit in meeting a greater number of province’s needs in this respect.

11 | S t r o n a

Spis treści 1. Wprowadzenie ................................................................................................................................... 15 2. Opis zastosowanej metodologii oraz źródeł informacji wykorzystanych w badaniu .......................... 20 2.1 Analiza dokumentów .................................................................................................................... 20 2.2 Wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo (CATI)........................................................... 21 2.3 Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) ....................................................................................... 23 2.4 Zogniskowane wywiady grupowe (FGI) ....................................................................................... 23 2.5 Panel ekspertów........................................................................................................................... 23 3. Opis wyników ewaluacji, ich analiza oraz interpretacja ...................................................................... 24 3.1 Czy realizowane/zrealizowane inwestycje powstałyby bez uzyskania dotacji z EFRR w ramach LRPO? Jeżeli tak, to czy przesunięcie czasowe/zakresu inwestycji byłoby znaczące? ..................... 24 3.2 Czy beneficjenci wykorzystali zakładane wsparcie w podziale na kategorie interwencji w ramach LRPO? Jeśli nie, to które obszary interwencji były dominujące, a które nie cieszyły się zainteresowaniem beneficjentów i jakie były tego przyczyny? ........................................................... 27 3.3 Jakie czynniki zadecydowały o ewentualnym powodzeniu/ niepowodzeniu inwestycji?............... 30 3.4 Czy zakładane w poszczególnych projektach wskaźniki zostały osiągnięte? Czy zostały one prawidłowo oszacowane? .................................................................................................................. 32 3.5 Czy środki finansowe przeznaczone na realizację Priorytetu III są wystarczające do osiągnięcia zakładanych wartości wskaźników? ................................................................................................... 33 3.6 W jakim stopniu realizowane/zrealizowane projekty przyczyniają się do osiągnięcia celów Priorytetu III oraz celów Działania 3.1, 3.2, 3.3? Czy można stwierdzić, że w pełni realizują przyjęte założenia? Jeżeli nie, w jakim zakresie nie realizują przyjętych założeń? Jakie są tego przyczyny?. 34 3.7 W jakim stopniu interwencje podejmowane w ramach Priorytetu III wpływają na osiąganie celów wyznaczonych w dokumentach regionalnych (m.in. w Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego. Aktualizacja z horyzontem czasowym do 2020 roku; Programie ochrony środowiska dla województwa lubuskiego na lata 2003-2010; Aktualizacji planu gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2009-2011 z perspektywą na lata 2013-2020; Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa lubuskiego, Programie „Mała retencja wodna w Województwie Lubuskim”)? ............................................................................................................... 53 3.8

W jakim stopniu projekty wybrane do dofinansowania w ramach Priorytetu III mają charakter

komplementarny i realizują wysoko zagregowany efekt ekologiczny (wysokie efekty ekologiczne

12 | S t r o n a

osiągnięte niskim kosztem, przy uwzględnieniu dodatkowych elementów typu: położenie, koszt eksploatacji itp.)? ............................................................................................................................... 56 3.9 W jakim stopniu projekty wybrane do dofinansowania w ramach Priorytetu III przyczyniają się do spełnienia norm jakości powietrza atmosferycznego przez redukcję emisji zanieczyszczeń oraz wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii? .......................................................................... 58 3.10 W jakim stopniu interwencje podejmowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do realizacji założeń/zobowiązań w zakresie ochrony środowiska wynikających z dokumentów UE m.in. Traktatu Akcesyjnego, dyrektywy dot. oczyszczania ścieków komunalnych, oceny oddziaływania na środowisko, dyrektywy siedliskowej i ptasiej? .................................................................................... 61 3.11 W jakim stopniu projekty realizowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do zaspokojenia potrzeb gospodarczych i społecznych w zakresie infrastruktury ochrony środowiska? ...................... 65 3.12 Czy wybrane projekty pozwalają na rzeczywistą poprawę sytuacji w zakresie jakości środowiska naturalnego poprzez np. ograniczenie szkodliwego wpływu produkcji

i konsumpcji na stan

środowiska naturalnego i ochronę zasobów przyrodniczych, w tym zapobieganie powodziom, dostosowanie się do zmian klimatycznych i stopień ich łagodzenia? ................................................. 67 3.13 Czy zrealizowane projekty były adekwatne do potrzeb w zakresie ochrony środowiska w województwie lubuskim? Czy wybrano priorytetowe projekty (z punktu widzenia potrzeb regionu)? . 68 3.14 Czy wsparcie sektora ochrony środowiska powinno być kontynuowane w przyszłej perspektywie finansowej? Jeśli tak, to jakie zmiany należy wprowadzić, by podnieść efektywność tego wsparcia? 70 3.15 Jak została zapewniona trwałość zrealizowanych inwestycji? ................................................... 72 3.16 Czy projekty realizowane/zrealizowane w ramach Priorytetu III LRPO są komplementarne z projektami zrealizowanymi w ramach ZPORR 2004-2006 oraz projektami realizowanymi/ zrealizowanymi w ramach POIiŚ 2007 – 2013, PROW 2007 – 2013? ............................................... 72 3.17 W jaki sposób została/zostanie osiągnięta skuteczność projektów realizowanych w ramach Priorytetu III w zakresie ochrony środowiska? Jakie czynniki najbardziej się do tego przyczyniły/przyczynią i dlaczego właśnie te? .................................................................................... 88 3.18 W jakim stopniu i w jaki sposób projekty realizowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do wypracowania i wdrożenia systemu edukacji ekologicznej w województwie lubuskim? .................... 89 3.19 Czy i w jakim stopniu oraz w jaki sposób projekty realizowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do zmniejszania dysproporcji w rozwoju infrastruktury ochrony środowiska w województwie lubuskim? Czy projekty te są/były realizowane na obszarach, które charakteryzują się największymi zapóźnieniami w rozwoju infrastruktury środowiskowej? ........................................ 90

13 | S t r o n a

3.20 Czy koszty inwestycji infrastrukturalnych są współmierne do ich efektów? Czy wśród projektów znalazły się takie, które uzyskały zbyt małe dofinansowanie? Jaki miało to wpływ na efekt końcowy? ........................................................................................................................................................... 92 3.21 Czy wśród realizowanych projektów można zidentyfikować przykłady dobrych praktyk, które pozwolą na powielanie ich w następnej perspektywie finansowej? Jeżeli tak, to co wyróżnia te projekty, jakie są ich mocne strony i w jaki sposób można je wykorzystać w przyszłości? ................ 93 3.22 Czy i w jaki sposób w ramach Priorytetu III odbywał się monitoring środowiskowy? Czy był on skuteczny i jakie były jego efekty? ..................................................................................................... 94 3.23 Jakie będą przewidywane skutki trwałości inwestycji? Długofalowe, krótkofalowe? Jaki będzie ich dalszy wpływ na rozwój infrastruktury ochrony środowiska w województwie lubuskim?.............. 94 4. Studia przypadku ............................................................................................................................... 95 5. Benchmarking .................................................................................................................................. 115 6. Drzewo problemów .......................................................................................................................... 118 7. Tabela SWOT .................................................................................................................................. 119 8. Wnioski i rekomendacje ................................................................................................................... 123 9. Aneksy ............................................................................................................................................. 127 Spis wykresów ................................................................................................................................. 127 Mapa 1 – Rozkład przestrzenny projektów. ..................................................................................... 128 Mapa 2 – Rozkład przestrzenny projektów z zakresu Działania 3.1 i Działania 3.3 ......................... 129 Mapa 3 – Rozkład przestrzenny projektów z zakresu Działania 3.2................................................. 130 Mapa 4 – Projekty dotyczące działań przeciwpożarowych a rozkład zagrożeń pożarowych w województwie. .............................................................................................................................. 131 Mapa 6 – Projekty dotyczące działań przeciwpowodziowych a rozkład zagrożeń powodziami w województwie. .............................................................................................................................. 132

14 | S t r o n a

1. Wprowadzenie Niniejszy raport prezentuje wyniki badania ewaluacyjnego „Ocena oddziaływania projektów realizowanych w ramach Priorytetu III LRPO Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego na rozwój infrastruktury ochrony przyrody oraz wpływ realizowanych inwestycji na jakość środowiska naturalnego w kontekście polityki zrównoważonego rozwoju” zrealizowanego przez firmę EU-Consult Sp. z o.o. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego. Podstawą polityki ekologicznej każdego regionu powinien być zrównoważony rozwój. Głównym celem powinno być więc takie prowadzenie polityki i działań w różnych sektorach gospodarczych, które pozwoli zachować walory oraz zasoby środowiska w stanie zapewniającym korzystanie z nich przez obecne i przyszłe pokolenia. Województwo lubuskie jest regionem wyróżniającym się małym zanieczyszczeniem środowiska oraz posiadającym atrakcyjne tereny przyrodnicze. W celu dalszego zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego niezbędne jest zabezpieczenie trzech jego obszarów: społeczeństwa (kultury), przyrody (natury) oraz gospodarki (ekonomii). Koncepcja zrównoważonego rozwoju powinna zatem skupiać się na włączeniu środowiska naturalnego do rozwoju społeczno-gospodarczego. W tym celu w województwie lubuskim, w ramach Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 przewidziano szereg działań, które mają pozytywnie wpłynąć na jakość środowiska naturalnego w regionie. Wspomniane działania zostały zawarte w Priorytecie III Programu Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego. Głównym celem Priorytetu III jest zachowanie wysokich standardów ekologicznych poprzez nieustanną poprawę infrastruktury ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie zarówno regionalnym jak i lokalnym. Dofinansowanie obejmuje trzy główne obszary: •

Działanie 3.1. Infrastruktura ochrony środowiska przyrodniczego;

•

Działanie 3.2. Poprawa

jakości

powietrza, efektywności energetycznej

oraz

rozwój

i wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii; •

Działanie 3.3. Zarządzanie środowiskiem przyrodniczym.

Celem niniejszego badania jest określenie wpływu projektów wybranych do dofinansowania w ramach Priorytetu III Działania 3.1, 3.2, 3.3 LRPO na utrzymanie wysokich standardów ekologicznych przez dalszą poprawę funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie regionalnym i lokalnym.

15 | S t r o n a

Przytoczony powyżej główny cel badania został osiągnięty poprzez realizację następujących celów szczegółowych: 1. Ocena wpływu realizacji LRPO na jakość środowiska naturalnego poprzez m.in. ograniczanie szkodliwego wpływu produkcji i konsumpcji na stan środowiska i ochronę zasobów przyrodniczych, w tym zapobieganie powodziom, dostosowywanie się do zmian klimatycznych i stopień ich łagodzenia. 2. Ocena wpływu interwencji wspieranych środkami LRPO w ramach Priorytetu III na poprawę infrastruktury ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie regionalnym i lokalnym. 3. Ocena przestrzennej interwencji LRPO z zakresu ochrony środowiska w kontekście polityki zrównoważonego rozwoju województwa, w tym wpływ realizacji LRPO na stan środowiska przyrodniczego.

Kierując się troską o właściwe zrealizowanie przedstawionych powyżej celów badawczych, Wykonawca uzyskał odpowiedzi na poniższe pytania: 1. Czy realizowane/zrealizowane inwestycje powstałyby bez uzyskania dotacji z EFRR w ramach LRPO? Jeżeli tak, to czy przesunięcie czasowe/zakresu inwestycji byłoby znaczące? 2. Czy beneficjenci wykorzystali zakładane wsparcie w podziale na kategorie interwencji w ramach Priorytetu III LRPO? Jeśli nie, to które obszary interwencji były dominujące, a które nie cieszyły się zainteresowaniem beneficjentów i jakie były tego przyczyny? 3. Jakie czynniki zadecydowały o ewentualnym powodzeniu/niepowodzeniu inwestycji? 4. Czy zakładane w poszczególnych projektach wskaźniki zostały osiągnięte? Czy zostały one prawidłowo oszacowane? 5. Czy środki finansowe przeznaczone na realizację Priorytetu III są wystarczające do osiągnięcia zakładanych wartości wskaźników? 6. W jakim stopniu realizowane/zrealizowane projekty przyczyniają się do osiągnięcia celów Priorytetu III oraz celów Działania 3.1, 3.2, 3.3? Czy można stwierdzić, że w pełni realizują przyjęte założenia? Jeżeli nie, w jakim zakresie nie realizują przyjętych założeń? Jakie są tego przyczyny? 7. W jakim stopniu interwencje podejmowane w ramach Priorytetu III wpływają na osiąganie celów wyznaczonych w dokumentach regionalnych (m.in. w Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego. Aktualizacja z horyzontem czasowym do 2020 roku; Programie ochrony środowiska dla województwa lubuskiego na lata 2003-2010; Aktualizacji planu gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2009-2011 z perspektywą na lata 2013-2020; 16 | S t r o n a

Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa lubuskiego, Programie „Mała retencja wodna w Województwie Lubuskim”)? 8. W jakim stopniu projekty wybrane do dofinansowania w ramach Priorytetu III mają charakter komplementarny i realizują wysoko zagregowany efekt ekologiczny (wysokie efekty ekologiczne osiągnięte niskim kosztem, przy uwzględnieniu dodatkowych elementów typu: położenie, koszt eksploatacji itp.)? 9. W jakim stopniu projekty wybrane do dofinansowania w ramach Priorytetu III przyczyniają się do spełnienia norm jakości powietrza atmosferycznego przez redukcję emisji zanieczyszczeń oraz wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii? 10. W jakim stopniu interwencje podejmowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do realizacji założeń/zobowiązań w zakresie ochrony środowiska wynikających z dokumentów UE m.in. Traktatu Akcesyjnego, dyrektywy oceny oddziaływania na środowisko, dyrektywy siedliskowej i ptasiej? 11. W jakim stopniu projekty realizowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do zaspokajania potrzeb gospodarczych i społecznych w zakresie infrastruktury ochrony środowiska? 12. Czy wybrane projekty pozwalają na rzeczywistą poprawę sytuacji w zakresie jakości środowiska naturalnego poprzez np. ograniczenie szkodliwego wpływu produkcji i konsumpcji na stan środowiska i ochronę zasobów przyrodniczych, w tym zapobieganie powodziom, dostosowanie się do zmian klimatycznych i stopień ich łagodzenia? 13. Czy zrealizowane projekty były adekwatne do potrzeb w zakresie ochrony środowiska w województwie lubuskim? Czy wybrano priorytetowe projekty (z punktu widzenia potrzeb regionu)? 14. Czy wsparcie sektora ochrony środowiska powinno być kontynuowane w przyszłej perspektywie finansowej? Jeśli tak, to jakie zmiany należy wprowadzić, by podnieść efektywność tego wsparcia? 15. Jak została zapewniona trwałość zrealizowanych inwestycji? 16. Czy projekty realizowane/zrealizowane w ramach Priorytetu III LRPO są komplementarne z projektami zrealizowanymi w ramach ZPORR 2004-2006 oraz projektami realizowanymi/ zrealizowanymi w ramach POIiŚ 2007-2013, PROW 2007-2013? 17. W jaki sposób została/zostanie osiągnięta skuteczność projektów realizowanych w ramach Priorytetu III w zakresie ochrony środowiska? Jakie czynniki najbardziej się do tego przyczyniły/przyczynią i dlaczego właśnie te?

17 | S t r o n a

18. W jakim stopniu i w jaki sposób projekty realizowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do wypracowania i wdrożenia systemu edukacji ekologicznej w województwie lubuskim? 19. Czy i w jakim stopniu oraz w jaki sposób projekty realizowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do zmniejszania dysproporcji w rozwoju infrastruktury ochrony środowiska w województwie lubuskim? Czy projekty te są/były realizowane na obszarach, które charakteryzują się największymi zapóźnieniami w rozwoju infrastruktury środowiskowej? 20. Czy koszty inwestycji infrastrukturalnych są współmierne do ich efektów? Czy wśród projektów znalazły się takie, które uzyskały zbyt małe dofinansowanie? Jaki miało to wpływ na efekt końcowy? 21. Czy wśród realizowanych projektów można zidentyfikować przykłady dobrych praktyk, które pozwolą na powielanie ich w następnej perspektywie finansowej? Jeżeli tak, to co wyróżnia te projekty, jakie są ich mocne strony i w jaki sposób można je wykorzystać w przyszłości? 22. Czy i w jaki sposób w ramach Priorytetu III odbywał się monitoring środowiskowy? Czy był on skuteczny i jakie były jego efekty? 23. Jakie będą przewidywane skutki trwałości inwestycji? (chyba powinno być: Jaka będzie przewidywana trwałość inwestycji?) Długofalowe, krótkofalowe? Jaki będzie ich dalszy wpływ na rozwój infrastruktury ochrony środowiska w województwie lubuskim? Docelowy zakres badania został zawarty na czterech płaszczyznach, zapewniając tym samym komplementarność procesu badawczego. Zakres przedmiotowy badania: skoncentrowany został na ocenie wpływu interwencji wspieranych środkami LRPO na poprawę funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie regionalnym i lokalnym; Zakres przestrzenny badania: uwzględniona została ocena przestrzennej interwencji LRPO w kontekście polityki zrównoważonego rozwoju w województwie lubuskim; Zakres podmiotowy badania: przeprowadzono jakościową oraz ilościową analizę projektów realizowanych w ramach Działania 3.1, 3.2, 3.3 wybranych do dofinansowania w trybie indywidualnym i konkursowym. Został również określony stopień komplementarności pomiędzy działaniami podejmowanymi w ramach LRPO a inwestycjami zrealizowanymi w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013; Zakres terytorialny badania: badaniem objęty został cały obszar województwa lubuskiego.

18 | S t r o n a

Badanie zostało przeprowadzone z uwzględnieniem następujących kryteriów ewaluacyjnych: • skuteczność – kryterium to pozwoliło: - ocenić, do jakiego stopnia cele inwestycji w obszarze infrastruktury ochrony środowiska zdefiniowane na etapie programowania produktu i rezultatu zostały i/lub zostaną osiągnięte oraz - odnieść osiągnięte efekty interwencji do zmian w jakości środowiska naturalnego. • efektywność – kryterium to pozwoliło ocenić poziom wydajności ekonomicznej projektów, tj. stosunek poniesionych nakładów finansowych do osiągniętych efektów: produktów i rezultatów. • użyteczność – kryterium to pozwoliło ocenić, czy planowane/wybierane do realizacji projekty są zgodne z rzeczywistymi potrzebami. • trafność – kryterium to pozwoliło ocenić, czy projekty wybrane/wybierane w ramach Priorytetu III są adekwatne do potrzeb wynikających z realizacji Programu oraz czy wybrane projekty przyczyniają się do osiągania celów wskazanych w dokumentach strategicznych. • trwałość – kryterium to pozwoliło ocenić, na ile można się spodziewać, że pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem inwestycji będą się utrzymywały również po jej zakończeniu.

19 | S t r o n a

2. Opis zastosowanej metodologii oraz źródeł informacji wykorzystanych w badaniu Zastosowane w badaniu podejście metodologiczne jest efektem pogłębionej analizy oczekiwań Zamawiającego oraz wynikiem doświadczenia badawczego Wykonawcy. Jest to podejście unikalne, opracowane na potrzeby niniejszej ewaluacji, a tym samym dopasowane do jej charakteru i celu. Wykorzystany w niniejszym badaniu zestaw metod badawczych ma charakter komplementarny. Posłużenie się różnorodnymi - jakościowymi, ilościowymi, eksperckimi oraz analitycznymi - metodami badawczymi przyczyniło się do zebrania kompleksowych i wyczerpujących danych pozyskanych od szerokiego kręgu respondentów i instytucji. Pozwoliło to na uzyskanie efektu kumulowania się i wzajemnego uzupełniania danych pochodzących z różnych źródeł. Triangulacja ta pozwoliła badaczowi lepiej zrozumieć przedmiot badania. W badaniu zastosowano następujące metody i techniki: •

analiza desk research,

•

wywiady telefoniczne CATI,

•

wywiady indywidualne IDI,

•

wywiady grupowe FGI,

•

studium przypadku,

•

benchmarking,

•

panel ekspertów,

•

analiza SWOT,

•

drzewo problemów,

•

analizy statystyczne.

2.1 Analiza dokumentów W ramach analizy desk research przestudiowano następujące dokumenty: •

wnioski o dofinansowanie wraz z załącznikami oraz końcowe wnioski o płatność, w tym: wnioski zatwierdzone do dofinansowania, wnioski, które pozytywnie przeszły ocenę formalną oraz merytoryczną, ale nie otrzymały dofinansowania,

20 | S t r o n a

wnioski odrzucone na etapie oceny formalnej lub merytorycznej; • Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego, • Program Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 roku, • Program usuwania azbestu i wyrobów z azbestu dla województwa lubuskiego, • Program „Mała retencja wodna w Województwie Lubuskim”, • traktat akcesyjny, • dyrektywy oceny oddziaływania na środowisko UE, • Lubuski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, • analizy środowiskowe, • Główny Urząd Statystyczny, raport: Ochrona środowiska 2011, • Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, raport: Ochrona środowiska i ekoinnowacje 2010, • dane dotyczące projektów realizowanych w ramach ZPORR 2004-2006, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007 – 2013 oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013.

2.2 Wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo (CATI) Badanie CATI przeprowadzone zostało z dwoma kategoriami respondentów: beneficjenci projektów realizowanych w ramach Priorytetu III LRPO oraz wnioskodawcy, którzy dofinansowania nie otrzymali. W przypadku pierwszej kategorii udział w badaniu wzięło 23 respondentów, natomiast w drugiej – 40 respondentów. W obu przypadkach zastosowano wyczerpujący dobór próby, co oznacza, iż respondenci nie byli losowani, lecz o udział w badaniu poproszono wszystkich beneficjentów i wnioskodawców.

21 | S t r o n a

ich

zw ią

zk ii

sto za wa kł rz ad ys yo ze pi ni ek a or iz ga dr ni ow za ot cje ko ne je śc dn p j i o oł os z y/ ar tk z z is w ąd iąz ek ow to ki e ra w yz fi n n an an só io w w e pu bl ic z ny ch pr ze ds ię bi or cy

jst ,

ki p

zw ią

os iad

ich zk ii

sto wa rz aj ys ąc ze e ni os a za ob kł ow ad oś yo ć ko pi pr je e śc . dn k iz io os ł dr y/ tk ow zw is ek ot iąz ne to ki ra j w y fin zn an an só io w w e pu bl ic z ny br ch ak od po wi ed zi

je dn os t

jst ,

Wykres 1. Beneficjenci uczestniczący w badaniu CATI 14

beneficjenci uczestniczący w badaniu CATI 4

1 2

2

1

2

1

Źródło: Opracowanie własne.

Wykres 2. Wnioskodawcy uczestniczący w badaniu CATI

30

wnioskodawcy uczestniczący w badaniu CATI 1 4 1

Źródło: Opracowanie własne.

22 | S t r o n a

2.3 Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) Indywidualne wywiady pogłębione przeprowadzone zostały łącznie z pięcioma respondentami, w tym: •

przedstawiciele Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze – 3 wywiady,

•

przedstawiciele Wydziału Środowiska Departamentu Rolnictwa, Środowiska i Rozwoju Wsi Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego – 2 wywiady.

Zastosowano celowy dobór próby – o udzielenie wywiadów poproszone zostały osoby posiadające największą wiedzę w interesującym zespół badawczy przedmiocie.

2.4 Zogniskowane wywiady grupowe (FGI) W ramach niniejszego badania przeprowadzono jeden wywiad grupowy, na który zaproszeni zostali przedstawiciele następujących instytucji: •

Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych,

•

Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska,

•

Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim,

•

Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

2.5 Panel ekspertów Głównym celem przeprowadzenia panelu ekspertów było sformułowanie wniosków i rekomendacji oraz zdiagnozowanie wewnętrznych i zewnętrznych zagrożeń oraz szans w odniesieniu do przedmiotu badania. Panel ekspercki odbył się z udziałem przedstawicieli następujących instytucji: •

Wydziału Nauk Biologicznych oraz Wydziału Inżynierii Lądowej i Środowiska Uniwersytetu Zielonogórskiego,

•

Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska,

•

Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

23 | S t r o n a

Schemat 1.Przebieg panelu ekspertów

Źródło: Opracowanie własne.

3. Opis wyników ewaluacji, ich analiza oraz interpretacja 3.1 Czy realizowane/zrealizowane inwestycje powstałyby bez uzyskania dotacji z EFRR w ramach LRPO? Jeżeli tak, to czy przesunięcie czasowe/zakresu inwestycji byłoby znaczące? Respondenci IDI reprezentujący Urząd Marszałkowski twierdzą, że bez dofinansowania część inwestycji w ogóle by nie powstała, a w przypadku inwestycji, które mimo wszystko byłyby realizowane – ponieważ stanowią działania własne gmin lub też wynikają ze zobowiązań akcesyjnych – ich zakres byłby znacznie ograniczony lub mocno przesunięty w czasie. Przesłankę dla zgodnie wyrażonej przez respondentów opinii stanowi, przywołany przez jednego z nich, argument, że większość gmin województwa lubuskiego dysponuje niewielkim budżetem. Istotnym było również zbadanie, co na ten temat sądzą zainteresowane podmioty. Zdaniem większości beneficjentów (87%), realizowana przez nich inwestycja nie powstałaby bez uzyskania dotacji, a jeżeli jednak byłaby wdrażana, to z poważnymi modyfikacjami lub ze znacznym opóźnieniem (73,9% wskazań dla twierdzenia, że przesunięcie czasowe lub przesunięcie zakresu inwestycji byłoby znaczące).

24 | S t r o n a

Wykres 3. Czy zrealizowane/realizowane inwestycje powstałyby bez uzyskania dotacji z EFRR w ramach LRPO? – ankieta CATI - beneficjenci Czy zrealizowane/realizowane inwestycje powstałyby bez uzyskania dotacji z EFRR w ramach LRPO? 87%

13%

tak

nie

Źródło: Opracowanie własne.

Wykres 4. Czy przesunięcie czasowe/zakresu inwestycji byłoby znaczące? – ankieta CATI – beneficjenci 74%

Czy przesunięcie czasowe/ zakresu inwestycji byłoby znaczące?

17% 9%

tak, miałoby to duże nie, nie miałoby to znaczenie żadnego znaczenia

trudno powiedzieć

25 | S t r o n a

Źródło: Opracowanie własne.

Od tak pesymistycznego obrazu – wyrażonego zarówno przez respondentów zatrudnionych w Urzędzie Marszałkowskim, jak i obecnych beneficjentów LRPO – zaskakująco odbiega rozkład odpowiedzi udzielonych w badaniu CATI zrealizowanym wśród podmiotów, których wnioski o dofinansowanie zostały odrzucone. Okazuje się bowiem, że aż ponad połowa z nich jednak zrealizowała planowaną inwestycję, w tym ponad 33% w pełnym, zakładanym wcześniej wymiarze. Wydaje się zatem, że z jednej strony beneficjenci zbyt pochopnie zakładają, że bez dofinansowania nie zrealizowaliby pewnych inwestycji. Niemniej trzeba wziąć pod uwagę fakt, że niektóre instytucje, których wnioski zostały odrzucone w konkursie, dostały następnie dofinansowanie w ramach Indykatywnego Planu Inwestycyjnego LRPO. Na listę Indykatywnego Planu Inwestycyjnego wpisanych zostało 21 projektów w ramach Działania 3.1, 13 projektów w ramach Działania 3.2, natomiast jeden w ramach Działania 3.31. Wśród wszystkich otrzymanych wniosków 56 z nich nie otrzymało dofinansowania. Wnioskodawcy ci zostali zapytani czy pomimo nieotrzymania dotacji mimo tego zrealizowali zakładaną inwestycję.

Wykres 5. Czy pomimo nieotrzymania dofinansowania zrealizowali Państwo zakładaną inwestycję? – ankieta CATI – wnioskodawcy 47%

Czy pomimo nieotrzymania dofinansowania zrealizowali Państwo zakładaną inwestycję?

33%

20%

tak

tak, ale nie w całości

nie

Źródło: Opracowanie własne.

Na podstawie analizy danych przedstawionych na wykresie 5 wnioskować można, iż 47% wnioskodawców nie zrealizowało zakładanej inwestycji. 33% respondentów odpowiedziało, że mimo nieotrzymania zakładanych

Stan na dzień 10 kwietnia 2012 roku, http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=901:aktualizacja-indykatywnego-planuinwestycyjnego-lrpo&catid=97:stan-wdraania&Itemid=116

1

26 | S t r o n a

środków udało im się przeprowadzić zakładany projekt, natomiast 20% zrealizowało inwestycję, lecz nie w całości. Powyższe dane świadczą o tym, iż fakt nieotrzymania zakładanych środków w znaczącym stopniu wpływa na powodzenie oraz na szanse przeprowadzenia inwestycji.

3.2 Czy beneficjenci wykorzystali zakładane wsparcie w podziale na kategorie interwencji w ramach LRPO? Jeśli nie, to które obszary interwencji były dominujące, a które nie cieszyły się zainteresowaniem beneficjentów i jakie były tego przyczyny? Aby ocenić stopień wykorzystania zakładanego wsparcia należy zanalizować liczebności przyjętych wniosków oraz podpisanych umów w podziale na poszczególne obszary Działań Priorytetu III LRPO. W tym celu, w toku badania, stworzono spis liczebności projektów odpowiadających konkretnym obszarom: •

Działania 3.1 – Infrastruktura ochrony środowiska przyrodniczego,

•

Działania 3.2 – Poprawa jakości powietrza, efektywności energetycznej oraz rozwój i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii,

•

Działania 3.3 – Zarządzanie środowiskiem przyrodniczym.

W okresie od 2007 do marca 2012 roku podpisano 72 umowy na udzielenie wsparcia finansowego instytucjom realizującym projekty z zakresu Priorytetu III LRPO. Wykaz liczebności projektów prowadzonych w ramach poszczególnych Działań przyjął formę tabelaryczną. Należy zaznaczyć, że każda z umów zgodnie z dokumentacją przyporządkowana została jednemu, odpowiadającemu zapisom formalnym, obszarowi. PRIORYTET III: Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego Klasyfikacja kategorii interwencji funduszy strukturalnych dla poszczególnych działań w ramach III Priorytetu LRPO

Liczba projektów

Działanie/Temat priorytetowy Działanie 3.1 – Infrastruktura ochrony środowiska przyrodniczego

30

44 – Gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi

1

45 – Gospodarka i zaopatrzenie w wodę pitną

1

46 – Oczyszczanie ścieków

16

27 | S t r o n a

48 – Zintegrowany system zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń

─

53 – Zapobieganie zagrożeniom (w tym opracowanie i wdrażanie planów

12

i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnymi i technicznymi) 54 – Inne działania na rzecz ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom

─

Działanie 3.2 – Poprawa jakości powietrza, efektywności energetycznej oraz rozwój

37

i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii 33 – Energia elektryczna

─

35 – Gaz ziemny

─

39 – Energia odnawialna: wiatrowa

1

40 – Energia odnawialna: słoneczna

2

41 – Energia odnawialna: biomasa

1

42 – Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i pozostałe

1

43 – Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie

31

energią 47 – Jakość powietrza

1

Działanie 3.3 – Zarządzanie środowiskiem przyrodniczym

5

51 – Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym Natura 2000)

1

53 – Zapobieganie zagrożeniom (w tym opracowanie i wdrażanie planów i

4

instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnymi i technicznymi) 54 – Inne działania na rzecz ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom

─

Źródło: Opracowanie własne.

Głównym celem Priorytetu III LRPO jest utrzymanie wysokich standardów ekologicznych poprzez dalszą poprawę funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie regionalnym oraz lokalnym. Natomiast celami szczegółowymi są: poprawa stanu środowiska przyrodniczego, poprawa warunków życia mieszkańców oraz zapewnienia bezpieczeństwa 28 | S t r o n a

energetycznego regionu. Wskazane cele mają zostać osiągnięte w ramach operacji wpisujących się w poszczególne kategorie interwencji funduszy strukturalnych. W trwającym okresie programowania na lata 2007-2013, do marca 2012 roku podpisano 72 umowy z zakresu Priorytetu III – Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego. Najwięcej, 37 umów, które stanowią 51,4% z ogółu, zostało podpisanych w ramach Działania 3.2 – Poprawa jakości powietrza, efektywności energetycznej oraz rozwój i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Aż 31 z nich dotyczyło Kategorii interwencji 43 – Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (Kogeneracja), zarządzanie energią. Pięć umów obejmowało dofinansowanie inwestycji związanych z odnawialnymi źródłami energii: wiatrowej (1), słonecznej (2), hydroelektrycznej, geotermicznej i pozostałych (1) oraz biomasy (1). Podpisano również jedną umowę dotyczącą działań na rzecz jakości powietrza. Nie zostały sfinalizowane natomiast żadne umowy z zakresu obszarów: energii elektrycznej oraz gazu ziemnego. Nieznacznie mniej umów podpisano w ramach Działania 3.1 Infrastruktura ochrony środowiska przyrodniczego – 30 umów, które stanowią 41,7% z ogółu. W tym zakresie najbardziej wykorzystanymi obszarami były: oczyszczanie ścieków (16) oraz zapobieganie zagrożeniom, w tym opracowanie oraz wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnymi oraz technologicznymi (12). Po jednej umowie podpisano z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi oraz gospodarki i zaopatrzenia w wodę pitną. Nie podpisano żadnych umów dotyczących Kategorii interwencji w sferach: 48 – zintegrowanego systemu zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, a także 54 – innych działań na rzecz ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom. Działanie 3.3 – Zarządzanie środowiskiem przyrodniczym odnotowało najmniejszą liczbę podpisanych w jego ramach umów. Zaledwie 5 (6,9%) instytucji zrealizowało bądź realizuje inwestycje z tego zakresu: 1 dotyczące promowania bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym Natura 2000) oraz 4 obejmujące działania zapobiegające zagrożeniom, w tym opracowanie i wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnymi i technicznymi. Opisane wyniki analizy pokazują takie podejście Wnioskodawców do sposobów wykorzystania funduszy unijnych, które ukierunkowane jest na inwestycje w podstawową infrastrukturę ochrony środowiska. Większość realizowanych w ramach podpisanych umów projektów dotyczy bowiem poprawy efektywności energetycznej, produkcji skojarzonej oraz zarządzania energią. Inwestycje te nie tylko przyczyniają się do poprawy stanu środowiska naturalnego, ale również do podwyższenia wydajności oraz oszczędności w zużyciu energii. Niezwykle ważnymi kwestiami dla beneficjentów okazały się 29 | S t r o n a

inwestycje związane z oczyszczaniem ścieków (budowa oczyszczalni, modernizacje) oraz zapobieganie zagrożeniom. Zaskakująco mało podpisano umów dotyczących działań związanych z pozyskiwaniem odnawialnych źródeł energii. Wydaje się, że pomimo nacisku na zwiększanie udziału rzeczonych źródeł energii, obszar ten cieszy się niewielkim zainteresowaniem Beneficjentów. Dobrym sposobem na przełamanie tego trendu byłaby kampania edukacyjno-promocyjna skierowana do potencjalnych inwestorów (z sektora prywatnego i publicznego), która miałaby na celu uświadomienie im pozytywnych skutków dla środowiska i ludzi, a także opłacalność w dłuższej perspektywie czasowej. W czerwcu br. został ogłoszony konkurs w ramach Działania 3.2 Poprawa jakości powietrza, efektywności energetycznej oraz rozwój i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. W ramach powyższego konkursu beneficjenci mogą uzyskać dofinansowanie w wysokości maksymalnie 85% całkowitych kwalifikowalnych kosztów projektu.

3.3 Jakie czynniki zadecydowały o ewentualnym powodzeniu/ niepowodzeniu inwestycji? Powodzenie, sukces projektu rozumiany jest przez respondentów jako zrealizowanie zakładanych celów projektu w stopniu zadowalającym. Respondenci wywiadów indywidualnych twierdzą, że wszystkie projekty kończą się powodzeniem – do tej pory nie było innego przypadku, choć części beneficjentów przychodzi to łatwiej, innym trudniej. Jedną z przyczyn takiej sytuacji może być fakt, że większość projektów realizowana jest przez jednostki samorządu terytorialnego. Sprawia to, że są one wykonywane z dużą świadomością inwestora – to inwestycje przemyślane i właściwie realizowane. Jako kolejne czynniki wpływające na kończenie projektów z sukcesem można potraktować wymieniane przez respondentów IDI cechy beneficjentów - wiedzę, kompetencje i determinację. Jako trudności mogące pojawić się na etapie realizacji projektu wymieniane są problemy z podwykonawcami oraz problemy z płynnością finansową, spowodowane czasochłonnością procedur dotyczących wypłacania transz. Wprawdzie – jak wyżej

przedstawiono – realizowane projekty kończą się sukcesem, jednak

respondenci IDI formułują dodatkowe zalecenia, mogące jeszcze usprawnić ich realizację. Zatem pytani, na co należałoby zwrócić szczególną uwagę, aby usprawnić realizację projektów środowiskowych lub maksymalizować efekty ekologiczne, respondenci wymieniają:

30 | S t r o n a

CEL: USPRAWNIENIE REALIZACJI PROJEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH: •

Stosowanie przez beneficjentów kompleksowego podejścia. Obecnie

w odpowiedzi na

informację o dostępności środków beneficjenci szukają pomysłów na ich wykorzystanie, natomiast powinni postępować według odwrotnego schematu: najpierw dokonać analizy potrzeb, możliwości ich realizacji, a dopiero na końcu poszukiwać odpowiednich środków. •

Podmioty realizujące inwestycje powinny skrupulatnie przygotowywać się do procesu wdrożenia projektu, w szczególności dokładnie zapoznawać się z obowiązującymi przepisami i procedurami. Należy również przykładać większą wagę do znajomości i właściwego stosowania prawa zamówień publicznych (wybór wykonawców i dostawców), co pomoże uniknąć problemów polegających na konieczności zwrotu środków finansowych.

•

Usprawnienie systemu, zapewniające przyspieszenie jego działania. Zdaniem respondentów IDI, w obecnej perspektywie finansowej zostało ogłoszonych za mało konkursów.

• Zwiększenie czytelności zasad obowiązujących przy składaniu wniosków o dofinansowanie oraz ograniczenie ilości procedur. • Promowanie małych projektów. W ramach panelu ekspertów padła opinia, że obecnie kładzie się nacisk na duże projekty, które rozumiane są jako projekty złożone, absorbujące znaczne nakłady finansowe. Wprawdzie duże projekty mają większą liczbę użytkowników, jednak projekty małe, zdaniem respondenta, mogłyby zaktywizować inne obszary związane z celami Priorytetu III LRPO, takie jak: - 44 – gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi, - 45 – gospodarka i zaopatrzenie w wodę pitną, - 48 – zintegrowany system zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, - 51 – promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym Natura 2000), - 39, 40, 41, 42 – związane z poszczególnymi odnawialnymi źródłami energii. • Program powinien zostać poszerzony o badania nad wpływem infrastruktury na bioróżnorodność oraz ogólnie środowisko przyrodnicze.

CEL: MAKSYMALIZACJA EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH: •

Zapewnienie ciągłego nadzoru technicznego nad wybudowaną infrastrukturą, celem jak najdłuższego utrzymania jej sprawności.

31 | S t r o n a

•

Skupienie się na likwidacji niskiej emisji2, stanowiącej poważny problem w kontekście dbałości o jakość powietrza atmosferycznego.

3.4 Czy zakładane w poszczególnych projektach wskaźniki zostały osiągnięte? Czy zostały one prawidłowo oszacowane? Wyniki przeprowadzonego wśród beneficjentów badania CATI potwierdzają twierdzenie respondentów reprezentujących Urząd Marszałkowski, że wszystkie dotychczas realizowane projekty kończyły się powodzeniem. Na pytanie, czy założone w ich projekcie wskaźniki zostały zrealizowane, aż 20 na 23, uczestniczące w badaniu, osoby odpowiedziały twierdząco – wskaźniki, które zaplanowano, zostały z powodzeniem zrealizowane. W przypadku trzech beneficjentów, którzy nie udzielili pozytywnej odpowiedzi, spowodowane to było tym, że ich projekty nie zostały jeszcze zakończone.

Na podstawie wyników CATI, które świadczą o realizacji zakładanych wskaźników w prawie 100% przypadków można wnioskować, że na etapie planowania zostały one prawidłowo oszacowane. Fakt osiągnięcia zakładanej wartości wskaźnika dowodzi, że poddane zostały one ówcześnie realnemu, uwzględniającemu zmieniające się warunki gospodarcze prognozowaniu.

2

„Niską emisją” nazywa się emisję komunikacyjną i emisję pyłów i gazów pochodzącą z lokalnych kotłowni węglowych i domowych pieców grzewczych, w których spalanie węgla odbywa się w nieefektywny sposób, najczęściej tanim węglem, o złej charakterystyce i niskich parametrach grzewczych.

32 | S t r o n a

Wykres 6. Czy założone w Państwa projekcie wskaźniki zostały osiągnięte? – ankieta CATI – beneficjenci Czy założone w Państwa projekcie wskaźniki zostały osiągnięte? 87%

13%

tak

nie

Źródło: Opracowanie własne.

3.5 Czy środki finansowe przeznaczone na realizację Priorytetu III są wystarczające do osiągnięcia zakładanych wartości wskaźników? Wskaźniki oraz ich wartości określane są indywidualnie przez beneficjentów poszczególnych projektów. Kwestią kluczową w tym przypadku jest ich prawidłowe oszacowanie. Beneficjenci często korzystają w tym celu z pomocy specjalistów oraz firm zewnętrznych. W razie prawidłowego oszacowania wskaźników, ich osiągnięcie przy zakładanej wielkości dofinansowania, jest jak najbardziej możliwe. Potwierdzenie można znaleźć w fakcie udanego przeprowadzenia wielu inwestycji (także tych o wysokim poziomie skomplikowania oraz dużej sumy dotacji) z zakresu Priorytetu III, a także na podstawie badań, gdzie 87% respondentów badania CATI deklaruje, iż założone w ich projektach wskaźniki zostały osiągnięte.

33 | S t r o n a

Sytuacje, w których środki finansowe bywają niewystarczające do osiągnięcia wartości założonych wskaźników spowodowane są ich błędnym oszacowaniem przez beneficjenta. Podczas wywiadów pogłębionych oraz informacji zdobytych w celu wykonania studium przypadku respondenci twierdzili, iż niektórzy beneficjenci zakładają dodatkowe wskaźniki kierując się chęcią zdobycia większej ilości punktów przy ocenie wniosku. Takie podejście określane było jako błędne oraz bardzo problematyczne, gdyż w praktyce często okazywało się w takich sytuacjach, iż osiągnięcie zakładanych wartości jest niemożliwe. Brak możliwości osiągnięcia tych wartości wynika z odrealnionego podejścia przy ich konstruowaniu, co przejawia się poprzez brak wystarczających konsultacji, brak wiedzy w zakresie własnych możliwości oraz możliwości gospodarczych regionu. Wnioskować zatem można, iż środki finansowe przeznaczone na realizację Priorytetu III są wystarczające do osiągnięcia zakładanych wartości wskaźników pod warunkiem, iż wskaźniki te zostaną prawidłowo oszacowane.

3.6 W jakim stopniu realizowane/zrealizowane projekty przyczyniają się do osiągnięcia celów Priorytetu III oraz celów Działania 3.1, 3.2, 3.3? Czy można stwierdzić, że w pełni realizują przyjęte założenia? Jeżeli nie, w jakim zakresie nie realizują przyjętych założeń? Jakie są tego przyczyny? Główny cel Priorytetu Głównym celem Priorytetu III jest utrzymanie wysokich standardów ekologicznych przez dalszą poprawę funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie regionalnym i lokalnym.

Cele szczegółowe Priorytetu 1. dalsza poprawa stanu środowiska przyrodniczego, 2. poprawa warunków życia mieszkańców, 3. zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu. Działanie 3.1 ma na celu ograniczenie ilości zanieczyszczeń przedostających się do powietrza, wód i gleb, poprawę stanu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, zapobieganie powstawaniu odpadów, ograniczaniu ich ilości i negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku i unieszkodliwiania odpadów. W wyniku realizacji w/w celu nastąpi znaczna poprawa warunków życia mieszkańców na terenach zagrożonych powodzią, wpłynie również na poprawę środowiska naturalnego. Głównym celem Działania 3.2 jest poprawa stanu bezpieczeństwa energetycznego poprzez

34 | S t r o n a

różnicowanie i efektywne wykorzystanie energii, zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł lokalnych i odnawialnych oraz minimalizacja emisji zanieczyszczeń przedostających się do powietrza, a także stworzenie na terenie województwa zoptymalizowanego systemu sieci i urządzeń energetycznych, umożliwiającego bezawaryjne zaopatrzenie mieszkańców i podmiotów gospodarczych w energię elektryczną, ciepło, gaz ziemny i paliwa. Celem Działania 3.3 jest racjonalne i efektywne zarządzanie środowiskiem przyrodniczym, gwarantujące utrzymanie bezpieczeństwa ekologicznego regionu. Obserwacja i ocena stanu środowiska przyrodniczego stanowi źródło obiektywnej informacji o jego stanie. Informacja o stanie środowiska ułatwia też pełniejszą identyfikację problemów, podejmowanie decyzji, pozwala określić obszary zagrożeń, przez co umożliwia właściwą alokację nakładów finansowych. Dla zapewnienia właściwego zarządzania środowiskiem przyrodniczym istnieje konieczność realizacji przedsięwzięć w zakresie metod i narzędzi do analizowania stanu środowiska, potencjalnych zagrożeń dla środowiska, co pozwoli na właściwe reagowanie w przypadku katastrof naturalnych (np. powodzie, pożary lasów) oraz technologicznych (związanych z powabnymi awariami przemysłowymi). Tabela 1. Inwestycje podejmowane w ramach Priorytetu III i stopień ich realizacji

Lp.

Nazwa inwestycji podejmowanych w ramach

Osiągnięte efekty ekologiczne

Priorytetu III i celów Działania 3.1, 3.2, 3.3

i społeczne dzięki realizacja/ przyszłej realizacji w ramach Priorytetu III i celów Działania 3.1, 3.2, 3.3

1.

Budowa sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej w mieście Małowice etap-II

• poprawiła się jakość środowiska naturalnego poprzez ograniczenie ilości ścieków dostających się do wód i gleby • poprawiła się jakość życia mieszkańców

35 | S t r o n a

2.

Skanalizowanie i zwodociągowanie m. Niesulice wraz z budowa rurociągu tłocznego i wodociągu

• poprawiła się ochrona i jakoś środowiska,

przesyłowego do Ołoboku, modernizacja stacji

• ochrona zdrowia ludzkiego

uzdatniania wody w Ołoboku oraz skanalizowanie

• poprawiła się jakość i stan wód

m. Kalinowo

jeziora Niesłysz, co skutkuje poprawą warunków kąpieliska • poprawiła się jakości wody pitnej

3.

Rozwój Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego

• zmniejszył się czasu reagowania

w powiecie zielonogórskim poprzez przebudowę

Strzyży Pożarnej na zagrożenia,

strażnic OSP w Gminie Zielona Góra

zminimalizowała ewentualny negatywny wpływ pożarów i kataklizmów na środowisko • poprawiły się warunki bezpieczeństwa

4.

Uporządkowanie gospodarki wodno- ściekowej w aglomeracji Kożuchów

• inwestycja ogranicza ilość niezorganizowanych zrzutów ścieków do wód powierzchniowych, podskórnych, gruntowych, gleb i rzek i poprawę ich stanu biologiczno-chemicznego • poprawiła się jakość życia ludzi

5.

Budowa zespołu garaży przy Komendzie Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Żaganiu

• poprzez budowę garaży podniosło się bezpieczeństwo mieszkańców i środowiska, skrócił się czas reakcji np.: szybkie unieszkodliwianie paliw ciekłych

6.

Rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej,

• poprawiła się jakość wód, gleby

deszczowej oraz sieci wodociągowej w gm. Sulęcin.

• są chronione czynnie cenne

Etap Sulęcin

obszary przyrodnicze przed zanieczyszczeniami bytowogospodarczymi • poprawiła się jakość życia 36 | S t r o n a

mieszkańców 7.

Budowa oczyszczalni ścieków dla miasta Gozdnicy

• zmniejszył się wpływu ścieków

wraz z rozdziałem kanalizacji ogólnospławnej

i osadów ściekowych na

w śródmieściu

środowisko • poprawiła się jakość życia mieszkańców

8.

Budowa zespołu koszarowo - szkoleniowo -

• podniosło się bezpieczeństwo

alarmowego przy Komendzie Powiatowej Państwowej

mieszkańców poprzez skrócenie

Straży Pożarnej w Żaganiu

czasu reakcji służb ratowniczych • szybkie działania zmniejszyło ewentualny negatywne wpływ katastrof na środowisko

9.

Budowa jednostki Ratowniczo-Gaśniczej Nr 2 PSP w Zielonej Górze

• przez bardzo dobre połażenie jednostki ratowniczej skrócił się czas reakcji na zagrożenia dla ludzi i środowiska • zwiększyła się działalność prewencyjna na zagrożenia

10.

Rozbudowa centralnego systemu unieszkodliwiania

• całkowite usuniecie nieprzyjemnych

ścieków w gminie Łagów poprzez budowę kanalizacji

zapachów z powodu umieszczenia

sanitarnej w miejscowości Sieniawa i budowę

ciągu technologicznego

oczyszczalni ścieków w miejscowości Gronów

w zamkniętym budynku , co przyczyni się do poprawą jakości życia mieszkańców okolicy oczyszczalni • zlikwidowano szamba poprzez budowę kanalizacji i w ten sposób zminimalizowano niekontrolowany wyciek ścieków do wód i gleby

11.

Budowa strażnicy na potrzeby jednostki ratownictwa pożarowego i ekologicznego w Nowej Soli

• poprzez dobrą lokalizację skrócił się czas dojazdu do katastrof co wpłynęło na zmniejszenie szkód dla

37 | S t r o n a

ludzi i środowiska (poprawa bezpieczeństwa) 12.

Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach

• zlikwidowano zbiorniki

Stare Drzewce i Nowe Drzewce, gmina

bezodpływowe, co przyczynia się

Szlichtyngowa

do zmniejszenia punktowych wycieków zanieczyszczeń bytowogospodarczych • poprawiła się jakość wód, gleby • poprawiła się jakość życia mieszkańców

13.

Centrum ratownictwa medyczno-pożarowego budowa budynku wielofunkcyjnego w Dobiegniewie

• dzięki projektowi w jednym miejscu zlokalizowano służby ratownicze takie jak: Straż Pożarna, Pogotowie Ratunkowe, Policja i Obrona Cywilna, co sprzyja szybkiej komunikacji i podjęciu akcji ratowniczej w krótkim czasie • wzrosło bezpieczeństwo środowiska naturalnego i ludzi poprzez sprawną reakcje na zagrożenia

14.

Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w

• projekt będzie regulować

m. Górzyca, gmina Górzyca wraz z rurociągami

gospodarkę ściekową i ograniczał

przesyłowymi i siecią kanalizacyjna dla miejscowości

negatywny wpływ ścieków na wody

Górzyca, Owczary, Pamięcin, Golice

i glebę • poprawiły się warunki dla rozwoju flory i fauny • poprawiły się warunki życia mieszkańców

15.

Uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracji Czerwieńsk

• poprawiła się jakość gleby, wód powierzchniowych i gruntowych • eliminacja substancji biogennych ze 38 | S t r o n a

środowiska naturalnego • poprawiła się jakość życia ludzi 16.

Skanalizowanie i zwodociągowanie północnej części gminy Lubrza

• ograniczenie niekontrolowanych zrzutów ścieków do środowiska będzie skutkować poprawą jakości wód powierzchniowych i podziemnych • poprawiły się warunki życia mieszkańców

17.

Zbiorniki małej retencji gm. Czerwieńsk - Zbiornik Strużyna ,Zbiornik Czerwieńsk

• zbiornik spełnia funkcję magazynu wody • pomoże w obniżeniu poziomu wody w pobliżu zbiornika

18.

Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w miejscowości Przytoczna wraz z rozbudowa sieci kanalizacyjnej na terenie aglomeracji – I Etap

• poprawiła się jakości ścieków oczyszczonych • ograniczyło się negatywny wpływu ścieków bytowo-gospodarczych na wodę i glebę, co przyczyniło się na polepszenie warunkami bytowych dla ludzi, flory i fauny

19.

Kompleksowe rozwiązanie gospodarki ściekowej na

• zmniejszył się negatywny wpływ

terenie Gminy Babimost, wokół Jeziora

ścieków na wody powierzchniowe,

Wojnowskiego zbiornika zapasowego wody pitnej dla

gruntowe i glebę

Zielonej Góry

• zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń dostających do Jeziora Wojnowskiego, który stanowi zapasowy zbiornik wody pitnej • poprawiły się warunki życia mieszkańców

20.

Poprawa infrastruktur ochrony środowiska poprzez

• zwiększyła się ochrona ludzi

wsparcie jednostek krajowego systemu ratowniczo-

i środowiska naturalnego 39 | S t r o n a

gaśniczego na terenie województwa lubuskiego 21.

Modernizacja stacji uzdatniania wody i budowa pompowni strefowej dla miejscowość Lubniewice

• poprawiła się jakość wody pitnej i jednocześnie życie mieszkańców, dzięki sprawnie działające infrastrukturze technicznej

22.

Zabezpieczenie przed powodzią miasta Bytom Odrzański -II etap.

• zmniejszyło się zagrożenie powodzią i ewentualne niekorzystne jej skutki dla ludzi i środowiska naturalnego

23.

Budowa oczyszczalni ścisków dla Aglomeracji Jasień wraz z budową kolektora kanalizacji sanitarnej do ul. XX-lecia do nowo projektowanej oczyszczalni ścieków przy ul. Zielonogórskiej

• poprawiła się jakość oczyszczonych ścieków • zmniejszyła się ilość ścieków dostających się do środowiska naturalnego • poprawiły się warunki życia mieszkańców

24.

Budowa remizy wraz z wyposażeniem dla jednostki

• dzięki nowo powstałej remizie

ratowniczo-gaśniczej OSP w Nowogrodzie

i sprzętowi ratowniczo-gaśniczemu

Bobrzańskim

(np.: nowy samochód ratowniczogaśniczy) na obszarze powiatu zielonogórskiego zmniejszyło się zagrożenie dla środowiska przyrodniczego, będące następstwem poważnych awarii z powodu działań człowieka czy też klęsk żywiołowych • zwiększyło się bezpieczeństwo ludzi

25.

Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie aglomeracji Świdnica

• poprawiła się jakość środowiska poprzez zminimalizowanie skutków przedostawania się szkodliwych substancji ze ścieków bytowo-

40 | S t r o n a

gospodarczych do wód i gleby • zlikwidowano zbiorniki bezodpływowe • poprawiła się jakości życia ludzi 26.

Doposażenie i modernizacja bazy ratownictwa

• podniosła się sprawność

wodno-ekologicznego w Komendzie Powiatowej

podejmowanych działań jednostki

Państwowej Straży Pożarnej w Nowej Soli w ciężki

ratowniczej co wpłynęła na jakość

samochód ratowniczo-gaśniczy

życia mieszkańców i środowiska naturalnego poprzez ograniczanie efektów wypadków i katastrof • nowo zakupiony sprzęt (ciężki samochód ratowniczo-gaśniczy z przyczepką i typowym wyposażeniem), jest bardziej wydajny od starego co pozwoliło na szybsze i sprawniejsze akcje ratownicze

27.

Modernizacja spalarni do termicznego unieszkodliwiania odpadów

• znacznie zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń gazowych emitowanych do środowiska naturalnego • poprawiły się warunki pracy • poprawił się stanu środowiska naturalnego w okolicy inwestycji

28.

Uregulowanie systemu gospodarki ściekowej w aglomeracji Rzepin

• zostały ograniczone zanieczyszczenia dostające się do wód powierzchniowych i gleby • poprawił się stan higienicznosanitarny gminy i tym samym jakość środowiska naturalnego • wzrósł komfort życia mieszkańców

41 | S t r o n a

29.

Zakup samochodu kontrolno – rozpoznawczego z funkcją do ograniczania stref skażeń chemicznych

• zmniejszył się czas reakcji na niebezpieczne zdarzenia dla ludzi i środowiska w szczególność na pożary i zagrożenia chemiczne • poprawiło się bezpieczeństwo ludzi

30.

Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie gminy Zbąszynek

• zmniejszyła się ilość ścieków dostających się do środowiska naturalnego głównie do wód i gleby • poprawiły się warunki życia ludzi

31.

Termomodernizacja budynków oświatowych w Gminie Rzepin

• termomodernizacja budynku przyczyniła się do ograniczenia strat ciepła i zmniejszenia ilość spalanego opału, ilości zanieczyszczeń dostających się do powietrza • poprawiła się jakość pracy i nauk osób przebywających w budynkach

32.

Termomodernizacja gmachu głównego Wojewódzkiej

• poprzez izolacje budynku

i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. C. Norwida

zmniejszyła się ilość zużytej energii

w Zielonej Górze

cieplnej i emisja zanieczyszczeń do atmosfery • poprawiły się komfort termiczny pracowników Miejskiej Biblioteki dla oraz odwiedzających placówkę

33.

Dbamy o środowisko. Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej w powiecie słubickim

• poprawa technicznego stanu budynków spowodowała zmniejszenie zużycia energii na ogrzewanie • zmniejszyła się ilość pyłów i zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery • poprawiły się warunki pracy i życia 42 | S t r o n a

mieszkańców okolic inwestycji 34.

Termomodernizacja budynku Komendy Miejskiej Policji w Zielonej Górze

• dzięki przeprowadzonym pracom termomodernizacyjnym o blisko 39.18% zmniejszyło się roczne zapotrzebowanie na energię cieplną pochodzącą ze źródeł nieodnawialnych, w związku z czym spadła emisja głównych zanieczyszczeń powietrza, w zakresie: dwutlenku siarki, tlenku azotu, pyłu, dwutlenku węgla

35.

Termomodernizacja budynków szpitalnych w SPZOZ w Drezdenku

• poprawiły się warunki pracy • zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń emitowanych do środowiska, poprzez zmniejszenie ilości zużytej energii

36.

Termomodernizacja budynku Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Szprotawie

• zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń emitowanych do środowiska, poprzez zmniejszenie ilości zużytej energii

37.

Termomodernizacja budynku Szpitala Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Międzyrzeczu ul. Konstytucji 3 Maja 35 66-300 Międzyrzecz

• zmniejszyło się roczne zapotrzebowanie na ciepło ok. 50% • kolektor słoneczny przyczynił się do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery, poprzez zmniejszenie udziału wykorzystania ciepła ze źródeł konwencjonalnych

38.

Termomodernizacja obiektów pocysterskich

• wymieniono źródła ciepła na

Wyższego Seminarium Duchownego w Gościkowie-

hybrydowy skojarzony układ

Paradyżu wraz z wymiana dotychczasowego źródła

grzewczy oparty o pompę ciepła,

ciepła na hybrydowy skojarzony układ grzewczy

wymieniono instalacje grzewczą,

oparty o odnawialne źródła energii

która jest bardziej

43 | S t r o n a

energooszczędna (ekonomiczna) • poprawiła się jakość powietrza w rejonie inwestycji poprzez zmniejszenie się liści zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery 39.

Wolnostojąca instalacja solarna do podgrzewu ciepłej wody użytkowej

• dzięki zastosowaniu instalacji solarnej zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery, a zatem zmniejszeniu ulegnie zapotrzebowanie na ogrzewanie ze źródeł konwencjonalnych

40.

Termomodernizacja obiektów oświatowych w Gorzowie Wlkp.

• zmniejszyło się zapotrzebowanie na ciepło z nieodnawialnych źródeł energii • zmniejszyła się ilość emisji zanieczyszczeń • poprawiły się warunki środowiska w rejonie inwestycji

41.

Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Gminie Dobiegniew

• budynki zostały ocieplone z zewnątrz, mają wymienioną stolarkę okienną i drzwiową. Realizacja inwestycji pozwoliła na ograniczenie strat energii cieplnej, co w konsekwencji pozwoliło zmniejszyć ilość zanieczyszczeń gazowych i pyłu poprzez mniejszą ilość spalanego opału w piecach.

42.

Modernizacja systemu grzewczego z wykorzystaniem

• dzięki kolektorom słonecznym

kolektorów słonecznych w budynku "L" Szpitala

zmniejszyło się zapotrzebowanie

Wojewódzkiego SP ZOZ w Zielonej Górze

na energię, pochodzącą ze źródeł

44 | S t r o n a

nieodnawialnych, potrzebną do podgrzewania wody w budynku • zmniejszyła się emisji zanieczyszczeń do atmosfery 43.

Termomodernizacja budynków administrowanych

• ograniczone zostały straty energii

przez Oddział ZUS w Gorzowie Wlkp.

• zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery • poprawił się stan środowiska w okolicy inwestycji

44.

Termomodernizacja budynku Szkoły Podstawowej nr 1 im. Fryderyka Chopina w Zarach

• ograniczone zostaną straty energii i zapotrzebowanie na nią • zmniejszy się ilość zanieczyszczeń emitowanych do środowiska

45.

Termomodernizacja Budynków nr 2, 3, 4 oraz

• dzięki pracom remontowym

23 Lubuskiego Szpitala Specjalistycznego

polegającym na izolacji ścian,

Pulmonologiczno-Kardiologicznego SP ZOZ

podłóg, wymianie grzejników

w Torzymiu z przeznaczeniem na oddziały szpitalne,

i instalacji cieplnej, zredukowano

izbę przyjęć i pracownie diagnostyczne

ilość energii potrzebnej do ogrzewania budynku, co przyczyniło się do zmniejszenia zużycia opału • zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń gazowych i pyłów • poprawiły się warunki pracy personelu szpitala jak i komfort pacjentów

46.

Ekologiczny powiat – poprawa efektywności energetycznej w powiecie krośnieńskim z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii

• zmniejszyło się zapotrzebowania na energię cieplną • zmniejszyła się ilość: popiołów ze spalania i zanieczyszczeń emitowanych do środowiska 45 | S t r o n a

• zmniejszyło się wykorzystanie paliw ze źródeł nieodnawialnych 47.

Termomodernizacja Gimnazjum Publicznego w Dąbiu

• zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery • ograniczono straty energii poprzez poprawę izolacji przegród budowlanych takich jak: dach, okna, ściany • poprawiły się warunki pracy i nauki osób przebywających w budynku

48.

Termomodernizacja Wielospecjalistycznego Szpitala Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Nowa Sól

• zmniejszyło się zużycie energii cieplnej, • zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery

49.

Termomodernizacja ciepłowniczych sieci

• projekt przyczyni się do

przesyłowych wielospecjalistycznego szpitala

ograniczenia zużycia energii

w Nowej Soli

cieplnej oraz zmniejszenia emisji głównych zanieczyszczeń powietrza: dwutlenku siarki, tlenku azotu, dwutlenek węgla

50.

Budowa elektrowni wiatrowej Kartowice o mocy 1,5MW

• realizacja projektu przyczyni się do zwiększenia udziału energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł w bilansie energetycznym województwa lubuskiego

51.

Termomodernizacja obiektów Wojewódzkiego

• w budynku wykonano izolację

Szpitala Specjalistycznego dla Nerwowo i Psychicznie

przegród budowlanych,

Chorych w Ciborzu

zmodernizowano system grzewczy, co zmniejszyło zużycie opału, a tym

46 | S t r o n a

samym emisję dwutlenku węgla i innych zanieczyszczeń do atmosfery • polepszyły się warunki pracy personelu i zwiększył się komfort leczenia pacjentów 52.

Termomodernizacja oraz modernizacja systemów ciepłowniczych obiektów oświatowych Gminy Lubsko

• realizacji przedsięwzięcia zmniejszyła ilość zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery • poprawił się komfort nauki i pracy osób korzystających z obiektu

53.

Termomodernizacja obiektów użyteczność publicznej – ul. Piastowska 24 w Gubinie

• realizacji przedsięwzięcia zmniejszyła ilość zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery, poprzez zmniejszenie wykorzystania opału

54.

Termomodernizacja budynków wraz

• zostały ocieplone stropy

z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii

w kondygnacjach 23 budynków,

w Samodzielnym Publicznym Szpitalu dla Nerwowo

co pozwoliło na ich ochronę przed

i Psychicznie Chorych w Międzyrzeczu

wilgocią i stratą ciepła przez poszycia dachowe • na 23 budynkach zainstalowano kolektory słoneczne, jako dodatkowe elementy instalacji cieplnej, co pozwoliło na ograniczenie ilości zużycia opału do ogrzewania obiektów i w konsekwencji zmniejszenie zanieczyszczeń gazowych i pyłowych • poprawiły się warunki dla pacjentów ośrodka

47 | S t r o n a

55.

Termomodernizacja budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w Smardzewie

• została wykonana izolacja rur c.o. oraz zamontowano pompę ciepła; budynek został ocieplony, co ograniczyło straty ciepła i przyczyniło się do zmniejszenia ilości wykorzystywanego opału • zmniejszyła się emisja zanieczyszczeń do atmosfery

56.

Termomodernizacja obiektu Regionalnego Centrum

• termomodernizacja budynku

Spotkań Grup Chrześcijańskich przy ul. Odrzańskiej

przyczyni się głównie do redukcji

63 w Sulechowie

emisji gazów i pyłów do atmosfery jak i strat ciepła

57.

Termomodernizacja obiektów Parafii

• dzięki modernizacji instalacji

Rzymskokatolickiej p.w. Ducha Świętego w Zielonej

grzewczej (demontaż jednego kotła

Górze wraz z wymiana systemu cieplnego na

grzewczego i montażu 5 pomp

ekologiczny hybrydowy układ grzewczy oparty o OZE

ciepła i 8 kolektorów próżniowych) zmniejszyła się ilość zużytej energii cieplnej dzięki nowoczesnym systemom grzewczym • zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery

58.

Termomodernizacja budynku Zespołu Szkół w Deszcznie

• dzięki dociepleniu dachu, wymianie stolarki drzwiowej i okiennej – zmniejszy się energochłonność budynku, a przez to ograniczona zostanie ilość wykorzystanego opału • zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery

59.

Termomodernizacja Międzyrzeckiego Ośrodka

• w budynku zostały ocieplone

48 | S t r o n a

Kultury

ścienny, poddasze; zostały wymienione okna i drzwi co ograniczyło straty ciepła i spowodowało zmniejszenie ilości zużytego opału • zmniejszyła się emisji gazów i pyłów do atmosfery

60.

Budowa elektrowni wodnej na rzece Szprotawa w Wiechlicach

• realizacja projektu przyczyni się do zwiększenia udziału energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł w bilansie energetycznym województwa lubuskiego

61.

Termomodernizacja Hali Tenisowej i Budynku Zaplecza

• termoizolacja spowodowała ograniczenie strat ciepła i zmniejszenie zużycia opału • zmniejszyła się emisja zanieczyszczeń do atmosfery

62.

Budowa węzła grzewczego w oparciu o odnawialne

• w procesie eksploatacji systemu

źródła energii na potrzeby budynku sanitarno –

grzewczego została zmniejszona

szatniowego przy boisku sportowym w Szlichtyngowej

emisja głównych zanieczyszczeń powietrza, w zakresie: dwutlenku siarki, tlenku azotu, pyłu, dwutlenku węgła

63.

Termomodernizacja-redukcja infiltracji powietrza oraz zastosowanie zwrotu kondensatu

• termoizolacja spowodowała ograniczenie strat ciepła i zmniejszenie zużycia opału • zmniejszyła się emisja zanieczyszczeń do atmosfery

64.

Termomodernizacja - preizolacja sieci ciepłowniczej

• termoizolacja spowodowała ograniczenie strat ciepła i zmniejszenie zużycia opału

49 | S t r o n a

• zmniejszyła się emisja zanieczyszczeń do atmosfery 65.

Termomodernizacja budynku Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 w Nowej Soli

• w budynku wykonano modernizację instalacji grzewczej, na bardziej energooszczędną; ocieplono stropy i ściany zewnętrze co ograniczyło straty ciepła • zmniejszyła się ilość wykorzystanego opału i ilość zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery

66.

Termomodernizacja Powiatowego Centrum Edukacji

• termoizolacja spowodowała

w Nowej Soli na potrzeby szkolnictwa zawodowego

ograniczenie strat ciepła i zmniejszenie zużycia opału • zmniejszyła się emisja zanieczyszczeń do atmosfery

67.

Termomodernizacja budynku ŁWSH przy ul. Pszennej2 w Żarach

• projekt dotyczył ocieplenia budynku i wymianie drzwi wejściowych i okien, zmianę kotłowni węglowej na gazową z instalacją solarną i modernizację instalacji c.o. • zmniejszyła się ilość zanieczyszczeń gazowych i pyłów dostających się do środowiska naturalnego

68.

Wyposażenie jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych w lekkie samochody ratownicze

• doposażenie jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych w nowoczesne samochody ze sprzętem do ratownictwa ekologicznego podniosło poziom bezpieczeństwa ekologicznego, a także zmniejszy ryzyko katastrof

50 | S t r o n a

ekologicznych, przyczyniając się do bezpiecznego korzystania z naturalnego środowiska przez mieszkańców i gości 69.

70

Zakup agregatu pompowego na cele

• ogranicza skutki katastrof

przeciwpowodziowe dla Komendy Powiatowej

ekologicznych i przedostawania się

Państwowej Straży Pożarnej w

szkodliwych substancji do

Żaganiu

środowiska

Zakup wyposażenia dla prac naukowo – badawczych

• stworzenie baz danych gatunków

związanych z tworzeniem baz danych

występujących w województwie

o bioróżnorodności w województwie lubuskim

lubuskim takich jak: bezkręgowce i kręgowce (nie skatalogowane do tej pory), gatunki ginące i zagrożone wyginięciem w skali Polski, oraz inne, które zostaną lepiej poznane (flora, fauna) • większa aktywność naukowa poprawi rozpoznanie środowiska przyrodniczego w regionie lubuskim, przez co uniknie się niekorzystnych dla środowiska inwestycji

71.

Zakup samochodu pożarniczego ciężkiego dla OSP w m. Radnica

• szybka reakcja minimalizuje zagrożenie dla ludzi i środowiska zwiększa ich bezpieczeństwo

72.

Wsparcie systemu ratowniczo-gaśniczego poprzez

• dzięki nowemu pojazdowi

zakup lekkiego pojazdu strażackiego dla OSP

ratunkowemu zmniejszył się czas

Przewóz

reakcji na niebezpieczne zdarzenia dla ludzi i środowisk w szczególność na pożary i zagrożenia chemiczne

Źródło: Opracowanie własne.

51 | S t r o n a

Wszystkie projekty, które były związane z termomodernizacją budynków użyteczności publicznej np.: „Termomodernizacja wielospecjalistycznego Szpitala Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Nowa” miały na celu zmniejszenie: ilości zanieczyszczeń gazowych oraz sadzy emitowanych do środowiska naturalnego, ilości zużywanej energii; poprawie życia ludzi mieszkających w okolicy modernizowanych obiektów oraz osób pracujących w nich. Projekty związane z doposażeniem Państwowych Straży Pożarnych oraz Ochotniczych Straży Pożarnych

np.: „Wyposażenie jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych w lekkie samochody

ratownicze”; „Wsparcie systemu ratowniczo-gaśniczego poprzez zakup lekkiego pojazdu strażackiego dla OSP Przewóz”; „Zakup agregatu pompowego na cele przeciwpowodziowe dla Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Żaganiu”,

miały na celu poprawę skuteczności służb ratowniczo –

gaśniczych, skrócenie czasu dojazdu do katastrofy i poprawę bezpieczeństwa ludzi.

Projekty związane z: „Rozbudową systemu kanalizacji sanitarnej, deszczowej oraz sieci wodociągowej w gm. Sulęcin. Etap Sulęcin”; „Budową oczyszczalni ścieków dla miasta Gozdnicy wraz z rozdziałem kanalizacji ogólnospławnej w śródmieściu” miały na celu zmniejszenie ilość zanieczyszczeń dostających się do wód i gleby, poprawę warunków życia ludzi oraz jakości środowiska naturalnego. Wszystkie projekty wpływają na poprawę jakości środowiska naturalnego poprzez np.: zmniejszenie ilości zanieczyszczeń gazowych i sadzy do powietrza, ograniczenie dostawania się ścieków bytowogospodarczych do wód i gleby, poprawę warunków życia ludzi, zwiększenie ilości odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym województwa lubuskiego. Działania te mają na celu polepszenie warunków naturalnych i bytowych zarówno ludzi, jak i flory i fauny oraz zwiększenie walorów turystycznych i gospodarczych całego regionu. Każdy zrealizowany lub realizowany projekt realizuje jeden lub kilka na raz pozytywnych efektów ekologicznych, lub ogranicza, eliminuje ewentualne katastrofy ekologiczne (wyposażenie Państwowej Straży Pożarnej w sprzęt do unieszkodliwiania substancji chemicznych). Dlatego można stwierdzić, że wszytki projekty sprzyjają lub będą sprzyjać zachowaniu równowagi w przyrodzie i dzięki temu realizują lub będą realizować cele Działania 3.1, 3.2, 3.3 oraz dążą do osiągnięcia celów Priorytetu III i spełniają lub będą spełniać wcześniej przyjęte w projektach założenia.

52 | S t r o n a

3.7 W jakim stopniu interwencje podejmowane w ramach Priorytetu III wpływają na osiąganie celów wyznaczonych w dokumentach regionalnych (m.in. w Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego. Aktualizacja z horyzontem czasowym do 2020 roku; Programie ochrony środowiska dla województwa lubuskiego na lata 2003-2010; Aktualizacji planu gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2009-2011 z perspektywą na lata 2013-2020; Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa lubuskiego, Programie „Mała retencja wodna w Województwie Lubuskim”)?

Projekty realizowane w ramach Priorytetu III odwołują się do celów określonych w dokumentach strategicznych o charakterze regionalnym.

Niewątpliwie założona struktura wydatków środków

finansowych odzwierciedla cele rozwoju województwa lubuskiego. Poniżej została przedstawiona analiza stopnia w jakim omawiana interwencja wpływa na osiąganie celów dokumentów strategicznych. Tabela 2. Wpływ interwencji podejmowanych w ramach Priorytetu III na cele dokumentów regionalnych

53 | S t r o n a

Lp.

Dokument regionalny

Cel dokumentu

1.

Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku.

Rozwój infrastruktury energetycznej Rozwój infrastruktury przyrodniczej Rozwój kapitału ludzkiego i kapitału społecznego

2.

Program ochrony środowiska dla województwa lubuskiego na lata 2003-2010 Plan gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2009-2011 z perspektywą na lata 2013-2020

Rozwój gospodarki wodnej

Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa

Usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest;

3.

4.

Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania opadów,

Wpływ interwencji Priorytetu III na cel w dokumentach regionalnych • 10% wszystkich wniosków dotyczy rozwoju i modernizacji infrastruktury energetycznej, w tym rozwój alternatywnych i odnawialnych źródeł energii. • 30% wszystkich wniosków dotyczy infrastruktury przyrodniczej z czego połowa dotyczy modernizacji sieci kanalizacyjno-ściekowej. • 40% wszystkich wniosków dotyczy modernizacji i termomodernizacji budynków użytku społecznego (szpitale, szkoły, zakłady opieki zdrowotnej), • 10% wszystkich wniosków dotyczy rozwoju infrastruktury pożytku społecznego, tj. wymiana wyposażenia wykorzystywanego przez straż pożarną. • 21% wszystkich wniosków odnosi się do rozwoju i modernizacji gospodarki wodno-kanalizacyjnej, • 1% wniosków dotyczy ochrony bioróżnorodności • 5% wniosków dotyczy rozbudowy i modernizacji systemu zarządzania odpadami (budowa spalarni odpadów, bezpieczne zarządzanie odpadami)

Zmniejszenie ilości odpadów poprzez ich unieszkodliwienie • 1% wniosków dotyczy zakupu specjalistycznego wozu do eliminacji i ograniczania stref skażeń chemicznych

54 | S t r o n a

lubuskiego

Minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju; Likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.

5.

Program „Mała retencja wodna w Województwie Lubuskim”.

Poprawa jakości wód

• 1% wniosków dotyczył budowy zbiornika małej retencji

Źródło: Opracowanie własne.

55 | S t r o n a

Jak wykazane zostało w powyższej tabeli, projekty w ramach Priorytetu III w znacznym stopniu wpływają na realizację celów dokumentu regionalnego jakim jest Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego (z horyzontem czasowym do roku 2020), gdzie szczególnie wysoką i ważną pozycję zajmuje realizacja celów związanych z rozwojem infrastruktury przyrodniczej. Wśród realizowanych celów znajduje się także rozwój kapitału ludzkiego i społecznego oraz rozwój i modernizacja infrastruktury energetycznej, poprzez wykorzystywanie alternatywnych i odnawialnych źródeł energii. Znaczna część inwestycji realizowanych w ramach Priorytetu III wpływa również na realizację celów zawartych w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego. W tym przypadku aż 21% wniosków dotyczyło działań z zakresu rozwoju i modernizacji gospodarki wodno-kanalizacyjnej. Podsumowując, należy stwierdzić, że projekty wdrażane w ramach Priorytetu III realizują cele Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013, co w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju omawianego regionu.

3.8 W jakim stopniu projekty wybrane do dofinansowania w ramach Priorytetu III mają charakter komplementarny i realizują wysoko zagregowany efekt ekologiczny (wysokie efekty ekologiczne osiągnięte niskim kosztem, przy uwzględnieniu dodatkowych elementów typu: położenie, koszt eksploatacji itp.)? Wszystkie projekty wybrane do dofinansowanie poprzez swoją realizację, przyczyniły lub przyczynią się do znacznej poprawy jakości środowiska naturalnego, powietrza, flory i fauny i jakość życia ludzi. Projekty związane z budową lub modernizacją kanalizacji doprowadziły do ograniczenia punktowych zanieczyszczeń wody i gleby w miejscach, w których były nieszczelne oraz wyeliminowanie zbiorników bezodpływowych, które są dużym zagrożeniem dla środowiska poprzez nieuregulowane oczyszczanie ścieków bytowo-gospodarczych – jednym bardzo ważnym czynnikiem tych inwestycji jest wzrost świadomości ekologicznej ludzi podłączonych do kanalizacji zbiorczej oraz wyeliminowania z ich gospodarstw punktów wytwarzających odoranty. Inwestycje, które miały na celu termomodernizacje a były to w większości budynki użyteczności publicznej, poprzez wymianę instalacji, pieca lub zmianę na nową technologię grzewczą przyczynią się w dłuższym okresie czasu do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza w miejscowościach, w których są położone. Bardzo ważną inwestycją dla jakości środowiska była modernizacja spalarni do termicznego unieszkodliwiania odpadów, które podczas spalania wytwarzają wiele substancji szkodliwych dla życia 56 | S t r o n a

i zdrowia człowieka (związki kancerogenne i powodujące bezpłodność, choroby układu oddechowego i innych narządów). Dobrze działająca spalarnia nie tylko zmniejszy ilość szkodliwych substancji dostających się do środowiska, ale również zmniejszy ilość odpadów stałych, których ilość z roku na rok się zwiększa. Bardzo ważnymi inwestycjami, które będą miały pozytywny wpływ na florę, faunę i życie człowieka są modernizowane oczyszczalnie ścieków. Dzięki poprawie ich funkcjonowania i polepszeniu parametrów oczyszczonych ścieków wprowadzanych do środowiska poprzez wody śródlądowe, które są ważnym elementem środowiska naturalnego i mającym pośredni wpływ na życie ludzi i bezpośredni na funkcje życiowe zwierząt oraz roślin żyjących w nich i wokół nich. Modernizacja lub budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków mają charakter komplementarny, ponieważ te dwie instalacje są ze sobą bezpośrednio powiązane i muszą być w dobrym stanie technicznym aby należycie spełniały swoje funkcje. W województwie lubuskim zmodernizowano i wybudowano kilka takich obiektów np.: 1. Skanalizowanie i zwodociągowanie m. Niesulice wraz z budową rurociągu tłocznego i wodociągu przesyłowego do Ołoboku, modernizacja stacji uzdatniania wody w Ołoboku oraz skanalizowanie m. Kalinowo. 2. Rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej, deszczowej oraz sieci wodociągowej w gm. Sulęcin. Etap Sulęcin. 3. Budowa oczyszczalni ścieków dla miasta Gozdnicy wraz

z rozdziałem kanalizacji

ogólnospławnej w śródmieściu. 4. Rozbudowa centralnego systemu unieszkodliwiania ścieków w gminie Łagów poprzez budowę kanalizacji sanitarnej w miejscowości Sieniawa i budowę oczyszczalni ścisków miejscowości Gronów. 5. Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w m. Górzyc, gmina Górzyca wraz z rurociągami przesyłowymi i siecią kanalizacyjną dla miejscowości Górzyca, Owczary, Pamięcin, Golice. 6. Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków miejscowości Przytoczna wraz z rozbudową sieci kanalizacyjnej na terenie aglomeracji – I Etap. 7. Budowa oczyszczalni Aglomeracja Jasień wraz z budową kolektora kanalizacji sanitarnej od ul. XX - lecia do nowo projektowanej oczyszczalni ścieków przy ul. Zielonogórskiej.

57 | S t r o n a

8. Budowa centralnego systemu unieszkodliwiania ścieków w gminie Łagów poprzez budowę kanalizacji sanitarnej w miejscowości Sieniawa i budowę oczyszczalni ścieków w miejscowość Gronów. Wszystkie wyżej wymienione inwestycje są bardzo ważne z punktu widzenia ochrony środowiska naturalnego, gdyż ścieki bytowo-gospodarcze niosą ze sobą bardzo duże obciążenie biologicznosanitarne i ich gospodarka musi być odpowiednio uregulowana dzięki sieci kanalizacyjnej i oczyszczalniom ścieków. Inwestycja związana z zakupem wyposażenia dla prac naukowo - badawczych do tworzenia baz danych o bioróżnorodności w województwie lubuskim też ma charakter komplementarny, dzięki informacjom zebranym przez naukowców będzie można w przyszłość (zbieranie danych biologicznych jest procesem długotrwałym i musi być systematycznie uzupełniane i komplementowane) efektywnie zarządzać środowiskiem przyrodniczym. Wiadomości zgromadzone w bazie danych pozwolą na śledzenie zmian w środowisku. Zbiór informacji posłuży również do skatalogowania organizmów objętych ochroną prawną i możliwość zapewnienia ich środowisku naturalnemu ochrony czynnej (rezerwat). Dzięki realizacji tego projektu baza danych stworzona przez Uniwersytet Zielonogórski będzie mogła stać się elementem ogólnopolskiego i międzynarodowego systemu baz gromadzących dane dotyczące bioróżnorodności. Choć wyżej wymienione inwestycje są wysoce kapitałochłonne, to ich pozytywne efekty ekologiczne będą się przekładać w wielu sferach życia ludzi, zwierząt i funkcjonowania środowiska naturalnego przez wiele lat.

3.9 W jakim stopniu projekty wybrane do dofinansowania w ramach Priorytetu III przyczyniają się do spełnienia norm jakości powietrza atmosferycznego przez redukcję emisji zanieczyszczeń oraz wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii? Inwestycje przyczyniające się do spełnienia norm jakości powietrza atmosferycznego, to przede wszystkim termomodernizacje sieci przesyłowych, termomodernizacje budynków użyteczności publicznej oraz projekty związane z odnawialnymi źródłami energii. Z przeprowadzonych wywiadów indywidualnych wynika, że promowane są przez Urząd Marszałkowski kwestie redukcji emisji zanieczyszczeń i wykorzystania odnawialnych źródeł energii, dzięki czemu już w chwili przeprowadzania niniejszego badania wskaźnik wykorzystania odnawialnych źródeł energii jest przekroczony w stosunku do zakładanych wartości. Z pewnością takie projekty jak wymiana czynnika grzewczego czy termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej przyczyniają się do poprawy jakości powietrza, niemniej jednak trudno jest 58 | S t r o n a

dokładnie określić, w jakim stopniu. W takich przypadkach następuje mniejsze zużycie paliwa, a co za tym idzie zmniejszenie emisji zanieczyszczeń. Z przeprowadzanych przez Urząd Marszałkowski szacunków wynika, że w przypadku termomodernizacji poprawa może obejmować zmniejszenie zużycia paliwa nawet o 80% w przypadku starych budynków, a 30-40% w budynkach młodszych. Zważywszy, że na liczbę 72 projektów aż 37 dotyczy termomodernizacji lub odnawialnych źródeł energii, a w obszarach, w których były realizowane projekty, nastąpiło ograniczenie emisji, można wyciągnąć wniosek, że realizowane projekty w znacznym stopniu przyczyniają się do spełnienia norm jakości powietrza. Niemniej jednak należy zaznaczyć, iż część respondentów, zarówno podczas wywiadów indywidualnych jak i w trakcie wywiadu grupowego, na temat wpływu redukcji emisji zanieczyszczeń i wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii na spełnianie norm jakości powietrza atmosferycznego wypowiadała się sceptycznie. Wśród respondentów powtarza się opinia, że projektów bezpośrednio wpływających na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń – czy to termomodernizacji budynków czy odnawialnych źródeł energii - jest mało. Weryfikując tego rodzaju wypowiedzi z przytoczonymi powyżej danymi na temat ilości projektów, można wyciągnąć wniosek, że używane przez respondentów określenie „mało” nie odnosiło się do procentowego udziału przedmiotowych projektów wśród ogólnej liczby realizowanych inwestycji, lecz raczej oznaczało „za mało”, tzn. wyrażało potrzebę realizowania większej ilości takich projektów. Na korzyść takiej interpretacji świadczą wypowiedzi, w których respondenci mówią wprost, że „takich projektów przydałoby się więcej” i że działania w tej dziedzinie wymagają intensyfikacji. Również podczas wywiadu grupowego, jego uczestnicy sformułowali wniosek, że w przyszłej perspektywie finansowej należy położyć nacisk na realizację projektów przyczyniających się do spełniania norm jakości powietrza atmosferycznego które wynoszą dla: dwutlenku azotu 40 µg/m3 (norma średniego rocznego stężenia), dwutlenku siarki 30 µg/m3 (norma średniego rocznego stężenia), pył zawieszony ogółem 75 µg/m3 (norma średniego rocznego stężenia), tlenek węgla 2000 µg/m3 (norma średniego rocznego stężenia), pył ogółem 200 g/(m2rok). Poprawa jakości powietrza ma nastąpić poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń oraz wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Warto dodać, że w trakcie wywiadu fokusowego zauważono również, że na kwestię poprawy jakości powietrza nakładają się różnorodne czynniki, w tym przede wszystkim sytuacja materialna mieszkańców – zmiana systemów grzewczych jest drogą inwestycją. Omawiany powyżej problem poruszony został także w trakcie badania CATI z wnioskodawcami. Zapytani o wpływ działań podejmowanych w ramach Priorytetu III LRPO na spełnianie norm jakości powietrza atmosferycznego wnioskodawcy podzielili się w swoich ocenach. Nieco większe 59 | S t r o n a

zróżnicowanie odpowiedzi występuje przy tym w przypadku oceny działań z Priorytetu III w kontekście redukcji emisji zanieczyszczeń: łącznie 35% respondentów ocenia go jako mały lub wręcz żaden (odpowiedzi „brak wpływu” i „mały wpływ”), a 50% respondentów jako duży (odpowiedzi „wysoki wpływ” i „bardzo wysoki wpływ”). Mniej respondentów widzi wpływ działań z Priorytetu III na wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii: 40% respondentów ocenia ten wpływ jako mały lub żaden, a 40% jako wysoki lub bardzo wysoki. Należy jednak zaznaczyć, że omawiany aspekt oceniali wszyscy wnioskodawcy, a nie tylko ci składający wnioski z Działania 3.2 Poprawa jakości powietrza, efektywności energetycznej oraz rozwój i wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii. Wykres 7. Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na spełnienie norm jakości Wykres nr 5. Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na spełnienie norm jakości powietrza powietrza atmosferycznego przez redukcję emisji zanieczyszczeń – ankieta CATI – atmosferycznego przez redukcję emisji zanieczyszczeń – ankieta CATI – wnioskodawcy wnioskodawcy Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na spełnienie norm jakości powietrza atmosferycznego przez redukcję emisji zanieczyszczeń.

27% 22% 18%

brak wpływu

18% 15%

mały wpływ

umiarkowany

wpływ

wysoki wpływ

bardzo wysoki wpływ

Źródło: Opracowanie własne.

60 | S t r o n a

Wykres 8. Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. – ankieta CATI – wnioskodawcy 30%

Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

22% 20% 18%

10%

brak wpływu

mały wpływ

umiarkowany

wysoki wpływ

wpływ

bardzo wysoki wpływ

Źródło: Opracowanie własne.

3.10 W jakim stopniu interwencje podejmowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do realizacji założeń/zobowiązań w zakresie ochrony środowiska wynikających z dokumentów UE m.in. Traktatu Akcesyjnego, dyrektywy dot. oczyszczania ścieków komunalnych, oceny oddziaływania na środowisko, dyrektywy siedliskowej i ptasiej? Traktat akcesyjny Z dniem 1 maja 2004 roku, Polska przystępując do Unii Europejskiej podpisała zobowiązane, zwane Traktatem Akcesyjnym. W niniejszym podrozdziale przedstawiony zostanie stopień, w jakim interwencje podejmowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do realizacji założeń wynikających ze wspomnianego Traktatu. Dane te zostały przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 3. Stopień w jakim interwencje podejmowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do realizacji zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego

61 | S t r o n a

Lp.

Główne aspekty Traktatu Akcesyjnego3

Stopień wsparcia w kontekście interwencji w ramach Priorytetu III

1.

Gospodarka odpadami

5% wniosków dotyczy rozbudowy i modernizacji systemu zarządzania odpadami (budowa spalarni odpadów, bezpieczne zarządzanie odpadami)

2.

Jakość powietrza

Nie zdefiniowano programów bezpośrednio podwyższających jakość powietrza. Pomimo tego w ramach Priorytetu III realizowane są działania mające na celu poprawę jakości powietrza, m.in. projekty dotyczące termomodernizacji budynków i odnawialnych źródeł energii (Działanie 3.2).

3.

Jakość wody

6% wszystkich wniosków odnosi się do podniesienia jakości wody

4.

Kontrola zanieczyszczeń przemysłowych i zarządzanie ryzykiem

22% wszystkich projektów dotyczy działalności z zakresu zarządzania ryzykiem,

6,9% wszystkich wniosków dotyczy odnawialnych źródeł energii 23,6% wszystkich wniosków odnosi się do rozwoju i modernizacji gospodarki wodno-ściekowej Źródło: Opracowanie własne.

3

Główny Inspektor Ochrony Środowiska, Informacje o stanie realizacji przez użytkowników środowiska obowiązków wynikających z prawa UE, których terminem wejścia w życie dla Polski został określony w Traktacie Akcesyjnym

62 | S t r o n a

Jak wnioskować można na podstawie powyższej tabeli, wpływ interwencji podejmowanych w ramach Priorytetu III na osiąganie założeń Traktatu Akcesyjnego jest znaczący. Niewątpliwie do realizacji tego założenia przyczyniły się działania podejmowane w ramach Priorytetu III w województwie lubuskim, gdzie zgłoszone wnioski dotyczyły głównie poprawy jakości wody poprzez np.: budowę i modernizacje oczyszczalni ścieków i budowę sieci wodociągowej. Pomimo, że nie zdefiniowano projektów, które w sposób bezpośredni podnosiłyby jakość powietrza, to nie można powiedzieć, że nie było ich zupełnie. Do wzrostu jakości powietrza z pewnością przyczyniły się również działania dotyczące ekologicznej utylizacji śmieci oraz zakup urządzeń, których celem jest ograniczanie stref skażeń chemicznych, termomodernizacje budynków i wyposażenie Straży Pożarnych w nowe samochody z katalizatorami równiej przyczyniły się zmniejszenia ilości zanieczyszczeń powietrza. Dyrektywa oddziaływania na środowisko Zgodnie z obowiązującym

ustawą Prawo ochrony środowiska wszystkie inwestycje, które

w znacznym stopniu będą oddziaływać na środowisku muszą mieć przeprowadzoną ocenę oddziaływania na środowisko po jej zatwierdzeniu inwestor może przystąpić do zrealizowania inwestycji. W takiej ocenie zanalizowane są: Bezpośredni i pośredni wpływ planowanego przedsięwzięcia na: • środowisko przyrodnicze, • środowisko społeczne, w tym na zdrowie i warunki życia ludzi, na dobra materialne, oraz na zabytki kultury, • wzajemne powiązania między powyższymi elementami, • dostępność do złóż kopalin. Możliwości oraz sposoby zapobiegania i łagodzenia negatywnego oddziaływania na środowisko. Wymagany zakres monitoringu, który w przypadku bardziej uciążliwych inwestycji pozwoli na określenie rzeczywistych oddziaływań na środowisko przyrodnicze i społeczne w trakcie eksploatacji i ewentualnie na korektę zastosowanych środków łagodzących oddziaływania negatywne. Podejmowane w ramach Priorytetu III interwencje realizują wskazane powyżej założenia, tym samym polepszając jakość środowiska przyrodniczego. W ramach podejmowanych działań 40% stanowiły interwencje dotyczące polepszenia sytuacji środowiska społecznego, w tym zdrowia i warunków życia

63 | S t r o n a

lokalnej społeczności. Działania te dotyczyły głownie termomodernizacji placówek użyteczności publicznej, szkół oraz ośrodków zdrowia, jak również skupiały się na realizacji szeregu działań, które przeciwdziałały powodziom i zanieczyszczeniom środowiska przyrodniczego. W podejmowanych interwencjach w ramach Priorytetu III, działania z zakresu ochrony środowiska były realizowane zarówno poprzez rozwój ochrony bioróżnorodności, jak również dbanie o jakość wody i ekologię. Dyrektywa siedliskowa i ptasia Dyrektywa siedliskowa i ptasia w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, będącej elementem prawa Unii Europejskiej razem z Dyrektywą Ptasią stanowi podstawę europejskiego systemu ochrony przyrody Natura 2000. Dbając o zachowanie różnorodności biologicznej na świecie w 1992 roku podpisano Konwencję (tzw. Konwencję z Rio), która odnosiła się do konieczności ochrony bogactwa przyrodniczego naszego globu. Natura 2000 stanowi sposób na realizację celów zawartych we wspomnianej Konwencji, do których należą4: Ochrona różnorodności biologicznej, Zrównoważone wykorzystywanie i gospodarowanie środowiskiem, Sprawiedliwy podział genetycznych korzyści czerpanych z zasobów genetycznych . Nawiązując do interwencji podejmowanych w ramach Priorytetu III należy zaznaczyć, że 1% z nich bezpośrednio

dotyczy

ochrony

bioróżnorodności. Z kolei zrównoważone

gospodarowanie

i wykorzystywanie środowiska przyrodniczego odbywa się poprzez gospodarkę wodno-komunalną (23,6% wniosków) wraz z uzdatnianiem wody. Nie bez znaczenia jest też fakt zrównoważonego gospodarowania energią elektryczną, poprzez wykorzystywanie alternatywnych i odnawialnych źródeł energii (6,9% wniosków). Dyrektywa dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych Dyrektywa Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych odnosi się: zbierania, oczyszczania i odprowadzania ścieków komunalnych oraz

oczyszczania

i odprowadzania ścieków komunalnych, bytowych, ma na celu uregulowanie jakości ścieków wprowadzonych do wód, ochronę wód zagrożonych eutrofizacją poprzez ograniczenia zrzutów ścieków do nich,

4

http://edroga.pl/ochrona-srodowiska/procedury/29-natura-2000-cz-i-dyrektywa-ptasia-i-siedliskowa

64 | S t r o n a

Inwestycje podejmowane w ramach LRPO dotyczące budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków i kanalizacji w pełni realizują zamierzenia wyżej wymienionej Dyrektywy, poprzez polepszenie parametrów ścieków wprowadzanych do środowiska wodnego oraz ograniczanie wpływu ścieków na wodę i glebę poprzez skanalizowanie np.: Małomic.

Podsumowując, interwencje podejmowane w ramach Priorytetu III wspierają realizacje celów i założeń zawartych w Traktacie Akcesyjnym, Dyrektywie oceny oddziaływania na środowisko, Dyrektywie siedliskowej i ptasiej, Dyrektywie dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych głównie poprzez ochronę bioróżnorodności i działalność ekologiczną, ochronę wód powierzchniowych, podziemnych i gleby przed zanieczyszczeniami (alternatywne źródła energii, działania na rzecz gospodarki wodnościekowej, spalanie odpadów).

3.11 W jakim stopniu projekty realizowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do zaspokojenia potrzeb gospodarczych i społecznych w zakresie infrastruktury ochrony środowiska? POTRZEBY GOSPODARCZE W ZAKRESIE INFRASTRUKURY ŚRODOWISKA Do głównych potrzeb społeczno-gospodarczych województwa lubuskiego, które można odnieść do celów Priorytetu III LRPO, należą: • poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez usprawnienie i podwyższenie standardów infrastruktury ochrony środowiska, • wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz inwestorów prowadzących działalność w regionie, • poprawa bezpieczeństwa w regionie (klęski, katastrofy, niepożądane zjawiska naturalne), • poprawa sytuacji gospodarczej regionu poprzez zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego. W ramach badania, respondentom zadano pytanie, czy inwestycje prowadzone w regionie przyczyniają się do zaspokojenia głównych potrzeb województwa w obrębie ochrony środowiska. Respondenci udzielający wywiadów indywidualnych zgodnie twierdzą, że projekty realizowane w ramach Priorytetu III mają ważny udział w zaspokajaniu potrzeb gospodarczych w zakresie infrastruktury ochrony środowiska. Projekty te są zgodne z krajowymi i regionalnymi planami ochrony środowiska i układają się w pewną całość, w związku z czym ich realizacja musi zaspokajać potrzeby również w zakresie gospodarki regionu, choćby „poprzez wybudowanie infrastruktury w określonej formie”. Przykład przyczyniania się do rozwoju gospodarki regionu stanowią działania dotyczące m.in. infrastruktury 65 | S t r o n a

wodno-ściekowej i zarządzania odpadami. Respondenci zgadzają się co do tego, że pytania o te inwestycje są pierwszymi pytaniami inwestorów, a dobrze przygotowana infrastruktura środowiskowa stanowi wielki atut – przedsiębiorca na pewno wybierze dla swojego biznesu taką lokalizację, w której nie będzie miał problemu ze ściekami czy nośnikami energii. Inny przykład wpływu środków z Priorytetu III na gospodarkę województwa lubuskiego to projekty dofinansowujące jednostki działające w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, które przyczyniając się do lepszego ich działania, podnoszą bezpieczeństwo regionu, co również stanowi czynnik wspierający rozwój gospodarki. W trakcie wywiadów indywidualnych podniesiono również kwestię wpływu środków z Priorytetu III LRPO na możliwość wywiązania się z obowiązków wynikających z Traktatu Akcesyjnego. Wdrożenie niektórych projektów, np. kanalizacyjnych, wpisuje się bowiem w wykonanie tych zobowiązań, co bez wsparcia środków z Priorytetu III byłoby bardzo trudne. Opinię o istotności inwestycji w zakresie infrastruktury ochrony środowiska dla rozwoju gospodarczego podzielają uczestnicy wywiadu fokusowego, również twierdzący, że w tym zakresie wielkie znaczenie ma zwłaszcza infrastruktura typu woda, ścieki, oczyszczalnie. To podstawa, bez której w ogóle nie ma mowy o jakimkolwiek rozwoju. POTRZEBY SPOŁECZNE W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY ŚRODOWISKA Zarówno respondenci wywiadów indywidualnych jak i uczestnicy wywiadu grupowego dostrzegają duży wpływ projektów realizowanych w ramach Priorytetu III na zaspokajanie potrzeb społecznych w zakresie infrastruktury środowiska. Podają tu takie przykłady jak dostarczanie wody (sieć wodociągowa), odbiór nieczystości (sieć kanalizacyjna), redukcja emisji zanieczyszczeń. Można podsumować, że wszystkie projekty mają związek z zaspokajaniem potrzeb społecznych, którymi są np. infrastruktura zagospodarowania ścieków, zmniejszenie wydatków związanych z ogrzewaniem budynków użyteczności publicznej, poczucie bezpieczeństwa wynikające ze sprawności służb ratowniczo-gaśniczych, itd. Uczestnicy wywiadu fokusowego zaspokajanie potrzeb społecznych dostrzegli również w działalności przeciwpowodziowej oraz w działaniach zabezpieczających społeczności zlokalizowane w miejscach wysokiego ryzyka skażeniami (kwestia bezpieczeństwa związanego z przemysłowymi arteriami). Wpływ działań podejmowanych w ramach Priorytetu III na zaspokojenie potrzeb gospodarczych i społecznych w zakresie infrastruktury ochrony środowiska widzą również respondenci reprezentujący podmioty ubiegające się o dofinansowanie. Aż 75% z nich ocenia go jako wysoki lub bardzo wysoki.

66 | S t r o n a

Wykres 9. Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na zaspokojenie potrzeb gospodarczych 40%

Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na zaspokojenie potrzeb gospodarczych i społecznych w zakresie infrastruktury ochrony środowiska.

35%

15%

mały wpływ

10%

umiarkowany wpływ

wysoki wpływ

bardzo wysoki wpływ

Źródło: Opracowanie własne.

3.12 Czy wybrane projekty pozwalają na rzeczywistą poprawę sytuacji w zakresie jakości środowiska naturalnego poprzez np. ograniczenie szkodliwego wpływu produkcji i konsumpcji na stan środowiska naturalnego i ochronę zasobów przyrodniczych, w tym zapobieganie powodziom, dostosowanie się do zmian klimatycznych i stopień ich łagodzenia? Respondenci udzielający wywiadów indywidualnych jako przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego są zgodni co do tego, że realizowane przez UMWL projekty nie mają związku z ograniczeniem szkodliwego wpływu produkcji sensu stricte. Zauważają natomiast, że wpływ taki istnieje, jeśli przyjmiemy ogół społeczeństwa jako producenta ścieków. Przy takim założeniu możemy stwierdzić, że zmiany dotyczące systemu kanalizacji wpływają na poprawę stanu zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Jako przykład podana została sytuacja likwidowanych dzięki sieci kanalizacji nieszczelnych szamb, zanieczyszczających środowisko - budowa wysokosprawnych oczyszczalni sprawia, że ścieki trafiają do zbiornika w formie oczyszczonej a nie surowej. Również w przypadku termomodernizacji obiektu, jednym z kryteriów przyjęcia projektu jest oszczędność energii w stosunku do punktu wyjściowego o nie mniej niż 25%, co bezpośrednio przekłada się na mniejsze zużycie paliw, a zatem jednocześnie mniejszą emisję gazów. Zatem jako projekty szczególnie przyczyniające się do poprawy stanu środowiska wymieniane są te z zakresu gospodarki wodno-ściekowej oraz 67 | S t r o n a

termomodernizacji. Na rzeczywistą poprawę jakości środowiska naturalnego wpływają także realizowane projekty mające na celu zapobieganie powodziom, np. budowanie zbiorników retencyjnych czy umocnienie wałów. Natomiast projekty o charakterze edukacyjnym prowadzą do wzrostu świadomości odnośnie omawianej kwestii, co jest bardzo istotne ze względu na fakt szkodliwego wpływu konsumpcji na środowisko naturalne. Takie zjawiska jak materiałochłonność i energochłonność produkcji czy coraz krótszy okres użytkowania dóbr, negatywnie wpływają na środowisko naturalne poprzez coraz większą produkcję odpadów. Stąd też, chcąc realizować trwały rozwój, należy dążyć do zmiany modelu konsumpcji społeczeństwa, czego nie da się osiągnąć bez podjęcia odpowiednich działań o charakterze edukacyjnym. Zbieżne z powyższymi opinie wyrażają uczestnicy wywiadu grupowego, na którym dodatkowo pojawił się postulat położenia nacisku na nowoczesne zarządzanie odpadami, w tym na składowanie odpadów elektronicznych oraz przekształcanie odpadów ściekowych w sposób ekologiczny.

3.13 Czy zrealizowane projekty były adekwatne do potrzeb w zakresie ochrony środowiska w województwie lubuskim? Czy wybrano priorytetowe projekty (z punktu widzenia potrzeb regionu)? Zdaniem respondentów udzielających wywiadów indywidualnych wybierane do wsparcia projekty miały charakter priorytetowy i w znaczny sposób odpowiadają potrzebom w zakresie ochrony środowiska w regionie dzięki stosowaniu ścisłych kryteriów zarówno w ramach konkursu jak i ścieżki indywidualnej. Oceniano maksymalny efekt końcowy projektów, każdy projekt musiał mieć charakter regionalny oraz w najwyższym stopniu zapobiegać degradacji środowiska. Jednak oczywiście nadal istnieje potrzeba modernizacji kolejnych instalacji i budowy kolejnych sieci, dlatego należy dalej inwestować w ochronę środowiska. Dzięki dobremu przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych realizowane projekty są zgodne z potrzebami regionu ujętymi w ramach LRPO i w jego uszczegółowieniu. Jednocześnie projekty wpisują się w uregulowania ogólnokrajowe czy unijne, na przykład projekty w zakresie gospodarki wodno-ściekowej realizują Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, wynikający z Dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. Z kolei projekty

obejmujące

zanieczyszczenia powietrza zgodne są z dyrektywą CAFE5. Wszyscy respondenci wywiadów indywidualnych zgadzają się co do tego, że realizowane projekty są adekwatne do potrzeb regionu, jednak niektórzy z nich podnoszą także kwestie kolejnych obszarów 5

Dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (CAFE) – Dyrektywa wprowadza nowe zasady oceny i zarządzania jakością powietrza w strefach i aglomeracjach oraz wprowadza obowiązek podjęcia działań naprawczych tam, gdzie pomiary wykażą przekroczenie określonych w dyrektywie poziomów.

68 | S t r o n a

wymagających interwencji. Mówią oni o konieczności podjęcia zagadnień związanych z dalszym podniesieniem jakości powietrza. Bardzo istotne w tym kontekście jest zagadnienie niskiej emisji, ponieważ do wzrostu zanieczyszczenia powietrza przyczyniają się również emisje z mniejszych obiektów. Z tego względu należy zainicjować odpowiednie działania edukacyjne, które na celu będą miały zwiększenie świadomości społeczeństwa, co w późniejszym czasie może zaowocować zmianą czynnika grzewczego na prywatnych posesjach. Natomiast ze względu na fakt, iż osoby fizyczne nie znajdą się w gronie wnioskodawców do LRPO, to gminy muszą wykazać się aktywnością w tej dziedzinie i zadbać o odpowiednie programy lokalne ograniczenia niskiej emisji, na które powinny próbować uzyskać dofinansowanie. Podobnego zdania jak respondenci wywiadów indywidualnych są uczestnicy wywiadu grupowego. Również w ich opinii realizowane projekty jak najbardziej wpisują się w potrzeby regionu, jednak dostępne środki są za niskie, by możliwe było zaspokojenie wszystkich obszarów wymagających interwencji, co widać chociażby po dużym zainteresowaniu wnioskodawców – o wiele większym niż istniejące możliwości finansowania. Jako przykłady zaspokojenia ważnych potrzeb dzięki projektom realizowanym w ramach Priorytetu III, uczestnicy wywiadu grupowego podają inwestycje z zakresu ochrony przeciwpowodziowej, w tym zbiorniki retencyjne, które będą służyć nie tylko jako zabezpieczenie przeciwpowodziowe, ale również w celach rekreacyjnych. Warto dodać, że wnioskodawcy zapytani w badaniu CATI, które z działań Priorytetu III oceniają za najistotniejsze z punktu widzenia potrzeb w województwie lubuskim, na pierwszym miejscu wskazali zdecydowanie Działanie 3.1, na drugim – Działanie 3.2, a jako ostanie Działanie 3.3.

69 | S t r o n a

Wykres 10. Które z Działań ocenia Pan/i jako najistotniejsze z punktu widzenia potrzeb w województwie lubuskim? – ankieta CATI – wnioskodawcy Które z Działań ocenia Pan/i jako najistotniejsze z punktu widzenia potrzeb w województwie lubuskim? 55%

33%

12%

Działanie 3.1

Działanie 3.2

Działanie 3.3

Źródło: Opracowanie własne.

3.14 Czy wsparcie sektora ochrony środowiska powinno być kontynuowane w przyszłej perspektywie finansowej? Jeśli tak, to jakie zmiany należy wprowadzić, by podnieść efektywność tego wsparcia? Wszyscy respondenci udzielający wywiadów indywidualnych są zdecydowani co do tego, że wsparcie finansowe sektora ochrony środowiska powinno być kontynuowane, ponieważ działania w tym obszarze nie zostały wyczerpane, przeciwnie - występuje jeszcze potrzeba podjęcia wielu inwestycji. Jak pokazują wyniki przeprowadzonego badania, ponad połowa respondentów (55%) wskazuje Działanie 3.1 – Infrastruktura ochrony środowiska przyrodniczego, jako najistotniejsze z punktu widzenia potrzeb województwa lubuskiego. Nieco mniej badanych (33%) mówi w tym kontekście o Działaniu 3.2 – Poprawa jakości powietrza, efektywności energetycznej oraz rozwój i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. W przyszłym okresie programowania należy zatem zachować obecne

70 | S t r o n a

obszary wsparcia. Energia odnawialna, gospodarka wodno-ściekowa, gospodarowanie odpadami – to gałęzie, które między innymi powinny być rozwijane w dalszej perspektywie. Konieczność kontynuowania wsparcia sektora ochrony środowiska widzą również beneficjenci uczestniczący w badaniu CATI – wszyscy oni przyznali, że widzą taką potrzebę (100% odpowiedzi). Za potrzebą kontynuacji wsparcia opowiadali się także uczestnicy wywiadu grupowego wskazujący na wciąż niedostateczną ilość środków finansowych, które na pewno zostałyby właściwie wykorzystane, o czym świadczą doświadczenie i sukcesy obecnych beneficjentów Priorytetu III. Uczestnicy wywiadu grupowego oraz panelu ekspertów pytani o inne kierunki wymagające dofinansowania w ramach środków unijnych, wskazują: •

przetwarzanie odpadów, recycling i odzysk,

•

selektywne zbieranie odpadów,

•

edukacja, zwiększenie świadomości społecznej,

•

projekty ochrony powietrza,

•

odnawialne źródła energii.

Zdaniem uczestników wywiadu grupowego, szczególnie istotna jest kwestia przetwarzania odpadów, ich recyclingu i odzysku. Sfera ta wymaga dofinansowania, bowiem obecnie odpady nie są składowane w stu procentach bezpiecznie. Należy podjąć wszelkie możliwe działania zmierzające do tego, by jak najmniej odpadów trafiało do środowiska. Kolejnym kierunkiem wymagającym dofinansowania jest selektywne zbieranie odpadów. W tej dziedzinie należy podejmować dwa rodzaje działań. Po pierwsze edukacja, zwiększanie świadomości, mające na celu doprowadzenie do sytuacji, w której mieszkańcy będą dokonywali segregacji na poziomie użytkowania. Po drugie jak najsprawniejsze (tj. odbywające się w możliwie krótkim czasie) zbieranie odpadów i rozdzielanie ich w odpowiednich strumieniach. Taka segregacja jest jednak bardzo kosztowna, stąd potrzeba dofinansowania. Należy podzielić opinię respondentów co do istotności takich działań, zaznaczając jednak, iż w praktyce nie złożono żadnego wniosku, który dotyczyłby segregacji odpadów. Oznacza to, że pomimo iż wnioskodawcy zdają się być świadomi potrzeby interwencji w tej dziedzinie w regionie, nie podejmują oni żadnych inicjatyw w tym kierunku. Uwidacznia się tutaj potrzeba podjęcia działań aktywizujących potencjalnych beneficjentów do aktywności w tym zakresie. W trakcie wywiadu grupowego wyrażono również opinię dotyczącą kwestii kontroli i egzekucji przepisów prawa obowiązujących przedsiębiorstwa, organizacje i samorządy. Zdaniem respondentów, sfera ta jest obecnie zaniedbana, a wymaga dosyć wysokich nakładów, dlatego też powinna być dofinansowana. Jednak zagadnienie to nie leży w obszarze działań na szczeblu regionalnym, lecz raczej horyzontalnym. 71 | S t r o n a

3.15 Jak została zapewniona trwałość zrealizowanych inwestycji? W ramach badania CATI beneficjenci Priorytetu III zostali zapytani o to, w jaki sposób dbają o trwałość realizowanych inwestycji oraz w jaki sposób zamierzają utrzymywać efekty realizowanych projektów po ich zakończeniu. Wspominając o trwałości, należy na początek zdefiniować jej pojęcie. Otóż trwałość realizowanego projektu oznacza brak znaczących modyfikacji w okresie wskazanym w umowie (najczęściej jest to 5 lat liczonych od momentu zakończenia realizacji inwestycji). Znaczna większość beneficjentów pytana o to, jak dba o trwałość realizowanej inwestycji wskazuje właściwy sposób eksploatacji, przeprowadzanie kontroli technicznych oraz konserwację i modernizację (65,2%). Pokrewne odpowiedzi to „prawidłowe zarządzanie” (13%) oraz eksploatacja zgodna z zapisami umowy o dofinansowanie (8,7%). Ponadto 13% beneficjentów odpowiedziało, że już w obecnej chwili dokonali dodatkowych wydatków na utrzymanie inwestycji i jej doposażenie. Odpowiedzi wskazywane pojedynczo to „monitoring”, „zarządzanie trwałością”, „szkolenia” i „tablice informacyjne”. Podobnego rodzaju odpowiedzi padały na pytanie o sposoby utrzymania pozytywnych efektów realizowanych projektów przez beneficjentów. Zasadniczo nie występują tu różnice co do rodzaju planowanych działań, zmieniły się jedynie proporcje. I tak na pierwszym miejscu nadal mamy właściwy sposób eksploatacji (nadzór stanu technicznego, właściwa konserwacja, modernizacja, naprawy – łącznie 8 wskazań), którą jednak wskazało mniej respondentów, niż w przypadku poprzedniego pytania. Drugie miejsce zajmują monitoring i sprawozdawczość (4 wskazania), poprzednio wymienione jedynie incydentalnie. Po trzech respondentów podało „korzystanie z produktów projektu przez założony okres” i „ogólną dbałość o podtrzymanie efektów projektu”, a dwóch respondentów wskazało przeznaczenie dodatkowych środków na dalszy rozwój, np. zakup dodatkowego sprzętu. Po jednej osobie wymieniło „zabezpieczenia finansowe”, „podniesienie zatrudnienia”, „rozwój życia parafii, wolontariuszy” oraz „wzrost bezpieczeństwa na drogach, wzrost dostępności dróg”.

3.16 Czy projekty realizowane/zrealizowane w ramach Priorytetu III LRPO są komplementarne z projektami zrealizowanymi w ramach ZPORR 2004-2006 oraz projektami realizowanymi/ zrealizowanymi w ramach POIiŚ 2007 – 2013, PROW 2007 – 2013? W niniejszym podrozdziale została przedstawiona komplementarność projektów realizowanych/ zrealizowanych w ramach Priorytetu III LRPO z projektami zrealizowanymi w ramach ZPORR 20042006, POIiŚ 2007-2013 oraz PROW 2007-2013. Pojęcie komplementarności rozumiane jest tutaj jako uzupełnianie się lub dopełnianie typów projektów lub projektów w wymiarach przestrzennym oraz 72 | S t r o n a

rzeczowym. Chodzi o komplementarność projektów dofinansowanych w ramach LRPO względem siebie oraz z projektami zrealizowanymi w ramach ZPORR 2004-2006, a także projektami realizowanymi/zrealizowanymi w ramach POIiŚ 2007-2013, PROW 2007-2013. Komplementarność została przedstawiona za pomocą zestawienia tabelarycznego projektów Priorytetu III oraz pozostałych wymienionych powyżej. Zostało zawarte również uzasadnienie w kontekście komplementarności oraz przykładowe projekty o zbieżnej tematyce. W pierwszej kolejności zaprezentowano zestawienie z projektami zrealizowanymi w ramach ZPORR 2004-2006, co przedstawia poniższa tabela.

Tabela 4. Komplementarność inwestycji w ramach Priorytetu III z projektami zrealizowanymi w ramach ZPORR 2004-2006

73 | S t r o n a

Lp. Projekty

Działanie w

Projekty

Działanie w

Nazwa

zrealizowane w

ramach ZPORR

realizowane/zrealizowane

ramach LRPO na

beneficjenta

ramach ZPORR

2004-2006

w ramach LRPO na lata

lata 2007-2013

projektów

Gmina Sulęcin

2004-2006 1.

Uzasadnienie komplementarności

2007-2013 • obydwa projekty są związane

Rozbudowa systemu

1.2. Infrastruktura

Rozbudowa systemu

3.1. Infrastruktura

kanalizacji sanitarnej

ochrony

kanalizacji sanitarnej,

ochrony

bezpośrednio z ochroną wód

w Gminie Sulęcin.

środowiska

deszczowej oraz

środowiska

powierzchniowych, podziemnych

Etap Sulęcin,

wodociągowej w gm.

przyrodniczego

i gleby przed niebezpiecznym

Brzeźno

Sulęcin Etap Sulęcin

wpływem ścieków bytowogospodarczych, poprzez ograniczanie ich dostawania się do środowiska naturalnego dzięki budowie kanalizacji w miejscowości Sulęcin

2.

• dzięki nowo powstałej sieci

Budowa oczyszczalni

Uporządkowanie

Gmina

ścieków w

gospodarki wodno-

Zbąszynek

Zbąszynku

ściekowej na terenie gminy

odprowadzone ścieki bytowo-

Zbąszynek

gospodarcze z miejscowości:

kanalizacyjnej zostają

Dąbrówka Wlkp., Kręcko, 74 | S t r o n a

Rogoziniec do oczyszczalni ścieków w Zbąszynku (oddana do użytku w 2006 r.) • obydwie inwestycje dzięki swojej komplementarności w znaczący sposób poprawią jakość wody w Obrzycy, która jest źródłem wody pitnej dla Zielonej Góry • poprawił się stan sanitarny gminy i tym samym jej atrakcyjność 3.

Budowa kanalizacji

Budowa kanalizacji

Gmina

sanitarnej

sanitarnej

Szlichtyngowa

w Szlichtyngowej

w miejscowościach Stare Drzewce i Nowe Drzewce, gmina Szlichtyngowa

• poprawiły się warunki sanitarnohigieniczne w Gminie Szlichtyngowa • poprawiła się jakości wód i gleby na terenie gminy, poprzez ograniczenie dostawania się do środowiska ścieków bytowogospodarczych

75 | S t r o n a

4.

Budowa budynku

1.3.1. Regionalna

Zakup wyposażenia dla

3.3. Zarządzanie

Uniwersytet

• obydwie inwestycje są ze sobą

dydaktyczno –

infrastruktura

prac naukowo –

środowiskiem

Zielonogórski

komplementarne, ponieważ

laboratoryjnego

edukacyjna

badawczych związanych

przyrodniczym

w nowo wybudowanym budynku

z tworzeniem baz danych

są prowadzone badania

o bioróżnorodności

i przechowuje się dane

w województwie lubuskim

• laboratorium zostało wyposażone w sprzęt (mikroskopy, komorę klimatyczną, suszarkę laboratoryjną) i niezbędny sprzęt komputerowy do przechowywania i przetwarzania zgromadzonych danych i inne pomoce techniczne potrzebne do prac badawczych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.zporr.lubuskie.pl

76 | S t r o n a

Projekty w powyższej tabeli realizują: Działania 3.1. Infrastruktura ochrony środowiska przyrodniczego– LRPO, 1.2. Infrastruktura ochrony środowiska – ZPORR (gminy: Sulęcin, Zbąszynek, Szlichtyngowa) i 1.3.1. Regionalna infrastruktura edukacyjna – ZPORR (Uniwersytet Zielonogórski). Projekty realizujące budowę, modernizację kanalizacji ściekowej przyczyniły się do: poprawy jakości życia mieszkańców gmin: Sulęcin, Zbąszynek, Szlichtyngowa i ochrony wód powierzchniowych, gruntowych i gleby. Dzięki realizacji inwestycji na Uniwersytecie Zielonogórskim, zostały stworzone warunki do prowadzenia badań nad bioróżnorodnością w województwie lubuskim, co pozwoli na jeszcze większą ochronę gatunków: rzadko występujących i tych, które nie zostały jeszcze dobrze poznane i skatalogowane. Kluczowe znaczenie ma również fakt, że projekty zrealizowane/realizowane w ramach Priorytetu III LRPO odzwierciedlają także główne założenia i cele ZPORR 2004-2006 (1.3.1. Regionalna infrastruktura edukacyjna), które dotyczą realizacji następujących aspektów: •

Wykorzystanie aktywności środowisk naukowych i ich potencjału intelektualnego dla rozwoju gospodarczego i społecznego województw,

•

Wspieranie działań społecznych i gospodarczych na rzecz integracji społecznej w celu ograniczenia dyskryminacji wynikającej z braku odpowiedniej infrastruktury badawczoedukacyjnej,

•

Stworzenie warunków szkołom wyższym i ośrodkom naukowo-badawczym o charakterze dydaktycznym szerokiego współdziałania w tworzeniu i pracach Europejskiej Przestrzeni Badawczej,

•

Poprawa jakości kształcenia i dostępu do wiedzy,

•

Zwiększenie potencjału badawczego szkół wyższych.

Kolejna tabela przedstawia zestawienie projektów komplementarnych realizowanych/zrealizowanych w ramach Priorytetu III LRPO oraz projektów zrealizowanych w ramach POIiŚ 2007 – 2013. Tabela 4. Komplementarność interwencji w ramach Priorytetu III z projektami zrealizowanymi w ramach POIiŚ 2007 – 2013

77 | S t r o n a

Projekty zrealizowane

Działanie w ramach

Projekty

Działanie w ramach

Nazwa

w ramach POIiŚ 2007 –

POIiŚ 2007 – 2013

realizowane/zrealizowane

LRPO na lata 2007 -

beneficjenta

w ramach LRPO na lata

2013

2013

Opis inwestycji

2007 - 2013 • zakup 4 samochodów

Na straży bezpiecznej drogi

Priorytetu: VIII -

Poprawa infrastruktury

3.1. Infrastruktura

Państwowa

– doposażenie jednostek

Bezpieczeństwo

ochrony środowiska

ochrony środowiska

Straż

specjalistycznych

Państwowej Straży

transportu i krajowe

poprzez wsparcie jednostek

przyrodniczego

Pożarna

z podnośnikami

Pożarnej w sprzęt do

sieci transportowe -

krajowego systemu

w Gorzowie

hydraulicznymi, spowodował

ratownictwa technicznego

Działanie: 8.1 -

ratowniczo-gaśniczego na

Wlkp.

zwiększenie bezpieczeństwa

na drogach woj.

Bezpieczeństwo ruchu

terenie województwa

w regionie i usprawnienie

Lubuskiego,

drogowego

lubuskiego

akcji ratowniczych • jednym z elementów

zachodniopomorskiego

Budowa remizy

Gmina

i pomorskiego

z wyposażeniem dla

Nowogród

inwestycji było zakupienie

jednostki ratowniczo-

Bobrzański

nowego wozu strażackiego

gaśniczej OSP w

wyposażonego w: wciągarkę

Nowogrodzie Bobrzańskim

linową o sile uciągu 4,5 t, autopompę dwuzakresową, wysokociśnieniową linię szybkiego natarcia oraz działko wodno-pianowe 78 | S t r o n a

• nowy sprzęt pozwolił na sprawne przeprowadzanie akcji ratowniczych na drogach i zapobieganiu skażeniom środowiska dzięki funkcji ,,ograniczania stref skażeń chemicznych” Doposażenie i modernizacja

Powiat

bazy ratownictwa wodno-

Nowosolski

• zakupiony nowy wóz bojowy jest wyposażony

ekologicznego

w przyczepkę i ratowniczy

w Komendzie Powiatowej

zestaw hydrauliczny, kamerę

Państwowej Straży

termowizyjną, detektor

Pożarnej w Nowej Soli

substancji chemicznych,

w ciężki samochód

przenośne działko wodno-

ratowniczo gaśniczy

pianowe • wyżej wymieniony sprzęt przyczynił się do przeprowadzania sprawnych akcji ratowniczych i ograniczaniu skażeń

79 | S t r o n a

chemicznym na drogach Zakup samochodu

Powiat

kontrolno-rozpoznawczego

Żagański

• zakupiony samochód jest wyposażony m.in.: nożyce

z funkcją do ograniczania

hydrauliczne, wspornik

stref skażeń chemicznych

progowy, pompę hydrauliczną • sprzęt pozwoli na sprawne przeprowadzanie akcji ratowniczych, w tym uszczelnianie cystern

Wyposażenie jednostek

3.3. Zarządzanie

Województwo

Ochotniczych Straży

środowiskiem

Lubuskie

Pożarnych w lekkie

naturalnym

samochody ratownicze

• zostało zakupione 20 lekkich samochodów ratowniczogaśniczych wyposażonych m.in. w zestawy ekologiczne: opryskiwacze z preparatem neutralizującym min. 10 litrów, płachty sorpcyjne, poduszki sorpcyjne • dzięki inwestycji zwiększyło się bezpieczeństwo na

80 | S t r o n a

drogach i zapobieganie dostawania się niebezpiecznych substancji do środowiska podczas wypadków drogowych z udziałem np.: cystern przewożących niebezpieczne substancje Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.wfosigw.zgora.pl/poiis/dok.php?a=k2&b=2100

81 | S t r o n a

Wszystkie wyżej wymienione projekty są komplementarne i ich funkcjonowanie bezpośrednio się uzupełnia, przyczyniając się do ochrony środowiska naturalnego w województwie lubuskim i poprawie bezpieczeństwa na drogach, dzięki sprawnie przeprowadzonym akcjom ratowniczym. Projekt zrealizowany w ramach POIiŚ 2007-2013 jest efektem współpracy komend wojewódzkich PSP z terenu woj. lubuskiego, pomorskiego i zachodniopomorskiego i obejmuje zakup: • 3 ciężkich samochodów ratownictwa technicznego, • 2 ciężkich samochodów ratowniczo - gaśniczych z funkcją ratownictwa technicznego, • 1 ciężkiego samochodu ratownictwa technicznego przeznaczonego do usuwania skutków kolizji drogowych. Samochody ratownicze będą wykorzystywane na terenie całego województwa, do prowadzenia akcji ratowniczych. W pierwszej kolejności należy jednak zaznaczyć, że celem głównym Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko jest przede wszystkim poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski, jak również jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Tak jak w przypadku Priorytetu III LRPO, jednym z zadań wyznaczonych przez POIiŚ jest ochrona i poprawa stanu środowiska naturalnego. W przypadku omawianej komplementarności programy realizowane z POIiŚ 2007 – 2013 dotyczą bezpieczeństwa transportowego6. Należy również dodać, że wszystkie przedstawione projekty (Priorytet III LRPO) wpisują się w cele i główne obszary POIiŚ 2007 – 2013, do których należą: Obszary • Transport, • Środowisko, • Energetyka, • Ochrona zdrowia.

6

http://www.mos.gov.pl/g2/big/2009_08/84a7b630b0f9004539e12dfecbd11f75.pdf

82 | S t r o n a

Ostatnia prezentowana tabela dotycząca komplementarności obejmuje projekty zrealizowane w ramach PROW 2007-2013.

Tabela 5. Komplementarność interwencji w ramach Priorytetu III z projektami zrealizowanymi w ramach PROW 2007 – 2013

83 | S t r o n a

Lp.

1.

Projekty zrealizowane

Działanie w

Projekty

Działanie w

w ramach PROW 2007 –

ramach PROW

realizowane/zrealizowane

ramach LRPO na beneficjenta

2013

2007 – 2013

w ramach LRPO na lata 2007-2013 lata 2007-2013

projektów

Modernizacja oczyszczalni 321. Podstawowe

Kompleksowe rozwiązanie

3.1 Infrastruktura

Gmina

ścieków, przepompowni

usługi dla

gospodarki ściekowej na terenie

ochrony

Babimost

oraz budowa rurociągów

gospodarki

Gminy Babimost, wokół Jeziora

środowiska

wszystkich obszarów

tłocznych pomiędzy

i ludności wiejskiej

Wojnowskiego zbiornika zapasowej

przyrodniczego

wiejskich na terenie

miejscowościami Stare

wody pitnej dla Zielonej Góry

Nazwa

Uzasadnienie komplementarności

• inwestycje miały na celu skanalizowanie

Gminy Babimost

Kramsko – Kolesin,

• poprawę jakości wód

Kolesin – Janowice,

powierzchniowych

Kolesin – Nowe Kramsko,

(Jeziora

Nowe Kramsko –

Wojnowskiego),

Babimost (łącznie

gruntowych i gleby

z kolektorem i przyłączami)

• dzięki modernizacji oczyszczalni ścieków w Babimoście jeszcze skuteczniej są oczyszczane ścieki 84 | S t r o n a

2.

Uporządkowanie

Uporządkowanie gospodarki

Gmina

gospodarki ściekowej

ściekowej w aglomeracji Czerwieńsk

Czerwieńsk

• projekty miały na celu poprawę jakości wód

w miejscowościach

powierzchniowych,

Wysokie i Leśniów Mały

gruntowych i gleby w Gminie Czerwieńsk • poprawę warunków higienicznosanitarnych w gminie • zwiększenie atrakcyjności gminny dla potencjalnych przyszłych mieszkańców (brak kanalizacji zniechęcał ludzi do osiedlenia się na terenie gminy)

3.

Uporządkowanie

Uporządkowanie gospodarki wodno

Gmina

gospodarki wodno –

– ściekowej na terenie gminy

Zbąszynek

ściekowej na terenie

Zbąszynek

• projekty miały na celu ochronę wód powierzchniowych,

|S t r o n a

85

gminy Zbąszynek -

podziemnych i gleby

projekt wsparcia

przed zanieczyszczeniami bytowogospodarczymi, poprzez modernizację, budowę kanalizacji sanitarnej • zostały podłączone do wodociągu miejscowości: Dąbrówka Wlkp., Kręcko

4.

Modernizacja plaży gminnej nad jeziorem Goszcza w Lubrzy

413. Wdrożenie lokalnych strategii rozwoju

Gmina Lubrza

• występuje

Skanalizowanie i zwodociągowanie

3.1 Infrastruktura

północnej części gminy Lubrza

ochrony

komplementarność

środowiska

międzyprogramowa

przyrodniczego

i międzyobszarowa poprzez wsparcie inwestycji w różnych

|S t r o n a

86

obszarach (ochrona środowiska, kultura, turystyka) w celu uzyskania zwiększenia atrakcyjności całego regionu Źródło: Opracowanie własne.

|S t r o n a

87

Projekty wymienione w powyższej tabeli są ze sobą komplementarne i zrealizowane w oparciu o działanie: 3.1 Infrastruktura ochrony środowiska przyrodniczego - LRPO i Działania 321. Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej - PROW , ich realizacja przyczyniła się do poprawy warunków środowiska naturalnego w gminach: Babimost, Czerwieńsk, Zbąszynek poprzez ograniczenie przedostawania się ścieków bytowo-gospodarczych do środowiska. Polepszyły się warunki higienicznosanitarne gmin, dzięki zmniejszeniu przedostawania się do wód i gleby np.: bakterii E. Coli, substancji biogennych (azotanów, fosforanów), co spowoduje poprawę jakości wód w rzekach i jeziorach gmin. Zwiększyła się świadomość społeczeństwa na temat ochrony środowiska, poprzez widoczną poprawę środowiska w ich otoczeniu. Działanie 413. Wdrożenie lokalnych strategii rozwoju i realizacji inwestycji, ma na celu poprawę jakości życia ludzi na obszarach wiejskich, taki sam cel ma budowa kanalizacji (3.1 Infrastruktura ochrony środowiska przyrodniczego – ORPO). Zwiększyła się też atrakcyjność gminy, poprzez modernizację plaży i poprawie jakość wód powierzchniowych (jezior) i podziemnych (likwidacja zbiorników bezodpływowych, które mogły skażać wodę ściekami bytowo-gospodarczymi).

3.17 W jaki sposób została/zostanie osiągnięta skuteczność projektów realizowanych w ramach Priorytetu III w zakresie ochrony środowiska? Jakie czynniki najbardziej się do tego przyczyniły/przyczynią i dlaczego właśnie te? W ramach badania CATI beneficjenci zostali zapytani, jakie, ich zdaniem, czynniki będą miały wpływ na skuteczność (rozumianą jako osiągnięcie założonych celów) realizowanych przez nich projektów. Opinie w tym względzie są bardzo podzielone. Najczęściej wskazywano właściwy sposób eksploatacji, przeprowadzanie kontroli technicznych, konserwację i modernizację (łącznie 6 wskazań), rzadziej na trwałość zastosowanych materiałów (3 wskazania) oraz doposażenie w specjalistyczny sprzęt (3 wskazania) czy terminowość (2 wskazania). Pojawiły się pojedyncze odpowiedzi, dotyczące m.in.: sprawnej realizacji, współpracy z SP, trwałości projektu, rozwoju w regionie, umowy. Można z tego wywnioskować, że najczęstszym sposobem na zapewnienie realizacji zakładanych celów jest stosowanie się do zaleceń, przyjętych procedur oraz poczynionych założeń. Rzadko stawia się na dodatkowe działania typu modernizacja czy doposażenie. Należy w tym miejscu wspomnieć o odpowiedziach uzyskanych od respondentów badania CATI na pytanie o to, jakie zmiany należy wprowadzić, aby podnieść efektywność wsparcia sektora ochrony środowiska. Najwięcej z nich wskazało na wzrost poziomu dofinansowania (8 wskazań). Jest to zarazem jedyna odpowiedź, która padła więcej niż raz, dlatego wydaje się, że potrzeba dysponowania

88 | S t r o n a

większymi środkami finansowymi jest wśród beneficjentów powszechna. Przy czym respondenci odpowiadający na to pytanie nie wskazywali, który ze wskaźników przydzielania dofinansowania powinien zostać zmodyfikowany. Można wywnioskować, że wyrażana potrzeba jest powszechnym odczuciem wynikającym z wymagającego charakteru inwestycji, które pomimo sukcesu realizacyjnego mogłyby zostać wykonane lepiej jakościowo, generując zarazem większe koszty. Pozostałe odpowiedzi dotyczyły kwestii takich jak: partnerstwo dla LRPO, podnoszenie świadomości, działania promocyjne i informacyjne, wsparcie dla budynków mieszkalnych, a nie tylko urzędowych, uproszczenie procedur formalnych, ułatwienie dostępu do środków z UE, zmiana prawodawstwa, współpraca i pomoc przy pisaniu projektów, dobra strategia i nowoczesne technologie. Warto zaznaczyć, że powyższe odpowiedzi są opierane na odczuciach respondentów będących Wnioskodawcami i beneficjentami, czyli ich podłożem są realne doświadczenia. Inną kwestią jest adekwatność tych sugestii – np. zmiana prawodawstwa jest procesem długotrwałym i wymagającym zaangażowania organów nadrzędnych. Niemniej wyrażone postulaty są wartościowymi wskazówkami dla IP II. Ponadto z udzielonych odpowiedzi wynika, że respondenci słowo „efektywność” rozumieli raczej jako osiąganie założonych celów projektu, nie zaś jako uzyskanie lepszego efektu za tę samą lub niższą cenę.

3.18 W jakim stopniu i w jaki sposób projekty realizowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do wypracowania i wdrożenia systemu edukacji ekologicznej w województwie lubuskim? Zdaniem respondentów udzielających wywiadów indywidualnych, nie można mówić o czymś takim jak wdrażanie systemu edukacji ekologicznej w województwie lubuskim. Raczej wspomina się o tym przy okazji działań promocyjnych w ramach projektów – obowiązkiem beneficjentów jest wykonywanie działań informacyjno-promocyjnych, co wyrażają odpowiednie zapisy umowy o dofinansowanie. Dlatego wiedza na temat realizowanych projektów, która dotyczy działań proekologicznych, jest społeczeństwu przekazywana w zależności od obszaru oddziaływania projektu. W związku z tym mieszkańcy regionu na pewno mają możliwość poszerzenia swojej wiedzy na ten temat, a w szczególności dowiadują się, że są zaspokajane pewne potrzeby, nawet jeśli osobiście tego nie odczuwają. Mają dzięki temu świadomość, że w tej dziedzinie realizowane są określone działania. Zatem mimo, że nie było wielu projektów bezpośrednio skierowanych na rozwój systemu edukacji ekologicznej, to jednak realizowane projekty przyczyniają się do rozwoju świadomości społecznej w tym zakresie. Natomiast są realizowane dwa projekty typowo edukacyjne, w tym jeden sensu stricte, a drugi dotyczący tej kwestii pośrednio.

|S t r o n a

89

Do tej pory realizowane projekty koncentrowały się na kwestiach praktycznych, na podstawowych problemach jak gospodarka wodno-ściekowa czy zarządzanie odpadami, natomiast kwestie edukacyjne stanowiły jedynie ich wartościowy ale dodatkowy element. Z powyższych rozważań wynika, że – ze względu na doniosłość edukacji ekologicznej – należy do takich działań przykładać większą wagę i przeznaczyć na nie więcej środków (w tym na odpowiednie projekty skierowane wyłącznie na edukację ekologiczną).

3.19 Czy i w jakim stopniu oraz w jaki sposób projekty realizowane w ramach Priorytetu III przyczyniają się do zmniejszania dysproporcji w rozwoju infrastruktury ochrony środowiska w województwie lubuskim? Czy projekty te są/były realizowane na obszarach, które charakteryzują się największymi zapóźnieniami w rozwoju infrastruktury środowiskowej? Przede wszystkim należy podkreślić, że w województwie lubuskim nie występują znaczne dysproporcje w zakresie infrastruktury ochrony środowiska. Województwo nie jest też pod tym względem zapóźnione w stosunku do reszty kraju. Przykładem świadczącym o tym może być liczba zakładów określonych jako szczególnie uciążliwe dla czystości powietrza, których w 2009 roku w województwie lubuskim funkcjonowało 51, zaś dla porównania w śląskim 340, a mazowieckim 1557. Wprawdzie występują niewielki różnice między obszarami miejskimi i wiejskimi, ale ulegają one zmniejszeniu, właśnie dzięki środkom unijnym. Rozwiązanie takich kwestii jak obszar skanalizowania, odbiór nieczystości czy dostarczanie wody nawet wcześniej wypadały na tle kraju dobrze, a obecnie zostały jeszcze bardziej zrównane w skali województwa. Realizowane projekty znacznie przyczyniają się do zmniejszenia dysproporcji w rozwoju infrastruktury ochrony środowiska. Bez otrzymanych środków, szczególnie mniejsze gminy nie byłyby w stanie zrealizować tak dużych inwestycjami jak sieć kanalizacyjna. Ponadto dysproporcje pomniejszane są również poprzez rodzaj przyjętych kryteriów – projekty dotyczące infrastruktury związanej z największymi zapóźnieniami mają największe szanse na otrzymanie dofinansowania. Wprawdzie pierwsze działania były kierowane do dużych miast – ponieważ mają większy wpływ na stan środowiska naturalnego – jednak również mniejsze miejscowości zostały objęte dofinansowaniem, tak że obecnie obserwujemy znaczną poprawę na obszarach wiejskich. W związku z tym, że w miastach uregulowano już kwestie gospodarki wodno-ściekowej, obecnie rozwiązuje się te problemy na ich obrzeżach. Szczególnie w zakresie sieci wodociągowych

7 P. Legutko-Kobus, Rozwój infrastruktury ochrony środowiska w latach 2007-2010 w kontekście dotychczasowej realizacji Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 oraz kluczowych strategii sektorowych, Warszawa 2011, s. 37.

|S t r o n a

90

i kanalizacyjnych występuje wysoka świadomość społeczna, która implikuje działania władz lokalnych. Podejmowanych jest wiele działań, w znacznej mierze finansowanych ze środków Unii Europejskiej. Można zatem powiedzieć, że województwo lubuskie to region, w którym rozwój infrastruktury środowiskowej jest w miarę równomierny. Również zdaniem uczestników wywiadu grupowego dysproporcje w zakresie infrastruktury środowiskowej są wewnątrz województwa niwelowane. Zauważyli oni jednak, że jeśli chodzi o ochronę przyrody, to jest ona bardziej ukierunkowana na te obszary, które na to szczególnie zasługują, np. park narodowy, projekt Natura 2000. Zatem trzeba przyznać, że z pewnością występują obszary, gdzie te działania są silniejsze. Pomimo tego należy wspomnieć, że w minionym okresie nie było wniosków o dofinansowanie do działań z tego zakresu i ta sytuacja nie zmieni się do 2013 roku. Także beneficjenci Priorytetu III są przekonani o jego wpływie na zmniejszenie dysproporcji w rozwoju infrastruktury ochrony środowiska – 62% uczestników badania CATI ocenia ten wpływ jako wysoki i bardzo wysoki, 32% jako umiarkowany, natomiast jedynie 6% jako niski lub żaden.

Wykres 11. Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na zmniejszenie dysproporcji w rozwoju infrastruktury ochrony środowiska. – ankieta CATI – beneficjenci

32%

Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na zmniejszenie dysproporcji w rozwoju infrastruktury ochrony środowiska.

3%

30%

32%

3%

brak wpływu mały wpływ umiarkowanywysoki wpływ bardzo wpływ wysoki wpływ

Źródło: Opracowanie własne.

|S t r o n a

91

3.20 Czy koszty inwestycji infrastrukturalnych są współmierne do ich efektów? Czy wśród projektów znalazły się takie, które uzyskały zbyt małe dofinansowanie? Jaki miało to wpływ na efekt końcowy? Respondenci IDI zgodnie twierdzą, że koszty inwestycji infrastrukturalnych są współmierne do ich efektów, co wynika z przyjętych kryteriów wyboru projektów. Projekty są zawsze porównywane pod kątem osiągnięcia tego samego efektu przy niższym koszcie ekonomicznym i ekologicznym. Wygrywa projekt najbardziej efektywny. Efektywność dodatkowo zapewniana jest przez przeprowadzanie dla każdego projektu analizy, z której musi wyniknąć wykonalność techniczna i finansowa. Analiza kosztów i korzyści stanowi element oceny projektu, w związku z czym do dofinansowania były wybierane projekty nie tylko uzasadnione merytorycznie, ale i efektywne. Podczas procesu wyboru projektów starano się, aby jak największy efekt ekologiczny osiągany był przy relatywnie jak najniższym koszcie. Dlatego, pomimo iż realizowane projekty absorbują znaczne środki, to ich efekty są adekwatne. W czasie realizacji badania ewaluatorzy nie spotkali się ze zgłoszeniem przypadków, w których przyznane dofinansowanie byłoby zbyt małe. Respondenci twierdzą, że nie mieli sygnałów, żeby zmniejszenie dofinansowania uniemożliwiało realizację projektu – już samo otrzymanie środków unijnych jest gwarancją podjęcia interwencji. Dofinansowanie jest ustalane zgodnie z określonymi regułami. Zazwyczaj w przypadku projektów, które nie generują dochodów, jest to 85%, natomiast jeśli chodzi o projekty generujące dochód, to dofinansowanie wynika z luki finansowej, czyli z zapotrzebowania na środki unijne. Dlatego też projekty, które były dofinansowane z działań związanych z infrastrukturą wodną oraz ściekową, dostały tyle, ile im przysługiwało na podstawie luki finansowej. Natomiast w przypadku projektów termomodernizacyjnych przyjęto zasadę, że powinny być one dofinansowywane w zakresie nie większym niż 50% kosztów, uznając, że jest to przedsięwzięcie wysoko

rentowne,

ponieważ

przyczynia

się

do

zmniejszenia

kosztów

ogrzewania.

W pierwszym konkursie cztery projekty termomodernizacyjne osiągnęły wskaźnik dofinansowania na poziomie 50%. W drugim konkursie te, które nie generowały dochodu, dostały z kolei 85% dofinansowania.

Ponadto z

wypowiedzi respondentów wywiadów indywidualnych

wynika,

że beneficjenci otrzymywali zwykle takie dofinansowanie, o jakie wnioskowali (przy zachowaniu zapisu ULRPO, zgodnie z którym beneficjenci w ramach Priorytetu III mogą otrzymać do 85% dofinansowania). W przypadku gdy dochodziło do obniżenia kwoty udzielanego dofinansowania, było ono zmniejszane nieznacznie. Ponadto beneficjenci zdawali sobie sprawę z przedziałów wysokości możliwego dofinansowania i przygotowywali pod tym kątem analizy finansowe swoich inwestycji.

|S t r o n a

92

Na rzecz wniosku, że nie było projektów, które uzyskałyby znacząco za małe dofinansowanie, przemawia również fakt, iż w przypadku zakończonych już projektów zrealizowane zostały wszystkie zaplanowane wskaźniki. Wprawdzie podczas wywiadu grupowego zgłaszano potrzebę otrzymania dodatkowych środków finansowych, jednak nie oznacza to, że obecnie realizowane projekty zostały niewystarczająco dofinansowane, a jedynie że występują dodatkowe potrzeby, niekoniecznie w zakresie realizowanych inwestycji.

3.21 Czy wśród realizowanych projektów można zidentyfikować przykłady dobrych praktyk, które pozwolą na powielanie ich w następnej perspektywie finansowej? Jeżeli tak, to co wyróżnia te projekty, jakie są ich mocne strony i w jaki sposób można je wykorzystać w przyszłości? Zarówno w trakcie wywiadów indywidualnych, jak i wywiadu grupowego respondenci formułowali swoje propozycje kryteriów wyboru projektów, mogących stanowić przykłady dobrych praktyk. W tym kontekście padły poniższe opinie: •

Przykładem dobrej praktyki może być kompleksowe podejście do realizacji inwestycji. Wielu beneficjentów Priorytetu III starało się działać w ten sposób, np. w przypadku wodociągów czy kanalizacji. Przy takim podejściu gmina ma możliwość lepszego wykorzystania dostępnych jej środków (np. Gmina Łagów w powiecie świebodzińskim – projekt pn. Rozbudowa centralnego systemu unieszkodliwiania ścieków w gminie Łagów poprzez budowę kanalizacji sanitarnej w miejscowości Sieniawa i budowę oczyszczalni ścieków w miejscowości Gronów).

•

Każdy inicjowany projekt powinien obejmować szczegółowe prognozowanie zarówno na etapie przygotowawczym, jak i na późniejszych etapach. Prognozy obejmować powinny takie kwestie jak: efekty, zamierzone oraz niezamierzone, potencjalne problemy/bariery oraz sposoby ich niwelowania, zmiany gospodarcze na rynku lokalnym i globalnym, itd..

•

Dobra praktyka to racjonalne przeprowadzenie inwestycji przy wsparciu ekspertów, specjalistów w danej dziedzinie. Wiele instytucji prowadzących projekty dofinansowane z funduszy europejskich w ramach III Priorytetu LRPO korzystało z doświadczenia oraz wiedzy ekspertów z dziedziny, z zakresu której prowadzona była inwestycja. Taki zabieg sprawiał, że inwestycja zyskiwała na trafności.

|S t r o n a

93

•

Wedle doświadczenia respondentów, dobrze jest korzystać z firm doradczych, co zapewnia większy profesjonalizm. Projekty są lepiej przygotowane, przemyślane od początku do końca, i uzyskują efekty ekologiczne. Takie przykłady należy wskazywać i propagować.

3.22 Czy i w jaki sposób w ramach Priorytetu III odbywał się monitoring środowiskowy? Czy był on skuteczny i jakie były jego efekty? Monitoring środowiskowy odbywał się na każdym etapie – od przygotowania Programu – i na wszystkich szczeblach. Było to na przykład sprawdzanie oddziaływania na środowisko samego Programu, a w przypadku poszczególnych projektów przygotowanie oceny formalnej i merytorycznej. Ponadto każdy wnioskodawca został zobligowany do wykonania monitoringu środowiskowego. Sam Urząd Marszałkowski nie prowadzi monitoringu środowiskowego, nie jest organem do tego upoważnionym. Nie zmienia to jednak faktu, że wszystkie projekty, od których wymagane są odpowiednie decyzje administracyjne, muszą te decyzje posiadać. Chodzi np. o decyzje dotyczące oddziaływania na środowisko lub też pełne postępowanie w zakresie oceny działania na środowisko. Beneficjenci zawsze muszą też dostarczyć oświadczenie o braku wpływu na obszar Natura 2000. Wszyscy respondenci, zarówno w ramach wywiadów indywidualnych jak i wywiadu grupowego, zgadzają się co do tego, że monitoring środowiskowy musi być (na gruncie obowiązujących przepisów) prowadzony. Wszyscy beneficjenci prowadzili monitoring osiągnięcia wskaźników produktu i rezultatu na etapie kontroli na zakończenie projektu, wypełniali również obowiązek przesyłania oświadczeń w sprawie zachowania trwałości projektu po jego zakończeniu. Natomiast w większości projektów nie był prowadzony monitoring środowiskowy w sensie badań i pomiarów, ponieważ beneficjenci nie mają takiego obowiązku.

3.23 Jakie będą przewidywane skutki trwałości inwestycji? Długofalowe, krótkofalowe? Jaki będzie ich dalszy wpływ na rozwój infrastruktury ochrony środowiska w województwie lubuskim? Respondenci wywiadów indywidualnych nie widzą różnic między krótko- a długofalowymi skutkami realizowanych inwestycji, czy też raczej nie wskazują skutków, które byłyby jedynie krótkofalowe. Czasem nawet wprost padają opinie, że skutki w obu przypadkach będą jednakowe. Wśród długofalowych podawano poprawę jakości życia społeczności, spadek kosztów użytkowania, obniżenie zanieczyszczeń, poprawę jakości powietrza, zwiększenie atrakcyjności turystycznej.

|S t r o n a

94

Również z odpowiedzi respondentów badania CATI nie wyłaniają się jakieś różnice między skutkami krótko- i długofalowymi. Respondenci podają te same odpowiedzi, jak wzrost bezpieczeństwa (np. w zakresie zagrożeń środowiskowych, bezpieczeństwa przeciwpożarowego, zabezpieczenia przeciwpowodziowego), oszczędności finansowe, lepszą jakość środowiska naturalnego, zapewnienie lepszego sprzętu, ułatwienie dostępu do wody.

4. Studia przypadku Działanie 3.1. - Infrastruktura ochrony środowiska przyrodniczego. Cel projektu Głównym celem projektu było wybudowanie zespołu koszarowo-szkoleniowo-alarmowego przy Komendzie Powiatowej, co w konsekwencji ma doprowadzić do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa mieszkańców, podniesienie poziomu wykształcenia zawodowego strażaków Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczej Straży Pożarnej, skrócenie czasu dojazdu na miejsce zdarzenia oraz ograniczenie skutków i strat wynikających z pożarów i katastrof ekologicznych. Historia pomysłu Potrzeba inwestycji przejawiała się poprzez występujące zagrożenia pożarowe, duży obszar zalesienia i struktura występujących drzewostanów. Ponadto, na obszarze objętym działaniem inwestycji znajduje się zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej. Przed dokonaniem inwestycji Komenda Powiatowej Straży Pożarnej mieściła się w centrum miasta, na osiedlu mieszkaniowym, co w znaczący sposób wydłużało czas dojazdu jednostek ratowniczych do miejsc występowania zagrożeń. Ówczesna lokalizacja powodowała wysoką kolizyjność, która spowodowana była bliskością targowiska miejskiego oraz wąskimi ulicami osiedla mieszkaniowego. Same pomieszczenia szkoleniowe były niewystarczające, co z znacznym stopniu utrudniało szkolenie strażaków. Takie usytuowanie komendy wraz z zapleczem szkoleniowo – alarmowo – koszarowym utrudniało funkcjonowanie społeczności lokalnej zamieszkującej pobliże ze względu na wysoki poziom hałasu pojazdów uprzywilejowanych w ruchu, w szczególności w nocy. Wybór nowej lokalizacji całej komendy wraz z zapleczem ma za zadanie poprawę mobilności jednostek, skrócenie czasu dojazdu do zdarzeń i ograniczenie rozprzestrzeniania się zagrożeń oraz poprawę jakości szkolenia strażaków. Wybudowane zaplecze wraz z komendą i garażami mieszczą się obecnie przy obwodnicy miasta na drodze wojewódzkiej. W monecie alarmu wstrzymywany jest ruch na drodze |S t r o n a

95

krajowej w celu umożliwienia wyjazdu samochodów straży pożarnej. Ma to doprowadzić do zmniejszenia kolizyjności oraz wpływa na szybkie dotarcie do miejsca zdarzenia. Etap I – składanie wniosku Projekt przygotowywany był pod kątem udziału w trybie konkursowym w ramach Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego, natomiast cała dokumentacja (wraz z uzyskaniem niezbędnych pozwoleń oraz opinii środowiskowych) przygotowana była przed aplikowaniem o środki. Wszystkie wskaźniki zostały obliczone w oparciu o dane z Komendy Powiatowej Straży Pożarnej. Na etapie składania wniosku nie natrafiono na znaczące dla inwestycji problemy czy utrudnienia. Etap II – realizacja projektu Jedyny problem związany z realizacją projektu pojawił się podczas kontroli. Mianowicie, zaszła konieczność aneksowania umowy, co wiązało się z bardzo długim oczekiwaniem na zwrot środków. Pomimo tego problemu, wszystkie cele projektu zostały w pełni osiągnięte. W trakcie realizacji projektu nie było potrzeby aplikowania o dodatkowe środki. Czynnikiem przyczyniającym się do bezproblemowej realizacji projektu była bardzo dobra współpraca z Komendą Powiatową Straży Pożarnej oraz Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. O sukcesie inwestycji zadecydowała także sprawna realizacja, dobre rozplanowanie czasowe projektu oraz dobrze przeprowadzony przetarg. Wartość projektu dla rozwoju regionalnego Projekt zgodny jest z założeniami Priorytetu III, w ramach którego planowane jest utrzymanie wysokich standardów ekologicznych poprzez dalszą poprawę funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie regionalnym i lokalnym. Projekt wpływa na standardy ekologiczne między innymi poprzez umiejscowienie nowego zespołu koszarowo – szkoleniowo – alarmowego przy drodze wojewódzkiej. Skróci to czas dojazdu do zdarzeń związanych z nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiskowymi. W ramach projektu bezpośrednio także realizuje się cele Działania 3.1. Dokonuje się to poprzez zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko czynników związanych z nadzwyczajnymi zagrożeniami poprzez skrócenie czasu dojazdu do awarii przemysłowych w zakładach produkcyjnych. Poprzez realizację przedsięwzięcia nastąpi ogólne zwiększenie bezpieczeństwa, co wpływa na poprawę warunków życia mieszkańców.

|S t r o n a

96

Realizacja inwestycji pozwoli na szybsze dotarcie do najdalszych miejsc, gdzie prowadzone są działania z zakresu ochrony środowiska. Nowa lokalizacja zespołu przy obwodnicy miasta umożliwia wyjazd w różnych kierunkach powiatu w krótszym niż do tej pory czasie. Mocne strony • Poprawa jakości życia oraz bezpieczeństwa mieszkańców; • Zmniejszenie

negatywnego

oddziaływania

na

środowisko

czynników

związanych

z nadzwyczajnymi zagrożeniami poprzez skrócenie czasu dojazdu do awarii przemysłowych w zakładach produkcyjnych; • Utrzymanie wysokich standardów ekologicznych poprzez dalszą poprawę funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska. Czynniki sukcesu • Dobre przygotowanie samej dokumentacji konkursowej – uzyskanie niezbędnych pozwoleń, opinii środowiskowych; • Dobre czasowe rozplanowanie projektu; • Dobra współpraca z Komendą Powiatową Straży Pożarnej; • Dobra współpraca z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dobre praktyki Przygotowanie całości dokumentacji przed aplikowaniem o środki. Bieżące zapoznawanie oraz sprawdzanie dokumentacji konkursowej. Pozostawanie w bieżącym kontakcie z instytucją zarządzającą i pośredniczącą II stopnia. Samodzielna ocena projektu pod kątem kryteriów specyficznych, które są ukazane w programie na etapie procedury konkursowej. Działanie 3.1. - Infrastruktura ochrony środowiska przyrodniczego. Cel projektu Głównym celem projektu była budowa budynku remizy Ochotniczej Straży Pożarnej wraz z wyposażeniem oraz zakupem specjalistycznego sprzętu (samochodu strażackiego) do udziału w akcjach ratowniczo-gaśniczych i innych działaniach prewencyjnych. W ramach projektu możliwe będzie zapobieganie i ograniczanie zagrożeń naturalnych oraz zagrożeń spowodowanych działaniami człowieka, przeciwdziałanie poważnym awariom, a także zapobieganie zagrożeniom nadzwyczajnym. |S t r o n a

97

Celem na poziome rezultatu będzie podniesienie sprawności i skuteczności działania Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego na obszarze powiatu. Historia pomysłu Zasadniczym czynnikiem, jaki przyczynił się do powstania pomysłu przeprowadzenia niniejszej inwestycji był niski poziom infrastruktury ochrony środowiska na terenie gminy. Ochotnicza Straż Pożarna stanowi istotne ogniwo w systemie ratowniczym i ochrony przeciwpowodziowej powiatu i jako jedyna na terenie gminy włączona została do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Jednostka usytuowana była uprzednio w sąsiedztwie drogi krajowej o wysokiej wypadkowości, na obszarze znacznych kompleksów leśnych o wysokim stopniu palności. OSP stanowiła trzon ochrony przeciwpożarowej na zbiegu czterech powiatów i bardzo często uczestniczyła w akcjach ratowniczo-gaśniczych na terenie gminy i powiatu, a także w akcjach związanych z wypadkami drogowymi i ochroną naturalnych zasobów środowiska. Głównym problemem stanowiło usytuowanie gminy w znacznej odległości od jednostek ratowniczych Państwowej Straży Pożarnej. Dojazd formacji PSP czy karetki Pogotowia Ratunkowego do zdarzeń na terenie gminy wynosił od 20 do 30 minut. Stanowił to zbyt długi czas reakcji w sytuacji zagrożenia życia, zdrowia czy mienia, gdzie o powodzeniu akcji często decydują minuty. W związku z tym,

OSP była pierwszą siła reagowania. Niestety brak odpowiednich warunków

lokalowych i przestarzały sprzęt utrudniały szybkie i sprawne reagowanie na wezwania. W tej sytuacji nie było warunków do prowadzenia szkoleń i działań prewencyjnych oraz sprawnego zarzadzania akcjami ratunkowymi. Obniżało to znacznie skuteczność interwencji. Przed inwestycją remiza strażacka zlokalizowana była w centrum miasta. Na parterze budynku, będącego własnością gminy, znajdowało się małe pomieszczenie socjalnobiurowe oraz garaż na jeden samochód. Pozostałą część budynku stanowiły prywatne mieszkania, wykupione od gminy. Mieszkańcom bardzo przeszkadzał hałas i manewrujący pod oknami na bardzo małym placu samochód. Budynek był stary, od wielu lat nieremontowany oraz nie było w nim miejsca na właściwe przechowywanie sprzętu. Znacznym utrudnieniem był również brak odpowiedniego pomieszczenia, w którym strażacy mogliby przechowywać swoje rzeczy osobiste, przygotować się do akcji, czy odpocząć. Nie było również niezbędnych pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.

|S t r o n a

98

Drugi samochód garażowany był w miejscu oddalonym od remizy o kilkaset metrów. Garaż ten znajdował się w pobliżu Urzędu Miejskiego, w wąskiej uliczce, otoczony garażami prywatnymi, gdzie wykonywanie manewrów dużym pojazdem było w znacznym stopniu utrudnione. Oba samochody były bardzo stare, wyeksploatowane i wymagały ciągłych napraw. Trudne warunki pracy członków OSP zniechęcają potencjalnych ochotników do przystąpienia do jednostki. Stan istniejącej w tym czasie infrastruktury ochrony środowiska w gminie wywierał wpływ na obniżenie atrakcyjności gminy jako miejsca zamieszkania oraz prowadzenia działalności gospodarczej. Budowa nowej remizy strażackiej, w której zostało także wydzielone miejsce na działalność Jednostki Ratownictwa Medycznego, miała przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa mieszkańców oraz ochrony

środowiska

przyrodniczego.

Jednocześnie

wyposażenie

nowego

obiektu

w nowoczesny sprzęt umożliwić miał przeprowadzanie szkoleń dla strażaków, co przyczyniłoby się do podniesienia poziomu wiedzy o zagrożeniach oraz sprawniejszego zarzadzania akcjami ratowniczymi. Etap I – składanie wniosku Na etapie konstruowania wniosku nie pojawiły się większe problemy. Wszystkie niezbędne dokumenty były przygotowane przez wykwalifikowanych ku temu celu pracowników gminy, oprócz studium wykonalności, które zostało zlecone zewnętrznej jednostce specjalistycznej. Etap II – realizacja projektu W dniu podpisania umowy przekazana została dokumentacja budowy dla inwestora, następnie nastąpiło przekazanie placu budowy. Odbył się także przetarg dotyczący wyposażenia jednostki. Realizacja projektu (łącznie z przekazaniem obiektu w użytkowanie) trwała października ok 7 miesięcy i w tym czasie nie miały miejsca żadne problemy i utrudnienia. Nie było także potrzeby składania wniosku o dodatkowe finansowanie i nie pojawiły się żadne procedury odwoławcze. IZ LRPO zgodnie z art. 30b. ust. 2 ustawy, dopuszcza jeden środek odwoławczy w formie protestu. Protest może wnieść Beneficjent ubiegający się o dofinansowanie wyłącznie w ramach konkursu ogłoszonego przez Instytucję Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym. Protest zaś może dotyczyć jedynie karty preselekcji lub wniosku konkursowego o dofinansowanie. Wartość projektu dla rozwoju regionalnego Realizacja przedmiotowego projektu ma pozytywny wpływ na politykę ochrony środowiska. Istotą projektu jest wybudowanie remizy strażackiej wraz z wyposażeniem oraz zakup samochodu ratowniczo-

|S t r o n a

99

gaśniczego, dzięki czemu zasadniczo poprawi się skuteczność i sprawność działania jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej. Efektem sprawnego działania jednostki będzie zmniejszenie zagrożeń dla środowiska przyrodniczego na obszarze powiatu, będących następstwem poważnych awarii z powodu działań człowieka czy też klęsk żywiołowych. Dzięki wykorzystaniu nowoczesnej funkcji „ograniczania stref skażeń chemicznych” w nowo zakupionym samochodzie strażackim, jednostka będzie mogła jeszcze skuteczniej niwelować skutki katastrof przemysłowych czy drogowych, w wyniku których doszło do skażenia środowiska naturalnego. Realizacja projektu wpłynie pozytywnie na politykę równych szans poprzez zwiększenie możliwości zapewnienia bezpieczeństwa wszystkich mieszkańców gminy oraz powiatu, w zakresie ochrony przeciwpożarowej, przeciwpowodziowej i innych zdarzeń zagrażających życiu i ochronie środowiska przyrodniczego. Projekt korzystnie wpłynie na realizacje polityki zrównoważonego rozwoju. Wdrożenie inwestycji przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności lokalizacyjnej gminy jako miejsca zamieszkania, nauki i pracy. Projekt wywiera pozytywny wpływ na zwiększenie bezpieczeństwa publicznego gminy w zakresie ochrony zdrowia i życia mieszkańców gminy oraz ochrony środowiska przyrodniczego gminy. Dzięki realizacji projektu możliwe będzie kształtowanie wśród młodzieży z obszarów wiejskich właściwych wzorców zachowań poprzez akcje edukacyjne z udziałem jednostki OSP, a także zachęcanie młodzieży do członkostwa w Ochotniczej Straży Pożarnej. Mocne strony • Poprawa jakości życia oraz bezpieczeństwa mieszkańców; • Zmniejszenie zagrożeń dla środowiska przyrodniczego na obszarze powiatu, będących następstwem poważnych awarii z powodu działań człowieka czy tez klęsk żywiołowych; • Zwiększenie atrakcyjności lokalizacyjnej gminy jako miejsca zamieszkania, nauki, pracy; • Kształtowanie wśród młodzieży z obszarów wiejskich właściwych wzorców zachowań poprzez akcje edukacyjne z udziałem jednostki OSP. Czynniki sukcesu • Dobre uzasadnienie wniosku; • Świadomość posiadanych zasobów w kontekście realizacji projektu; | S t r o n a 100

• Doświadczenie w realizacji projektów. Dobre praktyki Świadomość w zakresie wysokości budżetu, jakim można dysponować przy realizacji inwestycji skutkowała uniknięciem sytuacji zadłużenia po spożytkowaniu zaliczki. Działanie 3.2. - Poprawa jakości powietrza, efektywności energetycznej oraz rozwój i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Cel projektu Głównym celem projektu jest wymiana źródła ciepła na hybrydowy skojarzony układ grzewczy oparty o odnawialne źródła energii (pompa ciepła oraz kolektory słoneczne) oraz termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej. Synergia tych działań wzmocni efekt ograniczenia strat i zapotrzebowania na energię, a także spowoduje wzrost standardów ekologicznych w zarządzaniu energią poprzez poprawę efektywności ekonomiczno-ekologicznej układu grzewczego i charakterystyki energetycznej budynków. Nastąpi obniżenie zapotrzebowania na energię o ponad 200GJ/a, ograniczenie emisji zanieczyszczeń, obniżenie wydatków na energię cieplną o ok 150 tys. zł. Historia pomysłu Podstawowym problemem dysponenta zabytkowego obiektu stanowił brak środków na realizacje zadań związanych z utrzymaniem obiektu we właściwym stanie i poprawę ich ekologicznej i ekonomicznej eksploatacji. Jakiekolwiek inwestycje w obiektach zabytkowych wiązały się z koniecznością ponoszenia wyższych kosztów niż w przypadku zwykłych prac remontowo-budowlanych. Ingerencja w obiekt bez zezwolenia konserwatora i przyjęcia rozwiązań zmieniających oblicze Seminarium jest bowiem wystąpieniem przeciwko dziedzictwo kulturowemu. Budynek został wzniesiony w XIII- XVIII w. Jest to budynek wykonany w technologii murowanej, bez docieplenia, o przeszkleniu charakterystycznym dla obiektów zabytkowych. Przed dokonaniem inwestycji budynek zasilany był z kotłowni gazowej z 2 kotłami gazowymi o mocy 700kW. Kotłownia była przewymiarowana. Dom Rekolekcyjny, Dom Sióstr oraz Sala widowiskowo-sportowa połączone były wspólnym systemem zasilania. W budynkach funkcjonowała instalacja wodna z rozdziałem górnym na parametry 80/60°C. System grzewczy składał się z żeliwnych grzejników żeberkowych oraz grzejników rurowych. W domu sióstr funkcjonował kocioł gazowy o mocy 140 kW (po termomodernizacji budynku ta moc byłaby zbyt duża w stosunku do potrzeb), a w domu rekolekcyjnym kocioł węglowy o mocy | S t r o n a 101

23 kW. Niektóre części instalacji zostały wcześniej zmodernizowane w ramach bieżących remontów, jednakże większość wymagała wymiany. Sala gimnastyczna była połączona z systemem grzewczym budynku głównego (bez odrębnej kotłowni). Zakładało się, że powinna zostać wyposażona we własne źródło ciepła, by ograniczyć straty energii na przesyle. Na dachu sali gimnastycznej znajdowały się niewydajne kolektory słoneczne. Należało wymienić starą i słabą instalację grzewczą. Budynek Sali jest budynkiem o bardzo wysokim współczynniku przenikania ciepła przez przegrody zewnętrzne oraz okna. Większość strat ciepła, powodujących wysoka emisje substancji szkodliwych do powietrza spowodowana jest stanem technicznym przegród budowlanych. Wszystkie budynki wykazywały wysokie zapotrzebowanie na ciepło z powodu niskiej sprawności układu grzewczego. Niska sprawność źródeł ciepła – posiadane przed inwestycją kotły gazowe nie odpowiadały realnemu zapotrzebowaniu na energie. Kolektory słoneczne były niewydajne i nie spełniały swych funkcji. Niska sprawność przesyłania wytworzonego ciepła do odbiorników wynikała z braku izolacji rur oraz wieloletniej eksploatacji instalacji bez jej płukania. Znacząca część budżetu Seminarium pochłaniała opłaty za ogrzewanie budynków. Z racji ciągłych podwyżek cen gazu oraz innych nośników energii, a także pogarszającej się struktury obiektów opłaty te rosły średnio o 10% rocznie przy zmniejszającym się zużyciu. Wzrost kosztów eksploatacyjnych znacznie ograniczał działalność kulturową Wyższego Seminarium Duchownego. Moralnym obowiązkiem zarządców Seminarium jest dbanie o dziedzictwo kulturowe. Zabytkowy charakter obiektu uwarunkował wybór rozwiązania technologicznego, które w jak najmniejszym stopniu naruszałoby substancje Seminarium, a jednocześnie prowadziło do pozytywnych korzyści ekologicznoekonomicznych. Etap I – składanie wniosku Wskaźniki na etapie składania wniosku o dofinansowanie obliczane były przez inżynierów. Oszczędność energii wynikała z równania okresów rozliczeniowych (analiza post). Na podstawie zużycia energii wyliczane były wskaźniki emisji. Czynniki makroekonomiczne (niedoszacowanie drastycznie wzrastającej ceny energii elektrycznej) wpłynęły w niewielkim stopniu na osłabienie tych wskaźników. Przed złożeniem wniosku o dofinansowanie, sporządzony został audyt i analizy finansowe. W wyniku oceny formalnej zaszła konieczność uzupełnienia podpisów. Podczas oceny merytorycznej projektu | S t r o n a 102

sprawdzana była wykonalność instytucjonalna, czyli zdolność finansowa do realizacji projektu. Projekt został także zweryfikowany w kontekście planowanego efektu ekologicznego. Następnie otrzymano informację o możliwości podpisania umowy. Etap II – realizacja projektu Jednym z problemów, na które napotkano podczas realizacji projektu było niedoszacowanie terminów. Przy obiekcie zabytkowym napotkano na różnego rodzaju przeszkody, wynikające z tego, iż w tym przypadku należy stosować rozwiązania, które uprzednio zostaną zaakceptowane przez konserwatora zabytków, co powodowało wydłużenie terminu realizacji. Wszelkie nieudogodnienia wynikające z tego faktu były konsultowane oraz niwelowane poprzez doskonałą współpracę z Instytucją Zarządzającą i Pośredniczącą II stopnia. Realizacja projektu trwała ok. 1,5 roku, wliczając w to czas potrzebny na praktyczną kontrolę poprawności funkcjonowania nowych urządzeń, także w różnych warunkach klimatycznych. Mimo niewielkiego niedoszacowania wzrastającej ceny energii elektrycznej, wszystkie wskaźniki zostały w finalnym rozrachunku osiągnięte. Wartość projektu dla rozwoju regionalnego Seminarium na ziemiach zachodnich pełni szczególną rolę edukacyjno-kulturalną. Podejmowane działania mają doprowadzić do wzrostu atrakcyjności regionu pod względem środowiskowym. Położenie obiektu na obszarze chronionego krajobrazu czyni jego dysponentów odpowiedzialnymi za stan środowiska naturalnego w bliskim otoczeniu. W ramach projektu nastąpi także poprawa jakości powietrza. Oba te cele zmierzają ku nadaniu Ziemi Lubuskiej atrybutu „zielonych płuc” kraju, czyli wzmacniają znaczenie województwa na arenie nie tylko polskiej, ale także – z racji bliskiego sąsiedztwa Niemiec – zagranicznej. Stworzenie możliwości inwestowania w ochronę dziedzictwa kulturowego jest wynikiem oszczędności poczynionych na infrastrukturze zasilającej obiekt w ciepło. Jako strażnik i gwarant substancji zabytku, Seminarium ma obowiązek inwestowania w utrzymanie dziedzictwa kulturowego w stanie, który da świadectwo historii przyszłym pokoleniom. Zmodernizowana infrastruktura posłuży także do pokazania społeczeństwu polskiemu możliwości i korzyści OZE – na terenie obszaru inwestycji organizowane będą konferencje dotyczące ekologicznych rozwiązań w dziedzinie pozyskiwania energii cieplnej.

| S t r o n a 103

Mocne strony • Znaczna oszczędność poboru energii; • Ograniczenie zanieczyszczeń powietrza; • Przyczynienie się do wzrostu świadomości ekologicznej mieszkańców oraz turystów; • Podniesienie atrakcyjności turystycznej regionu. Czynniki sukcesu • Doskonała współpraca z instytucją zarządzającą oraz pośredniczącą; • Zakładanie realnych, mierzalnych celów na etapie formułowania wniosku o dofinansowanie; • Zaangażowanie osób zarządzających projektem i wykonawców, a także osób które kontrolowały realizację projektu. Dobre praktyki Przemyślane założenia projektu – projekt musi odpowiadać na realne potrzeby i możliwości danego Beneficjenta. Należy również na bieżąco zapoznawać się z wytycznymi danego programu oraz z zasadami kontroli po realizacji projektu. Działanie 3.2. - Poprawa jakości powietrza, efektywności energetycznej oraz rozwój i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Cel projektu Głównym celem projektu jest budowa elektrowni wiatrowej o mocy 1,5 MW wraz z przyłączeniem do sieci energetycznej i infrastrukturą towarzyszącą. Poprzez realizację projektu możliwe będzie zwiększenie udziału energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł w bilansie energetycznym województwa lubuskiego. Dodatkowym celem realizacji inwestycji jest także likwidacja lokalnych niedoborów energii. Historia pomysłu W roku 2007r. produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych i energetyki wodnej w województwie lubuskim wyniosła zaledwie 157 GWh, w porównaniu do 2214 GWh wyprodukowanych w źródłach konwencjonalnych. Stanowiła wiec zaledwie 7,1% całkowitej produkcji energii oraz 5,56% zużycia energii elektrycznej w województwie, które w roku 2007 wyniosło 2986 GWh.

| S t r o n a 104

Dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych nakłada na każdy kraj członkowski obowiązek, aby do 2020r. jego udział energii w końcowym zużyciu energii brutto odpowiadał co najmniej określonemu w Dyrektywie krajowemu celowi ogólnemu. Ma to doprowadzić do sytuacji, w której na poziomie Unii poziom ten osiągnie pułap 20%. Tymczasem w 2007 r. w Polsce ze źródeł odnawialnych pozyskano 208666 TJ energii, co stanowi 6,9% ogólnej ilości pozyskanej energii pierwotnej (3034 PJ). Jednocześnie duży udział węgla oraz innych paliw kopalnych w produkcji energii prowadzi do zwiększonej emisji zanieczyszczeń i pogarszania się jakości powietrza. W ramach zakresu projektu wyróżnić można dwa główne etapy: fazę przygotowawczą oraz etap rzeczowej realizacji. W skład fazy przygotowawczej wchodziło opracowanie niezbędnej dokumentacji, a także pozyskanie niezbędnych zezwoleń i decyzji administracyjnych. Dla inwestycji zostały wydane warunki techniczne przyłączenia do sieci energetycznej. Wnioskodawca posiadał

także pełną

dokumentację techniczną na wszystkie obiekty objęte projektem. Etap I – składanie wniosku Wszystkie wskaźniki zostały oszacowane przez zewnętrzną firmę konsultingową na podstawie rzeczywistych pomiarów. Jedyne uchybienia we wniosku dotyczyły niewystarczającej liczby złożonych podpisów, co bezzwłocznie zostało uzupełnione. W dniu 25.02.2008r. dla przedsięwzięcia wydana została decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacje przedsięwzięcia. Następnie 22.04.2008r. Starosta wydał dla inwestycji pozwolenie na budowę. Etap II – realizacja projektu Jedyną niezgodnością na etapie realizacji projektu była niezgodność kwotowa, co spowodowało w efekcie końcowym przedłużenie finalnej wypłaty kwoty dofinansowania o pół roku. Uchybienie to znalazło rozwiązanie w podpisaniu aneksu do umowy. Każdy etap realizacji projektu przebiegał bez problemów. Utrudnienia nie pojawiły się także w sytuacji ogłoszenia przetargu dotyczącego zamówienia publicznego. W realizacji brał udział jeden wykonawca, co minimalizowało możliwość popełnienia błędu oraz ewentualnych przesunięć czasowych. Na etapie rozliczenia wniosku skorzystano z pomocy zewnętrznej firmy konsultingowej. Nie pojawiła się także konieczność wnioskowania o dodatkowe środki finansowe na realizację inwestycji, a zakładane w projekcie wskaźniki zostały w pełni osiągnięte.

| S t r o n a 105

Wartość projektu dla rozwoju regionalnego Za sprawą realizacji projektu przewidywana jest likwidacja lokalnych niedoborów energii. Zgodnie z szacunkami wnioskodawcy, realizacja inwestycji pozwolili na produkcję średnio 4 578 MWh. Ilość ta odpowiada średniemu rocznemu zapotrzebowaniu na energie ok. 2500 gospodarstw domowych. Rezultatem realizacji inwestycji będzie także zmniejszenie uciążliwości produkcji energii dla środowiska. Szacuje się, że planowana roczna produkcja energii pozwoli ograniczyć emisje do atmosfery o 5404.33 t CO2, 9.91 t SO2, 7.82 t NOx oraz 0.89 t pyłu. Osiągany efekt ekologiczny przekładać się będzie bezpośrednio na osiągnięcie celu głównego Priorytetu III LRPO, którym jest "utrzymanie wysokich standardów ekologicznych przez dalszą poprawę infrastruktury ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie lokalnym i regionalnym" oraz

celu szczegółowego, którym jest

zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu. Realizacja projektu, poprzez instalacje 1,5MW mocy w energii odnawialnej i wynikająca z tego roczna produkcje energii przyczyniać się będzie także bezpośrednio do realizacji celu Działania 3.2 LRPO, określonego jako " poprawa stanu bezpieczeństwa energetycznego poprzez różnicowanie i efektywne wykorzystanie energii, zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł lokalnych i odnawialnych oraz minimalizacja emisji zanieczyszczeń przedostających się do powietrza (..)". Przedsięwzięcie jest w pełni zgodne z krajowymi i unijnymi regulacjami dotyczącymi ochrony środowiska. Dla projektu wydana została decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. Jednocześnie projekt generować będzie pozytywne efekty dla środowiska. Wytwarzanie energii przy wykorzystaniu energii wiatru nie wymaga wykorzystania kopalnych surowców energetycznych, w przypadku Polski głównie węgla. Można wiec mówić o efekcie ekologicznym w postaci braku emisji gazów. Szacuje się, że w ciągu roku, dzięki zastąpieniu produkcji ze źródła konwencjonalnego produkcja energii z wiatru w przypadku farmy wiatrowej można rocznie uniknąć emisji 9.91 t SO2, 7.82 t tlenków azotu, 5404.33 t CO2 oraz 0.89 tony pyłu. Dodatkowym efektem będzie spadek strat na przesyle - elektrownia działać będzie jako źródło generacji rozproszonej, blisko potencjalnego odbiorcy finalnego. Projekt poprzez zwiększenie krajowej produkcji energii elektrycznej przyczyni się bezpośrednio do wzrostu gospodarczego. Jednocześnie ze względu na fakt, że elektrownie wiatrowe w zasadzie nie powodują emisji do atmosfery, wzrost ten nie będzie się odbywał kosztem zwiększenia obciążenia środowiska naturalnego. | S t r o n a 106

Ze względu na swoją lokalizację na terenie wiejskim projekt przyczyniać się będzie do redukcji dysproporcji miedzy miastem a wsią. Po pierwsze, opłaty za dzierżawę stanowić będą dochód dla właściciela gruntu. Dodatkowo, podatek od nieruchomości zasilać będzie budżet gminy miejskowiejskiej o środki, które mogą zostać przeznaczone na ważne z punktu widzenia lokalnego przedsięwzięcia. Wreszcie, elektrownia wiatrowa, jako widoczny z daleka obiekt, kojarzony z ekologią i czystą energią, może przyczynić się do większej świadomości ekologicznej okolicznych mieszkańców, co przełożyć się może długofalowo na zmianę wzorców ich konsumpcji. Mocne strony • Likwidacja lokalnych niedoborów energii oraz zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu; • Zmniejszenie uciążliwości produkcji energii dla środowiska; • Bezpośredni wpływ na wzrost gospodarczy; • Redukcja dysproporcji miedzy miastem a wsią; • Większa świadomość ekologiczna okolicznych mieszkańców. Czynniki sukcesu • Zaangażowanie i wytrwałość w dążeniu do zrealizowania inwestycji; • Posiłkowanie się zewnętrznymi specjalistami; • Współpraca z instytucją zarządzającą i pośredniczącą; • Rozległa wiedza wnioskodawcy na temat odnawialnych źródeł energii; • Doświadczenie zebrane we wcześniejszych projektach. Dobre praktyki Wytrwałość w dążeniu do celu i własna wiedza – należy nie zrażać się pojawiającymi się problemami oraz przeciwnościami i zachować cierpliwość. Orientacja w temacie inwestycji jest czynnikiem niezbędnym do efektywnego i skutecznego przeprowadzenia inwestycji. Wsparcie firm zewnętrznych – w przypadku nieposiadania wystarczającej wiedzy lub umiejętności – należy skorzystać z pomocy specjalistów. Dzięki temu można mieć pewność, iż składany wniosek lub projekt na etapie realizacji jest prawidłowo zarządzany lub rozliczany.

| S t r o n a 107

Działanie 3.3. – Zarządzanie środowiskiem przyrodniczym Cel projektu Głównym celem projektu jest zakup ciężkiego samochodu ratowniczo-gaśniczego ze zbiornikiem wodnym i autopompą oraz napędem na cztery koła, spełniającego minimalne parametry techniczne. Poprzez zakup samochodu nastąpi zmniejszenie zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi, a w przypadku wystąpienia zdarzenia, udzielenie skuteczniejszej pomocy, podniesienie standardu życia poprzez poprawę jakości i czasu podejmowanych działań ratowniczych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej, podniesienie jakości sprzętu specjalistycznego pozostającego w dyspozycji jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej.

Historia pomysłu Powiat, na terenie którego realizowana była inwestycja, jest powiatem o jednym z najwyższych wskaźników palności w województwie. Decydujący wpływ ma na to obszar zalesienia i struktura występujących tu drzewostanów oraz nieużytkowy charakter gruntów rolnych. Ilość pożarów w ciągu roku zależy od warunków atmosferycznych. Podczas występowania długotrwałych susz, udział procentowy pożarów w rolnictwie i lasach do ogólnej ilości pożarów dochodzi nawet do 80%. Decydujący wpływ na palność lasów ma obok warunków atmosferycznych (niska wilgotność ściółki), także typ siedliskowy lasów (borowy), wiek drzewostanu (średnia klasa wieku 47 lat) oraz najważniejszy parametr - bardzo duża penetracja lasu przez człowieka (ok. 50 % pożarów powstaje wewnątrz kompleksu leśnego ).Główne przyczyny powstałych pożarów wynikają z braku zachowania elementarnego bezpieczeństwa pożarowego (używanie otwartego ognia, palenie tytoniu w miejscach z materiałami palnymi), wypalania pozostałości roślinnych, złego stanu instalacji elektrycznych, grzewczo-kominowych oraz maszyn i urządzeń rolniczych. W związku z powyższymi informacjami, władze gminy postanowiły złożyć projekt o dofinansowanie, gdyż wysoka jakość sprzętu oraz sprawne funkcjonowanie straży ratowniczo-gaśniczych jest podstawowym zadaniem gminy w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańców oraz stanu środowiska naturalnego. Tymczasem jednostki straży pożarnej, zwłaszcza Ochotniczych Straży Pożarnych nie spełniały w 100% swoich funkcji ze względu na przestrzały sprzęt utrudniający im wykonywanie zadań. OSP dysponowała jednym samochodem średnim liczącym 24 lata. W 2010 roku jednostka brała udział w 25 pożarach i zdarzeniach. Do końca marca 2011 r. OSP uczestniczyła już | S t r o n a 108

udział w 9 akcjach ratowniczych. Jednostka posiadała strażaków i dowódców przeszkolonych do brania udziału w akcjach ratowniczo – gaśniczych. OSP jest wpisane do Krajowego Rejestru Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, w związku z tym musi się stawić na każde wezwanie. Jeśli jednostka pojawia się pierwsza na miejscu zdarzenia, zaczyna akcję gaśniczą. Po pojawieniu się na miejscu Państwowej Straży Pożarnej, następuje przekazanie jej gaszenia pożarów. Jednak niejednokrotnie to pierwsze działania, jakie są podejmowane na miejscu zdarzenia decydują o powodzeniu akcji czy zapewnieniu bezpieczeństwa ludziom. Biorąc pod uwagę liczbę akcji ratowniczo-gaśniczych jednostki w ciągu roku, która bez względu na zagrożenia oraz odległość od celu (jednostka z racji swojego położenia na granicy trzech gmin bierze udział w akcjach ratowniczych niemal w całym powiecie), niezbędne było doposażenie jej w nowszy i bardziej sprawny samochód. W ówczesnym stanie, nie było możliwe sprawne i szybkie reagowanie na zagrożenie. Etap I – składanie wniosku Wskaźniki do projektu zostały obliczone zgodnie z postawionymi wytycznymi. Skorzystano także z pomocy firmy zewnętrznej w kwestii stworzenia studium wykonalności. Na etapie weryfikacji wniosku pojawiały się potrzeby związane z uzupełnianiem dokumentacji, co jednak nie było bardzo problematyczne. Uwaga zwrócona została jedynie na długi czas oczekiwania na decyzję o przyznaniu dofinansowania. Etap II – realizacja projektu Na etapie realizacji projektu jedynym problemem był brak chętnych po pierwszym ogłoszonym przetargu. W związku z tym nastąpiła konieczność aneksowania umowy w związku z zaistniałym przesunięciem czasowym. Następnie ogłoszono drugi przetarg, który udało się zakończyć sukcesem. Wszystkie wskaźniki oraz cele projektu zostały bezproblemowo osiągnięte, a w trakcie realizacji inwestycji nie zaistniała potrzeba wnioskowania o przyznanie dodatkowych środków. Wartość projektu dla rozwoju regionalnego Zarówno podczas prac przygotowawczych nad projektem, np. tworzenia dokumentacji przetargowej, jak i przy materialnej realizacji inwestycji, zostały wzięte pod uwagę wymogi prawa ochrony środowiska. Wśród celów projektu znajduje się poprawa jakości środowiska naturalnego oraz jego ochrona przed negatywnym oddziaływaniem niepożądanych zjawisk naturalnych (pożary, powodzie) jak również | S t r o n a 109

antropogenicznych (poważne awarie, wypadki, katastrofy). Realizacja niniejszego projektu nie wymagała sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko ani przeprowadzania procedury oceny oddziaływania na środowisko. Mając na uwadze ochronę środowiska, realizacja projektu znacząco wpłynie na udzielenie skutecznej pomocy i wsparcia po obu stronach granicy w trakcie pożaru, katastrofy lub klęski, ochronę ludności przed klęskami i katastrofami (podniesienie standardu życia poprzez poprawę jakości i czasu działań Straży Pożarnej podczas katastrof i klęsk żywiołowych), ochronę środowiska naturalnego, lasów (skrócenie czasu oczekiwania na akcje ratownicze i gaśnicze), wód (wielokrotna neutralizacja ropy i ropopochodnych substancji na rzece Odrze), powietrza (zmniejszenie emisji do atmosfery toksycznych produktów spalania H2S, SO2, CO2 i CO). Niniejszy projekt przyczynia się także do osiągania rozwoju społeczno-gospodarczego przy jednoczesnym dążeniu do poprawy jakości środowiska naturalnego. Produkty i rezultaty inwestycji spełniają wymóg trwałości i będą funkcjonować bez negatywnych efektów przez dłuższy okres czasu. Projekt przyczynia się do realizacji niniejszej polityki poprzez umożliwienie szybkiej reakcji m.in. na antropogeniczne zagrożenia środowiska np. wypadki, (co wiąże się nieraz z np. niekontrolowanym uwolnieniem groźnych substancji) obniżenia lub zapobiega emisji trwałych zanieczyszczeń środowiska. Dzięki realizacji projektu możliwe jest odbudowanie zasobów naturalnych (szybkie i sprawne zapobieganie rozprzestrzenianiu się zagrożeń ekologicznych możliwe dzięki realizacji projektu pozwoli na zachowanie jak największych obszarów regionu w stanie nienaruszonym, co wpływać będzie na naturalne zdolności środowiska do odtwarzania). Projekt znacząco przyczyniać się będzie do zapewnienia ochrony zdrowia publicznego, a nawet życia ludzkiego dzięki możliwości szybkiego i skutecznego, reagowania na zagrożenia. Mocne strony • Poprawa jakości środowiska naturalnego oraz jego ochrona przed negatywnym oddziaływaniem niepożądanych zjawisk naturalnych (pożary, powodzie) jak również antropogenicznych (poważne awarie, wypadki, katastrofy); • Udzielenie skutecznej pomocy i wsparcia po obu stronach granicy w trakcie pożaru, katastrofy lub klęski; • Ochrona ludności przed klęskami i katastrofami; • Podniesienie standardu życia poprzez poprawę jakości i czasu działań Straży Pożarnej podczas katastrof i klęsk żywiołowych);

| S t r o n a 110

• Osiąganie rozwoju społeczno-gospodarczego przy jednoczesnym dążeniu do poprawy jakości środowiska naturalnego. Czynniki sukcesu • Determinacja w dążeniu do celu; • Polityka gminy zmierzająca do poprawy wyposażenia OSP; • Odpowiednie uzasadnienie potrzeby realizacji projektu. Dobre praktyki Analiza potrzeb regionu – należy skoncentrować się przede wszystkim na potrzebach, jakie pojawiają się w regionie. Dobre uzasadnienie potrzeby realizacji projektu i ukazanie jego zasadności stanowi klucz do skutecznego uzyskania dofinansowania. Działanie 3.3. – Zarządzanie środowiskiem przyrodniczym Cel projektu Głównym celem projektu jest poprawa poziomu bezpieczeństwa ekologicznego i stopnia ochrony przed innymi zagrożeniami naturalnymi, a także antropogenicznymi w gminie poprzez doposażenie jednostki OSP w lekki pojazd ratowniczo-gaśniczy. Historia pomysłu Głównym problemem gminy był niski poziom bezpieczeństwa ekologicznego i niezadowalający stopień ochrony przed innymi zagrożeniami naturalnymi, a także antropogenicznymi ze względu na niewystarczające

wyposażenie

jednostki

OSP

w

pojazdy

ratowniczo-gaśnicze.

Notowano

niedostosowanie jednostki OSP do nowych uwarunkowań związanych z postępującym rozwojem infrastruktury technicznej i przemysłowej w regionie oraz ze wzrostem gwałtowności zjawisk atmosferycznych. Czas reakcji na zagrożenia przeciwpożarowe, techniczne i ekologiczne był znacznie wydłużony. Niezadowalająca była także efektywność walki z powodziami, pożarami i innymi klęskami żywiołowymi. Głównej przyczyny powyższych problemów upatrywało się w niewystarczającej ilości i jakości taboru ratowniczo-gaśniczego jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej. Średni wiek pojazdów będących na wyposażeniu jednostek OSP w gminie określało się na 21 lat. Poprzez zakup nowego lekkiego pojazdu ratowniczo-gaśniczego możliwe było spełnienie wymagań Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, | S t r o n a 111

czyli stałej gotowości do podejmowania działań ratowniczych. Przed realizacją projektu jednostka OSP z uwagi na ograniczenia sprzętowe nie uczestniczyła we wszystkich rodzajach prowadzonych akcji ratowniczych. Często wymuszało to zatem wzywanie jednostek ratowniczo-gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej, które stacjonują w oddalonej o 23 kilometry miejscowości (czas dojazdu wynosił ok. 25 minut). Braki w sprzęcie strażackim zostały ujawnione podczas powodzi w 2010r, kiedy przez długi okres utrzymywał się wysoki stan Nysy Łużyckiej (40 km odcinek). Niedobór lekkich pojazdów uniemożliwiał skuteczne monitorowanie stanu wałów przeciwpowodziowych, strażacy z OSP nie dysponowali pojazdem umożliwiającym sprawne przemieszczanie, transportowanie sprzętu, usuwanie ubytków w obwałowaniach. Region, na terenie którego operuje OSP, charakteryzuje się specyficznymi warunkami klimatycznymi, dużym nasłonecznieniem i niską sumą opadów atmosferycznych. W okresie letnim służby leśne notują wyjątkowo niski poziom wilgotności ściółki. Biorąc pod uwagę fakt, że 65,7% powierzchni gminy stanowią lasy, a także uwzględniając rozwiniętą sieć dróg (128 km) występuje duże ryzyko pożaru. Ponadto na obszarze Gminy występuje łącznie 6 obszarów Natura 2000. Tereny te stanowią bogactwo środowiskowe o znaczeniu europejskim. Właściwe zabezpieczenie tych obszarów należy do priorytetów polityki ochrony środowiska regionu lubuskiego. Ze względu na niedostatki w wyposażeniu jednostki OSP i tym samym ograniczone możliwości reagowania, obszary te narażone były na dotkliwe skutki pożarów i katastrof ekologicznych. Rosnąca liczba zagrożeń, gwałtowne zjawiska atmosferyczne (huragany) wymuszały profesjonalizację jednostki OSP. Strażacy podwyższali swoje kwalifikacje, lecz ze względu na braki sprzętowe nie mogli w pełni wykorzystać swoich umiejętności. Jednostka OSP należy do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego oraz do Kompanii Gaśniczej Wojewódzkiego Obwodu Operacyjnego oraz współpracuje z PSP i wspiera jej działania. Poprzez przynależność do Kompanii Gaśniczej była wzywana również do działań na obszarze województwa. Niedostatki w wyposażeniu OSP ograniczały możliwość współpracy jednostki w ramach Wojewódzkiego Odwodu Operacyjnego oraz kooperacji z jednostkami ratunkowo-gaśniczymi KP PSP. Szybkość reakcji na zagrożenia, mobilność jednostki i skuteczność prowadzonych akcji zależało od posiadanego taboru ratunkowo-gaśniczego. Szczególne znaczenie mają lekkie pojazdy, które ze względu na swoje

| S t r o n a 112

gabaryty, a także funkcjonalność (przewóz sprzętu oraz pięciu strażaków ochotników), są w stanie w krótkim czasie dotrzeć do miejsc niedostępnych. Etap I – składanie wniosku Na etapie składania wniosku nie pojawiły się znaczące problemy. Jedyne, co miało miejsce, to konieczność naniesienia niewielkich poprawek oraz uzupełnień do wniosku. Wskaźniki zostały obliczone we własnym zakresie, jedynie w przypadku studium wykonalności skorzystano z pomocy firmy zewnętrznej. Wniosek pomyślnie przeszedł weryfikację formalną i merytoryczną. Etap II – realizacja projektu Etap realizacji projektu polegał na zorganizowaniu postępowania przetargowego, które zostało zakończone sukcesem. Nie pojawił się także żaden problem z wykonawcą. Wartość projektu dla rozwoju regionalnego Niniejszy projekt jest spójny z celami i zamierzeniami Priorytetu III „Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego” LRPO. Projekt jest spójny z głównym celem Priorytetu ze względu na pozytywne oddziaływanie na poziom ochrony środowiska na terenie gminy. Oddziaływanie to polega na wspieraniu funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska za pomocą środków wykorzystywanych przez jednostki OSP w sytuacjach kryzysowych, w przypadku kataklizmów, katastrof, awarii itd. Zakupiony w ramach projektu pojazd umożliwia efektywne ograniczanie i zapobieganie rozprzestrzeniania się zagrożeń dla środowiska naturalnego. Tym samym inwestycja jest spójna także z celem szczegółowym

Priorytetu III.

Ochrona walorów środowiskowych przed zniszczeniami

będącymi skutkiem katastrof czy kataklizmów umożliwiać będzie naturalne odtwarzanie się środowiska, jak również adaptacje innych działań ochronnych środowiska. Projekt wywiera pozytywny wpływ na realizację polityki zrównoważonego rozwoju. Niniejszy projekt przyczynia się do rozwoju społeczno-gospodarczego przy jednoczesnym dążeniu do poprawy jakości środowiska naturalnego. Produkty i rezultaty inwestycji spełniają wymóg trwałości, będą funkcjonować bez negatywnych efektów przez dłuższy okres czasu. Inwestycja przyczynia się do realizacji niniejszej polityki poprzez umożliwianie szybkiej reakcji m.in. na zagrożenia środowiska np. wypadki (co wiąże się nieraz np. z niekontrolowanym uwolnieniem groźnych substancji). Projekt przyczynia się do obniżenia lub zapobiega emisji trwałych zanieczyszczeń

| S t r o n a 113

środowiska. Dzięki realizacji projektu możliwe będzie odbudowanie zasobów naturalnych (szybkie i sprawne zapobieganie rozprzestrzenianiu się zagrożeń ekologicznych możliwe dzięki realizacji projektu pozwoli na zachowanie jak największych obszarów gminy w stanie nienaruszonym, co wpływać będzie na naturalne zdolności środowiska do odtwarzania). Realizacja projektu będzie korzystnie oddziaływać na zróżnicowanie biologiczne dzięki pozytywnemu oddziaływaniu na możliwości środowiska do odtwarzania się. Projekt wzmacnia mechanizmy, infrastrukturę i instytucje służące ochronie środowiska, a także przyczynia się do zapewnienia ochrony zdrowia publicznego oraz życia. Mocne strony • Pozytywne oddziaływanie na poziom ochrony środowiska na terenie gminy poprzez wspieranie funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska za pomocą środków wykorzystywanych przez jednostki OSP w sytuacjach kryzysowych, w przypadku kataklizmów, katastrof, awarii itd.; • Efektywne ograniczanie i zapobieganie rozprzestrzeniania się zagrożeń dla środowiska naturalnego; • Korzystne oddziaływanie na zróżnicowanie biologiczne; • Możliwość odbudowania zasobów naturalnych; • Zapewnienie ochrony zdrowia publicznego oraz życia. Czynniki sukcesu • Odpowiednio przygotowany wniosek aplikacyjny; • Bezproblemowe przeprowadzenie postępowania przetargowego; • Realnie przyjęte wskaźniki, które można było osiągnąć; • Doświadczenie we wcześniejszej realizacji projektów. Dobre praktyki Bieżące zainteresowanie możliwościami uzyskania dofinansowania – poprzez bieżące kontrole ofert otrzymania dofinansowania możliwe jest uzyskanie niezbędnego czasu na przygotowanie wszelkich dokumentów wymaganych do złożenia wniosku aplikacyjnego.

| S t r o n a 114

5. Benchmarking Niniejsza analiza porównawcza została przeprowadzona w oparciu o wybrany projekt na podstawie przeprowadzonego studium przypadku, uznany za lidera w dziedzinie ochrony środowiska, za który uważa się projekt: „Budowa zespołu koszarowo-szkoleniowo-alarmowego przy Komendzie Powiatowej Państwowej w Żaganiu”. W ramach analizy przeprowadzone zostało porównanie procesów i praktyk stosowanych przez beneficjentów projektów. Do wykonania analizy porównawczej wybrano następujące kryteria: • Zasoby kadrowe beneficjentów; • Jakość końcowej wersji dokumentacji; • Przeszkody w realizacji projektów i sposoby ich przeciwdziałania; • Czynniki sukcesu projektu. Zasoby kadrowe beneficjentów Realizacja wybranego projektu (zarówno na etapie składania wniosku jak i właściwej realizacji) przebiegała w oparciu o wykorzystanie zasobów kadrowych beneficjenta. Osoby wykonujące czynności niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia inwestycji posiadali niezbędną wiedzę oraz umiejętności, dzięki którym możliwe było zakończenie wszystkich podejmowanych działań sukcesem. Działania te podejmowane były z pełną świadomością i nie pojawiła się potrzeba skorzystania z pomocy firm zewnętrznych. W porównaniu z innymi beneficjentami, w razie świadomości nieposiadania wystarczającej kadry, korzystano z pomocy firm zewnętrznych (najczęściej w przypadku wykonania studium wykonalności), dzięki czemu owe braki uzupełniano. Zdarzało się jednak, iż nawet w przypadku nieposiadania wystarczającej kadry nie korzystano z dodatkowej pomocy. Skutkowało to wieloma błędami, które pojawiały się już na etapie samego składania wniosku i gromadzenia niezbędnej dokumentacji. Jakość końcowej wersji dokumentacji Jakość końcowej wersji dokumentacji zależna jest od wielu czynników, jednak za najważniejsze uznać można odpowiednio długi czas na jej przygotowanie oraz zasoby kadrowe. W przypadku wybranego projektu cała dokumentacja (wraz z uzyskaniem niezbędnych pozwoleń oraz opinii środowiskowych) została przygotowana przed aplikowaniem o środki. Dzięki bieżącemu zainteresowaniu możliwościami uzyskania dofinansowania możliwe było podejmowanie bezzwłocznego przygotowania bez | S t r o n a 115

konieczności pośpiechu w tym działaniu. Porównując jakość składanej dokumentacji przy innych projektach bardzo często wymagane były dodatkowe poprawki wynikające z omyłek rachunkowych i nieprawidłowego wprowadzanie kwot do określonych pozycji we wnioskach. Zachodziła także konieczność uzupełniania podpisów oraz dokumentów niezałączonych. Działania te mają związek zarówno ze zbyt krótkim czasem na odpowiednie przygotowanie aplikacji oraz z niewiedzą składającego wniosek potencjalnego beneficjenta. Przeszkody w realizacji projektów i sposoby ich przeciwdziałania Podczas realizacji wybranego do analizy projektu nie zanotowano większych problemów. Dopiero po podpisaniu umowy wystąpił problem niezgodności rozliczenia projektu.. Biorąc jednak pod uwagę skomplikowanie projektu i wysokość kwoty dofinansowania błąd ten można uznać za niewielkie przeoczenie w ogólnym rozrachunku. Stanowił to jedyny problem przy realizacji projektu. Na nieterminowość i niską skuteczność wpływają często niezauważone wcześniej potrzeby realizacji przedsięwzięcia (zarówno finansowe, jak i czasowe). Bywało także, iż we wniosku o dofinansowanie podawano wskaźniki, które w fazie realizacji były niemożliwe do osiągnięcia. Wynikało to z chęci uzyskania przy ocenie wniosku większej sumy punktów lub też z nieświadomości aplikującego beneficjenta w kontekście możliwości ich pełnej realizacji. W przypadku nieterminowości zachodziła konieczność wydłużania czasu realizacji inwestycji ze względu na niedoszacowania czasowe i wcześniej nieprzewidziane zdarzenia (zarówno losowe, których nie można zaplanować, ale i te przeoczone ze względu na brak świadomości beneficjenta w możliwości ich wystąpienia). Na niską terminowość i niską skuteczność wpływ także miały niewystarczające kwalifikacje i umiejętności kardy realizującej projekt oraz ograniczone zaangażowanie. Pojawiające się problemy były niwelowane na rożne sposoby. W przypadku wybranego projektu głównym działaniem zapobiegawczym była bieżąca współpraca zarówno z instytucją zarządzającą, jak i pośredniczącą programu. Znaczącym czynnikiem poprawiającym skuteczność i terminowość realizowanej inwestycji było także doświadczenie, które zebrał beneficjent na podstawie wcześniejszych doświadczeń związanych z aplikowaniem i realizacją projektów. Należy mieć na uwadze, iż zbieranie doświadczenia dokonuje się poprzez aktywne współuczestniczenie w realizacji projektu oraz towarzyszące temu zaangażowanie, determinację i finalne wyciąganie wniosków z popełnianych błędów. Aktywność beneficjentów w zakresie zdobywania tego typu doświadczenia nie stanowi gwarancji na bezproblemowe przeprowadzenie inwestycji, lecz z pewnością stanowi niezbędny czynnik przyczyniający się do zakończenia projektu sukcesem. | S t r o n a 116

Czynniki sukcesu projektu Jako czynniki sukcesu wybranego do analizy projektu uznano przede wszystkim dobre przygotowanie dokumentacji konkursowej, które nastąpiło z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym. Na czynnik ten złożyło się zarówno doświadczenie posiadane w aplikowaniu o środki unijne (a co za tym idzie znajomość i zrozumienie procedur aplikacyjnych), jak i odpowiednio wykwalifikowana kadra. Skuteczność i możliwość pełnej realizacji założonych celów i wskaźników w projekcie możliwe było dzięki odpowiedniemu dostosowaniu projektu do istniejącej sytuacji i realiów gospodarczych regionu. Za jeden z najważniejszych i najbardziej istotnych czynników sukcesu projektu uznać należy nieustanną wzajemną współpracę z Instytucją Zarządzającą i Pośredniczącą II stopnia Programu. Wszelkie kwestie wątpliwe były bezzwłocznie zgłaszane, dzięki czemu możliwe było szybkie reagowanie na możliwość pojawiających się problemów oraz bieżące konsultowanie i wzajemne wsparcie informacyjne. Współpraca z tego typu instytucjami powinna zachodzić przy każdym realizowanym projekcie, ponieważ dobrze zrealizowana inwestycja posiada pozytywny wpływ nie tylko dla samego beneficjenta inwestycji, ale i na cały region – zwłaszcza, gdy projekty dotyczą działań mających na celu poprawę środowiska.

| S t r o n a 117

6. Drzewo problemów

118 | S t r o n a

7. Tabela SWOT Przeprowadzona analiza SWOT zawiera informacje na temat mocnych i słabych stron analizowanych projektów, które zostały zrealizowane w ramach Priorytetu III w województwie lubuskim oraz szanse i zagrożenia wiążące się z tym zagadnieniem. Informacje uzyskane w jej wyniku zawiera tabela poniżej. SŁABE STRONY 1. Braki kadrowe po stronie potencjalnych Beneficjentów i niedostrzeganie potrzeby zaczerpnięcia pomocy firm zewnętrznych na etapie przygotowywania wniosku i dokumentów aplikacyjnych.

MOCNE STRONY 1. Wszechstronność obszarów inwestycyjnych realizowanych projektów: w trwającym okresie programowym podpisano umowy na dofinansowanie 72 inwestycji z zakresu 3 Działań Priorytetu III, 12 obszarów stanowiących tematy priorytetowe interwencji: - 44 – Gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi, - 45 – Gospodarka i zaopatrzenie w wodę pitną, - 46 – Oczyszczanie ścieków, - 53 – Zapobieganie zagrożeniom (w tym opracowanie i wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnymi i technicznymi), - 39 – Energia odnawialna: wiatrowa, - 40 – Energia odnawialna: słoneczna, - 41 – Energia odnawialna: biomasa, - 42 – Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i pozostałe, - 43 – Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie energią, - 47 – Jakość powietrza, - 51 – Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym Natura 2000),

119 | S t r o n a

2. Częste niedociągnięcia ze strony Beneficjentów, polegające na złożeniu niepełnej dokumentacji aplikacyjnej oraz następujących wielokrotnych uzupełnieniach. Wynika to z możliwości wielokrotnego uzupełnienia oraz wprowadzania poprawek do dokumentacji aplikacyjnej.

2. Zwiększenie jakości życia mieszkańców regionu oraz podniesienie poziomu ich bezpieczeństwa. Realizowane projekty obejmują działania takie jak: usprawnienie pracy straży pożarnej, inwestycje mające na celu ochronę przed oddziaływaniem klęsk, katastrof, niepożądanych zjawisk naturalnych.

3. Źle ułożony przez Beneficjenta harmonogram prac związanych z pisaniem wniosku oraz zbieraniem dokumentacji aplikacyjnej. Przeznaczenie niewystarczającej ilości czasu na czynności związane z przygotowaniem niezbędnych dokumentów, pisanie wniosku na „ostatnią chwilę”, co skutkuje jego niższą jakością, a co za tym idzie zmniejszonymi szansami na pozytywne rozpatrzenie.

3. Poprawa funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska: ulepszenie, modernizacja oraz utrzymanie rzeczonej infrastruktury skutkuje wysokimi standardami ekologicznymi w regionie. Infrastruktura gwarantuje sprawną i skuteczną ochronę środowiska naturalnego, minimalizuje negatywny wpływ przemysłu na środowisko, co jest podstawą zachowania wysokich standardów ekologicznych.

4. Błędy formalne oraz merytoryczne we wnioskach o dofinansowanie i dokumentacji aplikacyjnej.

4. Inwestycje zwiększają atrakcyjność obszaru, na którym są realizowane. Poprawa jakości życia oraz bezpieczeństwa mieszkańców, zwiększenie standardów ekologicznych implikują podniesienie atrakcyjności danego obszaru jako miejsca życia, nauki, pracy, a także jako celu turystycznego.

5. Nieznajomość przez potencjalnych inwestorów przepisów dotyczących ochrony środowiska: często skutkuje to dostarczeniem niepełnej bądź źle przygotowanej dokumentacji aplikacyjnej.

5. Podnoszenie świadomości lokalnych mieszkańców odnoście kwestii ekologicznych. Realizacja inwestycji np. z dziedziny odnawialnych źródeł energii, uświadamia mieszkańcom terenu, na którym prowadzona jest inwestycja, potrzebę wdrażania ekologicznych rozwiązań w gospodarce, jak również w zakresie indywidualnych gospodarstw domowych.

6. Niedostateczne opracowanie koncepcji projektu 6. Zwiększenie energooszczędności: ograniczenie przez Beneficjentów pod kątem zmieniających się zużycia energii. warunków gospodarki na poziomie regionalnym i lokalnym. Skutkuje to komplikacjami podczas realizacji projektu – koniecznością sporządzenia aneksu do umowy. 7. Brak projektów z zakresu niektórych obszarów stanowiących tematy priorytetowe interwencji: - 48 – Zintegrowany system zapobiegania

7. Ograniczenie zanieczyszczenia powietrza oraz minimalizacja negatywnego wpływu procesów wytwarzania energii na środowisko naturalne. | S t r o n a 120

i kontroli zanieczyszczeń, - 54 – Inne działania na rzecz ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom, - 33 – Energia elektryczna, - 35 – Gaz ziemny,

8. Niewystarczająca wielkość środków przyznana na Priorytet III LRPO. Potrzeby w zakresie infrastruktury środowiska są większe niż wysokość przyznanych środków.

8. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu.

SZANSE

ZAGROŻENIA

1. Tworzenie „zielonych” miejsc pracy: w wyniku realizacji projektów z zakresu Priorytetu III LRPO tworzone są tzw. „zielone” miejsca pracy. Jest to szansa na zatrudnienie dla osób zajmujących się działaniami „przyjaznymi” dla środowiska, co może implikować zwiększenie liczby działań proekologicznych.

1. Brak środków na utrzymywanie etatów w ramach „zielonych” miejsc pracy. Podczas wywiadów IDI okazało się, że „zielone” miejsca pracy są tworzone na potrzeby aktualnie prowadzonych projektów, natomiast często po ich zakończeniu z braku środków etaty te są likwidowane.

2. Inwestycje realizowane w ramach Priorytetu III mogą przyczynić się do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego regionu, co z kolei implikuje rozwój społeczno-gospodarczy regionu.

2. Biurokracja / bariery proceduralne: skomplikowane dla Wnioskodawców przepisy dotyczące sposobu przygotowania dokumentów oraz wniosku o dofinansowanie, a także późniejszej realizacji projektu. Pomimo przygotowanych instrukcji/wytycznych oraz oferowanej pomocy, Beneficjenci wskazują na niezrozumiałość przepisów jako na problem podczas aplikowania o dofinansowanie projektu.

3. Działania na rzecz edukacji ekologicznej. Bardzo ważnym czynnikiem warunkującym poprawę stanu środowiska naturalnego jest świadomość ekologiczna mieszkańców danego regionu. Dlatego też projekty współfinansowane z funduszy unijnych, przewidujące działania promocyjno-edukacyjne podczas realizacji, przyczyniają się do wzrostu świadomości.

3. Zakładanie zawyżonych, nierealnych do osiągnięcia wartości wskaźników realizacji projektu w dokumentacji aplikacyjnej: niektórzy Wnioskodawcy chcąc uzyskać jak największą ocenę na etapie oceny projektu, zawyżają wartości wskaźników, które planują osiągnąć.

| S t r o n a 121

4. Pozytywne skutki projektów prowadzonych w ramach wszystkich trzech Działań Priorytetu III (wzrost atrakcyjności regionu jako miejsca mieszkania, nauki, pracy, inwestycji oraz celu turystycznego, poprawa funkcjonowania infrastruktury ochrony środowiska, wzrost bezpieczeństwa, wzrost świadomości mieszkańców i inwestorów) stają się czynnikami napędzającymi koniunkturę gospodarczą.

4. Małe zaangażowanie władz lokalnych w realizację projektu.

5. Niedostrzeżenie potencjału oraz potrzeby realizacji danego projektu poprzez nieprawidłową argumentację jego zasadności w dokumentach aplikacyjnych.

Źródło: Opracowanie własne.

| S t r o n a 122

8. Wnioski i rekomendacje

Lp.

1.

2.

Wniosek Wysoki poziom zainteresowania projektami z zakresu Działania 3.1 w obszarach: oczyszczanie ścieków oraz zapobieganie zagrożeniom, w tym opracowanie oraz wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnymi oraz technologicznymi Niski poziom zainteresowania z zakresu Działania 3.1 ramach aplikowania o środki z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi, gospodarki i zaopatrzenia w wodę pitną, zintegrowanego systemu

Rekomendacja Kontynuowanie bieżącej polityki z zakresu Działania 3.1. w obszarach: oczyszczanie ścieków oraz zapobieganie zagrożeniom, w tym opracowanie oraz wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnymi oraz technologicznymi Wskazanie na istotność realizowania projektów z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi, gospodarki i zaopatrzenia w wodę

Sposób wdrożenia

Termin realizacji

Adresat rekomendacji

Stan docelowy

Dalsze działania podejmowane w zakresie Działania 3.1

Obecny i kolejny okres programowania

IZ LRPO

Utrzymanie wysokiego zainteresowania aplikowaniem o środki w ramach Działania 3.1

Zapewnienie większej ilości środków na realizację projektów w zakresie zakresu gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi, gospodarki

Obecny i kolejny okres programowania

IZ LRPO

Wzrost zainteresowania aplikowaniem o środki w ramach Działania 3.1

123 | S t r o n a

zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, a także innych działań na rzecz ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom

pitną, zintegrowanego systemu zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, a także innych działań na rzecz ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom wynikającą z realnych potrzeb regionu w tym zakresie

i zaopatrzenia w wodę pitną, zintegrowanego systemu zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, a także innych działań na rzecz ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom wynikającą z realnych potrzeb regionu w tym zakresie

Kontynuowanie bieżącej polityki z zakresu finansowania tego typu inwestycji

Dalsze działania podejmowane w zakresie Działania 3.2

4.

Wysoki wpływ realizacji LRPO na poprawę infrastruktury wyposażenia Straży Pożarnych

Dalsze wspieranie projektów dotyczących doposażenia jednostek

Podejmowanie dalszej współpracy z beneficjentami projektów związanych z doposażeniem jednostek oraz ich promocja.

Obecny i kolejny okres programowania

IZ LRPO

5.

Działania z zakresu termomodernizacji (Działanie 3.2) pozytywnie wpływają na mniejsze zużycie energii elektrycznej oraz na promocję korzystania z OZE

Dalsze wspieranie działań w zakresie termomodernizacji na terenie województwa

Promocja jednostek korzystających z OZE oraz ukazywanie osiągniętych poprzez to wskaźników

Obecny i kolejny okres programowania

IZ LRPO/ Zarząd Województwa Lubuskiego

3.

Wysoki poziom zainteresowania działaniami dotyczącymi termomodernizacji w ramach Działania 3.2

Obecny i kolejny okres programowania

IZ LRPO

Utrzymanie wysokiego zainteresowania aplikowaniem o środki w ramach Działania 3.2 Znaczna poprawa wyposażenia jednostek Straży Pożarnych na terenie województwa. Podniesienie bezpieczeństwa życia mieszkańców. Sukcesywne zwiększanie oszczędności energetycznej oraz promocja wykorzystywania OZE | S t r o n a 124

6.

Niski poziom zainteresowania w ramach aplikowania o środki z działań dotyczących edukacji ekologicznej (Działanie 3.3)

Przeznaczenie większej ilości środków na edukację ekologiczną oraz podjęcie próby wskazania na istotność tego typu projektów

Zapewnienie większej ilości środków na realizację projektów w zakresie edukacji ekologicznej oraz większe skupienie na czynnikach edukacji ekologicznej we wszystkich realizowanych projektach

Kolejny okres programowania

IZ LRPO/ Zarząd Województwa Lubuskiego

7.

Obserwuje się podejmowanie działań na rzecz edukacji ekologicznej będących działaniami dodatkowymi niezwiązanymi bezpośrednio z głównymi celami projektów

Promowanie pozytywnych dodatkowych działań wpływających na edukację ekologiczną mieszkańców województwa

Aktywne promowanie podmiotów i jednostek działających na rzecz edukacji ekologicznej

Obecny i kolejny okres programowania

IZ LRPO/ Zarząd Województwa Lubuskiego

8.

Niskie zainteresowanie projektami przyczyniającymi się do spełniania norm jakości powietrza atmosferycznego poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń

Wskazanie na istotność realizowania tego typu projektów wynikającą z realnych potrzeb regionu w tym zakresie

Dalsze informowanie w zakresie potrzeb poprawy norm jakości powietrza atmosferycznego poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń

Kolejny okres programowania

IZ LRPO/ Zarząd Województwa Lubuskiego

Większe zainteresowania działaniami dotyczącymi edukacji ekologicznej oraz podniesienie świadomości mieszkańców województwa w tym zakresie Szerzenie samodzielnych inicjatyw w zakresie edukacji ekologicznej wśród wszystkich beneficjentów Programu oraz poprawa świadomości ekologicznej mieszkańców województwa Wzrost zainteresowania projektami przyczyniającymi się do spełniania norm jakości powietrza atmosferycznego poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń oraz poprawa stanu | S t r o n a 125

środowiska w tej kwestii jako skutek długofalowy

9.

10.

Beneficjenci podejmujący ścisłą współpracę (polegającą m.in. na bieżącej wymianie informacji oraz konsultowaniu rozwiązań do pojawiających się problemów) z IZ oraz IP II Programu są bardziej skuteczni w działaniach związanych z realizacją inwestycji niż beneficjenci nie podejmujący takiej współpracy

Brak możliwości zaspokojenia wszystkich potrzeb związanych z inwestycjami w zakresie środowiska środkami Programu.

Zaleca się dalsze utrzymywanie pozytywnych kontaktów oraz czynną współpracę z beneficjentami Programu

Dalsze utrzymywanie pozytywnych kontaktów oraz czynnej Obecny i kolejny współpracy okres z beneficjentami programowania Programu oraz promowanie tego typu działań

IZ LRPO/ Zarząd Województwa Lubuskiego

Podniesienie skuteczności realizowanych inwestycji oraz zmniejszenie problematyczności ich przeprowadzania

Kontynuowanie wsparcia sektora ochrony środowiska w przyszłej perspektywie finansowej

W razie przewidzenia przez Komisję Europejską możliwości dotowania operacji związanych z ochroną środowiska, wpisanie do programu w przyszłej perspektywie finansowej środków przeznaczonych na wsparcie tego sektora

IZ LRPO/ Zarząd Województwa Lubuskiego

Zaspokojenie większej ilości potrzeb województwa z zakresu ochrony środowiska

Kolejny okres programowania

| S t r o n a 126

9. Aneksy Spis wykresów Wykres 1. Beneficjenci uczestniczący w badaniu CATI ................................................................................ 22 Wykres 2. Wnioskodawcy uczestniczący w badaniu CATI ............................................................................ 22 Wykres 3. Czy zrealizowane/realizowane inwestycje powstałyby bez uzyskania dotacji z EFRR w ramach LRPO? – ankieta CATI - beneficjenci ......................................................................................................... 25 Wykres 4. Czy przesunięcie czasowe/zakresu inwestycji byłoby znaczące? – ankieta CATI – beneficjenci ...... 25 Wykres 5. Czy pomimo nieotrzymania dofinansowania zrealizowali Państwo zakładaną inwestycję? – ankieta CATI – wnioskodawcy ............................................................................................................................... 26 Wykres 6. Czy założone w Państwa projekcie wskaźniki zostały osiągnięte? – ankieta CATI – beneficjenci ...... 33 Wykres 7. Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na spełnienie norm jakości powietrza atmosferycznego przez redukcję emisji zanieczyszczeń – ankieta CATI – wnioskodawcy ............................... 60 Wykres 8. Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. – ankieta CATI – wnioskodawcy ..................................................................................................... 61 Wykres 9. Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na zaspokojenie potrzeb gospodarczych..... 67 Wykres 10. Które z Działań ocenia Pan/i jako najistotniejsze z punktu widzenia potrzeb w województwie lubuskim? – ankieta CATI – wnioskodawcy ................................................................................................. 70 Wykres 11. Proszę ocenić działania Priorytetu III w ramach wpływu na zmniejszenie dysproporcji w rozwoju infrastruktury ochrony środowiska. – ankieta CATI – beneficjenci .................................................................. 91

127 | S t r o n a

Mapa 1 – Rozkład przestrzenny projektów.

| S t r o n a 128

Mapa 2 – Rozkład przestrzenny projektów z zakresu Działania 3.1 i Działania 3.3

| S t r o n a 129

Mapa 3 – Rozkład przestrzenny projektów z zakresu Działania 3.2

| S t r o n a 130

Mapa 4 – Projekty dotyczące działań przeciwpożarowych a rozkład zagrożeń pożarowych w województwie.

| S t r o n a 131

Mapa 6 – Projekty dotyczące działań przeciwpowodziowych a rozkład zagrożeń powodziami w województwie.

| S t r o n a 132