PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z GEOGRAFII

Podstawa prawna do opracowania Przedmiotowego Systemu Oceniania: 1. Wewnątrzszkolny System Oceniania. 2. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjum. 3. Rozporządzenia MENiS.

Ocenie podlegają wymienione formy aktywności ucznia:  Wypowiedzi ustne  Wypowiedzi pisemne  Aktywność i praca na lekcji (indywidualna i w zespołach grupowych – tu: zaangażowanie, umiejętność komunikowania się i współpracy w zespole, korzystanie z różnych źródeł informacji, efektywność pracy)  Podstawowe umiejętności praktyczne (czytanie mapy, wykonywanie i interpretacja rysunku poziomicowego, odwzorowywanie jej graficzna interpretacja danych liczbowych).  Zadania domowe - kontrola zeszytu przedmiotowego i zeszytu ćwiczeń: kontrola polega na sprawdzeniu czy w zeszycie przedmiotowym ucznia znajdują zapisy tematów, notatki, zapisy poleceń ustnych lub pisemnych prac domowych, oraz czy w zeszycie ćwiczeń znajdują się rozwiązania ćwiczeń zadawanych przez nauczyciela po poszczególnych lekcjach, a także czy uczeń na bieżąco uzupełnia zaległości związane z jego nieobecnością w szkole.  Aktywność obejmująca prezentowanie wyników swojej pracy w różnej formie (konkursy przedmiotowe ,prezentacje multimedialne, udział w projektach oraz innych przedsięwzięciach środowiskowych).

Częstotliwość pomiaru osiągnięć: - kartkówki – w zależności od potrzeb; - sprawdziany/prace klasowe – min. 2 w semestrze; - odpowiedzi ustne – w zależności od potrzeb - aktywność na lekcji – na bieżąco w ciągu każdej lekcji;

- kontrole zeszytu przedmiotowego – minimum 1 w semestrze (np. przy odpowiedzi ustnej); - kontrole zeszytu ćwiczeń – min. 1 w semestrze; - prace długoterminowe – w zależności od potrzeb. - praca w grupie – w zależności od potrzeb.

Prace pisemne ocenia się następująco: Prace klasowe / sprawdziany / kartkówki 29-0 % ocena niedostateczna 30- 50 % - ocena dopuszczająca 51-74 % - ocena dostateczna 75-89 % - ocena dobra 90- 100% ocena bardzo bobra Wypowiedzi ustne: Oceniana jest zawartość rzeczowa, umiejętność formułowania myśli, stosowanie terminologii geograficznej, zgodność z poziomem wymagań, umiejętność ilustrowania wypowiedzi poprzez wykorzystanie pomocy naukowych lub poprzez wykonanie rysunku, wykresu itp. Kryteria ocen: - celujący – odpowiedź wskazuje na szczególne zainteresowanie przedmiotem, spełniając kryteria oceny bardzo dobrej, wykracza poza obowiązujący program nauczania, zawiera treści ponadprogramowe – własne przemyślenia i oceny; - bardzo dobry – odpowiedź wyczerpująca, zgodna z programem, swobodne operowanie faktami i dostrzeganie związków między nimi; - dobry – odpowiedź zasadniczo samodzielna, zawiera większość wymaganych treści, poprawna pod względem języka, nieliczne błędy, nie wyczerpuje zagadnienia; - dostateczny – uczeń zna najważniejsze fakty, umie je zinterpretować, odpowiedź odbywa się przy niewielkiej pomocy nauczyciela, występują nieliczne błędy rzeczowe; - dopuszczający – niezbyt precyzyjne odpowiedzi na pytania nauczyciela, braki w wiadomościach i umiejętnościach, podanie nazwy zjawiska lub procesu przy pomocy nauczyciela; - niedostateczny – nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności nawet z pomocą nauczyciela, nie udziela odpowiedzi na większość pytań zadanych przez nauczyciela, ma braki w wiadomościach koniecznych.

WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE Z PRZEDMIOTU GEOGRAFIA Uczeń otrzymuje ocenę: Ocena niedostateczna:  nie opanował treści koniecznych, przewidzianych w minimum programowym  ma duże braki w podstawowych wiadomościach, nawet z pomocą nauczyciela nie potrafi ich nadrobić  nie przejawia gotowości do przyswajania nowych wiadomości  nie podporządkowuje się instrukcjom nauczyciela i nie współpracuje z nim  nie korzysta z form pomocy uzupełnienia braków edukacyjnych stworzonych przez szkołę. Ocena dopuszczająca:  opanował treści konieczne, obejmujące najniższy zakres wiadomości i umiejętności, przewidziane w minimum programowym  ma braki w podstawowych wiadomościach, lecz przy pomocy nauczyciela potrafi je nadrabiać  przejawia gotowość do przyswajania nowych wiadomości i poprawy ocen niedostatecznych  podporządkowuje się instrukcjom nauczyciela i współpracuje z nim Ocena dostateczna:  opanował treści podstawowe niezbędne w dalszej nauce  z minimalna pomocą nauczyciela rozwiązuje typowe problemy  analizuje podstawowe zależności  przejawia własną inicjatywę  rozumie treści określone programem nauczania  próbuje porównywać, wnioskować, zajmować stanowisko Ocena dobra:  uczeń opanował materiał na ocenę dobrą  umie samodzielnie pracować z materiałem źródłowym i podręcznikiem  ustnie i pisemnie stosuje terminologię typową dla danego przedmiotu  rozwiązuje typowe problemy z wykorzystaniem metod oraz różnorodnych źródeł informacji  sprawnie pracuje w grupie  dostrzega i wyjaśnia związki zachodzące pomiędzy różnymi procesami na ziemi

Ocena bardzo dobra:  uczeń w wysokim stopniu opanował treści programowe, jednocześnie dopełniając je o wiedzę wykraczającą poza materiał przewidziany dla danej klasy  potrafi samodzielnie interpretować i wyjaśniać fakty i zjawiska  chętnie wyszukuje informacje, wykorzystuje różne źródła  nabyta wiedzę i umiejętności potrafi wykorzystać w praktyce  uczestniczy i uzyskuje dobre wyniki w różnych formach współzawodnictwa Ocena celująca:  uczeń w bardzo wysokim stopniu opanował treści programowe, rozszerzając je o wiadomości wykraczające poza program danej klasy  formułuje oryginalne i przemyślane wnioski, hierarchizuje i selekcjonuje nabywana wiedzę  prowadzi własne prace badawcze, obserwacje pod okiem nauczyciela  aktywnie uczestniczy w różnych formach współzawodnictwa i uzyskuje w nich wysokie wyniki.

Przedmiotowy system oceniania Bliżej Geografii część 1

Tematy lekcji

Ocena dopuszczająca

Ocena dostateczna

Ocena dobra

Ocena bardzo dobra

Ocena celująca

DZIAŁ 1 . MAPA

Uczeń potrafi: 1 . Geograficzny punkt widzenia

2. Mapa źródłem informacji geograficznej 3. Skala mapy

4. Mapa i plan

•definiować pojęcie geografia, środowisko przyrodnicze i geograficzne, •wymienić elementy środowiska przyrodniczego. • podać definicję mapy, • podać przykłady zastosowania mapy. • podać definicję skali, • porównać wielkość skal.

• podać różnice między mapą a planem.

•definiować elementy •podać powiązania środowiska przyrodnimiędzy elementami czego, podawać przykłady, środowiska •podać źródła wiedzy przyrodniczego geograficznej. • i geograficznego.

• omówić korelację • omówić główne geografii z innymi etapy rozwoju dziedzinami nauki, geografii, • podać przykłady osiągnięć • scharakteryzować geografii jako nauki. osiągnięcia geografii jako nauki.

• omówić rodzaje map.

• wymienić i zdefiniować elementy mapy.

• omówić podstawowe elementy, cechy i rodzaje map.

• przedstawić rodzaje odwzorowań i ich zastosowań.

• obliczać odległość rzeczywistą na podstawie mapy.

• przeliczać odległości na podstawie różnych skal, • przeliczać wszystkie rodzaje skal.

• omówić pojęcie generalizacji i jej roli w tworzeniu map, • obliczać skale na podstawie znajomości odległości. • omówić główne rodzaje odwzorowań, • podać przykłady odwzorowań umownych.

• obliczać rzeczywiste powierzchnie, • obliczać skale na podstawie znajomości powierzchni.

• analizować mapę i plan, • orientować mapę w terenie, • zdefiniować siatkę geograficzną i kartograficzną.

•skonstruować prosty plan okolicy, obliczając skalę, •zdefiniować odwzorowanie.

• rozpoznawać rodzaje odwzorowań na podstawie siatek kartograficznych, • analizować mapy i plany, korzystając z programów komputerowych.

5. „Język" mapy

• odczytać wysokość bezwzględną punktu.

• obliczać wysokość względną, • podawać nazwy metod kartograficznych.

• rozpoznawać metody kartograficzne prezentacji treści na mapach.

6. Mapa świata

• wskazać kontynenty i oceany.

• charakteryzować rzeźbę na podstawie mapy.

• wskazać główne obiekty geograficzne na poszczególnych kontynentach.

7. Współrzędne geograficzne

• wskazać na mapie półkulę północna i południową, wschodnią i zachodnią.

• zdefiniować długość i szerokość geograficzną, • opisać cechy południków i równoleżników.

• odczytać położenie punktów na mapie.

• odczytywać rzeźbę na podstawie poziomic, • opisywać środowisko na podstawie mapy. • wskazać położenie państw Europy.

• odczytać położenie obszaru, • opracować trasę podróży, uwzględniając współrzędne geograficzne.

• analizować mapy satelitarne.

• wskazać położenie wielu obiektów geograficznych: przyrodniczych i politycznych. • wytyczyć trasę na podstawie GPS.

DZIAŁ 2. KSZTAŁT I RUCHY ZIEMI Uczeń potrafi: 8. Ziemia we Wszechświecie

9. Kształt i rozmiary Ziemi

10. Ruch obrotowy Ziemi

1 1 . Rachuba czasu

• podać definicję planety i gwiazdy • wymienić kolejno planety Układu Słonecznego. •podać nazwę kształtu Ziemi, •podać długość promienia ziemskiego i równika. • określić kierunek i czas trwania ruchu obrotowego.

• odczytywać czas z map stref czasowych.

• porównać cechy planety i gwiazdy, • wymienić cechy planet wewnętrznych i zewnętrznych.

• opisać geocentryczny i heliocentryczny model budowy Wszechświata.

• porównać model heliocentryczny i geocentryczny, • omówić fazy Księżyca.

• omówić schemat zaćmienia Księżyca i Słońca.

• przedstawić argumenty potwierdzające kulistość Ziemi.

• porównać kształt kulisty i elipsoidalny.

• omówić cechy geoidy.

• podać zasadę wyznaczania geoidy.

• omówić prędkość liniową i kątową ruchu obrotowego, • wymienić następstwa ruchu obrotowego. • rozróżniać pojęcia czasu miejscowego, strefowego i urzędowego.

• scharakteryzować następstwa ruchu obrotowego.

• przedstawić następstwa ruchu w powiązaniu z jego cechami.

• omówić przyczyny i konsekwencje działania siły Coriolisa.

• obliczać różnicę czasu miejscowego na podstawie różnicy długości geograficznej.

• obliczać różnice wszystkich rodzajów czasu, • obliczać położenie na podstawie różnic czasu.

• przedstawić zmianę czasu przy przekraczaniu południka 180°.

Tematy lekcji

Ocena dopuszczająca

Ocena dostateczna

Ocena dobra Uczeń potrafi:

12. Ruch obiegowy Ziemi

• zdefiniować ruch obiegowy Ziemi.

• omówić cechy ruchu obiegowego, • podać daty początków pór roku, • podać daty największego i najmniejszego kąta padania promieni słonecznych w Polsce.

13. Strefy oświetlenia Ziemi

• wymienić strefy oświetlenia Ziemi, • podać nazwę obowiązującego kalendarza.

• podać cechy charakterystyczne, w tym zasięg stref oświetlenia Ziemi.

• podać kąt nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity, • omówić dzienną wędrówkę Słońca w różnych porach roku, w umiarkowanych szerokościach geograficznych. • opisywać oświetlenie Ziemi w ciągu roku w różnych szerokościach geograficznych, • obliczać kąt padania promieni słonecznych w dniach przesileń i równonocy w strefie umiarkowanej.

Ocena bardzo dobra

Ocena celująca

• zdefiniować aphelium • odczytywać położenie i peryhelium. Słońca na tle gwiazdozbiorów Zodiaku, • omówić następstwa ruchu obiegowego.

• obliczać kąt padania promieni słonecznych w dniach przesileń i równonocy w strefie międzyzwrotnikowej.

• rozpoznawać położenie miejsca po dziennej wędrówce Słońca w dniach przesileń i równonocy.

DZIAŁ 3. SFERY ZIEMI 14. Zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi

• scharakteryzować troposferę, • obliczyć temperaturę średnią i amplitudę dobową i roczną.

• wymienić warstwy • analizować roczną atmosfery, amplitudę temperatury • omówić zależność powietrza. temperatury od szerokości geograficznej.

15. Wiatr wieje i wieje...

• zdefiniować niż i wyż atmosferyczny, oraz ciśnienie atmosferyczne i wiatr.

• przedstawić ruch powietrza w układach barycznych na półkuli północnej, • podać nazwy wiatrów i obszary ich występowania: pasaty, monsuny, bryza, fen.

• scharakteryzować: pasaty, monsuny, bryzę, wiatr fenowy, • scharakteryzować cyrkulację powietrza w strefie międzyzwrotnikowej.

• omówić przyczyny • przedstawić zróżnicowania mechanizm temperatury powietrza na powstawania kuli ziemskiej. efektu cieplarnianego i problem dziury ozonowej. • omówić globalną • omówić wpływ cyrkulację powietrza, poszczególnych • wyjaśnić przyczyny rodzajów wiatrów na odchylania kierunków klimat. wiatrów.

16. Dlaczego pada?

• wymienić warunki powstawania chmur i opadów.

17. Pogoda i klimat

• definiować pogodę i klimat.

18. Zróżnicowanie klimatyczne naszej planety

• wymienić strefy klimatyczne.

19. Woda na Ziemi - hydrosfera

• wymienić elementy hydrologiczne, • podać przykłady wykorzystania wody w życiu i gospodarce człowieka. • zdefiniować skałę, •podać główne grupy skał.

20. Co mamy pod nogami? Twardy jak skała 21. Litosfera

• podać główne warstwy wnętrza Ziemi, • zdefiniować płytę litosfery i podać przykład.

• rozróżnić podstawowe grupy chmur, • wskazać na Ziemi miejsca o największych i najmniejszych sumach opadów rocznych. • omówić elementy meteorologiczne i składniki klimatu. •omówić czynniki klimatotwórcze, •analizować wykresy klimatyczne.

• zdefiniować poszczególne elementy hydrologiczne.

• podać i zaklasyfikować do głównych grup skał przykłady skał ważnych dla gospodarki. • omówić budowę litosfery, • wskazać płyty litosfery.

• przedstawić rodzaje opadów (konwekcyjne, orograficzne, frontalne), • przedstawić warunki, w których dochodzi do pustynnienia.

• wyjaśnić przyczyny • zdefiniować zróżnicowania sum wilgotność opadów rocznych bezwzględną i względną, i rocznego rozkładu temperaturę opadów na świecie, punktu rosy, • podać przyczyny poziom powstania wskazanych kondensacji. pustyń świata.

• analizować i konstruować wykresy klimatyczne.

• analizować mapy synoptyczne.

•podać zasięg stref klimatycznych, •konstruować wykresy klimatyczne.

• charakteryzować poszczególne strefy klimatyczne.

•opisać ruchy wody •analizować wpływ morskiej, prądów morskich na •podać przykłady typów środowisko wybrzeży, genetycznych jezior, •rozpoznawać na mapie •definiować pojęcia typy mórz. związane z siecią rzeczną. • wyjaśnić pojęcie • klasyfikować i omówić podział i rozpoznawać skały surowców mineralnych. wszystkich grup, podać ich zastosowanie. • omówić zjawiska na granicach płyt litosfery, • wymienić główne wydarzenia w poszczególnych

• omówić przyczyny ruchu płyt litosfery, • wymienić orogenezy, podać rodzaje gór z

• na podstawie zdjęć satelitarnych prognozować pogodę. • wskazywać zależność działalności gospodarczej człowieka od klimatu, • scharakteryzować klimat miasta. • analizować oceany pod względem zróżnicowania zasolenia, • rozpoznawać typy źródeł. • omówić metamorfizm i jego znaczenie. • omówić wydarzenia poszczególnych er, • omówić ruchy epejrogeniczne i izostatyczne.

erach dziejów Ziemi.

przykładami i ich charakterystyczne cechy.

Tematy lekcji

Ocena dopuszczająca

Ocena dostateczna

Ocena dobra

Ocena bardzo dobra

Ocena celująca

DZIAŁ 4. RZEŹBIARZE LĄDÓW Uczeń potrafi: 22. Siły drzemiące we wnętrzu Ziemi

• wymienić czynniki kształtujące rzeźbę powierzchni, • zdefiniować wulkanizm.

• opisać i zdefiniować elementy budowy wulkanu. • podać przykłady wulkanów, • zdefiniować obszary sejsmiczne i asejsmiczne.

• wskazać obszary sejsmiczne i występowania czynnych wulkanów na świecie.

• dostrzegać zależności między granicami płyt litosfery i obszarami aktywności sejsmicznej i wulkanicznej

23. Rola wód w kształtowaniu krajobrazu

• podać przykłady rzeźby ukształtowanej przez wodę.

• scharakteryzować rzeźbotwórczą działalność rzeki w poszczególnych odcinkach (erozja, akumulacja).

24. Wędrujące wydmy

• określić czynniki sprzyjające działalności wiatru.

• wymienić elementy rzeźby w poszczególnych odcinkach biegu rzeki, • rozróżnić wybrzeża erozyjne i akumulacyjne. • zdefiniować akumulacyjną i erozyjną działalność wiatru, • podać przykłady form eolicznych.

25. Lodowce

• zdefiniować lodowiec górski i kontynentalny, • podpisać elementy lodowca górskiego.

• omówić warunki powstawania lodowców

• podać przykłady form erozyjnej i akumulacyjnej lodowca górskiego i kontynentalnego.

• omówić rzeźbotwórczą działalność morza, (abrazja, akumulacja), • podać przyczyny powstawania podstawowych typów wybrzeży. • omówić powstawanie • przedstawić wiatrowych form zróżnicowanie erozyjnych (wskutek wydm na świecie korazji, deflacji) i form i w Polsce. akumulacyjnych, • podać przykłady regionów aktywnej działalności wiatru. • charakteryzować formy • wskazać zasięgi polodowcowe lodowca zlodowaceń na świecie, górskiego i podając przykłady kontynentalnego, podając współczesnych form przykłady. polodowcowych.

• klasyfikować formy eoliczne, • rozpoznawać wydmy: paraboliczną i barchan.

• wskazać nieczynne wulkany w Polsce, podając czas ich aktywności, • przygotować opisy wybuchów wulkanów w czasach historycznych. • omówić powstawanie atoli, • omówić rozwój polskiego wybrzeża.

Przedmiotowy system oceniania Bliżej Geografii część 2 Tematy lekcji

Ocena dopuszczająca

Ocena dostateczna

Ocena dobra

Ocena bardzo dobra

Ocena celująca

DZIAŁ 1 . POŁOŻENIE I ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE POLSKI Uczeń potrafi: 1. Położenie Polski 2. Przeszłość geologiczna Polski 3. Lądolód i polskie pojezierza 4. Od Bałtyku po szczyty Tatr 5. Bogactwo skał i minerałów

6. Klimat Polski 7. Jaka pogoda w górach? 8. O rzekach i jeziorach 9. Głęboko ukryty skarb 10. W „Raju"

• wskazać Polskę na mapie Europy; • wskazać swoje województwo na mapie administracyjnej; • nazwać i określić zasięg struktur tektonicznych występujących w Polsce; • wskazać krainy geograficzne w pasach rzeźby; • wymienić główne różnice w rzeźbie regionów Polski; • wymienić podstawowe grupy skał, podać przykłady. • odczytywać wartości temperatury powietrza i opadów na mapach; • podać nazwy wiatrów występujących w Polsce; • wskazywać na mapie wybrane elementy hydrologiczne Polski;

• wskazać wszystkie województwa; • podać przykłady konsekwencji rozciągłości południkowej i równoleżnikowej Polski; • podać erę, w której powstały poszczególne struktury tektoniczne; • wskazać regiony geograficzne Polski; • przypisywać formy powierzchni do regionów, w których występują; • podać zastosowanie skał występujących w Polsce. • opisać cechy mas powietrza, kształtujących klimat Polski; • wskazać na mapie dział wodny i dorzecze oraz rzeki główne; • przedstawić zbiorowiska roślinne w Polsce;

• wymienić sąsiadów Polski; • wymienić konsekwencje rozciągłości południkowej i równoleżnikowej Polski; • podać orogenezy i przykłady gór, które powstały w czasie ich trwania; • wskazać ważniejsze rzeki, jeziora, zatoki; • charakteryzować podstawowe formy powierzchni; • omówić genezę głównych surowców Polski.

• scharakteryzować konsekwencje rozciągłości południkowej i równoleżnikowej Polski; • charakteryzować góry poszczególnych orogenez; • wskazać na mapie Polski podane obiekty geograficzne; • omówić rzeźbę powierzchni Polski; • omówić występowanie surowców mineralnych Polski.

• podać kierunki napływu mas powietrza oraz regionów, w których powstają; • wyznaczać zlewiska; • wyjaśnić proces powstawania gleby;

• obliczać średnie wartości temperatury powietrza, amplitudy temperatury i sum opadów; • analizować klimatogramy; • wskazać zlewiska, w których położona jest Polska;

• obliczać konsekwencje rozciągłości południkowej i równoleżnikowej Polski; • charakteryzować budowę geologiczną poszczególnych jednostek tektonicznych; • omówić genezę poszczególnych form powierzchni, występujących w Polsce; • rozpoznawać wskazane skały. • opisać cechy przejściowego klimatu Polski; • wyjaśnić przyczyny występowania wód podziemnych w Polsce; • podać przykłady reliktów i endemitów;

11. Tam, gdzie knieja • wskazać na mapie wy• omówić cechy wybranestępowanie różnych szumi go krajobrazu. typów gleb; 12. Gleby Polski • wskazać główne 13. Krajobrazy zbiorowiska leśne; naturalne • wymienić typy krajobrazu. i antropogeniczne

• przedstawić strukturę gatunkową zbiorowisk roślinnych Polski; • podawać przykłady poszczególnych typów krajobrazów.

• określić miejsca występowania wód podziemnych w Polsce; • omówić genezę wybranej gleby; • omówić cechy wszystkich typów krajobrazów z przykładami.

• przygotować prezentację multimedialną o wybranym typie krajobrazu.

• omówić tendencje zmian liczby ludności Polski; • podać przyczyny wyżów i niżów demograficznych; • analizować zmiany przyrostu naturalnego własnego regionu; • analizować wskaźnik bezrobocia w poszczególnych regionach Polski; • omówić konsekwencje migracji; • analizować zmiany w osadnictwie wiejskim i miejskim; • podać przyczyny rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce;

• prognozować zmiany liczby ludności Polski, podając skutki; • podać następstwa zmian liczby ludności i struktury ludności Polski; • wskazać możliwości rozwiązywania problemu bezrobocia; • porównać dawne i obecne przyczyny migracji Polaków; • wskazać przykłady wpływu mniejszości narodowych i grup etnicznych na rozwój kultury narodowej; • porównywać typy wsi;

DZIAŁ 2. LUDNOŚĆ POLSKI Uczeń potrafi: 14. Ludność Polski na tle Europy i świata 15. Rozmieszczenie ludności Polski 16. Ubywa nas czy przybywa? 17. Zróżnicowanie ludności Polski 18. Szukam pracy 19. Wielkie migracje Polaków 20. Przeprowadzam się 21. Polskie miasta i wsie 22. Grupy etniczne i mniejszości narodowe w Polsce 23. Obywatel Polski - obywatel Europy

• na podstawie zestawień statystycznych odczytywać liczbę ludności Polski w różnych okresach; • definiować przyrost naturalny i rzeczywisty; • odczytać z różnych wykresów strukturę ludności; • definiować pojęcia związane z migracjami; • wskazywać większe miasta Polski; • określać funkcje miasta i wsi; • podać przykłady grup etnicznych i mniejszości narodowych w Polsce.

• określić miejsce Polski w Europie pod względem liczby ludności; • odczytywać mapę gęstości zaludnienia w Polsce; • wskazywać obszary o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym i rzeczywistym; • analizować strukturę ludności w Polsce; • podać przykłady fal migracyjnych w Polsce; • zdefiniować zespoły miejskie, podać przykłady; • wskazać na mapie Polski występowanie grup etnicznych i mniejszości narodowych; • wskazać skupiska Polonii na świecie;

• wskazać na wykresach demograficznych okresy wyżów i niżów demograficznych; • wykonać wykres przedstawiający zmiany liczby ludności; • podać przyczyny zróżnicowania przyrostu naturalnego Polski; • podać przyczyny bezrobocia w Polsce; • omówić przyczyny migracji i wyjaśnić ich rozmieszczenie; • opisać funkcje wybranych miast Polski; • omówić typy wsi; • scharakteryzować wybrane grupy etniczne i mniejszości narodowe;

Tematy lekcji

Ocena dopuszczająca

Ocena dostateczna

Ocena dobra

• wskazać państwa należące • przedstawić korzyści wynikające z wstąpienia do Unii Europejskiej. Polski do Unii Europejskiej.

Ocena bardzo dobra • przedstawić obszary współpracy państw członkowskich Unii Europejskiej.

Ocena celująca • analizować przestrzenny rozwój przykładowego miasta; • oceniać działania podejmowane przez Unię Europejską.

DZIAŁ 3. GŁÓWNE ZAGADNIENIA GOSPODARCZE POLSKI Uczeń potrafi: 24. Gospodarka narodowa 25. Funkcje rolnictwa i czynniki przyrodnicze jego rozwoju 26. Czynniki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa 27. Uprawa roślin i chów zwierząt w Polsce 28. Rybołówstwo w Polsce 29. Przemysł i jego funkcje 30. Przemysł energetyczny

• wymienić sektory gospodarki narodowej; • wymienić czynniki wpływające na rozwój rolnictwa.

• podać przykład miernika stanu gospodarki; • wykonać i analizować wykres użytkowania ziemi.

• analizować strukturę • omówić wskaźniki • analizować problemy zasiewów i wielkość rozwoju gospodarczego; polskiego rolnictwa; produkcji rolniczej; • porównać poziom • omówić perspektywy • omówić warunki naturalne gospodarczy państw rozwoju polskiego rolnictwa wybranych świata na podstawie rolnictwa. regionów Polski. wskaźników. • podać przyczyny • na podstawie wskaźników • analizować problemy występowania upraw porównywać polskiego rybołówstwa. roślin i chowu zwierząt w rolnictwo Polski z określonych regionach. rolnictwem innych państw.

• zdefiniować zbiory i plony; • wymienić formy użytkowania ziemi w Polsce.

• omówić na podstawie mapy rozmieszczenie upraw roślin i chowu zwierząt w Polsce.

• podać zadania poszczególnych gałęzi przemysłu; • wymienić surowce wykorzystywane w poszczególnych gałęziach;

• na podstawie wskaźników • omówić występowanie ocenić produkcję surowców mineralnych przemysłową Polski; i ich zastosowanie • omówić występowanie w poszczególnych surowców energetycznych gałęziach przemysłu; w Polsce;

• podać konsekwencje • analizować problemy obecnej sytuacji przemysłu polskiego przemysłu; Polski, wynikające z • omówić perspektywy powojennej historii rozwoju polskiejego rozwoju; go przemysłu;

31. Okręgi • wskazać główne okręgi przemysłowe w Polsce przemysłowe Polski. 32. Przemysł zaawansowanych technologii 33. Rola usług • dokonać podziału usług w gospodarce Polski na rodzaje; 34. Transport • wymienić rodzaje transi łączność portu i łączności.

• na podstawie wykresów omówić strukturę wybranych okręgów przemysłowych.

• omówić znaczenie • na podstawie wskaźników • porównać poziom usług; ocenić poziom transportu i łączności • odczytywać z mapy szlaki transportu i łączności Polski z innymi i główne węzły transportu; w Polsce. państwami. • omówić znaczenie komunikacji w gospodarce.

• zaproponować nowe kierunki rozwoju usług i komunikacji w Polsce.

35. Atrakcje • wymienić regiony turystyczne Polski Polski o szczególnych 36. Wakacje w Polsce walorach turystycznych; 37. Stan środowiska • podać przykłady 38. Ochrona obiektów wpisanych przyrody na Listę Światowego 39. Polska Dziedzictwa UNESCO gospodarka w Polsce;

• na podstawie wskaźników oceniać natężenie ruchu turystycznego; • omówić walory turystyczne wybranego regionu; • wskazać obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce; • podać zagrożenia środowiska przyrodniczego Polski.

• porównać obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce z obiektami w innych krajach; • podać propozycje działań zmierzających do poprawy warunków środowiska przyrodniczego Polski; • opisać walory parków narodowych w Polsce.

• podać przykłady negatywnego wpływu człowieka na środowisko przyrodnicze; • wymienić formy ochrony przyrody.

• omówić przyczyny rozwoju wybranych okręgów przemysłowych.

• ocenić stopień zagospodarowania turystycznego poszczególnych regionów; • opisać wybrany obiekt spośród wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO; • na podstawie map ocenić stopień zmian środowiska przyrodniczego; • wymienić i wskazać na mapie przykłady form ochrony przyrody.

• charakteryzować nowoczesne gałęzie przemysłu.

• opracować trasę turystyczną we własnym regionie; • uzasadnić wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO polskich obiektów; • opisać walory wybranego parku narodowego; • porównać gospodarkę centralnie planowaną z wolnorynkową.

• uzasadnić tworzenie specjalnych stref ekonomicznych.

Tematy lekcji

Ocena dopuszczająca

Ocena dostateczna

Ocena dobra

Ocena bardzo dobra

Ocena celująca

DZIAŁ 4. WYBRANE REGIONY POLSKI Uczeń potrafi: 40. Pieniny • wskazywać na mapie 41. Wyżyna Lubelska omawiane regiony; 42. Nizina • przypisywać regiony Mazowiecka do pasów rzeźby po43. Pojezierze wierzchni; Pomorskie • podać ważną rzekę, 44. Pobrzeże główne miasto i Gdańskie wyróżniającą cechę 45. Morze Bałtyckie regionu. 46. Twój region

• omówić wyróżniające region cechy klimatu; • wymienić formy rzeźby regionu; • podać główne procesy kształtujące wybrane elementy środowiska danego regionu; • wymienić główne formy działalności człowieka.

• analizować pochodzenie rzeźby danego regionu; • podać zasoby naturalne; • analizować strukturę ludności regionu na tle Polski.

• dostrzegać związki • zaproponować przyczynowo-skutkowe działania wpływające zachodzące w środowisku na rozwój społecznogeograficznym -gospodarczy danego danego regionu. regionu.

DZIAŁ 5. SĄSIEDZI POLSKI Uczeń potrafi: 47. Polska i jej sąsiedzi 48. Środowisko przyrodnicze Polski i jej sąsiadów 49. Gospodarka Polski i jej sąsiadów 50. Kim są nasi sąsiedzi? 51. Współczesne Niemcy 52. Niepodległa Ukraina 53. Rosja - od Morza Bałtyckiego po Ocean Spokojny 54. Współczesna Rosja

• wskazać i opisać położenie • wymienić główne atrakcje danego państwa; turystyczne państw • wskazać stolicę państw sąsiadujących z Polską. sąsiadujących z Polską.

• omówić podobieństwa i różnice kulturowe pomiędzy państwami sąsiadującymi z Polską.

• wybrać spośród krajów sąsiadujących z Polską państwa należące do Unii Europejskiej i NATO.

• przedstawić zmiany polityczne i gospodarcze, zachodzące w regionie.

• na podstawie diagramów i danych statystycznych odczytywać strukturę demograficzną sąsiadów Polski.

• przedstawić cechy środowiska przyrodniczego, wyróżniające dane państwo. • przedstawić historię przemian politycznych w regionie; • wskazać wspólne dla państw naszego regionu problemy demograficzne, gospodarcze i dotyczące ochrony środowiska.

• omówić euroregiony i ich rolę w kształtowaniu więzi transgranicznych. • zaproponować wspólne działania dotyczące ochrony środowiska przyrodniczego w regionie.

Przedmiotowy system oceniania Bliżej Geografii cześć 3

Tematy lekcji

Ocena dopuszczająca

Ocena dostateczna

Ocena dobra

Ocena bardzo dobra

Ocena celująca

DZIAŁ 1 . EUROPA. RELACJE PRZYRODA – CZŁOWIEK 1 . Stary Kontynent – Europa

2. Jedna Europa – wiele narodów

3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera?

5. Zimna wyspa na morzu ognia – Islandia

Uczeń potrafi: • wskazać na mapie • wskazać na mapie • przedstawić cechy podstawowe jednostki jednostki środowiska przyrodniczego fizycznogeograficzne fizycznogeograficzne wyróżniające Europy; Europy, największe rzeki Europę na tle innych • wymienić podstawowe i jeziora; kontynentów. cechy charakterystyczne • przedstawić podstawośrodowiska przyrodniczego we cechy Europy. charakterystyczne środowiska przyrodniczego Europy. • wskazać na mapie • podać przykłady • wyjaśnić przyczyny politycznej państwa świadczące o dużym zróżnicowania ludów Europy. zróżnicowaniu ludów Europy. Europy. • wskazać na mapie • wyjaśnić przyczyny • scharakteryzować działania Europy przykładowe wybranych konfliktów ograniczające miejsca konfliktów narodowościowych. konflikty narodowościowe. narodowościowych. • wskazać na mapie po• przedstawić cechy • przedstawić najważniejsze litycznej państwa charakterystyczne cechy gospodarek skandynawskie. środowiska poszczególnych państw przyrodniczego skandynawskich. państw skandynawskich. • wymienić elementy środowiska przyrodniczego Islandii wpływające na specyfikę tego kraju.

• scharakteryzować wybrane elementy środowiska przyrodniczego Islandii wpływające na specyfikę tego kraju.

• wyjaśnić genezę • scharakteryzować poszczególnych elementów wyjątkowe zjawiska środowiska przyrodniczego przyrodnicze w Europie Europy. i wyjaśnić ich pochodzenie.

• podać przykłady państw • przedstawić historyczne o dużym wewnętrznym uwarunkowania zróżnicowaniu językowym współczesnej sytuacji i kulturowym. demograficznej Europy. • przedstawić historyczne • przedstawić procesy uwarunkowania integracyjne w Europie. współczesnej sytuacji politycznej Europy. • wyjaśnić genezę krajobrazu • przedstawić historyczne Europy Północnej; uwarunkowania • wyjaśnić przyczyny współczesnej sytuacji sukcesu gospodarczego polityczno-gospodarczej państw skandynawskich. państw skandynawskich. • wyjaśnić genezę • wyjaśnić zależność między • przedstawić historyczne wybranych elementów gospodarką Islandii uwarunkowania środowiska przyrodniczego a warunkami środowiska współczesnej sytuacji Islandii. przyrodniczego. polityczno-gospodarczej państwa.

6. Europa Zachodnia

• wskazać na mapie Europy ważne regiony przemysłowe i rolnicze.

7. Światowa metropolia – Londyn

• zlokalizować na mapie Londyn i wymienić jego podstawowe funkcje; • przedstawić zalety i wady życia w wielkim mieście. • wskazać na mapie Alpy i państwa, w granicach których leży ten łańcuch górski.

8. Na narty w Alpy

• wyjaśnić pojęcia: restrukturyzacja, rolnictwo intensywne, współpraca transgraniczna.

• przedstawić związki między warunkami środowiska a gospodarką wybranych regionów Europy Zachodniej.

• scharakteryzować przemiany gospodarcze drugiej połowy XX wieku.

• wymienić główne cechy światowych metropolii; • scharakteryzować społeczeństwo Londynu.

• opisać funkcje społeczno- • przedstawić zależność -gospodarcze Londynu rozwoju Londynu od jako miasta. warunków środowiska przyrodniczego.

• wymienić główne cechy środowiska przyrodniczego Alp.

• scharakteryzować genezę • przedstawić zależność powstania górotworu Alp. rozwoju gospodarczego Szwajcarii od warunków środowiska przyrodniczego Alp.

9. Spadkobiercy Greków i Rzymian

• wskazać na mapie europejskie państwa leżące nad Morzem Śródziemnym.

• opisać główne walory środowiska przyrodniczego basenu Morza Śródziemnego.

• przedstawić genezę rzeźby i warunki klimatyczne w państwach basenu Morza Śródziemnego.

• scharakteryzować problemy społeczno-gospodarcze państw basenu Morza Śródziemnego.

10. Atrakcje turystyczne Europy

• podać przykłady państw europejskich o dużych walorach turystycznych.

• wyjaśnić pojęcia związane z turystyką.

1 1 . Europa przyszłości

• wskazać na mapie • podać przykłady działań obszary o dużych zmianach na rzecz poprawy środowiska stanu środowiska przyrodniczego. przyrodniczego.

• scharakteryzować walory • scharakteryzować przyrodnicze wybranego walory przyrodnicze regionu turystycznego wskazanego regionu Europy. turystycznego Europy. • scharakteryzować • przedstawić przykłady działania na rzecz poprawy współpracy stanu środowiska międzynarodowej w celu przyrodniczego. poprawienia stanu środowiska przyrodniczego.

• przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej państw Europy Zachodniej. • scharakteryzować inną niż Londyn europejską metropolię.

• podać przykład państwa alpejskiego (innego niż Szwajcaria), wskazując na zależność rozwoju od środowiska przyrodniczego Alp. • podać przykład państwa śródziemnomorskiego (innego niż Włochy), wskazując na zależność jego rozwoju od środowiska przyrodniczego. • zaproponować sposób promocji wybranego regionu Europy. • wyjaśnić wpływ krajów europejskich na stan środowiska przyrodniczego w Polsce.

Tematy lekcji

Ocena dopuszczająca

12. Widok ze szczytów Himalajów

• wskazać na mapie podstawowe jednostki fizycznogeograficzne Azji; • wymienić podstawowe cechy charakterystyczne środowiska przyrodniczego.

13. Azja wczoraj i dziś

• wskazać na mapie politycznej państwa Azji.

14. Chiny

• wymienić charakterystyczne elementy środowiska przyrodniczego Chin.

15. „Wyprodukowano w Chinach"

• podać różnice między gospodarką rynkową i planowaną centralnie.

16. Kraj Kwitnącej Wiśni

• wymienić charakterystyczne elementy środowiska przyrodniczego Japonii wpływające na specyfikę tego kraju.

Ocena dostateczna DZIAŁ 2. AZJA

Ocena dobra

Ocena bardzo dobra

Ocena celująca

– KONTYNENT REKORDÓW

Uczeń potrafi: • wskazać na mapie jednostki • przedstawić wyróżniające fizycznogeograficzne Azji, się na tle innych największe kontynentów cechy rzeki i jeziora; środowiska przyrodni• scharakteryzować czego Azji. podstawowe cechy charakterystyczne środowiska przyrodniczego Azji. • scharakteryzować • podać przykłady cywilizacje starożytne świadczące o dużym wywodzące się z Azji; zróżnicowaniu ludów Azji. • wskazać miejsca konfliktów narodowościowych w Azji. • scharakteryzować wybrane • wyjaśnić genezę elementy środowiska wybranych elementów przyrodniczego środowiska Chin wpływające na przyrodniczego specyfikę tego kraju; Chin wpływających na • dokonać analizy wskaźnika specyfikę tego kraju; urodzeń i zgonów • podać przyczyny obecnej Chin. sytuacji demograficznej kraju. • podać definicje terminów: • scharakteryzować kapitał zagraniczny, siła gospodarkę Chin. robocza, globalne ocieplenie. • scharakteryzować wybrane • wyjaśnić genezę elementy środowiska wybranych elementów przyrodniczego środowiska Japonii. przyrodniczego Japonii.

• wyjaśnić genezę poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego Azji.

• scharakteryzować wyjątkowe zjawiska przyrodnicze w Azji i wyjaśnić ich pochodzenie.

• podać przyczyny wskazanych konfliktów w Azji; • wymienić działania podjęte w celu zlikwidowania tych konfliktów. • wyjaśnić zależność gospodarki Chin od warunków środowiska przyrodniczego; • przedstawić konsekwencje obecnej sytuacji demograficznej Chin.

• przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji demograficznej Azji.

• przedstawić problemy społeczne wynikające z przemian gospodarczych w Chinach.

• przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej Chin. • przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej Japonii.

• wyjaśnić zależność gospodarki Japonii od warunków środowiska przyrodniczego; • scharakteryzować gospodarkę Japonii.

• przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji demograficznej Chin.

17. Azja Południowo-wschodnia

18. Między Indusem a Gangesem

19. Bliski Wschód

• opisać warunki naturalne • przedstawić walory Azji Południowoturystyczne państw Azji -Wschodniej; Południowo-Wschodniej. • podać przykłady biednych i bogatych państw regionu. • wyjaśnić pojęcia: • scharakteryzować przyrost naturalny, zróżnicowanie etniczne, eksplozja demograficzna, językowe, religijne kasty. społeczeństwa Indii • wskazać na mapie politycznej państwa Bliskiego Wschodu.

• wyjaśnić związki między warunkami środowiska przyrodniczego a gospodarką wybranych regionów Azji Południowo-Wschodniej.

• opisać przemiany gospodarcze w Azji Południowo-Wschodniej w drugiej połowie XX wieku.

• przedstawić dysproporcje warunków życia ludności w Indiach.

• podać przyczyny niskiego rozwoju społeczno-gospodarczego Indii.

• opisać warunki środowiska • przedstawić zróżnicowanie • wyjaśnić przyczyny etniczne i religijne przyrodniczego i skutki konfliktów na Bliskiego Wschodu; na Bliskim Wschodzie. Bliskim Wschodzie. • wskazać przykłady konfliktów.

DZIAŁ 3. OD RÓWNIKA DO BIEGUNÓW 20. Bliżej Czarnego Lądu

21. Co urośnie na pustyni?

22. Na pomoc Afryce

• wymienić charakterystyczne elementy środowiska przyrodniczego Afryki. • wskazać obszary nadwyżek i niedoborów wody. • określić wartości przyrostu naturalnego w Afryce.

Uczeń potrafi: • przedstawić • wyjaśnić genezę charakterystyczne wybrane wybranych elementów elementy środowiska środowiska przyrodniczego Afryki. przyrodniczego Afryki. • podać nazwy roślin • opisać problemy rolnicuprawnych Afryki; twa Afryki. • podać sposoby gospodarowania w Afryce. • przedstawić główne problemy Afryki; • wskazać regiony głodu w Afryce.

• analizować przyczyny głodu w Afryce.

• wyjaśnić zależności między elementami środowiska przyrodniczego Afryki. • wyjaśnić przyczyny problemów rolnictwa w Afryce. • przedstawić sposoby rozwiązania problemu głodu i ocenić ich skuteczność.

• przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej państw Azji Południowo-Wschodniej. • przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej państwa. • przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej państw Bliskiego Wschodu.

• scharakteryzować wyjątkowe zjawiska przyrodnicze w Afryce i wyjaśnić ich pochodzenie. • przedstawić przykłady pomocy międzynarodowej dla społeczeństwa Afryki i ocenić ich skuteczność. • przedstawić wskazane problemy Afryki (konflikty, choroby).

Tematy lekcji 23. Ameryka Łacińska i Północna

24. Co z płucami Ziemi?

25. Wielkie miasta Ameryki Południowej

26. Stany Zjednoczone Ameryki

27. Potęga gospodarcza świata

Ocena dopuszczająca • wskazać na mapie główne jednostki fizycznogeograficzne Ameryki Północnej i Łacińskiej; • podać przykłady państw biednych i bogatych. • wskazać na mapie główne jednostki fizycznogeograficzne Ameryki Południowej; • scharakteryzować las równikowy. • wskazać wielkie miasta Ameryki Południowej; • zdefiniować pojęcie urbanizacji.

• wskazać na mapie megalopolis i większe miasta w Stanach Zjednoczonych; • wymienić elementy środowiska przyrodniczego Stanów Zjednoczonych wpływające na specyfikę tego kraju. • wyjaśnić pojęcie: technopolia i podać przykład.

Ocena dostateczna

Ocena dobra Uczeń potrafi: • opisać warunki naturalne • scharakteryzować cechy Ameryki Północnej środowiska przyrodniczego regionu; i Łacińskiej; • podać przyczyny • określić wartość przyrostu wysokiego przyrostu naturalnego państw naturalnego w Ameryce Ameryki Środkowej. Środkowej. • opisać warunki naturalne Ameryki Południowej; • przedstawić znaczenie lasu równikowego dla Ziemi. • wymienić problemy wielkich miast Ameryki Południowej.

• scharakteryzować elementy środowiska przyrodniczego Stanów Zjednoczonych.

• wymienić cechy wybranej nowoczesnej gałęzi przemysłu.

Ocena bardzo dobra • określić związki między warunkami środowiska przyrodniczego a gospodarką Ameryki Północnej i Łacińskiej.

Ocena celująca • przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej państw Ameryki Północnej i Łacińskiej.

• scharakteryzować wody • określić związki między • przedstawić szanse powierzchniowe Ameryki warunkami środowiska i zagrożenia związane Południowej; przyrodniczego a z kontynuacją obecnej • przedstawić piętrowość gospodarką Ameryki polityki gospodarczej roślinną lasu Południowej. państw Ameryki równikowego. Południowej. • podać przyczyny i skutki • wyjaśnić wpływ warunków • przedstawić historyczne urbanizacji pozornej; środowiska uwarunkowania • scharakteryzować przyrodniczego współczesnej sytuacji zróżnicowanie etniczne na lokalizację polityczno-gospodarczej społeczeństwa Ameryki i funkcjonowanie miast państw Ameryki Południowej. w Ameryce Południowej. Południowej. • wyjaśnić genezę • wyjaśnić zależność • przedstawić historyczne wybranych elementów gospodarki Stanów uwarunkowania środowiska Zjednoczonych od współczesnej sytuacji przyrodniczego Stanów warunków środowiska demograficznej Stanów Zjednoczonych; przyrodniczego. Zjednoczonych. • podać przyczyny zróżnicowania gęstości zaludnienia na obszarze Stanów Zjednoczonych. • opisać warunki rozwoju nowoczesnych gałęzi przemysłu w Stanach Zjednoczonych.

• przedstawić rolę usług w gospodarce Stanów Zjednoczonych.

• określić wpływ kryzysu finansowego 2007–2009 na gospodarkę Stanów Zjednoczonych.

28. Australia

• wymienić elementy środowiska przyrodniczego Australii wpływające na specyfikę tego kontynentu.

• wyjaśnić genezę • wyjaśnić zależności • podać przykłady wybranych elementów między elementami charakterystycznych środowiska przyrodniczego środowiska przyrodniczego zjawisk przyrodniczych Australii; a gospodarką w Australii i wyjaśnić • scharakteryzować Australii. ich pochodzenie. rolnictwo Australii.

29. Oceania

•

• wyjaśnić genezę wysp Oceanii; • scharakteryzować klimat i roślinność wysp Oceanii.

•

30. Najzimniejsze regiony Ziemi

• •

• przedstawić wybrane elementy środowiska przyrodniczego Australii; • wskazać najważniejsze działy gospodarki Australii. wskazać i nazwać cztery • wyjaśnić pochodzenie archipelagi wysp Oceanii; wysp Oceanii. wymienić elementy środowiska przyrodniczego Oceanii wpływające na specyfikę tego regionu. wyjaśnić pojęcia: • podać cechy środowiska Antarktyda, Antarktyka, przyrodniczego Arktyki Arktyka; i Antarktyki. wskazać na mapie Antarktydę, Antarktykę, Arktykę.

• scharakteryzować gospodarkę na wyspach Oceanii.

• przedstawić historyczne uwarunkowania współczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej państw Oceanii.

• wyjaśnić przyczyny • opisać działania człowieka • przedstawić historię występowania na obszarach odkryć polarnych. specyficznych warunków podbiegunowych. środowiska przyrodniczego na obszarach podbiegunowych.

(Kryteria opracowano w oparciu o materiały Wydawnictwa WSiP)