PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z GEOGRAFII dla klas I-III

1. ZADANIA PRZEDMIOTOWEGO SYSTEMU OCENIANIA: • zebranie informacji niezbędnych nauczycielowi w nieustannym dostosowywaniu swoich działań dydaktycznych do zmieniających się warunków, potrzeb i możliwości rozwojowych ucznia. • dostarczenie rodzicom bieżącej informacji o poziomie wiadomości i umiejętności ich dzieci. • motywowanie uczniów do systematycznej i efektywnej pracy. • pomaganie uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju przez zwracanie uwagi na jego sukcesy i porażki. • rozwijanie poczucia odpowiedzialności ucznia za jego osobiste postępy. 2. CECHY SYSTEMU OCENIANIA: Aby powyższe zadania zostały w pełni zrealizowane, ocena osiągnięć uczniów musi być: • trafna - zgodność ocenianych wiadomości i umiejętności ucznia z określonymi w programie osiągnięciami i treściami, • jawna i zrozumiała - uczniowie muszą wiedzieć, czego się od nich oczekuje i znać wszystkie sposoby oceniania, • rzetelna - maksymalne wyeliminowanie subiektywizmu, • motywująca - ocena i stosowane narzędzia oceny powinny zachęcać ucznia do prezentowania jego kreatywności, • ciągła i systematyczna - ocena powinna skłaniać zarówno ucznia, jak i nauczyciela do refleksji na temat dotychczasowej pracy i uczenia się, • poddawana ewaluacji - umiejętności ucznia muszą rozwijać się w pożądanym kierunku i tempie, a metody nauczania muszą sprzyjać jego rozwojowi. 3. ŚRODKI DYDAKTYCZNE DO PRACY INDYWIDUALNEJ UCZNIA: Na realizację programu geografii w gimnazjum przewidziano 4 godziny tygodniowo w cyklu trzyletnim. Każdy uczeń w poszczególnych klasach powinien posiadać następujący zestaw środków dydaktycznych do pracy indywidualnej: • podręcznik • zeszyt ćwiczeń • zeszyt przedmiotowy • atlas geograficzny • przyrządy do wykonywania rysunków i pomiarów na mapie (ołówek, kolorowe kredki, cyrkiel, linijka, ekierka, kątomierz). 4. SPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH (ZASADY, NARZĘDZIA) Sprawdzanie osiągnięć uczniów obejmuje następujące wskaźniki: • sprawdzanie pisemne 1

• sprawdzanie ustne • sprawdzanie w sytuacjach praktycznych • obserwacja i ocena ucznia pracującego w grupie • kontrola zeszytów przedmiotowych • udział w konkursach Rezultatem sprawdzania osiągnięć ucznia są oceny bieżące (cząstkowe), które brane są pod uwagę przy ocenianiu semestralnym i końcoworocznym. Wszystkie oceny ustala się w stopniach według następującej skali: • celujący • bardzo dobry • dobry • dostateczny • dopuszczający • niedostateczny Sprawdzanie pisemne: • sprawdzian po każdym dziale nauczania – obowiązuje każdego ucznia. W razie nieobecności uczeń może zaliczyć sprawdzian w formie pisemnej w terminie ustalonym przez nauczyciela. W razie nie zaliczania sprawdzianu (N), uczniowi obniżana jest ocena semestralna. Uczeń może podwyższyć ocenę niedostateczną zgłaszając chęć poprawy w dniu rozdania prac. Przy poprawie obie oceny są wstawiane do dziennika, a nauczyciel bierze pod uwagę korzystniejszą dla ucznia. • sprawdziany (z kolejnego działu), • kartkówki (z trzech ostatnich lekcji), • referaty (nieobowiązkowe), • prace wykonywane na mapach konturowych, • ocena prac domowych. Wszystkie notatki i prace domowe realizowane podczas nieobecności, uczeń powinien uzupełnić w ciągu 1 tygodnia.

Sprawdzanie ustne: • ocena aktywnego uczestniczenia w lekcji, • kontrola ustna przy mapie. 5. FORMY OCENIANIA I CZĘSTOTLIWOŚĆ Każdy uczeń ma przyznane prawo do błędu i umożliwioną poprawę w określonym (ustalonym z nauczycielem) terminie.

Sprawdzanie pisemne: • Sprawdziany, zapowiedziane z tygodniowym wyprzedzeniem (ilość sprawdzianów regulowana ilością działów programowych – nie mniej niż 2 w semestrze). 2

• Kartkówki – prace pisemne trwające nie dłużej niż 15 min., obejmujące kilka (zazwyczaj trzy) tematów. Są przeprowadzone wg potrzeb. • Praca domowa – praktyczna lub pisemna (przynajmniej raz w semestrze). Zgłaszając brak pracy domowej uczeń otrzymuje „minus” (dwa minusy to ocena niedostateczna). W przypadku nie zgłoszenia braku pracy domowej nauczyciel ma prawo wstawić ocenę niedostateczną. Przewidziane są również prace domowe dla chętnych, zadania dla uczniów zainteresowanych przedmiotem, za które otrzymują dodatkowe oceny pozytywne. Sprawdzanie ustne: Odpowiedzi ustne (1-2 w semestrze) mogą być poparte obliczeniami, rysunkami i schematami wykonywanymi na tablicy oraz powiązane z wykorzystaniem mapy bądź określonych przyrządów. Pozwalają one na ocenę sprawności językowej ucznia, znajomości terminów i nazw geograficznych, umiejętności budowania wypowiedzi, zmierzającej do rozwiązania zadań lub sformułowania wniosku. Są też ważnym czynnikiem wychowawczym, stwarzając uczniom okazję do publicznego zaprezentowania swojej wiedzy i umiejętności. Partia materiału realizowana podczas nieobecności ucznia ma być przez niego opanowana w ciągu 2 tygodni od powrotu do szkoły. Wiadomości i umiejętności z lekcji, na której uczeń nie był obecny nie będą egzekwowane na najbliższej jednostce lekcyjnej. Oceniane są też odpowiedzi krótkie, w czasie głównego toku lekcji np. dotyczące nowych treści realizowanych po raz pierwszy lub pytań nawiązujących do lekcji poprzednich. Oceny tych odpowiedzi są traktowane jako tzw. „plusy” – cztery „plusy” pozwalają uzyskać przez ucznia ocenę bardzo dobrą (ocena aktywności twórczej ucznia) Sprawdzanie w sytuacjach praktycznych (na bieżąco): Niezależnie od wyników pisemnego i ustnego sprawdzania osiągnięć ucznia, nauczyciel zleca, a następnie kontroluje prace praktyczne w czasie lekcji oraz jako zadanie domowe. Do nich należą: • opisy, rysunki, schematy, szkice, wykresy, tabele wykonywane samodzielnie przez uczniów na podstawie różnych źródeł informacji (np. atlasu, podręcznika, literatury popularnonaukowej, filmów, multimediów, czasopism geograficznych); • opisy, rysunki, schematy, szkice, wykresy, tabele wykonywane przez uczniów w wyniku obserwacji i pomiarów obiektów oraz zjawisk przyrodniczych; • krótkie opracowania dotyczące wybranych wydarzeń na świecie, w Polsce i we własnym regionie, wykonywane na podstawie informacji z prasy, radia, telewizji, Internetu; • opracowania charakteryzujące wybrane państwo lub region świata; • opracowania eksponujące specyfikę i walory własnego regionu; • wykonywanie zadań w zeszytach ćwiczeń. Ocena tych prac odbywa się według następujących kryteriów: 3

• poprawność merytoryczna i językowa; • zgodność treści z tematem, jej przejrzystość i porządek, z uwzględnieniem wstępu, rozwinięcia i zakończenia; • dobór treści i materiału ilustracyjnego, umiejętność oceny wiarygodności i selekcji informacji; • estetyka i staranność wykonania, czytelność i funkcjonalność rozwiązań graficznych; • jakość bibliografii, różnorodność wykorzystywanych źródeł informacji, umiejętność powoływania się na literaturę źródłową. Udział w konkursach przedmiotowych: Udział w konkursach przedmiotowych ocenia się w sposób szczególny, gdyż zakres wymagań jest tu znacznie większy. Szczególne osiągnięcia ucznia w tym zakresie oceniane są celująco. Skala ocen do sprawdzianów, testów i kartkówek z geografii : Punktacja (w %) 100–95 94 – 86 85 – 75 74 – 58 57 – 40 39 – 0

Ocena celujący bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny

6. ZASADY USTALANIA OCENY SEMESTRALNEJ I ROCZNEJ Zasadniczy wpływ na stopień końcowy (śródroczny, końcoworoczny) mają oceny cząstkowe z testów sprawdzających, sprawdzianów, kartkówek i odpowiedzi ustnych. Pozostałe oceny mogą podwyższyć lub obniżyć stopień końcowy. Uzyskanie wyższej niż przewidywana oceny semestralnej lub rocznej może nastąpić po dodatkowym zaliczeniu sprawdzianu na ocenę bardzo dobrą lub celującą .

KRYTERIA OCEN Z GEOGRAFII DLA KLAS I - III OGÓLNE KRYTERIA OCEN Na wystawienie uczniowi stopnia dopuszczającego pozwala przyswojenie przez niego treści koniecznych. Taki uczeń z pomocą nauczyciela jest w stanie nadrobić braki w podstawowych umiejętnościach. Stopień dostateczny może otrzymać uczeń, który opanował wiadomości podstawowe i z niewielką pomocą nauczyciela potrafi rozwiązać podstawowe problemy. Analizuje również podstawowe zależności, próbuje porównywać, wnioskować i zajmować określone stanowisko.

4

Stopień dobry można wystawić uczniowi, który przyswoił treści rozszerzające, właściwie stosuje terminologię przedmiotową, aktywnie uczestniczy w zajęciach oraz stosuje wiadomości w sytuacjach typowych wg wzorów znanych z lekcji i podręcznika, a także rozwiązuje typowe problemy z wykorzystaniem poznanych metod. Ponadto samodzielnie pracuje z podręcznikiem i materiałami źródłowymi. Uczeń może otrzymać ocenę bardzo dobrą, jeżeli opanował treści dopełniające. Taki uczeń potrafi samodzielnie interpretować zjawiska oraz bronić swych poglądów. Stopień celujący może otrzymać uczeń, który opanował treści wykraczające poza informacje zawarte w podręczniku. Uczeń potrafi selekcjonować i hierarchizować wiadomości oraz z powodzeniem bierze udział w konkursach i olimpiadach przedmiotowych. Pod okiem nauczyciela prowadzi też własne prace badawcze.

5

Rozdział

Lp.

Temat

celujący Uczeń: • omawia historię poznawania kształtu i wymiarów Ziemi

• określa położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na globusie oraz na mapie • odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych geograficznych

• oblicza odległość (rozciągłość południkową) między dwoma punktami na mapie, korzystając z zależności 1° – 111,2 km • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna

• podaje wartość azymutu geograficznego • podaje zasady działania oraz możliwości wykorzystania odbiornika GPS

• podaje różnice między planem a mapą • dokonuje podziału map ze względu na ich skalę oraz treść • podaje różnice między siatką kartograficzną a geograficzną • posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie

• wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie • przekształca postacie skali • posługuje się w terenie planem miasta

• oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą między obiektami przedstawionymi na mapie

• wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy oraz uzasadnia jej przydatność

• odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych, w tym odczytuje wysokość bezwzględną

• oblicza wysokość względną wybranych punktów oraz charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku poziomicowego i mapy hipsometrycznej

• charakteryzuje wybrane • charakteryzuje sposoby metody przedstawiania zjawisk przedstawiania rzeźby terenu na mapach na mapach • stosuje ze zrozumieniem terminy: „wysokość względna”, „wysokość bezwzględna”

O czym będziesz się uczyć na lekcjach geografii?

2.

Współrzędne geograficzne

• wskazuje na mapie lub na globusie równik, południk 0° oraz półkulę południową, północną, wschodnią i zachodnią

• określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie i globusie • wymienia cechy południków i równoleżników • wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe • wyjaśnia terminy: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna”

3.

Obraz Ziemi na mapie

• wyjaśnia terminy: „skala”, „siatka kartograficzna” • wymienia rodzaje skal oraz podaje ich przykłady

4.

Przedstawianie zjawisk na mapach

• wymienia metody przedstawiania zjawisk na mapach • wyjaśnia terminy: „wysokość względna” , „wysokość bezwzględna”, „poziomica”

O B R A Z

Kryteria ocen – klasa I dobry Uczeń: • wyjaśnia różnice między elipsoidą a geoidą

bardzo dobry Uczeń: • zna imiona bądź nazwiska uczonych i ich dokonania w zakresie poznania kształtu i wymiarów Ziemi

dostateczny

1.

I.

Z I E M I

dopuszczający Uczeń: • wymienia źródła informacji geograficznej • wyróżnia dyscypliny geografii • wyjaśnia znaczenie terminu „geografia”

Uczeń: • wyjaśnia, czym zajmuje się geografia fizyczna, społecznoekonomiczna i regionalna • podaje wymiary Ziemi oraz główne cechy jej kształtu

6

II. Z I E M I A

5.

Praca z mapą

• analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych

6.

Tajemnice kosmosu

• wymienia nazwy ciał niebieskich znajdujących się w Układzie Słonecznym

7.

Ziemia obiega Słońce

8.

„Karuzela” Ziemia

W E W S Z E C H Ś W

• dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych • identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych • lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty • wymienia nazwy planet Układu Słonecznego, zaczynając od nazwy planety znajdującej się najbliżej Słońca

• posługuje się w terenie planem oraz mapą topograficzną, turystyczną i samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie) • lokalizuje na mapach (również konturowych) najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce

• projektuje i opisuje trasy • przeprowadza prostą podróży na podstawie map interpolację, np. wykreśla turystycznych, topograficznych poziomice i samochodowych

• rozpoznaje i nazywa ciała niebieskie przedstawione na ilustracji

• charakteryzuje wybrane ciała • omawia rolę lotów niebieskie: planety, planetoidy, kosmicznych w poznaniu gwiazdy, satelity, meteory i wszechświata meteoryty

• wyjaśnia terminy: „ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”, „równonoc jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie” • wymienia daty dni rozpoczynających pory roku

• podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obiegowego Ziemi • korzystając z danych liczbowych, porównuje planety Układu Słonecznego • podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi

• podaje daty przesileń i równonocy na podstawie ilustracji przedstawiających oświetlenie Ziemi w ciągu roku • podaje różnicę między teorią geocentryczną i heliocentryczną • przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku

• posługując się rysunkiem, wyjaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca • charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi • wyjaśnia przyczyny występowania dnia i nocy polarnej

• oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem

• wyjaśnia terminy: „ruch obrotowy Ziemi”, „południe”, „północ”, „doba”, „górowanie Słońca”, „południk miejscowy”, „gnomon”

• podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego Ziemi • podaje kierunek i czas obrotu Ziemi dookoła własnej osi • podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi

• opisuje dzienną wędrówkę Słońca po sklepieniu niebieskim, posługując się ilustracją lub planszą

• charakteryzuje dwa rodzaje prędkości Ziemi • omawia zastosowanie gnomonu • posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „ruch obrotowy”

• omawia ruch obrotowy Ziemi, posługując się tellurium lub globusem

7

I E C I E

9.

III.

10.

A T M O S F E R A

11.

Czas

Skład i budowa atmosfery

Temperatura powietrza

• wyjaśnia terminy: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas urzędowy”

• wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i międzynarodowa linia zmiany daty • wymienia rodzaje kalendarzy i podaje ich cechy

• posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi • oblicza kąt, o jaki obraca się Ziemia w określonym czasie

• wyjaśnia terminy: „atmosfera”, „troposfera” • podaje skład chemiczny powietrza atmosferycznego

• wymienia nazwy warstw atmosfery, zaczynając od nazwy tej warstwy, która znajduje się najbliżej powierzchni Ziemi • omawia na podstawie schematu zmiany temperatury powietrza w poszczególnych warstwach atmosfery

• charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery • oblicza zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem lub spadkiem wysokości

• wyjaśnia termin „izoterma” • podaje czynniki wpływające na temperaturę powietrza na Ziemi

• analizuje temperaturę powietrza w wybranych miejscach na podstawie map klimatycznych lub wykresu przebiegu temperatury powietrza

• oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz średnią roczną temperaturę powietrza • sporządza wykres przedstawiający przebieg temperatury powietrza • omawia zależność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych

• oblicza czas słoneczny i strefowy danego miejsca na podstawie jego położenia matematyczno-geograficznego • charakteryzuje czas słoneczny, strefowy, uniwersalny i urzędowy • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas uniwersalny” i „czas urzędowy” • charakteryzuje zjawisko inwersji temperatury powietrza

• ustala, jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu międzynarodowej linii zmiany daty

• wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia na przykładach ich wpływ na zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi

• charakteryzuje skale (Celsjusza, Fahrenheita i Kelvina), wykorzystywane do określania wartości temperatury powietrza

• omawia wpływ człowieka na zmiany zachodzące w składzie powietrza atmosferycznego

8

12.

13.

14.

Jak powstaje wiatr?

Pada deszcz

Pogoda i klimat

• wyjaśnia pojęcia: „ciśnienie • wyjaśnia przyczynę atmosferyczne”, „niż powstawania wiatru baryczny”, „wyż baryczny”, „izobara” • wymienia przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych oraz lokalnych, występujących na kuli ziemskiej

• sporządza schemat wyżu i niżu barycznego • wskazuje na mapie świata obszary występowania różnych rodzajów wiatrów

• charakteryzuje rodzaje wiatrów na podstawie ilustracji • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „niż baryczny”, „wyż baryczny”

• wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne, charakteryzuje je i podaje ich przykłady

• wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych • wyjaśnia terminy: „wilgotność powietrza”, „wilgotność względna”, „resublimacja”

• analizuje występowanie opadów na kuli ziemskiej na podstawie mapy stref klimatycznych • podaje przykłady obszarów charakteryzujących się nadmiarem lub niedoborem opadów atmosferycznych • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych ze względu na sposób powstania

• omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów atmosferycznych na Ziemi • rozpoznaje przedstawione na ilustracji opady i osady atmosferyczne

• wyjaśnia na podstawie • charakteryzuje rodzaje schematu procesy powstawania chmur, a także opadów chmur, opadów i osadów atmosferycznych i osadów atmosferycznych na kuli ziemskiej

• wyjaśnia terminy: „pogoda”, „klimat” • wymienia czynniki klimatotwórcze

• wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi • wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na mapie

• wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza • podaje różnice między klimatem a pogodą • charakteryzuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat • charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych, położonych w różnych strefach klimatycznych

• stosuje ze zrozumieniem terminy: „pogoda”, „klimat” • charakteryzuje klimat górski • podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi

• charakteryzuje strefy klimatyczne pod względem warunków sprzyjających działalności człowieka

9

15.

Obieg wody w przyrodzie. Oceany i morza

• wymienia nazwy oceanów i wskazuje te oceany na mapie świata • podaje przykłady ruchów wody morskiej • wyjaśnia terminy: „kondensacja”, „parowanie”, „morze”, „zatoka”, „cieśnina”

• omawia na podstawie schematu zasoby wodne Ziemi • wskazuje na mapie świata wybrane prądy morskie oraz wymienia ich nazwy • wymienia stany skupienia wody w przyrodzie i podaje przykłady ich występowania

• omawia obieg wody w przyrodzie na podstawie schematu • dostrzega i wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi a zasoleniem wody morskiej

• charakteryzuje przyczyny • charakteryzuje zjawisko i skutki ruchów wody morskiej El Nino

16.

Rzeki świata

• wyjaśnia terminy: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” • wskazuje na mapie świata najdłuższe rzeki

• wyjaśnia termin „przepływ” • zaznacza na ilustracji dorzecze, dział wodny i zlewisko • wymienia elementy dorzecza

• wymienia rodzaje i podaje przykłady zasilania rzek • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzek • analizuje wykresy długości rzek i ich przepływu

• wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi, a rodzajem zasilania rzek • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny”

17.

Jeziora i bagna

• wyjaśnia terminy: „jezioro”, „bagno”, „wieloletnia zmarzlina

• wymienia różne typy genetyczne jezior

• nazywa i wskazuje na mapie • omawia warunki różne typy genetyczne jezior oraz powstawania bagien obszary bagienne • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania stawów i sztucznych zbiorników wodnych

• charakteryzuje różne typy genetyczne jezior i podaje ich przykłady

18.

Wody podziemne

• wyjaśnia terminy: „wody podziemne”, „źródło”, „wody artezyjskie”, „gejzer”

• wymienia rodzaje wód podziemnych • analizuje budowę niecki artezyjskiej na podstawie ilustracji

podaje przykłady gospodarczego wykorzystania wód podziemnych • wskazuje na mapie świata obszary występowania wód artezyjskich i gejzerów

• charakteryzuje niebezpieczeństwa związane z zanieczyszczeniem wód podziemnych

19.

Budowa wnętrza Ziemi

• wymienia warstwy wnętrza Ziemi w kolejności od warstwy znajdującej się najgłębiej

• wymienia metody badania wnętrza Ziemi • podaje różnicę między litosferą a skorupą ziemską

• omawia na podstawie schematu • charakteryzuje metody budowę wnętrza Ziemi badania wnętrza Ziemi i podaje • wyjaśnia termin „prądy ich zastosowanie konwekcyjne

IV. W O D Y Z I E M I

• omawia procesy prowadzące do aktywności gejzeru • charakteryzuje wybrane rodzaje wód podziemnych

• charakteryzuje powodzie i podaje ich przykłady

• charakteryzuje warstwy wnętrza Ziemi • omawia zróżnicowanie temperatury wnętrza Ziemi

10

V. W N Ę T R Z E Z I E M I

VI. R E Ź

20.

Wśród minerałów i skał

• wymienia nazwy wybranych skał i minerałów • wyjaśnia terminy: „skała”, „minerał”

• wskazuje różnice między minerałem a skałą

• podaje przykłady gospodarczego wykorzystania skał • podaje przykłady minerałów skałotwórczych

• rozpoznaje skały i określa ich • charakteryzuje wybrane rodzaj skały i warunki ich powstawania

21.

Dzieje Ziemi

• określa wiek Ziemi • wymienia nazwy er, zaczynając od najstarszej

• omawia na podstawie tabeli stratygraficznej najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Ziemi • podaje przykłady skamieniałości przewodnich

• wyjaśnia rolę skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów Ziemi • przedstawia hipotezy wyginięcia dinozaurów

• dostrzega zmiany w świecie organicznym w dziejach Ziemi • wymienia nazwy okresów geologicznych

22.

Wulkanizm i trzęsienia ziemi

• wymienia procesy wewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi • wyjaśnia terminy: „wulkan”, „lawa”, „magma”, „hipocentrum”, „epicentrum”, „Ognisty Pierścień Pacyfiku” • wymienia produkty erupcji wulkanicznej

• podaje główne cechy płytowej budowy litosfery • wskazuje na mapie świata obszary aktywne sejsmicznie • wymienia przykłady wulkanów i wskazuje je na mapie

• omawia skutki wulkanizmu i trzęsień ziemi

• wykazuje związki pomiędzy • stosuje ze zrozumieniem płytową budową litosfery terminy: „hipocentrum”, a występowaniem zjawisk „epicentrum”, „orogeneza” wulkanicznych i trzęsień ziemi • wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu

23.

Jak powstały góry?

• wskazuje na mapie świata przykłady gór fałdowych, wulkanicznych i zrębowych

• omawia różnice między górami • charakteryzuje wielkie formy fałdowymi a zrębowymi ukształtowania powierzchni • określa na podstawie danych Ziemi statystycznych ukształtowanie powierzchni kontynentów

24.

Niszczenie skał

• wymienia nazwy orogenez i rodzaje gór • wyjaśnia terminy: „ruchy górotwórcze”, „góry fałdowe”, „góry zrębowe” • wymienia nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Ziemi • wyjaśnia terminy: „wietrzenie”, „erozja” • wymienia rodzaje wietrzenia

• wymienia procesy zewnętrzne • charakteryzuje rodzaje kształtujące rzeźbę wietrzenia i formy terenu powierzchni Ziemi powstałe w jego wyniku

• rozpoznaje na ilustracjach formy terenu powstałe w wyniku wietrzenia • posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: „wietrzenie”, „erozja”

• omawia najważniejsze wydarzenia w poszczególnych erach dziejów Ziemi

• charakteryzuje na podstawie schematów mechanizm powstawania gór fałdowych i zrębowych

• charakteryzuje wybrane rodzaje ruchów masowych

11

B I A R Z E P O W I E R Z C H N I Z I E M I

25.

Procesy krasowe

• wyjaśnia terminy: „krasowienie”, „erozja” • podaje rodzaje skał, które ulegają krasowieniu

• podaje przykłady form krasowych występujących na powierzchni i w głębi Ziemi • wskazuje na mapie regiony, w których występują zjawiska krasowe

• charakteryzuje na podstawie ilustracji budowę jaskini oraz występujące w niej formy krasowe

• omawia procesy krasowe i • zapisuje reakcję chemiczną wyjaśnia, w jaki sposób rozpuszczania skały powstają formy krasowe wapiennej • posługuje się ze zrozumieniem terminami: „krasowienie”, „erozja” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania procesów krasowych

26.

Praca rzeki

• wymienia rodzaje ujść rzecznych • wyjaśnia terminy: „erozja wgłębna”, „erozja boczna”, „akumulacja”

• wskazuje na mapie świata przykłady rzek posiadających ujście deltowe lub lejkowate • podaje przykłady form erozji i akumulacji rzecznej

• wyjaśnia proces powstawania meandrów • omawia warunki sprzyjające powstawaniu delt oraz ujść lejkowatych

• przedstawia rzeźbotwórczą • stosuje ze zrozumieniem rolę rzeki w jej górnym, pojęcia „spadek rzeki” oraz środkowym i dolnym odcinku oblicza średni spadek rzeki • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności rzeki

27.

Lodowce i lądolody

• wyjaśnia pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • wskazuje na mapie świata obszary występowania lądolodów

• wskazuje różnice między lodowcem górskim a lądolodem • dostrzega związek między warunkami klimatycznymi a występowaniem lodowców górskich i lądolodów na Ziemi

• rozpoznaje i podpisuje na schemacie formy polodowcowe • wymienia przykłady form powstałych w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów

• przedstawia rzeźbotwórczą rolę lodowców górskich i lądolodów • stosuje ze zrozumieniem pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów

• wyjaśnia wpływ zmian klimatycznych na zmiany powierzchni pokrywy lodowej

28.

Działalność wiatru

• wyjaśnia terminy: „korazja”, „niecka deflacyjna”, „wydma paraboliczna”, „barchan”, „grzyb skalny”

• wskazuje na mapie wybrane pustynie • wymienia rodzaje pustyń ze wzg. na budowę i położenie

• podaje przykłady form powstałych na skutek erozyjnej i akumulacyjnej działalności wiatru • wskazuje różnice między barchanem i wydmą paraboliczną

• przedstawia rzeźbotwórczą rolę wiatru • określa genezę wybranych pustyń • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiatru

• omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru • wskazuje na mapie świata obszary zagrożone pustynnieniem

12

VII . T A J E M N I C A

29.

Praca morza

• wyjaśnia termin „abrazja” • podaje przykłady form powstałych w wyniku rzeźbotwórczej działalności morza

• wymienia najważniejsze typy • omawia na podstawie ilustracji wybrzeży morskich proces powstawania klifu i • wskazuje na mapie świata mierzei typy wybrzeży

30.

Gleba. Sfera życia

• wyjaśnia terminy: „gleba”, „żyzność gleby” • wymienia czynniki glebotwórcze

• wymienia najważniejsze rodzaje gleb strefowych i astrefowych na Ziemi • wskazuje i nazywa poziomy glebowe na profilu glebowym

N A T U R Y

Rozdział

Lp.

Temat

dopuszczający

dostateczny

• wyjaśnia genezę • wyjaśnia pojęcia: „rewa”, poszczególnych typów „wał burzowy”, „ripplemarki wybrzeży morskich • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności morza

• nazywa główne strefy roślinne • charakteryzuje poziomy na kuli ziemskiej i wskazuje je na glebowe mapie świata • charakteryzuje poszczególne strefy roślinne występujące na Ziemi • wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi

Kryteria ocen – klasa II dobry

• uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami

bardzo dobry

celujący

13

I. Afryka

1.

Po obu stronach równika – środowisk o przyrodnic ze Afryki

Uczeń: • wskazuje Afrykę na mapie świata • wymienia nazwy stref klimatyczno-roślinno-glebowych Afryki • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Afryki wybrane elementy linii brzegowej, krainy geograficzne, rzeki i jeziora oraz podaje ich nazwy

2.

Problemy mieszkań ców Afryki

• wyjaśnia znaczenie terminu „gęstość zaludnienia” • podaje liczbę ludności Afryki • wymienia nazwy odmian ludzkich zamieszkujących Afrykę • wymienia przyczyny ubóstwa państw Afryki • wymienia nazwy najgęściej i najsłabiej zaludnionych obszarów w Afryce • wymienia problemy mieszkańców Afryki

Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminu „pustynnienie” • określa położenie geograficzne Afryki • podaje cechy linii brzegowej Afryki • wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Afryki • przyporządkowuje strefom klimatycznym Afryki odpowiednie formacje roślinne i typy gleb • opisuje występowanie wód powierzchniowych w Afryce • opisuje sposoby gospodarowania w strefie Sahelu

Uczeń: • określa położenie matematyczno-geograficzne Afryki • określa cechy ukształtowania powierzchni Afryki • omawia wpływ wybranych czynników klimatotwórczych na klimat Afryki • wyjaśnia występowanie stref klimatyczno-roślinno-glebowych • charakteryzuje klimat, formacje roślinne oraz gleby w poszczególnych strefach klimatyczno-roślinno-glebowych Afryki • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Afryki • wyjaśnia znaczenie terminów: • identyfikuje przyczyny „eksplozja demograficzna”, ubóstwa społeczeństwa Afryki „przyrost naturalny”, • omawia wartość HDI „współczynnik przyrostu w wybranych krajach naturalnego”, „produkt na podstawie mapy krajowy brutto (PKB), tematycznej „wskaźnik rozwoju • ocenia wpływ warunków społecznego (HDI)” naturalnych • omawia zróżnicowanie na rozmieszczenie ludności ludności Afryki • wymienia przyczyny • opisuje zmiany liczby i skutki konfliktów zbrojnych ludności w Afryce trwających • omawia przyczyny eksplozji w Afryce demograficznej w Afryce • oblicza współczynnik • opisuje, na podstawie przyrostu naturalnego mapy, rozmieszczenie ludności w Afryce • opisuje problemy mieszkańców Afryki

Uczeń: Uczeń: • porównuje linię brzegową • wyjaśnia przyczyny Afryki z linią brzegową innych symetrycznego układu stref kontynentów klimatyczno• wykazuje na przykładzie strefy -roślinno-glebowych Sahelu związek pomiędzy w Afryce formami gospodarowania • uzasadnia potrzebę człowieka a zasobami racjonalnego wodnymi gospodarowania • wyjaśnia mechanizm w środowisku powstawania systemu rowów charakteryzującym się tektonicznych poważnymi niedoborami w Afryce słodkiej wody • proponuje działania mające na celu zahamowanie procesu pustynnienia w strefie Sahelu

• wyjaśnia przyczyny i skutki wysokiego przyrostu naturalnego w Afryce • analizuje przyczyny i skutki głodu w Afryce • analizuje przyczyny i skutki konfliktów zbrojnych trwających w Afryce • określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób a poziomem życia w krajach Afryki położonych na południe od Sahary

• uzasadnia twierdzenie, że Afryka jest najbiedniejszym kontynentem świata • proponuje działania mające na celu ograniczenie problemów mieszkańców Afryki (głodu, konfliktów zbrojnych, niedostatku wody pitnej, AIDS)

14

3.

Najlepiej rozwinięte gospodarc zo państwa Afryki

• wskazuje Egipt i RPA na mapie świata, podaje nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Egiptu i RPA • wymienia nazwy obszarów gęsto zaludnionych w Egipcie • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Egipcie i w RPA • wymienia najważniejsze cechy gospodarki RPA • wyjaśnia znaczenie Kanału Sueskiego

• charakteryzuje położenie geograficzne oraz środowisko przyrodnicze Egiptu i RPA • analizuje gęstość zaludnienia i współczynnik przyrostu naturalnego w Egipcie • omawia czynniki decydujące o rozmieszczeniu ludności w RPA • opisuje warunki sprzyjające rozwojowi gospodarki w Egipcie • opisuje wybrane atrakcje turystyczne Egiptu • przedstawia pozytywne i negatywne skutki budowy tamy w Asuanie • przedstawia uwarunkowania rozwoju gospodarczego RPA • opisuje warunki życia na terenach uprzemysłowionych w RPA

• opisuje, na podstawie mapy • wykazuje związki między gospodarczej, czynniki warunkami przyrodniczymi warunkujące rozmieszczenie a rozwojem gospodarki obszarów koncentracji Egiptu i RPA przemysłu i rolnictwa • analizuje dane statystyczne w Egipcie i RPA dotyczące struktury eksportu • wykazuje znaczenie turystyki RPA dla gospodarki Egiptu i formułuje wnioski • analizuje zmiany • wykazuje zależności między w środowisku przyrodniczym warunkami przyrodniczymi Doliny Nilu po wybudowaniu a rozmieszczeniem ludności zapory i zbiornika pod w Egipcie i RPA Asuanem • analizuje udział i miejsce RPA w światowym wydobyciu surowców mineralnych • wykazuje rolę surowców mineralnych w kształtowaniu gospodarki RPA

• wykazuje, że Egipt jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się państw Afryki • wykazuje korzyści wynikające ze strategicznego położenia Egiptu • wykazuje, że RPA jest najbogatszym krajem Afryki

15

Ameryka

4.

Od bieguna do bieguna – środowisk o przyrodnic ze Ameryki

5.

Mozaika społeczna Ameryki

• wskazuje Amerykę na mapie świata • wyjaśnia znaczenie terminów: „Ameryka Łacińska”, „Ameryka Środkowa” • wskazuje wybrane elementy linii brzegowej Ameryki na mapie oraz podaje ich nazwy • wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Ameryki • wskazuje na mapie najważniejsze krainy geograficzne, rzeki i jeziora Ameryki Północnej i Południowej oraz podaje ich nazwy • wymienia nazwy rdzennych mieszkańców Ameryki oraz odmian ludzkich zamieszkujących Amerykę • wyjaśnia znaczenie terminów: „imigracja”, „emigracja” • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania ludności Ameryki • wskazuje na mapie obszary gęsto i słabo zaludnione oraz podaje ich nazwy • wskazuje na mapie największe miasta Ameryki i wymienia ich nazwy

• określa położenie geograficzne Ameryki • opisuje przebieg granicy między Ameryką Północną a Południową • analizuje znaczenie Kanału Panamskiego • opisuje linię brzegową Ameryki • przyporządkowuje strefom klimatycznym charakterystyczną dla nich roślinność • wskazuje na mapie oraz nazywa obszary aktywne sejsmicznie i wulkanicznie w Ameryce

• określa położenie matematyczno-geograficzne Ameryki • wykazuje wpływ rzeźby terenu na cechy klimatu Ameryki • opisuje cechy klimatu Ameryki Północnej i Południowej na podstawie klimatogramów oraz mapy klimatycznej • wyjaśnia przyczyny wulkanizmu i trzęsień ziemi w Ameryce • wykazuje wpływ wybranych czynników klimatotwórczych na klimat Ameryki

• oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Ameryki • porównuje linię brzegową i ukształtowanie powierzchni Ameryki z linią brzegową oraz ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów • omawia skutki południkowego układu form rzeźby terenu w Ameryce Północnej i Południowej • wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie roślinności w Ameryce

• wyjaśnia znaczenie terminu • analizuje przyczyny • wykazuje zależności między „saldo migracji” i kierunki migracji ludności do warunkami naturalnymi • wyjaśnia pochodzenie Ameryki a rozmieszczeniem ludności ludności Ameryki • wyjaśnia wpływ migracji na w Ameryce • opisuje wielkie migracje w zróżnicowanie kulturowe i • wyjaśnia, dlaczego Ameryka dziejach Ameryki etniczne ludności Ameryki określana jest mianem tygla • wykazuje zróżnicowanie • porównuje strukturę etniczną w kultur ludności Ameryki wybranych krajach Ameryki • oblicza saldo migracji • analizuje saldo migracji i formułuje wnioski i formułuje wnioski • opisuje pochodzenie • wyróżnia główne cechy ludności Ameryki i podaje przyczyny • wymienia przyczyny dużego zróżnicowania kulturowego zróżnicowania etnicznego i oraz etnicznego Ameryki kulturowego ludności Ameryki Północnej i Południowej • opisuje, korzystając • analizuje, na podstawie z mapy, rozmieszczenie mapy, rozmieszczenie ludności Ameryki Północnej ludności w Ameryce i Południowej Północnej i Południowej • porównuje liczbę ludności w wybranych krajach Ameryki

• wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Ameryki • wyjaśnia mechanizm powstawania tornad

• analizuje przyczyny wzrostu liczby ludności Ameryki oraz prognozuje dalsze jej zmiany

16

6.

Pierwsze mocarstw o świata – USA

• wskazuje na mapie świata Stany Zjednoczone, podaje nazwę ich stolicy i nazwy państw sąsiadujących • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Stanów Zjednoczonych • wymienia nazwy najważniejszych surowców mineralnych wydobywanych w Stanach Zjednoczonych • przedstawia najważniejsze cechy gospodarki Stanów Zjednoczonych • wymienia nazwy głównych roślin uprawianych na terenie Stanów Zjednoczonych • wymienia nazwy regionów gospodarczych Stanów Zjednoczonych • wyjaśnia znaczenie terminów: „megalopolis”, „technopolia”

• określa położenie geograficzne Stanów Zjednoczonych • omawia cechy ukształtowania powierzchni Stanów Zjednoczonych • wyjaśnia uwarunkowania wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego Stanów Zjednoczonych • opisuje cechy rolnictwa Stanów Zjednoczonych • wskazuje na mapie Stanów Zjednoczonych obszary rolnicze oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie oraz charakteryzuje regiony gospodarcze Stanów Zjednoczonych • opisuje zróżnicowanie ludności Stanów Zjednoczonych • wskazuje na mapie największe aglomeracje Stanów Zjednoczonych oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie regiony o największej gęstości zaludnienia w Stanach Zjednoczonych oraz podaje ich nazwy

• analizuje strukturę PKB Stanów Zjednoczonych i formułuje wnioski • ocenia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa • charakteryzuje dominujący typ gospodarki rolnej w Stanach Zjednoczonych • analizuje strukturę użytkowania ziemi w Stanach Zjednoczonych • porównuje ruch pasażerski w portach lotniczych Stanów Zjednoczonych i innych państw oraz formułuje wnioski • określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej • charakteryzuje oraz wskazuje na mapie megalopolis wschodniego wybrzeża • uzasadnia, że Stany Zjednoczone są krajem imigrantów

• analizuje uwarunkowania rozwoju przemysłu nowoczesnych technologii • wykazuje wysoki poziom rozwoju gospodarczego Stanów Zjednoczonych • wykazuje zależność między wysokim poziomem gospodarki a poziomem rozwoju transportu w Stanach Zjednoczonych • wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych

• udowadnia, że Stany Zjednoczone są potęga gospodarczą świata • analizuje problem nielegalnej imigracji do Stanów Zjednoczonych

17

7.

Australia

8.

• określa położenie geograficzne Brazylii • opisuje portugalskie korzenie ludności Brazylii • wyjaśnia przyczyny wysokiego poziomu urbanizacji w Brazylii • określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast Brazylii • charakteryzuje rozmieszczenie ludności Brazylii • wyjaśnia znaczenie terminu „fawele” • omawia działania podejmowane przez mieszkańców Brazylii w celu zagospodarowania interioru • opisuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem Australia – • wskazuje na mapie świata • określa położenie kontynent Australię geograficzne Australii na i Oceanię i Oceanii antypodac • wymienia nazwy osobliwości • opisuje, korzystając h przyrodniczych Australii z mapy, linię brzegową i • wyjaśnia znaczenie terminu ukształtowanie pionowe „endemit” Australii • wskazuje na mapie • charakteryzuje cechy najważniejsze obiekty klimatu oraz specyfikę geograficzne Australii: rzeki, świata roślin i zwierząt jeziora i krainy geograficzne Australii na podstawie map oraz podaje ich nazwy klimatycznych • wskazuje na mapie Australii i klimatogramów obszary o największej • wyjaśnia znaczenie gęstości zaludnienia oraz terminów: „basen obszary niezamieszkane artezyjski”, „studnia • wskazuje na mapie artezyjska” największe miasta Australii • opisuje rdzennych oraz wymienia ich nazwy mieszkańców Australii • wymienia główne cechy • wyjaśnia uwarunkowania Zielone płuca świata – Brazylia

• wskazuje na mapie świata Brazylię i podaje nazwę jej stolicy • wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Brazylii oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie największe miasta Brazylii i wymienia ich nazwy • wymienia problemy wielkich miast Brazylii • wymienia skutki wylesiania Amazonii

• analizuje skutki gwałtownego wzrostu liczby ludności w wielkich miastach Brazylii • opisuje uwarunkowania rozmieszczenia ludności Brazylii • analizuje przyczyny i skutki migracji ludności ze wsi do miast • wykazuje problemy wielkich miast Brazylii • analizuje przyczyny i skutki wylesiania Amazonii

• analizuje zmiany poziomu urbanizacji w Brazylii i formułuje wnioski • analizuje naturalne i antropogeniczne zagrożenia dla puszczy amazońskiej • wykazuje wpływ warunków naturalnych na rozmieszczenie ludności Brazylii

• wykazuje przyczyny • oblicza rozciągłość i skutki ubóstwa wód południkową powierzchniowych i równoleżnikową Australii w Australii • analizuje zależności między • ocenia znaczenie wód warunkami klimatycznymi artezyjskich a występowaniem wód • analizuje uwarunkowania powierzchniowych rozmieszczenia ludności w • ocenia warunki środowiska Australii i Oceanii przyrodniczego Australii • omawia wybrane zagadnienia z punktu widzenia warunków gospodarcze ze szczególnym życia uwzględnieniem roli górnictwa i i gospodarki ludzi rolnictwa • wyjaśnia zależności między • przedstawia, na podstawie warunkami środowiska map tematycznych, główne przyrodniczego Australii a cechy gospodarki Związku sposobami gospodarowania Australijskiego na tle w rolnictwie warunków naturalnych

• przedstawia problemy Indian

• porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze Australii ze środowiskiem przyrodniczym innych kontynentów • wykazuje zależność między symetrycznym położeniem Australii po obu stronach zwrotnika Koziorożca a uwarunkowaniami klimatycznymi

18

gospodarki Związku Australijskiego • omawia rozmieszczenie basenów artezyjskich w Australii Arktyka i Antarktyka

9.

Lodowe pustynie

rozwoju hodowli owiec w Związku Australijskim • dokonuje podziału geograficznego Oceanii na podstawie mapy ogólnogeograficznej • wyjaśnia znaczenie • przedstawia cechy położenia terminów: „Arktyka”, Arktyki „Antarktyka” i Antarktyki na podstawie • wskazuje na mapie świata mapy świata Arktykę • wyjaśnia uwarunkowania i Antarktykę cech środowiska • wymienia główne cechy przyrodniczego Antarktyki i środowiska przyrodniczego Arktyki Arktyki • opisuje działalność i Antarktyki ze szczególnym człowieka w Arktyce uwzględnieniem cech klimatu i Antarktyce • wyjaśnia znaczenie • wymienia główne cechy terminów: „góra lodowa”, i przyczyny zmian „pak lodowy” w środowisku przyrodniczym • wymienia najważniejsze obszarów okołobiegunowych zmiany obserwowane • wymienia nazwy dwóch w środowisku przyrodniczym polskich polarnych stacji obszarów polarnych badawczych

• opisuje czynniki warunkujące klimat obszarów okołobiegunowych • wyjaśnia występowanie pokrywy lodowej na obszarach okołobiegunowych • omawia sytuację prawną Antarktyki • wykazuje konieczność ochrony przyrody obszarów okołobiegunowych • omawia wkład Polaków w badania obszarów polarnych

• charakteryzuje badania prowadzone przez naukowców w Antarktyce i Arktyce • porównuje środowisko przyrodnicze Arktyki i Antarktyki

• proponuje działania mające na celu zahamowanie niekorzystnych zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych

19

Azja

10.

Azja – kontynent wielkich kontrastó w

11.

W rytmie monsunu

• wyjaśnia znaczenie terminu • określa położenie „Eurazja” geograficzne Eurazji • wskazuje na mapie świata i Azji Eurazję i Azję • charakteryzuje • wymienia przykłady ukształtowanie powierzchni kontrastów geograficznych Azji Azji • opisuje cechy klimatu Azji • wskazuje na mapie wybrane na podstawie elementy linii brzegowej Azji klimatogramów i mapy i podaje ich nazwy klimatycznej • wymienia czynniki • charakteryzuje wybrane geograficzne kształtujące strefy roślinne Azji klimat Azji • opisuje rozmieszczenie wód • wskazuje na mapie powierzchniowych w Azji na najważniejsze krainy podstawie mapy geograficzne, rzeki • przedstawia kontrasty i jeziora Azji oraz wymienia geograficzne Azji ich nazwy • opisuje, na podstawie mapy, granicę między Azją a Europą • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Azji • wyjaśnia znaczenie terminu • omawia, na podstawie „monsun” schematu, cyrkulację • odróżnia monsun letni od monsunową w Azji monsunu zimowego Południowej i Południowo• wskazuje na mapie obszary -Wschodniej występowania monsunu • porównuje, na podstawie • wyjaśnia znaczenie terminu diagramu, wielkość „tarasy” produkcji ryżu w wybranych krajach • wskazuje na mapie obszary odznaczające się intensywną uprawą ryżu i podaje ich nazwy • opisuje wymagania klimatyczno-glebowe ryżu

• omawia geograficzne czynniki • porównuje linię brzegową warunkujące klimat Azji i ukształtowanie powierzchni • wykazuje wpływ klimatu na Azji z linią brzegową rozmieszczenie roślinności i ukształtowaniem • wyjaśnia, na czym polega powierzchni innych kontrastowość klimatyczna kontynentów Azji • wykazuje, na podstawie map • wyjaśnia przyczyny tematycznych, i skutki wysychania Jeziora że Azja jest kontynentem Aralskiego wielkich geograficznych • wyjaśnia, na czym polega kontrastów promienisty układ wielkich systemów rzecznych Azji • przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje

• porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze Azji ze środowiskiem przyrodniczym innych kontynentów • opisuje osiągnięcia najstarszych cywilizacji azjatyckich

• wykazuje znaczenie • analizuje wpływ cyrkulacji tarasowania stoków monsunowej w Azji • wykazuje związek pomiędzy Południowej i Południoworytmem upraw Wschodniej na życie i „kulturą ryżu” a cechami codzienne klimatu monsunowego i gospodarowanie w Azji Południowej mieszkańców tych regionów i Południowo-Wschodniej • opisuje przyrodnicze i społeczno-gospodarcze skutki zaburzenia rytmu cyrkulacji monsunowej

• wykazuje znaczenie ryżu dla kultury społeczeństwa azjatyckiego

20

12.

Chiny – najludniej szy kraj świata

• wskazuje na mapie Chiny, podaje nazwę ich stolicy oraz nazwy państw sąsiadujących • wskazuje na mapie krainy geograficzne oraz najważniejsze rzeki w Chinach oraz wymienia ich nazwy • podaje liczbę ludności Chin • opisuje bariery osadnicze w Chinach Zachodnich • wymienia nazwy bogactw mineralnych Chin • wskazuje najdynamiczniej rozwijające się działy gospodarki w Chinach • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • wymienia najważniejsze cechy gospodarki Chin

• określa położenie geograficzne oraz cechy środowiska przyrodniczego Chin • wyjaśnia zjawisko zachwiania równowagi płci • opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa w Chinach • wyjaśnia zależność między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem ludności Chin • opisuje uwarunkowania rozwoju gospodarczego Chin • określa miejsce Chin w światowej wymianie towarowej • wskazuje na mapie oraz nazywa obszary o dużej koncentracji przemysłu w Chinach

• analizuje wykresy i dane • wykazuje zależności między dotyczące liczby ludności i warunkami przyrodniczymi współczynnika przyrostu a rozwojem gospodarczym naturalnego w Chinach Chin • wyjaśnia, na czym polega • analizuje przyczyny chiński program kontroli szybkiego rozwoju urodzeń gospodarczego Chin • określa cele i skutki programu w ostatnich latach kontroli urodzeń • porównuje wartość PKB Chin z wartością PKB innych krajów • wyjaśnia kierunki rozwoju gospodarczego Chin • wskazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej • wykazuje przyczyny migracji ludności Chin ze wsi do miast

• omawia kontrasty przyrodnicze Chin • wykazuje wpływ Chin na światową gospodarkę

21

13.

Japonia – kraj kwitnącej gospodark i

• wskazuje na mapie świata Japonię i podaje nazwę jej stolicy • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Japonii • opisuje skutki trzęsień ziemi, tajfunów i tsunami • wymienia działania umożliwiające życie i gospodarowanie w trudnych warunkach przyrodniczych • wymienia japońskie produkty znane na całym świecie • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • przedstawia znaczenie rybołówstwa dla gospodarki Japonii • podaje liczbę mieszkańców Japonii • wskazuje na mapie wielkie miasta Japonii i wymienia ich nazwy • wymienia najważniejsze cechy japońskiej gospodarki

• opisuje położenie geograficzne Japonii na podstawie mapy ogólnogeograficznej •omawia cechy środowiska przyrodniczego Japonii • charakteryzuje klimat Japonii • wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju Japonii po II wojnie światowej • wyjaśnia znaczenie dużych nakładów finansowych na oświatę i badania naukowe • opisuje udział usług w strukturze PKB • wyjaśnia znaczenie transportu dla gospodarki Japonii • opisuje czynniki pozaprzyrodnicze sprzyjające rozwojowi rolnictwa w Japonii • wyjaśnia znaczenie terminu „marikultura”

• charakteryzuje geograficzne • opisuje skutki położenia czynniki kształtujące klimat Japonii w strefie aktywności Japonii wulkanicznej • wyjaśnia wpływ cyrkulacji i sejsmicznej monsunowej na klimat Japonii • wykazuje przyczyny i • wykazuje znaczenie czynników znaczenie działań społecznoumożliwiających życie w -kulturowych dla tworzenia trudnych warunkach nowoczesnej gospodarki przyrodniczych Japonii na tle niekorzystnych • wykazuje, że Japonia jest cech środowiska potęgą gospodarczą przyrodniczego • opisuje znaczenie marikultury • analizuje strukturę eksportu dla gospodarki Japonii Japonii i formułuje wnioski • wyjaśnia, dlaczego główne ośrodki gospodarcze Japonii skoncentrowane są na wybrzeżach tego kraju • przedstawia przyczyny dużej gęstości zaludnienia na wyspie Honsiu

• wykazuje przyczyny i skutki spowolnienia gospodarczego Japonii

22

14.

Indie – państwo bogaczy i nędzarzy

• wskazuje na mapie Indie, podaje nazwę ich stolicy oraz nazwy państw sąsiadujących • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i rzeki Indii oraz wymienia ich nazwy • podaje liczbę ludności Indii • przedstawia uwarunkowania wysokiego przyrostu naturalnego w Indiach • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • wymienia nazwy bogactw mineralnych Indii • wymienia najważniejsze cechy gospodarki Indii • opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach

• określa położenie geograficzne Indii • omawia cechy środowiska przyrodniczego Indii • omawia prognozy wzrostu liczby ludności Indii • wyjaśnia znaczenie terminu „zielona rewolucja” • opisuje poziom rozwoju rolnictwa Indii • charakteryzuje uwarunkowania rolnictwa Indii • wyjaśnia, dlaczego w Indiach występuje duże pogłowie bydła • przedstawia czynniki rozwoju przemysłu w Indiach • wskazuje na mapie gospodarczej Indii wybrane ośrodki przemysłu high-tech

• analizuje diagram ilustrujący • analizuje poziom rozwoju zmiany liczby ludności w XX i gospodarczego Indii XXI wieku • analizuje cechy indyjskiego • wykazuje problemy związane rolnictwa ze stale zwiększającą się i formułuje wnioski liczbą ludności Indii • wyjaśnia przyczyny • wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gwałtownego rozwoju nowoczesnych usług w nowoczesnych technologii w Indiach Indiach • opisuje system kastowy społeczeństwa Indii

• przewiduje społeczno-gospodarcze skutki eksplozji demograficznej w Indiach • wykazuje wpływ hinduizmu na życie i działalność ludzi • uzasadnia lokalizację okręgów przemysłowych w Indiach

23

15.

Czarne złoto Bliskiego Wschodu

• wyjaśnia znaczenie terminu „Bliski Wschód” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa należące do regionu Bliskiego Wschodu • wymienia cechy środowiska przyrodniczego i gospodarki Bliskiego Wschodu • wymienia nazwy państw, na których obszarze znajdują się najbogatsze złoża ropy naftowej • wyjaśnia znaczenie terminu „OPEC” • opisuje cechy kultury islamskiej

• opisuje położenie geograficzne Bliskiego Wschodu • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa Bliskiego Wschodu i ich stolice oraz podaje ich nazwy • opisuje warunki naturalne Bliskiego Wschodu • charakteryzuje zasoby ropy naftowej na Bliskim Wschodzie • charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego • przedstawia działania państw Bliskiego Wschodu mające na celu uniezależnienie się od wydobycia ropy naftowej • charakteryzuje gospodarkę krajów Bliskiego Wschodu, w których nie wydobywa się ropy naftowej • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów na Bliskim Wschodzie objętych konfliktami zbrojnymi

• wskazuje warunki • wykazuje korzyści • uzasadnia tezę, że konflikty przyrodnicze Bliskiego gospodarcze i społeczne na Bliskim Wschodzie mają Wschodu niekorzystne dla wynikające z eksportu ropy wpływ na globalną działalności gospodarczej naftowej oraz produktów gospodarkę człowieka powstałych • analizuje rozmieszczenie, w wyniku jej przetworzenia zasoby i wydobycie ropy • porównuje wydobycie ropy naftowej na Bliskim Wschodzie naftowej z wartością PKB na na podstawie map jednego mieszkańca tematycznych w poszczególnych krajach i danych statystycznych Bliskiego Wschodu • analizuje udział państw • opisuje wpływ religii na Bliskiego Wschodu gospodarkę krajów Bliskiego w światowym wydobyciu ropy Wschodu i życie muzułmanów naftowej i formułuje wnioski • analizuje skutki konfliktów na • analizuje wartość PKB Bliskim Wschodzie w przeliczeniu na jednego • porównuje poziom życia mieszkańca mieszkańców w wybranych krajach poszczególnych krajów Bliskiego Wschodu Bliskiego Wschodu i formułuje wnioski • charakteryzuje Bliski Wschód pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej i poziomu rozwoju gospodarczego

24

Europa

16.

Środowisk o przyrodnic ze Starego Kontynent u

17.

Europa – kontynent nowych państw

• wskazuje na mapie świata Europę • wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Europy i wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie wybrane niziny, wyżyny i góry Europy oraz wymienia ich nazwy • wymienia cechy ukształtowania powierzchni Europy na podstawie mapy • wskazuje na mapie wybrane europejskie rzeki i jeziora oraz wymienia ich nazwy

• określa położenie geograficzne Europy na podstawie mapy ogólnogeograficznej • charakteryzuje linię brzegową Europy na podstawie mapy • porównuje średnią wysokość Europy ze średnią wysokością innych kontynentów • wykazuje typowo nizinny charakter ukształtowania powierzchni Europy na podstawie mapy • przedstawia czynniki geograficzne wpływające na klimat Europy • opisuje klimat Europy na podstawie mapy • wyjaśnia znaczenie terminu „kontynentalizm klimatu” • charakteryzuje wybrane strefy roślinne Europy • opisuje rozmieszczenie wód powierzchniowych w Europie na podstawie mapy • omawia przemiany • wyjaśnia przyczyny zmian polityczne w Europie po na mapie politycznej Europy 1989 roku po 1989 roku • wymienia nazwy wybranych • wyjaśnia skutki rozpadu krajów Europy ZSRR • wyjaśnia znaczenie terminu • wymienia nazwy wybranych „terytorium zależne” krajów Europy i ich stolic • wskazuje najmniejsze • wskazuje na mapie kraje i największe państwa Europy położone zarówno w pod względem powierzchni i Europie, jak i w Azji oraz liczby ludności na mapie wymienia ich nazwy politycznej Europy

• opisuje położenie geograficzne i granice Europy z innymi kontynentami na mapie ogólnogeograficznej świata • porównuje linię brzegową Europy z linią brzegową innych kontynentów • porównuje ukształtowanie powierzchni Europy z ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów • wyjaśnia wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni Europy • wyjaśnia zależności między typem klimatu a występowaniem formacji roślinnych • wyjaśnia wpływ działalności rzek na rzeźbę powierzchni Europy • wyjaśnia genezę wybranych europejskich jezior

• oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Europy • przedstawia genezę powstawania gór w Europie • wykazuje wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Europy • wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Europy

• przedstawia terytoria zależne • wykazuje znaczenie wybranych krajów procesów integracyjnych • wyjaśnia znaczenie terminu zachodzących w Europie „suwerenność” • opisuje cele i zadania Unii Europejskiej

• wykazuje następstwa południkowej i równoleżnikowej rozciągłości Europy

• analizuje przyczyny rozpadu ZSRR i Jugosławii • wyróżnia regiony geopolityczne Europy i uzasadnia ich powstanie

25

18.

Europa się starzeje

• podaje liczbę ludności Europy • wymienia przyczyny niskiego przyrostu naturalnego • wymienia nazwy krajów o najniższym i najwyższym współczynniku przyrostu naturalnego w Europie • wymienia nazwy krajów, które zamieszkuje ludność o największej średniej długości życia • wymienia czynniki wpływające na długość życia w Europie

• opisuje liczbę ludności Europy na tle liczby ludności świata • przedstawia zmiany liczby ludności w Europie w latach 2000–2007 • analizuje przyczyny i skutki niskiego przyrostu naturalnego • porównuje współczynnik przyrostu naturalnego w wybranych krajach Europy • porównuje udział ludności powyżej 65 roku życia w strukturze wiekowej wybranych państw Europy • porównuje strukturę wiekową ludności Europy i Afryki

• wykazuje, że tempo wzrostu • analizuje prognozy zmian liczby ludności demograficznych w Europie jest najniższe na w Europie świecie • uzasadnia twierdzenie, że • analizuje piramidę płci społeczeństwo europejskie i wieku i formułuje wnioski się starzeje • porównuje wartość • wyjaśnia przyczyny współczynnika przyrostu i skutki wydłużania się naturalnego z odsetkiem średniej długości życia ludności powyżej 65 roku życia i formułuje wnioski • wyjaśnia przyczyny starzenia się europejskich społeczeństw • wykazuje konsekwencje starzenia się społeczeństw europejskich

• analizuje problemy demograficzne Europy i formułuje wnioski

26

19.

Ludność i urbanizacj a w Europie

• opisuje różnice w wyglądzie • wyjaśnia znaczenie terminu osób pochodzących z różnych „wielokulturowość” części Europy • przedstawia zróżnicowanie • wymienia odmiany człowieka językowe mieszkańców zamieszkujące Europę Europy • wymienia nazwy rodzin • opisuje strukturę językowych, do których wyznaniową mieszkańców należą języki europejskie Europy • wymienia nazwy państw, w • opisuje, na podstawie map których obowiązuje więcej tematycznych, niż jeden język urzędowy zróżnicowanie regionalne, • wymienia przykłady kulturowe, narodowościowe zróżnicowania kulturowego i etniczne współczesnej mieszkańców Europy Europy • wskazuje na mapie obszary • opisuje rozmieszczenie o największej ludności w Europie na i najmniejszej gęstości podstawie mapy zaludnienia w Europie oraz • omawia przyczyny wymienia ich nazwy wysokiego wskaźnika • wskazuje na mapie urbanizacji w Europie największe miasta Europy • wyjaśnia znaczenie terminu oraz wymienia ich nazwy „metropolia” • opisuje, na podstawie mapy, i wymienia przykłady położenie Londynu europejskich metropolii • wyjaśnia, dlaczego Londyn jest nazywany „miastem świata”

• porównuje strukturę • wykazuje wielokulturowość wyznaniową ludności Europy w wybranych państwach • wykazuje skutki Europy wielokulturowości • opisuje, na podstawie mapy, mieszkańców Europy rozmieszczenie ludów Europy • wyjaśnia przyczyny • opisuje przyczyny warunkujące rozmieszczenie i konsekwencje zróżnicowania ludności w Europie ludności Europy • omawia położenie oraz układ przestrzenny Londynu • przedstawia znaczenie Londynu jako światowej metropolii

• uzasadnia, że Europa charakteryzuje się warunkami przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi korzystnymi dla osadnictwa • analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji w wybranych krajach Europy

27

20.

Surowe środowisk o Europy Północnej

• wyjaśnia znaczenie terminu „kraje skandynawskie” • wskazuje kraje Europy Północnej na mapie i wymienia ich nazwy • wymienia warunki przyrodnicze Europy Północnej niesprzyjające działalności człowieka • wymienia cechy środowiska przyrodniczego Europy Północnej sprzyjające działalności człowieka • wymienia nazwy głównych bogactw naturalnych krajów skandynawskich • przedstawia główne działy przemysłu dynamicznie rozwijające się w krajach Europy Północnej • opisuje, na podstawie mapy, rozmieszczenie głównych ośrodków miejskich w Europie Północnej

• opisuje położenie państw Europy Północnej • opisuje warunki przyrodnicze Europy Północnej • wyjaśnia łagodzący wpływ prądu morskiego na cechy klimatu Europy Północnej • wyjaśnia znaczenie terminu „okres wegetacyjny” • charakteryzuje rolnictwo Europy Północnej • omawia znaczenie upraw roślin w specjalnie ogrzewanych i doświetlanych szklarniach • wykazuje znaczenie położenia Skandynawii i omawia sposoby wykorzystania mórz • analizuje wielkość połowów ryb w wybranych krajach świata i krajach Europy Północnej • przedstawia wykorzystanie surowców odnawialnych w produkcji energii

• charakteryzuje środowisko • wykazuje niekorzystny wpływ przyrodnicze krajów Europy warunków środowiska Północnej przyrodniczego Europy • wyjaśnia, dlaczego porty Północnej na działalność morskie położone za kołem gospodarczą człowieka podbiegunowym nie • porównuje środowisko zamarzają przyrodnicze krajów Europy Północnej • wykazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typową roślinnością krajów Europy Północnej • analizuje i ocenia strukturę użytkowania ziemi w Europie Północnej • ocenia poziom życia mieszkańców Europy Północnej • wykazuje wpływ warunków naturalnych na rozmieszczenie ludności w Europie Północnej • wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego

• charakteryzuje zjawisko odpływu ludności z obszarów północnej Skandynawii • przedstawia walory turystyczne krajów Europy Północnej

28

21.

Gospodar ka w cieniu Alp

• wyjaśnia znaczenie terminu • omawia położenie krajów „kraje alpejskie” alpejskich na podstawie • wskazuje kraje alpejskie na mapy ogólnogeograficznej mapie ogólnogeograficznej, • opisuje warunki klimatyczne wymienia nazwy tych w Alpach państw oraz nazwy ich stolic • wyjaśnia występowanie • wyjaśnia znaczenie terminu źródeł wielu rzek „granica wiecznego śniegu” europejskich w Alpach • wymienia czynniki decydujące • charakteryzuje piętra o występowaniu lodowców klimatyczno-roślinne górskich w Alpach w Alpach • opisuje rzeźbę Alp • wymienia wiodące działy • opisuje główne kierunki gospodarki krajów alpejskich rozwoju gospodarczego • opisuje specyfikę krajów alpejskich rozmieszczenia ludności w • charakteryzuje strukturę Alpach przemysłu krajów alpejskich • wskazuje największe miasta • ocenia warunki rozwoju alpejskie na mapie i hydroenergetyki wymienia ich nazwy w krajach alpejskich • opisuje rozmieszczenie miast i gęstość zaludnienia w krajach alpejskich

• charakteryzuje środowisko • charakteryzuje czynniki przyrodnicze krajów decydujące o wykształceniu alpejskich pięter klimatyczno-roślinnych • wykazuje wpływ gór na w Alpach środowisko przyrodnicze i • wykazuje znaczenie sektora gospodarkę krajów alpejskich usług turystycznych • analizuje strukturę i finansowych dla gospodarki użytkowania ziemi krajów alpejskich w krajach alpejskich • wykazuje odrębność i formułuje wnioski kulturową mieszkańców gór • wykazuje, że kraje alpejskie należą do państw wysoko rozwiniętych

• charakteryzuje genezę rzeźby alpejskiej • analizuje czynniki decydujące o rozwoju sektora finansowego w Szwajcarii

29

22.

Turystycz ne bogactwo Europy Południow ej

• wyjaśnia znaczenie terminu „kraje śródziemnomorskie” • wskazuje na mapie kraje Europy Południowej i wymienia nazwy ich stolic • przedstawia turystyczną atrakcyjność regionu śródziemnomorskiego • wskazuje na mapie wyspy położone na Morzu Śródziemnym i wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie góry znajdujące się na obszarze południowej Europy i wymienia ich nazwy • wyjaśnia znaczenie terminu „makia” • wymienia przykłady atrakcji turystycznych południowej Europy

• omawia położenie geograficzne krajów śródziemnomorskich na podstawie mapy ogólnogeograficznej • opisuje warunki środowiska przyrodniczego krajów śródziemnomorskich • charakteryzuje warunki klimatyczne i roślinność krajów śródziemnomorskich na podstawie map tematycznych • charakteryzuje walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze krajów Europy Południowej • opisuje, na podstawie mapy tematycznej, rozmieszczenie najważniejszych ośrodków turystycznych Europy Południowej

• wykazuje turystyczną • wykazuje atrakcyjność atrakcyjność regionu przyrodniczą Europy śródziemnomorskiego Południowej • opisuje wybrane atrakcje • wykazuje związki między turystyczne regionu rozwojem turystyki a • analizuje infrastrukturę warunkami przyrodniczymi i turystyczną i jej znaczenie dla dziedzictwem kulturowym rozwoju turystyki Europy • ocenia rolę turystyki w Południowej rozwoju gospodarczym • wykazuje niekorzystny wpływ krajów Europy Południowej turystyki na środowisko przyrodnicze • ukazuje dziedzictwo kulturowe krajów śródziemnomorskich

• wykazuje zależności miedzy wielkością ruchu turystycznego a przychodami wybranych krajów

30

Sąsiedzi Polski

23.

Francja – rolnictwo XXI wieku

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Francję i podaje nazwę jej stolicy • wymienia czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunkujące rozwój rolnictwa we Francji • wymienia nazwy roślin uprawianych we Francji • opisuje produkty charakterystyczne dla Francji

24.

Niemcy – potęga gospodarc za

• wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Niemcy, podaje nazwę stolicy tego państwa oraz nazwy krajów z nim sąsiadujących • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Niemiec oraz wymienia ich nazwy • przedstawia udział przemysłu w strukturze PKB Niemiec • wymienia nazwy wybranych roślin uprawianych w Niemczech

• opisuje położenie • analizuje strukturę geograficzne Francji użytkowania ziemi we Francji • charakteryzuje warunki • wykazuje wpływ klimatu na klimatyczno-glebowe rozmieszczenie upraw we warunkujące rozwój Francji rolnictwa we Francji • wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji, związek • opisuje ukształtowanie między warunkami powierzchni terenu we przyrodniczymi Francji na podstawie mapy a kierunkiem • wskazuje na mapie i efektywnością produkcji gospodarczej rolnej i charakteryzuje • wykazuje, że przemysł najważniejsze regiony środków transportu ma duże rolnicze Francji znaczenie dla gospodarki • porównuje wielkość plonów Francji pszenicy i buraków cukrowych w wybranych krajach • charakteryzuje Wspólną Politykę Rolną krajów Unii Europejskiej • identyfikuje cechy rolnictwa towarowego • opisuje długości granic • wykazuje wysoki poziom Polski z poszczególnymi rozwoju gospodarczego państwami Niemiec na podstawie • określa położenie wartości PKB i struktury geograficzne Niemiec na zatrudnienia mapie ogólnogeograficznej • wykazuje znaczenie usług dla gospodarki Niemiec • przedstawia czynniki • analizuje działania Niemiec dynamicznego rozwoju na rzecz ochrony środowiska gospodarczego Niemiec • przedstawia przyczyny • wyjaśnia znaczenie spadku tempa rozwoju transportu dla gospodarki gospodarczego Niemiec na Niemiec początku XXI wieku • wymienia przyczyny • wyjaśnia przyczyny dobrego rozwoju i skutki ujemnego przyrostu gospodarczego Niemiec naturalnego • przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji w Niemczech • opisuje uwarunkowania geograficznej, główne kierunki i przyczyny zmian w rozwoju rolnictwa Niemiec strukturze przemysłu Zagłębia Ruhry

• wykazuje wpływ czynników pozaprzyrodniczych na wielkość produkcji roślinnej i zwierzęcej • dowodzi, że francuskie rolnictwo jest wysoko rozwinięte

•ocenia, na podstawie danych statystycznych, miejsce Francji w produkcji rolnej w Europie

• wykazuje wysoki poziom rozwoju przemysłu, rolnictwa i usług w Niemczech • analizuje uwarunkowania rozwoju przemysłu przetwórczego i formułuje wnioski

• dowodzi, że Niemcy znajdują się w ścisłej czołówce najlepiej rozwiniętych państw świata • analizuje przyczyny migracji ludności do Niemiec

31

25.

Słowacja i Czechy – wspólna przeszłoś ć, odrębna przyszłość

26.

Problemy gospodarc ze oraz demografi czne Litwy, Białorusi i Ukrainy

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Czechy i Słowację, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • wskazuje na mapie i wymienia nazwy głównych krain geograficznych oraz najważniejszych rzek Czech i Słowacji • wymienia nazwy państw będących głównymi partnerami handlowymi Czech i Słowacji • wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Czechy i Słowację • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Litwę, Białoruś i Ukrainę, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Litwy, Białorusi i Ukrainy oraz podaje ich nazwy • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego tych państw • wymienia problemy demograficzne Białorusi, Litwy i Ukrainy • wyjaśnia znaczenie terminu „depopulacja”

• opisuje położenie geograficzne Słowacji i Czech na mapie ogólnogeograficznej • przedstawia wspólne cechy środowiska przyrodniczego Czech i Słowacji • opisuje zasoby bogactw naturalnych Czech i Słowacji • opisuje atrakcje Czech i Słowacji przyciągające turystów

• charakteryzuje • podaje przyczyny rozpadu i porównuje, na podstawie Czechosłowacji różnych źródeł informacji • porównuje tempo rozwoju geograficznej, środowisko gospodarczego Czech i przyrodnicze Czech Słowacji oraz formułuje i Słowacji wnioski • wykazuje podobieństwa i różnice w gospodarce tych państw • porównuje strukturę PKB oraz strukturę zatrudnienia Czech i Słowacji • analizuje demograficzne podobieństwa i różnice Czech i Słowacji • przedstawia problemy społeczności romskiej zamieszkującej Słowację

• opisuje położenie • porównuje poziom rozwoju geograficzne Litwy, gospodarczego Litwy, Białorusi i Ukrainy Białorusi i Ukrainy • charakteryzuje • opisuje uwarunkowania i porównuje, na podstawie rozwoju gospodarki Litwy różnych źródeł informacji • wyjaśnia przyczyny słabego geograficznej, środowisko rozwoju gospodarczego przyrodnicze Litwy, Białorusi i Białorusi Ukrainy • opisuje uwarunkowania • przedstawia cechy rozwoju rolnictwa na Ukrainie gospodarki Litwy, Białorusi i • wyjaśnia przyczyny kryzysu Ukrainy gospodarczego na Ukrainie • przedstawia współczesne po rozpadzie ZSRR przemiany gospodarcze • analizuje współczynnik Ukrainy przyrostu naturalnego • przedstawia przyczyny na Białorusi, Litwie ujemnego przyrostu i Ukrainie oraz formułuje naturalnego na Białorusi, wnioski Litwie i Ukrainie • przedstawia działania rządów Litwy, Białorusi i Ukrainy mające na celu zahamowanie depopulacji • opisuje atrakcje turystyczne Krymu

• analizuje historię powstania Litwy, Białorusi i Ukrainy • wykazuje zróżnicowanie gospodarcze tych państw • ocenia zasoby bogactw mineralnych Litwy, Białorusi i Ukrainy • omawia efekty przemian gospodarczych, które nastąpiły na Białorusi, Litwie i na Ukrainie • wykazuje przyczyny i skutki depopulacji na Białorusi, Litwie i Ukrainie

• porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski • projektuje tygodniowy pobyt na Słowacji, uwzględniając walory środowiska przyrodniczego i kulturowego

• porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych i wschodnich sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski

32

27.

Rosja – największ e państwo świata

• wskazuje na mapie • określa położenie ogólnogeograficznej Rosję, geograficzne Rosji na wymienia nazwę jej stolicy mapie ogólnogeograficznej • wskazuje na mapie główne • omawia cechy krainy geograficzne, rzeki ukształtowania powierzchni i jeziora Rosji oraz wymienia Rosji ich nazwy • charakteryzuje strefy • wymienia najważniejsze klimatyczno-roślinne Rosji cechy środowiska • opisuje rozmieszczenie przyrodniczego Rosji ludności w Rosji na • wyjaśnia znaczenie terminu podstawie mapy gęstości „wieloletnia zmarzlina” zaludnienia • wymienia nazwy najgęściej • wyjaśnia przyczyny zaludnionych obszarów depopulacji w Rosji Rosji • przedstawia przyczyny • wymienia najważniejsze spadku współczynnika problemy ludnościowe Rosji urodzeń w Rosji • wymienia główne cechy • wskazuje na mapie rosyjskiej gospodarki i wymienia nazwy obszarów • wymienia przyczyny w Rosji ujemnego przyrostu o dużej koncentracji naturalnego w Rosji przemysłu • wymienia nazwy bogactw • opisuje zróżnicowanie naturalnych Rosji etniczne, językowe i religijne mieszkańców Rosji • przedstawia uwarunkowania niewielkiego zaludnienia w części Rosji położonej na wschód od Uralu

• wykazuje konsekwencje • wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze dużej warunków przyrodniczych rozciągłości równoleżnikowej oraz ich wpływ na i południkowej Rosji rozmieszczenie ludności • wskazuje na mapie obszary i działalność gospodarczą występowania wieloletniej • analizuje zmiany przyrostu zmarzliny naturalnego • wykazuje wpływ występowania w Rosji i formułuje wnioski wieloletniej zmarzliny na • wyjaśnia przyczyny działalność człowieka i skutki spadku średniej • wykazuje zróżnicowanie długości życia wśród przyrodnicze Rosji mężczyzn w Rosji • przewiduje skutki depopulacji • wykazuje zróżnicowanie w Rosji narodowościowe • opisuje uwarunkowania i kulturowe społeczeństwa rozwoju przemysłu w Rosji rosyjskiego • wykazuje, że gospodarka Rosji • wyjaśnia rolę Rosji ma charakter surowcowy w światowej gospodarce i • analizuje strukturę eksportu polityce Rosji • wykazuje zróżnicowanie i formułuje wnioski gospodarcze Rosji • omawia najważniejsze problemy rosyjskiego rolnictwa

• uzasadnia tezę, że Rosja jest krajem o wielkich możliwościach gospodarczych • przedstawia przyczyny dysproporcji społecznych w Rosji

33

KRYTERIA OCEN Z GEOGRAFII – KLASA III 1. CELUJĄCY Uczeń: - posiada wiadomości i umiejętności wykraczające poza program nauczania - bierze udział w szkolnych i pozaszkolnych konkursach geograficznych - samodzielnie analizuje i interpretuje dane statystyczne i wykresy - opracowuje monografię wybranego regionu Polski wykorzystując różne źródła informacji - wyszukuje związki przyczynowo-skutkowe i zależności między środowiskiem a gospodarką w różnych regionach Polski - biegle stosuje pojęcia geograficzne w opisywaniu zjawisk 2. BARDZO DOBRY Uczeń: - biegle czyta mapę fizyczną Polski - zna i wyjaśnia rozmieszczenie ludności, surowców mineralnych, lasów i innych naturalnych i kulturowych elementów środowiska - potrafi wyjaśnić wpływ procesów zachodzących w przeszłości geologicznej na obecne ukształtowanie powierzchni Polski - samodzielnie ocenia przydatność poszczególnych elementów środowiska do gospodarczej działalności człowieka na podstawie map tematycznych - potrafi korzystać ze źródeł informacji statystycznej i trafnie interpretować dane - samodzielnie przedstawia zjawiska geograficzne za pomocą metod graficznych - zna i porównuje cechy krain geograficznych Polski na podstawie map tematycznych 3. DOBRY Uczeń: - posiada dobrą orientację na mapie fizycznej Polski - zna rozmieszczenie ludności, surowców mineralnych i innych elementów środowiska naturalnego i kulturowego - rozumie procesy zachodzące w przeszłości geologicznej i ich wpływ na obecną rzeźbę Polski - potrafi ocenić przydatność środowiska do rozwoju rolnictwa i przemysłu na podstawie map tematycznych - wyjaśnia nierównomierne rozmieszczenie ludności w Polsce - potrafi korzystać z innych niż podręcznik źródeł informacji - zna cechy fizyczno-geograficzne głównych krain Polski - potrafi stosować metody graficzne w opisie zjawisk 4. DOSTATECZNY Uczeń: - posiada dobrą orientację na mapie fizycznej Polski - zna rozmieszczenie ludności i surowców mineralnych w Polsce

34

-

samodzielnie czyta mapy tematyczne czyta i analizuje wykresy i diagramy z pomocą nauczyciela dostrzega współzależności między środowiskiem a rozmieszczeniem ludności i lokalizacją przemysłu posiada podstawowe wiadomości dotyczące gospodarki różnych regionów Polski

5. DOPUSZCZAJĄCY Uczeń: - wskazuje wybrane obiekty na mapie Polski - zna ogólne rysy ukształtowania powierzchni Polski - posiada ogólną wiedzę o gospodarce i ludności Polski i ich przestrzennym zróżnicowaniu - potrafi przedstawiać zjawiska geograficzne za pomocą metod graficznych z pomocą nauczyciela - zna formy powierzchni pochodzenia lodowcowego - czyta mapy tematyczne z pomocą nauczyciela

realizujący: mgr Danuta Kocot

Obowiązuje od 01.09.2011

35