Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie
Kazimierz Łastawski
Od i do integracji europejskiej
Warszawa 2003
SPIS
TREŚCI
WSTĘP
15
Część pierwsza. IDEE JEDNOCZENIA EUROPY Rozdział I. PRAPOCZĄTKI IDEI INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ
23
1. 2. 3. 4.
23 25 31 37 38 40 44 49
Idee integracyjne starożytności (Grecja, Rzym) Uniwersalistyczne idee średniowiecznej Europy Rozwój idei integracyjnych od XV do XVIII wieku Idee integracyjne od rewolucji francuskiej do I wojny światowej 4.1. Próby siłowego jednoczenia Europy przez Napoleona Bonaparte 4.2. Projekty zjednoczeniowe okresu Świętego Przymierza 4.3. Idee integracyjne socjalistów, działaczy Młodej Europy i republikanów 4.4. Próby tworzenia stowarzyszeń integracyjnych
Rozdziałll. PROJEKTY INTEGRACYJNE W LATACH 1919-1939
56
1. Warunki działań integracyj nych w Europie poi woj nie światowej 2. Unia Paneuropejska Richarda Coudenhove-Kalergiego 3. Projekty Stanów Zjednoczonych Europy 3.1. Propozycje Brianda 3.2. Projekt Herriota 4. Inicjatywy integracyjne organizacji „stowarzyszeniowych" 4.1. Międzynarodowa Unia Stowarzyszeń Ligi Narodów 4.2. Stowarzyszenie ds. Porozumienia Europejskiego 4.3. Międzynarodowe Stowarzyszenie Współpracy Europej skiej 5. Projekt Stanów Zjednoczonych Narodów Europejskich 6. Propozycje tworzenia federacji regionalnych 7. Rozważania paneuropejskie intelektualistów 8. Próby realizacji idei integracyjnych...........
60 66 66 66 69 70 70 71 72 73 74 78 81
Rozdział III. IDEA EUROPEJSKA W LATACH II WOJNY ŚWIATOWEJ
85
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Dążenia i działania niemieckie Projekty polityków brytyjskich Projekty Unii Paneuropejskiej Koncepcje rządów emigracyjnych i europejskiego ruchu oporu Próby tworzenia federacji regionalnych Stanowisko USA wobec idei integracyjnych Europy Anty federacyjne stanowisko Związku Radzieckiego
85 87 90 92 96 100 100
Część druga NOWE RUCHY I ORGANIZACJE INTEGRACYJNE Rozdział IV. DZIAŁANIA ZJEDNOCZENIOWE W PIERWSZYCH LATACH POWOJENNYCH
104
1. Podłoże europej skich procesów integracyj nych po .1945 roku 2. Zachodnioeuropejskie ruchy zjednoczeniowe 2.1. Europejska Unia Federalistów 2.2. Europejska Unia Parlamentarna 2.3. Nowe Ekipy Międzynarodowe 2.4. Ruch Socjalistyczny Stanów Zjednoczonych Europy 2.5. Europejska Liga Współpracy Gospodarczej (Niezależna Liga Współpracy Gospodarczej) 2.6. Winston Churchill i Ruch Zjednoczonej Europy 3. Integracja Belgii, Holandii i Luksemburga 4. Integracja ruchów europejskich 4.1. Kongres haski (7-10 maja 1948 roku) 4.2. Utworzenie Ruchu Europejskiego 5. Plan Marshalla - zewnętrzne wsparcie integracji europejskiej 6. Powstanie Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC) 7. Zacieśnianie współpracy polityczno-militarnej państw zachodnioeuropejskich 7.1. Utworzenie Unii Zachodniej 7.2. Powstanie Paktu Północnoatlantyckiego 8. Powołanie Rady Europy (5 maja 1949 roku) 9. Początki unifikacji bloku wschodniego 9.1. Plan federacji bałkańskiej 9.2. Przyspieszone jednoczenie bloku wschodniego 9.3. Emigracyjny projekt Międzymorza („Intermarium") 10. Utworzenie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej
126 126 128 131 135 136 137 138 139
Rozdział V. PROCESY INTEGRACYJNE EUROPY W LATACH PIĘĆDZIESIĄTYCH
142
1. Zbliżenie polityczne państw członkowskich NATO 2. Utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) 2.1. Założenia Planu Schumana 2.2. Sektorowa integracja państw zachodnioeuropejskich 2.3. Naczelne organy Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali 3. Próby utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej 4. Przekształcenie Unii Zachodniej w Unię Zachodnioeuropej ską 5. Utworzenie Układu Warszawskiego (1955)
6. Powstanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) 6.1. Działalność Komitetu Spaaka 6.2. Cele i zasady działania EWG 6.3. Struktura władz nowej Wspólnoty Europejskiej 7. Powstanie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom) 8. Skutki wprowadzenia traktatów rzymskich 9. Utworzenie Europej skiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) 10. Polityka Charlesa de Gaulle'a wobec integracji europejskiej
161 162 163 166 168 171 173 176
Rozdział VI. NOWE PŁASZCZYZNY DZIAŁALNOŚCI ZJEDNOCZENIOWEJ LAT SZEŚĆDZIESIĄTYCH
180
1. Dylematy rozwoju „partnerstwa atlantyckiego" 2. Inicjatywy rozwoju integracji politycznej 2.1. Pierwsze konferencje szefów państw i rządów (1961) 2.2. PlanFoucheta 2.3. Propozycje innych państw „szóstki" 3. Kryzys instytucjonalny integracji (1965-1968) 3.1. Polityka „pustego krzesła" i kompromis luksemburski 3.2. Wycofanie się Francji ze struktury militarnej NATO 3.3. Nowe koncepcje zachodnioniemieckie 4. Łączenie struktur Wspólnot Europejskich (1965-1967) 5. Rozszerzenie zasięgu działań integracyjnych 5.1. Kwestia przystąpienia Danii, Irlandii, Norwegii i Wielkiej Brytanii 5.2. Rozwój wspólnotowych układów stowarzyszeniowych 6. Przemiany wewnętrzne w EWG 6.1. Kształtowanie wspólnej polityki rolnej. Plan Mansholta 6.2. Zmiany gospodarcze i walutowe
Część trzecia ROZSZERZENIE ZAKRESU I ZASIĘGU INTEGRACJI Rozdział VII. KSZTAŁTOWANIE SIĘ DRUGIEGO ETAPU INTEGRACJI (1969-1979)
208
1. Rozwój stosunków wewnątrz NATO i KBWE 2. Początki drugiego etapu integracji 2.1. Konferencja haska (1-2 grudnia 1969 roku) 2.2. Plan unii gospodarczej i walutowej. Raport Wernera 2.3. Raport Komitetu Davignona 2.4. Konferencja paryska (październik 1972 roku) 3. Rozszerzenie Wspólnot o Danię, Irlandię i Wielką Brytanię 4. Rozszerzenie płaszczyzn współpracy państw członkowskich RWPG 5. Konferencja paryska 1974 rok. Utworzenie Rady Europejskiej
208 211 211 212 214 215 217 219 222
6. Przyjęcie Programu Socjalnego w 1974 roku 7. Prace nad projektami Unii Europejskiej 7.1. Propozycje raportu Leo Tindemansa (1975) 7.2. Raport „trzech mędrców" (1978) 8. Koncepcje tworzenie unii walutowej 9. Bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego (1979) 10. Dylematy nowego etapu integracji
224 225 225 228 229 231 233
Rozdział VIII. NOWE KIERUNKI DZIAŁAŃ W LATACH OSIEMDZIESIĄTYCH
236
1. Rozszerzenie Wspólnot Europejskich o „państwa południowe" 1.1. Rozszerzenie integracji o Grecję 1.2. Proces przyłączenia Hiszpanii 1.3. Przystąpienie Portugalii do Wspólnot Europejskich 2. Projekty Unii Europejskiej 2.1. Projekt Aktu Europejskiego (Genschera-Colombo) 2.2. Raport Carringtona 2.3. Działalność Komitetu Spinellego 3. Przyjęcie Jednolitego Aktu Europejskiego 4. Rozwój polityki regionalnej i funduszy strukturalnych 5. Porozumienie z Schengen - znoszenie wewnętrznych barier granicznych.... 6. Kształtowanie wspólnej polityki przemysłowej i badawczo-rozwojowej 7. Propozycje integracyjne Jacquesa Delorsa 8. Zbliżenie między Wspólnotami Europejskimi i RWPG 9. Przyjęcie Karty Podstawowych Praw Socjalnych
Część czwarta TWORZENIE ROZWINIĘTEJ WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ Rozdział IX. TRZECI ETAP INTEGRACJI UTWORZENIE UNII EUROPEJSKIEJ
262
1. Zasadnicze przemiany europejskie po 1989 roku 1.1. Rozpad bloku wschodniego (Układu Warszawskiego, RWPG, ZSRR). 1.2. Zjednoczenie Niemiec w jednoczącej się Europie 1.3. Powstanie Wspólnoty Niepodległych Państw 2. Nowe inicjatywy integracyjne po 1989 roku 2.1. Modyfikacja strategicznych założeń NATO 2.2. Rozszerzenie działalności KBWE. Utworzenie OBWE 2.3. Rozwój nowych form współpracy regionalnej 2.4. Dążenia do rozwoju unii politycznej 3. Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej
262 263 264 265 267 268 270 271 274 278
4.
5. 6.
7.
3.1. Zasadnicze postanowienia traktatowe 3.2. Pierwszy filar Unii Europejskiej 3.3. Postanowienia drugiego filaru 3.4. Specyficzne treść trzeciego filaru Podstawowe struktury i kierunki działania Unii Europejskiej 4.1. Organ nadrzędny -Rada Europejska 4.2. Główne instytucje Unii Europejskiej 4.2.1. Rada Unii Europejskiej 4.2.2. Komisja Europejska 4.2.3. Parlament Europejski 4.2.4. Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich 4.2.5. Trybunał Obrachunkowy 4.3. Organy pomocnicze Unii Europejskiej 4.3.1. Komitet Ekonomiczno-Społeczny 4.3.2. Komitet Regionów Utworzenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego Polityki wewnętrzne Unii Europejskiej 6.1. Polityka regionalna i strukturalna 6.2. Wspólna polityka rolna 6.3. Wspólna polityka walutowa 6.4. Polityka przemysłowa i badawczo-rozwojowa 6.5. Wspólna polityka transportowa 6.6. Polityka ochrony środowiska 6.7. Wspólna polityka społeczna Stosunki zewnętrzne Unii Europejskiej 7.1. Rozwój stosunków w państwami Europy Środkowej i Wschodniej 7.2. Rozwój stosunków z państwami postradzieckimi 7.3. Stanowisko wobec konfliktu w Jugosławii 7.4. Współpraca ze Stanami Zjednoczonymi 7.5. Rozszerzenie współpracy z państwami śródziemnomorskimi 7.6. Współpraca z państwami Afryki, Karaibów! Pacyfiku 7.7. Rozwój współpracy z krajami Ameryki Południowej i Środkowej 7.8. Stosunki z państwami Azji
Rozdział X. ROZWÓJ UNII EUROPEJSKIEJ W LATACH DZIEWIĘĆDZIESIĄTYCH
321
1. Rozszerzenie Unii o Austrię, Finlandię i Szwecję 2. Rozwój współpracy z państwami kandydującymi do członkostwa 2.1. Zawarcie Układów Europejskich o stowarzyszeniu nowych państw 2.2. Utworzenie nowych funduszy dla państw kandydujących 2.3. Decyzje o kolejnym rozszerzeniu Unii Europejskiej 3. Nowelizacja założeń Unii Europejskiej. Traktat amsterdamski 3.1. Konferencja międzyrządowa (1996-1997)
321 324 325 326 327 330 330
3.2. Traktat amsterdamski(1997) 4. Proces przyjmowania nowych członków „Partnerstwo dla członkostwa" 5. Realizacja wspólnej polityki walutowej 6. Kształtowanie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej
332 335 338 341
Rozdział XI. DZIAŁANIA INTEGRACYJNE U PROGU XXI WIEKU
350
1. Zasadnicze kierunki działania w 2000 1.1. Rozważania nad przyszłością Unii Europejskiej 1.2. Strategia lizbońska na lata 2000-2010 1.3. Postanowienia traktatu z Nicei 2. Rozwój Unii Europejskiej po traktacie z Nicei 2.1. Tworzenie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa 2.2. Integrowanie trzeciego filaru 2.3. Ustalenia przyjęte w Gótebogu 2.4. Postanowienia szczytu w Laeken 2.5. Finalizowanie unii walutowej 2.6. Nowe treści integracji na początku XXI 3. Rozszerzenie Unii Europejskiej na Wschód 3.1. Droga do Kopenhagi 3.2. Decyzje kopenhaskie z 12-13 grudnia 2002 roku 3.3. Proces finalizacji wstąpienia Polski do Unii Europejskiej 4. Konwent - przyszłość Unii Europejskiej ZAKOŃCZENIE ZAŁĄCZNIKI 1. Ważniejsze koncepcje integracji Europy 2. Podstawowe traktaty zawarte w procesie integracji europejskiej 3. Etapy procesu rozszerzenia Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej) 4. Przewodniczący Komisji Europejskiej (Wspólnot Europejskich) 5. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego 6. Kolejność prezydencji w Radzie Unii Europejskiej 7. Zasadnicze struktury Unii Europejskiej .:.;. BIBLIOGRAFIA INDEKS NAZWISK
