mgr lic. Aleksander Witold Bauknecht Culpa in contrahendo wobec unifikacji prawa prywatnego w Europie – streszczenie Tematem rozprawy jest odpowiedzialność przedkontraktowa, jako przedmiot procesów unifikacyjnych prawa prywatnego w Europie. Chociaż R. von Jhering stworzył instytucję culpa in contrahendo dopiero w XIX w., to ma ona rzymskie korzenie. Współcześnie jest ona najgłębiej zakorzeniona w prawie Republiki Federalnej Niemiec. Od czasu powstania wywarła jednak wpływ na prawo wielu krajów, nawet Chińskiej Republiki Ludowej. Z powodu swojej istotności, rozprzestrzenienia oraz dyskusji prowadzonej w doktrynie, instytucja culpa in contrahendo stała się przedmiotem europejskich projektów unifikacyjnych UNIDROIT, Principles of European Contract Law i Draft Common Frame of Reference a także rozporządzenia Parlamentu Europejskiego Rzym II i konwencji handlowej ONZ z 1980 roku. Prowadzona przez przedstawicieli doktryny dyskusja, do której autor ustosunkowuje się w swojej pracy dotyczy określenia deliktowego lub kontraktowego charakteru odpowiedzialności przedkontraktowej w systemach prawnych poszczególnych krajów, zasadności ujmowania odpowiedzialności przedkontraktowej w takiej postaci, jak uczynił to R. von Jhering oraz jej kodyfikacji. Uwaga zostaje poświęcona także narzędziom wykształconym w praktyce obrotu gospodarczego, których celem jest zapobieganie ewentualnym szkodom z tytułu culpa in contrahendo. Należą do nich listy intencyjne, umowy o negocjacje, umowy przedwstępne i ramowe. Różnice, które istnieją pomiędzy poszczególnymi systemami prawnymi wynikają przede wszystkim z ich odmiennej tradycji prawnej, odwoływaniu się do innych koncepcji ekonomicznych a także postępujących w Unii Europejskiej procesów, które mają na celu ochronę konsumentów. Użyty w tytule rozprawy oraz w jej treści termin culpa in contrahendo ma znaczenie czysto techniczne. Stosowany jest do określenia pewnego zbioru przypadków, którego elementy są odmienne, w zależności od danego systemu prawnego. R. von Jhering zajmował się przede wszystkim kwestią odpowiedzialności strony, która działa w błędzie, przedstawiciela działającego bez umocowania ora sprzedawcy nieistniejącej rzeczy. Są to przypadki odmienne od tych, które współcześnie rodzą odpowiedzialność z tytułu culpa in contrahendo. Ponadto na przykładzie polskiej doktryny można stwierdzić, że obejmuje on przypadki dolus in contrahendo. Termin używany dla określenia instytucji nie wskazuje ani na konkretne przypadki, które obejmuje, ani na zasady odpowiedzialności. Jest to potwierdzeniem tego, że współcześnie nie istnieje możliwość stworzenia jednorodnej definicji odpowiedzialności przedkontraktowej i należy posługiwać się tradycyjnie przyjętym terminem culpa in contrahendo, zrozumiałym – chociaż w różny sposób – dla każdego prawnika. Poza rozważaniami nad instytucją culpa in contrahendo w europejskich projektach unifikacyjnych i w doktrynie, istotnym celem niniejszej rozprawy jest analiza pracy R. von Jheringa pt. „Culpa in contrahendo oder Schadensersatz bei nichtigen oder nicht zur Perfektion gelangten Verträgen“ przy uwzględnieniu wszystkich prezentowanych przez autora źródeł prawa

rzymskiego oraz kontekstu kulturowo-historycznego. Praca R. von Jheringa stanowi podstawowe kryterium doboru poszczególnych systemów prawnych, które uwzględniono w rozprawie. Została ona ponadto rozszerzona o prawo francuskie, które umyślnie pominął R. von Jhering a także o prawo angielskie, jako znaczący czynnik unifikacji prawa prywatnego w Europie oraz prawo polskie. Doniosłość odkrycia, którego dokonał R. von Jhering polegała na tym, że stworzył nową skargę w oparciu o wykształconą przez siebie normę etyczną, iż sprawca szkody powinien ją naprawić, chociaż nie łączy go z poszkodowaną stroną żadna więź prawna. R. von Jhering spostrzegł bowiem, że w przypadku kiedy nie istnieje ważny kontrakt ani nie wystąpiła szkoda, której można było dochodzić za pomocą actio legis Aquiliae, poszkodowana strona nie mogła dochodzić odszkodowania. Juryści rzymscy uznawali jednak odpowiedzialność sprawcy szkody w razie sprzedaży rzeczy wyłączonej z obrotu gospodarczego oraz nieistniejącego spadku. Tworząc nową skargę, R. von Jhering dokonał ponadto skonkretyzowania istniejącego już w jego czasach rozróżnienia na dodatni i ujemny interes umowny. Praca doktorska składa się z czterech rozdziałów a przy jej sporządzeniu, autor posługiwał się

metodą

prawnoporównawczą,

historyczno-opisową,

formalno-dogmatyczną

oraz

funkcjonalną. Ponieważ odpowiedzialność przedkontraktowa pojawiła się dopiero w czasach Hugo Grocjusza, następnie została unormowana w Landrechcie Pruskim a wreszcie niezależnie odkryta oraz skonkretyzowana przez R. von Jheringa, zrezygnowano z typowego układu chronologicznego rozprawy, którego używa się przy badaniu recypowanych instytucji rzymskich. Zagadnienia wstępne wyjaśniają genezę instytucji culpa in contrahendo, dyskusję prowadzoną w doktrynie oraz zarys problematyki związanej z funkcjonowaniem instytucji w wybranych systemach prawnych oraz perspektywami jej zastosowania w europejskich projektach unifikacyjnych. W

pierwszym

rozdziale

przedstawiono

obszerną

analizę

źródeł

rzymskich

wraz

z tłumaczeniami. Autor zbadał źródła analizowane przez R. von Jheringa, oraz te które w rozprawie „Culpa in contrahendo oder Schadensersatz bei nichtigen oder nicht zur Perfection gelangten Verträgen” z 1861 r. zostały jedynie wymienione, ale stanowią istotny wkład dla współczesnego zrozumienia tworzonej instytucji. Zostało również obszernie przedstawione tło kulturowo-historyczne analizowanych przypadków, którego celem było ustalenie, czy możliwe były ewentualne odmienne rozwiązania prawne, niż proponowane przez R. von Jheringa. W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że środki prawne, które zaproponował R. von Jhering były właściwe oraz były jedynymi możliwymi rozwiązaniami. Sprzedaż miejsc poświęconych bogom, miejsc kultu religijnego, miejsc publicznych oraz sprzedaż człowieka wolnego jako niewolnika zawsze uznawano za nieważne. W okresie, z którego pochodzą analizowane źródła niemożliwe już było wprowadzenie miejsc poświęconych bogom do ponownego obrotu gospodarczego. Nie znaleziono także śladów tego, aby dokonywano eksauguracji sanktuariów dla celów publicznych bądź prywatnych. W odniesieniu do miejsc kultu religijnego, którymi zwykle były groby obywateli rzymskich, możliwe było podjęcie odpowiednich

kroków prawnych, aby uniemożliwić pochowanie zmarłego na cudzym gruncie. Z powodu tego, że Rzymianie znakowali jedynie niewolników-uciekinierów, jedynie przypadek sprzedania osoby wolnej jako niewolnika mógł wystąpić w praktyce, natomiast pozostałe przypadki sprzedaży rzeczy wyłączonych z obrotu stanowiły rozważania czysto teoretyczne. W przypadku zawarcia nieważnego kontraktu, zwykłym warunkiem powstania odpowiedzialności odszkodowawczej była wina. W drugim rozdziale została zaprezentowana dyskusja nad zagadnieniami dogmatycznymi i praktycznymi związanymi z odpowiedzialnością przedkontraktową, która była prowadzona w środowisku pandektystów, wkrótce po powstaniu instytucji culpa in contrahendo. R. von Jhering uczestnicząc w dyskusji nad ewentualnym skorzystaniem z actio legis Aquiliae w przypadku odpowiedzialności z tytułu culpa in contrahendo był ściśle przywiązany do dogmatyki prawa rzymskiego. Nie mógł się zgodzić na takie rozwiązanie, ponieważ analizowane przez niego przypadki nie zawierały, poza bezprawnością czynu, przesłanek do skorzystania z takiej skargi. Uznał natomiast culpa jako jako podstawę odpowiedzialności oraz to, że poszkodowana strona nie może przyczynić się do powstania szkody. Wymóg, aby strona dochodząca odszkodowania nie przyczyniła się do powstania szkody jest nota bene także wyrazem przywiązania do dogmatyki romanistycznej. Trzeci rozdział poświęcony jest analizie obowiązujących przepisów i stanowiska doktryny w wybranych systemach prawnych oraz rozwiązań proponowanych przez autorów europejskich projektów unifikacyjnych w zakresie prawa prywatnego. W doktrynie niemieckiej przepis normujący odpowiedzialność z tytułu culpa in contrahendo jest postrzegany jako klauzula generalna. Minimalnym warunkiem odpowiedzialności z tego tytułu jest gotowość do nawiązania stosunków kontraktowych. Przy czym istotnym jest to, czy sprawca powstałej szkody mógł wpływać na interesy, prawa i obowiązki drugiej strony. Od R. von Jheringa zapożyczono to, że strona która wykonuje postanowienia umowne, zanim został zawarty kontrakt, czyni to na własne ryzyko. Ponadto musi zaistnieć możliwość przypisania winy sprawcy szkody a przyczynienie się poszkodowanego do jej powstania skutkuje zmniejszeniem wysokości odszkodowania. Chociaż do niemieckich rozwiązań odwołuje się doktryna austriacka, to w Austrii odpowiedzialność z tytułu culpa in contrahendo ma charakter deliktowy i do dzisiaj nie została skodyfikowana. Także francuska odpowiedzialność przedkontraktowa, na której wzorowali się polska doktryna i ustawodawca, ma charakter odpowiedzialności deliktowej. Wynika ona jednak z naruszenia zasady dobrej wiary i nadużycia praw. Sądy angielskie nie przyjmują zasady dobrej wiary i zasadniczo uznają, że strony prowadzą negocjacje na własne ryzyko. Autorzy projektów unifikacyjnych uznali odpowiedzialność z tytułu culpa in contrahendo za deliktową. Źródłem jej powstania mogą być zarówno zerwane negocjacje jak i negocjacje prowadzone z naruszeniem zasady dobrej wiary i uczciwego działania. W projektach unifikacyjnych PECL i DCFR przewidziano, że strona, która poniosła szkodę w wyniku ujawnienia lub wykorzystania poufnych informacji przez kontrahenta może dochodzić naprawienia szkody i wydania uzyskanych korzyści.

UNIDROIT

przewiduje

natomiast

jedynie

wydanie

uzyskanych

korzyści.

Rozporządzenie Rzym II oraz konwencja ONZ z 1980 r. mają mniejszą doniosłość, ale pozwalają stronom wybrać ten porządek prawny,

według którego będzie rozstrzygana kwestia

odpowiedzialności z tytułu culpa in contrahendo. Czwarty

rozdział

przedkontraktowych,

zawiera

próbę

przedłużania

rozstrzygnięcia

negocjacji

przypadków

przedkontraktowych,

zerwania

negocjacji

ujawnienia

informacji

pozyskanych podczas negocjacji oraz naruszenia obowiązku informacyjnego przy użyciu metody funkcjonalnej. W razie zerwania negocjacji przedkontraktowych, strona poszkodowana na podstawie prawa niemieckiego i austriackiego dochodzić odszkodowania do wysokości ujemnego interesu umownego. Strony podejmują swobodnie decyzję o tym, czy zawrą kontrakt. Jeżeli jednak zawarcie kontraktu jest pewne i strona poszkodowana poczyniła nakłady na jego zawarcie, to powstaje obowiązek naprawienia szkody. Takie samo rozwiązanie przyjęto w projektach unifikacyjnych. Również w prawie austriackim przyjęto niemieckie rozwiązanie, z tą różnicą, że znalezienie korzystniejszej oferty nie jest wystarczającym powodem dla zerwania negocjacji. Przepisy polskiego prawa ograniczają wysokość odszkodowania jest ograniczona do wysokości ujemnego interesu umownego. Na podstawie przepisów prawa francuskiego, odpowiedzialność za zerwanie negocjacji przedkontraktowych spowodowana jest niewłaściwym ich prowadzeniem. Najbardziej liberalne podejście przyjmuje prawo angielskie, ponieważ sprawca szkody zobowiązany jest jedynie do pokrycia kosztu prac, które wykonała poszkodowana strona licząc na zawarcie kontraktu. Przedłużanie negocjacji przedkontraktowych, które ma na celu wyrządzenie szkody kontrahentowi powoduje powstanie odpowiedzialności w prawie niemieckim i austriackim. Strona, która postępuje w ten sposób, działa w złej wierze, narusza zwyczaje przyjęte w obrocie oraz dobre obyczaje. W tym przypadku poszkodowana strona może dochodzić odszkodowania do wysokości ujemnego interesu ujemnego. W prawie francuskim poszkodowany nie będzie mógł dochodzić utraconych korzyści. Również na podstawie przepisów prawa polskiego możliwe jest pociągnięcie sprawcy szkody do odpowiedzialności ponieważ rozpoczął i prowadził negocjacje bez zamiaru zawarcia kontraktu. Przed angielskim sądem zostanie stwierdzone, że sprawca szkody umyślnie wprowadził swojego kontrahenta w błąd i powinien naprawić powstałą szkodę. Odwołując się do projektów unifikacyjnych UNIDROIT, PECL i DCFR należy stwierdzić, że sprawca szkody wprowadził swojego kontrahenta w błąd oraz rozpoczął i prowadził negocjacje bez zamiaru zawarcia kontraktu, w wyniku czego musi naprawić szkodę do wysokości ujemnego interesu umownego. W przypadku ujawnienia lub wykorzystania poufnych informacji, które strona uzyskała w toku prowadzonych negocjacji, prawo niemieckie i austriackie przewidują powstanie obowiązku odszkodowawczego z powodu braku starannego prowadzenia negocjacji poprzedzających zawarcie kontraktu. Obowiązek odszkodowawczy powstanie także na podstawie przepisów prawa francuskiego. Istnieje różnica przy określeniu odszkodowania w projektach unifikacyjnych oraz w prawie polskim. Przepisy UNIDROIT – tak samo jak prawo angielskie - przewidują, że

sprawca szkody zobowiązany jest do wydania uzyskanych korzyści, PECL i DCFR, że powinien wydać uzyskane korzyści i naprawić powstałą szkodę, zaś według prawa polskiego sprawca szkody zobowiązany jest do wydania uzyskanych korzyści lub naprawienia powstałej szkody. Przy rozstrzyganiu kwestii odpowiedzialności za naruszenie obowiązku informacyjnego, w prawie niemieckim i austriackim istotne będzie to, czy poszkodowana strona przyczyniła się do powstania szkody. Jest to jednak bez znaczenia przy dochodzeniu odszkodowania przed sądem angielskim, przed którym można również dochodzić odszkodowania do wysokości dodatniego interesu umownego. Przesłanką dla powstania odpowiedzialności na podstawie przepisów prawa polskiego i francuskiego będzie natomiast to, że dostarczony produkt nie zawierał wszystkich wymaganych informacji, w wyniku czego jego wykorzystanie spowodowało powstanie szkody. Powołując się na przepisy projektów unifikacyjnych należy natomiast dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych. Podsumowując rozważania zawarte w rozprawie należy stwierdzić, że zakres przedmiotowy instytucji culpa in contrahendo poszerzył się i oderwał od swoich pierwotnych korzeni, ale rozstrzygnięcia poszczególnych przypadków, których analizy dokonywał R. von Jhering, są zgodne ze współczesnymi rozstrzygnięciami. Rozwiązania prawne, które zaproponował R. von Jhering w swojej rozprawie z 1861 r. stanowią właściwe rozwiązanie problemów prawnych, zawartych w analizowanych przez niego źródłach rzymskich. Sama instytucja culpa in contrahendo zachowała od czasów R. von Jheringa jedynie swoją nazwę i obejmuje współcześnie wiele różnorodnych przypadków, w zależności od konkretnego systemu prawnego i są to jedynie przykłady, ponieważ, z perspektywy europejskiej katalog ten jest otwarty. Dlatego możliwym jest wymienne posługiwanie się terminem odpowiedzialności kontraktowej oraz określanie

jej

w

sposób

funkcjonalny.

Pomimo

tego,

stosownym

jest

kodyfikowanie

odpowiedzialności z tytułu culpa in contrahendo, przede wszystkim w celach informacyjnych dla potencjalnego sprawcy szkody i strony poszkodowanej. Uregulowania instytucji culpa in contrahendo w projektach unifikacyjnych PECL i DCFR są zasadniczo identyczne a w przypadku ujawnienia lub wykorzystania informacji uzyskanych w procesie negocjacji przewidują one korzystniejsze rozwiązanie niż prawo polskie i UNIDROIT. Za dobrą praktykę należy uznać niemieckie i austriackie miarkowanie wysokości odszkodowania w zależności od przyczynienia się poszkodowanej strony do powstania szkody. W zestawieniu z common law należy poddać krytyce przyjęte w polskiej doktrynie postrzeganie procesu negocjacji i proces ustalania tego, czy kontrakt został ostatecznie zawarty. W przypadku prowadzenia skomplikowanych i długotrwałych negocjacji strony powinny posługiwać się listami intencyjnymi, aby w możliwie maksymalnym stopniu zabezpieczyć się przed powstaniem szkody z tytułu culpa in contrahendo.

Aleksander Witold Bauknecht, M.A., B.A. Culpa in Contrahendo in Face of the Unification of Private Law in Europe – Summary The subject of the dissertation is the precontractual responsibility, as a matter of private law unification process in Europe. Although R. von Jhering created the institution of culpa in contrahendo in the nineteenth century, it has a Roman origin. Today, it is deeply rooted in the law of the Federal Republic of Germany. Since its inception, however, it has had an impact on the law of many countries, even on China. Because of its importance, the propagation and discussion in doctrine, the institution of culpa in contrahendo has been the subject of European unification project UNIDROIT, Principles of European Contract Law and the Draft Common Frame of Reference as well as the European Parliament’s convention Rome II Regulation and the UN trade convention from 1980. The discussion led by the doctrine representatives, to which the author expresses his standpoints in the dissertation, concerns the determination of tort or contract nature of precontractual liability in the legal systems of individual countries and the reasonableness of including precontractual liability as such, as did R. von Jhering did, as well as its codification. Attention is also devoted to the tools formed in the practice of economic activity which purpose is to prevent possible harm arising from culpa in contrahendo. These include letters of intent, negotiation agreements, preliminary agreements and frameworks. The differences that exist between the different legal systems are mainly due to their different legal traditions, referring to other economic concepts and progressing in the European Union processes that are designed to protect consumers. The term culpa in contrahendo, used in the title of the dissertation and in its content, refers to purely technical matters. It is used to define a set of cases which elements are different, depending on the legal system. R. von Jhering dealt primarily with a question of responsibility of a party who is in the wrong, a representative acting without any authorization or a seller of non-existent things. Such cases are different from those that today are the source of liability for culpa in contrahendo. Moreover, the example of Polish doctrine can be stated as the one that includes cases of dolus in contrahendo. A term used to describe the institution does not indicate either the specific cases which it covers, or the principles of responsibility. It confirms the fact that today it is impossible to create a uniform definition of the precontractual liability and traditionally accepted date of culpa in contrahendo should be used, understandable - though in different ways - for each lawyer. In addition to the considerations under the institution of culpa in contrahendo in the European unification projects and doctrine, the emphasis of this paper is to analyze the work of R. von Jhering "Culpa in contrahendo oder bei Schadensersatz nichtigen oder nicht zur Perfektion gelangten Verträgen" taking into account all sources presented by the author of Roman law and their cultural and historical context. The paper of R. von Jhering is a fundamental criterion for the different legal systems, which were included in the paper. The dissertation has been further enhanced with French law, which R. von Jhering omitted deliberately as well as English law as a significant factor in the unification of private law in Europe and the Polish law.

The importance of the discovery, which was made by R. von Jhering is based on the fact that he created a new complaint based on his ethical norm that the perpetrator of the damage should repair it, even there is not any legal connection between parties. R. von Jhering noticed, that in the case, where there is no valid contract or there is no injury, which could occur by means of the actio legis Aquiliae, the injured party could not claim any compensation. However, Roman jurists recognized the responsibility of the perpetrator, in case of selling a good excluded from the turnover amount and non-existent inheritance. Creating a new actio, R. von Jhering has also substantiated existing in his times the distinction between positive and negative contractual interest. The PhD thesis consists of four chapters and while its preparation, the author used the comparative law method, historical-descriptive, formal-dogmatic and functional method. Since the precontractual responsibility appeared only just in times of Hugo Grotius, then it was standardized in the General state laws for the Prussian states and finally independently discovered and materialized by R. von Jhering, he resigned from the typical chronological form, which is used in the examination of the Roman institution. Initial issues explain the genesis of the institution of culpa in contrahendo, the discussions held in the doctrine and an outline of the issues related to the functioning of institutions in selected jurisdictions and the prospects for its use in the European unification project. The first chapter presents a comprehensive analysis of the sources of the Roman law with their translation. The author examined the sources analyzed by R. von Jhering, and those which in the paper "Culpa in contrahendo oder bei Schadensersatz nichtigen oder nicht zur gelangten Verträgen Perfection" from 1861, were only mentioned, but are an important contribution to the modern understanding of the created institutions. The cultural and historical background of the analyzed cases has also been extensively presented, the purpose of which was to determine whether there were any different possible legal solutions than those proposed by R. von Jhering. The analysis concluded that the remedies suggested by R. von Jhering were appropriate and were the only possible solutions. Sales of things consecrated to the gods, places of worship, public places and a sale of a free man as a slave were always considered null and void. In the period from which the analyzed source has not been the introduction of re-dedicated to the gods of commerce. There are not any traces that shrines’ exauguration was made for public or private purpose. With regard to places of worship, which usually were the tombs of Roman citizens, it was possible to take the appropriate legal steps to prevent the burial of the deceased on someone else's land. Due to the fact that the Romans used to mark only the slave-refugees, only the case of selling a free person as a slave could occur in practice, while the remaining cases are excluded from the sale of trading were purely theoretical considerations. In the case of an invalid conclusion of the contract, subject to the liability of ordinary damages was guilty. The second chapter presents the discussion of dogmatic and practical issues related to precontractual liability, which was conducted by the pandectists, shortly after the establishment of the institution of culpa in contrahendo. R. von Jhering while participating in the discussion on a possible use of the actio legis Aquiliae in the case of liability for culpa in contrahendo was closely

tied to the dogma of the Roman law. He could not agree to such a solution, as analyzed cases did not contain, with the exception of the illegality of the act, the conditions to enjoy such a complaint. Whereas, he considered culpa as a basis for liability, and that the injured party can not contribute to the injury. The requirement that the party seeking compensation has not contributed to the injury is incidentally also an expression of loyalty to the romanistic dogmatics. The third chapter is devoted to the analysis of the existing legislation and the position of the doctrine in some jurisdictions, as well as the solutions proposed by the authors of European unification project in the field of private law. The doctrine of German law which regulates liability for culpa in contrahendo is seen as a general clause. Minimum requirement for liability in this respect is the willingness to establish contractual relations. At the same time, it is important whether the perpetrator of injury could affect the interests, rights and obligations of the other party. What was borrowed from R. von Jhering was the fact, that the party that performs contract provisions before the contract was made, does so at his/her own risk. In addition, there must be an opportunity to attribute blame to perpetrator and the victim inflicting the creation of the damage results in reducing the amount of compensation. Although the German solution is used in the Austrian doctrine, in Austria, liability for culpa in contrahendo is a tortious and to this day has not been codified. Also French precontractual responsibility, which imitated the Polish doctrine and legislature, is a tort. However, it follows from the breach of the principle of good faith and abuse of rights. The English courts do not accept the principle of good faith and generally recognize that the parties negotiate at their own risk. The authors of unification projects found liability for culpa in contrahendo as a tort. The source of its creation can be both broken negotiations and negotiations in violation of the principle of good faith and fair action. The projects unification PECL and the DCFR provides that a party who has suffered damage as a result of the disclosure or use of confidential information by the contractor may claim compensation for the damage and issue benefits. UNIDROIT only allows for obtaining benefits. Rome II Regulation and the UN convention of 1980 have less importance, but allow the parties to choose the law, on the base of which the issue would be resolved of liability for culpa in contrahendo. The fourth chapter presents an attempt to resolve the cases of pre-contractual negotiations break, extending pre-contractual negotiations, the disclosure of information obtained during the negotiations and breach of the information by using the functional method. In case of breaking the pre-contractual negotiations, the injured party on the basis of German and Austrian is allowed to seek for compensation up to the amount of negative contractual interest. The Parties shall freely decide whether or not enter into a contract. However, if the conclusion of a contract is clear and the injured party has made investments in its conclusion, it is liable for damages. The same solution was adopted in the unification projects. Also Austrian law adopted German solution, with exception that finding a better offer is not sufficient reason for breaking the negotiations. Polish law provisions limit the amount of damages to the amount of negative contractual interest. Pursuant to French law, liability for breach of pre-contractual negotiations is due to its improper managing. The most liberal approach is adopted by English law because the

perpetrator of the damage is only required to cover the cost of the work the injured party has carried reckoning on the conclusion of the contract. Extending the pre-contractual negotiations, which is to cause damage to the contractor gives rise to liability in the law of Germany and Austria. Party who acts in this way, acting in bad faith, breach of the customs of the market and good manners. In this case, the injured party may recover damages up to the amount of negative interest. In French law, the victim will not be able to seek lost profits. Also, pursuant to the provisions of Polish law it is possible to pull the perpetrator to responsibility as he/she initiated and led the negotiations with no intention of concluding the contract. Before the English court, it is established that the perpetrator of the damage intentionally introduced his partner in error and should repair the damage. Referring to the draft UNIDROIT unification, PECL and the DCFR should be noted that the perpetrator of the damage introduced his partner in confusion and initiated and led the negotiations without an intention to contract, resulting in the need to repair the damage to the amount of negative contractual interest. In the case of disclosure or use of confidential information which the party received in the course of negotiations, the German and Austrian law provide for an obligation for damages due to a lack of careful negotiation prior to the conclusion of the contract. The obligation to compensation is also created under French law. There is a difference in determining compensation for projects unification and Polish law. The provisions of the UNIDROIT - the same as English law - provide that the perpetrator of the damage is obliged to deliver the obtained benefits, PECL and the DCFR that should deliver the benefits obtained and repair the damage, and according to Polish law perpetrator of the damage is obliged to issue received benefits or compensation arising damage. In the determination of liability for breach of the duty of information, in German and Austrian law, it will be important whether the injured party contributed to the injury. However, this is irrelevant for the recovery of damages before an English court before which it can be also claimed the compensation up to the amount of positive contractual interest. However, the condition for the liability under the Polish or French provisions would be that the product does not contain all the required information, as a result of its use caused the injury. Referring to the provisions of the projects and the unification compensation should be claimed on general principles. Summarizing the considerations reached in the dissertation, it must be held that the scope of the institution culpa in contrahendo is widened and lifted from its original roots, but the outcome of individual cases analyzed by R. von Jhering are consistent with contemporary rulings. Legal solutions offered by R. von Jhering in his paper from 1861, provide the right solution to legal problems contained in the sources analyzed by the Romans. The institution of culpa in contrahendo preserved from the times of R. von Jhering has only kept its name and today includes a wide variety of cases, depending on the specific legal system, and these are only examples, because, from the European perspective, this directory is opened. Therefore, it is possible to use the term interchangeable contractual liability and defining it in a functional way. Despite this, it is appropriate to codify liability for culpa in contrahendo, primarily for the information of the potential perpetrator of the damage and the injured party. Legal regulations of culpa in contrahendo in unification projects

PECL and the DCFR are essentially the same in the case of disclosure or use of information obtained in the negotiation process as they provide a better solution than the Polish law and UNIDROIT. German and Austrian way of restraint the compensation in terms of its contribution to the injured party for the damage should be recognized as a good practice. In comparison with the common law, it should be a subject of criticism in Polish doctrine the perception of the negotiation process and the process of determining whether a contract was finally concluded. In the case of managing a complex and lengthy negotiations, the parties should use letters of intent to protect themselves in a maximum degree against the damage occurred due to culpa in contrahendo.