Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego - Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości ul. Kolumba 86 70-035 Szczecin tel. 91 433 02 20 www.zsrg.szczecin.pl

Stowarzyszenie Centrum Transferu Technologii CTT ul. Grunwaldzka 529 80-320 Gdańsk tel. 58 552 14 98 www.cttinfo.pl

Warmińsko-Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego SA pl. gen. Józefa Bema 3 10-516 Olsztyn tel. 89 521 12 62 www.een.wmarr.olsztyn.pl

Stowarzyszenie „Wolna Przedsiębiorczość” ul. 3 Maja 67/69, 81-850 Sopot tel. 58 524 50 86 www.een.sopot.pl

Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny ul. Janosika 8 71-424 Szczecin tel. 91 449 41 09 www.innowacje.zut.edu.pl

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Centrum Innowacji i Transferu Technologii ul. Prawocheńskiego 4, 10-719 Olsztyn tel. 89 523 39 00 www.uwm.edu.pl/een

Enterprise Europe Network

Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego SA ul. Wrocławska 167 87-100 Toruń tel. 56 657 14 51 do 53 www.een.tarr.org.pl

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/83 00-834 Warszawa tel. 22 432 71 02 www.een.org.pl

Centrum Przedsiębiorczości i Transferu Technologii Uniwersytetu Zielonogórskiego ul. Syrkiewicza 6, 66-002 Nowy Kisielin tel. 504 070 243, www.cptt.uz.zgora.pl

Agencja Rozwoju Regionalnego w Koninie ul. Zakładowa 4, 62-510 Konin 63 245 30 95, www.arrkonin.org.pl

Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego SA ul. Szczawieńska 2 58-310 Szczawno-Zdrój tel. 74 648 04 50 www.darr.pl

Poznański Park Naukowo-Technologiczny przy Fundacji Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu ul. Rubież 46 61-612 Poznań tel. 61 827 97 46 www.ppnt.poznan.pl

Fundacja Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości ul. Częstochowska 25 62-800 Kalisz tel. 62 765 60 58 www.kip.kalisz.pl

Górnośląska Agencja Promocji Przedsiębiorczości SA ul. Astrów 10 40-045 Katowice tel. 32 730 48 90 www.gapp.pl Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego SA ul. Powstańców 17 40-039 Katowice tel. 32 728 58 28, 29, 65 www.enterprise.garr.pl

2

Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego ul. Racjonalizacji 6/8 02-673 Warszawa tel. 22 847 53 68 www.een-centralpoland.eu

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechnika Wrocławska ul. Smoluchowskiego 48 50-372 Wrocław tel. 71 320 33 18 www.wctt.pl

Stowarzyszenie „Promocja Przedsiębiorczości” w Opolu ul. Damrota 4 45-064 Opole tel. 77 456 56 00 www.spp.opole.pl

Biuletyn euro info (04)

Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego ul. Starobojarska 15 15-073 Białystok tel. 85 740 86 83 www.pfrr.pl

Uniwersytet Warszawski, Uniwersytecki Ośrodek Transferu Technologii ul. Żwirki i Wigury 93 02-089 Warszawa tel. 22 554 07 27 www.uott.uw.edu.pl

Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Piotrkowska 86 90-103 Łódź tel. 42 630 36 67 www.frp.lodz.pl Staropolska Izba Przemysłowo-Handlowa ul. Sienkiewicza 53 25-002 Kielce tel. 41 368 02 78 www.siph.com.pl

Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii Sp. z o.o. ul. Zagnańska 84 25-528 Kielce tel. 41 34 32 917 www.it.kielce.pl

Politechnika Krakowska – Centrum Transferu Technologii ul. Warszawska 24 31-155 Kraków tel. 12 628 25 27, 628 25 42 www.transfer.edu.pl Izba Przemysłowo-Handlowa w Krakowie ul. Floriańska 3 31-019 Kraków tel. 12 422 18 66 www.iph.krakow.pl

Lubelska Fundacja Rozwoju ul. Rynek 7 20-111 Lublin tel. 81 528 53 11 www.lfr.lublin.pl Politechnika Lubelska - Lubelskie Centrum Transferu Technologii ul. Nadbystrzycka 36, pok. 730 20-618 Lublin tel. 81 538 42 70 www.een.pollub.pl Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania ul. Sucharskiego 2 35-225 Rzeszów tel. 17 860 57 52 www.een.wsiz.rzeszow.pl

Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego SA ul. Szopena 51 35-959 Rzeszów tel. 17 867 62 34 www.rarr.rzeszow.pl Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza ul. Szopena 51 35-959 Rzeszów tel. 17 850 19 37 www.dolinalotnicza.pl

Spis treści Komisja Europejska Przedsiębiorstwa i przemysł

Od redakcji

4

Ochrona znaku towarowego

6

Zamówienia publiczne w Polsce

9

Rozwój dzięki innowacyjności

10

Promocja dzięki funduszom europejskim

Marka w strategii przedsiębiorstwa

Koncepcja nowego podejscia

Europejska oferta dla przedsiębiorców

Jak zaistnieć na rynku

Drodzy Czytelnicy, w dzisiejszym świecie liczy się kaliber, liczy się marka, liczy się opinia. Człowieka, ale także przedsiębiorstw. Które z nich może pozwolić sobie na świadczenie średniej jakości usług? Które z nich może dopuścić do bycia nierozpoznawalnym wśród konkurencji? A co bardziej pomaga w wyróżnieniu się na tle pozostałych niż znak towarowy, czyli charakterystyczny wizualny symbol, rozpoznawalny fragment muzycznej kompozycji czy prosty do zapamiętania slogan? Większość przedsiębiorców ma świadomość, jak bardzo są one ważne. Zwłaszcza jeśli poważnie rozważają rozwój firmy. Z myślą o nich rozpoczynamy cykl artykułów poświęconych problematyce znaków towarowych. Chcemy szerzej omówić czym one są, jakie oznaczenia można chronić, a także zaprezentować procedury, które je chronią. Zapraszamy do lektury pierwszego artykułu z tej serii pt. „Ochrona znaku towarowego”. William Szekspir miał powiedzieć kiedyś: „chwalmy się sami, nikt inny za nas tego nie zrobi”. Podążając za poradą jednego z najwybitniejszych ludzi pióra prezentujemy przykład działania ośrodka Enterprise Europe Network przy Instytucie Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego na rzecz polskiego przedsiębiorstwa. Wierzymy, że zapoznanie się z tekstem pt. „Zrozumieć potrzeby klienta” zachęci Państwa do skorzystania z pomocy oferowanej przez EEN. Polecamy także artykuł „Promocja dzięki funduszom europejskim”. Warto dowiedzieć się, w jaki sposób mali i średni przedsiębiorcy mogą wykorzystać unijne środki na wypromowanie produktów oraz usług. Bez tego trudno wyobrazić sobie sukces na rynku krajowym czy zagranicznym. Z wyrazami szacunku! Zespół redakcyjny Biuletyn Euro Info

Komisja Europejska lub osoby występujące w jej imieniu nie są odpowiedzialne za informacje przedstawione w Biuletynie Euro Info. Poglądy wyrażone w tym czasopiśmie są poglądami autorów i nie muszą się pokrywać z działaniami Komisji Europejskiej.

Redaktor naczelny: Paweł Sikorski Zespół: dr Michał Polański, Justyna Kulawik, Aleksandra Wolska Korekta: Renata Krymska Adres redakcji: Enterprise Europe Network przy PARP ul. Pańska 81/83, 00-834 Warszawa tel.: 22 432 82 97, faks: 22 432 86 20

12

Rynek AGD w Unii Europejskiej

16

System „białych certyfikatów”

19

Instytucja czynnego żalu

20

Wspólne zarządzanie bezpieczeństwem

22

Inteligente opakowania

25

Prawo własności intelektualnej

27

Zrozumieć potrzeby klientów

28

Aktualności

29

Oferty współpracy gospodarczej

Siła i stabilność sektora

Jak zarobić na oszczędzaniu energii

Antidotum na zawołanie?

Kooperacja podstawą sukcesu

Jak zwrócić uwagę klienta

O zarządzaniu aktywami

Wsparcie transferu technologii

Biuletyn Euro Info, który jest wydawany przez ośrodek Enterprise Europe Network działający przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej. Skład, druk i dystrybucja: Zakłady Graficzne TAURUS Roszkowscy Sp. z o.o. Kazimierów, ul. Zastawie 12, 05-074 Halinów tel. 22 783 66 82, 760 41 64 www.drukarniataurus.pl nakład: 1400 egz. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo do ich zmiany i redagowania. Uwagi i komentarze prosimy kierować na adres: [email protected] Wszystkie teksty zawarte w Biuletynie Euro Info mogą być przedrukowane wyłącznie po uzyskaniu zgody redakcji. Zainteresowanych prenumeratą prosimy o kontakt z najbliższym punktem Enterprise Europe Network. Publikacja została wydana na papierze przyjaznym dla środowiska naturalnego (wyprodukowany w 100% z makulatury, wybielony w procesie PCF – Processed Chlorine Free). Okładka: A  rtur Hojny Biuletyn euro info (04)

3

Ochrona własności intelektualnej

Ochrona znaku towarowego MARKA W STRATEGII PRZEDSIĘBIORSTWA Marta Czyż Każda działalność gospodarcza – niezależnie od jej przedmiotu, zakresu, przeznaczenia oraz rodzaju podmiotu, który ją prowadzi – integruje w sobie dwa rodzaje dóbr: materialne i  niematerialne. Istotnym dobrem niematerialnym, powszechnie stosowanym w  obrocie gospodarczym, są znaki towarowe. Są one oznaczeniem towarów lub usług jednego przedsiębiorcy, dzięki którym może on odróżnić się od innych.

Wartość i funkcja znaku Wiek XX – czas burzliwego rozwoju techniki i  wymiany handlowej wykraczającej poza granice państw – ugruntował pozycję znaku towarowego jako nośnika informacji o  pochodzeniu towarów. Spowodował także wzrost jego znaczenia jako instrumentu oddziaływania na klienta. Dostrzeżono dodatkowe role znaku towarowego, zwłaszcza w  reklamie i  przy budowaniu prestiżu producenta lub usługodawcy. Można powiedzieć, że dzisiaj jest on wizytówką przedsiębiorstwa. Dlatego jego wykreowanie, obecność na rynku i  rozpoznawalność mają fundamentalne znaczenie w  strategii marketingowej każdej firmy. Dzięki niemu klienci mogą odróżnić towary od oferty konkurencji. Znakiem towarowym mogą być słowo, rysunek, kompozycja kolorystyczna, ornament, grafika, melodia lub inny sygnał dźwiękowy, forma plastyczna, slogan, a  nawet kształt produktu, jeżeli nie wynika on z samej jego natury technicznej. Duże znaczenie w tworzeniu wizerunku znaku towarowego i  jego identyfikacji na rynku mają określone elementy, do których zalicza się: k rótką i łatwą do zapamiętania nazwę, oryginalność znaczeniową, dającą gwarancję niepowtarzalności, łatwy odbiór zapewniający szybkie przyswajanie treści,

4

Biuletyn euro info (04)

 rak negatywnych skojarzeń wpływab jących na pozytywny odbiór, rozróżnialność na tle innych oznaczeń utrudniającą możliwość popełnienia plagiatu czy podróbki. Każdy znak towarowy, nawet najlepiej opracowany, na początku może nie mieć dużego znaczenia ekonomicznego. Jego wartość powstaje z  czasem i  na skutek dłuższego i  intensywnego stosowania. Pozycja marki na rynku wiąże się z  regularnym badaniem i  śledzeniem trendów konsumenckich. W zależności od strategii przedsiębiorstwa oraz strategii promocji produktu należy dokonać wyboru strategii marki. Możliwe są następujące opcje: wprowadzenie nowego produktu pod nową nazwą, wprowadzenie produktu pod różnymi nazwami na wiele rynków, wprowadzenie kolejnych produktów z różnych asortymentów pod tą samą nazwą, wprowadzenie pod tą samą nazwą nowych produktów z  tej samej grupy asortymentowej. Nade wszystko jednak siła znaku towarowego wiąże się z regularnym dostarczaniem na rynek wysokiej klasy produktów opatrzonych znakiem towarowym i wytworzeniem się pozytywnych skojarzeń wśród klientów. Z  biegiem czasu poszerza się krąg odbiorców, rośnie też wartość znaku towarowego. Znaczenie znaków towarowych przejawia się w pełnionych przez nie funkcjach, które nie występują w oderwaniu od siebie, lecz wzajemnie się uzupełniają. Określa się trzy podstawowe funkcje znaków towarowych. Są nimi: funkcja oznaczenia pochodzenia, identyfikująca źródło pochodzenia produktu od konkretnego przedsiębiorcy, funkcja jakościowa, wpływająca na pozytywne skojarzenia ze znakiem towarowym,

funkcja reklamowa. Znak towarowy ma również znaczenie jako element chroniący przed nieuczciwą konkurencją. Pozwala przeciwdziałać nieuczciwym praktykom kupieckim, a  także stwarza warunki do pewniejszego funkcjonowania firmy na rynku. Takim elementem będzie uprawnienie pierwszeństwa istnienia przedsiębiorstwa na rynku.

Marka, czyli zaufanie Jak już wspomniano wcześniej, znak towarowy służy do oznaczania nie tylko towarów, lecz także usług. Kupowanie obuwia znanego producenta (np. Nike) czy stołowanie się w  znanej sieci (Pizza Hut) nie różniłyby się od korzystania z  usług konkurencji, gdyby nie silne i  pozytywne skojarzenie ze znakiem towarowym lub usługowym. Badania wykazały bowiem, że klienci czują się bezpieczniej, kupując towary znanej im marki, o  ustalonej na rynku renomie. Znajomość znaku towarowego wiąże się również z  mniejszym ryzykiem nieudanego zakupu, często też wytwarza więź pomiędzy klientem a firmą. Klient mający zaufanie do wyrobów markowych kupi je bez wahania i  może się stać lojalnym nabywcą tych towarów czy usług. W  tym przypadku mamy do czynienia nie tylko z aspektami handlowo-ekonomicznymi, lecz także społeczno-psychologicznymi. Tego rodzaju zachowania kształtują osobowość klienta nabywającego towar danej marki. Aby towar osiągnął wysoką pozycję rynkową, przedsiębiorcy muszą na początku ponieść znaczne koszty. Są one związane z promocją znaku towarowego, a tym samym z promocją samych towarów. Na renomę firmy, a  tym samym na renomę znaku, trzeba zapracować. Niejednokrotnie znak towarowy stanowi dużej wartości składnik majątkowy przedsiębiorstwa. Co pewien czas fir-

Ochrona własności intelektualnej

my szacują wartość tych składników, aby uzyskać informację o  powodzeniu marketingowym. Na przykład znak Coca-Cola został wyceniony na blisko 100 mld USD. Natomiast firma Philip-Morris, dbając o  ranking swojej marki, corocznie wydawała na promocję swoich towarów przeszło 2 mld USD. O  tym, jak ważną rolę w  budowaniu pozycji rynkowej firmy odgrywa znak towarowy, świadczą liczne rankingi prowadzone przez krajowe oraz światowe organizacje monitorujące wartość poszczególnych znaków. Okazuje się przede wszystkim, że znak towarowy jest niewątpliwie formą konkurowania i  z  tego też powodu należy o  nią dbać. O  skuteczności marki świadczy ranking 25 najwyżej ocenianych znaczeń kojarzonych z  takimi firmami, jak: Coca-Cola, Microsoft, Adidas, Puma, Levi’s, BMW, Zara, H&M, McDonald’s. Trzeba zatem pamiętać, że marka to potęga i siła, która sama w  sobie stanowi kapitał firmy. Jest ona pod względem ekonomicznym, prawnym i  finansowym cennym potencjałem przedsiębiorstwa. Oznaczenie firmy, jej znak towarowy, jest bez wątpienia kluczem oraz newralgicznym elementem każdej działalności gospodarczej. Stanowi bowiem niepowtarzalny i jednoznaczny element identyfikacji przedsiębiorstwa w  otoczeniu rynkowym. Bez własnego charakterystycznego identyfikatora przedsiębiorca nie jest rozpoznawalny i  może się narazić na brak wiarygodności. Wymyślenie oryginalnego logo firmy czy oznaczenia dla swoich wyrobów wcale nie jest sprawą łatwą. Nieprzemyślany bądź pochopny wybór może narazić przedsiębiorcę na poważne konsekwencje i  związane z  tym straty finansowe. Łatwo jest bowiem naruszyć cudze prawo, stosując oznaczenie łudząco podobne do innego znaku. Przykładem, który może posłużyć jako ewidentne naruszenie własności, było oznaczenie Adadis (łudząco podobne do Adidas). Zostało ono użyte na obuwiu sportowym, a wyroby rozprowadzano na bazarach osiedlowych. Towary te jednak zarekwirowano, a sprawa miała swój finał w sądzie. Ważnym aspektem funkcjonowania znaku towarowego jest to, aby oznaczenie nie wprowadzało w  błąd odbiorcy co do pochodzenia produktu. Samo nawet skojarzenie z nazwą chronioną bądź istniejącą w  obrocie gospodarczym może

spowodować możliwość pomylenia oznaczeń i ich prawidłowej identyfikacji z podmiotem, który je wytwarza. Z  punktu widzenia strategii marketingowej istotną kwestią pozostaje także potencjalna zmiana lub modyfikacja znaku towarowego, który mógł się już utrwalić w  świadomości klientów. Ten problem dotyczy w  szczególności przedsiębiorstw o  ugruntowanej pozycji rynkowej. Przy podejmowaniu decyzji należy być rozważnym, gdyż podobny zabieg marketingowy może się okazać ryzykowny, a nierzadko przyniesie więcej strat niż korzyści. Może też wywołać kontrowersje i  sprzeciw klientów lub zwyczajnie ich zdezorientować. Klienci przez lata przyzwyczają się do określonego wyglądu marki, jej kształtu, koloru czy znaku graficznego, dlatego wszelkie zmiany mogą przyjąć niechętnie. Każdy tego typu manewr musi zatem zostać dobrze przemyślany, szczególnie przy tak ważnym elemencie wizerunku firmy, jakim jest znak towarowy. Znak towarowy to niezwykle skuteczne narzędzie w walce o konsumenta, a także gwarancja rozpoznawalności przedsiębiorcy i jego towarów.

Opatentować znak towarowy W  żadnym systemie prawnym nie znajdziemy przepisu dotyczącego obowiązku rejestracji znaku towarowego, a  w  Polsce uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy. Trzeba jednak pamiętać, że brak prawnego usankcjonowania wizerunku firmy może narazić przedsiębiorcę na wykorzystanie jego wieloletniego dorobku. Firmy, które nie zastrzegają sobie prawa do znaków towarowych, mają złudną nadzieję, że nikt tego nie wykorzysta. Niestety, niejeden przedsiębiorca zorientował się poniewczasie, że był w wielkim błędzie, i boleśnie odczuł skutki swej nonszalancji. Budowanie pozycji rynkowej oraz strategii marketingowej na podstawie znaku towarowego powinno się rozpocząć od zgłoszenia go w  Urzędzie Patentowym RP. Ochrona znaku trwa 10 lat od daty zgłoszenia, ale może być przedłużana na kolejne 10-letnie okresy ochrony. Warunkiem kontynuacji umowy jest uiszczenie opłat za kolejne okresy. Ochronę taką można przedłużać w nieskończoność i  dzięki temu mieć mo-

nopol na wyłączne użytkowanie znaku towarowego w obrocie gospodarczym. Informacje na temat opłat, a  także warunków zgłaszania znaków towarowych w celu uzyskania ochrony, zamieszczone są na stronie internetowej Urzędu Patentowego RP, pod adresem: www.uprp.pl. Nie zawsze jednak zgłaszający jest świadomy, że przed dokonaniem zgłoszenia warto sprawdzić, czy ktoś inny już nie uzyskał ochrony na oznaczenie identyczne lub podobne. Takie poszukiwania wcale nie są łatwe, gdyż należy sięgnąć do wielu komputerowych baz danych i  ocenić potencjalne niebezpieczeństwo popełnienia nadużycia. Warto też skorzystać z wiedzy rzecznika patentowego, który wyposażony jest w uprawnienia z zakresu własności przemysłowej czy własności. Tego rodzaju przedsięwzięcia związane są z kosztami, lecz warto rozważyć płynące z nich korzyści. Przedsiębiorca powinien się zainteresować ochroną swojego znaku towarowego, np. logo firmy, ponieważ oprócz posiadania praw ochronnych mogą one stanowić cenne aktywa biznesowe. Posiadanie prawa do określonych oznaczeń wiąże się również z  korzyściami związanymi z  możliwością jego zbycia (cesji) na inny podmiot. Trzeba pamiętać, że podlega ono dziedziczeniu. Prawo takie może też być przedmiotem zastawu, a  co najważniejsze, daje uprawnienie do udzielenia licencji (odpłatnej lub nieodpłatnej) na korzystanie z oznaczenia przez innych uczestników obrotu gospodarczego. W zależności od rodzaju licencji (wyłącznej lub niewyłącznej) uprawniony ma kontrolę nad stosowaniem znaku, zgodnie z  warunkami zawartymi w umowie licencyjnej. Podkreślenia wymaga także, że przez uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy nabywa się prawo wyłącznego używania tego znaku w  sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Takie uprawnienia uzyskuje również licencjobiorca. I  to właśnie te podmioty będą mogły dochodzić swoich roszczeń w  postępowaniu cywilnym, z tytułu naruszenia prawa do znaku. Marta Czyż dyrektor Departamentu Badań Znaków Towarowych Urząd Patentowy RP

Biuletyn euro info (04)

5

Zamówienia publiczne

Zamówienia publiczne w Polsce KONCEPCJA NOWEGO PODEJŚCIA Joanna Orłowska Zamówienia publiczne w Polsce i w całej Unii Europejskiej z  roku na rok stają się coraz bardziej znaczącą częścią rynku i  stanowią istotny segment konsumpcji dóbr i  usług. Dla przedsiębiorców uczestniczących w  tym rynku zamówienia publiczne są też często źródłem znacznej części ich dochodów. Dzięki nim utrzymują obecne miejsca pracy i  tworzą nowe. Zamówienia publiczne przez swój charakter stanowią także instrument świadomej polityki państwa, które za ich pomocą może kreować popyt na określone rodzaje produktów i  usług oraz wpływać na kierunek bądź tempo zmian gospodarczych i społecznych np. w zakresie rozwoju innowacji, technologii i  poszczególnych sektorów lub np. w  obszarze walki z wykluczeniem społecznym. Zamówienia publiczne są i  będą coraz bardziej znaczącym elementem gospodarki wszystkich krajów UE. W  związku z tym poszczególne państwa członkowskie i  Komisja Europejska podejmują w ostatnich latach wysiłek, by zrealizować koncepcję tzw. nowego podejścia do zamówień publicznych 1. Mieszczą się w  niej działania zmierzające do stworzenia takich ram prawnych i  instytucjonalnych, aby zapewniały one z  jednej strony najbardziej efektywne wykorzystanie środków publicznych, a  z  drugiej, by gwarantowały wybór ofert w  oparciu o  jasne, sprawiedliwe i  merytoryczne kryteria. Celem tych działań jest także stworzenie bardziej przyjaznych ram prawnych dla rozwoju zamówień publicznych oraz eliminacja utrudnień w  tym zakresie. W  szczególny sposób zwraca się uwagę na bariery ograniczające udział w rynku zamówień publicznych największej grupy firm w  UE, czyli małych i  średnich przedsiębiorstw (MSP)2. Podejmowane są również działania, których celem jest

6

Biuletyn euro info (04)

Fot. Artur Hojny

Nowe podejście ma zagwarantować wybór ofert w oparciu o jasne, sprawiedliwe i merytoryczne kryteria.

przeniesienie jak największej liczby zamówień do sfery elektronicznej, a także stymulowanie rozwoju innowacji przez zamawianie innowacyjnych wyrobów i  usług (tzw. innowacyjne zamówienia publiczne). Coraz częściej porusza się też kwestię konieczności uwzględniania aspektów ekologicznych i  społecznych w zamówieniach publicznych, dostrzegając ich rosnącą rolę w tworzeniu

podstaw zrównoważonego rozwoju. Analiza sytuacji panującej na rynku zamówień publicznych w Polsce oraz rola i  znaczenie MSP stały się przedmiotem badania, które stanowi element projektu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości pt. „Nowe podejście do zamówień publicznych – szkolenia i  doradztwo” 3. Część badawcza projektu ma pozwolić na zdiagnozowanie barier

Zamówienia publiczne

Fot. Artur Hojny

Zamówienia publiczne w  Polsce, a  także w  całej UE służą przede wszystkim do nabywania dostaw i usług, nieco rzadziej zaś robót budowlanych. Te ostatnie mają zazwyczaj wyższą wartość. Przy wyłanianiu wykonawcy zamawiający posługują się niemal wyłącznie trybem przetargu nieograniczonego. Zarówno w  2010 r., jak i  2011 r. w  tym trybie zostało wszczętych ponad 99% zamówień publicznych o  wartości powyżej 14 tys. EUR, lecz poniżej „progów unijnych”, oraz niemal 96% zamówień powyżej tych progów10. Nieco lepiej w  tym zakresie wygląda statystyka rodzajów trybów, w  jakich zamówienia zostały udzielone w tych latach. Wynika z niej, że w trybie przetargu nieograniczonego w 2010 r. udzielono 76% zamówień, a  w  2011 r. – 81% zamówień. Na drugim miejscu znalazł się tryb „z  wolnej ręki”, który posłużył do udzielenia odpowiednio 19% i 15% zamówień publicznych. Do absolutnej rzadkości należą natomiast pozostałe tryby, w  tym także te niekonkurencyjne11.

Zamówienia publiczne na roboty budowlane mają zazwyczaj wyższą wartość niż pozostałe.

w  dostępie MSP do rynku zamówień publicznych oraz w rozwoju innowacyjnych i  elektronicznych zamówień. Ma także służyć wypracowaniu rekomendacji działań, których realizacja przyczyniłaby się do rozwoju i  upowszechnienia w  Polsce elektronicznych i  innowacyjnych zamówień publicznych. Badaniem objęto szeroki krąg uczestników tego rynku: zamawiających, wykonawców oraz trenerów i doradców, dlatego jego wyniki mogą być uznane za unikatowe w skali kraju. Badanie ma charakter cykliczny – pierwsze miało miejsce na przełomie lat 2010/2011, a  następne będą powtarzane w latach 2012 i 2013. Pozwoli to na uchwycenie zmian zachodzących w dłuższym czasie.

Statystyka zamówień publicznych w Polsce i UE W 2011 r. polscy zamawiający opublikowali w Dzienniku Urzędowym UE (baza TED)4 21 287 ogłoszeń o  zamówieniach. W porównaniu z całkowitą liczbą 172 228 ogłoszeń zamieszczonych w  tej bazie stanowiło to 12% wszystkich ogłoszeń opublikowanych przez wszystkie kraje członkowskie UE. Jednak w  odniesieniu do „nowych” krajów

członkowskich polskie zamówienia to ponad połowa (52%) ogłoszeń w 2011 r.5 Widać więc, że Polska wyróżnia się na tle innych krajów UE w  zakresie liczby zamówień publicznych, a także znaczenia tego rynku dla gospodarki. Istotne jest też to, że liczba i  wartość zamówień publicznych w  Polsce wykazują stałą tendencję wzrostową. Dane Urzędu Zamówień Publicznych pokazują, że w  okresie 2004-2010 wartość tego rynku wzrosła ponadtrzykrotnie: z 48 do 167 mld PLN6. Z danych opublikowanych w Biuletynie Zamówień Publicznych i  w  TED wynika, że w  samym 2010 r. udzielono łącznie 206 382 zamówień publicznych i  liczba ta jedynie nieznacznie spadła w  2011 r., osiągając poziom 202 596 zamówień7, co jednak nie zmienia ogólnej tendencji wzrostowej. Szacuje się, że w  2010 r. zamówienie publiczne otrzymało około 80 tys. wykonawców, a  wartość tego segmentu rynku wyniosła ok. 12% produktu krajowego brutto8. Stale wzrasta także liczba zamawiających – z  nieco ponad 11 tys. w  2004 r. do ok. 14 tys. w 2010 r. Zdecydowanie najliczniejszą grupę wśród nich stanowią niezmiennie jednostki samorządu terytorialnego9.

Do rzadkości należą również zamówienia, w których kryterium wyboru oferty stanowi jakikolwiek inny parametr niż cena. W  2011 r. aż w  91% zamówień w  Polsce poniżej „progów unijnych” cena stanowiła jedyne kryterium wyboru oferty i jest to regułą od kilku lat12. Ta swoista orientacja zamawiających w  Polsce i  w  UE na kryterium cenowe, a  także na stosowanie przetargu nieograniczonego stanowi od lat przedmiot debat i  narastającej krytyki ze strony ekspertów i  uczestników rynku zamówień publicznych. Zwraca się przede wszystkim uwagę na płynące stąd ograniczenia w  realizacji zamówień innowacyjnych, jak i  w  dostępie do zamówień dla małych i  średnich przedsiębiorstw. Wyniki badań PARP wskazują wyraźnie, że jedną z zasadniczych barier w rozwoju innowacyjnych zamówień publicznych jest wyłącznie cenowy charakter konkurencji między wykonawcami. W  sytuacji gdy przedmiotem zamówienia jest innowacyjny wyrób lub usługa, zazwyczaj niemożliwe jest jego dokładne opisanie i  wskazanie wszystkich wymogów co do jakości produktu. Oczywiste jest także, iż wyroby bądź usługi innowacyjne są

Biuletyn euro info (04)

7

Zamówienia publiczne

zazwyczaj droższe od standardowych. W  takiej sytuacji konkurencja w  trybie przetargowym i w oparciu jedynie o cenę praktycznie uniemożliwia realizację innowacyjnych zamówień. Swoisty prymat ceny negatywnie wpływa także na dostępność rynku dla najmniejszych podmiotów, niedysponujących dostatecznymi środkami finansowymi ani siecią podwykonawców, dzięki którym mogłyby konkurować z podmiotami większymi. Należy jednak odnotować także głosy, jakie pojawiały się wśród nielicznych respondentów badania, iż dla niektórych wykonawców, szczególnie mikrofirm, konkurencja w  oparciu o  kryterium najniższej ceny paradoksalnie stanowi szansę na zdobycie zamówienia. Mogą one bowiem dużo bardziej elastycznie podchodzić do realizacji zamówienia i w ten sposób znacznie obniżać cenę. Takie opinie należy jednak zaliczyć do zdecydowanej mniejszości. Większość respondentów wskazywała bowiem na to, że tego typu praktyki stosowane przez zamawiających hamują rozwój rynku zamówień publicznych i  wydaje się, że należy się z  tym poglądem zgodzić. Trzeba bowiem mieć na względzie, że co prawda obecność na rynku zamówień publicznych deklaruje co czwarty przedstawiciel sektora MSP w  Polsce, jednak zainteresowanie tym rynkiem wzrasta wraz z  wielkością firmy i  jest zdecydowanie najwyższe wśród podmiotów średniej wielkości (43%)13, które stanowią zdecydowaną mniejszość (jedynie 1,2%) wśród ogółu firm działających w Polsce. Niepokojące jest także to, że co dziesiąty przedsiębiorca sektora MSP uczestniczył w  rynku zamówień publicznych, ale się z  niego wycofał. Powodem tej decyzji była przede wszystkim zbyt niska efektywność finansowa zamówień i  przeświadczenie o zaniżaniu cen przez większych graczy (35% wskazań)14. Wydaje się zatem, że stosowanie prawie wyłącznie trybu przetargu nieograniczonego oraz kryterium najniższej ceny stanowi rzeczywistą barierę rozwoju zamówień publicznych w Polsce, w tym tzw. zamówień innowacyjnych i przyjaznych MSP. Paradoksalnie natomiast, w  obecnym stanie prawnym stosowanie ceny jako jedynego kryterium może sprzyjać zwiększeniu zainteresowania zamówieniami elektronicznymi, tj. trybem licyta-

8

Biuletyn euro info (04)

cji elektronicznej, która może się odbywać wyłącznie w oparciu o to kryterium. Dalsze informacje na temat barier i  perspektyw rozwoju elektronicznych i  innowacyjnych zamówień publicznych, a także zamówień przyjaznych małym i  średnim przedsiębiorcom zostaną przedstawione w kolejnych artykułach w ramach niniejszego cyklu. Mamy nadzieję, że przybliżą one potencjalnym zainteresowanym tematykę nowego podejścia do zamówień publicznych, a  także pozwolą uczestnikom tego rynku na lepsze zrozumienie wzajemnych oczekiwań i uwarunkowań. Joanna Orłowska Departament Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Artykuł powstał w  oparciu o  koncepcję i wyniki badania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości pt. „Nowe podejście do zamówień publicznych – projekt badawczy”. Badanie stanowi część projektu systemowego realizowanego przez PARP w  partnerstwie z  Urzędem Zamówień Publicznych pt. „Nowe podejście do zamówień publicznych – szkolenia i  doradztwo”. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w  ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Tekst raportu zawierającego wyniki pierwszej rundy badania (z  lat 2010-2011) dostępny jest w  wersji elektronicznej na stronie internetowej Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości http://badania.parp.gov.pl/.

S zerzej na temat nowego podejścia do zamówień publicznych np. w: Nowe podejście do zamówień publicznych. Zamówienia publiczne a małe i średnie przedsiębiorstwa, innowacje i zrównoważony rozwój, Ministerstwo Gospodarki we współpracy z  Urzędem Zamówień Publicznych (UZP), Warszawa 2008. 2 M ałe i  średnie przedsiębiorstwa to podmioty, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 mln EUR, a/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 43 mln EUR (należy wziąć pod uwagę także kwestię powiązania kapitałowego lub osobowego między podmiotami). Definicja MSP zawarta jest w  Rozporządzeniu KE nr 800/2008. Treść rozporządzenia dostępna jest na stronie internetowej PARP pod adresem: http:// www.parp.gov.pl/index/index/72; również: Nowa definicja MSP. Poradnik dla użytkowników i wzór oświadczenia, Wspólnoty Euro1

pejskie 2006, http://europa.eu.int/comm/ enterprise/enterprise_policy/sme_definition/index_pl.html 3 Projekt realizowany przez PARP w partnerstwie z  UZP pt. Nowe podejście do zamówień publicznych – szkolenia i  doradztwo. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 4 W bazie TED publikowane są ogłoszenia, których szacunkowa wartość (netto) przekracza tzw. progi unijne, które są różne w zależności od rodzaju zamówienia i typu zamawiającego i do których konieczne jest publikowanie ogłoszeń o  wszczęciu postępowania i udzieleniu zamówienia w Dzienniku Urzędowym UE. „Progi unijne” mają też wpływ na długość minimalnego czasu na złożenie ofert. W  postępowaniach powyżej „progów unijnych” jest on dłuższy niż w  przypadku postępowań realizowanych w  procedurze krajowej z  zastosowaniem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych. 5 U rząd Zamówień Publicznych, Informacja o  polskim i  europejskim rynku zamówień publicznych w  roku 2011 (na podstawie ogłoszeń publikowanych w  Dzienniku Urzędowym UE). Stan na 31 grudnia 2011  r. Dane dostępne na stronie internetowej: http://www.uzp.gov.pl/cmsws/ page/GetFile1.aspx?attid=4893, URL z dnia 09.02.2012 r. 6 D ane UZP, cyt. za: A. Kowalewska, J. Szut, Nowe podejście do zamówień publicznych. Raport z badań 2010/2011, PARP, Warszawa 2011, str. 26. 7 S prawozdania Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o  funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych za lata 2004-2010, dostępne na stronie internetowej UZP pod adresem: http://www.uzp.gov.pl/ cmsws/page/?F;288; sprawozdania_roczne_uzp_z_funkcjonowania_systemu_zamowien_publicznych.html. 8 D ane UZP, cyt. za: A. Kowalewska, J. Szut, Nowe podejście…, op. cit. 9 I bidem, str. 26. 10 D ane za: „Biuletyn Informacyjny Urzędu Zamówień Publicznych”, nr 12/2011, dostępny pod adresem http://www.uzp.gov.pl/ cmsws/page/GetFile1.aspx?attid=4937, „Progi unijne” to wartości zamówień netto (różne w  zależności od rodzaju zamówienia i typu zamawiającego), od których konieczne jest publikowanie ogłoszeń o  wszczęciu postępowania w  Dzienniku Urzędowym UE. Minimalny czas na złożenie ofert w  postępowaniach powyżej „progów unijnych” jest dłuższy niż w przypadku postępowań realizowanych w  procedurze krajowej (powyżej 14 000 EUR, ale „poniżej progów unijnych”). 11 D o trybów niekonkurencyjnych zalicza się negocjacje z ogłoszeniem, negocjacje bez ogłoszenia, dialog konkurencyjny, licytację elektroniczną, zapytanie o cenę, zamówienie z wolnej ręki. 12 Cyt za: „Biuletyn Informacyjny Urzędu Zamówień Publicznych”, nr 12/2011, por. z: Biuletyn Informacyjny Urzędu Zamówień Publicznych, Nr 12/2010. 13 Cyt. za: A. Kowalewska. J. Szut, Nowe podejście…, op. cit. str. 7. 14 I bidem, str. 182.

Innowacje

Rozwój dzięki innowacyjności Europejska oferta dla przedsiębiorców

Agnieszka Pogorzelska Nowatorskie działania i  innowacyjne przedsięwzięcia są często motorem napędowym firm. Jednak żeby uzyskać satysfakcjonujący rezultat, niezbędny jest odpowiedni potencjał organizacyjny, technologiczny, a  czasem naukowy wkład w  prowadzone projekty. Fundusze europejskie oferują przedsiębiorcom zamierzającym realizować innowacyjne przedsięwzięcia wsparcie zarówno w  prowadzeniu prac badawczych i  rozwojowych, jak i inwestycji technologicznych.

Badania i rozwój Wsparcie w zakresie badań naukowych związanych z  prowadzoną działalnością gospodarczą można uzyskać w  ramach Programu Innowacyjna Gospodarka oraz Programów Regionalnych realizowanych w  poszczególnych województwach. Projekty polegające na przeprowadzeniu prac badawczych mogą być dofinansowane w Programie Innowacyjna Gospodarka, w Działaniu 1.4 Wsparcie projektów celowych. Możliwość skorzystania z Działania 1.4 jest jednak uzależniona od wartości części badawczej projektu oraz od województwa. Pomioty zarejestrowane na terenie województw: kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego, lubelskiego, łódzkiego, podkarpackiego, podlaskiego i warmińsko-mazurskiego korzystają z Działania 1.4 pod warunkiem, że wartość części badawczej projektu przekracza 400 tys. PLN. Jeśli projekt opiewa na niższą kwotę, należy skorzystać ze wsparcia Regionalnego Programu danego województwa. Przedsiębiorcy z pozostałych województw mogą korzystać z Działania 1.4 bez ograniczeń dotyczących minimalnej wartości części badawczej projektu. W Działaniu 1.4 w Programie Innowacyjna Gospodarka przedsiębiorca może się starać o  dofinansowanie projektów obejmujących przedsięwzięcia techniczne, technologiczne lub organizacyjne (badania przemysłowe i  prace rozwojowe). Mogą być one prowadzone przez przedsiębiorców samodzielnie lub we współpracy z jednostkami naukowymi, a  także na zlecenie przedsiębiorców przez jednostki naukowe. Działanie 1.4 obejmuje dofinansowanie wydatków do momentu stworzenia prototypu. Badania przemysłowe mające na celu zdoby-

cie nowej wiedzy mogą być dofinansowane do poziomu 70% wartości przedsięwzięcia dla mikro- i małych przedsiębiorców bądź do 60% dla średnich przedsiębiorców. Jeśli natomiast celem projektu są prace rozwojowe polegające na łączeniu, kształtowaniu, wykorzystywaniu aktualnej wiedzy, to poziom dofinansowania wynosi maksymalnie 45% wydatków dla mikro- i małych firm oraz 35% dla średnich przedsiębiorstw. Więcej informacji na temat projektów realizowanych w  ramach Działania 1.4 można znaleźć na stronie internetowej Narodowego Centrum Badań i  Rozwoju www.ncbir.pl w dziale Fundusze europejskie. Wnioski o dofinansowanie do Działania 1.4 można składać do 15 maja br. Odpowiednikiem omówionej części Programu Innowacyjna Gospodarka jest w  Programie Regionalnym Województwa Mazowieckiego Działanie 1.2 Budowa sieci współpracy nauka – gospodarka. Przewiduje ono realizację projektów, których część badawcza nie przekracza 400 tys. PLN. Poza dofinansowaniem na badania przemysłowe bądź prace rozwojowe można także otrzymać wsparcie na wdrożenie wyników tych projektów. Projekt składa się więc z dwóch faz: badawczej, obejmującej badania stosowane, oraz prac rozwojowych i wdrożeniowych. Przedsiębiorca składa jednak tylko jeden wniosek obejmujący całość. Najpierw przyznawane jest wsparcie na sfinansowanie części badawczej. Po pomyślnym zakończeniu pierwszej fazy realizacji projektu celowego wnioskodawca otrzyma wsparcie na wdrożenie prac B+R. Instytucją odpowiedzialną za Program Regionalny w województwie mazowieckim jest Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych. Konkurs do Działania 1.2 zaplanowała na okres kwietnia i maja 2012 r. Szczegółów dotyczących naboru wniosków należy szukać na stronie internetowej http://rpo.mazowia.eu w dziale Harmonogram naborów wniosków.

Inwestycje technologiczne Przedsiębiorcy zamierzający realizować innowacyjne inwestycje mogą liczyć na wsparcie z  Programu Innowacyjna Gospodarka w  ra-

mach Działania 4.3 Kredyt technologiczny. Wsparcie dla przedsiębiorcy stanowi premia technologiczna przeznaczona na spłatę części kapitału kredytu technologicznego udzielonego przez bank komercyjny. Procedura ubiegania się o  kredyt technologiczny jest dość długa i  skomplikowana. W pierwszej kolejności przedsiębiorca składa do komercyjnego banku kredytującego wniosek o  udzielenie takiego kredytu. Po przeanalizowaniu założeń inwestycji bank może zawrzeć z przedsiębiorcą warunkową umowę kredytu technologicznego albo przyznać promesę takiego kredytu. Następnie przedsiębiorca za pośrednictwem banku kredytującego składa wniosek do Banku Gospodarstwa Krajowego o  przyznanie premii technologicznej, do którego dołącza warunkową umowę kredytu technologicznego. BGK rozpatruje wnioski o  przyznanie premii, a  następnie przyznaje promesę. Bank kredytujący podpisuje z  przedsiębiorcą, któremu przyznał promesę kredytu technologicznego, umowę o  udzielenie takiego kredytu w  terminie 30 dni od dnia otrzymania informacji z Banku Gospodarstwa Krajowego o uzyskaniu przez przedsiębiorcę promesy premii technologicznej. W ostatnim etapie BGK zawiera umowę o wypłatę przedsiębiorcy premii technologicznej. Jest ona wypłacana jednorazowo, po zakończeniu realizacji projektu i kontroli na miejscu realizacji inwestycji dokonanej przez BGK. Maksymalna kwota premii technologicznej wynosi 4 mln PLN. Przedsiębiorca na realizację inwestycji technologicznej musi dysponować także wkładem własnym, którego poziom jest zróżnicowany w zależności od województwa i wielkości firmy. Bank Gospodarstwa Krajowego planował rozpoczęcie przyjmowania wniosków o  dofinansowanie na kwiecień, nastąpiło jednak przesunięcie na październik 2012 r. W związku z tym, że terminy są zmieniane, warto śledzić informacje pojawiające się na stronie internetowej www.bgk.pl. Agnieszka Pogorzelska Centralny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich

Biuletyn euro info (04)

9

Dotacje

Promocja dzięki funduszom europejskim JAK ZAISTNIEĆ NA RYNKU Agnieszka Pogorzelska Nawet najlepszy produkt czy najefektywniejsza usługa potrzebuje dobrej promocji, aby zaistnieć na rynku. Fundusze europejskie przewidują wsparcie dla małych i  średnich przedsiębiorstw (MSP) na wypromowanie swojego produktu czy usługi w  kraju i  za granicą. Dofinansowanie udziału w  targach, organizacji misji gospodarczej czy dostosowania produktu bądź usługi do wymogów nowego rynku zbytu to tylko przykładowe możliwości udzielanego wsparcia. O  środki można ubiegać się w niektórych Programach Regionalnych realizowanych w  poszczególnych województwach oraz w ramach Programu Innowacyjna Gospodarka.

Programy regionalne w Kujawsko-Pomorskiem W  maju 2012 roku o  dofinansowanie na promocję markowych produktów i  usług będą mogli starać się przedsiębiorcy, którzy zarejestrowali swoją działalność w województwie kujawsko-pomorskim. Harmonogram konkursów do Programu Regionalnego przewiduje nabór wniosków do Działania 5.5 Promocja i rozwój markowych produktów. Za cel stawia się nie tylko wzrost rozpoznawalności produktów konkretnych przedsiębiorców, ale przede wszystkim wzmocnienie pozycji województwa kujawsko-pomorskiego jako obszaru atrakcyjnego pod względem gospodarczym. W  działaniu 5.5 mogą być realizowane projekty promujące produkty regionalne i  lokalne. Wystawcy mogą liczyć na dofinansowanie kosztów przygotowania i prezentacji oferty handlowej i promocyjnej, w tym udziału w targach i wystawach poza granicami kraju lub krajowych o charakterze międzynarodowym. Dofinansowane mogą być także koszty udziału w wyjazdowych misjach gospodarczych poza granice kraju.

10

Biuletyn euro info (04)

Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w  marcu 2012  r. zmienił zasady ubiegania się o  dofinansowanie w  działaniu 5.5. Do tej pory o  wsparcie mogły starać się tylko jednostki samorządu terytorialnego. Aktualizacja zmieniła typ beneficjenta na przedsiębiorców, a  dodatkowo zwiększyła liczbę dostępnych środków w konkursie (z kwoty 4 214 569,04 EUR do kwoty 5 734 607,04 EUR). Więcej szczegółów dotyczących konkursu będzie dostępnych po ogłoszeniu. Informacje o  naborach wniosków są umieszczane na stronie internetowej www.mojregion.eu, w  zakładce „Regionalny program operacyjny”, w  dziale „Konkursy”.

Programy regionalne w Łódzkiem Również w  województwie łódzkim zaplanowano konkurs dla przedsiębiorców zamierzających promować swoje produkty i  usługi. Wsparcie na ten cel jest przewidziane w  Działaniu 3.2 Podnoszenie innowacyjności i  konkurencyjności przedsiębiorstw Programu Regionalnego. Dodatkowym warunkiem udziału w  tym naborze wniosków jest wzięcie pod uwagę kwestii ochrony środowiska. Promocja powinna dotyczyć produktów i procesów przyjaznych środowisku. Wnioski o  dofinansowanie można składać w terminie od 26 kwietnia do 5 czerwca 2012 r. w Centrum Obsługi Przedsiębiorcy. O  dofinansowanie w  omawianej części Programu Regionalnego Województwa Łódzkiego mogą starać się mikro-, małe i  średnie przedsiębiorstwa. Szczegóły dotyczące wysokości dotacji, poziomu wparcia etc. są określone w  dokumentacji konkursowej umieszczonej na stronie internetowej www.cop.lodzkie.pl w dziale Konkursy.

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Wyjazd na zagraniczne targi, wystawy czy misje gospodarcze może stanowić jeden z  elementów projektu rozwoju przedsiębiorstwa realizowanego w  ramach Działania 6.1 Paszport do eksportu, Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Dofinansowanie przyznawane jest na wdrożenie tzw. planu rozwoju eksportu, który przedsiębiorca powinien przygotować nie wcześniej niż 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o  dofinansowanie. Dokument taki powinien zawierać analizę pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa, wskazać rynki docelowe działalności eksportowej oraz wyniki badań wybranych rynków: analizy aktów prawnych, procedur, zwyczajów, praktyk handlowych. Ponadto w  planie rozwoju eksportu powinny być określone działania, które zostaną podjęte przez przedsiębiorcę. Wśród nich mogą się znaleźć: udział w  zagranicznych imprezach targowo-wystawienniczych w charakterze wystawcy, organizacja i udział w misjach gospodarczych za granicą, w yszukiwanie i  dobór partnerów na rynkach docelowych, uzyskanie niezbędnych dokumentów uprawniających do wprowadzenia produktów lub usług przedsiębiorcy na wybrane rynki docelowe, doradztwo w zakresie strategii finansowania przedsięwzięć eksportowych i działalności eksportowej, doradztwo w  zakresie opracowania koncepcji wizerunku przedsiębiorcy na wybranych rynkach docelowych. Przedsiębiorca może otrzymać do 200 tys. PLN na realizację działań, m.in. na wyjazd na targi zagraniczne. Połowę wydatków na wdrożenie planu rozwo-

Dotacje

ju eksportu powinien ponieść samodzielnie. Ponadto może się ubiegać o  refundację wydatków poniesionych w  związku z  przygotowaniem planu rozwoju eksportu niezbędnego do zaplanowania działań. Na ten cel może otrzymać maksymalnie 10 tys. PLN. O dofinansowanie z Działania 6.1 mogą ubiegać się przedsiębiorcy z  sektora małych i  średnich firm wykazujący udział eksportu nie większy niż 30% całkowitej sprzedaży w  roku obrotowym poprzedzającym rok, w  którym złożyli wniosek o udzielenie wsparcia. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości zaplanowała konkursy do Działania 6.1 na kwiecień, lipiec i październik 2012 roku. Warto śledzić informacje pojawiające się na stronie internetowej http://poig.parp.gov.pl. Interesujące może także być Działanie 6.5 Promocja polskiej gospodarki w Programie Innowacyjna Gospodarka realizowanym przez Ministerstwo Gospodarki. Przedsiębiorcy mogą uzyskać pomoc finansową na udział w  branżowym programie promocji bądź w  programie promocji o  charakterze ogólnym. W  kwietniu planowane jest ogłoszenie i  uruchomienie naboru wniosków z 13 branż na realizację branżowych programów promocji. Należą do nich: budownictwo, maszyny i  urządzenia górnicze, kosmetyki, przemysł biotechnologiczny i farmaceutyczny, turystyka medyczna, IT i  ICT, produkcja jachtów i  łodzi rekreacyjnych, produkuje jubilersko-bursztynnicza, przemysł obronny, aparatura medyczna i  pomiarowa, stolarka okienna, zachowanie i  ochrona zabytków, polskie specjalności żywieniowe. Program promocji o  charakterze ogólnym zostanie uruchomiony w cyklu trzyletnim. Uruchomienie programu nastąpi na przełomie czerwca i lipca 2012 r. Więcej informacji można uzyskać w Departamencie Funduszy Europejskich Ministerstwa Gospodarki oraz na stronie internetowej www.mg.gov.pl dział Fundusze Europejskie. Agnieszka Pogorzelska Centralny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich

Nabór wniosków

Program Operacyjny Kapitał Ludzki 1. Poddziałanie nr 9.6.3 Doradztwo dla osób dorosłych w  zakresie diagnozy potrzeb oraz wyboru kierunków i formy podnoszenia swoich kompetencji i podwyższania kwalifikacji w woj. podlaskim. 2. Na co: usługi doradcze dla osób dorosłych, które z własnej inicjatywy są zainteresowane uzyskaniem pomocy w  zakresie diagnozy potrzeb oraz wyboru i znalezienia odpowiedniej oferty edukacyjno-szkoleniowe. 3. Dla kogo: wszystkie podmioty, które spełniają kryteria określone w dokumentacji konkursowej. 4 . T e r m i n s k ł a d a n i a w n i o s k ó w : od 17 kwietnia 2012 r. do 18 maja 2012 r. 5. Więcej informacji: tel.: (85) 66 54 233, [email protected], www.pokl.wrotapodlasia.pl 1.Poddziałanie nr 8.1.1 Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw w woj. lubelskim 2. Na co: ogólne i specjalistyczne szkolenia i/lub doradztwo związane ze szkoleniami dla kadr zarządzających i  pracowników mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw oraz doradztwo dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw (MMŚP), w  tym dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. 3. Dla kogo: wszystkie podmioty - z wyłączeniem osób fizycznych. 4 . T e r m i n s k ł a d a n i a w n i o s k ó w : od 17 kwietnia do 31 grudnia 2012 r. 5. Więcej informacji: e-mail: efs@lubelskie. pl, www.efs.lubelskie.pl 1.Poddziałanie nr 8.1.1 Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw w woj. pomorskim. 2. Na co: ogólne i specjalistyczne szkolenia i/lub doradztwo związane ze szkoleniami dla kadr zarządzających i  pracowników mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw (MMŚP) w zakresie zgodnym ze zdiagnozowanymi potrzebami przedsiębiorstw i  formie odpowiadającej możliwościom organizacyjno – technicznym przedsiębiorstwa oraz doradztwo dla mikro-, małych i  średnich przedsiębiorstw (MMŚP), w tym dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. 3. Dla kogo: wszystkie podmioty - z  wyłączeniem osób fizycznych (nie dotyczy osób prowadzących działalność gospodarczą lub oświatową na podstawie przepisów odrębnych). 4 . Te r m in sk ładania wniosków : od 13 kwietnia 2012 r. do 21 maja 2012 r. 5. W ięcej informacji: (58) 326 82 21, [email protected], www.defs.pomorskie.eu/pl

III Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 1. D  ziałanie nr 4.5 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie ochrony powietrza. 2. Na co: przedsięwzięcia, które swoim celem i  zakresem gwarantują realizacje celów Działania 4.5. określonych w Szczegółowym opisie priorytetów Programu Operacyjnego Infrastruktura i  Środowisko. 3. Dla kogo: małe, średnie i  duże przedsiębiorstwa za wyłączeniem przedsiębiorstw objętych rozporządzeniem Rady (WE) Nr 1198/2006 z  dnia 27 lipca 2006 r. w  sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz przedsiębiorstw objętych rozporządzeniem Rady (WE) nr 1698/2005 z  dnia 20 września 2005 r. w  sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). 4. Termin składania wniosków: wnioski wstępne należy składać w  terminie od 13 kwietnia do 11 maja 2012 r. 5. Więcej informacji: www.pois.nfosigw.gov.pl IV Regionalne Programy Operacyjne Lubuski Program Regionalny 1. D  ziałanie nr 2.1 Mikroprzedsiębiorstwa 2. N  a co: utworzenie nowego przedsiębiorstwa; rozbudowa istniejącego przedsiębiorstwa; dywersyfikacja produkcji przedsiębiorstwa poprzez wprowadzenie nowych dodatkowych produktów i  usług; zasadnicza zmiana dotycząca procesu produkcyjnego w  istniejącym przedsiębiorstwie. 3. Dla kogo: mikroprzedsiębiorstwa w  rozumieniu Załącznika nr 1 do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z  dnia 6 sierpnia 2008 r. 4 . T e r m i n s k ł a d a n i a w n i o s k ó w : od 19 kwietnia 2012 r. do 28 maja 2012 r. 5. Więcej informacji: tel: (68) 456 51 10, e-mail: [email protected], www.lrpo.lubuskie.pl Narodowe Centrum Badań i Rozwoju 1. Konkurs w ramach Programu GRAF-TECH. 2. Na co: działania badawcze i prace przygotowawcze do wdrożenia, mające na celu opracowanie innowacyjnych produktów na bazie grafenu. 3. Dla kogo: konsorcjów naukowych (konsorcjum musi się składać z  co najmniej jednej jednostki naukowej oraz co najmniej jednego przedsiębiorcy) oraz centrów naukowo-przemysłowych. 4. Termin składania wniosków : od 5 kwietnia do 4 czerwca 2012 r. 5. Więcej informacji: [email protected], www.ncbr.gov.pl/programy-krajowe/ graf-tech/

Biuletyn euro info (04)

11

Rynek wewnętrzny

Rynek AGD w Unii Europejskiej SIŁA I STABILNOŚĆ SEKTORA Piotr Brzozowski

Wartość obrotów na europejskim rynku artykułów gospodarstwa domowego w 2011 r. wyniosła 54,9 mld EUR, a przez najbliższe pięć lat przewiduje się średnioroczne tempo wzrostu na poziomie 2,8%. Jeżeli potwierdzą się prognozy, w 2016 r. ma sięgnąć 63 mld EUR.

Skład pierwszej trójki importerów sprzętu AGD w UE jest nieco inny. Tworzą ją Niemcy, Francja i Wielka Brytania, których wartość przywozu wynosiła odpowiednio: 4,9 mld EUR, 3,5 mld EUR i 3 mld EUR. Łącznie stanowiło to blisko 50% wszystkich importowanych przez kraje unijne produktów AGD.

Tabela 1. Wartość eksportu i importu sprzętu AGD w krajach Unii Europejskiej w 2011 r. Kraj

Wartość eksportu, w mln EUR

Udziały w eksporcie, dane w %

Wartość importu, w mln EUR

Udziały w imporcie, dane w %

Niemcy

5864,32

28,02

4921,94

20,42

Włochy

3148,78

15,05

1718,85

7,13

Polska

2776,12

13,27

909,77

3,77

Francja

1164,85

5,57

3491,48

14,48

Węgry

1078,76

5,15

468,47

1,94

Hiszpania

988,26

4,72

1358,06

5,63

Holandia

942,33

4,50

1574,81

6,53

Szwecja

863,49

4,13

1151,63

4,78

Słowenia

777,09

3,71

160,76

0,67

Belgia

615,80

2,94

1310,42

5,44

Wielka Brytania Pozostałe kraje UE Razem

499,99

2,39

3051,07

12,66

2207,02

10,55

3990,15

16,55

20926,82

100,00

24107,40

100,00

Źródło: Eurostat

Czołówka eksporterów i importerów Zarówno pod względem wielkości produkcji, jak i eksportu sprzętu AGD w Unii Europejskiej prym wiodą Niemcy, Włochy i Polska. Ich łączny udział w 2011 r. wyniósł 56%. Wartość niemieckiego eksportu wyniosła blisko 6 mld EUR. Następne w  tym zestawieniu Włochy miały eksport na poziomie 3,1 mld EUR, a  trzecia Polska – blisko 2,8 mld EUR. Czwarty kraj – Francja – osiągnął wartość eksportu blisko trzykrotnie mniejszą od Polski – prawie 1,2 mld EUR.

12

Biuletyn euro info (04)

Niemcy Niemiecki rynek sprzętu AGD charakteryzuje się wysokim poziomem nasycenia, przez co nawet na innowacyjne produkty nie ma wysokiego popytu. Według danych Datamonitor, wartość tamtejszego rynku sprzętu AGD w 2011 r. wynosiła 11,7 mld EUR, z czego na duże urządzenia przypadło 7,1 mld EUR, a na mały sprzęt – 3,8 mld EUR. Oznaczało to, że od 2007 r. średnioroczna sprzedaż tych produktów zmniejszała się o 3,6%. W przyszłości oczekiwany jest dalszy spadek wielkości tego rynku. Do 2016 r. można się

spodziewać średniorocznego spadku wartości sprzedaży sprzętu AGD w  Niemczech o 1,5%, do wartości 10,9 mld EUR. Pomimo odnotowywanych w  ostatnich latach spadków na rynku AGD w Niemczech, są takie kategorie produktów, które cieszą się dość wysokim zainteresowaniem. Stowarzyszenie niemieckich producentów sprzętu elektrycznego i  elektronicznego (ZVEI) ocenia, że niemieccy klienci przy podejmowaniu decyzji o  zakupach są coraz lepiej zorientowani w  cechach poszczególnych wyrobów, ich jakości i funkcjonalności. Szczególnym zainteresowaniem cieszy się duży sprzęt AGD z funkcjami oszczędzania energii oraz o wysokiej jakości wykonania. Ponadto często są kupowane produkty związane z  przetwarzaniem żywności, ekspresy do kawy oraz urządzenia domowe służące ochronie zdrowia. Na niemieckim rynku sprzętu AGD dominują dwaj krajowi producenci: BSH Bosch-Siemens Hausgeräte oraz AEG Electrolux. Trzecim największym graczem na tym rynku jest amerykański Whirlpool. Na terenie Niemiec znajduje się 16 fabryk dużego sprzętu AGD oraz znaczna liczba średniej wielkości wytwórców mniejszych elektrycznych urządzeń użytku domowego. Ogólnie w  branży zatrudnionych jest ok. 50 tys. pracowników, a wartość wytwarzanej przez nich produkcji wynosi blisko 8 mld EUR rocznie.

Francja Produkcją sprzętu AGD zajmuje się we Francji ok. 70 przedsiębiorstw. W każdym z nich zatrudnionych jest przynajmniej 20 osób. Łączne zatrudnienie w tym sektorze szacuje się na 22 tys. pracowników. Liczona w  cenach producentów wartość produkcji sprzętu AGD we Francji wynosi ponad 5 mld EUR, natomiast wartość rocznej sprzedaży tych wyrobów na rynku francuskim sięga 8 mld EUR.

Rynek wewnętrzny

Szacuje się, że w 2011 r. Francuzi kupili ponad 55 mln różnego rodzaju elektrycznych artykułów gospodarstwa domowego. Obecnie mają prawie 500 mln sztuk tego typu sprzętu. Według Międzybranżowego Stowarzyszenia Producentów Sprzętu AGD (Groupement Interprofessionnel des Fabricants d’Appareils d’Equipement Ménager – GIFAM), w 2011 r. we Francji sprzedano 14,6 mln sztuk dużego sprzętu AGD, w  tym ponad 2,5 mln lodówek (średnia cena 443 EUR), ponad 700 tys. zamrażarek (średnia cena 350 EUR), więcej niż 2,7 mln pralek (średnia cena 403 EUR), prawie 1,5 mln zmywarek (średnia cena 486 EUR), 670 tys. pralek-suszarek (średnia cena 360 EUR), ponad 1,5 mln elektrycznych płyt kuchennych (średnia cena 321 EUR), ok. 1 mln kuchenek elektrycznych z  piekarnikami (średnia cena 480 EUR), prawie 2,7 mln kuchenek mikrofalowych (średnia cena 119 EUR), ponad 1 mln elektrycznych okapów kuchennych (średnia cena 243 EUR). Tamtejsze gospodarstwa domowe dysponują prawie 180 mln sztuk tego typu urządzeń. Oznacza to, że na jedno gospodarstwo przypada średnio 6,6 dużego elektrycznego sprzętu AGD. W  2011 r. we Francji sprzedano ponad 40 mln sztuk małych urządzeń AGD, w  tym 3,4 mln odkurzaczy (średnio po 114 EUR), ponad 2 mln żelazek (średnio po 76 EUR), prawie 1,8 mln elektrycznych czajników, 1,6 mln ekspresów do kawy, ponad 1,1 mln

wielofunkcyjnych robotów kuchennych (średnio po 86 EUR), 1,6 mln frytkownic, prawie 4 mln urządzeń do pielęgnacji włosów oraz 1,6 mln elektrycznych golarek. We francuskich domach jest ok. 310 mln sztuk małego sprzętu AGD. Przeciętnie na jedno gospodarstwo przypada 12 sztuk. Prawie połowę francuskiego popytu na elektryczne wyroby AGD pokrywa import, głównie z  Chin i  Polski. Z  kolei czołową rolę w  produkcji krajowej odgrywają filie firm międzynarodowych, takich jak Brandt, Whirlpool czy Electrolux. Natomiast w  segmencie drobnego sprzętu AGD status firmy międzynarodowej ma francuskie przedsiębiorstwo Seb. We Francji istnieją pewne różnice w  organizacji dystrybucji dużego i  małego sprzętu AGD. W  pierwszym przypadku największy udział, przekraczający 40% ogólnej wartości sprzedaży, mają wyspecjalizowane supermarkety (wzrost o  3% w  ciągu ostatnich 5 lat). Na kolejnych miejscach znajdują się: sklepy osiedlowe – 24%, sprzedaży, sklepy z wyposażeniem kuchennym – 17%, hipermarkety – 10%, oraz sprzedaż na odległość – prawie 9%. Natomiast jeśli chodzi o sprzedaż drobnych urządzeń AGD, to wprawdzie na pierwszym miejscu znajdują się hipermarkety, z blisko 40-procentowym udziałem, ale w  ciągu ostatnich 5 lat odsetek ten zmniejszył się aż o 5%. Na kolejnych pozycjach są: supermarkety wyspecjalizowane – 34% (przy wzro-

ście o 5% w latach 2006-11), sklepy osiedlowe – 10,5%, sprzedaż na odległość – prawie 10%, oraz inne formy sprzedaży – ok. 5%.

Wielka Brytania Wielka Brytania jest trzecim co do wielkości odbiorcą polskich urządzeń AGD w Unii Europejskiej. Wielkość tego rynku w 2011 r. wyniosła 6,1 mld EUR, kurczył się on jednak od 2007 r. o 2,8% rocznie. Główne przyczyny takiego stanu rzeczy to: nasycenie rynku, wysoki poziom jego dojrzałości, a także kryzys, zwłaszcza na rynku nieruchomości, który powoduje osłabienie popytu na urządzenia AGD. W najbliższych 5 latach oczekuje się spadków sprzedaży na tym rynku o  3,9% średniorocznie. W  2016 r. wartość brytyjskiego rynku urządzeń AGD powinna wynieść 5,0 mld EUR. Wraz ze wzrostem świadomości ekologicznej konsumentów brytyjskich rośnie zainteresowanie zakupem urządzeń AGD, które mają funkcje pomagające chronić środowisko. Z  tego powodu popularne są urządzenia bardziej energooszczędne i wydajniejsze. Przykładem mogą być pralki o  większej pojemności lub takie, które piorą w niskich temperaturach. Innym trendem na rynku AGD w  Wielkiej Brytanii jest „trafianie pod strzechy” sprzętów wcześniej uważanych za luksusowe. Szacuje się, że blisko 50% dorosłych mieszkańców Wielkiej Brytanii miało w domu suszarkę do ubrań, a – 40% – zmywarkę do naczyń. Fot. Artur Hojny

Wartość obrotów na europejskim rynku artykułów gospodarstwa domowego w 2011 r. wyniosła 54,9 mld EUR.

Biuletyn euro info (04)

13

Rynek wewnętrzny

Na rynku brytyjskim funkcjonuje zdecydowana większość światowych firm wytwarzających urządzenia AGD: od Indesitu przez Whirlpool, Electrolux, Samsung, LG, po Glen Dimplex. Ich mocna pozycja nie ułatwia wejścia nowym producentom, zwłaszcza zagranicznym.

Włochy Włochy są drugim największym producentem urządzeń AGD w Unii Europejskiej i  zarazem jednym z  większych rynków tych produktów. Wielkość sprzedaży artykułów gospodarstwa domowego w tym kraju w 2011 r. wyniosła 4,7 mld EUR, jednak w  ciągu ostatnich pięciu lat średniorocznie odnotowywano 1,1-procentowy spadek tej wartości. Bardziej optymistycznie wygląda przyszłość tego rynku. Szacuje się, że w ciągu najbliższych pięciu lat wartość sprzedaży tych towarów będzie rosnąć każdego roku o 1,4%, by w 2016 r. osiągnąć poziom 5,1 mld EUR. Tabela 2. Wartość i dynamika polskiego eksportu artykułów AGD do państw UE w latach 2004-11 Rok

Wartość eksportu, w mln EUR

Dynamika (rok poprz. =100)

2004

861,68

2005

1279,02

148,4

2006

1688,25

132,0

2007

2109,86

125,0

2008

1960,57

92,9

2009

2125,60

108,4

2010

2555,63

120,2

2011

2776,12

108,6

Źródło: obliczenia na podstawie Eurostatu Rynek elektrycznych artykułów gospodarstwa domowego we Włoszech jest dojrzały i cechuje się wysokim poziomem nasycenia. Z tego powodu większa część zakupów nowego sprzętu AGD we Włoszech ma charakter substytucyjny. Aby wesprzeć tę branżę w okresie największego kryzysu gospodarczego, od 2009 r. rząd wprowadził program zachęt do złomowania starych urządzeń i zastępowania ich nowymi, bardziej ekologicznymi. Największym krajowym producentem sprzętu AGD we Włoszech jest Indesit. Duże znaczenie mają również niemiecki Bosch oraz szwedzki Electrolux, który jest

14

Biuletyn euro info (04)

właścicielem dużego włoskiego producenta sprzętu AGD – Zanussi.

Hiszpania Wartość obrotów na hiszpańskim rynku sprzętu AGD w 2011 r. wyniosła blisko 2,9 mld EUR. Od 2007 r. odnotowywano jednak średnioroczny spadek wartości o 1,7%. Według danych Euromonitoru, w najbliższych pięciu latach można się spodziewać stabilizacji wielkości sprzedaży i na koniec 2016 r. przewiduje się, że wartość obrotów pozostanie na poziomie 2,9 mld EUR. Przyczyn tak niewielkiego wzrostu upatruje się w  kryzysie, w  jakim znajduje się Hiszpania, i  w  zmniejszeniu popytu na nowy sprzęt, szczególnie ten z  wyższej półki cenowej. Popyt na sprzęt AGD w dużej mierze będzie napędzany przez zakupy odtworzeniowe oraz zakupy w  nowo powstających gospodarstwach domowych. Hiszpański rynek AGD zdominowany jest przez BSH Electrodomésticos España oraz Electrolux. Dużym graczem jest również rodzimy producent Fagor Electrodomésticos, który dominuje na rynku lodówek i wolno stojących kuchenek. Inne zagraniczne firmy, jak Whirlpool czy Miele, zdobywają coraz większe udziały na tym rynku, ale wciąż pozostają daleko w tyle za liderami.

Austria Wartość obrotów austriackiego rynku sprzętu AGD w  2010 r. wyniosła 0,8 mld EUR. Oznaczało to wzrost o 6,8% w porównaniu z rokiem wcześniejszym. W austriackim rynku artykułów gospodarstwa domowego prawie nie uczestniczą rodzime przedsiębiorstwa. Zdecydowanie lepiej radzą tam sobie międzynarodowe koncerny. Liderem jest Philips Austria GmBH, a na kolejnych miejscach plasują się, Electrolux Hausgeräte GmbH, Braun Austria GmbH, De'Longhi-Kenwood GmbH oraz BSH Hausgeräte GmbH. Konsumenci na rynku austriackim, podobnie jak w reszcie krajów Unii Europejskiej, coraz częściej zwracają uwagę na efektywność energetyczną urządzeń. Oprócz świadomości, że inwestycje w  tego typu sprzęt pozwolą obniżyć koszty energii związane z  użytkowaniem, dodatkową zachętą do zakupu wysoko efektywnych energetycznie urządzeń jest dotowanie ich przez rząd austriacki. W  najbliższych latach największe tempo wzrostu oczekiwane jest w  sprzedaży blenderów i chłodziarek do wina, ale jest to związane głównie z  małym obecnie udziałem w  rynku tych urządzeń. Zna-

Tabela 3. Struktura geograficzna polskiego eksportu artykułów AGD do krajów UE w 2011 r. Kraj

Wartość eksportu, w mln EUR

Udział w eksporcie do UE, dane w %

Niemcy

710

30,60

Francja

377

16,22

Wielka Brytania

300

12,95

Włochy

188

8,08

Szwecja

143

6,16

Hiszpania

130

5,61

Holandia

93

4,01

Czechy

66

2,86

Słowacja

58

2,49

Dania

33

1,41

Węgry

33

1,40

Litwa

27

1,15

Estonia

25

1,09

Grecja

22

0,96

Rumunia

22

0,94

Łotwa

21

0,91

Portugalia

18

0,78

Finlandia

14

0,58

Belgia

11

0,48

Austria

11

0,46

Irlandia

8

0,36

Bułgaria

7

0,32

Słowenia

3

0,14

Cypr

1

0,04

2321

100,00

Razem

Źródło: obliczenia na podstawie Eurostatu czące wzrosty spodziewane są również w  sprzedaży ekspresów do kawy, zmywarek do naczyń oraz suszarek do ubrań, gdyż coraz częściej urządzenia te stają się standardowym wyposażeniem mieszkania, a nie artykułem luksusowym.

Holandia Holenderski rynek artykułów gospodarstwa domowego oceniany jest na 1,7 mld EUR i  w  ciągu następnych pięciu lat nie przewiduje się na nim znaczącego wzrostu. Rynek tych artykułów w  Holandii jest dojrzały, co przy niechęci do wydawania pieniędzy przez

Rynek wewnętrzny

Tabela 4. Struktura towarowa polskiego eksportu urządzeń AGD do państw UE w  2011 r. (w mln EUR i %) Produkt

Wartość eksportu, w mln EUR

Udział w eksporcie do UE, dane w %

Chłodziarki i zamrażarki typu domowego

451,71

16,27

Zmywarki do naczyń typu domowego

471,12

16,97

1150,42

41,44

57,91

2,09

Sprzęt gospodarstwa domowego z własnym silnikiem elektrycznym inny niż odkurzacze

102,53

3,69

Golarki, depilatory, maszynki do strzyżenia włosów z silnikiem elektrycznym

11,26

0,41

Suszarki do włosów lub rąk

3,98

0,14

Żelazka elektryczne

3,96

0,14

111,86

4,03

20,71

0,75

390,66

14,07

2776,12

100,00

Pralki i suszarki typu domowego Odkurzacze

Pozostały sprzęt elektrotermiczny Kuchenki mikrofalowe Pozostałe piece, kuchenki, płyty kuchenne, pierścienie do gotowania, ruszty do smażenia i pieczenia Razem Źródło: Eurostat konsumentów w  czasie kryzysu wiąże się z  trudnościami dla producentów sprzętu AGD, szczególnie oferujących drogie produkty z najwyższej półki. Holendrzy oczekują pozytywnych sygnałów z  rynków finansowych o  zbliżającym się końcu kryzysu, aby rozpocząć zakupy nowego sprzętu gospodarstwa domowego. Zastój widoczny jest zwłaszcza na rynku dużych urządzeń, takich jak pralki czy lodówki. Znacznie lepiej wygląda sytuacja małych urządzeń gospodarstwa domowego. Za główną przyczynę dobrej sytuacji na rynku tych ostatnich produktów uważa się to, że Holendrzy częściej spotykają się ze znajomymi w domach, a nie w barach i restauracjach. Dzieje się tak, gdyż konsumenci chcą uniknąć zbędnych wydatków związanych z wyjściem na miasto. Liderem holenderskiego rynku jest Philips, który swoją pozycję zawdzięcza głównie wysokiej sprzedaży małych urządzeń AGD, natomiast jego udział w  sprzedaży dużych urządzeń gospodarstwa domowego jest bardzo mały. Drugim graczem, jednak z dużo mniejszym udziałem w rynku, jest Bosch-Siemens. Ta niemiecka firma obecna jest zarówno na rynku małych, jak i  dużych urządzeń AGD w Holandii, lecz większość przychodów generowana jest przez te drugie.

Węgry Na Węgrzech rynek artykułów gospodarstwa domowego oceniany jest na 0,46 mld EUR. W  najbliższych pięciu latach oczekuje się 1,3-procentowego średniorocznego tempa wzrostu sprzedaży w tej branży, co oznacza, że na koniec 2016 r. wartość sprzedaży tego rodzaju sprzętu wyniesie 0,49 mld EUR. Kryzys w  branży budownictwa mieszkaniowego na Węgrzech szczególnie mocno odbił się na sprzedaży dużych artykułów gospodarstwa domowego do zabudowy, gdyż montowane są one głównie w  nowych mieszkaniach. Urządzenia wolno stojące częściej mają natomiast charakter substytucyjny, przez co sprzedaż tej kategorii produktów w znacznie mniejszym stopniu ucierpiała przez kryzys w budownictwie. Innym godnym uwagi trendem jest charakterystyczna dla niemal całej Europy rosnąca świadomość ekologiczna konsumentów. W  przypadku Węgier ma ona jednak dużo mniejszy wpływ na zachowanie klientów, niż ma to miejsce na zachodzie kontynentu. Z  jednej strony, z powodu znacznych podwyżek cen gazu i  prądu, zauważa się większe zainteresowanie sprzętem o  wyższej efektywności

energetycznej. Z drugiej zaś – jak wynika z  badań przeprowadzonych przez Whirlpool Hungaria Kft. – 71% Węgrów uważa, że ochrona środowiska jest tak samo ważna jak sama cena urządzenia. Jedynie 45% planuje wymianę sprzętu AGD na bardziej efektywny energetycznie.

Polski eksport do EU wzrósł ponadtrzykrotnie Wartość polskiego eksportu sprzętu AGD rosła niemal w każdym roku od czasu wejścia Polski do Unii Europejskiej. Wyjątkowy okazał się rok 2008, w którym odnotowano spadek wartości wywozu tych towarów. W następnych latach odnotowywano jednak kolejne wzrosty wartości eksportu. W ciągu ośmiu lat od akcesji Polski do UE wartość eksportu sprzętu AGD wzrosła ponadtrzykrotnie i wyniosła w 2011 r. blisko 2,8 mld EUR. Największymi odbiorcami sprzętu AGD z  Polski są te same kraje, które plasują się w czołówce największych importerów tego rodzaju towarów w  całej Unii Europejskiej. Zdecydowanie najwięcej sprzedajemy do Niemiec, gdzie trafia 30% polskiego eksportu sprzętu AGD do Unii Europejskiej. Wartość tej sprzedaży w 2011 r. wyniosła 710 mln EUR. Na drugim miejscu, z  blisko dwukrotnie mniejszą wartością eksportu, znalazła się Francja, a na trzecim Wielka Brytania, gdzie trafiły polskie artykuły gospodarstwa domowego o wartości 300 mln EUR. W polskim eksporcie artykułów gospodarstwa domowego zdecydowanie największą grupą towarową były pralki i suszarki typu domowego. Wartość wywozu tych produktów wynosiła bowiem 1,15 mld EUR, co stanowiło 41% wartości całego polskiego eksportu artykułów gospodarstwa domowego do pozostałych państw Unii Europejskiej. Duże znaczenie miały również chłodziarki i  zamrażarki do użytku domowego oraz zmywarki do naczyń. Obie te grupy charakteryzowały się zbliżoną wartością eksportu (odpowiednio: 452 mln EUR i 471 mln EUR). Czwartą największą pozycją w  polskim eksporcie sprzętu AGD – o wartości 390 mln EUR – były pozostałe piece, kuchenki, płyty kuchenne, pierścienie do gotowania, ruszty do smażenia i pieczenia. Piotr Brzozowski Pracownia Badań Rynków Zagranicznych www.pbrz.pl

Biuletyn euro info (04)

15

Działalność gospodarcza

System „białych certyfikatów” JAK ZAROBIĆ NA OSZCZĘDZANIU ENERGII Radosław Maj W 2011 roku weszła w życie Ustawa o efektywności energetycznej1, której przepisy wprowadzają do prawa polskiego tzw. system białych certyfikatów. W  dużym skrócie zobowiązuje on dostawców energii do płacenia swoim klientom, w tym małym przedsiębiorstwom oraz gospodarstwom domowym, za oszczędzanie energii. Może z tego skorzystać każdy podmiot gospodarczy lub osoba fizyczna, o ile przeprowadzi audyt wykazujący zaoszczędzoną energię i wygra w przetargu zorganizowanym przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Sam system jest jednak dość złożony, wymaga zaangażowania i zrozumienia procedur. Zgodnie z  ustawą efektywność energetyczna to stosunek uzyskanej wielkości efektu użytkowego danego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, w typowych warunkach ich użytkowania lub eksploatacji, do ilości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację, niezbędnej do uzyskania tego efektu. Mówiąc prościej, chodzi o  energię zaoszczędzoną w  wyniku usprawnienia maszyny czy wymiany starej lodówki na nową.

Poprawa wydajności energetycznej przynosi znaczne korzyści zarówno środowisku naturalnemu, jak i  wpływa na bezpieczeństwo energetyczne. Dlatego też wspieranie efektywności energetycznej jest jednym z  priorytetów Unii Europejskiej w polityce energetycznej2. Wyrazem tego jest ujęcie w strategii rozwoju Wspólnoty zobowiązania do zaoszczędzenia 20% energii do roku 2020. Cel ten, obok przepisów o  etykietach energetycznych oraz minimalnych wymogach zużycia energii przez sprzęt, realizują unijne przepisy o efektywności zużycia energii przez odbiorców końcowych3. Państwa członkowskie zobowiązują się do zaoszczędzenia energii na poziomie 9% do roku 2016. Mają także obowiązek regularnego raportowania za pomocą publikowanych co trzy lata tzw. krajowych planów działań. Zawierają one m.in. informacje o  postępie w realizacji krajowego celu w zakresie oszczędnego gospodarowania energią oraz o  planowanych przedsięwzięciach służących poprawie efektywności energetycznej.

Fot. Artur Hojny

Ustawa o efektywności Wspomnianą dyrektywę o  efektywności energetycznej implementuje do prawa polskiego przywołana wcześniej Ustawa o efektywności energetycznej. Jej przepisy określają cztery istotne kwestie: 1) krajowy cel w  zakresie oszczędnego gospodarowania energią, 2) zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, 3) zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywności energetycznej, 4) zasady sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz uzyskania uprawnień audytora efektywności energetycznej.

Krajowy cel Krajowy cel dotyczący oszczędnego gospodarowania energią to wymóg zaoszczędzenia 9% energii w  roku 2016 w  stosunku do średniego rocznego zużycia za lata 20012005. Zgodnie z  Pierwszym Krajowym Planem Działań dotyczącym efektywności energetycznej (KPDEE) z  roku 2007 wynosi on 53,5 TWh (4596 ktoe4). Do wymaganej puli oszczędności energii wliczane są zrealizowane inwestycje z  zakresu termomodernizacji, wzorcowe działania sektora publicznego (np. wymiana pojazdu lub umowa na zrealizowanie docieplenia budynku) oraz oszczędności zrealizowane przez tzw. świadectwa efektywności energetycznej.

Zadania jednostek sektora publicznego

Wymiana tradycyjnych żarówek na oświetlenie LED pozwala na zaoszczędzenie nawet 4 MWh prądu rocznie.

16

Biuletyn euro info (04)

Ustawa na wzór dyrektywy podkreśla wzorcową rolę sektora publicznego w  oszczędzaniu energii. Zgodnie z  ustawą każda jednostka powinna stosować co najmniej dwa środki efektywności i  informować o  tym na swojej stronie internetowej. Do wyboru zaproponowano pięć działań: 1) podpisanie umowy o realizację i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej; 2) nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących się niskim

Działalność gospodarcza

zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji; 3) wymiana eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu albo ich modernizacja; 4) nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont użytkowanych budynków, w  tym realizacja przedsięwzięcia termomodernizacyjnego; 5) sporządzenie audytu energetycznego. Dodatkowo Ministerstwo Gospodarki oraz Ministerstwo Infrastruktury organizują kampanie promujące stosowanie środków poprawy efektywności energetycznej, prowadzą działania informacyjno-edukacyjne oraz szkoleniowe o  dostępnych środkach poprawy efektywności energetycznej.

Świadectwo efektywności Świadectwa efektywności energetycznej, znane na świecie jako tzw. białe certyfikaty, są potwierdzeniem deklarowanej oszczędności energii uzyskanej w wyniku realizacji przedsięwzięcia lub kilku przedsięwzięć tego samego rodzaju, służących poprawie efektywności energetycznej (tzw. przedsięwzięcia prooszczędnościowe). Ich wartość wyrażona jest w  tonach ekwiwalentu olejowego jako wielkość zaoszczędzonej energii pierwotnej. Ponieważ odbiorcy końcowi zużywają energię końcową, przeliczając swoje oszczędności, muszą pomnożyć je przez współczynnik sprawności procesów przetwarzania energii pierwotnej w finalną. Przykładowo zaoszczędzone przez daną firmę 4 MWh prądu na rok (jest to możliwe np. dzięki wymianie 30 tradycyjnych żarówek 60 W na oświetlenie LED lub wymianie 8 starych lodówek na nowoczesne) oznacza zaoszczędzenie de facto ok. 12 MWh (ok. 1 toe) energii pierwotnej. Samo przedsięwzięcie prooszczędnościowe rozumiane jest jako działanie polegające na wprowadzeniu zmian lub usprawnień w  obiekcie, urządzeniu technicznym lub instalacji, w wyniku których uzyskuje się oszczędność energii. Ustawa wymienia rodzaje przedsięwzięć, za które mogą być przyznawane świadectwa efektywności. Są to w szczególności: 1) izolacja instalacji przemysłowych, 2) przebudowa lub remont budynków, 3) modernizacja: a) urządzeń przeznaczonych do użytku domowego, b) oświetlenia, c) urządzeń potrzeb własnych, np. zespół instalacji wykorzystywanych w procesie wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła, d) urządzeń i  instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych,

Świadectwa efektywności przyznaje prezes URE w organizowanych w tym celu przetargach.

e) lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła, 4) odzysk energii w  procesach przemysłowych, 5) ograniczenie: a) przepływów mocy biernej, b) strat sieciowych w ciągach liniowych, c) strat w transformatorach, 6) stosowanie do ogrzewania obiektów lub ich chłodzenia energii wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii – własnych lub przyłączonych do sieci. Świadectwa efektywności przyznaje prezes URE w organizowanych w tym celu przetargach. Mogą brać w nich udział osoby fizyczne lub prawne, które dokonały lub zamierzają dokonać inwestycji w  zakresie poprawy efektywności energetycznej. By stanąć do przetargu muszą wykazać, że zastosowane działania doprowadziły do zaoszczędzenia co najmniej 10 toe na przestrzeni roku. Do przetargu nie może być zgłoszone przedsięwzięcie zakończone przed 1 stycznia 2011 r. lub na którego realizację przyznano premię termomodernizacyjną lub uzyskano środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej lub z budżetu państwa.

W przetargu o „biały certyfikat” może uczestniczyć podmiot, który przedłoży prezesowi URE prawidłowo wypełnioną deklarację przetargową wraz z  audytem efektywności energetycznej sporządzonym dla danego przedsięwzięcia. Najistotniejszym punktem przedkładanej deklaracji jest określenie wartości efektu energetycznego (ω), rozumianego jako stosunek ilości energii zaoszczędzonej średnio w ciągu roku w wyniku realizacji przedsięwzięcia do deklarowanej wartości świadectwa efektywności energetycznej. Przykładowo, jeżeli przedsięwzięcie przyniesie oszczędności rzędu 100 toe, a  firma zadeklaruje wartość świadectwa jako 100% tych oszczędności, to efekt energetyczny wyniesie ω = 1. Jeżeli jednak zadowoli się tylko 50% rzeczywistych oszczędności, to wartość efektu wzrośnie do ω = 2. Analogicznie można wnioskować, że nie ma przeszkód w deklarowaniu wartości wyższej, niż ma przynieść samo przedsięwzięcie, np. 200 toe, czyli z  efektem ω = 0,5. Prezes URE będzie przydzielał świadectwa efektywności za przedsięwzięcia kolejno z  najwyższym efektem, do wyczerpania puli przewidzianej na dany przetarg. Każdy startujący w przetargu musi także uważać, aby zadeklarowany efekt mieścił się w określonym w ustawie przedziale od najwyższej do średniej wartości efektu energetycznego. Teoretycznie może to oznaczać odrzucenie pewnej liczby ofert nawet przy niewyczerpaniu maksymalnej puli przewidzianej na przetarg. Ustawodawca wprowadza dodatkowo współczynnik t, który może obniżyć lub podwyższyć średni efekt energetyczny wyznaczający górną granicę przedziału akceptacji ofert. W  pierwszym przetargu założono t = 0,5, a  w  kolejnych będzie on wyznaczany przez Ministra Gospodarki po przeanalizowaniu stopnia realizacji krajowego celu oszczędności energetycznych. Podmiot, który otrzyma świadectwo efektywności, musi przeprowadzić drugi audyt efektywności energetycznej przedsięwzięcia. Ma on potwierdzić zgodność oszczędności z  tymi, które zostały zawarte w  deklaracji przetargowej. Przedsięwzięcia, które nie były zakończone w  trakcie przetargu, otrzymują wygrany w przetargu „biały certyfikat” dopiero po ich zakończeniu. Wspomniany audyt nie jest wymagany dla mniejszych przedsięwzięć przynoszących oszczędności maksymalnie do 100 toe w ciągu roku. Prawa majątkowe wynikające ze świadectwa efektywności energetycznej są towarem giełdowym i mogą być zbywane na Towarowej Giełdzie Energetycznej. Giełda ta rejestruje

Biuletyn euro info (04)

17

Działalność gospodarcza

je na koncie ewidencyjnym w rejestrze świadectw efektywności na podstawie informacji prezesa URE. Podobnie jak w  przypadku innych kolorowych certyfikatów ustawa nakłada na sprzedawców energii elektrycznej, ciepła i  gazu obowiązek pozyskania określonej liczby świadectw efektywności. W  celu zrealizowania obowiązku muszą oni przedstawić je prezesowi URE, który na tej podstawie zalicza wykonanie zobowiązania. Dokładną wymaganą wielkość wyrażoną w  jednostkach energii (toe) będą regulowały stosowne rozporządzenia wykonawcze. Zgodnie z  dostępną obecnie wersją projektu rozporządzenia będzie to nawet 3% ich rocznej sprzedaży. Posiadacze świadectw efektywności będą mogli odstąpić sprzedawcom energii swoje certyfikaty najpóźniej do końca marca 2016 r. Po tej dacie prawa majątkowe wygasają z mocy prawa, a wtedy „białe certyfikaty” staną się bezużyteczne. Wyrażona w  toe wartość świadectwa będzie zapewne zbliżona do opłaty zastępczej, którą będą zmuszeni ponieść sprzedawcy energii w przypadku nieprzedstawienia do umorzenia wymaganej ilości certyfikatów. Według opublikowanego projektu rozporządzenia do ustawy za każde brakujące toe zapłacą oni nawet 2700 zł.

Audytorzy efektywności energetycznej Ustawa wprowadza pojęcie audytu efektywności energetycznej, w pewnym stopniu zbliżonego do audytu budynków. Będzie mogła go sporządzać osoba, która: 1) ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych, 2) nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i  papierami wartościowymi ani przestępstwo skarbowe, 3) ukończyła magisterskie studia wyższe w  rozumieniu przepisów o  szkolnictwie wyższym, w zakresie technicznym, 4) odbyła szkolenie dla osób ubiegających się o  nadanie uprawnień audytora efektywności energetycznej lub ukończyła co najmniej roczne studia podyplomowe umożliwiające uzyskanie wiedzy z zakresu tych zagadnień, 5) złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin na audytora efektywności energetycznej. Prezes URE będzie udostępniał na swojej stronie internetowej dane teleadresowe audytorów.

18

Biuletyn euro info (04)

Ministerstwo Gospodarki przygotowało pod koniec 2010 r. projekty czterech rozporządzeń wykonawczych do ustawy, które tak naprawdę zadecydują o sprawności systemu „białych certyfikatów” w Polsce. Najbardziej zaawansowane prace toczą się nad projektem Rozporządzenia w sprawie przeprowadzania szkolenia oraz egzaminu dla osób ubiegających się o nadanie uprawnień audytora efektywności energetycznej. Dokument powinien niebawem zostać zatwierdzony przez ministra. Nadal czekają nas jeszcze konsultacje społeczne pozostałych trzech rozporządzeń.

Sankcje Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania systemu „białych certyfikatów” ustawodawca wprowadził system sankcji. Prezes URE nakłada na przedsiębiorstwo energetyczne karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu, jeżeli nie dopełni ono obowiązku uzyskania i  przedstawienia do umorzenia świadectwa efektywności energetycznej lub złoży wniosek o umorzenie świadectwa efektywności energetycznej zawierający nieprawdziwe dane. W przypadku podmiotów realizujących przedsięwzięcie kara za podanie w  deklaracji przetargowej nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji czy niezrealizowanie przedsięwzięcia może sięgać nawet 2 mln EUR.

Termin obowiązywania Jedną z wad systemu jest to, że sama ustawa obowiązuje tylko do końca 2016 r., czyli 4 lata od uruchomienia pierwszego przetargu na świadectwa efektywności (najprawdopodobniej koniec 2012 r.). Jest jednak duża szansa, że system będzie działał także po tej dacie. W połowie 2011 r. ruszył proces nowelizacji dyrektywy 2006/32/ WE5. Projekt obecnego dokumentu zawiera zapisy zobowiązujące sprzedawców energii do rocznych oszczędności energii rzędu 1,5% przychodów. Przyjęcie nowej wersji dyrektywy będzie oznaczało konieczność nowelizacji ustawy, w  tym także zmianę daty z 2016 na 2020 lub późniejszą. Nowelizacja dyrektywy przyniesie wiele dodatkowych zmian, a jedną z istotniejszych będzie obowiązek odnawiania 2,5% powierzchni budynków użyteczności publicznej. Będzie to niewątpliwie mocny impuls to rozwoju usług typu ESCO w Polsce, które np. w Stanach Zjednoczonych realizują przedsięwzięcia głównie w sektorze publicznym.

Firmy typu ESCO – szansa na zielone miejsca pracy Dyrektywa o efektywności umożliwia realizo-

wanie przedsięwzięć poprzez tzw. przedsiębiorstwa usług energetycznych (ang. Energy Service Company, w skrócie ESCO lub ESCo) – czyli firmy świadczące usługi energetyczne lub dostarczające środki poprawy efektywności energetycznej w zakładzie lub w pomieszczeniach użytkownika. Firmy ESCO mają odpowiedni potencjał inżynierski, finansowy i  konstrukcyjny, w  oparciu o  który realizują projekty pozwalające zaoszczędzić znaczne ilości energii. Projekty realizowane w formule ESCO są zwykle finansowane z oszczędności w  kosztach energii. W  przedsięwzięciu typu ESCO biorą udział trzy strony: właściciel, ekspert zarabiający na usłudze zmniejszenia kosztów energii oraz instytucja finansowa dostarczająca pieniędzy na realizację inwestycji. Polska ustawa co prawda nie przytacza definicji z dyrektywy, ale w interpretacji Ministerstwa Gospodarki takiego typu usługi mogą być wykonywane także w  ramach systemu „białych certyfikatów”. Świadczy o  tym chociażby instytucja podmiotu upoważnionego w  procedurze składania deklaracji przetargowej, dzięki której można wyznaczyć firmę reprezentującą podmiot realizujący przedsięwzięcie. Innym rozwiązaniem, jakie daje ustawa, jest możliwość łączenia kilku mniejszych przedsięwzięć tego samego rodzaju i zgłaszania ich wspólnie w jednej deklaracji przetargowej. Te ostatnie nie są działaniami typu ESCO, ale niewątpliwie przyczynią się do rozwoju rynku usług tego typu. Innym polem do rozwoju podobnej działalności jest sektor publiczny. Ustawa uznaje bowiem umowy, których przedmiotem jest realizacja i  finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej, jako środki poprawy efektywności energetycznej. Radosław Maj Związek Pracodawców AGD www.cecedpolska.pl  stawa o  efektywności energetycznej z  dnia U 15 kwietnia 2011 r. (DzU nr 94 poz. 551). 2 Art. 194 Traktatu o  Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana z  Dz. Urz. UE C115 z  dn. 9 maja 2008 r.) 3 Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EWG (Dz.Urz. UE C114 z dn. 27 kwietnia 2006 r.) 4 Toe – tona oleju ekwiwalentnego – równoważnik jednej tony ropy naftowej o wartości opałowej równej 41 868 kJ/kg. 5 Projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i  Rady w  sprawie efektywności energetycznej oraz uchylającej dyrektywy 2004/8/ WE i  2006/32/WE z  dnia 22 czerwca 2011 r. (KOM(2011) 370 wersja ostateczna). 1

Prawo

Instytucja czynnego żalu Antidotum na zawołanie?

Rafał Kruczkowski Czynny żal to wynikający z art. 16 § 1 kodeksu karnego skarbowego przywilej polegający na tym, że: „nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o  tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu”. W praktyce wielu podatników postrzega to jako uniwersalne, zawsze skuteczne rozwiązanie, pod warunkiem że zdąży z zawiadomieniem urzędu skarbowego, zanim ten się zorientuje. Takie rozumowanie należy uznać za błędne, a sam czynny żal może być złożony tylko w wyraźnie uzasadnionych przypadkach. Warto również pamiętać o tym, że przewidziane są ograniczenia w jego stosowaniu. Przede wszystkim złożenie czynnego żalu będzie bezskuteczne, jeżeli urząd skarbowy lub inny organ ścigania będzie już miał wyraźnie udokumentowaną informację o  popełnieniu przestępstwa czy wykroczenia, zwłaszcza gdy wszczęta została procedura kontroli skarbowej lub innej czynności o  podobnym charakterze. Ponadto może on zostać złożony jedynie na piśmie albo ustnie przez wpis do protokołu. Nie należy też zapominać o tym, że czynny żal jest skuteczny – ma wiążącą moc prawną – nie w momencie jego złożenia, ale wtedy, gdy w całości został uiszczony należny podatek lub inna danina publicznoprawna.

Kara a odsetki Rozróżnienia wymagają również dwa zagadnienia, często mylone: kary skarbowej i odsetek od zaległości podatkowych. Szczególnie te ostatnie bywają częstym źródłem konfuzji zarówno przedsiębiorców, jak i innych podatników, a wynika to prawdopodobnie z tego, że odsetki mają kilka znaczeń w obrocie gospodarczym. Przyzwyczajeni do cywilnoprawnej roli odsetek (art. 481 § 1 kodeksu cywilnego) postrzegamy je jako formę zabezpieczenia umowy w  relacjach z  kontrahentem, tak aby nie stał się on dłużnikiem – jeżeli nie dotrzyma terminu płatności, to poniesie dodatkowe obciążenie finansowe w  postaci odsetek za zwłokę. Odsetki stanowią także formę odszkodowania za ewentualne straty, które mogliśmy, jako wierzyciel, ponieść w związku

z  nieterminowym uregulowaniem należności przez dłużnika. Z punktu widzenia wierzyciela jest to rekompensata, nawet jeżeli szkody były rzekome, chociaż dłużnik ma pełne prawo do postrzegania ich jako rodzaju kary za nieprzestrzeganie umowy. Wynikające z art. 53 § 1 Ordynacji podatkowej odsetki od zaległości podatkowych stanowią właśnie formę takiej „automatycznej”, niepodlegającej zaskarżeniu kary dla podatnika, ale obowiązek ich zapłaty powstaje tylko wtedy, gdy doszło do zaległości (czyli gdy nie dotrzymaliśmy zawartej z państwem umowy o terminowym płaceniu na jego rzecz daniny). Powinny one zawsze zostać opłacone bez odrębnego wezwania i  co najważniejsze, nawet skuteczne złożenie czynnego żalu z  nich nie zwalnia. Nie należy jednak tej kary utożsamiać z mającą swe podstawy w kodeksie karnym skarbowym karą za przestępstwa lub wykroczenia skarbowe. Kara skarbowa to decyzja administracyjna, a co za tym idzie, podlega ona zaskarżeniu czy uchyleniu. Kara nie jest zatem automatyczna i aby doszło do jej orzeczenia, uprawniony do tego organ musi stwierdzić winę. Skuteczne złożony czynny żal może od niej uchronić.

Przykład z życia wzięty Stwierdzenie „może uchronić” wydaje się najbardziej trafne, jeśli weźmie się pod uwagę przypadek rozstrzygany przez szczeciński WSA. W tej sprawie podatnik nie zadeklarował przychodów uzyskiwanych z tytułu prowadzonej w Niemczech działalności usługowej, a także nie odprowadzał od owych przychodów podatku dochodowego. Skorzystał z instytucji czynnego żalu, a  także odprowadził należne podatki wraz z odsetkami. Złożony w taki sposób czynny żal spełniał zatem teoretycznie ustawowe warunki i nie było okoliczności wyłączających możliwość jego zastosowania. Urząd skarbowy uznał jednak, że ma nadal wątpliwości co do rzeczywistej wysokości osiągniętych przez podatnika przychodów, i przeprowadził postępowanie skarbowe. Organy skarbowe uznały bowiem, że samo złożenie czynnego żalu nie ogranicza generalnego uprawnienia do wszczęcia i  prowadzenia postępowania. Postępowanie w tym przypadku miało ustalić prawidłowość rozliczeń podatkowych danego podatnika w zakresie nieobjętym czynnym ża-

lem. Podatnik odwołał się od decyzji organów skarbowych i  złożył skargę. Postanowienie szczecińskiego sądu potwierdziło słuszność rozumowania urzędu skarbowego i jego zgodność z obowiązującymi przepisami. Za zrozumiałe uznać można także stanowisko podatnika. Przyznając się do popełnienia czynu zabronionego, a  także naprawiając jego skutki, mógł bowiem domniemywać (zgodnie z  zasadniczym sensem art. 16 KKS), że jego obowiązek względem państwa został wypełniony i nie będą go czekały żadne inne negatywne następstwa. Reakcja aparatu państwa pokazała, że podatnicy muszą się jednak liczyć z tym, iż czynny żal nie jest uniwersalnym narzędziem ochronnym, wyłączającym dalszą odpowiedzialność. Opisany stan faktyczny dowiódł co prawda tego, że podatnik uniknął odpowiedzialności w zakresie spraw objętych czynnym żalem, jednak niewystarczająco obszerne jego zastosowanie, tzn. takie, które pozwoliłoby objąć wszystkie zdarzenia prawno-podatkowo-księgowe w owej sprawie, doprowadziło ostatecznie do tego, że nie uniknął on kary jako takiej, choć została ona pomniejszona o zakres objęty czynnym żalem.

Stosować, ale z umiarem Powyższy przykład to bardzo ważna lekcja dla wszystkich podatników. Mocno skomplikowane przepisy prawno-podatkowe powodują, że dopuszczenie się jednego tylko czynu zabronionego, niezależnie od tego, czy był on dokonany w  sposób zamierzony, może nieść ze sobą bardzo różne skutki skarbowe, od których nawet czynny żal nie zawsze będzie w  stanie w całości uchronić. Dlatego też podatnicy powinni dołożyć wszelkich starań, aby – używając terminologii medycznej – przede wszystkim zapobiegać, to znaczy w  pierwszej kolejności nie popełnić czynu zabronionego. Instytucję czynnego żalu należy natomiast traktować jako środek typu „stosować tylko w  nagłych przypadkach”, jednocześnie zachowując w pamięci, że „nieuzasadnione użycie będzie karane”. Rafał Kruczkowski Enterprise Europe Network przy Stowarzyszeniu „Wolna Przedsiębiorczość” www.een.sopot.pl

Biuletyn euro info (04)

19

ABC BHP

Wspólne zarządzanie bezpieczeństwem KOOPERACJA PODSTAWĄ SUKCESU Aneta Granda Firma, czyli pracownicy i  pracodawcy, tworzy jedną strukturę i  gdy któryś z  jej elementów szwankuje, wpływa to na pozostałe. Przedsiębiorstwa borykają się często z różnymi problemami, ale praktyka pokazuje, że zaangażowanie pracowników w  zarządzanie sprzyja wydajniejszej pracy i  powiększaniu zysków. Dobra organizacja pracy i  bezpieczne warunki to zdrowi i wypoczęci pracownicy, natomiast dobrze funkcjonujące przedsiębiorstwo to zadowoleni i  usatysfakcjonowani pracodawcy oraz pracownicy. Dlatego wzajemne dopasowanie i wspólna odpowiedzialność są niezbędne, gdy mowa o  dobrze prosperującym przedsiębiorstwie.

Poprawa przez współuczestnictwo W ostatnich latach w krajach Unii Europejskiej trwała ożywiona dyskusja na temat udziału pracowników w zarządzaniu firmą. Dotychczas stosowane metody podnoszenia wydajności pracowników, np. przez zwiększanie płac czy poprawę warunków pracy, nie przynosiły oczekiwanych rezultatów. Początkowo uważano, że przyczyną spadku produktywności są czynniki fizyczne, które wpływają na warunki pracy, czyli złe oświetlenie, hałas, brak czasu na odpoczynek. Badania pokazały jednak, że w przedsiębiorstwach, w których pracownicy byli włączeni do wszystkich kluczowych obszarów zarządzania: do planowania, wytwarzania i sprzedaży, zaobserwowano znaczny wzrost wydajności i  co za tym idzie – zysków dla przedsiębiorstwa. Uczestnictwo w zarządzaniu – szczegółowa dyskusja nad zaistniałym problemem, sposobność wnoszenia swoich uwag i  propozycji, wspólny wybór najlepszych opcji – wpływało niezwykle pozytywnie na pracowników. Pośród personelu zaobserwowano wzrost zadowolenia z  pracy i zwiększoną produktywność, a kiedy przywrócono stan pierwotny, sprzed dyskusji, pracownicy nadal utrzymywali wydajność

20

Biuletyn euro info (04)

na tym samym poziomie. To pokazało, że satysfakcja i zadowolenie pracowników są związane z możliwością wyrażania swoich opinii o warunkach pracy oraz współdecydowania o zmianach . Wzrost statusu materialnego społeczeństwa i  podniesienie kwalifikacji zawodowych spowodowały, że wśród osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach pojawiła się potrzeba zwiększenia swojej autonomii. Partycypacja w  zarządzaniu okazała się też ważnym czynnikiem rozwojowym dla firm oraz dla ich pracowników, istotnym dla konkurencyjności firm polskich wobec krajów Unii Europejskiej. Zagadnienie to jest związane z  bezpieczeństwem i  zdrowiem w pracy (dyrektywa ramowa 89/391/ EWG). Wymaga tego również prawo, zgodnie z którym pracodawca jest zobowiązany zaangażować pracowników w  działania BHP. O tym, jak ważne jest bezpieczeństwo pracownika w miejscu wykonywania obowiązków, nie trzeba nikogo przekonywać. Jest to jednak tematyka często pomijana, traktowana marginalnie, szczególnie przez małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP), dla których przecież skutki wypadku w  pracy czy choroby pracownika bywają najdotkliwsze.

Lepiej zapobiegać niż leczyć Prewencja to inaczej usuwanie mogących wystąpić zagrożeń, zapobieganie złym i  niebezpiecznym zjawiskom. Co roku w  Unii Europejskiej dochodzi do ponad 5580 wypadków śmiertelnych w  miejscu pracy, a ok. 159 000 osób umiera wskutek chorób zawodowych. Znamienne jest to, że większość z  tych ludzi można by było uratować, gdyby przedsiębiorstwa, przewidując możliwe zagrożenia, właściwie zarządzały ryzykiem w  miejscu pracy. Działania z  zakresu prewencji wypadkowej przynoszą wymierne korzyści pracodawcom, ponieważ wypadki i zagrożenia spowodowane szkodliwymi warunkami pracy

wiążą się z absencją chorobową, stratami z  powodu przerw w  produkcji, zmniejszeniem wydajności czy też kosztami odszkodowań. To z kolei wiąże się ze stratami finansowymi dla przedsiębiorstwa, odczuwalnymi szczególnie przez MSP. Działania prewencyjne przynoszą wiele korzyści nie tylko zatrudnionym, lecz także przedsiębiorcom. Do kompetencji menedżerów należy ograniczanie zagrożeń i  zwiększanie bezpieczeństwa w  miejscu pracy, ale prawo nakłada ten obowiązek również na pracowników. Aby wysokie standardy BHP były wdrażane w życie, pracodawca, z korzyścią dla przedsiębiorstwa, powinien umożliwić pracownikowi udział w takich działaniach prewencyjnych, które zwiększałyby poziom bezpieczeństwa w miejscu pracy, tym bardziej że dopiero pracownicy wraz z  menedżerami mają pełną wiedzę o  możliwych zagrożeniach. Dopiero połączenie działań pracowników i  kadry kierowniczej pozwoli skuteczniej szukać dogodnych sposobów zapobiegania zagrożeniom. Działania prewencyjne nie tylko skutkują zmniejszeniem strat związanych z  absencją pracowników, polepszeniem warunków i jakości pracy, lecz także wpływają na podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstwa. Należy pamiętać, że odpowiedzialność za prawidłowe funkcjonowanie firmy i  za zdrowie pracowników spoczywa na pracodawcy. Nie chodzi tu tylko o  zobowiązania prawne. Pracodawca jest bowiem osobą, która ze względu na swoją pozycję i  autorytet może skutecznie wprowadzać w  firmie zmiany. Bez jego inicjatywy, akceptacji i środków sprawczych trudno będzie pracownikowi wprowadzić cokolwiek nowego. Każde działanie zapobiegawcze musi być oczywiście dostosowane do warunków i specyfiki pracy, do potrzeb pracowników i możliwości przedsiębiorstwa.

ABC BHP

Fot. Artur Hojny

w całej Europie i umieszczonej na stronie internetowej agencji EU-OSHA. W  październiku 2012 i  2013 r. przedsiębiorcy będą mogli uczestniczyć w  Europejskim Tygodniu Bezpieczeństwa i  Higieny Pracy. Jest to czas, kiedy we wszystkich krajach UE odbywają się różnorodne przedsięwzięcia związane z kampanią. Organizacje oraz przedsiębiorstwa paneuropejskie lub międzynarodowe mogą zostać oficjalnym europejskim partnerem akcji, a osoby aktywne na szczeblu krajowym – partnerem krajowym.

Połączenie działań pracowników i kadry kierowniczej pozwoli skuteczniej szukać dogodnych sposobów zapobiegania zagrożeniom.

Partnerstwo dla prewencji W  związku z  pozytywnymi efektami współudziału pracowników w  zarządzaniu Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy (CIOPPIB) we współpracy z  Europejską Agencją Bezpieczeństwa i  Zdrowia w  Pracy (EU-OSHA) w  kwietniu 2012 r. rozpoczął polską edycję europejskiej kampanii informacyjnej zatytułowanej „Partnerstwo dla prewencji”. Jest ona częścią wieloletniego przedsięwzięcia pod nazwą „Zdrowe i  bezpieczne miejsce pracy. Dobre dla ciebie. Dobre dla firmy”, które przyczyniło się do wprowadzenia istotnych zmian w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w państwach Unii Europejskiej. Kampania ta jest największym tego typu przedsięwzięciem dotyczącym bezpieczeństwa pracy realizowanym w UE. Jest wspierana przez Radę UE, Parlament Europejski, Komisję Europejską oraz europejskich partnerów społecznych. Udział w kampanii i materiały do niej są dostępne dla wszystkich przedsiębiorstw i organizacji oraz osób zajmujących się tematyką BHP zarówno na poziomie lokalnym, jak i krajowym oraz europejskim.

Nikt sam nie jest dostatecznie mądry Kampania niesie ze sobą dwa główne przesłania. Pierwsze z  nich to zachęcanie kadry kierowniczej i  pracodawców do odgrywania roli liderów i  podejmowania działań przywódczych w zakresie bezpieczeństwa i  higieny pracy przez faktyczne zasięganie opinii pracowników i stosowanie najlepszych dostępnych strategii służących ograniczaniu ryzyka zawodowego. Drugie to zachęcanie pracowników i  ich przedstawicieli do zgłaszania swoich po-

mysłów kierownictwu i  aktywnej współpracy z nim w celu poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy. Korzyści, które wynikają z zaangażowania pracowników oraz działań podejmowanych przez pracodawców to m.in. bardziej zadowoleni i  wydajni pracownicy, mniejsza liczba wypadków i mniejsza absencja, poprawa pozycji wśród dostawców i partnerów, zwiększona świadomość możliwych zagrożeń i lepsza nad nimi kontrola, a także lepszy wizerunek w oczach opinii społecznej, tj. inwestorów, klientów i społeczności. W  kampanię można się zaangażować przez upowszechnianie związanych z  nią informacji i  materiałów. Udostępniono je w  24 językach na stronie internetowej kampanii: www.healthy-workplaces.eu. Przedsiębiorstwa mogą również organizować własne spotkania, szkolenia, konferencje, konkursy czy kampanie reklamowe, które miałyby na celu promowanie tematyki bezpieczeństwa i  higieny pracy. Dla organizacji, które odkryły i opracowały innowacyjne metody upowszechniania wiedzy na temat zagadnień BHP, został zorganizowany Konkurs Dobrych Praktyk. Mogą wziąć w nim udział wszyscy zainteresowani przedsiębiorcy. Celem konkursu jest pokazanie najlepszych przykładów współpracy pomiędzy pracodawcą a pracownikami oraz korzyści, jakie wynikają z  przestrzegania dobrych praktyk BHP. Konkurs ma charakter ogólnoeuropejski. Nagrody zostaną rozdane laureatom podczas uroczystej gali wiosną 2013 r., a informacje o wnioskach płynących z konkursu i jego wynikach będą umieszczone w specjalnej publikacji rozpowszechnianej

Budowanie prewencyjnego podejścia do zagadnień związanych z  bezpieczeństwem pracy, promowanie współpracy pracodawców, menedżerów, pracowników oraz ich przedstawicieli w  zakresie bezpieczeństwa pracy i  ochrony zdrowia to jedno z  podstawowych zadań kampanii. Dostarcza ona pracodawcom i  pracownikom materiałów informacyjnych dotyczących budowania partnerstwa na rzecz bezpieczeństwa pracy, zarządzania ryzykiem zawodowym i promowania kwestii ochrony zdrowia w miejscu pracy. Każda osoba zainteresowana tą tematyką może się zgłosić do organizatora polskiej edycji kampanii (dane kontaktowe poniżej) i otrzymać publikacje i materiały promocyjne. Włączenie się w  te działania może być podstawą do budowania fundamentów bardziej zrównoważonej kultury bezpieczeństwa pracy i  zarządzania ryzykiem zawodowym. Może się to także okazać korzystne z ekonomicznego punktu widzenia, zwłaszcza dla małych i  średnich przedsiębiorstw, do których w szczególności kierowana jest kampania. Współudział pracowników w  zarządzaniu bezpieczeństwem pracy sprawia, że są bardziej zaangażowani w  pozostałe działania firmy i identyfikują się z nią, przez co stają się jej prawdziwymi ambasadorami i ważną częścią jej wizerunku.

Aneta Granda CIOP-PIB kontakt do organizatora kampanii: Krajowy Punkt Centralny Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy CIOP-PIB ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa tel.: 22 623 36 77 e-mail: [email protected]

Biuletyn euro info (04)

21

Innowacje

Inteligentne opakowania JAK ZWRÓCIĆ UWAGĘ KLIENTA Bronisław Chlipała Termin inteligentne opakowania jest pewnym skrótem myślowym. Opakowanie występuje tu niejako w  roli „klienta”, który potrafi ocenić swoją zawartość oraz to, czy znajdujący się w  nim wyrób jest właściwie chroniony, czy zachowuje swoje właściwości użytkowe, transportowe, a także czy nie szkodzi środowisku. Opakowanie przekazuje w ten sposób informację o  jakości wyrobu. Ma również za zadanie zwrócić uwagę klienta i  wpłynąć na jego decyzję o ewentualnym zakupie.

Podążać za wymaganiami Opakowania inteligentne, czyli aktywne, zostały wymyślone po to, by spełniać coraz większe wymagania konsumentów. Chcą oni kupować towary o  doskonałych właściwościach organoleptycznych, z długim okresem

ważności, które będą doskonale chronione podczas drogi od producenta do kupującego. Dzięki takim cechom inteligentne opakowania są przydatne zarówno dla producentów, jak i  użytkowników. Zanim jednak producent przystąpi do wytwarzania takich opakowań, musi się zastanowić, jaką funkcje mają one pełnić. Od tego zależy, jakich materiałów użyje do ich wykonania i jaką wykorzysta technologię. Inaczej mówiąc, musi sobie najpierw odpowiedzieć na pytanie, jak bardzo jego opakowania mają być „inteligentne”. Tego aspektu małe i  średnie przedsiębiorstwa (MSP) często nie biorą pod uwagę. Innowacyjne firmy, które zdecydowały się ubiegać o dotacje z Unii Europejskie, zetknęły się natomiast z problemem zdefiniowania, czym jest „inteligencja” ich opakowań.

Fot. Artur Hojny

Szczególnie ważną grupę stanowią opakowania przeznaczone do kontaktu z żywnością.

22

Biuletyn euro info (04)

Aby ustalić, co to znaczy inteligentne opakowanie, należy zebrać informacje o  wymaganiach prawnych określających, z  czego i  w  oparciu o  jaką technologię ma być ono wykonane, a także jaki jest przewidywany cykl jego życia. Nieodzowna przy analizie tych danych wydaje się współpraca ze środowiskami naukowymi. Producent musi jednak najpierw zebrać informacje oraz skonkretyzować problem, który następnie może zostać przekazany firmom badawczo-rozwojowym oraz specjalistom. Udział potencjalnego klienta w opisaniu tego, czego oczekuje od inteligentnego opakowania, przekłada się na wyższą konkurencyjność proponowanych rozwiązań. Istotne jest, aby producent opakowań zgromadził jak największą wiedzę o oczekiwaniach osób kupujących tak zapakowany wyrób.

Innowacje

Inteligentne opakowanie

Opakowanie

Wymagania prawne wewnętrzne standa na rynku, rdy i normy. Certyfikaty system ów i wyrobów

Informacja o przezn

aczeniu

Surowce z inteligentnymi w łaściwoś i przyjazne środow ciami isku

Surowce

Technologia i park

Informacja o właściwościach, aktywnym oddziały ergonomii, waniu na wyrób

maszynowy

Technologie, park maszyno i organizacja produk wy cji inteligentne i przy jazne środowisku

Inteligentne opakowania to opakowania, w których rozwinięto ich funkcje aktywne.

Jak to działa Pracując nad zbudowaniem opakowania, które będzie konkurencyjne na rynku, producent musi dołożyć wielu starań. Prześledźmy te działania na przykładzie jednego z  MSP, które aplikowały o  środki unijne w  ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Działanie 4.41. Pierwszy z  napotkanych problemów polegał na tym, że opisywana firma – EKOPAK Plus Sp. z o.o. – nie miała usystematyzowanych informacji o  swoich wyrobach. Trzeba było zebrać, zapisać oraz przekazać dane ze wszystkich działów w firmie oraz zbudować spójną informację o wyrobach. Istotne było ich opisanie i  wykreowanie spójnej i  przemyślanej oferty dla klienta: zidentyfikowanie cech innowacyjnych wyrobu, opisanie technologii, w  jakiej powstaje, opisanie jego dostępności i serwisu, oczekiwań klienta w  stosunku do opakowań oraz zagwarantowanie jemu rozsądnej ceny.

Aby to zrobić, firma opracowała własną normę (można było przyjąć inną metodologię, np. wg wymagań HACCP) dla podstawowego wyrobu (tektury dwuwarstwowej) i  uzyskała na tej podstawie certyfikat potwierdzony badaniami w  akredytowanym laboratorium. Następnym krokiem było podjęcie działań mających na celu zwiększenie aktywności proponowanych opakowań, w tym przypadku przez zastosowanie innowacyjnej technologii wytwarzania z  wykorzystaniem nanocząstek. Firma nawiązała współpracę z  przedsiębiorstwem badawczo-rozwojowym2, a za jego pośrednictwem z  Politechniką Gdańską3, tworząc zespół badawczo-wdrożeniowy. Efektem tej pracy było uzyskanie współwłasności w  patencie i  wdrożenie patentu w  firmie. Stworzono opakowania wykonane z  tektury pokrytej warstwą nanocząsteczek – biobójcze dla grzybów, eliminujące zapachy, przedłużające trwałość i  świeżość pakowanych w  nie wyrobów. Są to dodatkowe cechy, które

zwiększają konkurencyjność firmy na rynku. Prace rozwojowe nad tekturą trwają nadal i w kolejnym programie badania opakowań tworzone są wyroby z nowymi cechami, spełniające oczekiwania kolejnych klientów. Do współpracy został włączony kolejny ośrodek badawczy4. W realizowanym projekcie widać logarytmiczny przyrost cech i  właściwości opakowań – poszukiwanych i oczekiwanych przez klienta. Producent opakowań zdobywa wiedzę o nich i wie, które cechy i właściwości chce wdrożyć w swoich wyrobach. Zwiększa w ten sposób swoją konkurencyjność, redukując jednocześnie ryzyko związane z błędną identyfikacją potrzeb klienta. Uzasadnione wydaje się zatem twierdzenie, że im inteligentniejsze opakowanie, tym większa jego wartość rynkowa, co zaprezentowano na ilustracji. Trzeba zatem czasu i wysiłku, aby móc w pełni zdefiniować wymagania wobec produkowanych opakowań, a następnie określić pro-

Biuletyn euro info (04)

23

Innowacje

blem badawczy, który należy rozwiązać. Tu bardzo ważna jest rola klienta. Należy zatem zdobyć jak najszerszą wiedzę o tym, czym są dla niego opakowania i jak rozumie on ich„inteligencję”. Nie należy zapominać o tym, aby firma była otwarta na wymianę informacji i gotowa do współpracy z klientem. Podsumowując, każda wiarygodna, pełna informacja o opakowaniu wpływa na jego jakość i  zdolność do spełniania potrzeb zarówno obecnych, jak i przyszłych nabywców.

Unijne dyrektywy i rozporządzenia W  Unii Europejskiej od dawna przywiązuje się wielką wagę do prawnego uregulowania wymagań wobec opakowań i  stosowania zasad tzw. dyrektywy nowego podejścia. Zasady te zalecają, aby projektując opakowania, używając ich i poddając je recyklingowi (utylizacji), mieć na uwadze jak najmniejsze zużycie energii, surowców oraz robić to zgodnie z  zasadami ergonomii. Ponadto zwraca się uwagę, aby wprowadzane produkty były bezpieczne dla zdrowia, życia oraz środowiska. Uregulowano to Dyrektywą 94/62/EC5. W zaleceniach dla opakowań można wyróżnić trzy obszary: ograniczania w  opakowaniach substancji niebezpiecznych dla środowiska, w szczególności metali ciężkich6 (Pb, Cd, Cr całkowity, Hg); ograniczania masy opakowania w stosunku do wyrobu, wg metody redukcji u źródeł (w fazie projektowania); projektowania w taki sposób, aby powstałe odpady można było zaliczyć do jednej z  metod odzysku – recykling materiałów i wytwarzanie biomasy, odzysk energii. Implementację do krajowego porządku prawnego stanowi Ustawa z  dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych7. Przystępując do opracowywania opakowania, warto uwzględniać ogólne zalecenia związane z zapewnieniem bezpieczeństwa wyrobu zarówno w  ramach tzw. dyrektywy starego podejścia (dot. między innymi produkcji żywności, produktów chemicznych, lekarstw), jak i dyrektywy „nowego podejścia” (23 dyrektywy wymagające oznakowania CE na różnych wyrobach) oraz kierować się nie tylko ramowymi wymaganiami prawnymi, lecz także duchem tych zaleceń. Chodzi o uwzględnianie przy projektowaniu opakowań ich przeznaczenia do konkretnych wyrobów objętych tymi dyrektywami8. Pomijanie lub lekceważenie tych dyrektyw może spowodować wzrost kosztów związanych

24

Biuletyn euro info (04)

z naprawieniem ewentualnej szkody. Dodatkowo stwarza ryzyko niekorzystnego wpływu na środowisko. Opakowania są często postrzegane jako istotny element zanieczyszczania środowiska i dlatego warto pamiętać o  wymaganiach polskiego prawa z  tego zakresu9. Wprawdzie opakowania nie stanowią znaczącej części produktów i odpadów, niemniej jednak to one najbardziej rzucają się w oczy i na nich skupiają się wszelkie medialne kampanie związane z  problematyką zanieczyszczania oraz ochrony środowiska. Szczególnie ważną grupę stanowią opakowania przeznaczone do kontaktu z  żywnością, na które systematycznie rośnie zapotrzebowanie. W sektorze tym obserwujemy dużo innowacyjnych rozwiązań. Przykładem mogą być opakowania, które ulegają biodegradacji, wskazują na stan zapakowanego wyrobu, przedłużają jego trwałość i zachowują właściwości zapachowe i smakowe. Warto zwrócić uwagę na Rozporządzenie Komisji Europejskiej w  sprawie aktywnych i  inteligentnych materiałów i  wyrobów przeznaczonych do kontaktu z  żywnością10, które nakłada obowiązki na producentów wyrobów mających kontakt z żywnością . W art. 3 ppkt a) zdefiniowano, że „aktywne materiały i  wyroby” oznaczają materiały i  wyroby, których zadaniem jest przedłużenie okresu przydatności do spożycia albo też zachowanie lub poprawa stanu opakowanej żywności. Zostały one zaprojektowane w taki sposób, aby zawarte w  nich składniki uwalniały substancje do opakowanej żywności lub do jej otoczenia lub też je absorbowały. W ppkt b) natomiast „inteligentne materiały i  wyroby” oznaczają takie materiały i  wyroby, które monitorują stan żywności lub jej otoczenie. Jak widać z przytoczonych powyżej definicji, dla producenta opakowań wiedza o takiej klasyfikacji i istnieniu wykazu będzie niezbędna w procesie projektowania opakowań i  spełniania potrzeb klienta. Nie powinniśmy zapominać o  wymaganiach prawnych odnoszących się do maszyn i  narzędzi stosowanych w  produkcji opakowań. Powinny one spełniać wymogi tzw. dyrektywy maszynowej11, która reguluje wymagania minimalne wobec maszyn w zakresie ich oznakowania, nadzorowania i utrzymania. Maszyny używane w sposób niewłaściwy mają niską sprawność, co bezpośrednio i w sposób oczywisty przekłada się na zubożenie jakości i „inteligencji” produktu. Stawianie wyłącznie na niskie koszty utrzymania maszyn, co wiąże się z niską wydajnością ich pracy, jest rozwiązaniem złym

i negatywnie przekłada się na jakość opakowań. Przedsiębiorcy, chcąc oszczędzić, w efekcie tracą na jakości wyrobu i jego powtarzalności. Właściwie utrzymane maszyny są gwarancją wytwarzania opakowań na poziomie ustalonym z klientem. Podsumowując, warto zwrócić uwagę na potencjał, jaki dla MSP mają inteligentne opakowania. Mogą one zapewnić tak ważną dzisiaj konkurencyjność przedsiębiorstwa. To opłaca się zarówno producentowi opakowań, jak i  jego potencjalnym klientom. Bez wątpienia wyzwaniem dla firm jest odpowiadanie na stale zmieniające się potrzeby i wymagania, zwłaszcza w zakresie prawodawstwa. Muszą też ciągle rozwijać i ulepszać swoje wyroby. Perspektywiczne okazuje się zacieśnianie współpracy ze środowiskiem naukowym. Kwestia to zostanie poruszona w następnym artykule. Bronisław Chlipała  ttp://www.mapadotacji.gov.pl/ Innowacyjna h Gospodarka 2007-2013. Działanie 4.4 – nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym. Projekt „Wdrożenie nowatorskiej technologii produkcji innowacyjnych opakowań aktywnych modyfikowanych nanosrebrem”. 2 www.nobilespolska.pl 3 http://www.pg.gda.pl/chem/pl 4 www.cbim.zut.edu.pl 5 http://eur-lex.europa.eu;dyrektywa 31994L0062; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. 6 Pb – ołów; Cd – kadm; Cr – chrom całkowity; Hg – rtęć. 7 http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20010630638; DzU 2001 nr 63 poz. 638. Ustawa z  dnia 11 maja 2001 r. o  opakowaniach i odpadach opakowaniowych. 8 http://eur-lex.europa.eu; Dyrektywa Rady 2001/95/EC o  odpowiedzialności za wyrób wadliwy; Dyrektywa Rady 85/374/EEC o  odpowiedzialności za wyrób wadliwy; Dyrektywa Rady 93/464/EEC dotycząca oceny zgodności wyrobów. 9 http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20010620627&min=1; DzU 2001 nr 62 poz. 627. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. 10 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2009:135:0003:0011:PL:PDF; Rozporządzenie Komisji (WE) nr 450/2009 z dnia 29 maja 2009 r. w sprawie aktywnych i inteligentnych materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. 11 h t t p : / / e u r l e x . e u r o p a . e u / N o t i ce.do?val=149706:cs&lang=pl&list=225572:cs,225571:cs,149707:cs,149706:cs,&pos=4&page=1&nbl=4&pgs=10&hwords; Dyrektywa Rady 89/392/EEC z  14 czerwca 1989 r. o  zbliżeniu praw dotyczących maszyn w państwach członkowskich, wraz z późniejszymi zmianami. 1

Prawo

Prawa własności intelektualnej – część 1. O zarządzaniu aktywami niematerialnymi

China IPR SME Helpdesk Aktywa niematerialne i  prawne stanowią zwykle ponad 50% wartości przedsiębiorstwa. Najwartościowszą grupą są aktywa objęte ochroną w  ramach praw własności intelektualnej (PWI), takie jak: patenty, wzory i  znaki towarowe. Stanowią one znaczącą część ogólnej wartości przedsiębiorstwa. Niekiedy wręcz sukces przedsiębiorstwa wiąże się z dobrym zarządzaniem nimi. Obroty przedsiębiorstw, które aktywnie zarządzają swoją WI, przewyższają obroty konkurencji nawet o  30%, głównie dzięki zwiększeniu do maksimum skuteczności działań inwestycyjnych, wymuszeniu większej skuteczności w  dziedzinach przynoszących największe zyski, zarządzaniu ryzykiem operacyjnym i zminimalizowaniu ryzyka podatkowego. Własne aktywa w postaci WI można też wykorzystać jako zabezpieczenie finansowe, np. w  celu otrzymania kredytów. Dalsze możliwości osiągnięcia korzyści strategicznych wiążą się również ze sprzedażą lub nabyciem innego przedsiębiorstwa. Sprawna strategia zarządzania PWI polega na podnoszeniu ich wartości, co w  rezultacie zwiększa zdolność przedsiębiorstwa do uzyskania lepszych wyników oraz do uzyskania dodatkowych środków finansowych. Ponieważ ekspansja produktu na nowy rynek wiąże się zarówno z  ryzykiem, jak i  z  większymi możliwościami, należy zawsze aktualizować wartość finansową konkretnych aktywów PWI. W  przypadku ekspansji na rynek chiński, będący specyficznym wyzwaniem dla firm zagranicznych, w  celu ochrony aktywów PWI istotne jest podejmowanie zarówno odpowiednich kroków prawnych, jak i działań praktycznych.

Zarządzać zyskiem, poprawiać wydajność Jeżeli firma jest dysponentem PWI, znajomość przewidywanego zysku z  inwestycji każdego z  praw sprawi, że ogólna strategia biznesowa przedsiębiorstwa zostanie skoncentrowana na tych aktywach, które generują największe zyski. Oznacza to również możliwość oszacowania ryzyka utraty rentowności przez firmę w razie utraty niektórych z jej aktywów, czego nie należy lekceważyć przy podejmowaniu decyzji o  budowaniu relacji handlowych i operacyjnych w Chinach. Natomiast do obliczania wysokości zysków z  inwestycji w  przypadku środków trwałych niezbędna jest wiedza o ich wartości oraz o kwocie, jaką w nie zainwestowano w danym przedziale czasowym. Na wycenę składników aktywów PWI składa się m.in. identyfikacja technologii i branży oddzielnie dla każdego produktu oraz każdej marki, którą wykorzystano do więcej niż jednego produktu.

Jak to działa Firma A projektuje, wytwarza i sprzedaje gamę najnowocześniejszych i cieszących się uznaniem cyfrowych odbiorników radiowych. Chroniona patentami technologia daje jej konkurencyjną przewagę nad innymi producentami, a  jej krajowa marka cieszy się doskonałą reputacją wśród produktów innowacyjnych. Do jej aktywów WI można zaliczyć: • krajową markę, • technologię i wzór każdego odbiornika radiowego z danej linii oraz jego nazwę.

Zabezpieczenie finansowe PWI mogą stanowić zabezpieczenie dla wielu metod pozyskiwania funduszy. Chiny zajmują czołową pozycję w zakresie udzielania kredytów zabezpieczanych PWI, generalnie jednak zarówno chińskie, jak i europejskie instytucje finanso-

we chętnie udostępniają środki finansowe zabezpieczone takimi prawami: 1) Zabezpieczenie istniejących kredytów bankowych. Obciążenie PWI firmy zastawem na rzecz obsługującego ją banku nie jest czymś niezwykłym. Oddzielna wycena każdego z  nich zwiększa często wartość zabezpieczenia obciążonego tym zastawem, na co można się zdecydować, aby zwiększyć wartość kwoty kredytu lub obniżyć naliczane odsetki. W  przypadku gdy te aktywa mają być wykorzystane do innej formy zabezpieczenia, konieczne jest zdjęcie z  nich wszelkich wcześniejszych obciążeń bankowych, co pozwoli na ustanowienie nowego zastawu na podstawie wartości nominalnej aktywów. 2) Zabezpieczenie nowego kredytu. Takie zabezpieczenie możliwe jest w przypadku kredytu na zwiększenie płynności finansowej lub w  przypadku kredytów długoterminowych na inwestycje w  nowe produkty lub rynki. Udzielanie kredytów i  pożyczek zabezpieczonych aktywami PWI jest wyspecjalizowaną formą kredytowania, którą zajmują się zwykle oddzielne zespoły w  dużych organizacjach finansowych lub małe wyspecjalizowane firmy. 3) Kredyt zabezpieczony hipotecznie na patencie (lub innych PWI) (ang. patent mortgage). Kredyt ten jest jedną z  form finansowania zabezpieczoną prawami patentowymi lub innymi aktywami WI. Główną różnicą pomiędzy tym instrumentem finansowym a  zwykłym zabezpieczeniem w  formie zastawu jest automatyczne przeniesienie tytułu własności na kredytodawcę w  przypadku niewywiązania się przez kredytobiorcę ze swoich zobowiązań. Jest to powszechnie stosowane rozwiązanie w niektórych chińskich bankach, które mają zwykle większe doświadczenie niż banki międzynarodowe.

Biuletyn euro info (04)

25

Prawo

4) Założenie spółki celowej do pozyskiwania kapitału. Jeżeli aktywa PWI są własnością firmy, która została w  tym celu założona i  która czerpie zyski z  opłat licencyjnych, istnieje możliwość emisji udziałów lub akcji w celu pozyskania dodatkowego kapitału. 5) Sekurytyzacja (emisja obligacji) – alternatywą dla emisji udziałów lub akcji przez spółkę mającą PWI jest użycie aktywów firmy na zabezpieczenie emisji obligacji. Jest to atrakcyjne rozwiązanie, w  szczególności dla tych przedsiębiorstw, których marki czy technologia są na ich własnym rynku powszechnie znane. 6) Zabezpieczenie aktywów na rzecz osób trzecich. Spółkę mającą PWI można też wykorzystać do ustanowienia zabezpieczeń na rzecz osób trzecich, np. zakładowego funduszu emerytalnego lub na nowe przedsięwzięcia w  ramach tej samej grupy firm. Aktywa PWI w  księgach rachunkowych firm są często błędnie wyceniane, ich wartość wykazywana jest często poniżej ich realnej wartości, a  przecież to właśnie ich precyzyjna identyfikacja oraz wycena mogą zwiększyć w  znacznym stopniu poziom oceny ich wartości przez kredytodawców na zabezpieczenie udzielonych kredytów. To – w  sytuacji kryzysu kredytowego – może się okazać korzystnym rozwiązaniem. Opcją atrakcyjniejszą od wykorzystywania pojedynczych aktywów PWI jest tzw. portfel aktywów PWI (czyli zestaw PWI, np. zarówno patentów obejmujących ochroną wynalazki dotyczące odbiorników radiowych firmy, jak i  znaków towarowych obejmujących ochroną nazwy marki opatentowanego produktu), ponieważ rozkłada on ryzyko kredytodawcy lub inwestora. Przydatność aktywów PWI do pozyskiwania finansowania zależy w dużym stopniu od: wyceny, uprawnionego. Do informacji mających wpływ na wycenę PWI zaliczają się te, które określają, czy aktywa te: są w wyraźny sposób zidentyfikowane, należą do jednego uprawnionego, czy nie są rozproszone wewnątrz grupy,

26

Biuletyn euro info (04)

o  bjęte są ochroną przed ryzykiem niewypłacalności powiązanym z działaniami operacyjnymi, s ą zarejestrowane, s ą egzekwowalne, p  odlegają licencji udzielonej grupie przedsiębiorstw lub osobom trzecim w  celu wygenerowania źródła dochodów, s ą wykorzystywane do zwiększania rentowności przedsiębiorstwa.

Przykład Firma A  podjęła decyzję o  pozyskaniu kapitału przez sprzedaż udziałów. W  tym celu założyła nową firmę (spółkę celową, SPV), na rzecz której przeniosła swoje aktywa PWI. SPV udzieliła następnie firmie operacyjnej licencji na korzystanie z  PWI. SPV stała się tym samym właścicielem cennych aktywów, które są źródłem dochodów i  są objęte ochroną przed ryzykiem operacyjnym. Następnie firma A  przeniosła 30% udziałów w SVP do inwestycyjnej spółki kapitałowej.

Podatki Poniżej wymieniono obszary, w których aktywa PWI mają szczególny wpływ na wysokość podatków płaconych w Chinach. S ystemy podatkowe wielu krajów wspierają innowacje w  ramach wszystkich lub specyficznych gałęzi gospodarki, szczególnie zaś w ramach technologii ekologicznej. Ponieważ Chiny również wspierają rozwój krajowej technologii ekologicznej (tj. zarejestrowanej w Chinach), prowadzenie tam badań może oznaczać dla przedsiębiorstwa znaczne ulgi podatkowe. Należy wziąć jednak pod uwagę również inne podatki oraz kwestie prawne i operacyjne. Z    PWI korzystają często różne przedsiębiorstwa w  ramach danej grupy, tj. odrębne firmy należące do jednej grupy lub ich zagraniczne oddziały. Regulują to porozumienia wewnątrz grupy, a niekoniecznie licencje sporządzone na piśmie. Każdy podmiot wykorzystujący PWI innego podmiotu ma obowiązek płacić uprawnionemu opłatę licencyjną na warunkach rynkowych. Niewywiązanie się z  tego obowiązku może sprawić, że organ podatkowy dostosuje wysokość należnego podatku zarówno za bieżący rok, jak i  za lata wcześniejsze. Zjawisko to określa się mianem cen transferowych. W Chinach i UE obowiązują podobne przepisy w tym zakresie.

Przeniesienie PWI jest w  większości krajów obciążone podatkiem. W  Chinach przeniesienie praw wewnątrz ChRL podlega podatkowi od osób prawnych, a poza ChRL – podatkowi potrącanemu u źródła powstania dochodu.

Przykład Weźmy pod uwagę podane wyżej przykłady oraz fakt, że firma A jest firmą operacyjną. Za licencję na korzystanie z PWI zapłaci ona SPV opłatę licencyjną w wysokości wartości rynkowej. Ponieważ płatność dokonywana jest wewnątrz grupy, dla przedsiębiorstwa nie oznacza to żadnego dodatkowego kosztu netto. Jest to zgodne z przepisami różnych systemów cen transferowych, więc nie wiąże się z żadnym dodatkowym obowiązkiem podatkowym. Uwaga: W związku z przeniesieniem aktywów WI może jednak powstać obowiązek uiszczenia tzw. opłaty z  tytułu przeniesienia. Jeżeli w  przypadku przeniesienia w  obrębie grupy firma operacyjna i  SPV są zarejestrowane w UE, nie jest on zazwyczaj egzekwowany. Większe prawdopodobieństwo obowiązku uiszczenia opłaty istnieje, gdy SPV zostało założone w  obrębie jurysdykcji o  łagodnych przepisach podatkowych.

China IPR SME Helpdesk jest projektem finansowanym przez Dyrekcję Generalną ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu Komisji Europejskiej w zakresie Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP). Helpdesk dostarcza europejskim małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) bezpłatne, praktyczne porady biznesowe w zakresie ochrony praw własności intelektualnej (PWI) w Chinach. Informacje na temat ochrony PWI w Chinach znajdziecie na stronie internetowej: www.china-iprhelpdesk.eu. Aby otrzymać bezpłatną i poufną poradę od naszego eksperta ds. PWI, prosimy o wysłanie e-maila na adres: [email protected]. Otrzymacie odpowiedź w przeciągu siedmiu dni roboczych. Projekt wdrażany jest przez DEVELOPMENT Solutions i Izbę Handlową Unii Europejskiej w Chinach.

Z działań Enterprise Europe Network

Zrozumieć potrzeby klienta Wsparcie transferu technologii

Robert Podgórzak Ośrodek Enterprise Europe Network (EEN) przy Instytucie Mechanizacji Budownictwa i  Górnictwa Skalnego (IMBIGS) specjalizuje się we wspieraniu mazowieckich firm w  zakresie międzynarodowego transferu innowacyjnych technologii. Ze względu na profil działania Instytutu oraz zaplecze w  postaci kadry naukowej ośrodek koncentruje swoje działania na wsparciu firm w  takich obszarach jak: a utomatyzacja przemysłu, budownictwa, transportu drogowego i  gospodarki komunalnej, budowa, eksploatacja oraz bezpieczeństwo maszyn i urządzeń, górnictwo skalne, budownictwo, inżynieria materiałowa, ochrona środowiska, w tym gospodarka odpadami, w ykorzystanie odpadów jako alternatywnych źródeł energii. Od roku 2006 zespół EEN działający w IMBIGS pomagał w podpisaniu blisko 40 międzynarodowych umów dotyczących transferu innowacyjnych technologii. Jednym z ciekawszych przykładów wsparcia biznesu w  ich wdrażaniu jest współpraca z firmą Euroglas PL Sp. z o.o. z Grodziska Mazowieckiego. Przedsiębiorstwo powstało w 2006 roku. Jego właściciele chcieli stworzyć nowoczesne Centrum Obróbki Szkła Płaskiego. Była to inwestycja typu greenfield - zakładała utworzenie zupełnie nowego podmiotu przez budowę obiektów, instalowanie urządzeń i  uruchamianie produkcji. Firma Euroglas PL Sp. z  o.o. skontaktowała się z  ośrodkiem EEN przy IMBIGS już na etapie planowania inwestycji. Współpraca polegała na identyfikacji oraz wskazaniu przez pracowników sieci potencjalnych źródeł finansowania zakładanej inwestycji. W  trakcie bezpośrednich spotkań oraz w korespondencji e-mailowej firma otrzymała szcze-

gółowe informacje od pracowników ośrodka co do zasad oraz możliwości sfinansowania ich projektu ze środków funduszy strukturalnych. W  przypadku współpracy z  firmą na tak wczesnym etapie rozwoju kluczową rolę odgrywała prawidłowa identyfikacja oraz zrozumienie jej potrzeb i  możliwości. Zarówno w  opinii pracowników ośrodka, jak i  przedstawicieli sieci, było to możliwe przede wszystkim dzięki bezpośrednim kontaktom. Ostatecznie firma przygotowała we własnym zakresie wniosek i  otrzymała dofinansowanie ze środków Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw działanie 2.2.1. Po przyznaniu dofinansowania firma ponownie skontaktowała się z  ośrodkiem przy IMBIGS. Tym razem przedmiotem współpracy było zidentyfikowanie potencjalnych dostawców technologii zaplanowanych do zakupu w  ramach projektu realizowanego przez Euroglas PL Sp. z  o.o. Pracownicy ośrodka EEN przy IMBIGS przystąpili do realizacji powyższego zadania w  dwojaki sposób. W  pierwszej kolejności w  bazie profili technologicznych sieci (baza BBS) umieszczono w imieniu firmy dwa zapytania technologiczne: dotyczące technologii hartowania szkła oraz zaawansowanych technologii obróbki szkła. Baza BBS, jako jedno z  głównych narzędzi sieci EEN, jest doskonałym środkiem do rozpowszechniania informacji o  poszukiwaniu technologii oraz partnera zagranicznego. Jednocześnie zespół IMBiGS we własnym zakresie przeprowadził analizy rynkowe oraz nawiązał bezpośredni kontakt z zagranicznymi ośrodkami sieci w  celu identyfikacji dostawców poszukiwanych technologii. Działania te pozwoliły zidentyfikować grupę potencjalnych dostawców technologii. Po przeprowadzonych przez kierownictwo firmy analizach, z  grupy wskazanych podmiotów zarząd Euroglas PL Sp. z o.o. wybrał firmę BOTTERO

G.m.b.H. Deutschland jako dostawcę technologii. Zespół ośrodka przy IMBIGS był również zaangażowany na etapie podpisywania kontraktu między Euroglas PL Sp. z  o.o. a  niemieckim partnerem – pracownicy sieci świadczyli usługi w  zakresie przygotowania i tworzenia kontraktu. Ostatecznie w  2008 r. firma zakończyła realizację projektu SPO WKP 2.2.1 obejmującego budowę hali produkcyjnej oraz wyposażenie zakładu w  linie produkcyjne. Zakończenie inwestycji przez firmę Euroglas PL Sp. z o.o. nie oznaczało bynajmniej końca współpracy z  siecią EEN. Mając funkcjonujący zakład produkcyjny wyposażony w  nowoczesne linie technologiczne firma z klienta sieci EEN poszukującego nowych technologii stała się klientem sieci EEN oferującym nowe produkty. W  2011 r. firma Euroglas PL Sp. o.o. za pośrednictwem ośrodka przy IMBIGS umieściła w bazie profili kooperacyjnych sieci EEN (baza BCD) swoją ofertę komercyjną w  zakresie świadczenia usług związanych z obróbką szkła oraz poszukiwaniem partnerów do przedsięwzięć joint venture. Obecnie ośrodek EEN przy IMBIGS świadczy na rzecz firmy usługi polegające na bieżącym monitorowaniu i  informowaniu firmy na temat możliwości pozyskania dofinansowania ze środków publicznych, wdrażania nowych procesów, produktów, technologii i  metod organizacji w  przedsiębiorstwach a  także możliwości włączenia się w  projekty finansowane ze środków 7. Programu Ramowego UE. Dziś Euroglas PL Sp. z o.o. to zakład produkcyjny wyposażony w  najnowocześniejsze maszyny cyfrowe do obróbki szkła. Współpraca z siecią EEN była istotnym elementem jego rozwoju. Robert Podgórzak

Biuletyn euro info (04)

27

Aktualności

Targi branży medycznej Medicare 2012 14-17 czerwca 2012 r., Tajpej, Tajwan Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości wraz z  Warszawskim Biurem Handlowym w Tajpej mają zaszczyt zaprosić państwa na misję handlową na targi branży medycznej Medicare Taiwan 2012. Równolegle do niej będą się odbywać targi SenCare 2012 dotyczące spraw związanych z opieką nad osobami starszymi. W tym roku targi zostaną podzielone na 8 tematycznych pawilonów: T echnologia medyczna, S przęt diagnostyczny i do sterylizacji, T owary medyczne i  dobra konsumpcyjne, U  sługi medyczne i publikacje, L aboratoria, diagnostyka i sprzęt szpitalny, S przęt dentystyczny i ortodontyczny, O  chrona zdrowia oraz sprzęt rehabilitacyjny, F armaceutyki oraz aparatura biotechnologiczna. Każdy z  uczestników misji będzie miał możliwość: w  ystawienia swoich materiałów na polskim stoisku udostępnionym uczestni-

kom misji przez Warszawskie Biuro Handlowe w Tajpej, b  ezpośrednich spotkań z  tajwańskimi przedsiębiorcami, zaaranżowanymi wcześniej w  oparciu o  wskazania uczestników misji, p  rezentacji swojej firmy w  katalogu, który będzie rozdawany na targach, u  czestnictwa w  licznych imprezach towarzyszących (seminaria), w  izyty w miejscowych firmach. Azja to wielkie rynki o  wielu możliwościach dla polskich przedsiębiorców z  branży medycznej, dlatego też gorąco zachęcamy do promocji swoich produktów podczas misji handlowej. Każdy przedsiębiorca, który weźmie udział w misji, otrzyma bezpłatnie wejściówki na Medicare 2012 oraz SecCare 2012.

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości umożliwia ubieganie się o  dotację w  wysokości 50% poniesionych kosztów kwalifikowanych netto: t ransportu (przelot Warszawa - Tajpej - Warszawa), z akwaterowania w hotelu (4 doby), u  bezpieczenia, o  bsługi tłumacza. Informujemy, że po uwzględnieniu refundacji (50% kosztów kwalifikowanych netto) faktyczny koszt uczestnictwa jednej osoby w misji gospodarczej wyniesie ok. 4500 PLN netto. Udzielona pomoc będzie miała charakter pomocy de minimis. PARP zapewnia pełną obsługę organizacyjną wyjazdu oraz pomoc merytoryczną w opracowaniu wniosku aplikacyjnego.

Koszty, jakie muszą ponieść uczestnicy, to przelot, zakwaterowanie i  transport materiałów promocyjnych. W  przypadku zainteresowania uczestnictwem w misji przez minimum 5 firm

Kontakt: Danuta Marcak tel.: 22 432 80 78 e-mail: [email protected]

VII Forum Biznesu i Współpracy Technologicznej 13-14 września 2012 r., Chengdu, Chiny Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości zaprasza na VII Forum Biznesu i Współpracy Technologicznej UE – Chiny, które odbędzie się w stolicy prowincji Sychan Chengdu. Forum to zostało przygotowane z myślą o branży biofarmaceutycznej, ochronie środowiska, nowej energii oraz IT. Istnieje możliwość ubiegania się o dofinansowanie kosztów udziału w  misji w ramach pomocy de minimis udzielanej przez Ministerstwo Gospodarki. Forum Biznesu i Współpracy Technologicznej odbędzie się już po raz siódmy. Do tej pory wzięło w nim udział ponad 1000 przedsiębiorstw, organizacji, samorządów, uczelni oraz instytutów badawczych z Unii Europejskiej. Ze strony chińskiej ta liczba sięga 2500. Dzisiaj targi stanowią platformę współpracy pomiędzy UE a Chinami.

28

Biuletyn euro info (04)

Sidma edycja targów nosi tytuł „Technologia i transfer technologiczny w UE i Chinach” i będzie się skupiać na sektorze biofarmaceutycznym, ochronie środowiska, nowej energii oraz IT. Uczestnikami tego spotkania będą eksperci, naukowcy, przedsiębiorcy oraz przedstawiciele administracji rządowej z UE i Chin, którzy będą się dzielić najnowszymi informacjami, osiągnięciami technologicznymi, a także praktycznymi doświadczeniami z danych sektorów. Spotkania B2B Spotkania B2B to jedna z  najważniejszych części programu. W  poprzednich sześciu edycjach targów odbyło się ponad 10 000 spotkań B2B. Ponad 30% zakończyło się podpisaniem umowy. Spotkania są dostosowane do indywidualnych potrzeb biorących w  nich

udział przedsiębiorców, instytutów badawczych oraz administracji publicznej. Wizyty studyjne Podczas targów zostaną zorganizowane wizyty studyjne w  miejscowych firmach oraz parkach technologicznych. Pozwolą one na lepsze poznanie lokalnego środowiska biznesowego. Program dodatkowy Istnieje możliwość zorganizowania zwiedzania Chengdu oraz innych okolicznych miast. Kontakt: Danuta Marcak tel.: 22 432 80 78 e-mail: [email protected]

Oferty współpracy gospodarczej

Austriacka firma zajmująca się produkcją i  sprzedażą w  sektorze produktów rolnych poszukuje międzynarodowego dystrybutora zbóż, zwłaszcza prosa czerwonego. Numer oferty: 20100214027

Belgijska firma specjalizująca się w wytwarzaniu i rozwijaniu produktów poprawiających bezpieczeństwo na drodze (bariery energochłonne, produkty BHP) poszukuje podwykonawców z ciężkimi prasami hydraulicznymi. Numer oferty: 20120110020 Belgijska firma specjalizująca się w produkcji ekskluzywnych akcesoriów winiarskich dla gastronomii zleci na zasadzie licencji produkcję i sprzedaż swoich wyrobów. Numer oferty: 20120110034 Belgijska firma stworzyła modułową biżuterię, która pozwala na dowolną zmianę kolorów i elementów składowych danej ozdoby. Dzięki temu klient może zmieniać swoją biżuterię oraz dokupować do niej pojedyńcze elementy. Firma poszukuje producentów licencyjnych, dystrybutorów oraz usług z zakresu marketingu. Numer oferty: 20120202053

firmy francuskiej. Prosimy o kontakt z ośrodkiem EEN przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości i powołanie się na numer referencyjny EEN/WAW/1185 Francuska firma specjalizująca się w  produkcji łóżek poszukuje podwykonawców lub outsourcingu. Numer oferty: 20120104033 Francuska firma z południowej Francji, lider w produkcji drewnianych akcesoriów dla dzieci, poszukuje dystrybutorów i producentów. Firma oferuje także dystrybucję na rynku francuskim. Numer oferty: 20120104012 Francuska firma specjalizująca się w  wytłaczaniu termoplastycznych elastomerów poszukuje agentów handlowych, dystrybutorów i podwykonawców. Numer oferty: 20120104035

Grecka firma produkująca wina w  regionie Mantynei poszukuje dystrybutorów i/lub agentów. Numer oferty: 20120220032 Grecka firma zajmująca się serwisem maszyn w branży transportowej, przemysłowej i kolejowej poszukuje dostawców (producentów i/lub dystrybutorów) 200 szt. używanych wagonów transportowych, typ Eas. Numer oferty: 20120207034

Bośniacka firma konsultingowa specjalizująca się w rachunkowości, audycie księgowym i podatkowym oferuje usługi podwykonawstwa. Numer oferty: 20120201032

Bułgarska firma specjalizująca się w produkcji stopów aluminium i koprodukcji ciśnieniowych odlewów metali poszukuje partnera do współpracy. Firma oferuje podwykonawstwo. Numer oferty: 20120112002

Chorwacka firma specjalizująca się w produkcji prefabrykowanych domów z  materiałów ekologicznych w  systemie „pod klucz” poszukuje partnerów handlowych. Numer oferty: 20120129004 Chorwacka firma specjalizująca się w produkcji owoców, warzyw, grzybów i  roślin ozdobnych poszukuje partnerów do joint venture, franczyzy i  oferuje usługi podwykonawstwa. Numer oferty: 20120210014

Francuska firma, prekursor w dziedzinie odzyskiwania, uszlachetniania oraz ponownego wprowadzania na rynek materiałów budowlanych, poszukuje partnerów na polskim rynku. Firma proponuje sprzedaż materiałów budowlanych po segregacji, tak aby partner w  Polsce dokonał ich renowacji i  sprzedaży bez udziału

Hiszpańska firma zajmująca się dystrybucją papierów graficznych pragnie nawiązać współpracę z polskimi firmami przemysłowymi, które chciałyby rozpocząć działalność gospodarczą na hiszpańskim rynku. Firma jest otwarta na różne rodzaje współpracy, począwszy od przedstawicielstwa handlowego po joint venture. Prosimy o  kontakt z  ośrodkiem EEN przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości i  powołanie się na numer referencyjny EEN/ WAW/1184 Hiszpańska firma specjalizująca się w  opiece, higienie osobistej, rehabilitacji i pielęgnacji osób niepełnosprawnych, starszych oraz osób z różnymi dysfunkcjami oferuje outsourcing w krajach Unii Europejskiej, Norwegii, Szwajcarii, Rosji i Stanach Zjednoczonych. Numer oferty: 20120209007 Hiszpańska firma specjalizująca się w rozwoju projektów dotyczących komputerowej dynamiki płynów (CFD) poszukuje firm zainteresowanych podwykonawstwem projektów, wykonywaniem usług i analiz elementów skończonych lub zainteresowanych współpracą przy projektach B+R. Numer oferty: 20120207015 Hiszpańska firma produkująca nadwozia do pojazdów silnikowych (busy, autobusy) oraz pojazdów hybrydowych elektrycznych poszukuje usług pośrednictwa handlowego oraz możliwości wzajemnej produkcji. Numer oferty: 20120206026 Hiszpańska firma specjalizująca się w instalacjach paneli elektrycznych, LED oraz fotowoltaicznych oferuje pośrednictwo handlowe i outsourcing. Numer oferty: 20120201012

Biuletyn euro info (04)

29

Oferty współpracy gospodarczej

Irlandzka firma projektująca i sprzedająca unikalną, ręcznie robioną biżuterię porcelanową o  nieregularnych kształtach poszukuje możliwości umieszczenia swoich produktów w  outletach w  krajach UE, USA, Kanadzie, Arabii Saudyjskiej, Zjednoczonych Emiratach Arabskich oraz Republice Południowej Afryki. Firma poszukuje również agentów handlowych oraz galerii zainteresowanych jej produktami. Numer oferty: 20120206040

Portugalska firma specjalizująca się w integracji systemów testowych, wbudowanych i  monitoringowych oraz oprogramowania dostosowanego do potrzeb klientów i wykorzystywanego w rozwoju specyficznych produktów, takich jak ASPR (system automatycznego rozpoznawania podejrzanych tablic) poszukuje usług pośrednictwa handlowego oraz partnerów do utworzenia joint venture. Numer oferty: 20111024009

Irlandzki producent elektronicznego Systemu Zarządzania Pacjentem, który może być wykorzystywany w szpitalach oraz domach prywatnych z przeznaczeniem dla osób starszych/niepełnosprawnych, poszukuje dystrybutorów. Numer oferty: 20120313007

Portugalska firma specjalizująca się w dystrybucji towarów, logistyce i magazynowaniu oferuje usługi pośrednictwa handlowego i  współpracę w  zakresie transportu oraz logistyki. Numer oferty: 20120104010

Koreańska firma specjalizująca się w  produkcji mobilnych bezprzewodowych urządzeń dostępu poszukuje pośredników handlowych i podwykonawców. Numer oferty: 20111201008

Rosyjski dystrybutor materiałów budowlanych poszukuje producentów tych towarów zainteresowanych eksportem do Rosji. Firma oferuje też pomoc przy uzyskaniu odpowiednich certyfikatów oraz przygotowuje analizy rynkowe. Numer oferty: 20111005020

Koreańska firma specjalizująca się w  produkcji przyjaznych dla środowiska arkuszy z politereftalanu etylenu z domieszką glikolu poszukuje pośredników handlowych i oferuje podwykonawstwo. Numer oferty: 20111201003

Rosyjska firma specjalizująca się w  systemach bezpieczeństwa oraz w produkcji wyposażenia systemów bezpieczeństwa poszukuje polskich producentów systemów nadzoru wideo zainteresowanych współpracą. Numer oferty: 20111005004 Rosyjski dostawca części samochodowych oferuje usługi pośrednictwa handlowego. Numer oferty: 20111019048

Łotewska firma z  sektora logistyki oferuje wynajem powierzchni magazynowej oraz pośrednictwo celne dla partnerów planujących otwarcie bazy logistycznej na Łotwie. Numer oferty: 20120104027

Niemiecka firma specjalizująca się w  produkcji i  dystrybucji nowoczesnych krzeseł biurowych poszukuje partnerów do długoterminowej współpracy (podwykonawców, pośredników handlowych, partnerów do joint venture). Numer oferty: 20120118012 Niemiecka firma usługowa poszukuje podwykonawców świadczących usługi w  zakresie zarządzania posprzedażowego. Przedsiębiorstwo kładzie szczególny nacisk na sprawę wycofywania produktów ze sprzedaży w  różnych sektorach. Firma poszukuje zarówno partnerów doświadczonych w  tej branży, jak i  przedsiębiorstw, które chciałyby wdrożyć nową usługę do swojego posprzedażowego portfolio. Firma szuka również partnerów do współpracy typu joint venture. Numer oferty: 20120113029 Niemiecka firma specjalizująca się w  produkcji narzędzi precyzyjnych poszukuje dostawców następujących produktów: skrzynek, kaset metalowych i  plastikowych, wieszaków do narzędzi wykonanych z plastiku, prętów stalowych itp. Numer oferty: 20120111005

30

Biuletyn euro info (04)

Rosyjski producent drobiu (strusie) poszukuje pośredników handlowych, podmiotów zainteresowanych utworzeniem spółki joint venture, franczyzą oraz współpracą produkcyjną. Numer oferty: 20111019032 Rosyjski producent stolarki budowlanej, w szczególności drewnianej, poszukuje firm zainteresowanych utworzeniem spółki joint venture oraz podwykonawców. Firma posiada również atrakcyjne powierzchnie przemysłowe oraz magazynowe na wynajem zlokalizowane przy autostradzie M4 łączącej Moskwę z południem Rosji. Numer oferty: 20111019029 Rosyjski dostawca produktów elektrotechnicznych oraz dystrybutor instalacji do przesyłania gazu i wody poszukuje polskich producentów ww. towarów. Numer oferty: 20111007001 Rosyjski producent organicznych preparatów do oczyszczania gleby i  wód z  zanieczyszczeń ropopochodnych poszukuje podmiotów zainteresowanych utworzeniem spółki joint venture oraz współpracą produkcyjną. Numer oferty: 20111006005

Rumuński importer i  dystrybutor produktów i  usług związanych z ochroną środowiska oferuje dystrybucję produktów partnera na terenie Rumunii. Numer oferty: 20111230032

Osoby zainteresowane ofertami prosimy o  kontakt z najbliższym ośrodkiem Enterprise Europe Network

Oferty współpracy gospodarczej

Rumuńska firma specjalizująca się w  międzynarodowej spedycji poszukuje partnerów z  branży transportowej i  logistycznej. Numer oferty: 20120213049 Rumuńska stacja sprzedający paliwa i smary jest zainteresowana sprzedażą siedziby firmy. Numer oferty: 20120208053

Słoweńska firma produkująca gaz, olej napędowy oraz alternatywne paliwa generujące moc od 30 do 3500 kW poszukuje pośredników handlowych. Możliwe jest przejęcie firmy lub jej części, a także współpraca na zasadzie joint venture lub podwykonawstwo/ outsourcing. Numer oferty: 20120106010 Słoweńska firma specjalizująca się w projektowaniu oraz produkcji sprzętu mechanicznego, urządzeń oraz linii produkcyjnych oferuje swoje usługi jako agent, przedstawiciel lub dystrybutor w zakresie transportu/logistyki. Istnieje możliwość współpracy joint venture lub podwykonawstwa/outsourcingu. Numer oferty: 20120119001 Słoweńska firma działająca w  branży instalacji elektrociepłowniczych oraz energii odnawialnej poszukuje partnerów biznesowych do współpracy w sektorze technologii przyjaznych dla środowiska oraz odnawialnych źródeł energii. Firma oferuje franczyzę, wejście w  spółkę joint venture, produkcję wzajemną oraz podwykonawstwo/outsourcing (produkcja, usługi). Numer oferty: 20120111010 Słoweńska firma specjalizująca się w składaniu i montowaniu komponentów elektronicznych NAD (New Acoustic Dimension), dopasowywaniu i  ręcznym wstawianiu standardowych komponentów elektronicznych, lutowaniu za pomocą lutów zgodnych z dyrektywą RoHS, produkcji płytek obwodu drukowanego (PCB) oraz w rozwoju zespołów płytek drukowanych, narzędzi i sprzętów oferuje usługi pośrednictwa oraz joint venture. Numer oferty: 20120109012

Szwedzka firma oferuje usługi pisarskie, dziennikarskie, wydawnicze, a także tworzenie scenariuszy filmowych. Specjalizuje się przede wszystkim w przygotowywaniu kryminałów, thrillerów oraz utworów o tematyce historycznej, szczególnie z II wojny światowej. Firma chętnie nawiąże współpracę z pośrednikami handlowymi oraz tłumaczami. Prosimy o kontakt z ośrodkiem EEN przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Numer referencyjny 20120206027. Szwedzka firma specjalizująca się w projektowaniu ogrodów poszukuje producenta odzieży damskiej (do pracy przy projektowaniu ogrodów). Poszukiwana firma powinna zapewnić wysoką jakość odzieży oraz szybką dostawę i dobrą komunikację. Prosimy o kontakt z ośrodkiem EEN przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Numer referencyjny 20120206027 Szwedzka firma specjalizująca się w projektowaniu ubrań do tajnych operacji nadzoru poszukuje partnera biznesowego będącego producentem tkanin odpornych na podarcie. Prosimy o  kontakt z ośrodkiem EEN przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Numer referencyjny 20120208050.

Turecka firma wytwarzająca produkty zdrowotne dla zwierząt poszukuje partnerów do zawiązania spółki joint venture, wymiany lub połączenia udziałów oraz usług podwykonawstwa. Numer oferty: 20120201030 Turecka firma produkująca farby i chemikalia oferuje usługi dystrybucji, poszukuje usług logistyki oraz franczyzy. Jest otwarta na zawiązanie spółki joint venture, usługi produkcji wzajemnej oraz podwykonawstwa. Jest również zainteresowana połączeniem lub wymianą udziałów, a także sprzedażą przedsiębiorstwa. Numer oferty: 20120201026 Turecka firma produkująca włókna akrylowe, polipropylenowe CF oraz BCF poszukuje dystrybutorów. Numer oferty: 20120131025

Brytyjski producent oprogramowania opracował aplikację, która umożliwia zeskanowanie dokumentu i  zamienia go bezpośrednio w plik PDF. PDF-y mogą być automatycznie składane lub załączane do transakcji w bazie danych, z wykorzystaniem takich technologii, jak rozpoznawanie kodów kreskowych lub Optical Character Recognition (OCR). Firma poszukuje dealerów, dystrybutorów i integratorów systemów do sprzedaży produktu. Numer oferty: 20120123014 Brytyjska firma zajmująca się dystrybucją falowników i paneli słonecznych poszukuje producentów wiatraków farmowych, pomp ciepła i paneli termicznych. Numer oferty: 20120109024

Włoska firma z sektora technologii informacyjnej wyprodukowała schemat stacji kolejowej, a także jej wizualny model 3D. Dzięki niemu zrealizowała ponad 1700 projektów włoskich stacji kolejowych. Właściciel firmy poszukuje partnerów europejskich zainteresowanych dystrybucją tego produktu na terenie ich krajów. Istnieje możliwość zakupu części firmy. Numer oferty: 20120110017 Włoska firma inżynieryjna działająca w branży inżynierii środowiska, specjalizująca się w technologiach uzdatniania wody poszukuje pośredników handlowych. Numer oferty: 20120201023 Włoska firma specjalizująca się w budowie agregatów prądotwórczych zgodnie z oczekiwaniami klienta poszukuje agentów, przedstawicieli, dystrybutorów w celu rozszerzenia swojej sieci dystrybucyjnej. Numer oferty: 20120201037 Włoska firma specjalizująca się w produkcji makaronu, przetworów z pomidorów, mąki, semoliny, kuskus, gnocchi, słodyczy, oliwy z oliwek, roślin strączkowych z ekologicznej uprawy poszukuje pośredników handlowych (dystrybutorów). Numer oferty: 20120213022 Włoska firma specjalizująca się w produkcji sycylijskich specjałów typu miód, alkohole na bazie spirytusu, produkty w zalewie olejowej i konserw z owoców morza poszukuje pośredników handlowych (dystrybutorów). Numer oferty: 20120209059

Biuletyn euro info (04)

31

Bezpieczeństwo i zdrowie w pracy dotyczy każdego. Jest dobre dla ciebie. Dobre dla firmy.

Zdrowe i bezpieczne miejsce pracy

Partnerstwo dla prewencji

www.healthy-workplaces.eu

TE-31-11-181-PL-P