DZIAŁANIA NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA OSÓB NIEWIDOMYCH I SŁABOWIDZĄCYCH W RUCHU DROGOWYM NA PRZYKŁADZIE PROJEKTU BADAWCZEGO NCBiR REALIZOWANEGO PRZEZ UNIWERSYTET W BIAŁYMSTOKU
dr hab. Ewa M. Guzik-Makaruk, prof. UwB dr hab. Katarzyna Laskowska, prof. UwB
Projekt pt.: Opracowanie systemu wykrywania zagrożeń bezpieczeństwa osób niewidomych i słabowidzących ze szczególnym uwzględnieniem ruchu drogowego. Aspekty prawno-kryminologiczne i technologiczne ZESPÓŁ BADAWCZY ZE STRONY UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU: dr hab. Ewa Guzik-Makaruk, prof. UwB – kierownik projektu prof. zw. dr hab. Emil W. Pływaczewski dr hab. Katarzyna Laskowska, prof. UwB dr Elżbieta Zatyka dr Wojciech Filipkowski dr Ewa Glińska mgr Emilia Jurgielewicz
DANE PROJEKTU Zamawiający
Kierownik
• Narodowe Centrum Badań i Rozwoju • Dr hab. Ewa Guzik-Makaruk, prof. UwB
Lider projektu
• Uniwersytet w Białymstoku w ramach Polskiej Platformy Bezpieczeństwa Wewnętrznego
Konsorcjanci
• AGH w Krakowie, Wyższa Szkoła Technik Komputerowych i Telekomunikacji w Kielcach, Future Voice System sp. z o.o.
Czas realizacji
• Od 1 stycznia 2012 r. do 30 czerwca 2014 r.
Podmioty współpracujące z UwB
• Enviter, European Blind Union (EBU), BRD KGP, PZN, SOSW dla dzieci niewidomych i słabowidzących w Krakowie
UMOWA Z NCBiR
CEL I PRZEDMIOT PROJEKTU Cel projektu
Przedmiot projektowanych badań
• opracowanie inteligentnego systemu informacyjnego do wykrywania zagrożeń bezpieczeństwa w ruchu drogowym osób niewidomych i słabowidzących z uwzględnieniem istniejących uwarunkowań prawnych i kryminologicznych.
• zagadnienia związane z zapewnieniem bezpieczeństwa poruszania się osób niewidomych i słabowidzących, zwłaszcza w przestrzeni zurbanizowanej.
EFEKTY PROJEKTU (1) WYNIKI BADAŃ UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU
Analiza stanu prawnego w płaszczyźnie krajowej i międzynarodowej w zakresie bezpieczeństwa w ruchu osób niewidomych i słabowidzących. Opracowanie postulatów de lege ferenda pod adresem rodzimego ustawodawcy. Ustalenie katalogu zagrożeń występujących w ruchu dla osób niewidomych i słabowidzących. Diagnoza poczucia bezpieczeństwa w ruchu osób niewidomych i słabowidzących.
Analiza sytuacji osób niewidomych i słabowidzących jako ofiar przestępstwa. Opracowanie modelu miejskiej mapy zagrożeń dla osób niewidomych i słabowidzących poruszających się w przestrzeni zurbanizowanej poprzez wyłonienie istotnych jego elementów. Ustalenie kategorii czynów zabronionych popełnianych przez sprawców niewidomych i słabowidzących.
Ocena gotowości jednostek samorządu terytorialnego do wdrażania innowacyjnych rozwiązań mających wpływ na poprawę bezpieczeństwa w ruchu osób niewidomych i słabowidzących. Określenie możliwości komercjalizacji uzyskanych wyników badań. Ocena regulacji prawa o ruchu drogowym w świetle doświadczeń funkcjonariuszy jednostek ruchu drogowego Policji.
EFEKTY PROJEKTU (2)
WYNIKI BADAŃ AKADEMII GÓRNICZO-HUTNICZEJ Opracowanie prototypu urządzenia lokalizacyjnego przeznaczonego dla osób niedowidzących i niewidomych. Opracowanie prototypu interfejsu komunikacyjnego urządzenia lokalizacyjnego dla potrzeb osób niewidomych. Opracowanie modułu funkcjonalnego wspomagającego poruszanie się osób niewidomych w warunkach miejskich (komunikacja miejska, stałe trasy, ostrzeżenia o zmianach w infrastrukturze itp.). WYNIKI BADAŃ FUTURE VOICE SYSTEM Analiza praw własności materialnych i niematerialnych w zakresie zastosowania wyników prowadzonych badań, w aspekcie wdrożenia do przemysłu technologii powstałych w ramach projektu badawczego. Analiza prawno-ekonomiczna (w tym badania rynku) produktów gotowych do przemysłowego wdrożenia, powstałych w ramach projektu. Analiza możliwości zastosowania i wdrożenia produktów oraz szczegółowy biznesplan komercjalizacji wyników badań naukowych. WYNIKI BADAŃ WYŻSZEJ SZKOŁY TECHNIK KOMPUTEROWYCH I TELEKOMUNIKACJI Opracowanie prototypu modułu służącego do wykrywania zagrożeń dla osób niewidomych i słabowidzących.
ZADANIA BADAWCZE UwB (1) NAZWA ZADANIA 1. Analiza stanu prawnego w płaszczyźnie krajowej i międzynarodowej w zakresie bezpieczeństwa w ruchu osób niewidomych i słabo widzących. Opracowanie postulatów de lege ferenda pod adresem rodzimego ustawodawcy.
METODY BADAWCZE
KIEROWNIK ZADANIA: prof. zw. dr hab. Emil W. Pływaczewski
a) analiza polskich i zagranicznych źródeł prawa oraz literatury z zakresu objętego tematem obszaru badawczego b) badania ilościowe: sondaż diagnostyczny – badania w ramach członków sieci Enviter – organizacji pozarządowych zajmujących się osobami niewidomymi i słabowidzącymi w Europie
2. Ustalenie katalogu zagrożeń występujących w ruchu dla osób niewidomych i słabo widzących. Diagnoza poczucia bezpieczeństwa w ruchu osób niewidomych i słabo widzących. Analiza sytuacji osób niewidomych i słabo widzących jako ofiar przestępstwa
a) badanie ilościowe: sondaż diagnostyczny na ogólnopolskiej próbie 1000 osób niewidomych i słabowidzących, w tym - survey wiktymizacyjny, pośrednie doświadczenie wiktymizacyjne b) badania jakościowe
KIEROWNIK ZADANIA: dr hab. Katarzyna Laskowska, prof. UwB 3. Opracowanie modelu miejskiej mapy zagrożeń dla osób niewidomych i słabo widzących poruszających się w przestrzeni zurbanizowanej poprzez wyłonienie istotnych jego elementów KIEROWNIK ZADANIA: dr Elżbieta Zatyka, dr Wojciech Filipkowski
a) „desk research” b) badania jakościowe c) badania ilościowe - sondaż diagnostyczny na ogólnopolskiej próbie 1000 osób niewidomych i słabowidzących d) badania ilościowe: sondaż diagnostyczny – badania w ramach członków sieci Enviter
ZADANIA BADAWCZE UwB (2) NAZWA ZADANIA 4. Ustalenie kategorii czynów zabronionych popełnianych przez sprawców niewidomych i słabo widzących
METODY BADAWCZE według metodologii opracowanej przez kierownika zadania
KIEROWNIK ZADANIA: mgr Katarzyna Heba 5. Ocena gotowości jednostek samorządu terytorialnego do wdrażania innowacyjnych rozwiązań mających wpływ na poprawę bezpieczeństwa w ruchu osób niewidomych i słabowidzących
KIEROWNIK ZADANIA: dr Ewa Glińska 6. Ocena regulacji prawa o ruchu drogowym w świetle doświadczeń funkcjonariuszy Policji KIEROWNIK ZADANIA: mgr Emilia Jurgielewicz
a) badanie ilościowe: sondaż diagnostyczny na ogólnopolskiej próbie jednostek samorządu terytorialnego szczebla wojewódzkiego b) badanie jakościowe c) badania ilościowe - sondaż diagnostyczny na ogólnopolskiej próbie 1000 osób niewidomych i słabowidzących d) badania ilościowe: sondaż diagnostyczny – badania w ramach członków sieci Enviter a) badania ankietowe na ogólnopolskiej próbie jednostek funkcjonariuszy jednostek Policji b) badania jakościowe c) eksperyment, w którym policjant będzie obserwował zachowanie się osoby niewidomej w ruchu drogowym.
BADANIA ILOŚCIOWE W RAMACH SIECI ENVITER European Network for Visually Impaired Training Education & Research sieć dwudziestu współpracujących ze sobą instytucji dla osób niewidomych i słabowidzących, zrzeszająca europejskich specjalistów w dziedzinie dysfunkcji wzroku z czternastu krajów.
Narzędzie badawcze
• częściowo standaryzowany kwestionariusz ankiety w języku angielskim
Próba badawcza
• przedstawiciele organizacji pozarządowych zajmujących się osobami niewidomymi i słabowidzącymi w następujących krajach: Belgia, Bułgaria, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Węgry, Islandia , Irlandia, Włochy, Holandia, Rumunia, Wielka Brytania
BADANIA ANKIETOWE OSÓB NIEWIDOMYCH I SŁABOWIDZĄCYCH Techniki Próba badawcza Stan realizacji
Współpraca
• ankieta CAWI i ankieta bezpośrednia • 1000 osób, członków PZN • około 360 ankiet wypełnionych on-line i bezpośrednio • Polski Związek Niewidomych (umowa na realizację badań w terenie)
CZŁONKOWIE ZWYCZAJNI PZN LICZBA LICZBA CZŁONKÓW KOBIETY CZŁONKÓW DO OGÓŁEM BADANIA
NIEWIDOMI NIEWIDOMI W MĘŻCZYŹNI W STOPNIU STOPNIU ZNACZNYM UMIARKOWANYM
17-24 LATA
25-35 LAT
36-64 LAT
65 I WIĘCEJ LAT
DOLNOŚLĄSKI
5251
84
48
34
43
39
3
4
39
36
KUJAWSKO-POMORSKI
3656
59
30
23
30
23
4
5
24
20
LUBELSKI
4322
69
39
27
37
29
3
5
25
33
LUBUSKI
2367
38
17
14
14
16
1
3
13
14
ŁÓDZKI
3404
55
29
20
29
21
2
4
20
23
MAŁOPOLSKI
4473
72
35
28
31
32
3
5
29
26
MAZOWIECKI
6983
112
61
44
63
42
4
8
40
53
OPOLSKI
1777
29
15
11
16
11
1
1
11
13
PODKARPACKI
4277
69
29
32
29
32
4
6
25
26
PODLASKI
1608
26
15
10
16
8
1
2
9
11
POMORSKI
3440
55
27
20
26
21
3
4
19
20
ŚLĄSKI
7524
121
70
40
60
51
6
8
48
49
ŚWIĘTOKRZYSKI
1932
31
16
14
18
12
1
3
12
14
WARMIOSKO-MAZURSKI
4034
65
37
25
35
27
4
5
26
27
WIELKOPOLSKI
3908
63
34
24
32
26
3
5
26
25
ZACHODNIOPOMORSKI
3381
54
32
16
30
18
3
3
19
22
62337
1000
535
381
509
407
46
70
386
414
RAZEM
BLOKI TEMATYCZNE ANKIETY I. OGÓLNE POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA W ŻYCIU CODZIENNYM II. POZIOM SAMODZIELNOŚCI W ŻYCIU SPOŁECZNYM I PORUSZANIU SIĘ PO MIEŚCIE III. POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA W PRZESTRZENI MIASTA IV. OCZEKIWANIA WOBEC SAMORZĄDÓW CO DO POPRAWY BEZPIECZEŃSTWA W MIEŚCIE V. OSOBA NIEWIDOMA I SŁABOWIDZĄCA JAKO OFIARA WYPADKU W KOMUNIKACJI
http://netpytanie.pl/admin/admin.php
BADANIA ANKIETOWE FUNKCJONARIUSZY POLICJI Technika badawcza
Próba badawcza
Stan realizacji
Współpraca
• ankieta pocztowa/faxowa • ok. 3000 – 4000 funkcjonariuszy z całej Polski • pozyskano ok. 1700 kwestionariuszy
• Biuro Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji
WSTĘPNE (SZACUNKOWE) WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH FUNKCJONARIUSZY (1) Zgodnie z wstępnymi szacunkami – około 5% ankietowanych funkcjonariuszy uczestniczyło w czynnościach w zdarzeniu, w którym brała udział osoba niewidoma lub słabowidząca. Zdarzenie to najczęściej miało charakter kolizji, która miała miejsce na oznaczonym przejściu dla pieszych. Sprawcą kolizji był zazwyczaj kierujący samochodem osobowym, który nie ustąpił pierwszeństwa lub nie dostosował prędkości pojazdu do warunków jazdy panujących na drodze. Około 2/3 ankietowanych funkcjonariuszy twierdzi, że obowiązek noszenia białej laski podczas samodzielnego poruszania się po drodze jest niewystarczającym zabezpieczeniem osoby niewidomej i słabowidzącej przed wypadkiem w komunikacji.
WSTĘPNE (SZACUNKOWE) WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH FUNKCJONARIUSZY (2)
Podobna grupa (2/3) funkcjonariuszy pozytywnie ocenia pomysł wprowadzenia obowiązku noszenia opaski odblaskowej na przedramieniu przez osoby niewidome i słabowidzące jak elementu poprawiającego poziom ich bezpieczeństwa w ruchu drogowym.
Około 80% funkcjonariuszy twierdzi, że osoba niewidoma poruszająca się po mieście z przewodnikiem powinna także nosić ze sobą białą laskę.
Sposoby poprawy bezpieczeństwa osób niewidomych i słabowidzących w ruchu drogowym sugerowane przez funkcjonariuszy: - noszenie przez osoby niewidome i słabowidzące elementów odblaskowych (kamizelki, opaski, naszycia na ubrania), - zastosowanie sygnalizacji dźwiękowej przy wszystkich oznaczonych przejściach dla pieszych, - oznaczenie i poprawa stanu chodników, - edukacja kierujących pojazdami oraz osób niewidomych i słabowidzących.
BADANIA ANKIETOWE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Technika badawcza
• ankieta CATI/CAWI
• 16 jednostek samorządu Próba badawcza terytorialnego
Narzędzie badawcze Stan realizacji
• kwestionariusz standaryzowany • przygotowywanie narzędzia badawczego
PLANOWANE PUBLIKACJE Bezpieczeństwo osób niewidomych i słabowidzących ze szczególnym uwzględnieniem ruchu drogowego. Aspekty prawno-kryminologiczne red. E. Guzik-Makaruk, K. Laskowska, Wolters Kluwer, 2014
Wypadek w komunikacji z udziałem osób niepełnosprawnych – ze szczególnym uwzględnieniem osób niewidomych i słabowidzących. Studium prawno-kryminologiczne E. Jurgielewicz, Wolters Kluwer, 2014 (rozprawa doktorska) Liczne opracowania i artykuły o charakterze przyczynkarskim, których autorami są członkowie zespołu badawczego
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ
