Budownictwo w Polsce Edycja 2014

www.ceec.eu

Podziękowania Szanowni Państwo, Dziękujemy za zainteresowanie badaniem polskiego sektora budowlanego w 2014 roku przygotowanym przez CEEC Research we współpracy z KPMG w Polsce oraz agencją badawczą Norstat Polska. Niniejszy raport opiera się na danych uzyskanych na podstawie 100 wywiadów telefonicznych przeprowadzonych z przedstawicielami wybranych dużych, średnich i małych przedsiębiorstw budowlanych w Polsce. Badaniem objęto dwa segmenty tego sektora – firmy z branży budownictwa ogólnego oraz inżynieryjnego. Wywiady zostały przeprowadzone w czerwcu i lipcu 2014 roku. Przedstawiciele firm udzielali odpowiedzi na pytania o kluczowym znaczeniu dla analizy aktualnej sytuacji na polskim rynku budowlanym oraz perspektyw jego rozwoju. Dziękujemy wszystkim przedstawicielom przedsiębiorstw budowlanych, którzy podzielili się z nami swoimi opiniami i prognozami zarówno na temat polskiego rynku budowlanego, jak i rozwoju własnych firm. W sposób szczególny dziękujemy Czytelnikom naszych raportów za cenne uwagi, które pomagają nam lepiej zrozumieć problemy i potrzeby pojawiające się w codziennej działalności gospodarczej firm budowlanych w Polsce.

Jiří Vacek

Prezes CEEC Research

Mariusz Mroczek Country Manager Norstat Polska

2

Steven Baxted

Szef zespołu doradztwa dla sektora budownictwa i nieruchomości KPMG w Polsce

www.ceec.eu

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

W 2014 roku przedstawiciele firm budowlanych w Polsce sformułowali bardziej optymistyczne prognozy niż rok wcześniej i oczekują stabilizacji sektora. We wszystkich analizowanych segmentach przewidywany jest niewielki wzrost produkcji budowlanej. Wzrost powinien przyspieszyć w 2015 r.

Dyrektorzy firm sądzą, że w roku 2014 wzrost produkcji sięgnie 0,8%

Jak będzie wyglądać polski sektor budowlany w 2014 roku? Aby odpowiedzieć na to pytanie, po raz kolejny przeprowadziliśmy badanie wśród dyrektorów i członków zarządu czołowych przedsiębiorstw budowlanych. Większość z nich przewiduje, że w 2014 roku nastąpi wzrost produkcji sektora, aczkolwiek będzie to wzrost niewielki – wyniesie on 0,8%. W porównaniu z prognozami z czerwca 2013 r. oznacza to zmianę na lepsze. Rok temu przedsiębiorstwa budowlane spodziewały się spadku produkcji o 1,0% w 2014 r. Obecnie spadek w sektorze prognozuje co czwarty dyrektor (27%) z tej branży, podczas gdy rok temu odsetek ten był znacznie wyższy (38%). Wzrostu produkcji w sektorze budowlanym w 2014 r. oczekuje 59% respondentów (rok temu 48%). Na różnicę w prognozach wpływa także długi okres, który upłynął między oboma badaniami. Poprzednie badanie zostało przeprowadzone w czerwcu 2013 r. Wówczas 14% respondentów nie było jeszcze w stanie podać swoich oczekiwań na 2014 r.

Przewidywany rozwój sektora budowlanego 8%

100%

6% 4%

80% 4,7% 3,2%

Średnia ważona

2%

3,9%

3,4%

40% 0,8%

0,8%

0%

20%

-2%

0%

-4%

20%

-6%

40%

-6,8%

-8%

60%

-10% -12%

Zarówno duże, jak i małe przedsiębiorstwa spodziewają się wzrostu w polskim budownictwie

60% Odsetek respondentów

Wzrost pozytywnych oczekiwań

80%

-10,9% 2010 (Badanie III 2010)

2010 (Badanie IX 2010)

2011 (Badanie XI 2010)

2011 (Badanie III 2011)

2012 (Badanie III 2012)

2013 (Badanie IV 2013)

2014 (Badanie VII 2014)

2015 (Badanie VII 2014)

Wzrost 0-5%

Wzrost 6-10%

Wzrost 11-15%

Wzrost 16-20%

Wzrost >20%

Spadek 0-5%

Spadek 6-10%

Spadek 11-15%

Spadek 16-20%

Spadek >20%

Nie wiem

Średnia

100%

Wielkość badanych przedsiębiorstw nie miała znaczącego wpływu na udzielone odpowiedzi. Wzrostu w roku 2014 oczekuje obecnie 62% przedstawicieli dużych przedsiębiorstw. Średnia ważona z odpowiedzi tych firm wskazuje na lekki wzrost w sektorze budowlanym – o 1%. Również segment średnich i małych przedsiębiorstw budowlanych spodziewa się stabilizacji w 2014 r. Ponad połowa (56%) oczekuje wzrostu produkcji. Średnia ważona prognoz tego segmentu branży wskazuje na wzrost o 0,6% w 2014 r.

3

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

Spółki budownictwa ogólnego są bardziej optymistyczne

www.ceec.eu

Większy wpływ na prognozy miała specjalizacja firm (budownictwo ogólne z jednej strony, inżynieryjne z drugiej). Wzrostu produkcji sektora budowlanego w 2014 r. oczekuje obecnie 64% dyrektorów przedsiębiorstw budownictwa ogólnego oraz 53% osób kierujących firmami budownictwa inżynieryjnego. Średnio firmy budownictwa ogólnego prognozują wzrost o 1,3%, zaś firmy budownictwa inżynieryjnego – jedynie o 0,1%.

Przewidywany rozwój sektora budowlanego (w podziale na segmenty) 8%

100%

6%

80%

Średnia ważona

4% 2% 0%

60% 40%

1,0%

0,8%

0,6%

1,3%

20%

0,1%

-2%

0%

-4%

20%

-6%

Firmy spodziewają się dalszej poprawy sytuacji w 2015 r.

3,9%

Odsetek respondentów

Oczekiwany rozwój sytuacji w poszczególnych segmentach

2014

Duże przedsiębiorstwa

Małe/średnie przedsiębiorstwa

Budownictwo ogólne

Budownictwo inżynieryjne

2015

Wzrost 0-5%

Wzrost 6-10%

Wzrost 11-15%

Wzrost 16-20%

Wzrost >20%

Spadek 0-5%

Spadek 6-10%

Spadek 11-15%

Spadek 16-20%

Spadek >20%

Nie wiem

Średnia

40%

W przypadku wszystkich segmentów przewidywania dyrektorów spółek budowlanych na rok 2014 są stosunkowo optymistyczne. Czy zarządzający przedsiębiorstwami budowlanymi uważają, że kolejny rok będzie ostatnim rokiem kryzysu? Czy spodziewają się dalszej stabilizacji sektora? Wyniki badania wskazują, że polskie budownictwo ma szansę utrzymać wzrost w 2015 roku - powinien on wynieść 3,9%. Między poszczególnymi segmentami nie ma znaczących różnic w oczekiwaniach. Największy optymizm wykazują duże spółki, spodziewając się średnio wzrostu na poziomie 4,8%.

Rozwój sektora budowlanego (prognozy firm) Porównanie krajów Grupy Wyszehradzkiej

4

2014

Czechy (listopad 2014 r.)

Słowacja (czerwiec 2014 r.)

Węgry (wrzesień 2014 r.)

Polska (lipiec 2014 r.)

+3,3%

+1,2%

+5,2%

+0,8%

www.ceec.eu

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

Ponad połowa spółek budowlanych (głównie duże oraz te działające w sektorze budownictwa ogólnego) oczekuje wzrostu sprzedaży w 2014 r. Natomiast mniejsze spółki oraz firmy budownictwa inżynieryjnego liczą się ze spadkami. Prognozy na 2015 r. są optymistyczne. Przewidywany jest powrót do stosunkowo dobrych wyników z lat 2010-2011. Ponad połowa przedsiębiorstw budowlanych (52%) przewiduje wzrost sprzedaży

W porównaniu z zeszłorocznym badaniem zwiększył się udział spółek oczekujących wzrostu sprzedaży w 2014 r. – ponad połowa (52%) przedsiębiorstw spodziewa się poprawy wyników. Średnia ważona wszystkich odpowiedzi udzielonych przez dyrektorów spółek budowlanych wskazuje obecnie na wzrost sprzedaży o 0,5% w 2014 r. (podczas gdy w czerwcu 2013 r. przewidywano na ten rok spadek rzędu 0,5%). Tak samo jak w przypadku produkcji różnica w prognozach dotyczących sprzedaży jest częściowo wynikiem dużej odległości w czasie między poszczególnymi edycjami badania. Firmy nie są w stanie formułować precyzyjnych prognoz w dłuższej perspektywie niż rok, a warunki rynkowe mogą się znacząco zmienić w ciągu tego okresu. Stopień niepewności jest w tym przypadku wysoki - 18% spółek nie jest w stanie podać przewidywań nawet na rok bieżący.

Przewidywana zmiana sprzedaży firm 8%

100% 80%

6% 4%

60%

4,1%

Średnia ważona

3,2%

3,6%

3,5%

2%

-2%

0% 20%

-2,2%

40%

-4%

60%

-6%

Spadku sprzedaży spodziewają się spółki średnie i małe oraz firmy budownictwa inżynieryjnego

40% 20%

0,5%

0,3%

0%

-8%

Odsetek respondentów

Spółki budowlane przewidują w 2014 roku wzrost sprzedaży średnio o 0,5%

-6,1% 2010 (Badanie III 2010)

2010 (Badanie IX 2010)

2011 (Badanie XI 2010)

2011 (Badanie III 2011)

2012 (Badanie III 2012)

2013 (Badanie IV 2013)

80% 2014 (Badanie VII 2014)

2015 (Badanie VII 2014)

Wzrost 0-5%

Wzrost 6-10%

Wzrost 11-15%

Wzrost 16-20%

Wzrost >20%

Spadek 0-5%

Spadek 6-10%

Spadek 11-15%

Spadek 16-20%

Spadek >20%

Nie wiem

Średnia

100%

Bliższa analiza wyników badania pokazuje, że spadku sprzedaży spodziewa się 52% małych i średnich spółek. Dyrektorzy firm budowlanych sądzą, że spadek sprzedaży powinien sięgnąć przeciętnie 0,5%. Więcej optymizmu wykazują duże spółki – 50% firm w tym segmencie przewiduje wzrost sprzedaży w 2014 r., średnio prognozując wzrost na poziomie 1,2%. Prognozy wskazują na słabszy rozwój sprzedaży w budownictwie inżynieryjnym (spadek o 0,3%) w porównaniu z segmentem budownictwa ogólnego (wzrost o 1,1%).

5

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

www.ceec.eu

Przewidywana zmiana sprzedaży firm (w podziale na segmenty) 5%

Przewidywana zmiana sprzedaży firm (w podziale na segmenty)

100%

4%

80%

3%

60%

2%

40% 1,2%

1%

1,1%

20%

0,5% 0%

0% -0,3%

-0,5% -1% -2%

Porównanie krajów Grupy Wyszehradzkiej

Odsetek respondentów

Średnia ważona

3,6%

20%

2014

Duże przedsiębiorstwa

Małe/średnie przedsiębiorstwa

Budownictwo ogólne

Budownictwo inżynieryjne

40%

2015

Wzrost 0-5%

Wzrost 6-10%

Wzrost 11-15%

Wzrost 16-20%

Wzrost >20%

Spadek 0-5%

Spadek 6-10%

Spadek 11-15%

Spadek 16-20%

Spadek >20%

Nie wiem

Średnia

Firmy przewidują, że w 2015 r. nadal będzie utrzymywała się stabilizacja sektora. Ponad połowa dyrektorów (58%) spodziewa się większej sprzedaży niż w 2014 r. Średnia ważona z odpowiedzi wszystkich respondentów wskazuje na wzrost o 3,6%. Wśród poszczególnych segmentów największym optymizmem wykazują się przedstawiciele dużych spółek, spodziewając się wzrostu średnio o 4,6% w 2015 r. Inne segmenty również przewidują wzrost.

Zmiana sprzedaży firm w 2014 roku (prognozy firm)

2014

6

Czechy (kwiecień 2014 r.)

Słowacja (czerwiec 2014 r.)

Węgry (czerwiec 2013 r.)

Polska (lipiec 2014 r.)

+1,7%

+1,8%

+5,0%

+0,5%

www.ceec.eu

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

Ponad jedna trzecia (40%) dyrektorów firm budowlanych jest przekonana, że w 2014 roku ich firmy wyprzedzą konkurencję. Kolejne 38% dyrektorów przewiduje, że udział rynkowy ich przedsiębiorstw utrzyma się na poziomie z 2013 r. Bardzo podobnie wypadają prognozy na 2015 rok.

Lepsze nastroje w spółkach budowlanych

Firmy budowlane zapytano o oczekiwania dotyczące zmiany ich udziałów rynkowych – innymi słowy, czy w tych trudnych czasach spodziewają się poprawy czy pogorszenia wyników względem konkurencji. Wyniki aktualnego badania wskazują, że czterech na dziesięciu (40%) dyrektorów firm budowlanych jest przekonanych, że w 2014 roku ich firmy osiągną lepsze wyniki niż konkurencja. Nieco mniej (38%) przedsiębiorstw przewiduje, że w 2014 roku ich udział rynkowy utrzyma się na tym samym poziomie co w roku poprzednim, natomiast 22% firm spodziewa się spadku. Większą pewność co do własnej sytuacji odnotowano wśród firm małych i średnich – blisko połowa dyrektorów firm w tym segmencie (43%) przewiduje poprawę pozycji rynkowej. W segmencie dużych spółek budowlanych poziom pewności jest nieco niższy – obecnie 37% firm jest przekonanych, że będą one w stanie polepszyć swoją pozycję na tle konkurentów. Analiza odpowiedzi firm pod względem specjalizacji pokazuje, że nastroje są lepsze wśród przedsiębiorstw budownictwa ogólnego – 41% wyraża przekonanie, że ich firmy wypadną lepiej od konkurencji. Jedynie 19% nie wierzy, że uda im się wyprzedzić inne podmioty na rynku. W segmencie budownictwa inżynieryjnego 40% spółek wyraża przekonanie o osiągnięciu wyników lepszych od konkurencji, natomiast 25% firm uważa, że ich udział rynkowy będzie mniejszy niż w ubiegłym roku.

Przewidywana zmiana udziałów rynkowych w 2014 roku (w podziale na segmenty) Sytuacja w poszczególnych segmentach

22%

21%

23%

9%

19%

100%

25%

38%

36%

40%

53%

40%

35%

60%

40%

40%

37%

2014

Duże przedsiębiorstwa

43%

Małe/średnie przedsiębiorstwa

Wzrost

Prognoza na rok 2015

41%

Bez zmian

Budownictwo ogólne

40%

38%

Budownictwo inżynieryjne

Zmaleje

2015

Odsetek respondentów

80%

20%

0%

Nie wiem

Firmy zostały także zapytane o przewidywaną zmianę udziałów rynkowych w 2015 roku. Prognozy te są nieco mniej optymistyczne niż prognozy dotyczące roku 2014 obecnie 38% dyrektorów spółek budowlanych jest przekonanych, że w przyszłości uda im się wyprzedzić konkurencję.

Odsetek firm prognozujących zwiększenie swojego udziału rynkowego Porównanie krajów Grupy Wyszehradzkiej 2014

Czechy (kwiecień 2014 r.)

Słowacja (czerwiec 2014 r.)

Polska (lipiec 2014 r.)

32%

33%

40%

7

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

www.ceec.eu

W porównaniu z poprzednim badaniem wykorzystanie mocy produkcyjnych w przedsiębiorstwach budowlanych znacznie wzrosło, osiągając średnio poziom 73%. Wzrosła też liczba firm, które mają więcej podpisanych umów niż rok wcześniej.

Zwiększył się stopień wykorzystania mocy produkcyjnych w sektorze budowlanym

Wyniki badania z lipca 2014 r. wskazują, że zwiększył się średni poziom wykorzystania mocy produkcyjnych w spółkach budowlanych. Obecny poziom wykorzystania sięga 73% (rok temu – 60%) i wzrósł po raz pierwszy od czterech lat. Różnice sezonowe nie odgrywają tu większej roli, ponieważ badanie przeprowadzane jest co roku w analogicznych okresach.

Poziom wykorzystania mocy produkcyjnych (%) Średni poziom wykorzystania mocy produkcyjnych wynosi 73%

100 95

93

90 85 80

80 70

90 85

80

77 70

70

70

80

80 73

71 66

60

60

60

60

60

50 40

40 2008

2009

03/2010

09/2010

Dolny kwartyl

Wykorzystanie mocy produkcyjnych w poszczególnych segmentach jest na bardzo podobnym poziomie

2011

2012

Średnia

2013

2014

Górny kwartyl

Analiza sytuacji w poszczególnych segmentach rynku pod względem wielkości firm wskazuje, że różnice w bieżącym wykorzystaniu mocy produkcyjnych są bardzo niewielkie. Średni poziom wykorzystania mocy produkcyjnych zwiększył się zarówno w przypadku dużych firm, jak i małych i średnich. W przypadku tych drugich zaobserwowano wzrost z poziomu 59% w ubiegłym roku do 72% w roku bieżącym. Duże przedsiębiorstwa wykazują wykorzystanie mocy produkcyjnych na poziomie 75%, co oznacza wzrost o 14 punktów procentowych w stosunku do 2013 r. Biorąc pod uwagę specjalizację przedsiębiorstw, stopień wykorzystania mocy produkcyjnych w porównaniu do poprzedniego badania jest wyższy w obydwu segmentach rynku, a różnice między nimi nie są zbyt znaczące. Firmy budownictwa inżynieryjnego wskazują na znaczący wzrost (obecnie 71%) wykorzystania mocy produkcyjnych (w ubiegłym roku 52%). Przedsiębiorstwa budownictwa ogólnego podają, że wykorzystują swoje moce w 76% (w 2013 r. – 65%).

Wykorzystanie mocy produkcyjnych Porównanie krajów Grupy Wyszehradzkiej

8

Czechy (kwiecień 2014 r.)

Słowacja (czerwiec 2014 r.)

Węgry (czerwiec 2013 r.)

Polska (lipiec 2014 r.)

Górny kwartyl

90%

100%

100%

90%

Wartość średnia

78%

74%

70%

73%

Dolny kwartyl

70%

60%

50%

60%

www.ceec.eu

Wydłużył się średni okres, na który firmy mają zakontraktowane prace – do 8,2 miesięcy

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

W porównaniu z poprzednią edycją badania wydłużył się średni okres, na który polskie firmy budowlane mają zapewnioną pracę dzięki podpisanym umowom. Przedsiębiorstwa mają wynegocjowane i podpisane kontrakty średnio na okres 8,2 miesięcy naprzód (w ubiegłym roku – 6,7 miesięcy). Najdłuższy średni okres odnotowano w segmencie dużych przedsiębiorstw (10,2 miesięcy w porównaniu do 8,1 miesięcy w 2013 r.). Znacznie gorzej przedstawia się sytuacja w małych/średnich spółkach, gdzie wynegocjowane wstępnie umowy obejmują okres średnio 6,2 miesięcy (w ubiegłym roku – 5,9 miesięcy). Jeżeli chodzi o specjalizację firm, silniejszą poprawę odnotowano w segmencie budownictwa inżynieryjnego. W przypadku tych firm średni okres wydłużył się do 8,3 miesięcy (w ubiegłym roku – 6,1 miesięcy). Natomiast w segmencie budownictwa ogólnego okres, na który firmy mają zapewnioną umowami pracę, wydłużył się z 7,0 miesięcy w 2013 roku do 8,1 miesięcy w roku 2014.

Umowy zawarte naprzód (liczba miesięcy) 14 12

12

12

12

10

10 9

12 10

10

9

8

8

8

8

7

7

6 5 4 2

4

4

3

2

2

2

2012

2013

0 2009

03/2010

09/2010

2011

Dolny kwartyl

Górny kwartyl

Średnia

Liczba miesięcy, na które firmy budowlane mają zakontraktowane prace (średnia)

Porównanie krajów Grupy Wyszehradzkiej

Wzrosła liczba spółek mających więcej zamówień niż w roku poprzednim

2014

Czechy (kwiecień 2014 r.)

Słowacja (czerwiec 2014 r.)

Węgry (czerwiec 2013 r.)

Polska (lipiec 2014 r.)

Górny kwartyl

8

7

6

12

Wartość średnia

6,2

7,7

4,1

8,2

Dolny kwartyl

3

2

1

3

W porównaniu z badaniem z kwietnia 2013 r. znacznie wzrosła liczba firm, które mają więcej podpisanych umów niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Obecnie spółek takich jest 38% (w ubiegłym roku – 15%). Spadła liczba przedsiębiorstw mających mniej umów niż rok wcześniej (53% w ubiegłym roku, 32% obecnie). Blisko jedna trzecia respondentów (30%) zadeklarowała, że liczba podpisanych umów nie zmieniła się w porównaniu z rokiem poprzednim (w badaniu z 2013 r. – 32%). Jak pokazano w poniższej tabeli, sytuacja poprawiła się we wszystkich segmentach.

9

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

www.ceec.eu

Udział firm z mniejszą liczbą kontraktów w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego

Sytuacja poprawiła się we wszystkich segmentach

kwiecień 2013

lipiec 2014

Zmiana

Duże przedsiębiorstwa

48%

36%



Średnie/małe przedsiębiorstwa

56%

29%



Przedsiębiorstwa budownictwa ogólnego

50%

30%



Przedsiębiorstwa budownictwa inżynieryjnego

57%

35%



Liczba kontraktów w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego Czechy (kwiecień 2014 r.)

Słowacja (czerwiec 2014 r.)

Węgry (czerwiec 2013 r.)

Polska (lipiec 2014 r.)

Więcej

27%

33%

34%

38%

Tyle samo

44%

40%

33%

30%

Mniej

30%

27%

33%

32%

Porównanie krajów Grupy Wyszehradzkiej

10

www.ceec.eu

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

W ocenie zarządzających przedsiębiorstwami budowlanymi przetargi publiczne są obecnie najskuteczniejszą metodą pozyskiwania kontraktów. W przypadku 58% firm doszło do naruszenia zasad wewnętrznych (w zakresie zarządzania ryzykiem) w celu zdobycia nowych zamówień.

Przetargi są obecnie najskuteczniejszą metodą pozyskiwania kontraktów

Podobnie jak w badaniu z kwietnia 2013 r., dyrektorzy firm budowlanych uznają przetargi za najskuteczniejszą metodę pozyskiwania nowych zleceń. Średnia ocena skuteczności tej metody wynosi 7,2 punktów na 10 możliwych. Należy jednak wspomnieć, że ocena skuteczności przetargów w pozyskiwaniu umów lekko się pogorszyła w porównaniu z ubiegłym rokiem (7,4 punktów w kwietniu 2013 r.). Spadł też udział spółek wykorzystujących przetargi (obecnie 89%, w ubiegłym roku – 92%). Z drugiej strony znacząco zwiększyła się rola współpracy długofalowej – poprawiła się nie tylko ocena jej skuteczności (7,1 punktów obecnie; 6,3 punktów w ubiegłym roku), ale zwiększył się także odsetek firm wykorzystujących tę metodę (obecnie – 91%; rok temu - 78%). Wzrosła także postrzegana rola kontaktów osobistych (średnia ocena skuteczności tej metody wynosi 6,3 punktów). Kontakty osobiste są częstym sposobem pozyskiwania zleceń – zostały one wskazane przez 92% respondentów. Z odpowiedzi dyrektorów firm budowlanych wynika, że bezpośrednie zapytania ze strony klientów są najmniej użyteczną metodą pozyskiwania zleceń (5,5 punktów), aczkolwiek jest ona nadal dość często wykorzystywana (wskazało ją 94% dyrektorów firm budowlanych).

Sposoby pozyskiwania kontaktów - ocena skuteczności) 8

Dynamika w latach 2011–2014

7,3 7,0 6,9 7

7,4 7,2 7,1

6,8

6,4 6,3 5,9

6,3

6,0 5,7

6

5,5

5,5

4,9 5 2011

Sytuacja w poszczególnych segmentach

2012

2013

2014

Długoterminowa współpraca/umowy

Kontakty osobiste

Przetargi/ konkursy

Bezpośrednie zapytanie ze strony klientów

Duże przedsiębiorstwa budowlane uznają przetargi publiczne za najskuteczniejszą metodę pozyskiwania kontraktów (96% respondentów; 7,4 punktów). Średnie i małe firmy bazują na długofalowej współpracy i oceniają tę metodę jako najskuteczniejszą przy pozyskiwaniu kontraktów (7,2 punktów). Długofalowa współpraca jest oceniania jako najlepsza metoda również przez firmy budownictwa ogólnego (7,4 punktów). Z kolei firmy budownictwa inżynieryjnego najwyżej cenią przetargi publiczne (8,3 punktów; 98% respondentów).

11

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

Źródła informacji o zamówieniach

www.ceec.eu

W najnowszym badaniu zapytaliśmy dyrektorów firm budowlanych o główne źródła informacji o nowych zamówieniach i potencjalnych kontraktach. Respondentów poproszono o ocenę na skali od 0 do 10, gdzie 0 oznaczało najmniej istotne źródło informacji, a 10 oznaczało źródło o znaczeniu kluczowym. Kontakty osobiste zostały wskazane jako najważniejsze źródło informacji (wskazało je 91% respondentów; średnio uzyskało 6,4 punktów). Biuletyny zamówień publicznych otrzymały tę samą ocenę, aczkolwiek od nieco mniejszej grupy respondentów (wskazało na nie 84% respondentów). Metoda ta jest szczególnie chętnie wykorzystywana przez duże firmy oraz spółki z segmentu budownictwa inżynieryjnego. Małe/średnie firmy oraz przedsiębiorstwa specjalizujące się w budownictwie ogólnym preferują przede wszystkim kontakty osobiste. Za najmniej istotne źródło informacji uznano stowarzyszenia i izby branżowe.

Jakie źródła informacji o nowych zamówieniach wykorzystuje Państwa firma? 91

6,4

86

84

63 6,2

6,4

56

51

48

4,6 3,8

3,2

Kontakty osobiste

Internet

2,7

Konferencje, spotkania, prezentacje

% firm

Minimalna marża

Jedna piąta spółek jest gotowa zaakceptować ujemną marżę

Media i prasa

Stowarzyszenia i izby branżowe

Firmy sprzedające listy nowych zamówień

Biuletyny informacji publicznej

Znaczenie

Dyrektorzy firm budowlanych odpowiadali również na pytanie o minimalną marżę, którą są skłonni zaakceptować w standardowym kontrakcie. Minimalna marża wynosi średnio 7%, a w przypadku większości odpowiedzi wartość ta nie przekroczyła 10%. Ponad jedna czwarta przedsiębiorstw (27%) podała, że minimalna marża jest niższa w porównaniu z ubiegłym rokiem, zaś około 16% spółek wskazało na jej wzrost. Odpowiedzi w poszczególnych segmentach nie różniły się znacząco. Od czasu ostatniego badania zmniejszył się udział firm gotowych zaakceptować nową umowę o zerowej lub ujemnej marży (obecnie 19%; w ubiegłym roku – 32%). Procent ten jest wyższy w przypadku dużych spółek (20%) oraz tych, które specjalizują się w budownictwie inżynieryjnym (25%). Przedsiębiorstwa budownictwa ogólnego najmniej chętnie zgodziłyby się na umowę z zerową lub ujemną marżą.

Czy obecnie, w celu zyskania kontraktu, są Państwo w stanie zaakceptować również kontrakt z zerową lub nawet z ujemną marżą?

Tak 19%

12 Nie 81%

www.ceec.eu

Do naruszenia zasad wewnętrznych w celu uzyskania nowego kontraktu przyznaje się 42% spółek

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

Udział firm naruszających swoje wewnętrzne zasady w zakresie zarządzania ryzykiem w celu uzyskania nowego kontraktu obecnie wynosi 42% (58% w roku 2013). Większość z nich postępuje tak rzadko lub w wyjątkowych wypadkach. Tendencja do naruszania zasad wewnętrznych jest bardziej typowa dla firm budownictwa inżynieryjnego, aczkolwiek różnice między segmentami nie są zbyt znaczące.

Czy Państwa firma przekroczyła kiedyś wewnętrzne wytyczne dotyczące zarządzania ryzykiem, aby zyskać kontrakt?  Nigdy  Wyjątkowo  Rzadko

58

 Często

22 14 6

Dyrektorzy polskich spółek budowlanych zostali również zapytani o to, czy możliwe jest uzyskanie kontraktu budowlanego bez płacenia łapówek. Spośród respondentów 12% stwierdziło, że uzyskanie kontraktu finansowanego z budżetu państwa bez zapłacenia łapówki nie jest możliwe. Większym pesymizmem wykazują się szczególnie spółki małe/ średnie oraz spółki wyspecjalizowane w budownictwie ogólnym.

Czy Państwa zdaniem możliwe jest uzyskanie kontraktu publicznego bez płacenia łapówek? Co dziesiąta spółka wskazuje na niemożność uzyskania kontraktu publicznego bez płacenia łapówek

49%

35%

9% 3% Zdecydowanie tak

Raczej tak

Raczej nie

Zdecydowanie nie

4%

Brak odpowiedzi

Dyrektorzy spółek budowlanych (bez względu na wielkość firmy oraz/lub specjalizację) za największy problem i ograniczenie w przetargach publicznych uznają przyjmowanie ceny ofertowej za główne kryterium rozstrzygania przetargów. Potwierdza to 95% wszystkich respondentów ze wszystkich segmentów. Średnia ocena tego ograniczenia wynosi 9,0 punktów w skali 0-10, gdzie 10 oznacza kluczowe ograniczenie. Na kolejnych miejscach uplasowały się przewlekłe procedury (93% wskazań; 6,3 pkt.), mała liczba publicznych kontraktów (85% wskazań, 5,9 pkt.) oraz długotrwałe procedury odwoławcze (83% wskazań; 6,2 pkt.). Niska przejrzystość i korupcja oraz presja mediów na podmioty zamawiające to czynniki, które są postrzegane przez firmy jako stosunkowo najmniejsze problemy w przetargach publicznych.

13

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

www.ceec.eu

Jakie są główne problemy związane z zamówieniami publicznymi? Główne problemy związanie z zamówieniami publicznymi

93 85

95 9,0

84

79

5,9

83 76

6,3

6,2 5,5 4,8

Mała liczba publicznych kontraktów

Przewlekłe procedury przetargów publicznych

Przyjmowanie ceny ofertowej za główne kryterium rozstrzygania przetargów

4,5

Presja mediów na podmioty zamawiające

Niskie kwalifkacje pracowników zajmujących się przetargami publicznymi

% firm

Czynniki ograniczające stabilność firmy

Niska przejrzystość i wysoki poziom korupcji

Długie procedury odwoławcze

Znaczenie

Aż 91% dyrektorów przedsiębiorstw budowlanych postrzega niskie ceny w przetargach publicznych jako główny czynnik ograniczający stabilność ekonomiczną ich firm (średnio 7,8 punktów na 10). Na to ograniczenie zgodnie wskazały firmy ze wszystkich segmentów. Straty z poprzednich zamówień zostały uznane za najmniej dotkliwy problem (4,6 pkt.).

Jakie czynniki ograniczają stabilność ekonomiczną Państwa firmy? 91

86

90

94 84

87

7,8

71 6,8

7,1

7,1

76 6,8

6,5 5,8 4,6

Niskie ceny w zamówieniach publicznych

Niskie ceny w zamówieniach prywatnych

Opóźnione płatności ze strony inwestorów % firm

Działania firm w przypadku pogarszającej się sytuacji finansowej

14

Opóźnione płatności ze strony wykonwaców generalnych

Brak zamówień

Problemy z płynnością finansową

Znaczenie

Straty z poprzednich zamówień

Niestabilność prawa oraz zła rządowa strategia dla sektora budowlanego

Inną kwestią poruszoną w aktualnej edycji badania były działania, które polskie przedsiębiorstwa budowlane podejmują w przypadku pogarszającej się sytuacji finansowej spowodowanej opóźnieniami w płatnościach od kontrahentów. Z odpowiedzi respondentów wynika, że najczęściej firmy starają się poradzić sobie z taką sytuacją polegając na wewnętrznych zasobach (89% wskazań; 7,5 punktów z 10), zaciągając kredyty bankowe (83% wskazań; 7,4 pkt.), a także opóźniając płatności dla podwykonawców i dostawców (73% wskazań; 5,5 pkt.). Opóźniona lub częściowa wypłata wynagrodzeń czy też zawarcie ubezpieczenia od niewypłacalności to działania znacznie rzadziej podejmowane przez przedsiębiorstwa budowlane.

www.ceec.eu

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

Jakie działania podejmuje Państwa firma, aby poradzić sobie z pogarszającą się sytuacją finansową spowodowaną opóźnieniami w płatnościach od kontrahentów? 89 73

83

7,5

7,4

42 5,5

45

5,4

Opóźnianie płatności dla podwykonwaców i dostawców

4,9

Opóźnione lub tylko częściowe wypłaty wynagrodzeń

Poleganie na wewnętrznych zasobach (kapitał itp.)

% firm

Zaległe (nieuregulowane) faktury

Bankructwa przedsiębiorstw budowlanych w 2014 r.

Kredyty bankowe

Ubezpieczenia od niewypłacalności

Znaczenie

Z badania wynika, że zaległe faktury stanowią średnio ok. 16% wszystkich wystawionych faktur. Nie ma istotnych różnic w odpowiedziach między poszczególnymi segmentami, aczkolwiek należy wspomnieć, że rozrzut odpowiedzi w całym sektorze jest duży – udziały niezapłaconych w terminie faktur wskazane przez respondentów sięgają od 0% do 99%. Ponad jedna trzecia respondentów (35%) przewiduje wzrost liczby restrukturyzacji i bankructw przedsiębiorstw budowlanych. Jedna piąta spośród nich (20%) przewiduje spadek w tym zakresie, a mniej więcej połowa (45%) prognozuje, że obecna sytuacja się nie zmieni. Nie odnotowano znaczących różnic w odpowiedziach respondentów z poszczególnych segmentów.

Porównanie krajów Grupy Wyszehradzkiej Czechy (kwiecień 2014 r.)

Słowacja (czerwiec 2014 r.)

Polska (lipiec 2014 r.)

Kontakty osobiste 7,2 / 97

Kontakty osobiste 8,2 / 99

Przetargi 7,2 / 89

Wymagana minimalna marża (średnia)

7%

12%

7%

Gotowość do zaakceptowania kontraktu o zerowej lub ujemnej marży zysku (odsetek odpowiedzi TAK)

38%

22%

19%

Naruszenie zasad zarządzania ryzykiem (odsetek odpowiedzi NIGDY)

48%

50%

58%

Zetknięcie się z żądaniem łapówki (odsetek odpowiedzi NIE)

71%

65%

96%

Najskuteczniejsze metody pozyskiwania nowych kontraktów (ocena w punktach / jako odsetek firm)

15

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

www.ceec.eu

Kluczowe czynniki zmniejszające stabilność ekonomiczną spółki (ocena w punktach / odsetek firm)

16

Niestabilne prawo i zła strategia rządowa dla sektora budowlanego 7,4 / 98

Zaległe faktury inwestorów 7,9 / 94

Niskie ceny w przetargach (zamówieniach) publicznych 7,8 / 91

Zaległe faktury (jako odsetek wszystkich wystawionych faktur)

26%

27%

16%

Bankructwo firm budowlanych w 2014 r. (odsetek firm przewidujących WZROST)

50%

52%

35%

www.ceec.eu

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

Kontakt:

The Central and Eastern European Construction (CEEC) Research CEEC Research jest największą firm specjalizującą się w badaniach sektora budowlanego krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Firma została założona w 2005 roku i od tego momentu udostępnia nieodpłatne analizy sektora budowlanego w 10 krajach. Wszystkie raporty przygotowywane są wyłącznie na podstawie danych zebranych podczas wywiadów przeprowadzanych z kluczowymi przedstawicielami dużych, średnich i małych przedsiębiorstw budowlanych. Niezależnie od regularnych i nieodpłatnych analiz sektora budowlanego, CEEC Research oferuje również usługi w zakresie specjalistycznych projektów badawczych dostosowanych do potrzeb i wymagań indywidualnego klienta. Jiří Vacek Prezes CEEC Research Tel.: +420 774 325 111 E-mail: [email protected] E-mail: [email protected] Url: www.CEEC.eu

KPMG w Polsce KPMG to międzynarodowa sieć firm świadczących usługi z zakresu audytu, doradztwa podatkowego i doradztwa gospodarczego. KPMG zatrudnia ponad 155 000 pracowników w 155 krajach. W Polsce KPMG działa od 1990 roku. Obecnie zatrudnia ponad 1 200 osób w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu, Gdańsku, Katowicach i Łodzi. KPMG posiada odrębny zespół specjalistów zajmujących się świadczeniem usług dla klientów z branży budowlanej i nieruchomości w zakresie podatków, księgowości, audytu, doradztwa finansowego, gospodarczego i prawnego. Wśród naszych klientów znajdują się najwięksi gracze na rynku nieruchomości: deweloperzy, firmy wynajmujące obiekty budowlane, firmy świadczące usługi budowlane oraz producenci materiałów budowlanych. Steven Baxted Szef zespołu doradztwa dla sektora budownictwa i nieruchomości Ul. Chłodna 51 00-867 Warszawa Tel.: +48 22 528 1100 www.kpmg.pl

17

Budownictwo w Polsce Edycja 2014

www.ceec.eu

Norstat to wiodąca na obszarze Europy północnej agencja badawcza świadcząca usługi z zakresu zbierania danych i usług fieldworkowych. Firma obejmuje swoją działalnością rynek krajów skandynawskich, bałtyckich oraz rynek polski. Posiada 14 biur w regionie i jest obecna w Norwegii, Szwecji, Danii, Finlandii, Łotwie, Litwie, Estonii oraz w Polsce. Norstat oferuje realizacje badań wykorzystując wszystkie techniki badawcze tj. CATI , CAWI , PAPI , CAPI. Norstat przeprowadza rocznie średnio 2,5 mln wywiadów zarówno B2B, jak i B2C. Norstat posiada największy Access Panel w regionie, obecnie Panel Norstat liczy ponad 360 tysięcy panelistów. Firma Norstat powstała w 1997 roku, na rynku polskim Norstat działa od 2008 roku. Obecnie zatrudnia 125 pracowników i współpracuje z ponad 1500 ankieterami. W 2009 roku dochód firmy wyniósł 220 mln koron norweskich (około 26,9 mln euro). Mariusz Mroczek Członek Zarządu, Dyrektor Zarządzający Norstat Polska Sp. z o.o. Polna 3a/27 00-622 Warszawa Tel.: +48 22 244 13 45 Fax: +48 22 244 13 47 E-mail: [email protected] E-mail: [email protected] www.norstat.pl

18

Informacje zawarte w niniejszej publikacji mają charakter ogólny i nie odnoszą się do sytuacji konkretnej firmy. Ze względu na szybkość zmian zachodzących w polskim prawodawstwie i gospodarce prosimy o upewnienie się w dniu zapoznania się z niniejszą publikacją, czy informacje w niej zawarte są wciąż aktualne. Przed podjęciem konkretnych decyzji proponujemy skonsultowanie ich z naszymi doradcami. © CEEC Research