ZWIĄZEK SYBIRAKÓW ZARZĄD GŁÓWNY

Komunikat 5/106

Z okazji Świąt Bożego Narodzenia i Nowego 2011 Roku Sybirakom i ich Rodzinom z serca płynące życzenia Bożego Błogosławieństwa, Zdrowia i wszelkiej pomyślności składa Prezydium Zarządu Głównego Związku Sybiraków Redakcja

Warszawa, grudzień 2010

srodek.indd 1

2010-11-25 20:45:52

Szanowni P. T. Prezesi Oddziałów i Kół Prosimy o zaznajamianie z treścią Komunikatu. wszystkich członków Zarządu i Związku

REDAKCJA Irena Tańska, Iwona Biedulska Copyright © by Związek Sybiraków Zarząd Główny 2010 e-mail: [email protected]

ISSN 1508-0676

Wydawnictwo Comandor 02-760 Warszawa, ul. Kaspijska 1/29 Biuro Handlowe: 00-060 Warszawa, ul. Królewska 27 tel./fax: 0-22 827-51-71

Skład komputerowy – Mirosława Sadowska Łamanie komputerowe – Daniela Bartkiewicz

Związek Sybiraków Zarząd Główny 00-048 Warszawa, ul. Mazowiecka 12/III p., . tel./fax. 022 827-93-71 Konto bankowe PKO BP SA I O/Warszawie Nr 85 1020 1013 0000 0502 0149 8617

srodek.indd 2

2010-11-25 20:45:52

Sprawy organizacyjne

Z prac Komisji ds. Współpracy . z Zagranicą Zakres moich obowiązków wyznaczonych przez Prezydium Zarządu Głównego Związku Sybiraków dotyczy współpracy i kontaktów z Sybirakami rozproszonymi po świecie, poza krajami dawnego Związku Radzieckiego. Naukową działalność związaną z upamiętnieniem polskich zesłańców podjął Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie oraz Małopolski Urząd Wojewódzki. Pracownikiem naukowym Uniwersytetu jest dr Hubert Chudzio, z którym nawiązałam kontakt. Jego projekt związany z utworzeniem „Centrum dokumentacji zsyłek, wypędzeń i przesiedleń Polaków” jest cenną inicjatywą zasługującą na pomoc i poparcie. Realizacja tego projektu stanowi rękojmię tego, że ważny fragment naszej historii nie ulegnie zapomnieniu. Zainteresowanie sybirakami rozproszonymi po świecie jest dowodem, że Ojczyzna o nich pamięta! Studenci z Koła Naukowego Historyków Uniwersytetu Pedagogicznego poprzez wywiady z ludźmi, którzy przeżyli represje stalinowskie w łagrach i na zsyłkach, odkrywają „etos sybiracki”, a więc męczeństwo deportowanych, ich patriotyzm, wierność ideałom wolności i niepodległości. Dzięki badawczym i popularyzatorskim inicjatywom dr. H. Chudzio losy zesłańców wzbogacą pakiet edukacyjny przyszłych nauczycieli. W planie są wywiady studentów z Sybirakami w polskich skupiskach w RPA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Australii i Nowej Zelandii. Realizacja tego projektu obliczona jest na lata 2010–2013. Następnym etapem będzie spisanie i opublikowanie wspomnień. Konferencja naukowa Instytutu Historii i Studenckiego Koła Naukowego Historyków zatytułowana „Z mrozów Syberii pod słońce Afryki. 70-lecie pierwszych zsyłek Polaków na Syberię” ukazał wielką popularność i zainteresowanie tematem, a także potrzebę jego kontynuowania. W konferencji – w marcu 2010 r. – uczestniczyli przedstawiciele władz, sybiracy z kraju i z zagranicy, media. Konferencję poprzedziła wystawa „Pamiętamy polskie cmentarze w Tanzanii i Ugandzie. Od kilku miesięcy trwają prace Uniwersytetu Pedagogicznego i Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego nad powołaniem „Centrum dokumentacji

srodek.indd 3

2010-11-25 20:45:52



KOMUNIKAT 5/106

zsyłek, wypędzeń, przesiedleń”. Projekt ten w obecności wojewody został przedstawiony Andrzejowi Kunertowi – dyrektorowi Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Utworzony w przyszłości Instytut Badawczy i muzeum pozwoli studentom na prezentowanie młodzieży szkolnej wiedzy związanej z tym zagadnieniem. Projekty dr. Huberta Chudzio zasługują na akceptację i uznanie naszego środowiska więc uznałam, że pożyteczna byłaby koordynacja tych działań z osobami zajmującymi się podobną problematyką. Zaproponowałam nawiązanie współpracy z prof. Kuklo – dyr. Oddziału IPN w Białymstoku i Sadowskim – dyr. Muzeum Wojska Polskiego w Białymstoku. W lipcu – w naszej nowej siedzibie Katowickiego Oddziału Z.S. – gościłam sybiraków z Australii – p.p. W. i St. Harasymowów. Uzyskałam wiele wiadomości o naszych rodakach na dalekim kontynencie. Pan Stanisław Harasymow jest sekretarzem Związku Sybiraków w Zachodniej Australii, a jego małżonka p. Wanda redaguje „Biuletyn Koła Sybiraków w Australii Zachodniej”, z którego zaczerpnęłam wiele interesujących informacji. Z zainteresowaniem czytałam o wspólnie obchodzonych uroczystościach, o odnawianych znakach pamięci, o wspólnych wycieczkach krajoznawczych, świętach Matki, Ojca itd. Integracja środowiska Sybiraków na obczyźnie, częste przyjazdy do Polski są dowodem silnych więzi uczuciowych z Ojczyzną. Wyrazem tego jest wymierne wsparcie finansowe na budowę Golgoty Wschodu na Jasnej Górze w Częstochowie ze strony australijskich sybiraków. Danuta Sedlak Wrzesień 2010

BadaniA lekarskie . w Collegium Medicum . Uniwersytetu Jagiellońskiego Informacja o badaniu lekarskim w Zakładzie Psychoterapii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie – opinia badania lekarskiego jest bardzo pomocna przy badaniu przez lekarza orzecznika ZUS w sprawie ustalenia niezdolności do pracy w związku z deportacją do ZSRR w okresie 1940–1956.

srodek.indd 4

2010-11-25 20:45:52



SPRAWY ORGANIZACYJNE

Informacja Szanowny Panie, W nawiązaniu do korespondencji listownej informujemy, iż wydanie rzeczonej opinii możliwe jest po przeprowadzeniu badania lekarskiego oraz psychologicznego. Badanie odbywa się w Pracowni Psychopatologii Społecznej CM UJ, ul. Kopernika 21 w Krakowie po wcześniejszym telefonicznym uzgodnieniu terminu, w godzinach od 8.30 do 14.00. Obejmuje rozmowę z lekarzem psychiatrą, psychologiem oraz lekarzem internistą. Wszystkie potrzebne do wydania opinii badania przeprowadzane są w czasie jednej wizyty. W celu uzyskania wyczerpujących informacji niezbędnych do sporządzenia opinii prosimy o przygotowanie pisemnego życiorysu. Ponadto wymagane jest przedłożenie legitymacji kombatanckiej oraz dowodu osobistego. Prosimy zatem, aby w dniu badania mieć przy sobie oryginał oraz kserokopię: a) dowodu osobistego, b) legitymacji kombatanckiej, c) życiorysu. Ponadto pomocne będzie przedłożenie dokumentacji dotychczasowego leczenia. W celu ustalenia terminu badania prosimy o kontakt telefoniczny: lek. Michał Mielimąka nr tel. 12633-12-03 lub 695-198-913 Ewentualną korespondencję listowną proszę kierować na adres: lek. Michał Mielimąka Zakład Psychoterapii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie ul. Lenartowicza 14 31-138 Kraków Z wyrazami szacunku lek. Michał Mielimąka 2293755 980631610 tel. 695 198 913

srodek.indd 5

2010-11-25 20:45:52



KOMUNIKAT 5/106

Tabliczki na Ścianie Pamięci Na prośbę wielu zainteresowanych drukuję Ankietę, która zawiera dane osoby, które należy podać, by tabliczka została umieszczona na Ścianie Pamięci w Białymstoku przy Pomniku Grobie Nieznanego Sybiraka

srodek.indd 6

2010-11-25 20:45:52

SPRAWY ORGANIZACYJNE



PROPOZYCJE

ZGŁOSZENIE

srodek.indd 7

2010-11-25 20:45:52



KOMUNIKAT 5/106

Pisali o nas Biuletyn Miejski wydawany przez Urząd Miejski w Białymstoku w nr z dn. 22 października 2010 r. zamieścił obszerny reportaż z przebiegu X Międzynarodowego Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru. Reportaż bogato ilustrowany kolorowymi fotografiami przedstawia ważniejsze fragmenty uroczystości odsłonięcia tablicy pamiątkowych prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego, Ryszarda Reiffa, Edwarda Duchnowskiego i Jana Fenca przez Karolinę Kaczorowską. Miesięcznik Archidiecezji Białostockiej Drogi Miłosierdzia drukuje relacje z obchodów Dnia Sybiraka we wsi Jaworówka koło Dobrzyniewa i Nowe Piekuty. We wsi Jaworówka 12 września odbyła się msza św. za zesłańców na Syberię, mieszkańców tej wioski. Pierwsi zesłańcy byli to uczestnicy powstania styczniowego. Generał-gubernator Murawjow by ukarać powstańców wydał rozkaz, wieś „spalić i miejsce gdzie stała zaorać, a mieszkańców odstawić do Białegostoku aż do dalszego rozporządzenia”. Dnia 18 VIII 1863 r. pułkownik Zoge von Nateuffel z Białegostoku z wojskiem (trzy roty piechoty i 200 kozaków) wyruszył do Jaworówki. Rankiem otoczono wieś, pułkownik ogłosił rozporządzenie Murawjowa i nakazał mieszkańcom wynosić swoje mienie poza wieś. W międzyczasie spędzono ludność z sąsiednich wsi, aby była świadkiem tego, co się stanie. „Następnie podpalono domostwa. Wszystkich mieszkańców Jaworówki, nie wyłączając kobiet, starców i dzieci, otoczonych kozakami popędzono do Białegostoku; inwentarz żywy i martwy zwieziono także do miasta i sprzedano z licytacji publicznej. (…) Mieszkańców Jaworówki zesłano na granicę Turkiestanu, grunta ich rozdano burłakom z guberni pskowskiej, którzy jednakże po paroletnim tu pobycie sprzedali swe nadziały i powrócili w swoje strony”. Przed spaleniem i wywózką w Jaworówce mieszkało 198 osób. Z tej pacyfikacji uratowały się trzy rodziny. Przywiezieni zaś mieszkańcy z głębi Rosji nie wszyscy wyjechali. Z czasem przeszli na katolicyzm. Obecni mieszkańcy wsi Jaworówka pamiętają o niedoli swoich rodaków, którzy nad rzeką Jenisiej założyli osadę o nazwie Jaworówka. Wieś tę później zalano budując jakieś spiętrzenie wody na rzece, a mieszkańców przesiedlono do Krasnojarska. Pod koniec XX wieku, dzięki staraniom państwa Edwarda i Reginy Popławskich, zbudowano w Jaworówce pomnik upamiętniający spalenie i wy-

srodek.indd 8

2010-11-25 20:45:52

PISALI O NAS



wózkę mieszkańców na Sybir. Na obelisku tym umieszczono znaleziony po spalonej wsi żeliwny krzyż. W latach 80. minionego wieku, dzięki inicjatywie Klubu Inteligencji Katolickiej z Białegostoku, we wrześniu każdego roku rozpoczęto odprawiać w Jaworówce msze św. za wywiezionych na Syberię. Po zbudowaniu pomnika msze są odprawiane w ogrodzie obok niego. Tegoroczna msza zgromadziła nie tylko mieszkańców Jaworówki, ale i okolicznych wsi, a także z Białegostoku. W tym roku na zaproszenie proboszcza parafii Dobrzyniewo, ks. Andrzeja Horaczego, miałem zaszczyt sprawować Eucharystię i wygłosić kazanie. Byłem szczerze wzruszony żywą pamięcią o tych wydarzeniach sprzed lat, piękną oprawą tych uroczystości, obecnością pocztów sztandarowych i harcerzy. W Nowych Piekutach – wsi na Podlasiu odbyła się uroczystość nadania imienia Sybiraków miejscowemu gimnazjum. W dniu 18 września w Nowych Piekutach miało miejsce nadanie miejscowemu gimnazjum imienia Sybiraków. Uroczystość rozpoczęła się w kościele, gdzie mszę św. odprawił i kazanie wygłosił biskup łomżyński Stanisław Stefanek. Następnie wszyscy przeszli przed budynek szkoły, gdzie odbyła się uroczystość nadania Gimnazjum imienia Sybiraków. Uczestnicy ze wzruszeniem przeżywali pięknie zorganizowaną i mającą bogatą oprawę ceremonię nadania szkole imienia Sybiraków, wręczenia uczniom sztandaru Gimnazjum i odsłonięcia tablicy na gmachu Gimnazjum. Uroczystościom tym przewodniczyła dyrektor Gimnazjum Danuta Wyszyńska i wójt gminy Marek Kaczyński. Przy Zespole Szkół w Nowych Piekutach działa Klub Wnuka Sybiraka, założony przez nauczyciela historii Jana Pogorzelskiego, który opracował książkę Piętno zesłania. Opowieść o Sybirakach z gminy Nowe Piekuty, którą w 2009 r. wydała gmina Nowe Piekuty. Jest to bardzo wartościowa pozycja, opracowana na podstawie wywiadów i relacji sybiraków. Z gminy Nowe Piekuty w czerwcu 1941 r. wywieziono około 130 osób, z nich 32 zmarły na wygnaniu. Około 100 wróciło w rodzinne strony w latach 1945–1946. A byli też wywiezieni w 1940 r. Należy się szczere uznanie autorowi książki za uratowanie dla potomnych tej tragicznej historii.

ks. prof. dr Tadeusz Krahel

srodek.indd 9

2010-11-25 20:45:52

10

KOMUNIKAT 5/106

… ZBIerZ W Sercu SWOIM cAłą MOc, By PAMIęć O NIcH NIe OdeSZłA W NOc… Do godnego uczczenia 71. rocznicy sowieckiej agresji na Polskę oraz Dnia Sybiraka gdyńscy sybiracy przygotowywali się od kilku tygodni. Wydział Edukacji Urzędu Miasta Gdyni rozesłał zaproszenia do wszystkich szkół. Szczególnie zależało nam na uczestnictwie młodzieży w uroczystości. W „Ratuszu” dwukrotnie ukazały się zaproszenia skierowane do mieszkańców o udział w uroczystości. Dzień Sybiraka, tradycyjnie rozpoczęliśmy w dniu 17 września krótką uroczystością w Gdańsku pod „Pietą” na cmentarzu łostowickim. Na dalszą część uroczystości sybiracy kilkoma autokarami udali się do Centrum Edukacji i Promocji Regionu w Szymbarku. Uroczystość rozpoczęła się mszą św. celebrowaną przez ks. bpa Cyrila Klimowicza, katolickiego ordynariusza diecezji syberyjskiej w Irkucku. Wśród licznych atrakcji przygotowanych przez gospodarza Ośrodka Daniela Czapiewskiego, głęboko zapadł w naszej pamięci spektakl teatralny

Przemawia Stanisław Sikorski Sekretarz Generalny Zarządu Głównego Związku Sybiraków

srodek.indd 10

2010-11-25 20:45:53

PISALI O NAS

11

Kompania Reprezentacyjna Marynarki Wojennej w czasie uroczystości

pt. „Serca moc” w wykonaniu aktorów scen warszawskich: Ewy Kani, Anny Dijuk, Marzanny Graff i Aleksandra Mikołajczaka. Były to wzruszające wspomnienia spotkanych po latach sierot, które do Polski wróciły z sierocińcem. Sceny były przeplatane melodiami z repertuaru Hanki Ordonówny. Niejednemu łza zakręciła się w oku na samo wspomnienie tych tragicznych lat. W uroczystości uczestniczyła liczna grupa młodzieży. W dniu 19 września 2010 r. w Gdyni odbyła się druga część uroczystości, która rozpoczęła się mszą św. w kościele NMP, którą celebrował ks. prałat Edmund Wierzbowski. Po mszy, w takt melodii wykonywanej przez orkiestrę Marynarki Wojennej zebrani udali się ulicami Gdyni pod pomnik W Hołdzie Zesłańcom Sybiru, gdzie odbyła się dalsza część uroczystości. Zgodnie z ceremoniałem wojskowym, po odegraniu hymnu państwowego dowódca Marynarki wojennej admirał floty Tomasz Mathea przyjął meldunek od dowódcy kompanii honorowej MW o gotowości do rozpoczęcia uroczystości. Po przywitaniu uczestników uroczystości, głos zabrał Aleksander Ryziński, prezes Gdyńskiego Koła Związku Sybiraków, który w krótkich słowach, na swoim przykładzie przypomniał losy Polaków na zesłaniu.

srodek.indd 11

2010-11-25 20:45:54

12

KOMUNIKAT 5/106

Min. Jan S. Ciechanowski wręcza medal „Pro Memoria” senator RP Dorocie Arciszewskiej-Mielewczyk

Przemarsz uczestników uroczystości pod pomnik „W Hołdzie Zesłańcom Sybiru”

srodek.indd 12

2010-11-25 20:45:55

PISALI O NAS

13

Następnie głos zabrali goście honorowi: min. Jan Stanisław Ciechanowski, kierownik, Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Stanisław Sikorski Sekretarz Generalny Zarządu Głównego Związku Sybiraków, Stanisław Szwabski, przewodniczący Rady Miasta Gdyni. Mówcy w swoich wystąpieniach dziękowali za możliwość uczestniczenia w tak doniosłej uroczystości oraz podkreślali jak ważne jest, aby pamięć o tragedii narodu polskiego była przekazywana młodemu pokoleniu, a takie uroczystości temu służą. Hymn Sybiraka pięknie odśpiewał zespół młodzieży z IX Liceum im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Gdyni, a następnie przedstawił montaż patriotyczno-poetycki, który wzbudził uznanie uczestników uroczystości. Od 2005 r. młodzież tego Liceum objęła opiekę nad naszym pomnikiem. Tradycyjnie pod pomnikiem wręczane są odznaczenia, o które występuje Zarząd Gdyńskiego Koła Związku Sybiraków. Medalem „Pro Memoria” odznaczeni zostali: Senator RP Dorota Arciszewska-Mielewczyk, Włodzimierz Grzechnik naczelnik Wydziału Kultury Urzędu m. Gdyni, Jan Okulicz, Melania Szyller, Waldemar Świto. Srebrnym Medalem Pamięci Narodowej odznaczeni zostali: Alicja Łazarska, Irena Olejnik, Halina Rodziewicz, Alfred Szczepiński. Osiem osób zostało odznaczonych „Odznaką Honorową Sybiraka”, a wśród nich Andrzej Gogola dyrektor Zespołu Szkół nr 13 w Gdyni. Odznaczenia wręczali: min. Jan Ciechanowski, Stanisław Sikorski, Jan Marszałkowicz wiceprezes Zarządu Oddziału Wojewódzkiego w Gdańsku. Po apelu pamięci i salwie honorowej delegacje złożyły kwiaty tym, którzy na zawsze pozostali na „nieludzkiej ziemi”. W naszej uroczystości wzięły udział delegacje i poczty sztandarowe wszystkich kół naszego województwa. Chciałbym serdecznie podziękować tym wszystkim, którzy przyczynili się do tego, aby nasza uroczystość była udana, szczególnie naszym honorowym gościom, którzy swoją obecnością podnieśli rangę spotkania.

Aleksander Ryziński

srodek.indd 13

2010-11-25 20:45:55

14

KOMUNIKAT 5/106

Uroczystości i spotkania

Uroczystość w Oddziale . Jeleniogórskim Związku Sybiraków – . 17 września 2010 r. Uroczystość rozpoczęła się mszą św. w kościele Garnizonowym w Jeleniej Górze, którą odprawił ks. płk Andrzej Bokej. W uroczystości uczestniczyło 10 sztandarów sybirackich i 3 szkolne. Po mszy złożono kwiaty i zapalono znicze pod pomnikami i Dębem Katyńskim. Na nasze święto przybyli zaproszeni goście: prezydent Jeleniej Góry prof. Marek Obrębalski, trzech posłów, senator oraz dyrekcje szkół związane imieniem z sybirakami. Wśród licznego grona sybiraków należy wyróżnić p. Irenę Pop – odznaczoną w tym dniu Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz 10 osób – dekorowanych Krzyżem Zesłańców Sybiru. Po odznaczeniach wystąpił i przemówił prezydent miasta, który życzył sybirakom wszelkiej pomyślności. Prezes Oddziału Bożena Dudzińska w swoim wystąpieniu przyblizyła historię zsyłek, przypomniała o martyrologii katyńskiej oraz traktowaniu nas sybiraków w czasach PRL-u. Przekazała też swoje uwagi z X Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru w Białymstoku oraz podziękowała miejscowym władzom za wspieranie działalności Związku. „Dzisiaj pragnę podziękować panu prezydentowi Jeleniej Góry za wspieranie naszej działalności i pomoc w załatwianiu trudnych spraw, za to, że nie lekceważy naszego zaproszenia. Dziękuję również naszym parlamentarzystom, którzy uczestniczą w naszych spotkaniach. Dziękuję księżom, przedstawicielom kościoła i wszystkim naszym przyjaciołom za pomoc w prowadzeniu Kół i Oddziałów na terenie ziemi jeleniogórskiej. Szczególnie pragnę podziękować za pomoc w działalności szkołom związanym z naszym oddziałem: dyrektor Szkoły im. Zesłańców Sybiru w Szarocinie, Szkoły im. Sybiraków w Jerzmankach, Szkole im. Żołnierzy Sybiru w Lubawce oraz Gimnazjum nr 1 w Jeleniej Górze. Minutą ciszy uczczono pamięć ofiar katastrofy smoleńskiej, a wśród nich Edwarda Duchnowskiego.

srodek.indd 14

2010-11-25 20:45:55

UROCZYSTOŚCI I SPOTKANIA

15

Składanie kwiatów pod Pomnikiem Zwycięstwa przy Kościele Garnizonowym w Jeleniej Górze. Kwiaty składają: prezes Oddziału B. Dudzińska, komendant powiatu Z. Ciosmak, wiceprezes Oddziału I. Pop

Poczty sztandarowe na uroczystości

srodek.indd 15

2010-11-25 20:45:56

16

KOMUNIKAT 5/106

Dekoracja p. Ireny Pop Srebrnym Krzyżem Zasługi. Ceremonii dokonuje prezydent Jeleniej Góry M. Obrębski i B. Dudzińska

Młodzież szkolna Gimnazjum nr 1 z Jeleniej Góry oraz chór sybiraczek przedstawiły wspaniały spektakl – listy z Syberii oraz pieśni sybirackie. Prezes Koła w Bogatyni Zofia Kulikowska podziękowała prezes Bożenie Dudzińskiej i Zarządowi Oddziału za udzielenie pomocy finansowej i moralnej dla powodzian. Spotkanie zakończono skromnym poczęstunkiem w restauracji „Europa”. W spotkaniu w „Europie” uczestniczyło ponad 100 osób. We mszy uczestniczyło około 300 osób.

Bożena dudzińska

srodek.indd 16

2010-11-25 20:45:57

UROCZYSTOŚCI I SPOTKANIA

1

WrZeSIeń 2010 rOKu W PułAWSKIM OddZIAle ZWIąZKu SyBIrAKóW Wrzesień w najnowszej historii Polski jest miesiącem szczególnym ze względu na tragiczne wydarzenia roku 1939 i następstwa w kolejnych latach, o czym wiemy z lekcji historii, od dziadków i rodziców. Puławski Oddział uczestniczył w szeregu spotkań, bądź je organizował. W dniu 5 września na zaproszenie burmistrza Dęblina, gdzie mieszka jeszcze jedenaścioro sybiraków, gdzie znajduje się obelisk poświęcony „Wiecznej Pamięci Zesłańcom Sybiru” delegacja wraz ze sztandarem uczestniczyła w uroczystościach poświęconych żołnierzom 15. Pułku Piechoty Wilków, żołnierzom Armii Krajowej i zesłańcom Sybiru. W dniu 10 września 16-osobowa delegacja uczestniczyła w X Międzynarodowym Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru w Białymstoku. Uroczystości jak każdego roku rozpoczęły się przed pomnikiem katyńskim, kolumna setek pocztów sztandarowych i tysięcy uczestników sybiraków z kraju i zagranicy, w asyście kompanii honorowej wojska i orkiestry wyru-

Część delegacji Oddziału Puławskiego przed Pomnikiem Katyńskim podczas X Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru w Białymstoku

srodek.indd 17

2010-11-25 20:45:57

1

KOMUNIKAT 5/106

Poczet sztandarowy Oddziału Puławy

Część delegacji Oddziału Puławy na tle wagonu, w jakich wieziono zesłańców na Sybir

srodek.indd 18

2010-11-25 20:45:58

UROCZYSTOŚCI I SPOTKANIA

19

szyła ulicami miasta do kościoła pw. Ducha Świętego, gdzie odbyła się msza św. za sybiraków żyjących i setek tysięcy zmarłych na „nieludzkiej ziemi”. Przed Grobem Sybiraka odbyły się uroczystości – apel poległych, złożenie kwiatów, zapalenie zniczy. W dniu 17 września z okazji „Światowego Dnia Sybiraka” w Starostwie Powiatowym Puławski Oddział Związku Sybiraków w porozumieniu z władzami powiatu i miasta zorganizował wraz z Wydziałem Oświaty uroczyste spotkanie z przedstawicielami władz samorządowych, organizacji kombatanckich, społeczeństwa, sybiraków i młodzieży szkolnej wraz z dyrektorami szkół i nauczycielami. Po krótkim wystąpieniu starosty powiatu Sławomira Kamińskiego, który podkreślił znaczenie takiego spotkania w miesiącu doniosłych rocznic tragicznych wydarzeń roku 1939 i lat następnych, które nie mogą być zapomniane przez pokolenia, głos zabrał prezes puławskiego Oddziału Związku Sybiraków Henryk Skirgajło mówiąc o losach zesłańców na Syberię w czterech deportacjach, gdzie w czwartej z czerwca 1941 roku został wywieziony jako 6-latek z ośmioosobową rodziną do Krasnojarskiego Kraju, gdzie jego babcia zmarła z głodu i chorób i zginął ojciec z rąk NKWD. Po swoim wystąpieniu zaprosił do obejrzenia filmu dokumentalnego pt. Udział Sybiraków jako żołnierzy wojska polskiego na frontach II wojny światowej”. Przed wyświetleniem filmu starosta Sławomir Kamiński sybirakowi Adamowi Wołkowi wręczył Medal „Pro Memoria”. Prezes Oddziału Henryk Skirgajło wręczył przyznane przez Zarząd Główny Związku Sybiraków w Puławach czterem osobom legitymacje członkowskie, a poczet sztandarowy uhonorował przyznanymi przez Urząd Miasta albumami „Dzieje zbiorów puławskich”. Wyświetlono film, a młodzież z „Młodzieżowego Domu Kultury” przedstawiła krótki program słowno-muzyczny o treści patriotycznej. W dniu 24 września prezes Oddziału uczestniczył w organizowanej przez warszawski Oddział Związku Sybiraków uroczystości poświęcenia zrekonstruowanej Mogiły Sybiraków na cmentarzu wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Prezes Oddziału Henryk Skirgajło

srodek.indd 19

2010-11-25 20:45:58

20

KOMUNIKAT 5/106

GIMNAZjAlIŚcI Ze SZcZecINA W SZyMBArKu 29 września 2006 r. odbyło się nadanie Gimnazjum Nr 7 na oś. Majowym w Szczecinie imienia Sybiraków. Uroczystość rozpoczęła się mszą w miejscowym kościele, a po niej zebrani sybiracy ze sztandarami przeszli ulicami osiedla z kościoła do budynku gimnazjum, gdzie nastąpiła ceremonia nadania szkole imienia Sybiraków. Był to efekt kilkuletniej współpracy szczecińskiego Oddziału Wojewódzkiego ZS i Koła Terenowego Szczecin-Słoneczne z gronem pedagogicznym i dyrekcją gimnazjum. Członkowie tego Koła i Oddziału wcześniej gościli i nadal goszczą wśród młodzieży, prowadząc swoistego rodzaju lekcje najnowszej historii – dzieląc się swoimi wspomnieniami i wrażeniami, a także obszernie odpowiadając na pytania młodzieży. Młodzież natomiast ze swej strony na dni rocznic, dla Polaków trudnych do zapomnienia, przygotowuje i wystawia inscenizacje, przeważnie autorskie, na które zaprasza sybiraków. Treść inscenizacji jest głęboka i wzruszająca, co świadczy, że młodzież przeżywa w jakiś sposób dramat, jaki nas spotkał przed laty. Poza tym młodzież urządza wystawy plastyczne i historyczne o tematyce Sybiru, bierze udział w konkursach na temat martyrologii Polaków na Wschodzie, uczestniczyła w projekcie edukacyjnym „Z daleka… Coraz dalej”, którego plonem jest książka pod takim samym tytułem. Są w niej utrwalone wywiady z sybirakami, przeprowadzane przez uczniów. W ramach takiej dobrze układającej się współpracy szczecińskich sybiraków z gimnazjum Nr 7 Zarząd Oddziału ZS zorganizował 19 czerwca 2010 r. wyjazd do Szymbarka dla 30 uczniów wyróżniających się w zakresie tematyki sybirackiej i paru osób z grona pedaPodczas mszy w dniu nadania gogicznego oraz kilkunastu sybiraków gimnazjum № 7 imienia Sybiraków

srodek.indd 20

2010-11-25 20:45:59

UROCZYSTOŚCI I SPOTKANIA

21

z Pomorza Zachodniego; ciężar organizacyjny spoczął na Franciszku Kowalskim, prezesie Koła „Słoneczne”. W Szymbarku bowiem przy Centrum Promocji Kultury Regionalnej (kaszubskiej) jest miniskansen sybiracki, w którym można zobaczyć oryginalny drewniany dom syberyjski, barak z Gułagu, wieżyczkę strażniczą obozu (z manekinem NKWD-zisty na górze), kościółek-cerkiewkę z pamiątkami nie tylko z Sybiru, parowóz i 3 wagony, w jakich nas wieziono (z trwogą i odrazą) na Sybir i z powrotem (z radością wielką) do pojałtańskiej Polski. (Brakuje mi tam ziemianek i lepianek, w jakich mieszkaliśmy oraz makiet kołchozowego pola, działki wyrębu tajgi, chodnika kopalnianego – czyli miejsc pracy zesłańców). Dla młodzieży było to otarcie się o relikty tragicznego fragmentu historii Polaków, a dla nas, sybiraków, namacalnym wspomnieniem losu, w którym nie z własnej woli braliśmy udział. Stanisław Fudali

Obchody w Złotoryi 70. Rocznicy . deportacji na Sybir i zbrodni katyńskiej w dniu 14 kwietnia 2010 r. Dnia 14.04.2010 r. o godzinie 11.00 w kościele pw. św. Jadwigi uroczystą mszą świętą zapoczątkowano obchody siedemdziesiątej rocznicy deportacji na Sybir i zbrodni katyńskiej. Mszę świętą celebrował ks. prałat Marian Sobczyk. W uroczystościach udział wzięli: starosta powiatu Ryszard Raszkiewicz, burmistrz Ireneusz Żurawski, wójt gminy Złotoryja Maria Leśna, członek Dolnośląskiej Rady Związku Sybiraków Mieczysław Kiwka, wiceprezes Zarządu Oddziału w Legnicy Maria Jurkiewicz, sekretarz Powiatowej Rady Kombatantów i Osób Represjonowanych Henryk Pawłowski oraz poczty sztandarowe: Koła Związku Sybiraków w Złotoryi, Koła Związku Sybiraków w Jaworze, Liceum Ogólnokształcącego, Związku Harcerstwa Polskiego, Liceum Wojskowego oraz kompania honorowa Liceum Wojskowego w Złotoryi. W uroczystościach brali również udział przedstawiciele zakładów pracy, młodzież szkolna, harcerze i społeczeństwo miasta. Po uroczystej mszy świętej przy pomniku upamiętniającym Zesłańców Sybiru okolicznościowe przemówienie wygłosił starosta powiatu Ryszard Raszkiewicz.

srodek.indd 21

2010-11-25 20:45:59

22

KOMUNIKAT 5/106

Odznaczeni Krzyżem Czynu Zbrojnego: Marian Miksza, Julian Mazur, Mieczysław Kiwka. Z lewej płk Jan Rokosz, z prawej płk Sławomir Wojtasiuk

Odznaczeni Krzyżem Zesłańców Sybiru. Odznaczenia wręczył starosta powiatu Ryszard Raszkiewicz (od lewej). Dalej stoją odznaczeni: Maria Boka, Franciszek Hrynowiecki, Eugenia Pisarska oraz obok burmistrz Ireneusz Żurawski.

srodek.indd 22

2010-11-25 20:46:00

UROCZYSTOŚCI I SPOTKANIA

23

Odznaczeni Odznaką Honorową Sybiraka. Od lewej sztandar Koła Jawor, dalej wiceprezes Zarządu Oddziału Legnica Maria Jurkiewicz oraz odznaczeni Józef Pitera, Józefa Jurczyk, Aniela Jasińska, Stanisław Pitera oraz Mieczysław Kiwka – członek dolnośląskiej Rady Związku Sybiraków

Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej udekorowany został pan Rajmund Żejc, po lewej starosta powiatu Ryszard Raszkiewicz, po prawej burmistrz Ireneusz Żurawski

srodek.indd 23

2010-11-25 20:46:01

24

KOMUNIKAT 5/106

Po przemówieniu sybiracy naszego koła wraz z zaproszonymi gośćmi złożyli pod pomnikiem wiązanki kwiatów, a poczty sztandarowe oddały honory. W restauracji „Przy Miłej” kontynuowano obchody. Po odegraniu Hymnu Sybiraków starosta powiatu Ryszard Raszkiewicz oraz burmistrz Ireneusz Żurawski wręczyli Krzyże Zesłańców Sybiru nadane przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego następującym osobom: Eugenii Pisarskiej, pani Boka, Franciszkowi Hrynowieckiemu. Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej został odznaczony Rajmund Żejc. Krzyż Obrońców Kresów Wschodnich otrzymał Julian Polański. Odznaką Honorową Sybiraka zostali odznaczeni Aniela Jasińska, Stanisław Pitera i Józef Pitera, które wręczyli Maria Jurkiewicz i Mieczysław Kiwka. Krzyżem Czynu Zbrojnego zostały odznaczone następujące osoby: Mieczysław Kiwka, Julian Mazur i Marian Miksza przez płk. Sławomira Wojtasika oraz płk. Jana Rokosza. Po odznaczeniach głos zabrali starosta Ryszard Raszkiewicz oraz burmmistrz Złotoryi Ireneusz Żurawski, którzy podziękowali Sybirakom za czynny udział w życiu miasta i powiatu. Uroczystości zakończono wspólnym obiadem.

Prezes Związku Sybiraków w Złotoryi Bolesław Mazur

Dzień Sybiraka w Lesznie Staraniem Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Lesznie na zewnętrznej ścianie kościoła św. Kazimierza wmurowana została tablica upamiętniająca zesłańców. Pod tablicą umieszczono tabliczki z nazwiskami zmarłych na wygnaniu członków rodzin naszego Oddziału. W dniu 17 września 2010 r. zorganizowano uroczystość poświęcenia miejsca pamięci. Po uroczystej mszy ks. kapelan Kaczmarek w towarzystwie proboszcza parafii ks. Robaczyka dokonali poświęcenia. W uroczystości uczestniczyli członkowie Oddziału z prezesem Janem Więckowskim oraz przedstawiciele władz miasta z przewodniczącym Rady Piotrem Olejniczakiem, senator Małgorzata Adamczak, posłowie – Jan Dziedziczak i Wiesław Szczepański, przedstawiciele Jednostki Wojskowej, kombatanci, harcerze, członkowie rodzin sybiraków.

srodek.indd 24

2010-11-25 20:46:01

UROCZYSTOŚCI I SPOTKANIA

25

Uroczystości w Lesznie

Władze i zaproszeni goście

Po oficjalnych uroczystościach zebrani spotkali się w Zespole Szkół Ekonomicznych w Lesznie, gdzie młodzież szkolna przedstawiła wzruszający spektakl artystyczny poświęcony sybirakom.

Franciszka Kania – sekretarz

srodek.indd 25

2010-11-25 20:46:02

26

KOMUNIKAT 5/106

Wydarzenia na Dolnym Śląsku 16 września 2010 r. odbyła się we Wrocławiu uroczystość z okazji 71. rocznicy napaści wojsk sowieckich na Polskę. Uroczystość zaszczycił swą obecnością wojewoda dolnośląski Rafał Jurkowlaniec, który dokonał dekoracji sybiraków odznaczeniami państwowymi i Krzyżem Zesłańców Sybiru. Po wystąpieniach kapelana wrocławskich sybiraków ks. prałata Franciszka Głoda, wojewody dolnośląskiego, przedstawiciela Urzędu Miasta oraz Wojska Polskiego komendantka Dolnośląskiej Chorągwi ZHP hm Barbara Matuszewska wyróżniła harcerzy, którzy najbardziej zaangażowali się w realizowany przez dwa lata program „Sybiracy w sercu i pamięci”. Następnie kurator dolnośląski pani Beata Pawłowicz podsumowała III edycję konkursu „Losy Polaków na Wschodzie w latach 1939–56”, organizowanego przez Kuratorium wspólnie z Wrocławskim Oddziałem Związku Sybiraków. Laureaci konkursu otrzymali nagrody i dyplomy, a młodzież z Gimnazjum nr 1 we Wrocławiu przedstawiła program artystyczny, recytując m.in. wiersze laureatów konkursu. 17 września 2010 r. pod Pomnikiem Zesłańcom Sybiru mszę św. odprawił i piękną homilię wygłosił ks. prałat Franciszek Głód, kapelan wrocławskich sybiraków. W uroczystości udział wzięli liczni przedstawiciele władz państwowych, samorządowych, Wojska Polskiego, organizacji kombatanckich oraz młodzież szkolna i harcerska. 18 września 2010 r. w Rakoszycach, pow. Środa Śląska, odbyła się piękna uroczystość nadania Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Zespole Szkół imienia „Sybiraków”. Uroczystość poprzedziła msza św., której przewodniczył ks. bp Józef Pazur, który poświęcił sztandar szkoły. Po mszy liczne poczty sztandarowe oraz uczestnicy uroczystości, poprzedzonej przez kompanię honorową WP, przeszli na teren szkoły. Tu nastąpiło odsłonięcie tablicy a ks. bp Józef Pazur ją poświęcił. Po apelu poległych i salwie honorowej dalsza część uroczystości odbyła się w szkolnej sali gimnastycznej. Rada Rodziców, która ufundowała sztandar, przekazała go szkolnemu pocztowi sztandarowemu, a wiceprezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków Włodzimierz Kowalczyk dokonał dekoracji sztandaru Odznaką Honorową Sybiraka.

srodek.indd 26

2010-11-25 20:46:02

UROCZYSTOŚCI I SPOTKANIA

27

Przyjaciołom sybiraków wręczone zostały Medale Pro Memoria i Odznaki Honorowe Sybiraka. Podczas licznych wystąpień dyr. Szkoły pani Maria Jaskuła, odbierała gratulacje i prezenty. Prezes Koła Związku Sybiraków w Środzie Śląskiej pan Ryszard Ćwikliński, wręczył 3 tomy Księgi Sybiraka a wiceprezes Zarządu Głównego Włodzimierz Kowalczyk szereg wydawnictw Wrocławskiego Oddziału Związku Sybiraków. W uroczystości brało udział liczne duchowieństwo, przedstawiciele władz państwowych (starosta Sebastian Burdy), samorządu (burmistrz Środy Śląskiej Bogusław Krasicki), grono pedagogiczne, rodzice, młodzież szkolna oraz przedstawiciele Oddziału i Kół Związku Sybiraków wraz z pocztami sztandarowymi. 29 września 2010 r. Odbył się VI Zjazd Delegatów Oddziału Związku Sybiraków we Wrocławiu. Wybrano Prezesa Zarządu, 17-osobowy Zarząd, Komisję Rewizyjną oraz Sąd Koleżeński. Prezesem Zarządu Oddziału został Jan Fragowski. Wiceprezesami zostali Marian Gajda, Eugeniusz Kuszka oraz Romualda Wieligda-Czerepak, sekretarzem Krystyna Jaśniewicz. Przewodniczącym Komisji Rewizyjnej został Roman Janik, Przewodniczącym Sądu Koleżeńskiego Jerzy Michalski. 21 października 2010 r. Na posiedzeniu Dolnośląskiej Rady Wojewódzkiej we Wrocławiu dokonano wyboru nowych władz. Przewodniczącym Rady został wybrany Włodzimimerz Kowalczyk z Wrocławia. Wiceprzewodniczącymi zostali Bożena Dudzińska (Jelenia Góra) oraz Jadwiga Pichurska (Wałbrzych). Ponadto do Wojewódzkiej Rady dokooptowano Oddział w Opolu.

Włodzimierz Kowalczyk

srodek.indd 27

2010-11-25 20:46:02

2

KOMUNIKAT 5/106

PułAWSKI OddZIAł ZWIąZKu SyBIrAKóW W rOKu 70. rOcZNIcy MOrdu W KATyNIu I MASOWycH dePOrTAcjI POlAKóW NA SyBIr W lATAcH 1940–1941 Zarząd Oddziału Puławskiego Związku Sybiraków dla upamiętnienia tych tragicznych wydarzeń w najnowszej historii narodu polskiego, postanowił dotrzeć do szerszej społeczności, szczególnie do młodzieży poprzez prelekcje z wykorzystaniem przygotowanych w tym celu filmów dokumentalnych na płytach DVD. Do sierpnia br. wiele spotkań już się odbyło, a do końca roku planowane są dalsze. Doceniając działalność Oddziału Puławskiego tak Wojskowa Komenda Uzupełnień jak i Zarząd Główny Związku Sybiraków wystąpiły z wnioskiem do Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych o wyróżnienie Medalem „Pro Memoria”. W dniu 3 maja takim medalem został odznaczony prezes Oddziału Henryk Skirgajło, a podczas Zjazdu Delegatów w Szymbarku w dniu 20 maja br. minister ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Ciechanowski odznaczył sztandar Oddziału.

srodek.indd 28

2010-11-25 20:46:03

UROCZYSTOŚCI I SPOTKANIA

2

Medal „Pro Memoria” ustanowiony w 60. rocznicę zakończenia II wojny światowej jest nadawany osobom fizycznym i prawnym za szczególne zasługi w utrwalaniu pamięci o ludziach i ich czynach w walce o niepodległość Polski podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu.

ZjAZd KluBu PAWłOdArcZyKA W zjeździe uczestniczyło 122 Pawłodarczyków. O godz. 20.00 nastąpiło uroczyste otwarcie zjazdu. Rozpoczęliśmy od wysłuchania Hymnu Sybiraków i uczczenia chwilą ciszy naszych zmarłych. Prezes Klubu Wincenty Dowojna w serdecznych słowach przywitał wszystkich zebranych, w tym naszych gości: Reginę Janiszek-Madej przedstawicielkę Muzeum Niepodległości, płk. w stanie spoczynku Stanisława Kimszala – prezesa Okręgowego Związku Inwalidów Wojennych RP Zarządu Okręgu w Szczecinie, Sławomira Kmiecika – dziennikarza „Głosu Wielkopolski”. W podsumowaniu działalności Klubu prezes podziękował za zaangażowanie.

srodek.indd 29

2010-11-25 20:46:03

30

KOMUNIKAT 5/106

XII Zjazd Ogólnopolskiego Klubu Pawłodarczyków 26–29 czerwca 2010 roku

Na ręce prezesa wpłynął list od prezesa Zarządu Głównego Związku Sybiraków Tadeusza Chwiedzia, który w serdecznych słowach pozdrawiał uczestników zjazdu oraz poinformował, że na wniosek ZGZS min. ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych nadał Klubowi Medal Pro Memoria. Uroczystość udekorowania sztandaru Medalem Pro Memoria nastąpiła w przeddzień X Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru w dniu 9 września 2010 r. w Białymstoku. Na wniosek prezesa Wincentego Dowojny Komisja Odznaczeń i Wyróżnień ZGZS przyznała Odznaki Honorowe Sybiraka czterem osobom: Reginie Janiszek-Madej przedstawicielce Muzeum Niepodległości, Marcinowi Orłowskiemu, tegorocznemu maturzyście Zespołu Szkół Budowlanych w Koszalinie, wnukowi sybiraka. To dzięki niemu Pawłodarczycy od roku mają swoją stronę internetową. Edwardowi Chudzikowi z Narodowego Centrum Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Płk Stanisław Kimszal opowiedział o naszym tragicznym losie lat czterdziestych, o którym wie wszystko (ma 86 lat) a o obecnej działalności mówi z wielkim uznaniem.

srodek.indd 30

2010-11-25 20:46:04

UROCZYSTOŚCI I SPOTKANIA

31

Wielkim wyróżnieniem dla Pawłodarczyków było nadanie przez Prezydium Zarządu Okręgu Związku Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej w Szczecinie Odznaki Honorowej. Odznaczenia wręczył prezes Zarządu Okręgowego ZIW RP Pomorza Zachodniego w Szczecinie płk Stanisław Kimszal. Odznaczeni zostali: Wincenty Dowojna – Poznań, Henryk Matuszak – Szczecin, Kazimierz Bazant – Poznań, Danuta Maciejewska – Poznań, Krystyna Mateuszuk – Lublin, Teofil Mikulski – Wrocław, Józef Świrko – Opole, Kazimierz Nykaza – Łobez, Jerzy Sienkiewicz – Rawa Mazowiecka, Ryszard Ruta – Rewal. Podziękowania w imieniu odznaczonych złożyła Krystyna Mateuszuk. Za zaangażowanie i wkład pracy na rzecz Klubu dyplomy otrzymali: Marian Jonkajtys – Szczuczyn, Agnieszka Szpon – Nowogard, Tadeusz Litowczenko – Poznań, Janusz Szuba – Warszawa, Sławomir Kmiecik – Poznań, Marcin Orłowski – Koszalin, Irena Bujalska – Warszawa, Michał Makatun – Łódź, Mieczysław Wójcik – Warszawa, Kazimierz Bazant – Poznań, Krystyna Mateuszuk – Lublin, Wincenty Dowojna – Poznań, Romuald Szablowski – Kraków, Zofia Majchrowicz – Łobez, Teofil Mikulski – Wrocław, Tadeusz Szumowski – Szczecin, Henryk Matuszak – Szczecin, Józef Świrko – Opole, Janusz Dąbrowski – Wałbrzych, Stanisława Chęcińska – Łagów, Danuta Maciejewska – Poznań, Ryszard Michalczyk – Łódź, Stanisław Aleksandrowicz – Toruń, Małgorzata Muszyńska – Rewal, Tadeusz Stępień – Szczecin, Jerzy Sienkiewicz – Rawa Mazowiecka, Stanisław Kimszal – Szczecin, Leszek Szpon – Nowogard, Redakcja Kuriera Szczecińskiego. Tadeuszowi Barańskiemu z Łobza podziękowanie oraz pamiątkowy grawerton wręczyła Krystyna Mateuszuk. Pamiątkowe grawertony otrzymali także Mieczysław Wójcik – Warszawa, Janusz Szuba – Warszawa. 27 czerwca 2010 r. o godz. 11.00 odbyła się msza św. w kościele pw. Najświętszego Zbawiciela w Rewalu w intencji sybiraków Pawłodarczyków, którą rozpoczęliśmy Hymnem Sybiraków, liturgię sprawował i homilię wygłosił ks. dr Franciszek Szydłowski. Poczet sztandarowy stanowili Antoni Rak i Tadeusz Szumowski ze Szczecina, Kazimiera Nykaza z Łobza.

srodek.indd 31

2010-11-25 20:46:04

32

KOMUNIKAT 5/106

Dary ołtarza podczas mszy złożyli: Janina Rachwał – Łobez, Elżbieta Bryczkowska – Łobez, Maria Andrzejewska – Bydgoszcz, Konrad Dobrochna – Poznań, Józef Świrko – Opole, Tadeusz Tomaszewski – Świnoujście. Za mszę św. i homilię podziękowała Zofia Majchrowicz. Bezpośrednio po mszy został odsłonięty obelisk z tablicą upamiętniającą Zesłańców Sybiru, którą odsłonili Ryszard Ruta, Tadeusz Barański, Jerzy Sienkiewicz, poświęcił ks. Franciszek Szydłowski. Apel Pamięci odczytał Tadeusz Barański. Obelisk jest usytuowany na placu przy kościele. XII Zjazd Pawłodarczyków przypadł w 70. rocznicę masowych deportacji Polaków na Sybir, a odsłonięty dziś obelisk z tablicą pamiątkową poświęconą zmarłym na zesłaniu i apel pamięci są dowodem, że „rany nam krwawią, a blizny bolą”. Po mszy i uroczystości odsłonięcia obelisku wysłuchaliśmy koncertu Zespołu Ludowego „Trzebiatowiacy”. Red. Sławomir Kmiecik poinformował o IV Marszu Pamięci Stacja Gniezdowo – Las Katyński, który odbył się w dniach 16–19 kwietnia 2010 r. Uczestniczyła w nim młodzież z 14. Szkół Poznania zrzeszona w Stowarzyszeniu Memoramus (150 uczniów i 10 wychowawców) z taką samą grupą młodzieży rosyjskiej Szkoły nr 8 i Korpusu Kadetów ze Smoleńska. 23 marca 2010 r. w VI Liceum Ogólnokształcącym im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu odbyła się sesja poświęcona przygotowaniom młodzieży do emocjonalnie niełatwej wyprawy na Cmentarz Wojenny w Katyniu. Informacja redaktora Sławomira Kmiecika w „Głosie Wielkopolski” (15.04.2010 r.) w przeddzień wyjazdu młodzieży na Marsz Pamięci do Katynia nosi tytuł „Pójdą w Marszu Podwójnej Pamięci”. 10 kwietnia 2010 r. wczesnym rankiem Polską wstrząsnęła wiadomość i katastrofie prezydenckiego samolotu Tu-154, którym leciała do Katynia delegacja z prezydentem RP Lechem Kaczyńskim na uroczystości 70. rocznicy mordu katyńskiego. W przeddzień wyjazdu poznańskiej młodzieży (15.04.2010) wiedzieliśmy, że młodzież Szkoły nr 8 w Smoleńsku przygotowała dla każdego z nas biało-czerwone rozety z czarną wstążką i już było wiadomo, że 18 kwietnia wraz z młodzieżą rosyjską zapalimy znicze i złożymy kwiaty pod głazem pamięci, który po katastrofie został ustawiony w pobliżu lotniska.

srodek.indd 32

2010-11-25 20:46:04

UROCZYSTOŚCI I SPOTKANIA

33

Następnie wysłuchaliśmy niezmiernie ciekawych informacji Elżbiety Sokołowskiej nauczycielki – Polki pracującej od pięciu lat w Rosji. Przez pierwsze dwa lata uczyła języka polskiego w Iszymie w obwodzie tiumeńskim na Syberii. Wyjazdy polskich nauczycieli do Rosji mają na celu stworzyć mieszkającym tam Polakom i ich potomkom możliwość uczenia się języka polskiego. Od trzech lat Elżbieta Sokołowska pracuje w Smoleńsku w Domu Polskim. Zajęcia odbywają się raz w tygodniu, na które przychodzą dziadkowie, rodzice i wnuki. Dla osób najstarszych lekcje języka polskiego są wydarzeniem tygodnia. Ponadto Elżbieta Sokołowska uczy języka polskiego słuchaczy Korpusu Kadetów im. Michaiła I. Kutuzowa (Kutuzow, Michaił Iłłanowicz, ur. 16.IX.1745 r. w Petersburgu, zm. 28.IV.1813 w Bolesławcu Śląsk) i studentów Akademii Medycznej, która współpracuje z polską uczelnią w Warszawie. 7 maja br. w ramach współpracy i wymiany młodzieży trzynastu kadetów ze swoimi wychowawcami spędziło w Poznaniu kilka dni, uczestniczyli w odsłonięciu pomnika Ku Czci Polskich Policjantów zamordowanych przez NKWD w 1940 roku.

Krystyna Świrniak-Mateuszuk

Spotkanie przy Pomniku . Zesłańców Sybiru Minęło pięć lat od odsłonięcia Pomnika Zesłańców Sybiru. To trwały znak pamięci w naszym mieście. Trzeba ocalić od zapomnienia prawdę o tragicznym rozdziale ludzkiego losu znaczonego Sybirem. Sybiracy spotykają się przy pomniku, aby upamiętnić datę 17 września 1939 r., dzień napaści Armii Czerwonej na Polskę, co było poprzedzone tajnym porozumieniem Ribbentrop–Mołotow 23 sierpnia. Po zajęciu wschodnich terenów Polski zaczęły się masowe deportacje. Wywieziono 1350 tys. Obywateli polskich. Dzień 17 września jest ustanowiony Dniem Sybiraka. W tym dniu składamy przy pomniku wiązankę kwiatów, zapalamy znicz i pochylamy się w zadumie nad tym, co przeżyliśmy. Oddajemy hołd sybirakom, którzy zostali tam na zawsze oraz tym, którzy wrócili, ale nie ma już

srodek.indd 33

2010-11-25 20:46:04

3

KOMUNIKAT 5/106

Uczestnicy uroczystości przy pomniku

ich wśród żyjących. W tym wyjątkowym dniu są z nami, bo, jak mówi poeta, „Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią im się płaci”. Nasza pamięć o zsyłkach nie jest przepojona nienawiścią. W imię dobrze pojętego patriotyzmu trzeba budować przyszłość w zgodzie ze wschodnimi sąsiadami, co bardzo mocno akcentowano na VI Krajowym Zjeździe Sybiraków. Patrzmy w naszą często trudną historię w taki sposób, aby nie utrudniało to marszu ku pomyślnej przyszłości. Sybiracy w tym dniu mówili o tych sprawach wspominając przeszłość przy herbatce na spotkaniu integracyjnym w Starostwie Powiatowym.

Prezes Zarządu Koła Zw. Syb. w Piotrkowie Tryb. ryszard Helman

srodek.indd 34

2010-11-25 20:46:05

35

w NaSZycH koŁacH i oDDZiaŁacH

Białystok. W dniu 16 września br. członkowie Komisji Historycznej Renata Iwanowska, Maria Gulewicz i Mieczysław Pluta zostali zaproszeni przez p. Jolantę Baranowską do Zespołu Szkół Gastronomicznych przy ul. Knyszyńskiej w Białymstoku. Na lekcji historii spotkaliśmy się z młodzieżą różnych klas gimnazjalnych i zawodowych. Staraliśmy się jej przybliżyć losy i dzieje Polaków po 17.09.1939 r. przytaczając szereg przykładów z własnego dzieciństwa spędzonego na zesłaniu w różnych rejonach tajgi syberyjskiej i stepów Kazachstanu. Mieczysław Pluta Wasilków. 17 września 2010 r. z okazji Dnia Sybiraka spotkałem się z uczniami klasy V Szkoły Podstawowej im. Króla Zygmunta Augusta w Wasilkowie. Na lekcji historii podzieliłem się swoimi wspomnieniami z czasów ostatniej wojny i pobytu na zesłaniu w tajdze syberyjskiej. Nauczyciele dziękując mi za przybycie, zaznaczyli, że moje opowieści zachęcą uczniów do większego zainteresowania się historią naszej ojczyzny.

Marian.Malinowski

srodek.indd 35

2010-11-25 20:46:05

36

KOMUNIKAT 5/106

Białystok. 02.09.2010 r. w Muzeum Wojska w Białymstoku odbyło się otwarcie ekspozycji stałej „Na okrutnej ziemi” – losy Polaków zesłanych na Sybir XVII w. – 1956 r. W tej uroczystości wzięli udział również sybiracy: prezes ZG ZS T. Chwiedź, sekretarz Oddziału ZS J. Hryniewicka, członek Komisji Historyczneju M. Pluta, E. Rożko i wielu innych członków kół białostockich ZS. Zastosowana współczesna technika elektroniczna wywarła na wszystkich wielkie wrażenie i przywołała wspomnienia z okresu lat deportacji i pobytu na Syberii.

Czarna Białostocka. 02.09.2010 r. Heronima Dzierma i Józef Panasiuk uczestniczyli w otwarciu wystawy „ Żywa Pamięć Sybiru”, zorganizowanej przez Miejską Bibliotekę i koło terenowe Związku Sybiraków nr 13 w Czarnej Białostockiej. Zaproszeni goście obejrzeli liczne pamiątki po zmarłych i żyjących sybirakach koła i poznali ich życiorysy oraz zdjęcia, które były umieszczone na dużych planszach, rozwieszonych na ścianach biblioteki. Uroczystość przebiegała w miłej i serdecznej atmosferze.

Białystok. 16.09.2010 r. Henryk Aleksiejczuk gościł w Gimnazjum Katolickim nr 6 w Białymstoku na zaproszenie nauczycielki Marii Stasiewicz na spotkaniu z klasami trzecimi. Nauczyciele i uczniowie z uwagą słuchali wspomnień p. Henryka o życiu i pracy na zesłaniu. Rozmowa przebiegała w formie ożywionego dialogu. Dwugodzinne spotkanie upłynęło w przyjemnej atmosferze.

Heronima Dzierma

Białystok. Centrum Kształcenia Praktycznego im. Św. Józefa w Białymstoku. Nauczyciele historii – Jan Domagała i Piotr Bielski zaprosili nas, sybiraków, na spotkanie z młodzieżą klas IV Technikum Mechanicznego w Białymstoku.

srodek.indd 36

2010-11-25 20:46:05

W NASZYCH KOŁACH I ODDZIAŁACH

3

5.10.2010 r. członkowie Komisji Historycznej – Teresa Borowska, Mieczysław Pluta i Heronima Dzierma właśnie w tej szkole uczestniczyli w otwarciu minipanoramy Golgoty Wschodu Polskich Zesłańców Sybiru. Omawiając wydarzenia ukazane na obrazach Dymitra Grozdewa, jednocześnie nawiązywaliśmy do swoich doświadczeń i przeżyć na zesłaniu. Nasze opowieści poszerzył film „Losy zesłańców Sybiru”, który obejrzeliśmy wspólnie z młodzieżą. Dyrektor szkoły Jędrzej Łucyk serdecznie podziękował nam za przybycie i przekazanie wiedzy o swoim trudnym dzieciństwie spędzonym na Syberii i działalności Związku Sybiraków. Uczniowie pożegnali nas kwiatami i gromkimi brawami.

Heronima dzierma Siemiatycze. 17.09.2010 r. delegacja Oddziału ZS w Białymstoku w składzie: p. Tadeusz Rymaszewski – Przewodniczący Głównego Sądu Koleżeńskiego przy ZGZS, p. Jolanta Hryniewicka sekretarz Oddziału ZS w Białymstoku wraz z pocztem sztandarowym wzięła udział w obchodach Dnia Sybiraka w 71. rocznicę napaści Związku Sowieckiego na Polskę.

srodek.indd 37

2010-11-25 20:46:06

38

KOMUNIKAT 5/106

Po wzruszającej części artystycznej – opartej na utworach M. Jonkajtysa – w wykonaniu uczniów Zespołu Szkół z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Pawła II w Siemiatyczach – zebrani udali się pod Pomnik Sybiraków Ziemi Siemiatyckiej. Po okolicznościowych przemówieniach nastąpiło złożenie kwiatów i zapalenie zniczy. Cała uroczystość przepojona była duchem prawdy historycznej i uhonorowaniem tych, którzy pozostali na nieludzkiej ziemi i tych, którzy przetrwali dzięki Bożej Opatrzności, i którym udało się powrócić do wytęsknionej Ojczyzny. Białystok. 27.09.2010 r. przy pomniku Armii Krajowej, znajdującym się przed Muzeum Wojska w Białymstoku, zgromadzili się przedstawiciele władz samorządowych, sybiracy, kombatanci i harcerze. Prof. Witold Czarnecki, prezes Światowego Związku AK, Oddział w Białymstoku, krótko przedstawił dzieje historycznego wydarzenia, które poderwało Polaków do zorganizowania oporu i przekształciło się w lutym 1942 r. w Armię Krajową. Minutą ciszy oddano hołd pamięci poległych, następnie złożono kwiaty i zapalono znicze.

J. Hryniewicka

Białystok. 17.09.2010 r. Cmentarz Wojskowy przy ul. 11 Listopada w Białymstoku wyglądał odświętnie. Nastrój pełen powagi i zadumy tworzyły powiewające biało-czerwone flagi, uporządkowane mogiły poległych żołnierzy za wolność Ojczyzny, harcerze i żołnierze pełniący wartę honorową oraz melodia hymnu narodowego w wykonaniu orkiestry szkolnej. Liczne poczty sztandarowe, ustawione wzdłuż głównej alei, podkreślały rangę tej uroczystości, odbywającej się w tak wymownym miejscu w dniu 71. rocznicy agresji sowieckiej na Polskę. Po krótkiej modlitwie za zmarłych w obrządku rzymskokatolickim, prawosławnym i ewangelicko-augsburskim duchowni, przedstawiciele władz lokalnych, służb mundurowych, sybiracy, kombatanci i uczniowie oddali hołd ofiarom tragicznych wydarzeń z 1920 i 1939 r.

srodek.indd 38

2010-11-25 20:46:06

W NASZYCH KOŁACH I ODDZIAŁACH

3

Minutą ciszy uczcili ich pamięć. Prezydent miasta Tadeusz Truskolaski i prezes ZGZS Tadeusz Chwiedź, w imieniu mieszkańców Białegostoku złożyli pod pomnikiem wspólny wieniec i zapalili znicz. Podobnie uczynili przedstawiciele różnych instytucji. Jednocześnie uczczono Dzień Sybiraka, od wielu już lat obchodzony 17 września.

Heronima dzierma

OBcHOdy dNIA SyBIrAKA W KOle ZWIąZKu SyBIrAKóW W BrOdNIcy Uroczystość odbyła się w hali sportowej przy Zespole Szkół Rolniczych w Brodnicy w dniu 18 września 2010 r. o godz. 11.00. Młodzież z tej szkoły przejęła opiekę nad sztandarem 21.01.2005 r. Liceum Profilowane przyjęło imię Zesłańców Sybiru. Przed gmachem szkoły postawiono obelisk upamiętniający zesłania Polaków na Sybir. Otwarto Izbę Pamięci gehenny zesłań Polaków na Sybir – to wszystko nastąpiło w dniu 17.09.2008 r. na Dzień Sybiraka.

srodek.indd 39

2010-11-25 20:46:07

0

srodek.indd 40

KOMUNIKAT 5/106

2010-11-25 20:46:08

W NASZYCH KOŁACH I ODDZIAŁACH

1

Trójka sybiraków przed otrzymaniem medalu okolicznościowego Miasta Brodnicy. Od lewej: Edmund Głuchowski, Stanisław Czarnecki, Jarosław Michałowski

Prezes Koła Związku Sybiraków Jarosław Michałowski udekorował Jadwigę Wędrowską Odznaką Honorową Sybiraka

srodek.indd 41

2010-11-25 20:46:09

2

KOMUNIKAT 5/106

Wiceburmistrz miasta Brodnicy Jędrzej Tomala wręczył medal okolicznościowy prezesowi Koła Związku Sybiraków Jarosławowi Michałowskiemu

Obchody poprzedziła msza św. w kościele farnym pw. św. Katarzyny w dniu 17 września br., złożono wiązanki kwiatów pod tablicą upamiętniającą zesłania Polaków na Sybir po 1945 roku, umieszczoną na murze klasztornym oo. Franciszkanów, gdzie umieszczono 168 nazwisk zmarłych, pomordowanych Polaków w łagrach b. ZSRR. Wówczas na przełomie stycznia i lutego 1945 r. z powiatu brodnickiego wywieziono około 1000 Polaków w głąb byłego imperium – do kraju powróciło niewielu. Zapalono na ich cześć znicze. Uroczystości odbyły się w dniu 18 września br. w Zespole Szkół Rolniczych. Rozpoczęły się po wprowadzeniu sztandaru i wysłuchaniu Hymnu Sybiraków. Złożono wiązanki kwiatów pod obeliskiem upamiętniającym zesłania Polaków na Sybir., a następnie prezes Jarosław Michałowski powitał przybyłych gości, opowiedział o gehennie zesłanych Polaków, trudnych warunkach klimatycznych, ponadludzkie siły wykonywanej pracy o głodzie i chłodzie…

srodek.indd 42

2010-11-25 20:46:09

3

W NASZYCH KOŁACH I ODDZIAŁACH

W części oficjalnej odznaczeni zostali: Odznaką Honorową Sybiraka Jadwiga Wędrowska. Medalem okolicznościowym Miasta Brodnicy Jarosław Michałowski, Stanisław Czarnecki, Edmund Głuchowski. Medale wręczył wiceburmistrz Jędrzej Tomala. Medal Starosty Brodnickiego Waldemara Gęsickiego z okazji 90. rocznicy bitwy pod Brodnicą (wojna bolszewicko-polska 18 sierpnia 1920 r.) otrzymali: Jarosław Michałowski – prezes Koła ZS, Józef Hildebrant – sekretarz Koła ZS. Uczniowie Liceum Profilowanego biorący udział w konkursie wojewódzkim w Toruniu o zesłaniu Polaków na Sybir zostali wyróżnieni za zajęcie I i II miejsca. Uwieńczyli całą uroczystość uczniowie Zespołu Szkół Rolniczych, którzy przedstawili montaż słowno-muzyczny przypominający Golgotę. Uroczystość zakończono wspólnym obiadem, przy którym wspominano pobyt na zesłaniu.

Sekretarz Koła józef Hildebrant legnica. W dniu 31.08.2010 r. odbyły się obchody 71. rocznicy wybuchu II wojny światowej oraz napaści Armii Czerwonej (17.09.39) na Polskę.

Delegacje organizacji kombatanckich AK, ZKRP, Sybiraków, organizacji politycznych

srodek.indd 43

2010-11-25 20:46:10



KOMUNIKAT 5/106

Cmentarz Komunalny w Legnicy. Modlitwę za poległych prowadzi Ordynariusz Diecezji Legnickiej ks. bp dr Stefan Cichy oraz kapelani ks. prof. Władysław Bohnak ZKRP i BWP ks. prałat Władysław Jóźkow Oddział Sybiraków. Wartę przy symbolicznej mogile ofiar wojny trzymają harcerze hufca legnickiego.

Odbył się Apel Poległych prowadzony przez Szkołę Mundurową 3. Liceum Ogólnokształcące w Legnicy. Modlitwę za ofiary II wojny światowej prowadził ordynariusz diecezji legnickiej ks. bp Stefan Cichy wraz z kapelanami, ZKAP i BUP ks. prof. Władysławem Bohniewiczem, oraz prał. Władysławem Józków kap. Oddziału Sybiraków. Wartę przy symbolicznych mogiłach pełnili harcerze hufca ZHP w Legnicy. Poczty sztandarowe Urzędu Miasta, ZKRP, Sybiraków oraz młodzieży 16. szkół ponadpodstawowych. W dniu 1 września o godz. 18.30 w Katedrze Legnickiej odbyła się msza św. za poległych i pomordowanych w II wojnie światowej pod przewodnictwem Marka Mendyka, bp. pomocniczego diecezji legnickiej wraz z kapelanami AK, Sybiraków, ZKRP, Kresowian. Całości patronowali prezydent Legnicy Tadeusz Krzakowski oraz przewodnicząca Rady Miasta Ewa Szymańska. Delegacje kombatantów złożyły kwiaty przy tablicy pamiątkowej gen. Sikorskiego i sybiraków umieszczonych w Katedrze Legnickiej.

Tadeusz Gołacki

srodek.indd 44

2010-11-25 20:46:11

W NASZYCH KOŁACH I ODDZIAŁACH

5

Tablica z epitafium „Kamienia Pamięci” w Głubczycach

Warta honorowa harcerzy przy pomniku „W Hołdzie Współbraciom Sybirakom” i Kamieniu Pamięci Ofiarom Ludobójstwa

srodek.indd 45

2010-11-25 20:46:12

6

KOMUNIKAT 5/106

Przedstawiciele władz miasta i sybiracy

Sekretarz Zarządu Bronisław Sawicki dziękuje wszystkim zebranym za udział w uroczystości

srodek.indd 46

2010-11-25 20:46:13



POMNIK MATKI SyBIrAcZKI 17 września 2010 roku w Zielonej Górze został odsłonięty pomnik Matki Sybiraczki. Głównymi inicjatorami wzniesienia pomnika byli członkowie Koła nr 8 w Zielonej Górze Marian Szymczak i Wacław Mandryk. Współtwórcami koncepcji pomnika byli prof. Czesław Osękowski, śp. prof. Jan Stawiarski, doc. dr inż. Mikołaj Kłapoć i prof. Jan Gawron. Realizatorem budowy pomnika było Stowarzyszenie na Rzecz Pomocy Zesłańcom Sybiru oraz Koło nr 8 Związku Sybiraków w Zielonej Górze. Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia Pomnika odbyła się pod patronatem JE bp. ks. dr. Stefana Regmunta z diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej, Heleny Hatki – wojewody lubuskiego, Marcina Jabłońskiego – marszałka województwa lubuskiego, Krzysztofa Szymańskiego – przewodniczącego Sejmiku Województwa Lubuskiego, prof. Czesława Osękowskiego – rektora Uniwersytetu Zielonogórskiego.

srodek.indd 47

2010-11-25 20:46:14

Spis treści Sprawy organizacyjne..................................................................... 3 Z prac Komisji ds. Współpracy z Zagranicą – D. Sedlak.......... 3 Badania Lekarskie w Collegium Medicum UJ.......................... 4 Tabliczki na Ścianie Pamięci..................................................... 6 Pisali o nas........................................................................................ 8 … Zbierz w sercu swoim, by pamięć o nich nie odeszła. A. Ryziński................................................................................ 10 Uroczystości i spotkania................................................................. 14 Uroczystość w Oddziale Jeleniogórskim ZS – 17 września 2010 r. – B. Dudzińska....................................... 14 Wrzesień 2010 roku w Puławskim Oddziale ZS – H. Skirgajło............................................................................ 17 Gimnazjaliści ze Szczecina w Szymbarku – S. Fudali................................................................................. 20 Obchody w Złotoryi 70. rocznicy deportacji na Sybir – B. Mazur................................................................................. 21 Dzień Sybiraka w Lesznie – F. Kania....................................... 24 Wydarzenia na Dolnym Śląsku – W. Kowalczyk..................... 26 Puławski Oddział Związku Sybiraków w roku 70. rocznicy mordu w Katyniu i masowych deportacji............ 28 Zjazd Klubu Pawłodarczyków – K. Świrniak-Mateuszuk........ 29 Spotkanie przy Pomniku Zesłańców Sybiru – R. Helman........ 33 W naszych Kołach i Oddziałach.................................................... 35 Pomnik Matki Sybiraczki.......................................................... 47

srodek.indd 48

2010-11-25 20:46:14