Bożena Siemionko Prace konserwatorskie w woj. ciechanowskim w latach 1976-1980 Ochrona Zabytków 46/1 (180), 90-98

1993

PRACE KONSERWATORSKIE W LATACH 1976-1980

W

WOJ.

CIECHANOWSKIM

Przedm iotem n in ie jsze g o spraw ozdania

nież spółdzielnie rzem ieślnicze, czy w w y­

jest działalność Wojewódzkiego Konserwa­

padku

PG R -om ,

— Dom w B ie ż u n iu , ul. Rynek 19 przez

tora Zabytków w C iechanow ie w latach

w łasne ekipy budow lane. W okresie tym

Muzeum Regionalne w Bieżuniu na Dom Artysty.

o b ie k tó w

p o d le g łych

organizacyjną.

1976-1980 oraz dokonania w zakresie od­

w iele ob ie któw zm ie niło u żytkow ników .

nowy zabytków we wspomnianym okresie.

T rw ały pertraktacje zm ierzające do prze­

— W iatrak koźlak w G o ły m in ie N o w y m

W ojew ództwo ciechanow skie powstało w

jęcia

przez osobę fizyczną na cele rekreacyjne

1975 r., w tym też roku powołano służbę

udało się sfinalizować.

22 obiektów , nie wszystkie jednak

(przeniesiony do woj. ostrołęckiego).

konserw atorską, składającą się z dwóch

— Pałac i park w D łu to w ie (gm. Lidzbark

osób — W KZ i Archeologa. W ojewódzki

Welski) przez Kuratorium O światy i W ycho­

K o n se rw a to r Z ab ytkó w w C ie ch a n o w ie

wania w Ciechanowie na Dom Dziecka.

działalnością swoją objął tereny (w całości

— Dwór i park w B o g u s ła w ic a c h (gm.

lub części) d a w nych pow iatów Płońsk,

Płońsk) przez W yd zia ł Zdrow ia i Opieki

Pułtusk, Ciechanów, Maków, Sierpc, Prza­

Społecznej Urzędu W ojew ódzkiego (dalej:

snysz, Mława, Żurom in i Działdowo, czyli

UW) w Ciechanowie na dom opieki społecz­

tereny podległe d. woj. warszaw skiem u i

nej.

olsztyńskiem u, dlatego też pierw szy rok

— Dwór i park w D ą b k u (gm. Stupsk) przez

działania W KZ przeznaczony był głównie

W ydział Zdrowia i O pieki Społecznej UW

na p rze jm o w a n ie d o ku m e n ta cji z tych

w Ciechanowie na dom opieki społecznej.

w łaśnie wojew ództw . W edług ocen WKZ,

— Dworek i park w L ip o w c u przez Urząd

zawartych w sprawozdaniu rocznym z 1976

Gminy w Lipowcu na dom starców.

r.

o b ie k tó w -

— Zespół „Krzewni" w G o to tc z y ź n ie (gm.

położonych na terenie woj. ciechanowskie­

w ię k s z o ś ć

z a b y tk o w y c h

Sońsk) przez M uzeum im. A.Świętochow­

go znajdowała się w złym stanie technicz­

skiego na cele m uzealne.

nym, nie posiadała właściwej opieki i ulegała

— M łyn w odny w L e s ia k u (gm. Rybno)

systematycznej dewastacji. W tym też okre­

przez osoby fizyczne na cele użytkowo-

sie w sferze zainteresowania W KZ znajdo­

rekreacyjne.

wało się m.in. ponad 50 zabytkowych bu­

— Młyn wodny w K u r o ja d a c h (gm. Lidz­

dynków, planowanych do remontu i adapta

bark W elski) przez T echniczną O bsługę

cji. Jednak w związku z brakiem odpow ie­

7.

dnich fachow ców i szczupłą obsadą kadro­

prze d rem ontem (fot. K.Kaliściak 1979)

C H A M S K (gm. Ż urom in) — Dwór, stan

Rolnictwa w W arszaw ie na ośrodek w ypo­ czynkowy.

wą sam ej służby konserw atorskiej prace e w id e n c y jn e ,

d o k u m e n ta c y jn e ,

b u-

dow lano-konserw atorskie i nadzorcze nie

Wśród obiektów przejętych do zagospoda­

Nie wszystkie jednak obiekty udało się ura­

rowania wym ienić należy:

tować. Całkow item u spaleniu uległ drew ­

mogły być prowadzone w pożądanym za­

niany dworek w Bądkowie (gm. Sońsk). Bez

kresie.

— Dwór i park w D łu ż n ie w ie (gm. Babo­

uzgodnienia z W KZ dokonano rozbiórki do­

W 1976 r. utworzono Biuro Badań i Doku­

szewo) przez W ojew ódzki Fundusz T ury­

mu przy ul. Kilińskiego 2 w Ciechanowie.

mentacji Zabytków, które do końca swojej

styki i W ypoczynku w Ciechanowie na za­

Rozebrano również trzy zabytkowe budynki

d z ia ła ln o ś c i

jazd turystyczny.

drew niane

— Dworek i park w D z ie k ta rz e w ie (gm.

XIX -w ieczną drew nianą plebanię w Leko-

W omawianym okresie dokonano 275 w pi­

Baboszewo) przez „Stolbud" w Baboszewie

wie, wiatraki

sów do rejestru zabytków, głównie obiektów

na ośrodek wypoczynkowy.

XVIII-wieczną chatę w Strzegocinie.

p o z o s ta w a ło

w

ś c is łe j

współpracy i dyspozycji WKZ.

z w

XIX w.

w

Dzierzążni,

Niedzborzu i Rąbieżu,

architektury, parków i obiektów archeolo­

— D. kuźnia w K is in a c h (gm. Działdowo)

W okresie tym na zlecenie zarówno WKZ,

gicznych.

przez Urząd Miasta w Działdowie na klub

jak i inwestorów czy użytkowników wykona­

Prow adzono

prace

konserw atorsko-

„Ruchu".

no szereg dokum entacji. Opracowano pro­

budowlane w 51 obiektach m.in. na Zamku

— Dworek w S u le r z y ż u (gm. Glinojeck) z

jekty rewaloryzacji Pułtuska (Wyspa i Stare

w Pułtusku, Działdowie i Ciechanowie oraz

parkiem przez osobę prywatną.

M iasto) — w ykonaw ca IPRA Politechnika

prace rem ontowe, renow acyjne i osusze-

— Pałac i park w L u b o ra d z u (gm. Ojrzeń)

W arszawska, Ciechanow a (Centrum i oko­

niowe (te w obiektach uszkodzonych przez

przez M inisterstw o Budow nictw a i Prze­

lice Rynku), plan ogólnego zagospodaro­

powódź na terenie Pułtuska, m.in. rejon ulic

mysłu Materiałów Budowlanych na ośrodek

w ania Szreńska. O pracow ano także Stu­

Rynek, Piotra Skargi, W olności, Armii Czer­

szkoleniowo-wypoczynkowy.

dium historyczno-urbanistyczne do projektu

wonej, S taszica i S łow ackiego). In w e s­

— Dworek i park w Ż o c h a c h (gm. Ojrzeń)

re w a lo ry z a c ji ze s p o łu

torami tych prac oprócz WKZ byli właściciele

przez RSP w Żochach na cele administra-

D z ia łd o w a

bądź użytkownicy obiektów. W ykonawcami

cyjno-socjalne.

O/Gdańsk), Bieżunia i Płońska (wykonawca

s ta ro m ie js k ie g o

(w y k o n a w c a

PP

PK Z

zaś zarówno specjaliści z

— S p ich le rz „Le le w e ló w ka " w M ła w ie

PP PKZ O/Warszawa). Dla 12 obiektów (ko­

PP PKZ O/W arszawa i O/Gdańsk, jak rów

przez Oddział PTTK w Mławie na siedzibę

ścioły, pałace, zamki, dwory) wykonano do­

90

kum entacje historyczno-architektonicz-ne

wych epitafiów z Bazyliki, dla których PP

— P ło ń s k — G rodzisko w czesnośrednio­

(w ykonaw ca PP PKZ O /W arszawa). Dla 6

PKZ O/W arszawa przeprowadziły inwenta­

wieczne

o b ie któw architektonicznych (Koźniewo —

ryzację fotogrametryczną. Również w

dwór, R adzanów — synagoga, Mława — 4

nie

czy­

społecznym PKZ O /W arszawa wyko­

— S z r e ń s k — Grodzisko wczesnośrednio­ wieczne i Zam ek rycerski

kam ienice secesyjne) oraz dla 8 epitafiów

nały zabiegi z a b e zp ie cza ją ce przy p o ­

— M o d ta — C m e nta rzysko w czesno-

z Bazyliki w Pułtusku wykonano inwentary­

ważnie zniszczonym w trakcie powodzi ołta­

rzymskie

zację fo to gra m e tryczn ą (w ykonaw ca PP

rzu i 2 rzeźbach z Kaplicy Noskowskiego.

—

PKZ O /W arszaw a).

Specjaliści z Pracowni

Cm entarzysko wczesnorzym skie.

S ie m ią t k o w o K o z ie b r o d z k ie

—

W ykonawcam i tych prac byli specjaliści z PKZ, M azowieckiego Ośrodka Badań Nau­ kowych, Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej. Poza pracami wykopaliskowymi wykonano rów nież badania paleobotaniczne warstw kulturowych i osadów torfowych w rejonie Wzgórza Zam kowego (w Pułtusku) i pradoliny Narwi (wykonawca Zespół naukowców z Uniwersytetu Poznańskiego) oraz opra­ cowania kameralne i konserwację materiału zabytkow ego z prac w ykopalisko-w ych na Zam ku w Ciechanowie (wykonaw-ca PKZ W arszawa — M. Pikulińska-Ciuk). ZABYTKI NIERUCHOME B a b o s z e w o — kościół parafialny p.w. Mat­ ki Boskiej Częstochowskiej, m urowany ne­ ogotycki, wzniesiony w latach 1909— 1914 według projektu arch. Stefana Szyllera.

2. D ŁU T O W O (gm. N aruszew o) — Pałac

Uszkodzony w działaniach wojennych 1915

(fot. K.K aliściak 1980)

r., odbudow any rów nież w edług proj. S. Szyllera. W latach 19 7 8 — 1980 staraniem

W y ko n a n o rów nież w ie le innych d o ku ­

Konserwacji Zabytków w Poznaniu i W ro­

mentacji, m.in. ekspertyzy techniczne, orze­

cław iu w yko n yw a li ko n se rw a cję o łta rzy

parafii przeprowadzono rem ont dachu ko­

c z e n ia

my-

bocznych, Zakłady W ytwórcze Mebli Artys­

ścioła. Ułożone nowe pokrycie z blachy mie­

kologiczne, inwentaryzacyjne, opracowania

tycznych w Henrykowie — szafki zegarowej,

dzianej. Wymieniono bądź uzupełniono zni­

projektowe. O siem obiektów poddano ba­

a

daniom architektonicznym (wykonawca PP

A.Załuskiego z Bazyliki.

chowej. Prace wykonano systemem gospo­ darczym .

k o n s tru k c y jn e , o rz e cze n ia

AS P

w

W a rs z a w ie

—

e p ita fiu m

szczone elem enty drewnianej więźby da­

PKZ O /W arszaw a i O /G dańsk). Obok prac

Działaniom konserwatorskim poddane zo­

konserw atorskich na obiektach nierucho­

stały także założenia parkowe. W om aw ia­

B ą d k o w o (gm. Sońsk) — dwór drewniany

m ych, za b ie g om kon se rw a to rskim pod­

nym okresie opracowaniam i ewidencyjnymi

w zniesiony w początku XIX w.

dano rów nież w iele obiektów ruchom ych,

o bjęto 55 obiektów (w ykonaw ca Z espół

W 1978 r. na zlecenie W KZ wykonano in­

pochodzących głównie z kościołów i muze­

rzeczo zn a w có w z SITO NO T pod kier.

wentaryzację oraz dokumentację historycz-

ów. Konserw ow ano ołtarze, obrazy sztalu­

Z.GIotz — 52 dokumentacje oraz A.OIszew-

no-architektoniczną obiektu (PKZ W arsza­

gowe, polichrom ie, epitafia, rzeźby, feretro­

ski 3 dokum entacje). W ykonano rów nież

wa — autorka E. Kozłowska). W tym też

ny, zbiór 600 listów (z Muzeum w Gołotczy-

projekty renowacji dla 14 parków: Chamsk,

roku obiekt uległ całkowitemu spaleniu.

źnie). Pełnej konserwacji (wystrój wnętrza

G rzybiny, Lidzbark W elski, M yślęta, Ru-

i wyposażenie) poddano kościoły w Dzierz­

szkowo, R utkowice, Sław kow o, W lewsk,

B ie ż u ń — zespół pałacow o-parkow y, w

gowie i Lekowie. Prowadzono konserwację

Z ielon a (w yko na w ca O kręg o w e P rze d ­

skład którego wchodzą: dwór m urowany z

wystroju sztukatorskiego kamienic secesyj­

siębiorstwo Hodowli i N asiennictwa O gro­

1766 — 1780 (być m oże z w ykorzystaniem

nych w M ław ie, a także nagrobków na

dniczego Zielonki — Ulrichów), Krasne, Lu-

wcześniejszych murów z 1 połowy XVII w.),

cm entarzu w O pinogórze. Prace te w yko­

b e ra d z

„S to lic a "),

2 oficyny murowane (jedna — pozostałość

nywali specjaliści z PKZ, „Plastyki" oraz wy­

Księży Dwór (wykonawca SITO NOT) oraz

pierw otnego zachodniego skrzydła m ie­

konawcy indywidualni, posiadający stosow­

Niewikla i Żochy. Dla parku w Szreńsku

szkalnego, druga tzw. Arianka, w XIX w.

ne uprawnienia.

wykonano m apę sytuacyjno-w ysokościo-

przerobiona na spichlerz) oraz resztki par­

1979 rea lizow ano

wą (WBG M ława).W 10 obiektach (Dłuż-

ku.

Uchwałę Rady M inistrów w sprawie likwida­

niewo, Grzybiny, Krasne, Księży Dwór, Lidz­

Na początku lat siedem dziesiątych obiekt

cji skutków powodzi, wykonując prace kon­

bark Welski, Luberadz, Myślęta, Nacpolsk,

przejęty przez Instytut Przemysłu Gumowe­

serw atorskie przy wystroju i wyposażeniu

Opinogóra, W lewsk) prowadzono prace re­

go „S to m il" na o śro d e k

w nętrz obiektów sa kra ln ych w Pułtusku.

nowacyjne.

wypoczynkowy. W okresie obejmującym ni­

D od a tkow o od roku

(w yk o n a w ca

BPBK

s zko le n io w o -

Poddano konserw acji 6 epitafiów , 5 o bra­

O prócz wym ienionych wyżej prac, w om a­

niejsze sp ra w o zd a n ie PP PKZ O /W a r­

zów, feretron (w ykonaw ca zespoły z „P la­

wianym okresie prowadzono również bada­

szaw a prow adziło prace budow lano-kon-

styki"), ołtarz św. Andrzeja (wykonawca M.

nia archeologiczne na 24 stanowiskach, w

serwatorskie, związane z adaptacją zespołu

Żołądek) z Bazyliki, 11 obrazów ołtarzowych

tym wieloletnie badania wykopaliskowe na

na w sp o m n ia n y o śro d e k. W budynku

z kościołów p.w. Św. Piotra i Pawła oraz

stanowiskach:

pałacowym odgruzowano i wyremontowano

Św. Józefa (wykonawca F.Kędzior i A. Fe­

— P u ttu s k — W zgórze zamkowe

piwnice, wyrem ontowano więźbę dachową,

dorowicz). ASP w W arszaw ie wykonała w

— P u ttu s k — Stare Miasto

prowadzono roboty przy murach parteru i I

czynie społecznym konserwację 8 baroko­

— C ie c h a n ó w — Zam ek

piętra. O dbudowano (stan surowy) oficynę

91

I, prowadzono prace m urowe w oficynie II.

projektową (na zlecenie PGR w Zielonej)

rozebrano prawdopodobnie nawy boczne).

Ponadto pogłębiono fosę oraz prowadzono

wykonał Terenowy Z espół Usług Projekto­

O dnaw iany w ielokrotnie (3 ćw ierć XIX w.,

badania archeologiczne.

wych w Mławie.

po drugiej wojnie światowej).

D okum entację projektow o-techniczną w y­

W 1979 r. z inicjatyw y parafii sposobem

konały PP PKZ O /Toruń, projekt aranżacji

C h rc y n n o (gm. Nasielsk) — pałac m uro­

gospodarczym wykonano prace osuszenio-

wnętrz — PK Z—ZW MA Henryków.

w any neogotycki w zn ie sio n y w I połowie

we silnie za w ilg o co n ych m urów , za k ła ­

XIX w. według projektu H. Marconiego, oto­

dając drenaż opaskow y w okół obiektu.

B ie ż u ń — drewniany dworek S. G ołębiow­

czony parkiem krajobrazow ym , zachow ał

skiego w zniesiony w 1822 r. ja ko „bur-

się w postaci ruiny, nie użytkowany. W 1979

C ie c h a n ó w — zamek zbudow any w 3 de­

mistrzówka", będący obiektem zabytkowym

r. na zlecenie W KZ opracowano dokum en­

kadzie XV w. z inicjatyw y księcia m azo­

mieszczącym zbiory o charakterze m uzeal­

tację historyczno-architektoniczną obiektu

wieckiego Janusza Starego, przy udziale

nym.

(T. Bartosiewicz).

muratora Niklosa. Rozbudowany w XV i XVI

W 1976 r. Muzeum Regionalne w Bieżuniu

w . Poddany renowacji w 1547 r. Po 1556

wspom agane finansow o przez W KZ prze­

C ie c h a n ó w — ko śció ł fa rn y m urow any

r. uległ procesowi niszczenia. W 1657 r.

prow adziło sposobem gospodarczym re­

p.w. N arodzenia NM P zb u d o w a n y w 1

zniszczony przez Szwedów. O koło 1800 r.

mont kapitalny i adaptację obiektu.

ćw ie rci XVI w. Z n iszczo n y w w ojnach

roze b ra n o w szystkie za b u d o w a n ia w e ­

szwedzkich 1657 r. oraz na początku XVIII

wnętrzne. Rem ontowany w 1909 i 1921 r.

B ie ż u ń — dom drewniany przy ul. Rynek

w.

O d roku

19 wybudowany w końcu XVIII w., przebu­

M .Rydzewskiego. W 1807 r. użytkow any

ko n se rw a to rsko-b u d ow la ne na obiekcie,

Restaurowany 1781 r. staraniem ks.

1974 p rz e p ro w a d z o n o prace

dowany po połowie XIX w. W 1979 r. prze­

przez wojska francuskie jako piekarnia. Re­

zmierzające do zabezpieczenia, konserwa­

jęty przez Muzeum Regionalne w Bieżuniu

sta u ro w a n y w ie lo k ro tn ie

cji murów, adaptacji baszt na punkt m uze­

z przeznaczeniem na Dom Artysty. W 1980

1 8 7 6 -1 8 7 8 , 1913, po 1920, 1 9 4 5 -1 9 5 4 ).

alny, zagospodarow ania dziedzińca, oto­

r. brygada rem ontowo-budowlana zorgani­

W 1979 r. w oparciu o projekt (koncepcja

czenia, rekonstrukcji piwnic i fosy. Konser­

zow ana przy M uzeum rozpoczęła prace

prof. W. Zina) nowej aranżacji wnętrza Ka­

wacji poddano obie baszty, zabezpieczono

rem ontowo-konserwatorskie (częściowo fi­

plicy maryjnej ułożono nową posadzkę z

fundam enty Domu Dużego i przedbramia.

nansowane przez WKZ) przy budynku m u­

marmuru wraz z cokołem, a także w stawio­

Dokonano reperacji lica i zm iękczenia koro­

zealnym . Dokum entację architektoniczną i

no skrom ne w itraże w okna. Koszty prac

ny murów. W ykonano instalację elektrycz­

techniczną wykonał M .W iśniewski.

realizow anych sposobem gospodarczym

ną.

pokryła parafia.

pełniących nadzór konserw atorski był O d­

(18 2 2 — 1823,

C h a m s k (gm. Żuromin) — dwór wzniesiony

W yko n a w cą

ro b ó t b u d o w la n y c h

i

dział W arszawski PKZ, który w 1979 r. bez

w 3 ćwierci XIX w. W roku 1980 rozpoczęto

C ie c h a n ó w — kościół poaugustiański p.w.

remont kapitalny i adaptację obiektu dla po­

Nawiedzenia NMP, m urow any wzniesiony

p ra ce

trzeb adm inistracyjno-socjalnych Zakładu

w 1 ćwierci XVI w. jako trzynaw ow a bazyli­

obiekcie, a wznowił je dopiero w 1981 r.Rów-

Rolnego (w ykonaw ca grupa budow lana

ka. Uszkodzony w czasie wojen szwedz­

nocześnie z pracam i

PGR w Zielonej). Dokumentację

kich około połowy XVII w. (w tym czasie

watorskim i prowadzono prace dokumen

3. KO ŹNIEW O (gm. Sońsk) — D w ór (fot. J.Szandrow ski 1978)

92

uzgodnienia z inwestorem (WKZ) wstrzymał b u d o w la n o -k o n s e rw a to rs k ie

na

budow lano-konser-

tacyjne i projektowe (PP PKZ O/Warszawa).

W 1980 r. z inicjatyw y parafii wykonano

1520— 1550. Restaurowany w 1731, 1750,

W yko n a n o studium h isto ryczn o -a rch ite k-

o d now ienie w nętrza kościoła, dobierając

1770, 1783. Z de w a sto w a n y w X IX w.,

to n iczn e zam ku, koncepcję konserw acji i

odpow iednią kolorystykę ścian i sklepień.

19 1 4 — 1915. Kolejne prace kon se rw a to r­

adaptacji ruin zamku, projekty ukształtow a­

Prace prow adziła ekipa m alarska Piotra

skie przepro-wadzono w latach 1937/1938,

nia d zie d ziń ca i korony m urów o b w o d o ­

W arzyńskiego z Augustowa.

w ych, projekty zabezpieczenia przedbram ia, odbudow y i adaptacji piw nicy Domu Dużego, projekty techniczne, detali, pom ia­ ry sytuacyjno-wysokościowe terenu zam ko­ wego. O biekt poddano badaniom architek­ tonicznym . Od roku 1977 prowadzono ba­ dania archeologiczne.

1939/1940. W latach 19 7 6 — 1980 prowadzono prace

D łu to w o (gm. Lidzbark) — zespół pałaco­ wy z połowy XIX w., w skład którego w cho­ dzą: pałac rom antyczny z pseudo-obronną wieżą, tzw. apteczka oraz park krajobrazo­ wy.

budowlane (będące kontynuacją wcześniej rozpoczętych) przy wznoszeniu skrzydła bi­ blioteki, zabezpieczenia dachu, sklepień i murów skrzydła gotyckiego oraz lica murów obronnych i baszty, zm ierzające do restau­

W latach 1979— 1980 z inicjatywy W KZ w y­ konano

d o k u m e n ta c ję

h is to ry c z n o -

architektoniczną obiektu (PP PKZ O /W ar­ szawa). W 1980 r. przystąpiono do w yko­ nania prac rem ontowo - zabezpieczających w budynku pałacu (odgruzow ano p om ie­ szczenia, zbito zmurszałe tynki w piwnicach oraz zabezpieczono dach) oraz tzw. aptecz­

racji i adaptacji domu głównego na muzeum i kaw iarnię i dobudow y nowego skrzydła biblioteki (wykonawca PP PKZ O/Gdańsk). W 1978 r. wykonano projekt zabezpieczenia i konserwacji murów obronnych (PP PKZ O /Gdańsk — A. Macur) a w 1979 r. opraco wano część projektu wystroju wnętrz (PSP Olsztyn — M.Skurpski).

ki (wym iana instalacji, odnow ienie pom ie­ szczeń). Prace w ykonano sposobem go ­

D z ia łd o w o — pierwotny ratusz zbudow a­

spodarczym siłami Technikum Budowlane­

no w XIV w. U legał on w ie lo kro tn ie z n i­

go w Mławie. Inwestorem było Kuratorium

szczeniu (1657, 1794, 1914). O dbudow y­

O światy i W ychowania w Ciechanowie.

w any w latach 1733, 1796, 19 1 6 — 1917, 1 9 2 2 -1 9 2 3 .

D tu ż n ie w o (gm. Baboszewo) — dwór mu­ rowany wzniesiony w 3 ćwierci XIX w. O biekt przejęty (wraz z parkiem ) w 1976 r. przez W ojewódzki Fundusz Turystyki i W y­ poczynku w C iechanow ie z p rze zn a cze ­ niem na zajazd turystyczny. W 1979 r. w y­ konano roboty budowlane związane z kapi­ talnym rem ontem i adaptacją obiektu (wy­

W 1978 r. PP P K Z —ZW MA w Henrykowie — Pracownie Ochrony Drewna Zabytkow e­ go przeprowadziły badania stanu zaw ilgo­ cenia oraz opracow ały orzeczenie m ykologiczne i projekt osuszenia obiektu. W 1980 r. PP PKZ O /G dańsk prowadziły badania a rchitektoniczne i opracow ały in w e n ta ry­ zację architektoniczno-konserwat-orską.

konawca PBK w Płońsku). Inwestorem był Ośrodek Sportu i Turystyki w Płońsku. 4.

KRÓLEW O (gm. Nowe Miasto) — Kościót

pa ra fia ln y (fot. K. Kaliściak 1980)

D z ia łd o w o — kam ieniczki starom iejskie, m urowane z początku XIX w. W 1980 r.

D r o g is z k a (gm. Strzegowo) — kościół fi­ lialny p.w. Św. Krzyża, drew niany w zn ie ­

przeprowadzono rem onty zabezpieczające i odnowienie elewacji 6 kamieniczek w Ryn­

C ie c h a n ó w — Bank Spótdzielczy m uro­

siony w 1644 lub 1668 r. R em ontowany w

wany, wybudowany w latach dw udziestych

1933 r. W 1980 r. ekipa górali podhalańskich

XX w.

w ykonała rem ont dachu drew nianego ko­

W roku 1979 przeprowadzono remont kapi­

ściółka. W ym ieniono pokrycie dachow e z

talny dachu (z przełożeniem dachówki i im ­

gontu. O czyszczono, uzupełniono i za im ­

D z ie r z g o w o — ko śció ł p a ra fia ln y p.w.

pregnacją więźby) oraz osuszenie murów

pregnowano konstrukcję więźby dachowej.

W niebow zięcia NP Marii w zniesiony w 1

p rzyziem ia . W ykonaw cą robót b u d ow la ­

Prace realizow ała parafia system em go ­

połowie XVI w. W ielokrotnie restaurowany

nych była S półdzielnia R ze m ieślnicza z

spodarczym , przy częściowym do fin an so ­

(1779, 1851, 1880). Uszkodzony w czasie

C ie ch a n o w a, zaś insta la cji osu sza ją cej

waniu WKZ.

rem był Bank Spółdzielczy w Ciechanowie.

m ieślniczej w Działdowie oraz m iejsco-we PGKiM.

II w ojny św iatow ej, o d re sta u ro w a n y. W okresie sprawozdawczym staraniem parafii

S p ó łd zie ln ia Budow lana R obót S p e cja li­ stycznych z Ząbek k. W arszaw y. Inwesto­

ku. W ykonawcą były ekipy Spółdzielni Rze­

D z ia łd o w o — kościół poewangelicki (obe­ cnie katolicki) p.w. Św. W ojciecha, pierw ot­ nie gotycki z XIV w., przebudowany w XIX

wykonano nową posadzkę kamienną z mar­ muru.

C ie c h a n ó w — kamienica eklektyczna przy

i XX w. P rzejęty przez Urząd M iejski w

G a jó w k i (gm. Iłowo) — dwór m urow any

ul. Ściegiennego 2, murowana z 1912 r.

Działdowie, nie użytkowany i przewidziany

wzniesiony w końcu XIX w. W 1980 r. w y­

W 1977 r. na zlecenie W KZ W ojewódzkie

do adaptacji na salę widowiskową Miejskie­

konano rem ont kapitalny. W ykonawcą była

B iuro Projektów z W arszaw y opracow ało

go Domu Kultury. W latach 1976, 1979 PP

brygada budowlana RSP w Narzym iu, in­

dokum entację przedprojektową: inwentary­

PKZ O /G dańsk w yko n a ły d o kum entację

westorem zaś PGR Księży Dwór.

zację architektoniczną i fotograficzną, oce­

przedprojektow ą (inw entaryzację ko n se r­

nę stanu technicznego oraz analizę m ożli­

watorską, badania architektoniczne oraz 2

wości adaptacyjnych obiektu w zw iązku z

koncepcje adaptacji obiektu na w ielofunk­

jego przeznaczeniem na Bibliotekę W oje­

cyjny ośrodek kultury). W 1980 r. obiekt

wódzką.

przejęty został na cele kultowe przez parafię

C ie k s y n (gm. Nasielsk) — kościół parafial­

rzym skokatolicką w Działdowie.

G ą s io ro w o (gm. Świercze) — kościót fi­ lialny p.w. św. Mikołaja, drewn. z XVIII w. W latach 1977— 1980 parafia w Strzegocinie przeprow adziła rem ont ka pitalny ko ­ ściółka w Gąsiorowie (reperacja więźby, w y­ m iana gontu). Prace wykonano sposobem

ny p. w. św. Doroty gotycko-renesan-sowy

D z ia łd o w o — zamek, pierw otny w ybudo­

gospodarczym przy częściowym dofinanso­

w zniesiony w 3 ćwierci XVI w. W ielokrotnie

w ano

waniu WKZ.

rem ontow any (1719, 1823, 1867 — 1879

w zn ie sio -no budynek głów ny. W latach

o ra z

1376, 1383 — 1410 rozbudow yw any. Z n i­

1 9 0 9 - 1 9 1 1,

1 9 7 5 -1 9 7 6 ).

1 9 4 7 -1 9 4 8 ,

w

1306

r.

O ko ło

1340 — 1350

szczony w 1520 r. Odbudowywany w latach

G ró d k i (gm. Płośnica) — stajnia murowana z końca XIX w. W 1979 r. wykonano remont kapitalny obiektu przeznaczonego na po­

93

trzeby gospodarcze Technikum Rolnicze­ go. Wymieniono drewnianą konstrukcję da­ chu i stropu, stolarkę. Utożono nowe cera­ miczne pokrycie dachu. O dnow iono wnętrze i elewację. Prace wykonano spo­ sobem gospodarczym przez ekipę indywi­ dualną. Inwestorem było Technikum Rolni­ cze w Gródkach. G rze b sk (gm. Wieczfnia) — kaplica p.w. Św. Leonarda, drewniana oktogonalna wy­ stawiona zapewne w XVIII w. W 1980 r. parafia rzymskokatolicka w Grzebsku

fotogrametryczną obiektu (PP PKZ O/War­ szawa) i mapę sytuacyjno-wysokoś-ciową terenu parku (PPG—К z Warszawy), a PP PKZ O/Warszawa sporządziło inwentary­ zację architektoniczno-konserwatorską de­ tali oraz ekspertyzę geotechniczną. K rasn e — kościót parafialny p.w. Pod­ wyższenia Krzyża Św. wzniesiony w latach 1570-1575, przebudowywany w XVII, XVIII w. Remontowany w latach 1826, 1841, 1870-1883, 1957, 1971. Po przeprowadzeniu badań stanu zawilgo­

wo-funkcjonalny, przeprowadzono badania a rc h ite kto n iczn e

(w yko n a w ca PP PKZ

O/W arszawa). K r ó le w o (gm. Nowe M iasto) — kościół parafialny p.w. Św. Zygm unta, drew niany wybudowany w 1639 r., w ielokrotnie prze­ kształcany (1792, 1846, 1882, 1907 oraz 1938). O dnowiony w 1948 i 1961 r. W roku 1976 wykonano rem ont kapitalny obiektu z wymianą pokrycia dachowego z blachy cyn­ kowej. Inwestorem zadania był WKZ. Nato­ miast w 1980 r. z inicjatywy parafii przystą­ piono do kapitalnego rem ontu ścian. W y­ mieniono część szalunku i belek zrębowych. Prace wykonano sposobem gospodarczym. K s ię ż y D w ó r (gm. D ziałdow o) — patac m urowany wzniesiony w 2 połowie XIX w., w łasność kombinatu PGR. W latach 1978 — 1979 Zakład Rem ontowoBudowlany oraz Zakład Rolny w Księżym Dworze prow adziły roboty rem ontow e w pałacu (wnętrza, poddasze, dach, elewacja, stolarka i instalacje wew nętrzne). P row a­ dzono także prace renowacyjne na terenie parku (prace m elioracyjne, o czyszczenie stawów, niwelacja terenu, nasadzenie zie ­ leni). Projekt renowacji i zagospodarowania wykonał N O T—SITO z W arszaw y Inwesto­ rem byt PGR Księży Dwór. L u b e r a d z (gm. Ojrzeń) — patac murowany wzniesiony w 1789 r. według projektu arch. H.

Szpilowskiego, przebudowany w XIX w.,

5. L U B E R A D Z (gm. O jrzeń) — Patac w

położony w otoczeniun parku nad rzeką

trakcie rem ontu (fot. K.K aliściak 1979)

Łydynią. Do roku 1978 użytkow any przez ZU S w

przystąpiła do remontu kapitalnego kaplicy. Sposobem gospodarczym wylano cokót fun­ damentowy, wymieniono część zniszczo­ nych elementów więźby dachowej oraz de­ ski podsufitki. Roboty wykonano jednak niezgodnie ze sztuką budowlaną i zasadami konserwator­ skimi. K is in y (gm. Działdowo) — kuźnia muro­ wana z XIX w. W 1976 r. przejęta przez Urząd Miejski w Działdowie w celu urzą­ dzenia klubu „Ruchu". W latach 1977— 1980 przeprowadzono prace rekonstrukcyj­ ne i adaptacyjne obiektu (budowlane i in­ stala cyjn e). W ykonaw cą robót była Spółdzielnia Rzemieślnicza z Działdowa. Dokumentację projektową opracował inż. arch. Z. Marzyński. Inwestorem byt Urząd Miejski w Działdowie. K o ź n ie w o W ie lk ie (gm. Sońsk) — dwór drewniany barokowy wzniesiony w 2 połowie XVIII w. użytkowany przez szkołę i klub GS. W latach 1977-1978 PP PKZ O/Warszawa opracowało dokumentację historycznoarchitektoniczną obiektu. W ramach dal­ szych opracowań przedprojektowych w la­ tach 1979—1980 wykonano inwentaryzację

94

cenia, zleconych przez parafię w 1979 r., w roku 1980 również staraniem parafii prze­ prowadzono prace osuszeniowe murów przyziemia i krypty grobowej. Założono in­ stalację elektroosmotyczną. K rasn e — podworski zespół gospodarczy z 2 połowy XIX w. W 1978 r. brygady remontowe PGR Krasne wykonały remonty budynków gospodarczych w d. zespole pałacowym (stajnia, ujeżdżalnia). W latach 1979—1980 PP PKZ O/Warszawa prowadziło prace nad opracowaniem stu­ dium histo ryczn o -a rch i te k to n ic z n e g o założenia pałacowo-parkowego, obejmu­ jącego zabudowę gospodarczą (autor — M.Petsch). K rasn e — wieża przybramna wzniesiona w 3 tercji XIX w. według projektu budowni­ czego W. Rakiewicza, murowana. W cho­ dziła w skład zespołu rezydencjalnego. W latach 1977—1979 opracowywano do­ kumentację na remont kapitalny i adaptację neogotyckiej wieży na Muzeum historii ru­ chu robotniczego im. M. Nowotki, następnie na Muzeum postępowych tradycji woj. cie­ chanowskiego. Sporządzono inwentary­ zację, ekspertyzy techniczne obiektu, stu­ dium historyczno-architektoniczne założe­ nia pałacowo-parkowego, szkic programo­

W arszaw ie, który wbrew przyjętym w cze ­ śniej zobowiązaniom odm aw iał inw estycji. W 1978 r. pałac i park zostały przejęte przez Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu M a­ te ria łó w

B u d o w la n y c h

na

o ś ro d e k

szkoleniowo-wypoczynkowy. W tym też ro­ ku przeprowadzono badania m ykologiczne (M.Czajnik), architektoniczne (M. Urbanow ­ ski), zaś w 1979 r. badania na w y s tę p o ­ wanie polichrom ii we wnętrzach p a ła c o ­ wych (J. Szym czewski, M .Kozińska). W la­ tach 1 9 7 9 — 1980 prow adzono p ra ce re ­ m ontowe i renowacyjne w obiekcie (do ku ­ mentację projektową wykonało BPBO „Miastoprojekt Rzeszów" — gł. projektant K.Degórski) w następującym zakresie: — remont drewnianej w ięźby dachowej, — w zm ocnienie i przem urow anie fu n d a ­ mentów, — w ym iana stropów nad p a re re m (staloceram iczny) i piętrem (Akermana), — w yburzenie w tórnych ścianek d z ia ło ­ wych, — w zm ocnienie nadproży otw orów z e w ­ nętrznych — wzm ocnienie bazy kolumny, — demontaż stolarki i pieców kaflowych, — rozebranie schodów głównych. W ykonawcą powyższych prac było M ielec-

O p in o g ó ra — oficyna pałacowa wznie­ siona około 1828 r. w stylu „gotyku roman­ tycznego". W 1940 r. dokonano prze­ kształceń i usunięcia detalu neogotyckiego. W latach 1977—1980 prowadzono prace nad wykonaniem dokumentacji na remont kapi-talny, restylizację i adaptację obiektu dla potrzeb Muzeum. Wykonano dokumen­ tację historyczną, inwentaryzację, eksperty­ zy techniczne, badania architektoniczne (Pra-cownia Projektowa PP PKZ O/War­ szawa).

6. NIEW IKLA (gm. Sochocin) — Patac w trakcie remontu (fot. K.K aliściak 1980)

kie Przedsiębiorstwo Budowlane, natomiast PBP „Energopol" z Warszawy przeprowa­ dziło renowację stawów. Inwestor — Mini­ sterstwo Budownictwa i Przemysłu Mate­ riałów Budowlanych. L u b o w id z — kościół parafialny p.w. Św. Andrzeja, drewniany wzniesiony w 1802 r. Restaurowany w latach 1860, 1937, 1966. W latach 1979—1980 dokonano kapitalne­ go remontu. Wymieniono oszalowanie ze­ wnętrzne, ułożono nowe pokrycie blaszane na przybudówkach. Zabezpieczono całe pokry-cie dachowe farbą antykorozyjną. Dokonano wymiany instalacji elektrycz­ nych. Wymieniono część stolarki. Prace prowadziła parafia sposobem gospodar­ czym.

ce remontowo - zabezpieczające obiektu przeznaczonego na potrzeby kulturalne i socjalne Zakładu, poprzedzone opracowaniem do­ kumentacji projektowej (PP PKZ O/Warszawa).

O p in o g ó ra — domek z podcieniem, drew­ niany z 2 połowy XIX w. W 1977 r. budynek będący własnością Muzeum Romantyzmu w Opinogórze został przeniesiony i zrekon­ struowany na nowym miejscu. Prace pole­ gały na wykonaniu ścian zrębowych, słupów podcienia, stropu belkowego i więźby da­ chowej z drewna, osadzeniu wiernie odtwo­ rzonej stolarki okiennej i drzwiowej, pokryciu dachu gontem podwójnym oraz wykonaniu robót związanych z adaptacją budynku na klub RSW „Prasa — Książka — Ruch" (wy­ konawca PGKiM Ciechanów). Inwestorem zadania było Muzeum Romantyzmu w Opi­ nogórze przy częściowym dofinansowaniu WKZ.

M ła w a — ratusz zbudowany 1782—1786, remontowany w połowie XIX w. W 1979 r. Spółdzielnia Rzemieślnicza z Mławy na zle­ cenie Urzędu Miejskiego w Mławie dokonała odnowienia elewacji. M ła w a — spichlerz tzw. „Lelewelówka" (ul. Warszawska 44) wybudowany w końcu X VIII w. R e sta uro w an y w latach 1955-1957. W 1978 r. Urząd Miejski w Mławie wykupił zniszczony częściowo przez pożar zabyt­ kowy spichlerz (służący potrzebom mie­ szkalnym) z rąk prywatnych, opracował wstępny plan zagospodarowania terenu i przekazał w użytkowanie oddziałowi PTTK w Mławie. Wykonano ekspertyzę mykologiczno-budowlaną obiektu. W 1979 r. przystąpiono do odbudowy, kontynuowano w roku 1980 (wykonano sposobem gospodarczym przez ekipę prywatną). N a cp o lsk (gm. Naruszewo) — zespół po­ dworski z 3 ćwierci XIX w. W 1980 r. grupa budowlana PGR Nacpolsk rozpoczęła pra­

7. PU ŁTU SK — Kolegiata podczas p ow odzi (fot. W.Zawadzki 1979) N a rz y m

(gm. Iłowo) — kościół parafialny

p.w. Św. Jana Chrzciciela gotycki z końca XIV w. Odbudowywany po pożarze w końcu XV w. Przebudowany w początku XVI w. W latach 1978—1980 prowadzono prace projektowe na generalny remont i odrestau­ rowanie tego kościoła o dużych walorach stylowych (proj. M. Powązka). N ie w ik la (gm. Sochocin) — zespół po­ dworski z pałacykiem w stylu neorenesansu francuskiego z końca XIX w. W 1980 r. ekipa remontowa RSP w Niewikli podjęła prace remontowo-zabezpieczające w bu­ dynku pałacu. Dokonano również renowacji stawów.

O p in o g ó ra — domek ogrodnika, drewnia­ ny z 2 połowy XIX w. Od roku 1977 prowa­ dzono remont kapitalny obiektu (wykonaw­ ca Spółdzielnia Robót Budowlanych Spe­ cjalistycznych z Ząbek), przerwany przez wykonawcę bez zgody i powiadomienia in­ westora (Muzeum i WKZ) w 1980 r. W oma­ wianym okresie znacznie zaawansowano prace remontowe. Dokonano m.in. wymiany konstrukcji więźby dachowej, słomianego pokrycia na gont, futryn okiennych. Uzu­ pełniono fragmenty zrębu ściennego. Ro­ zebrano podłogi w pomieszczeniach. P u łtu s k — bazylika kolegiacka p.w. Zwia­ stowania NMP i Św. Mateusza wybudowana

Książka — Ruch" (wykonawca PGKiM Ciechanów). Inwestorem zadania było Muzeum Romantyzmu w Opinogórze przy częściowym dofinansowaniu WKZ. O p in o g ó ra — domek ogrodnika, dre­ wniany z 2 połowy XIX w. Od roku 1977 prowadzono remont kapitalny obiektu (wy­ konawca Spółdzielnia Robót Budowlanych Specjalistycznych z Ząbek), przerwany przez wykonawcę bez zgody i powia­ domienia inwestora (Muzeum i WKZ) w 1980 r. W omawianym okresie znacznie za­ awansowano prace remontowe. Dokonano m.in. wymiany konstrukcji więźby dacho­ wej, słomianego pokrycia na gont, futryn okiennych. Uzupełniono fragmenty zrębu ściennego. Rozebrano podłogi w pomie­ szczeniach. P u łtu s k — bazylika kolegiacka p.w. Zwiastowania NMP i Św. Mateusza wybudowana około 1443 r. Przebudowana około 1560 r. według projektu Jana Baptysty z Wenecji. Restaurowana 1613—1617, 1786, 1835. Uszkodzona w 1944 i 1945 r. Odremontowana w 1948 i 1966 r. W 1976 r. parafia przeprowadziła kapitalny remont dachu z pokryciem blachą miedzianą. W latach 1979 i 1980 prowadzono remont murów i sklepienia krypty oraz schodów głównych w prezbiterium zniszczonych podczas powodzi, wymieniono główne piony instalacji elektrycznej, wyprofilowano spadki terenu i ułożono chodnik wokół kościoła. Prace te parafia wykonała sposobem gospodarczym. 8. P U ŁT U S K — R ynek podczas pow odzi (fot. CAF 1979)

96

P u łtu s k — kaplica Noskowskiego przy ko­ legiacie, renesansowa wzniesiona w 1554 r. W 1979 r. wykonane zostały prace budo­ wlane dotyczące zabezpieczenia konstruk­ cyjnego renesansowej kopuły kaplicy (m.in. oczyszczono pęknięcia, wypełniono szcze­ liny zaprawą wapienną, ułożono izolację oraz szlichty). Wybrukowano także opaskę wokół muru zewnętrznego kaplicy umożli­ wiającą odprowadzenie wód opadowych od obiektu. Inwestorem był WKZ, wykonawcą zaś PP PKZ O/Warszawa. P u łtu s k — plebania przy bazylice pocho­ dząca z początku XVI w., przebudowana w początku XIX w. W 1979 r. miejscowa para­ fia dokonała odnowienia zalanych przez po­ wódź pomieszczeń mieszkalnych na parte­ rze. Prace wykonano sposobem gospodar­ czym. P u łtu s k — kościół poreformacki p.w. Św. Józefa wybudowany dla zakonu reformatów w 1648 r. z fundacji Wojciecha Wessla. Przebudo-wany w XIX w. (kruchta) oraz w 1906 r. Uszkodzony powodziami w 1961 i 1979r. W 1979 r. z inicjatywy parafii odnowiono elewacje kościoła. Odmalowano ściany i sklepienia we wnętrzu, przywracając ory= ginalną dekorację stiukową i kolorystykę w kaplicy. Poddano konserwacji stolarkę wewnętrzną (ołtarze, ławki, prospekt orga­ nowy). Przełożono zniszczoną posadzkę kamienną w kaplicy. Pomalowano stolarkę okienną i drzwiową. Odbudowano parkan murowany wokół kościoła. Wykonawcą

robót budowlanych była Rzemieślnicza Spółdzielnia z Pułtuska, renowacji wnętrza dokonała ekipa indywidualna z Tamowa. P u łtu s k — plebania poklasztorna przy ko­ ściele p.w. Św. Józefa zbudowana w 1640 r. przez Wojciecha Wessla, przebudowana w 2 połowie XIX w. W 1979 r. odnowiono elewacje. Wykonano roboty malarskie, naprawy podłóg i instalacji grzewczych w pomieszczeniach. Prace te na zlecenie parafii wykonała Rzemieślnicza Spółdzielnia z Pułtuska. P u łtu s k — kościół pobenedyktyński p.w. Św. Piotra i Pawła. Pierwotny (drewniany) kościół powstał w związku ze sprowa­ dzeniem Jezuitów w 1566 r., lecz spłonął w 1646 r. Został odbudowany jako murowany. Od 1773 r. w posiadaniu benedyktynów. Ponownie spłonął w 1875 r. Po odbudowie zniszczony w 1944/1945. Po wojnie odbu­ dowany. Od roku 1978 prowadzono kapitalny remont tej bardzo zniszczonej świątyni. Wykonywano prace dachowe, elewacje, wzmocniono spękane mury. Odnowiono chóry boczne (podłogi, tynki, malowanie) i klatki schodowe we wieżach. Naprawiono i otynkowano murowane ogrodzenie kościoła. Wykonawcą robót realizowanych częściowo sposobem gospodarczym była Spółdzielnia Rzemieślnicza z Pułtuska. Przeprowadzono również pełną renowację wnętrza (malowa­ nie ścian i sklepień, konserwacja stolarki) ołtarze, ławki, naprawa posadzki (wyko­ nawca ekipa prywatna z Tarnowa). Inwestor — Parafia.

społu zamkowego (wykonawca PP PKZ O/Warszawa). Sporządzono również mapę sytuacyjno-wysokościową terenu parku za­ mkowego (wykonawca WBG O/Mława).

prace przerwano, w związku z przenie­ sieniem mocy przerobowych na obiekty za­ lane przez powódź. Prace projektowe wy­ konało PP PKZ O/Warszawa. Inwestor — Archiwum Państwowe m. st. Warszawy. P u ttu s k — zamek, dawna rezydencja bi­ skupów płockich, później siedziba władz państwowych, wybudowany prawdopodob­ nie w XV w., rozbudowywany w latach 1523—1535. Wielokrotnie restaurowany (XV, XVII, XVIII, XIX w.). W początku XVII w. zbudowano murowany most arkadowy. W 1974 r. obiekt przekazano Towarzystwu „P olonia" na Dom Polonii. W latach 1977—1980 prowadzono prace remonto­ wo-budowlane (w skrzydle zachodnim, wschodnim i na dziedzińcu) związane z ad­ aptacją obiektu na Centrum „Polonii" (ge­ neralny wykonawca PP PKZ O/Warszawa). Dokonano m.in. wyburzenia i wykonania no­ wych ścianek wewnętrznych, wymiany stro­ pów drew-nianych na staloceramiczne, roz­ biórki więźby i pokrycia ceramicznego, roz­ biórki podłóg i posadzek, pogłębienia piw­ nic, wzmocnienia ścian przyziemia, mon­ tażu stalowej konstrukcji dachu z pokryciem dachu papą, wymurowania wieży. Równolegle z pracami budowlano-konserwatorskimi prowadzono prace dokumenta­ cyjne i projektowe. PP PKZ O/Warszawa (gł. projektant H. Kossuth) wykonały doku­ mentację techniczną (projekty architekto­ niczne, konstrukcyjne, instalacji w e­ wnętrznych, zam ienne oraz aranżacji wnętrz), badania architektoniczne i malar­ skie. Powstał również projekt zagospodaro­ wania otoczenia Zamku (wykonawca WBP w Warszawie). P u ttu s k — zespół zabudowy staromiej­ skiej XVI—XIX w. W 1976 r. wykonano pro­ jekt rewaloryzacji zabytkowego zespołu sta­ romiejskiego (wykonawca IPRA Politechniki Warszawskiej). W latach 1979 — 1980 pro­ wadzono prace nad wykonaniem studium zawilgocenia i projektów osuszania zabyt­ kowych budynków staromiejskich (wyko­ nawca POB—ZBRPKZ), a ponadto zlikwi­ dowano szkody wyrządzone przez powódź na około 30 obiektach (wykonawca PBK w Pułtusku, Mławie, Płoń-sku, rzemieślnicy prywatni). W okresie tym wykonano również roboty zabezpieczające, modernizacyjne i renowacyjne w ramach potrzeb bieżących na 21 budynkach (m.in. w Rynku, ul. P. Skargi, Wolności, Armii Czerwonej, Staszi­ ca, Słowackiego). P u ttu sk — kamienica, ul. Rynek 3 z 1829 r., odbudowana w 1950 r. W latach 1979—1980 w ramach realizacji Uchwały Rady Ministrów w sprawie usuwa­ nia zniszczeń wyrządzonych przez powódź POB ZBRPKZ O/Warszawa wykonały osu­ szan ia kam ienicy m etodą elektroosmotyczną.

Ś lu b o w o (gm. Sońsk) — zespół podwor­ ski (dwór w otoczeniu parku krajobrazo­ wego z 1 połowy XIX w.). W latach 1979—1980 opracowano doku­ m entację historyczno-architektoniczną obiektu (wykonawca PP PKZ O/Warszawa). 9. PUŁTUSK — Fragment rynku, podczas powodzi (fot. W. Zawadzki 1979) R a d z a n ó w — synagoga murowana z 2 połowy XIX w. W latach siedemdziesiątych wykorzystywana jako magazyn artykułów technicznych, następnie przeznaczona (po odbudowie i adaptacji) na bibliotekę. W latach 1979—1980 PP PKZ O/Warszawa wykonały inwentaryzację architekto-nicznokonserwatorską z detalami, studium pro­ gramowe oraz projekt techniczny odbudowy i adaptacji. Wykonano również inwentary­ zację fotogrametryczną obiektu (PPGK z Warszawy). R a to w o (gm. Radzanów) — dzwonnica przyklasztorna z połowy lub 2 połowy XVIII w. W latach międzywojennych wymieniono oszalowanie. W 1980 r. Zgromadzenie ss. Misjonarek w Ratowie przy częściowym dofinansowaniu WKZ przeprowadziło sposobem gospodar­ czym remont kapitalny obiektu (wymiana zniszczonych elementów konstrukcyjnych i oszalowania, ułożenie nowego pokrycia da­ chowego z dranic, impregnacja drewna). S o ń sk — kościół parafialny p.w. Przemie­ nienia Pańskiego, murowany, wzniesiony w latach 1904 — 1905. Uszkodzony i re­ montowany w 1945 r. W latach 1978—1980 realizowano odbu­ dowę wieży neogotyckiego kościoła (odbu­ dowa hełmu, wykonanie pokrycia miedzia­ nego). Wykonawstwo sposobem gospodar­ czym przez miejscową parafię. S trz e g o c in (gm. Świercze) — kościół pa­ rafialny p.w. MB Szkaplerznej, barokowy z XVIII w. o bardzo bogatym wnętrzu z poli­ chromią. W latach 1978 —1980 miejscowa parafia przy częściowym dofinansowaniu WKZ pro­ wadziła kapitalny remont obiektu. Dokona­ no m.in. remontu więźby dachowej, impre­ gnacji drewna, ułożenia pokrycia z blachy, wymiany zniszczonych okien drewnianych na stalowe o identycznych podziałach. Pra­ ce wykonano sposobem gospodarczym. S z re ń s k — zamek wzniesiony w 2 ćwierci XVI w. W XVIII w. znajdował się w stanie daleko posuniętego zniszczenia. W XIX w. przebudowany na dwór klasycystyczny. W 1948 r. zniszczony pożarem, od tego czasu w ruinie. W latach 1979—1980 opracowano studium historyczno-architektoniczne ze­

U n is z k i Z a w a d z k ie (gm. Wieczfnia) — dwór drewniany wzniesiony w 4 ćwierci XVIII w. W latach 1 9 7 7 -1 9 7 8 PP PKZ O/W arszawa opracowały dokumentację historyczno-architektoniczną obiektu. W ie c z fn ia K o ś c ie ln a — kościół parafial­ ny p.w. Św. Stanisława Biskupa zbudowany w początku XX w. Uszkodzony w czasie działań II wojny światowej, murowany. W latach 1978—1979 odbudowano zni­ szczoną podczas wojny wieżę kościoła (re­ konstrukcja hełmu z zastosowaniem kon­ strukcji stalowej, pokrycie blachą cynkową). Prace wykonała parafia sposobem gospo­ darczym. ZABYTKI RUCHOME

B o g u rz y n (gm. Wiśniewo) — kościół para­ fialny — obraz Św. Józefa. W 1979 r. na zlecenie parafii przepro­ wadzono konserwację XVIII-wiecznego obrazu Św. Józefa z wnętrza kościoła para­ fialnego. Wykonawcą był L. Accordi z Olsztyna. C ie c h a n ó w — kościół farny — polichro­ mia. W związku z nową aranżacją kaplicy pół­ nocnej kościoła farnego odnowiono poli­ chromię ścian i sklepień z I ćwierci XX w. Oczyszczenie powierzchni i wypunktowanie ubytków malarskich przeprowadzili małż. Pomykatowie z Krakowa. Inwestorem była parafia. D z ie rz g o w o — kościół parafialny — wy­ strój wnętrza. r W 1978 r. dokonano konserwacji wystroju wnętrza kościoła. Renowacji poddano ołtarz w kaplicy, ambonę, chór organowy, feretro­ ny, obrazy olejne. Wykonano także nową polichromię w kaplicy (a w poprzednim roku w nawie). Autorem malowideł jest prof. T. Pabisiak z Krakowa, konserwacji elemen­ tów wystroju i wyposażenia — małż. Pomykałowie z Krakowa. Inwestorem była para­ fia. G o ło tc z y z n a (gm. Sońsk) — muzeum — zbiór listów muzealnych. W 1980 r. prze­ prowadzono konserwację zbioru listów Ale­ ksandra Świętochowskiego w Muzeum w Gołotczyźnie, zawierające pisma odręczne i maszynowe w ilości około 600 sztuk. Wy­ konawcą była Pracownia Konserwacji Pa­ pieru i Skóry PP PKZ O/Toruń, inwestorem

97

WKZ. L e k o w o (gm. Regimin) — kościół parafial­ ny — wystrój wnętrza. W 1979 r. dokonano renowacji wystroju pla­ stycznego i wyposażenia wnętrza drew­ nianego kościoła parafialnego z XVIII w. Odnowiono malowidła ścienne o charakte­ rze ludowym oraz ołtarze, ambonę, chrzciel­ nicę, prospekt organowy, ławki, konfesjo­ nały. Wykonawcą prac konserwatorskich był malarz-złotnik P. Warzyński z Augusto­ wa. M ła w a — elewacje secesyjne. W roku 1980 prowadzone były prace kon­ serwatorskie przy wystroju sztukatorskim elewacji 4 kamienic secesyjnych (ul. Stary Rynek 6, Żwirki 11, Żeromskiego 4 oraz 1 Maja 7). Jednak w omawianym okresie skoncentrowano prace na najbogatszej ar­ tystycznie kamienicy przy ul. Stary Rynek 6. Kierownikiem ekipy konserwatorskiej SPTAP „Plastyka" z Warszawy była K. Trze­ ciak. Inwestor WKZ. O p in o g ó ra — nagrobki na cmentarzu. W latach 1978—1980 ekipa konserwator­ ska SPAP „Plastyka" z Warszawy pod kie­ runkiem mgr K.Trzeciak prowadziła prace konserwatorskie związane z renowacją ze­ społu (27 szt.) XIX-wiecznych nagrobków cmentarnych o różnych wartościach stylo­ wych (z elementami kamiennymi, betono­ wymi oraz metalowymi) ludzi związanych z otoczeniem rodziny Krasińskich. Inwesto­ rem zadania był WKZ. O p in o g ó ra — obrazy muzealne. W 1980 r. przystąpiono do konserwacji 8 portretów ze zbioru Krasińskich w Muzeum Romantyzmu, spośród których 6 przeka­ zanych zostało tej placówce w roku po­ przednim decyzją MKiS z zakupu Muzeum Narodowego w Warszawie. Wykonawca SPTAP „Plastyka" w Warszawie, autor — R.Bielecki, inwestor — WKZ. P u ttu s k — Bazylika — wyposażenie wnętrza. W okresie obejmującym niniejsze sprawo­ zdanie dokonano konserwacji wielu obiek­ tów z tej świątyni, w tym część w ramach realizacji Uchwały RM w sprawie likwidacji skutków powodzi. Konserwacji poddano m.in.: — bardzo zniszczony XVII-wieczny ołtarz barokowy Św. Mateusza (wykonawca M. Żołądek, inwestor — parafia), — późnobarokowy ołtarz boczny p.w. Serca Jezusowego, drewniany, rzeźbiony i złoco­ ny z I potowy XVIII w., z 3 obrazami olejnymi na płótnie oraz 8 na blasze (wykonawca PP PKZ O/Poznań), — późnorenesansowy ołtarz boczny drew­ niany, rzeźbiony, złocony, polichromowany p.w. Św. Jana Chrzciciela z częścią główną manierystyczną z przełomu XVI i XVII w.,

98

nastawą górną z końca XVII w. oraz rzeźbą z XVIII w., z obrazem centralnym z XVI/XVII w. m alow anym techniką olejną na płótnie, 7 obrazam i na desce z tego okresu oraz

nym zabiegi zabezpieczające przy po­ ważnie zniszczonym w trakcie powodzi ołta­ rzu oraz 2 rzeźbach złoconych i po ichromowanych.

X V III-w ie czn ym obrazem w zw ieńczeniu (przeprow adzona przez PP PKZ O /W ro­ cław), — 2 obrazy olejne na płótnie: odnaleziony na strychu renesansowy obraz z XVI/XVII w. (?) ze sceną W niebowzięcia NM P oraz X IX -w ie czn y portret oficera (w ykonaw ca T.Bielecki, inwestor — parafia), — 3 o b ra zy olejne na płótnie: Chrystus p rz e d P iła te m

z

X V III

w .,

Chrystus

U krzyżow any z XVIII w. i Pietà z 2 połowy XIX w., rozmieszczone na ścianach świątyni (w ykonaw ca „Plastyka" — J.W ardzyński i J.Powązka), — intarsjow ana XIX-wieczna szafka zega­ rowa w stylu angielskim (w ykonaw ca PP PKZ — ZW M A Henryków). — barokowe epitafium Aleksandra Załuskie­ g o , drewniane, bogato rzeźbione, polichro­ m owane i złocone z 1720 r. z 2 tablicam i m arm u ro w ym i (p ła sko rze źb ą fi-g u ra ln ą

10. S ońsk - K o śció ł parafialny

zm arłego biskupa i tablicą inskrypcyjną) (wykonaw ca ASP w W arszaw ie — zespół kierowany przez F. Kędziora), — barokowe epitafium drewniane Ludwika Załuskiego, bogato rzeźbione, polichrom o­ wane i złocone z lat 1722 — 1725 z 2 tabli­ cami m armurowymi (płaskorzeźbą figuralną zm arłego biskupa oraz tablicą inskrypcyjną) — w ykonaw ca SPTPAP „Plastyka" w W ar­ szawie — zespół pod kierunkiem M .Rym a­ szewskiej, — barokowe epitafium drewniane Katarzy­ ny z O lszow skich Załuskiej, bogato rzeź­ bione, polichrom ow ane i złocone z około 1720 r. z 2 tablicami marmurowymi (płasko­ rzeźbą fig u ra ln ą

zm arłej oraz tablicą in ­

skrypcyjną) — wykonaw ca SPTPAP „P la­ styka" — zespół pod kierunkiem J. Powązki, — barokowy feretron drewniany z XVIII w., rzeźbiony, polichromowany i złocony z XVIIwiecznym obrazem dwustronnym, m alowa­ nym na desce przedstawiającym Matkę Bo­ ską z D zieciątkiem oraz Dzieciątko Jezus w m an d o rli — w ykonaw ca SPTPAP „P la­ styka" — J. W ardzyńska.

P ułtusk — kaplica Noskowskiego w Bazy­ lice — polichromia, rzeźby. W om awianym okresie prowadzono prace związane z konserwacją polichrom ii rene­ sansow ej na kopule, bębnie z gzym sem

P u łtu s k — kościół Św. Krzyża — polichro­ mia. W 1979 r. dokonano zabezpieczenia relik­ tów polichromii ściennej o tematyce figu­ ralnej z II ćwierci XVI w. Oczyszczono po­ wierzchnię malowideł i „podklejono" silnie odwarstwione tynki. Wykonawcą prac kon­ serwatorskich była M. Rymaszewska, inwe­ storem — parafia. W 1980 r. PP PKZ O/War­ szawa przystąpiły do opracowania doku­ mentacji historycznej reliktów polichromii z I potowy XVI w. P u łtu s k — Biblioteka miejska — obrazy. W 1980 r. przeprowadzono konserwację 3 obrazów sztalugowych (olej, płótno) z końca XIX w., pędzla Franciszka Kostrzewskiego: Polowanie, O d p oczyn e k na p o lo w a n iu i Zabawa w p a rku (wykonawca SPTAP „Pla­ styka" — R. Bielecki). P u ttu sk — Muzeum Historyczne — muze­ alia. W latach 1976—1977 dokonano konserwa­ cji 9 portretów olejnych sztalugowych ze zbiorów Muzeum Historycznego (wyko­ nawca SPTAP „Plastyka" autor T. Roma­ nowski) oraz w latach 1977—1979 siedmiu XVIII-wiecznych obrazów o tematyce sa­ kralnej, związanej z zakonem benedykty­ nów (wykonawca „Plastyka" — R. Bielecki).

oraz żaglach kaplicy. Przeprowadzono za­ biegi przy oczyszczaniu powierzchni m alo­ wideł, usuwaniu przem alowań, wykwitów, pleśni oraz starych kitów, zakładaniu no­ wych kitów i łat. W ykonyw ano zastrzyki w zm acniające tynki. U trwalano freski po­ przez p unktow anie drobną kreską. Uzu­ pełniano ubytki tynków wapiennych (wyko­ nawca PP PKZ O/Warszawa). Ponadto PKZ O /W arszaw a w ykonały w czynie społecz­

Bożena Siem ionko