Zmiany klimatyczne a rolnictwo w Polsce – ocena zagrożeń i sposoby adaptacji Warszawa, 30.09.2009 r.

Zmiany agroklimatu w Polsce

Jerzy Kozyra Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Bonitacja agroklimatu Średnia roczna temperatura Klimatyczny Bilans Wodny (IV-IX)

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Roczna suma opadu Klimatyczny Bilans Wodny (IV-IX)

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Ocena wpływu pogody na plony w Polsce 45

wp/IP wp

40 mld PLN 35 30 25 20 1950

1960

1970

1980 rok

1990

2000

2010 Źródło: Górski, 2008

wp – wartość produkcji; IP – indeks pogodowy IP = F(ip cząstkowe: pszenicy ozimej, żyta, ziemniaka, buraka cukrowego, siana łąkowego)

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Straty plonów z powodu niekorzystnego przebiegu pogody

Rok

Pszenica ozima

Żyto

Jęczmień Jary

Owies

Ziemniak

Burak cukrowy

Rzepak Rok ozimy

1957

1982

1958

1983

1959

1984

1960

1985

1961

1986

1962

1987

1963

1988

1964

1989

1965

1990

1966

1991

1967

1992

1968

1993

1969

1994

1970

1995

1971

1996

1972

1997

1973

1998

1974

1999

1975

2000

1976

2001

1977

2002

1978

2003

1979

2004

1980

2005

1981

2006

Pszenica ozima

Żyto

Jęczmień Burak Owies Ziemniak Jary cukrowy

Źródło: Górski, Kozyra, 2008

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

8

oC

6 4 2 0 -2 -4 -6

2006

2001

1996

1991

1986

1981

1976

1971

1966

1961

1956

1951

1946

1941

1936

1931

1926

1921

1916

1911

1906

1901

1896

1891

1886

1881

1876

1871

-8

Odchylenie od normy 1961-1990 średniej temperatury powietrza w miesiącach od stycznia do marca w Puławach

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Zielone pola w zimie

Puławy, Grudzień 2008

Grudzień 2005, Osiny koło Puławy

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

IP (ZIMA) 25

20

15

10

5

0

-5

-10

-15

-20

-25

Indeks pogodowy zimowania pszenicy ozimej w Puławach (1951-2009)

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

IP (ZIMA)

1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

IP (ZIMA) 25

Suwałki 20

15

Wrocław 10 5

0

-5

-10

-15

-20

-25

25

20

15

10

5

0

-5

-10

-15

-20

-25

Indeks pogodowy zimowania pszenicy ozimej (1951-2009) Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

o

3

C

1

0

-1

2006

2001

1996

1991

1986

1981

1976

1971

1966

1961

1956

1951

1946

1941

1936

1931

1926

1921

1916

1911

1906

1901

1896

1891

1886

1881

-3

1876

-2

1871

Róznica od normy 1961-1990

2

Odchylenie od normy 1961-1990 średniej temperatury powietrza w miesiącach od lipca do sierpnia w Puławach

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

20

Klimatyczny bilans wodny (mm)

0 -20 -40 -60 -80 -100 -120 -140 -160

1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

-180

Grabów k. Zwolenia (10.06.2009) LAI: 3,8; Liczba kłosów na m/kw: 480

LAI: 2,1; Liczba kłosów na m/kw: 304 Masłowice k. Wielunia (15.06.2009)

„Nowy” stary problem rolnictwa w Polsce – niedobory wody Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

IP 25

20

15

10

5

0

-5

-10

-15

-20

-25

Indeks pogodowy plonowania pszenicy ozimej w Puławach (1951-200)

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

PW latach 1996-2007 rzepak w północnej Polsce zakwitał o około 10 dni wcześniej niż w latach 1982-1993 Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

W latach 1996-2007 pszenica we wschodniej Polsce zakwitała o 10 dni wcześniej niż w latach 1982-1993 Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Sandomierz (2021-2030)

25 Miskolc (1961-1990)

20

St. Poelten (1961-1990)

o

C

15 10 5 0 -5 I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

Prognoza średniej temperatury powietrza w Sandomierzu na lata 2021-2030 i średnie w Miskolcu (Węgry) i St. Poelten (Austria) w latach 1961-1990 w tradycyjnych regionach uprawy winorośli

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

1400

19

1300

16,4

suma temperatur (IV-VIII)

1200

17 15

1001

1100 1000

950 stopnio-dni

900

806

919

13 11 9

800

7

700

5

600

3

500

1

400

-1 1961-1990

2000-2010

średnia rednia temperatura (IV-VIII)

14,9

15,8

2020-2030

Ocena możliwości uprawy winorośli francuskich w okolicach Sandomierza (stok południowy)

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Średnia roczna temperatura powietrza

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Długość okresu wegetacyjnego

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

1941-1990

2001-2010

Prawdopodobieństwo dojrzewania kukurydzy FAO 270 dla warunków termicznych w latach 1941-1990 i wg. prognozy warunków termicznych na lata 2001-2010. Źródło: Kozyra, Górski, 2004

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Nowe zagrożenia dla upraw

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Żródło: GREEN PAPER ... Adapting to climate change in Europe – options for EU action. Scenariusz zmian na lata 2071-2100 w stosunku do średnich wielolecia 1961-1990. IPCC SRES scenariusz A2. Scenariusze klimatyczne DMI/PRUDENCE (http://prudence.dmi.dk), opracowane JRC w projekcie PESETA (http://peseta.jrc.es)

Średnia temperatura roku

Suma roczna opadu atmosferycznego

Prognoza zmian warunków klimatycznych na lata 2071-2100 w stosunku do lat 1961-1990 Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Prognoza zmian plonów na rok 2080 w stosunku do średnich w latach 1961-1990 opracowana w projekcie PESETA (http://peseta.jrc.es/docs/Agriculture.html). Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Wnioski (1)
Analiza warunków termicznych po 2000 roku potwierdza prognozy wzrostu temperatury powietrza w Polsce.
Głównym problemem rolnictwa w Polsce wynikającym z obserwowanych tendencji klimatycznych są niedobory wody w okresie wiosenno-letnim.
Zwiększa się zmienność plonowania głównych roślin uprawnych a straty w plonach są głównie skutkiem susz (2000, 2003, 2006).

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Wnioski (2)
Dostosowanie produkcji w gospodarstwach do warunków klimatycznych jest procesem ciągłym i odbywa się w sposób niezależny od ogólnych mechanizmów polityki rolnej. Pomoc w tym zakresie powinna być realizowana przez wzmacnianie doradztwa oraz wdrażanie systemów wspomagania decyzji.
W polityce Państwa wobec rolnictwa należy dążyć do łagodzenia ekonomicznych konsekwencji zmian klimatu dla gospodarstw wynikających ze strat w plonach oraz promowania systemów produkcji ograniczających negatywny wpływ rolnictwa na klimat.

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa

Dziękuję za uwagę

Jerzy Kozyra, IUNG-PIB, Puławy, Zmiany agroklimatu w Polsce, 30.09.2009, Warszawa