Cianciara Probl Hig Epidemiol D i wsp. Zasoby 2010, kadrowe 91(3): 475-481 zdrowia publicznego i promocji zdrowia w Polsce. Cz. II. Oferty pracy

475

Zasoby kadrowe zdrowia publicznego i promocji zdrowia w Polsce. Cz. II. Oferty pracy Workforce in public health and health promotion in Poland. Part II. Job offers Dorota Cianciara 1,2/, Maria Piotrowicz 2/, Helena Tucka-Dorociak 3/ Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Zakład Epidemiologii i Promocji Zdrowia, Warszawa Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakładu Higieny, Zakład Promocji Zdrowia i Szkolenia Podyplomowego, Warszawa 3/ Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1/ 2/

Cel. Oszacowanie zapotrzebowania na pracowników zdrowia publicznego i promocji zdrowia w Polsce na podstawie zgłoszeń o wolnych miejscach zatrudnienia, zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności.

Aim. To determine the demand for employees in public health and health promotion in Poland according to the number of job offers, using national and international (ISCO) classification of occupations.

Materiał i metody. Analizą objęto liczbę oficjalnie zgłoszonych ofert pracy dla zawodów z grupy 2239 „specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) gdzie indziej niesklasyfikowani” w okresie od II półrocza 2006 r. do I półrocza 2008 r. oraz liczbę ofert dla czterech zasadniczych zawodów zdrowia publicznego (epidemiolog, promotor zdrowia, specjalista zdrowia publicznego, specjalista organizacji i zarządzania w ochronie zdrowia) w okresie 2005-2007. Ponadto jedenastokrotnie sprawdzano liczbę i charakter ofert pracy dla wybranych zawodów związanych ze zdrowiem publicznym z grupy wielkiej „2 – specjaliści”, „3 – technicy i inny średni personel” oraz „4 – pracownicy biurowi” w internetowym serwisie informacyjnym urzędów pracy.

Material and methods. The analysis was based on officially reported job vacancies in occupations within the unit group “2239 - health professionals (except nursing and midwifery) not elsewhere classified” between the second half of 2006 and the first half of 2008. Moreover, job offers for 4 key occupations in public health (epidemiologist, health promoter, public health specialist and specialist in organization and management in health system) between 2005-2007 were analyzed. Additionally the number and profile of job offers in some selected occupations connected with public health, from the major group “2 – specialists”, “3 – technicians and associate professionals” and “4 – clerical support workers”, were checked up in web service for job seekers.

Wyniki. Ustalono, że rynek pracy dla specjalistów reprezentujących 4 zawody ściśle związane ze zdrowiem publicznym był bardzo ograniczony. Średnio w każdym półroczu oferowano zaledwie 32 miejsca zatrudnienia w całym kraju. Dane sugerują, że sytuacja na rynku pracy w poszczególnych półroczach jest niestabilna. Zdecydowanie częściej poszukuje się do pracy pielęgniarek, fizjoterapeutów, techników farmaceutycznych oraz masażystów.

Results. The results show that labour market for professionals who represent 4 key occupations closely related to public health is limited. On the average in each half-year of the analyzed period only 32 workplaces for those 4 key occupations were offered in Poland. According to the data the labour market conditions are unstable. Employers prefer nurses, physiotherapists, pharmaceutical technicians and masseurs.

Wnioski. Konieczne jest podęcie kroków zmierzających do zwiększenia podaży miejsc pracy w zdrowiu publicznym. Czynności te powinny być elementem szerszego planu krajowych działań na rzecz zwiększenia potencjału zdrowia publicznego i ochrony zdrowia obywateli.

Conclusions. The actions aimed at job market expansion are needed. They should be considered as a part of a comprehensive plan for the increase of public health potential and national health care. Key words: public health, health promotion, job vacancies

Słowa kluczowe: zdrowie publiczne, promocja zdrowia, miejsca pracy © Probl Hig Epidemiol 2010, 91(3): 475-481 www.phie.pl Nadesłano: 08.08.2010 Zakwalifikowano do druku: 26.08.2010

Wstęp Klasyfikacja zawodów i specjalności, która obo‑ wiązuje w Polsce od 01.01.2003 r., służy m.in. ujed‑ noliceniu nazewnictwa zawodów i specjalności wystę‑ pujących na rynku pracy oraz gromadzeniu danych

Adres do korespondencji / Address for correspondence Dr hab. n. med. Dorota Cianciara Zakład Epidemiologii i Promocji Zdrowia Szkoła Zdrowia Publicznego Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego ul. Kleczewska 61/63, 01-826 Warszawa tel. (22) 56 01 150, e-mail: [email protected]

do określania polityki zatrudnienia oraz kształcenia i szkolenia zawodowego [1,2,3]. Klasyfikacja jest pię‑ ciopoziomowym, hierarchicznie usystematyzowanym zbiorem zawodów i specjalności, które są pogrupowane w tzw. grupy wielkie, duże, średnie i elementarne. Grupom tym nadano odpowiednie kody i nazwy. Kla‑

476

Probl Hig Epidemiol 2010, 91(3): 475-481

syfikację stworzono na podstawie standardów i ustaleń międzynarodowych. Zawody związane ze zdrowiem publicznym wy‑ stępują w niej przede wszystkim w grupie wielkiej oznaczonej symbolem „2 – specjaliści”, w której wymagane są kwalifikacje uzyskiwane na studiach wyższych zawodowych, magisterskich albo doktoran‑ ckich. Do 1 lipca 2010 r. zawody zdrowia publicznego (inne niż lekarze, dentyści, farmaceuci i pielęgniarki) występowały w grupie elementarnej oznaczonej sym‑ bolem 2239, nazwanej „specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) gdzie indziej niesklasyfikowani”. W grupie tej umieszczono kil‑ kanaście zawodów w różnym stopniu powiązanych z wykonywaniem zadań zdrowia publicznego (tab. I), przy czym cztery z nich (epidemiolodzy, promotorzy zdrowia, specjaliści zdrowia publicznego oraz specja‑ liści organizacji i zarządzania w ochronie zdrowia) stanowiły trzon kadry w tej dziedzinie Charaktery‑ stykę dwóch najważniejszych zawodów przedstawiono w tabeli II. Inne zawody związane ze zdrowiem pub‑ licznym występowały w grupie wielkiej „3 – technicy i inny średni personel”. Ponadto pojedyncze zawody mające zastosowanie w zdrowiu publicznym znaj‑ dowały się w grupie „4 – pracownicy biurowi” oraz „5 – pracownicy usług osobistych i sprzedawcy” [4]. Od połowy bieżącego roku obowiązuje inny podział i zmieniona numeracja zawodów, z tym jednak, że zachowano zawody jak: promotor zdrowia, specjalista zdrowia publicznego i epidemiolog [5]. Tabela I. Kody i nazwy zawodów z grupy elementarnej 2239 oraz jej usytuowanie w strukturze Klasyfikacji (obowiązujące do 1 lipca 2010 r.) Table I. Structure, group titles and codes for occupations in unit group 2239 (valid till 1st of July 2010) Grupa wielka

2. Specjaliści

Grupa duża

22. Specjaliści nauk przyrodniczych i ochrony zdrowia

Grupa średnia 223 Specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) Grupa elementarna

2239 Specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) gdzie indziej niesklasyfikowani

Kod i nazwa zawodu z grupy elementarnej 2239

223901 Diagnosta laboratoryjny 223902 Epidemiolog 223903 Fizjoterapeuta 223904 Logopeda 223905 Optometrysta 223906 Promotor zdrowia 223907 Specjalista organizacji i zarządzania w ochronie zdrowia 223908 Specjalista ratownictwa medycznego 223909 Specjalista terapii uzależnień 223910 Specjalista zdrowia publicznego 223911 Toksykolog 223912 Kosmetolog 223913 osoba wykwalifikowana w przemyśle farmaceutycznym (zawód wprowadzony od 1 lipca 2007, nieuwzględniony w niniejszym opracowaniu) 223990 Pozostali specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) gdzie indziej niesklasyfikowani

Kody zastosowane w Klasyfikacji stanowią klucz, według którego gromadzi się dane o wolnych miejscach pracy. Informacje takie objęte są corocznie Programem badań statystycznych statystyki publicznej ogłasza‑ nym w Rozporządzeniu Rady Ministrów. Kody i nazwy zawodów powinny być stosowane przez pracodawców, którzy zgłaszają wolne miejsca pracy do Powiatowych Urzędów Pracy (PUP). Na podstawie Ustawy o pro‑ mocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 2004 r. (art. 36, ust. 5) pracodawcy są obowiązani na bieżą‑ co informować powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę pracodawcy o wolnych miejscach zatrudnienia. Informując o tym pracodawcy nie mogą formułować wymagań dyskryminujących kandydatów ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, orientację sek‑ sualną, przekonania polityczne i wyznanie religijne lub ze względu na przynależność związkową [6]. Pracodawca może zgłosić wolne miejsce pracy oso‑ biście, telefonicznie, drogą pocztową, elektroniczną lub faxem, przesyłając wypełniony standardowy druk zgłoszenia wolnego miejsca zatrudnienia. Celem niniejszej pracy była ocena zapotrzebowa‑ nia na pracowników z dziedziny zdrowia publicznego i promocji zdrowia w Polsce poprzez: (1) ilościową analizę zgłoszeń o wolnych miejscach pracy w za‑ wodach z grupy 2239 „specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) gdzie indziej niesklasyfikowani” oraz (2) ilościową i jakościową analizę ofert pracy w wybranych zawodach mających zastosowanie w zdrowiu publicznym z grupy wielkiej 2 (specjaliści), 3 (technicy i inny średni personel) oraz 4 (pracownicy biurowi). Materiał i metody Liczba zgłoszeń o wolnych miejscach pracy w zawodach z grupy 2239 Do analizy liczby zgłoszeń o wolnych miejscach pracy w zawodach z grupy 2239 „specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) gdzie indziej niesklasyfikowani” wykorzystano dane uzy‑ skane za pośrednictwem GUS. Dane pochodzą z za‑ łącznika nr 3 do druku sprawozdawczego MPiPS‑01. Załącznik obejmuje informacje z PUP, skumulowane na poziomie wojewódzkim. Sporządzany jest dwa razy w roku, do 12. dnia roboczego w lipcu z danymi za I półrocze oraz do 12. dnia roboczego w styczniu za II półrocze danego roku. Analizą objęto: (1a) liczbę ofert pracy w całej grupie zawodów 2239 wg woje‑ wództw w okresie od II półrocza 2006 r. do I półrocza 2008 r.; (1b) liczbę ofert pracy dla poszczególnych zawodów z grupy 2239 w tym samym okresie oraz (1c) liczbę ofert pracy w 4. wybranych zawodach (epidemiolog, promotor zdrowia, specjalista organi‑ zacji i zarządzania w ochronie zdrowia oraz specjalista zdrowia publicznego) w latach 2005-2007.

Cianciara D i wsp. Zasoby kadrowe zdrowia publicznego i promocji zdrowia w Polsce. Cz. II. Oferty pracy

477

Tabela II. Opis zawodu promotor zdrowia i specjalista zdrowia publicznego Table II. Description and tasks for “health promoter” and “public health specialist” jobs Nazwa i kod zawodu: Promotor zdrowia / 223906 Synteza Rozpoznaje potrzeby, planuje i realizuje, we współpracy z instytucjami i organizacjami państwowymi i społecznymi, programy oświaty zdrowotnej; określa strategię i taktykę postępowania w profilaktyce medycznej i promocji zdrowia, upowszechnia zasady wychowania zdrowotnego w podległym sobie regionie, placówce czy środowisku społecznym; prowadzi instruktaż i poradnictwo dla personelu oświatowego, nadzoruje i kontroluje działalność placówek oświaty zdrowotnej Zadania zawodowe – badania diagnostyczne populacji w celu określenia potrzeb w zakresie oświaty zdrowotnej (zwalczanie robaczyc, próchnicy, paradontozy, wszawicy, grzybic i innych chorób) w środowisku szkolnym, wojsku, zakładach pracy i innych; – ewidencja i gromadzenie danych, umożliwiających planowanie ukierunkowanych działań w zakresie oświaty zdrowotnej, np. przeciwdziałania rozpowszechnianiu się chorób społecznych (AIDS, chorób wenerycznych, żółtaczki zakaźnej, zatruć pokarmowych, świerzbu i innych), wspólnie ze specjalistami z zakresu higieny, epidemiologii, medycyny szkolnej i innymi; – przygotowywanie programów edukacyjnych z zakresu oświaty zdrowotnej dla osób i środowisk dotkniętych patologiami społecznymi: alkoholizmem, narkomanią, nikotynizmem i innymi; – prowadzenie działalności uświadamiającej społeczeństwo o zagrożeniach zdrowotnych, wynikających z zaniedbań higieniczno-sanitarnych, za pomocą publikatorów: prasy, radia, telewizji, broszur, ulotek i innych; – organizowanie konkursów, wystaw, imprez artystycznych, sportowych i innych, propagujących zachowania i nawyki prozdrowotne; – nawiązywanie łączności i współpracy z instytucjami, organami, placówkami i organizacjami, które uczestniczą w wychowaniu zdrowotnym społeczeństwa: (służba zdrowia, szkoły, harcerstwo, wojsko, organizacje sportowe, PCK i inne); – szkolenie pracowników resortów oświaty, pomocy społecznej i innych w zakresie oświaty zdrowotnej, prowadzenie instruktażu w szkołach, klubach sportowych, wojsku, policji, straży pożarnej, zakładach pracy i innych placówkach o dużym znaczeniu społecznym Dodatkowe zadania zawodowe – kierowanie placówkami oświaty zdrowotnej; – prowadzenie badań naukowych i publikowanie ich wyników Nazwa i kod zawodu: Specjalista zdrowia publicznego/ 223910 Synteza Wykonuje zadania związane ze zwalczaniem ekologicznych zagrożeń zdrowotnych, kontroluje i ocenia stan sanitarny i stan zdrowia populacji na określonym terenie, zapobiega masowym zagrożeniom zdrowotnym, działając w ramach krajowych i międzynarodowych placówek, instytucji i organizacji sanitarno-epidemiologicznych; kontroluje stan higieniczny zakładów pracy, zakładów opieki, placówek oświatowych, kulturalnych i innych; ocenia stan higieniczny grup społecznych i zawodowych, współdziała w promocji zachowań prozdrowotnych jednostek i społeczeństwa. Zadania zawodowe – kontrolowanie i ocenianie stanu zdrowia określonych populacji oraz ewidencjonowanie chorób i patologii wynikających ze skażenia środowiska czynnikami biologicznymi, fizycznymi i chemicznymi; – organizowanie pracowni diagnostycznych w stacjach sanitarno-epidemiologicznych i nadzorowanie ich; – oznaczanie stopnia zanieczyszczenia gleby, wód, powietrza i innych elementów środowiska; – wykrywanie źródeł zanieczyszczeń ekologicznych; – przeprowadzanie kontroli sanitarnych zakładów wytwórczych, usługowych i innych i ocenianie ich stanu sanitarnego; – wydawanie ekspertyz dotyczących działalności gospodarczej i usługowej zakładów objętych przepisami o spełnianiu określonych warunków sanitarno-epidemiologicznych; – prowadzenie dokumentacji, sporządzanie raportów o stanie sanitarno-epidemiologicznym powierzonego terenu w zakresie analityki środowiska, z wykorzystaniem systemów informatycznych w ewidencji i przetwarzaniu danych sanitarno-epidemiologicznych; – współdziałanie z innymi specjalistami i placówkami ochrony zdrowia w zwalczaniu epidemii i innego rodzaju masowych zagrożeń zdrowotnych wynikających ze skażeń środowiska; – uczestniczenie w działaniach dotyczących promocji zdrowia i zapobiegania chorobom; – doskonalenie swojej wiedzy i umiejętności, między innymi przez uczestnictwo w podyplomowym kształceniu ustawicznym; – ewidencja zagrożeń higieniczno-sanitarnych czynnikami biologicznymi, fizycznymi i chemicznymi; – przeprowadzanie kontroli higieniczno-sanitarnych zakładów pracy, żłobków, przedszkoli, szkół, zakładów żywienia i innych instytucji społecznych; – opracowywanie ekspertyz dotyczących higieny żywności i żywienia, higieny komunalnej, higieny dzieci i młodzieży, higieny pracy, warunków życia, pracy i stanu odżywienia ludności; – opracowywanie przepisów i norm higieniczno-sanitarnych; – prowadzenie oświaty zdrowotnej; – sporządzanie dokumentacji dotyczącej stanu higieniczno-sanitarnego ludności, kontrolowanych instytucji, sporządzanie planów działania prozdrowotnego; – przygotowywanie opinii, wniosków, świadectw i orzeczeń Dodatkowe zadania zawodowe – wykonywanie badań analitycznych środowiska przy użyciu odpowiedniej aparatury i odczynników oraz przeprowadzanie prób biologicznych; – kierowanie laboratorium (działem) w stacji sanitarno-epidemiologicznej lub placówce równorzędnej; – pełnienie dyżurów specjalistycznych i udzielanie konsultacji za pomocą środków łączności telefonicznej i wideofonicznej; – branie udziału w doskonaleniu zawodowym (szkoleniu) innych pracowników medycznych oraz prowadzenie badań naukowych i publikowanie ich wyników

Liczba i charakter ofert pracy dla wybranych zawodów mających zastosowanie w zdrowiu publicznym z grupy wielkiej 2 oraz 3 i 4 Analizę liczby i jakości ofert pracy w wybranych zawodach mających zastosowanie w zdrowiu pub‑ licznym z grupy wielkiej 2 oraz 3 i 4 prowadzono na podstawie kwerendy ofert zamieszczonych w serwisie

informacyjnym urzędów pracy (http://www.psz. praca.gov.pl/, zakładka „oferty pracy/ ofert pracy w kraju” do 24 marca 2009 r. pod adresem http:// www.epuls.praca.gov.pl/). W okresie od maja 2008 r. do września 2009 r. jedenastokrotnie sprawdzono liczbę i charakter ofert; kolejnej obserwacji dokonano w czerwcu 2010 r.

478

Probl Hig Epidemiol 2010, 91(3): 475-481

Wyniki Liczba zgłoszeń o wolnych miejscach pracy w zawodach z grupy 2239 W ciągu 24 miesięcy, w okresie 01.07.2006 – 30.06.2008 r., w PUP ukazało się 4 746 ofert pracy dla wszystkich zawodów z grupy 2239. Najwięcej – przeciętnie ponad 100 na każde półrocze – pocho‑ dziło z województw śląskiego, lubelskiego, dolnoślą‑ skiego, podkarpackiego oraz małopolskiego. Oferty z każdego z tych województw stanowiły około 9-12% wszystkich wolnych miejsc zatrudnienia w omawianej grupie zawodów. Najmniej zgłoszeń odnotowano w województwach lubuskim, podlaskim oraz opol‑ skim. W przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców da‑ nego województwa w wieku produkcyjnym (18-64 lat) wg danych z 2008 r. [7] najwięcej ofert ukazało się w województwach: świętokrzyskim i lubelskim (około 10-9 ofert/100 tys.), podkarpackim (8/100 tys.) oraz zachodniopomorskim, dolnośląskim i war‑ mińsko-mazurskim (około 6/100 tys.). Najmniej zaś w województwach mazowieckim i lubuskim (około 2/100 tys.). Spośród zawodów z grupy 2239, w analizowanym okresie, pracodawcy poszukiwali przede wszystkim fizjoterapeutów (tab. III). Oferty dla nich stanowiły ponad 80% wszystkich zgłoszeń o wolnych miejscach pracy. Propozycje pracy w zawodach bezpośrednio związanych ze zdrowiem publicznym, do których zaliczono epidemiologów, promotorów zdrowia, spe‑ cjalistów organizacji i zarządzania w ochronie zdrowia oraz specjalistów zdrowia publicznego, stanowiły mar‑ gines ogólnej liczby ofert, przy czym najwięcej zgło‑ szeń dotyczyło wolnych miejsc pracy dla specjalistów

zdrowia publicznego. Rozpatrując zapotrzebowanie na poszczególne zawody w przedziałach półrocznych, można zauważyć, że podaż miejsc pracy dla epidemio‑ logów i specjalistów zdrowia publicznego była dość stabilna, a dla pozostałych specjalistów wykazywała wahania. Analizując liczbę ofert pracy w 4. wybranych zawodach, najściślej związanych ze zdrowiem pub‑ licznym, należy odnotować, że w ciągu 24 miesięcy (01.07.2006 – 30.06.2008) w całej Polsce poszukiwa‑ no 129 pracowników. Przedłużając okres obserwacji do trzech lat (01.01.2005 – 31.12.2007), odnotowano 200 zgłoszeń o miejscach pracy dla takich osób. Naj‑ więcej ofert dotyczyło specjalistów zdrowia publiczne‑ go, a następnie specjalistów organizacji i zarządzania w ochronie zdrowia, promotorów zdrowia oraz epide‑ miologów (odpowiednio: 76, 55, 41, 28). W kolejnych latach odnotowano różnice w liczbie ofert pracy dla poszczególnych zawodów. Liczba i charakter ofert pracy dla wybranych zawodów mającychzastosowanie w zdrowiu publicznym z grupy wielkiej 2 oraz 3 i 4 Okresowy przegląd zgłoszeń o wolnych miej‑ scach zatrudnienia w całej Polsce, zamieszczonych w serwisie informacyjnym urzędów pracy od 05.2008 do 09.2009 r. oraz w czerwcu 2010 r., potwierdził szczupłość oferty dla 4. kluczowych zawodów zdrowia publicznego z grupy 2239. Oferty dotyczyły przede wszystkim pracy dla specjalistów zdrowia publicznego (tab. IV), a podaż takiej pracy utrzymywała się mniej więcej na poziomie jednej oferty w miesiącu w kraju. Najwięcej zgłoszeń dotyczyło pracy dla pielęgniarek,

Tabela III. Liczba ofert pracy zgłoszonych do PUP dla zawodów i specjalności z grupy 2239 „specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) gdzie indziej niesklasyfikowani” w okresie od II półrocza 2006 r. do I półrocza 2008 r. według poszczególnych zawodów Table III. Job offers for 2239 group “health professionals (except nursing and midwifery) not elsewhere classified” by occupation Liczba zgłoszonych ofert pracy Zawód

Nazwa

2006

2007

2008

II półrocze I półrocze II półrocze I półrocze

Suma ofert zgłoszonych Odsetek ofert w tym okresie w grupie

223901 Diagnosta laboratoryjny

42

41

62

78

223

223902 Epidemiolog

4

5

5

3

17

7,70 0,36

223903 Fizjoterapeuta

672

1067

981

1173

3893

82,03

223904 Logopeda

57

33

74

34

198

4,17

223905 Optometrysta

4

30

2

2

38

0,8

223906 Promotor zdrowia

3

7

10

3

23

0,48

223907 Specjalista organizacji i zarządzania w ochronie zdrowia

5

16

4

5

30

0,63

223908 Specjalista ratownictwa medycznego

1

0

2

1

4

0,08

223909 Specjalista terapii uzależnień

5

2

4

8

19

0,40

223910 Specjalista zdrowia publicznego

10

19

17

13

59

1,24

223911 Toksykolog

0

0

0

1

1

0,02

223912 Kosmetolog

24

37

32

43

136

2,87

223990 Pozostali specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) gdzie indziej niesklasyfikowani

19

23

31

32

105

2,21

Razem

846

1280

1224

1396

4746

100,0

Cianciara D i wsp. Zasoby kadrowe zdrowia publicznego i promocji zdrowia w Polsce. Cz. II. Oferty pracy

479

Tabela IV. Liczba ofert pracy dla zawodów związanych ze zdrowiem publicznym i promocją zdrowia zgłoszonych do PUP w okresie od maja do listopada 2008 r. na podstawie Serwisu Urzędów Pracy Table IV. Job offers for occupations related to public health and health promotion within major groups 2-professionals, 3-technicians and associate professionals and 4 – clerical support workers Data aktualizacji Kod zawodu

Nazwa zawodu

19.05. 27.06. 18.07. 08.09. 2008 2008 2008 2008

6.10. 2008

20.11. 16.01. 26.02. 17.03. 05.05. 25.09. 2008 2008 2009 2009 2009 2009

Liczba ofert pracy 223902 Epidemiolog

0

2

2*

0

0

0

0

0

0

0

0

223906 Promotor zdrowia

0

1

0

1

0

0

0

0

0

0

1

223907 Specjalista organizacji i zarządzania w ochronie zdrowia

1

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

223910 Specjalista zdrowia publicznego

0

2

0

1

1

1*

1*

1*

1*

1

0

222201 Specjalista żywienia człowieka

1

1

0

1

1

0

2

0

0

1

0

222203 Specjalista dietetyk

0

1

0

0

0

0

0

1

1

0

0

223903 Fizjoterapeuta

?

30

36

38

32

42

39

38

35

38

27

223908 Specjalista ratownictwa medycznego

0

0

0

0

0

0

1

0

1

1

0

223912 Kosmetolog

1

3

5

2

3

2

0

0

0

3

2

122

116

102

87

73

73

76

91

80

90

55

2241

Pielęgniarka

2242

Położna

2

3

3

1

3

3

5

7

5

7

3

322101 Higienistka szkolna

0

0

0

0

1

2

0

1

1

1

3

322102 Instruktor higieny

1

1

1

0

0

0

0

0

0

1

1

322301 Asystentka stomatologiczna

9

8

14

12

12

14

12

7

9

5

5

322302 Higienistka stomatologiczna

3

7

1

4

3

2

1

4

2

4

4

322601 Technik farmaceutyczny

?

15

14

17

14

12

16

19

21

10

11

322905 Ratownik medyczny

11

7

3

7

3

4

2

2

2

1

4

422202 Rejestratorka medyczna

5

10

3

2

6

3

3

3

2

6

6

321401 Dietetyk

5

15

5

3

4

5

3

12

8

1

5

241208 Specjalista do spraw ubezpieczeń zdrowotnych

0

1

0

0

0

0

0

0

0

0

0

241906 Przedstawiciel medyczny

1

2

1

1

0

0

0

2

2

0

0

343102 Sekretarka medyczna

1

4

2

2

4

2

2

0

0

3

0

347504 Instruktor rekreacji ruchowej

5

6

7

8

9

7

7

5

8

11

10

322401 Masażysta**

27

30

18

17

13

14

12

19

12

25

14

* ogłoszenia z poprzedniego miesiąca **zawód objęty jest kształceniem w systemie szkolnym

fizjoterapeutów, techników farmaceutycznych oraz masażystów. Przeprowadzona analiza zgłoszeń wskazuje na znaczą dowolność w formułowaniu ofert pracy, za‑ równo pod względem nazwy proponowanego stano‑ wiska, wymaganego wykształcenia, jak też pod kątem synchronizacji wymagań pracodawcy z wymogami formalnymi wobec danego rodzaju pracy. Dla przy‑ kładu: od specjalisty zdrowia publicznego, któremu oferowano stanowisko „specjalista medycyny natu‑ ralnej” oczekiwano wykształcenia medycznego; od poszukiwanego promotora zdrowia wymagano wy‑ kształcenia pedagogicznego; do pracy na stanowisku „konsultant ds. zdrowia i urody” poszukiwano osoby z wykształceniem średnim zawodowym; od kosme‑ tologa wymagano wykształcenia policealnego lub pomaturalnego; od fizjoterapeuty – średniego. Może to świadczyć, że pracodawcy nie znają klasyfikacji zawodów i specjalności albo z niej nie korzystają.

Dyskusja Dotychczas w Polsce nie podjęto próby oszaco‑ wania liczby wolnych miejsc pracy w dziedzinach związanych ze zdrowiem publicznym, chociaż jest to potrzebne do planowania rozwoju zasobów ludzkich w tej dziedzinie. Przeprowadzone analizy wskazują, że rynek pracy dla specjalistów reprezentujących 4 kluczowe zawody związane ze zdrowiem publicznym jest bardzo ograniczony. Średnio w każdym półroczu szukano w kraju poprzez urzędy pracy zaledwie 32 osób do pracy w roli epidemiologa/ promotora zdro‑ wia/specjalisty organizacji i zarządzania w ochronie zdrowia/specjalisty zdrowia publicznego. Przyjmując równomierne rozmieszczenie przestrzenne ofert – w każdym półroczu w poszczególnych województwach zgłaszano dwa miejsca pracy. Dane sugerują ponadto, że sytuacja na rynku pracy jest zmienna i niestabilna w kolejnych półroczach, aczkolwiek występowanie takich tendencji należałoby rozpatrywać w okresach dłuższych niż zastosowany tu okres dwuletni.

480

Należy zauważyć, że oficjalne zgłoszenia miejsc pracy nie dają obrazu wolnych stanowisk w kraju. Spośród wszystkich podjęć pracy, zgłaszanych do PUP, najwięcej jest tzw. podjęć na wolnym rynku pracy, czyli z pominięciem zgłoszenia do urzędu wolnego miejsca zatrudnienia. Spowodowane jest to faktem, iż pracodawcy nie respektują obowiązku ustawowego, jakim jest zgłaszanie wolnych miejsc pracy. Szacuje się, że tylko co druga oferta zatrudnienia trafia do PUP i publicznej wiadomości. Urząd pracy nie ma możliwości wyegzekwowania ustawowego obowiązku zgłaszania wolnego miejsca zatrudnienia z uwagi na brak konsekwencji prawnych za niedopełnienie tych przepisów. Zakładając, na przykładzie innych zawo‑ dów, że liczba ofert niejawnych obejmuje tyle samo miejsc pracy, ile ukazuje się w strefie jawnej, można przypuszczać, że w każdym półroczu pojawia się około 60 miejsc zatrudnienia dla 4 kluczowych zawodów zdrowia publicznego. Równolegle z niską podażą stanowisk obserwuje‑ my rosnący popyt na miejsca pracy, zwłaszcza wśród absolwentów kierunku „zdrowie publiczne”. Obecnie około 40 uczelni w kraju prowadzi studia na kierunku „zdrowie publiczne”, w tym studia na poziomie magi‑ sterskim. Według danych uzyskanych z GUS, w dniu 30.11.2008 r. kierunek ten miał 12 352 studentów, a w roku akademickim 2007/2008 ukończyło go 3 187 osób. Nie dziwi zatem, że na forach internetowych można znaleźć takie opinie (zachowano oryginalne brzmienie i pisownię): masz rację studiowanie tego kierunku to nieporozumienie, że w ogóle coś takiego stworzyli bajki o wielkiej kasie i byciu menadżerem. Skończyłem zp 2 lata temu nie podjąłem żadnej kon‑ kretnej pracy i bynajmniej nie wynikało to z tego że jej nie szukałem doradzają powiem tak zmień ten kierunek na inny i nie żałuj straconego roku bo potem będziesz żałował że straciłeś 5 lat i jesteś magistrem od niczego (Gość: ds 13.10.08, 15:20) [8]. Trzeba podkreślić, że aktualnie w Polsce naj‑ większe kłopoty ze znalezieniem pracy mają młodzi ludzie po studiach wyższych i absolwenci zdrowia publicznego nie stanowią tu wyjątku. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w marcu 2009 r. stwierdziło bowiem: „Wraz ze zwiększaniem się liczby wyższych uczelni w Polsce, rozszerzeniem oferty edukacyjnej i łatwiejszym dostępem absolwentów szkół średnich do kontynuowania nauki zarówno na studiach za‑ wodowych, jak i magisterskich oraz wyższymi ocze‑ kiwaniami i ambicjami młodzieży, w porównaniu do początku lat 90. znacznie zwiększyła się liczba studen‑ tów uczelni wyższych i absolwentów legitymujących się wyższym wykształceniem. Ta liczna grupa osób, wcześniej w ograniczonym stopniu reprezentowana

Probl Hig Epidemiol 2010, 91(3): 475-481

wśród osób bezrobotnych i ciesząca się zaintereso‑ waniem pracodawców, zaczęła odczuwać podobne problemy jak pozostała bezrobotna młodzież. (…) W końcu 2003 r. osoby z wyższym wykształceniem stanowiły 4,4% zarejestrowanych bezrobotnych, a w końcu 2008 r. udział ten wzrósł do 8,5%. Jed‑ nocześnie w porównaniu do 2007 r. wzrost liczby bezrobotnych dotyczył wyłącznie osób z wyższym wykształceniem”[9]. W uzupełnieniu należy podać, że od 2003 r. osoby w wieku 25-34 lata stanowiły największą (niemal 30%) grupę bezrobotnych w kraju [10]. Podsumowanie Sytuacja na polskim rynku pracy w zdrowiu pub‑ licznym i promocji zdrowia jest niekorzystna dla stu‑ dentów i absolwentów studiów, osób zdobywających specjalizację w trybie kształcenia podyplomowego, systemu zdrowotnego, a w dłuższej perspektywie – dla społeczeństwa. Przyjmując za punkt odniesienia oczekiwaną w USA w 2020 r. dostępność pracowni‑ ków zdrowia publicznego (220 profesjonalistów na 100 tys. ludności), można szacować, że Polska potrze‑ buje około 84 tys. pracowników. Przy założeniu, że będą posiadać takie same kompetencje i wykonywać takie same zadania. Aktualna, rzeczywista liczba pra‑ cowników zdrowia publicznego w Polsce, z wykształ‑ ceniem wyższym i średnim, zatrudnionych w sektorze zdrowia oraz administracji rządowej i samorządowej, jest trudna do oszacowania, ale niewątpliwie mniej‑ sza. Mniejsza o połowę. Pomimo kształcenia tysięcy osób na kierunku „zdrowie publiczne”, nie mogą one uzupełnić luki kadrowej, ponieważ brakuje miejsc pracy. Należy podjąć pilne działania zmierzające do zwiększenia podaży miejsc pracy w dziedzinie zdrowia publicznego. Mogą temu służyć m.in.: (1) zwiększenie wiedzy pracodawców o zdrowiu publicznym, kierunku studiów, kwalifikacjach absolwentów oraz zawodach związanych ze zdrowiem publicznym; (2) aktywne włączenie się urzędów pracy i uczelni wyższych w doradztwo zawodowe. Równolegle konieczne są rozległe działania w sektorze pracy i polityki społecz‑ nej, zgodne z bieżącym planem poprawy sytuacji na rynku pracy [11], a także działania w całym sektorze zdrowotnym, który powinien stworzyć mechanizmy rozwoju zdrowia publicznego w Polsce. Należy podkreślić, że wskazane powyżej sposoby rozwiązania problemów kadrowych stanowią zaledwie fragment szerszych, systemowych działań, które są niezbędne do zwiększenia potencjału zdrowia pub‑ licznego w Polsce.

Cianciara D i wsp. Zasoby kadrowe zdrowia publicznego i promocji zdrowia w Polsce. Cz. II. Oferty pracy

481

Piśmiennictwo / References 1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. Dz.U. nr 222, poz. 1868. 2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. Dz.U. nr 265, poz. 2644. 3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 czerwca 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. Dz.U. nr 106, poz. 727,728,729. 4. Ujednolicona klasyfikacja zawodów i specjalności wg stanu na dzień 1 lipca 2007 r. zawodów. http://www.psz.praca.gov. pl/main.php?do=ShowPage&nPID=867758&pT=details& sP=CONTENT,objectID,868220 (09.08.2010). 5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania Dz.U. Nr 82 z dnia 17 maja 2010 r. poz. 537. 6. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Dz.U. nr 99, poz. 1001.

7. Główny Urząd Statystyczny. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2008 r. GUS, Warszawa 2009. http://www.stat.gov.pl/gus/5840_655_ PLK_HTML.htm?action=show_archive (09.08.2010). 8. http://forum.gazeta.pl/forum/w,1012,72060192,,Praca_ po_Zdrowiu_Publicznym.html?v=2 (09.08.2010). 9. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Departament Rynku Pracy. Rynek pracy w Polsce, 2008. MIPS, Warszawa 31.03.2009: 10. 10. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Statystyki Rynku pracy. Statystyki strukturalne czerwiec 2010. MPiPS, Warszawa 2010. http://www.psz.praca.gov.pl./main. php?do=ShowPage&nPID=867997&pT=details&sP= CONTENT,objectID,867970 (09.08.2010). 11. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia na lata 2009-2001. MIPS, Warszawa kwiecień 2009. http://www.mpips.gov.pl/bip/ download/Zalacznik%20do%20Uchwaly%20Nr1112010%20R%20M%20z%20dnia%2014%20lipca%202 010%20r.%20-%20KPDZ%202009-201_03-08-10.pdf (09.08.2010).