.-

-

K a JJ 1. e l.t!

·• ' 1,,

-

t i 1.. "

-I••Vvld

u

-7

ZGLOSZEN IE pozyqa ~_ofvnefo ·do·s kr:-'w&/.f1 P. 7 ZAINTERE OWANIA PRACAMI NAD PROJEKTEM- '.ZL:':'.I:_n."-~ .:- ""1117 7 •..- ~l!lfw Min stra DANYCI-I * ~

19. 12. 2D1Z

l stawa o rzeczach znalezionych oraz zmianie niektorych innych ustaw ( t yt u~

za: http://bip.ms.gov.pllpllprojekty-aktow-prawnyclt!prawo-cywilne/ projektu - zgodnie z jego tresci!l udostypnionll " Biulety nie lnfonnacji Publicznej lub informacjCJ zamieszczonCJ w programie prac legislacyj nych)

A. OZNACZENIE PODMIOTlJ ZAINTERESOWA NEGO PRACAMI NAD PROJEKTEM

1. Nazwa/imi~ i naz·Nisko ** Fundacja Thesaurus 2. Siedziba/miejsce :lamiesziEan ia**

60-453 Poznan, ul. Warpnowska 18

3. Adres do korespondencji i adres e-mail : Piotr Lewandowski, '

fu ndacja _ thesa ur us'a!yahoo.com

B. WSKAZANIE OSOB l JPRAWNIONYCH DO REPREZENTOWANIA PODMIOTU WYMIENIONEGO \ V CZF;SC I A W PRACACH NAD PROJEKTEM lm i ~

Lp.

i nazwisko

Piotr Lewandowski 2

3 4

5

1/lll/llllllll/ll///! . ~· 1 :' 1>~ -~I

'l,J \

Adres mi ejsca zame ldowania na pobyt staly

C. O PIS POSTULOWANEGO ROZWIJ\ ZAN IA PRAWNEGO, ZE WSKAZANIEM INTERESU BF;Df\C EGO PRZEDMIOTEM OCH RONY

Fu ndacja Thesaurus wnosi o: I) calkowitc:J zmiancy projektu usta\¥)' o rzeczach znalezionych oraz zm ianie niekt6rych innych ustaw w zakresie sytuacji prawnej znalezisk o walorach hi torycznych (relikt6w przeszlosci/artefakt6w) oraz ochrony zabytk6w tj . przedmiot6w o walorach historycznych objcrtych ochron(J prawnc:J (zabytk6w i muzeali 6w); 2 ) rozszerzenie zakresu zmiany usta\¥)' z dn ia z dn ia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytk6w i opiece nad zabytkami (Oz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.); 3) skorygowanie zakre u zmiany usta\¥)' z dn ia 23 kwietn ia 1964 r. Kodeks cywiln y (Oz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.) w zakresi e sytuacj i prawnej znalezisk.

Ad 1: Fundacja Thesaurus woosi o: .lak \'V)':Zej. Ad. 2: Fu ndacja Thesaurus wnosi o: 1. zmiancy tytulu ustawy z obecnej : ,.o ochronie zab tk6w i opiece nad zabytkami '' na: ,.o ochronie zabytk6w"; 2. zmiancr definicji zabytku i zabytku archeo logicznego przez wyraine zastrzezenie, ze terminy te odnoszq sicr do rzecz o walorach historycznych objcrtych ochronct prawnCJ w postaci albo v,rpisu do rejestru zabytk6w (odpo wiedni o term in .. zabytek" lub ..zabytek archeologiczny"), albo do inwentarza muzeum (tennin ,muzeali um " ) oraz dodanie cezury czasowej na poziomie 300 !at dl a rozroznien ia zabytk6w od zabytk6v archeologicznych - art. 3 pkt 1-4; 3. dodani e terminu , relikf', wzglcydnie ,.relikt przesztosci" luh ,artefakt'' dla okre ~ l e nia rzeczy o wa lorach hi storycznych, ktore nie zo taly objcrte oc hron~ prawnq - wart. 3; 4. wykres leni e z ustawy wszy tkich zapisow m6w i~cych o , opiecc" nad zabytkami ; 5. okrc51enie w ustawie czym jest ,.nadz6r konsen atorski '' oraz czym jest , stanowisko archeologiczne'' - wart. 3; 6. rezn,macji z kon strukcji , parku kulturowego" - art . 7 pkt 3 w zw. z art. 16-17 i art. 19 ust. I pkt 3; 7. rezy1:,macjcy z pojyc mcrtn ch i niesto owa lnych w po taci , wartosci historycznej , artystycznej lub naukowej " - m.in. wart . 3 pkt I; 8. zmiany zasad funkcj onowania ewidencj i kraj owej , woj ew6dzk iej i gm innej oraz utworzenie ewidencji wodnej (d la stanowisk podwodnych ) oraz ewidencji archeologicznej (w oparciu o Archeol ogiczne Zdjcrcie Polsk i) - art. 22; 9. rezygnacji ze sztucznej konstrukcji ochrony , ulomnej " dla rzeczy bcrd'lcych w ewidencjach; I0. doprecyzo\ anie Lasad fu nkcjonowania Krajowego wykazu (rej eslru ) zabytk6w i muzeali6w skradz ionych lub \¥)'wiezionych za graniccy ni ezgodnie z prawem - art. 23; I I. rezygnacji z poj crc mcytnych i niesto owalnych w postaci , lub posiadajc:Jcego cechy zabytku'' (art. 29 ust. I), czy , bCJdZ ni eruchomosci o cechach zabytku" (art. 30 ust. I); 12. doprecyzowanie zasad udostypniania nieruchomosci (takZe nieruchomosci sc:Jsiednich i wszelkich niezbydnych) i ruchomosci na potrzeby prowadzenia badail (art. 30); 13. doprecyzowanie obow i ~zk u zgloszenia znaleziska w trakcie prac inwestycyj nych (art. 32 ust. I); 14. rezygnacjcy z poj crc mytnych i ni estosowalnych w postaci .,przedmiot, co do kt6rego istnieje przypuszczeni e, iz jest on zabytkiem" (art. 3 1 ust. I);

I ~ rezygnacji z art. 32 ust. 9; 16. rezygnacjty z pojcrc mcrtnych i niestosowalnych w postaci , przedmiot, co do kt6rego istnieje przypuszczenie, izjest on zabytkiem archeologicznym" (art. 33 ust. I ); 17. rezybrnacJcr z pojcrc mcrtnych 1 niestosowalnych w postaci ,.odkryly bqdz przypadkowo znalazty" (art. 34 ust. I ); 18. rezygnacjcr z pojcrc mcrtnych i niestosowalnych \ postaci , odkrytymi, przypadkowo znalezionymi " oraz .,pozyskanymi w wyniku badan archeol ogicznych" (art. 35 ust. I i 3); 19. wykres leni e z u tawy konstrukcji przekazania na wla ·nose muzeum (tzw. , wlasno 'c muzealna") znaleziska archeologicznego (art. 35 ust. 6): 20. zmiancr i doprecyzowani art. 36 ust. I pkt 12 prL:ez dodanic, ze pozwolenia wojew6dzkiego konserwatora zabytk6w wymaga poszuk iwani e rzeczy ukrytych na terenie nieruchomosci (lub w rzeczach ruchomych) objcrtych ochronq pra wnq w postaci wpi su do rejestru zab tk6w lub inwentarza muzewn, w tym na terenie stanowi sk archeologicznych; 21. zm1anc; 1 uvvypuklcnic nic tylko prawa, ale 1 o bowi~zku wojcw6dzkiego konscrwatora zabytk6w do oceny stanu zachowania, warunk6w przechovvywania i zabezpieczania rzeczy o wa lorach historycznych objcrtych ochronq prawnq znajdujqcych sicr w muzeach (zar6wno zabytk6w, jak i muzeali6w); 22. zmiancr za ad prowadzenia po zukiwan, badan i wydobyc rzeczy z w6d morskich oraz sr6dl~­ dowych przez zapisani e, ze mot e to na t(Jpic p uz kaniu pozwolenia od wta 'ciciela w6d lub dyrektora wtasciwego Urzcrdu Morskicgo w porozum ieniu z Generalnym Konserwatorem Zabytk6w; doprecyzowanie przepi s6w o wywozie zabytk6w za gramccr przez wy razne okreslen ie. i.e dotyczy to tylko rzeczy objcrtych ochronq prawnq w postaci wpisu do rejestru zabytk6w lub inwentarza muzeum oraz rzecz starsze niz 200 lat (rozdzial 5, art. 51-61 ): 24. zm iancr organizacji organ6w ochrony zabytk6w przez uniezal ei.nieni e ich od polityk6w poprzez przesunicrcie z administracji zespolonej do administracji niezespolonej oraz wprowadzenie kadencyjnosc i wojew6dzkich konserwator6w zabytk6w oraz konkurs6w na ich stanowiska (art. 89-93 ); rezybrnacjcr (wyk re51eni e) z tzw. , spolecznych opiekun6w zabytk6v/ ' (rozdzial I 0, art. I 02107); 26. zmiancr przepis6w karnych i rozwazenie przeniestenia ich do Kodeksu kamego oraz Kodeksu wyk roczen .

J\ d 3: Fundacja Thesaurus wnosi o: Calkowite wyhtczenie problematyki rzeczy znalezionych z Kodeksu cywilnego i przenie ienie jej do projektowanej ustawy o rzeczach znalezionych. Mozna rozwai:yc jedyni e pozostawienie og6lnej regu lacji w postaci obecnych art. 180- 181 KC.

D. I

ZAL~CZONEDOK UMENTY

Wydruk z Centralnej lnformacji KRS odpowiadajqcy odpisowi aktualnemu przedsi~ biorcow pobrany na podstawie art. 4 ust. 4a ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze S(Jdovvym. Wydruk z Centra lnej lnformacji KRS odpowiadajq.cy odpisowi aktualnernu z rejestru

'

z rejestru stowarzyszen, innych organizacji spolecznych i zawodowych, fundacji i pub licznych zakladow opieki zdrowotnej pobrany na podstawie art. 4 ust. 4a ustawy

z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowyrn Rejestrze SC}dowym.

3

3

Pismo z dnia 14 grudnia 2012 r. do Ministra Sprawiedliwosci z obszemymi uwagami do projektu ustaw')' o rzeczach zna lezionych oraz obecnie obowiCJ.Zuj~cych przepisow o ochronie zabytkow.

4 5

6 7

8

4

E. Niniejs:l:e zglos:l:enie dotyeZ)' u:iiupelnieniu broluhv fermulnyehlzmion)' d& H)'eh** zgloszen io dolwnonego dnio

(poda6 dat~ z cz~sci F poprzedniego zgtoszen ia) F. OSOBA SKLADAJJ\CA ZGLOSZENIE

lmicr i nazwi sko

Data

Piotr Lewa ndowski

14.1 2.2012 r.

* Jezeli zgloszenie ni e jest skladane w trybie art. 7 ust. 6 ustawy danych" skrdla sicr. ** Niepotrzebne skreslic.

Podpis

tre~k :

.. - 7.gloszenie zmiany

Pouczenie: I. Jei:eli zgloszenie rna na celu uwzglydnienie zm ian zaistniatych po dacie wniesienia urzydowego formularza zgloszenia (art. 7 ust. 6 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o dzia4alnosci lobbingowej w procesie stanowicnia prawa (Oz. U. Nr 169, poz. 1414) lub uzupetnienie brakow formalnych poprzedniego zgloszenia (§ 3 rozpor74dzenia Rady Ministrow z dnia 24 stycznia 2006 r. w sprawie Lgla zania zainteresowania pracami nad projektami ak'tow norrnatywnych (Oz. U. Nr 34, poz. 236), w no'v\ry m urzcydowym forrnularzu zgloszenia nalezy wypelnic wszystkie konieczne rubryk i, p0\ tarzajSci

Strona 4 z 5

Identyfikator wydruku : RS/398'104/3/2 012 1013123750

Brak wpis6w

Rubryka 2 - WierzytelnoScl Brak wpis6w

Rubryka 3 - Informacje o zabezpieczeniu majqtku c:Uuinika w post~waniu w przedmiocie ogk>szenia upadtoSci, o oddalenlu wniosku o OQ«>szenie upac:Uo5ci z uwagi na fakt, ie maj~tek niewyptacalnego dtuinika nie wystarcza na zaspokojenie koszt6w post~powania Brak wpis6w

t

Rubryka 4 - Umorzenie prowadzonej przeciwko podmlotowi egzekucji z uwagi na fakt, ie z egzekucji nie uzyska sumy wyiszej od koszt6w egzekucyjnych

~

Brak wpis6w Dzi a~

5

Rubryka 1 - Kurator Brak wpis6w

Dziat 6

Rubryka 1 - likwidacja Brak wpis6w

Rubryka 2 - Informacja o rozwi~zaniu organizacji Brak wpis6w

Rubryka 3 - Za~ komisaryczny lub przymusowy lub przedstawldel do prowadzenia blei:clcych spraw stowarzyszenla Brak wpis6w

Rubryka 4 - Informacja o potcjaeniu lub podzlale Brak wpis6w

Strona 5 z 5

ldentyfikator wydruku : RS/ 398404/3/ 201 210 13123750

Rubryka 5 - Informacja o post~powaniu upaclto5ciowym Brak wpis6w

Rubryka 6 • Informacja o post~powaniu ukfadowym Brak wpis6w

Rubryka 7 - Informacja o post~powaniu naprawczym Brak wpis6w

Rubryka 8 - Informacja o zawieszeniu dziafalnoSci gospodarczej Brak wpis6w

data sporzctdzenia wydruku 13.10.201 2 adres strony internetowej, na ktorej SCf dostf;pne lnformacje z rejestru: https://ems.ms .gov.pl

FU NDACJA THE SAURUS ul. Warpnowska 18. G0·
Tak w : Zarys metodyki pracy legislatora. Ustawy. Akty wykonawcze. Prawo miejscowe, pod red . Andrzeja Malinowskiego, wyd . LexisNexis, Warszawa 2009, ss. 98-99.

8

zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj(( inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacjy inwestycji w zakresie Iotniska utytku publicznego. Dodatkow~ form~ ochrony prawnej jest wpis rzeczy do inwentarza muzeum (art. 21 ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. [Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24] o muzeach w zwi~zku z art. 11 ustawy o ochronie zabytk6w). Oznacza to, i.e przed wpisaniem przedmiotu albo do rejestru zabytk6w albo inwentarza muzeum tak na prawdy mamy do czynienia ze zwyklq · rzecz~. Inn~ kwesti~ jest, jakie przedmioty rzeczywiscie powinny bye uznawane za zabytki. Dop6ki ,zabytek" (czy tez raczej to, co zyczeniowo chcielibysmy, aby nim bylo) nie jest obj((ty ochron'} prawn'}, jest zwykl~ rzecz'}, bez zadnych nadzwyczajnych wlasciwosci. Obecnie zabytki dziel'} si(( na zabytki niearcheologiczne: ruchome i nieruchome oraz na zabytki archeologiczne: ruchome i nieruchome, kt6re s~ szczeg6ln'}, kwalifikowan~ form~ zabytku. 0 tym, ze tak jest swiadczy zar6wno systematyka obowi~zujqcej ustawy (argumentum a rubrica), a w szczeg6lnosci sformulowanie art. 1, art. 3 pkt 1-4, art. 6 i art.' 33-35, w powiqzaniu z artykulem 32 ust. 9, jak r6wniez nast((pujqce rozporz~dzenia Ministra Kultury: z dnia 1 kwietnia 2004 r. w sprawie nagr6d za odkrycie Iub znalezienie zabytk6w archeologicznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 71 , poz. 650), z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robot budowlanych, badan konserwatorskich i architektonicznych, - a takie innych dzialan przy zabytku wpisanym d-o rejestru zabytk6w oraz badan archeologicznych i poszukiwan ukrytych lub porzuconych zabytk6w ruchomych (Dz. U. z 2004 r. Nr 150, poz. 1579), z dn ia 9 kwietnia 2004 r. w sprawie organi- _ zacji wojew6dzkich urzyd6w ochrony zabytk6w (Dz. U. z 2004 r. Nr 75, poz. 706).

:_) .-- - - · --- -----

--

Rys. Systematyka zabytk6w.

9

Niestety, og6lna definicja zabytku jest wyj~ tkowo ile skonstruowana. Jak juz wspomnielismy, zgodnie z wszelkimi regulami , powinna ona jasno okreslac , ze zabytkiem jest przedmiot obj~ty ochron~. Przedmiot n i eobj~ty ochron~ prawn~ jest zwykl~ rzecz~, kt6ra nie rna :iadnych nadzwyczajnych cech. Tego zabraklo w ustawie, na co zwracano uwagcr w trakcie prac nad jej projektem: , (. ..) nalety dokladnie okre8lic pojr;cie zabytku, 19 gdyi zawarta w tekScie ~e.fi~icja jest n_z"eprecyzyjna " . W pel~i podziela.my p.ogl
35

K. Mularski, 0 skarbach de lege lata ide lege ferenda, w: Monitor Prawniczy nr 12 z 2009 r. K. Gotybiowski, Reglamentacja 11-JlWOzu dziel sztuki i zabytk6w w prawie polskim - pr6ba oceny, SP, Nr 3-4/2001, s. 103 in . 37 Ibidem , s. I 04. 36

13

podmiot6w stosujqcych prawo do wyznaczania takich ocen 38 . Do powyzszego nalezy dodac niesp6jnosc ,wartosci artystycznej" z zakladanymi celami prawa cywilnego, w gigantycznym uproszczeniu chroniqcego interesy majqtkowe i niemajqtkowe podmiot6w, interesy, kt6re muszq bye chocby w jakims stopniu mierzalne. Tu pojawia siy kryterium niemierzalne zadnq intersubiektywnie kontrolowalnq miarq, majqce swe zr6dlo w administracyjnoprawnej idei ochrony dziedzictwa narodowego. W idei tej nie rna oczywiscie nic zlego, nie mniej- Kodeks cywilny (i ustawa o ochronie zabytk6w) nie wydaje siy wlasciwym miejscem dla pr6b jej normatywnego wyra:Z.ania. Biorqc powyzsze pod uwagy wydaje siy, ze fragment o ,wartosci artystycznej" nie sluzy do wyi~terpreto.wania j,a~i~jkolwiek. nanny prawn ~ ; konieczne jest .~ym s~mym ~c~yle~ie zalozema o racJonalnoscr JyzykoweJ prawodawcy 3 . W konsekwencJI nalezy pod]
14

Jan Pruszynski przez wartosc historyczn(! zabytku rozumial ,znaczenie zaby tku jako dokumentu znaczqcego dla dowodzenia prawd historycznych i ilustracji przeszlosci, weryfiku42 jqcego jq 1llub upamiftniajqcego jej konkretne wydarzenia i osobistosci " . Problem w tym, ze kazdy przedmiot rna sw~ indywidualnl! n iep owtarzaln~ historiC(, ktora decyduje o jego znaczeniu dla poznania i zachowania zasluguj~cych na to zdarze~. Pytanie tylko, czy rzeczywiscie racjonalny ustawodawca chce zachowac wszystkie przedmioty? Wydaje si((, ze nie, ina gruncie tym nie da si(( obronie przeslanki waloru historycznego rzeczy. Wszystkie artykuly, w kt6rych mowa jest o ,wartosciach" historycznych, naukowych lub artystycznych, przypominaja r6wnanie z samymi niewiadomymi. M((tne kryteria ocenne, o kt6rych tresci decyduje niejednokrotnie, obok stopnia swiadomo43 sci historycznej adresata, rowniez dysponowanie przezen wiedZ
42

J. Pruszynski, Dziedzictwo kultwy Polski. Tom I, Zakamycze, 200 I r., s. 93. Tak: K. Gol:ybiowski , op. cit. , s. 104. 44 Albert Soldani z-ca dyr. Departamentu Ochrony Zabytk6w w Ministerstwie Kultury, w: sprawozd anie sejmowej Komisji Kultury i Sro dk6w Przekazu (nr 68), w: w: biul etynie numer 1425/IV z dnia 21 stycznia 2003 r. : http :1/orka. sejm .gov. p1/Biuletyn.nsJi'wgskrnr/]( S P-68 . 43

15

W jeclnolitej opinii dogmatyki prawa cywilnego przedmiotem prawa wlasnosci moze bye jedynie rzecz. Wedlug art. 3 pkt 1 ustawy o ochronie zabytk6w zabytkiem micrdzy innymi moze bye takZe ,zesp6l rzeczy ruchomych". Ustawa szczeg6lna, w przewazajacej mierze o administracyjnoprawnym charakterze, jaka jest ustawa o ochronie zabytk6w, nie moi:e modyfikowac fundamentalnych pojee prawa cywilnego 45 • W obecnej konstrukcji definicji og6lnej zabytku szczeg6lnie rali!: brak cezury czasowej, mcrtnosc i uznaniowosc. Jednak, ponad wszystko, razi zle ujtrcie przedmiotu, gdyz z prawnego punktu widzenia zabytkiem moi:emy okrdlic jedynie rzecz objyt
z

25

Zar6wno nauka, jak i praktyka prawnicza, Sq zgodne, ze: • poszczegolnych przepisow nie naleey interpretowac w izolacji od pozostalych przepisow danego aktu (a nawet i innych akt6w), • a takie w izolacji od miejsca danego przepisu w relacji do jednostek systematycznych danego aktu 62 . 63 Gdyby jednak kogos wykladnia systemowa nie przekonywala trzeba si((gnl!c do wykladni funkcjonalnej. Warto przy tym zauwazyc, ze zgodnie z pogl~dami nauki i orzecznictwa, jdli w przypadku konfliktu rezultat6w wykladni funkcjonalnej i j((zykowej okaze si((, ze rezultat uzyskany w oparciu o reguly j((zykowe burzy podstawowe zalozenia aksjologiczne o prawodawcy (zwlaszcza o jego systemie wartosci), to nalezy dac pierwszenstwo rezultatowi uzyskanemu na gruncie zastosowania regul funkcjonalnych. W ten spos6b wykladnia systemowa wskazujqca na zawy:Zaj~cy charakter art. 37 - w stosunku do art. 36 ust. 1 pkt 12 -jest jak najbardziej prawidlowa. Skoro tak, to wol::t polskiego ustawodawcy - zakladajqc jego racjonalnosc - nie bylo nakladanie na podmioty zainteresowane prowadzeniem poszukiwan poza zabytkami wpisanymi do rejestru obowil!zku uzyskania pozwolenia od wojewodzkiego konserwatora zabytk6w. Dopiero wtedy zapis jest jednoznaczny. W zwi~z­ ku z tym, uwzgl((dniaj~c tresc § 1 ust. 1 pkt 8 nowego rozporZ4dzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robot budowlanych, badan konserwatorskich, badan architektonicznych i innych dzialan przy zabytku wpisanym do rejestru zabytk6w oraz badan archeologicznych (Dz. U. z 2011 r. Nr 165 , poz. 987), gdzie wprostjest mowa o prowadzeniu poszukiwan ,przy zabytkach wpisanych do rej estru zabytkow", W1!tpliwosci przeradzajq si(( w pewnosc. Oznacza to, ze przepisy wyraznie wylqczyly obowil!zek uzyskania takiego pozwolenia na prace poszukiwawcze prowadzone poza zabytkami wpisanymi do rejestru zabytk6w. W tej sytuacji, zgodnie ze znan~ starorzymsk~ zasad~ 64 , prawnie dozwolone jest prowadzenie poszukiwaii wsz~tdzie poza zabytka mi wpisanymi do rejestru zabytkow oraz obiektami objl(tymi innymi formami ochrony. Wymagana jest jedynie zgoda wlasciciela terenu. Stanowisko to- wyrazone po raz pierwszy w 2007 r. 65 - wreszcie zaczynaj'l podzielac Sqdy, kt6re uniewinniaj'l podejrzanych ze stawianych im przez Policj(( zarzut6w 0 prowadzenie nielegalnych poszukiwan 66 . N iestety, CZ((SC srodowiska konserwatorsko-archeologicznego oraz niekt6rzy funkcjonari usze Policji 67 za wszelkct cen(( nie chce 62

Maciej Zielmski, Wykladnia prawa. Zasady, reguly, wskaz6wki, wyd . LexisNexis, Warszawa 2002, s. 233 . Nietrafnie w kwestii pozwolen na poszukiwania poza zabytkami wpisanymi do rejestr6w: Boleslaw Kurz~pa, Elzbieta Kurz~pa-Czopek, Nielegalne poszukiwanie zabytk6w, w: Prokuratura i Prawo Nr 9 z 2011 r., ss . 143-151: http://www.ies.krakow .pl/wydawnictwo/prokuraturalpdf/20 11/09/ 1Okurzepa. pdf. 64 Quae non sunt prohibita, permissa intelleguntur (lac.)- Co nie jest zakazane, uwa.Za si~ za dozwolone. 65 Piotr Lewandowski, Nielegalne poszukiwania, wydobycie i przemyt militari6w, w: Przeglqd Policyjny, Nr 3(87); numer specjalny: Praktyczne aspekty zwalczania przesl fipczosci przeciwko zabytkom, Szczytno 2007 r. 66 Patrz np.: wyrok S!jdu Rejonowego w Szczecinie (sygn. akt: V W 72811 0) w sprawie o nielegalne poszukiwania z art. 111 ust. 1 ustawy o ochronie zabytk6w, gdzie podejrzanego ukarano jedynie upomnieniem za poszukiwanie bez zgody wlasciciela nieruchomosci, a nie za nielega lne poszukiwania ,skarb6w", jak chcia!a tego Policja i konserwator zabytk6w. 67 Na przyk!ad: Adam Grajewski (KWP L6dz), Nielegalne poszukiwania, w: Policja 997 Nr 8(53) z 2009 r., ss. 40-41, czy asp. Marek Luczak (KWP Szczecin), Po/hja 11' wa/ce o zabytki. Zbi6r zagadnien z przeciwdzialania przeslfipczo/;ci przeciwko zabylkom. Katalog zabytk6w i d:zie/ sztuki utraconych z wojew6dztwa zachodniopomorskiego; http://www .szczecin.kwp.gov.pl/images/stories/pd f/M _ Luczak_po licja_w_ wa Ice_ o_ zabytki. pdf. 63

26

J

przyj"lc oczywistych fakt6w do wiadomosci, i wbrew zapisom art 37 ust. I pkt I oraz § I ust. I pkt 8 nowego rozporz"!dzenia Ministra Kultury, dalej pr6buj"l wymuszac na obywatelach uzyskanie pozwolen na poszukiwania poza zabytkami wpisanymi do rejestr6w zabytk6w, przez co wprost narazaj"l siy na zarzut lamania prawa 68 , a dokladniej naruszenia art. 7 Konstytucji RP 69 i byd~cego jego niemal wiernym powt6rzeniem art. 6 Kodeksu postypowania administracyjnego 7 • Wojew6dzcy konserwatorzy zabytk6w nie chc"l dostrzegac tego zawyzenia i swiadomie zmuszaj"l zainteresowane podmioty (osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki nieposiadaj"lce osobowosci prawnej) do uzyskania takich nieprzewidzianych przez prawo pozwolen na prowadzenie poszukiwan poza zabytkami wpisanymi do rejestru oraz pobieraj"l za ich wydanie oplaty skarbowe w wysokosci 82 zlotych 71. W skali calego kraju rocznie jest wydawanych od kilkunastu do kilkudziesiyciu pozwolen na poszukiwania poza zabytkami wpisanymi do rejestr6w. Jest to j awne naruszenie prawa, kt6remu Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oniz Generalny Konserwator Zabytk6w (w zakresie konserwator6w zabytk6w), a takZe Komendant Gl6wny Policj i (w zakresie funkcjonariuszy Policji) powinni polozyc wreszcie kres. Takie praktyki podwazaj"l zaufanie obywateli do pail.stwa. Poszukiwania prowadzone przez podmioty prywatne tez sa badaniami. Nauka, i w jej ramach badania, nie jest zarezerwowana jedynie dla archeolog6w. Zakazywanie prawa do swobodnego prowadzenia dzialan (badan naukowych) tam, gdzie Polska nie jest ZWi
Tak w : Z. Cieslak, J. Jagielski, J. Lang, M. Szubiakowski, M . Wierzbowski, A. Wiktorowska, Prawo administracyjne, wyd. Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2001, s. 136. 91

Patrz Wyrok Wojew6dzkiego Sqdu Administracyjnego we Wroclawiu (sygnatura akt: II SA/Wr 964/ 11): http: //orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/7 I 74 I 08.
Kodeks cywilny. Komentarz (red. K. Pietrzykowsk i), Tom I, Beck, Warszawa 2005, art. 189, s. 572. Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I (red. J. Ignatowicz), Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1972, s. 492. 104 Tak A. Stelmachowski [w:] System Prawa Prywatnego. Tom 3. Prawo rzeczowe, pod red. T. Dybowskiego, Warszawa 2007, s. 410. Z ujy6 komentarzowych Helena Ciepla [w:] H. Ciepla, B. Czech, S. D 106

M . Kolacz, op. cit., s. 56; E. Skowronska-Bocian [w:] op. cit., s. 645 . Tak J. Majorowicz [w:] op. cit., s. 492. Tak tei: H. Ciepla [w:] op .' cit., s. 335 ; J. Winiarz [w:] op. cit., s. 175. Tam tei: wskazuje siy na naklad pracy potrzebny do znalezienia rzeczy oraz koszty poniesione przez znalazcy, co sugeruje, i:e skarb zostal znaleziony na skutek intencjonalnych poszukiwan. 108 Na gruncie art. 70 dekretu z 11.10.1946 r.- Prawo rzeczowe (Dz. U. z 1946 r. Nr 4 1, poz. 319 ze zm.) wystarczylo posiadanie przez rzeczjakiejkolwiek wartosci. Na oko licznosc ty zwraca uwagy J. Majorowicz [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. K.si~ga p ierwsza- cz ~H: og6lna. K.si~ga druga- wlasnoH: i inne prawa rzeczowe, pod red . Z. Resicha, Warszawa 1972, s. 492. 109 Inne rzeczy mogq zostac uznane za rzeczy niczyj e, zob. J6zef Stanis!aw Piqtowski [w:] System Prawa Cywilnego. Prawo wlasnosci i inne prawa rzeczowe, pod red. J.l gnato wicza, Warszawa 1977, s. 369. 107

40

gdy ,odbiega od przeci((tnej wartosci podobnej rzeczy" 110 . Pogl')d ten pr6buje zinterpretowae ,znaczniejsz') wartose materii).ln')" na gruncie relacji dwuczlonowej ,bye podobnym _do". Wydaje si(( on jednak albo wewnytrznie sprzeczny Uesli dana rzecz, np. Rl, jest podobna do jakiejs innej rzeczy, np. R2, to i jej wartose rynkowa b
41

.

~- -- -- -

problem6w wi~z~cych sicr z art. 189 KC .«. Uwagi Mularskiego o pseudowartosciach (historycznej, naukowej lub artystycznej) przytoczylismy jui wczesniej, przy definicji og6lnej zabytku, wicrc nie bcrdziemy powtarzac tamtego wywodu. W kwestii znalezienia i bezcelowosci poszukiwan r6wniez trzeba zgodzic sicr z Mularskim, 114 kt6ry tak na ten temat pisze: »Znalezienie rzeczy j est czynnosci~ faktyczn~ , sprowadzaj~­ 15 c~ sicr do ujawnienia dotychczas nieznanej rzecz/ • Rzecz moze przy tym znajdowac sicr w jakiejkolwiek innej rzeczy, nie tylko nieruchomosci 116 • Na tych banalnych chyba konstatacjach konczq sicr jednak rzeczy oczywiste i niesporne w dogmatyce. Przede wszystkim powstaje pytanie, czy chodzi o znalezienie jedynie takich rzeczy, kt6re byly wczesniej intencjonalnie ukryte, czy tei o znalezienie wszelkich rzeczy nieznanych podmiotowi znajdujqcemu. Za drugim rozwiqzaniem przemawia wykladnia historyczna - prawodawca zrezygnowal z uiycia subiektywnie rozumianego funktora ,ukryta" z art. 70 dekretu prawo rzeczowem. Wydaje sicr, ie poglqd ten jest trafny, przede wszystkim nie jest mozliwe zbadanie, czy majqca niekiedy setki lat rzecz znalazla sicr w miejscu swego znalezienia na skutek intencjonalnego dzialania jakiegos podmiotu. N iemozliwosc ustalenia charakteru czyn6w dawnych posiadaczy lub dzierzycieli kaze badac zobiektywizowanq przeslankcr ,takich okolicznosci, ie poszukiwanie wlasciciela byloby oczywiscie bezcelowe". Wydaje sicr, ze wynik wykladni tego wyrazenia maze bye dwojaki. Po pierwsze, przyjqc moina, bardzo swobodnie rzecz ujmujqc, ,mocne" znaczenie epistemiczne. Chodziloby jedynie o takie sytuacje, w kt6rych wykazano, i.e niemozliwe jest odszukanie wlasciciela. Wykazanie, i.e rzecz niemozliwe jest odszukanie wlasciciela wymagaloby jak sicr zdaje udowodnienia, ie rzecz nie rna swojego wlasciciela; innymi slowy, ie jest rzeczq niczyjq. Tylka bowiem wtedy odszukanie wlasciciela byloby niemozliwe. Wydaje sicr jednak, ie prawodawca nie naldada tak surowych wymog6w, a chodzi raczej o ,slabsze" znaczenie praksjologiczne. Zdaje sicr o tym przesqdzac presupozycja, ie rzecz rna swego wlasciciela oraz uzycie funktora ,bezcelowy". Nie jest wicrc wymagany dow6d niemozliwosci odszukania wlasciciela (niekiedy mozliwy do przeprowadzenia, np. wyobra:Z.alna jest sytuacja, gdy miecz zlozony do grobu razem z wojownikiem przestal bye przedmiotem wlasnosci na gruncie olcreslonego lex barbarorum), a jedynie wykazanie, i.e poszukiwania takie wedlug wszelkiego prawdopodobienstwa nie doprowadzilyby do odszukania wlasciciela ; a jdli nawet, to przy nakladzie ogromnych srodk6w, nieproporcjonalnych do wartosci rzeczy. W tym miejscu powstaje jednak problem wykazania, ie takie okolicznosci zaszly. Formulowane 114

Tak trafnie F. Bossowski, Znalezienie skarbu wedle prawa rzymskiego, Krak6w 1925, s. 62; Stefan Grzybowski [w:] System Prawa Cywilnego. Tom I, Ossolineum 1985, s. 201; J.S . Pil)towski [w:] System ... , op. cit., s. 365, gdzie twierdzi siC( jednak, ie znalezienie nastypuje poprzez czynnosc faktycznl) - moim zdaniem, trafniej powiedziec po prostu, ie znalezienie jest czynnosciq faktycznq. Na gruncie starszych poglijd6w znalezienie mialo oznaczac objycie zagubionej rzeczy w dzierienie, zo b. F. Zoll, Prawo cywilne opracowane gl6wnie na podstawie przepis6w obowiqzujqcych w Malopolsce. Tom II. Prawa rzeczowe i rzeczowym podobne , Poznan 1931, s. 52 (co odr6i:nialo znalezienie od zawlaszczenia; dystynkcja ta jest pozbawiona znaczenia na gruncie art. 189 KC). Podobnie doktryna niemiecka na gruncie § 984 BGB, zob. np. H. Brox, W. Dietrich-Walker, Allgemeiner Teil des BGB, Koln-Mtinchen 2008, s. 46. 11 5 M. Kolacz, op. cit. , s. 56. 116 Tak trafnie J.S. PiC)towski [w:] op. cit., s. 369. Ukrycia rzeczy na terenie nieruchomosc i wymaga np. austriacki Kodeks cywilny (art . 389 in.); zob. szerzej F. Zoll, op. cit., s. 55 . 117 Tak J.S. Pil)towski [w:] op. cit., s. 370 in.; J. Maj orowicz [w:] op. cit., s. 492. Podobnie S. Rudnicki, op. cit., s. 249. Nalety jednak zauwai:yc, i:e predykat , bye ukrytym" moie przyjljc r6wniei zobiektywizowane znaczenie.

42

w dogmatyce wskaz6wki wydajq siy wqtpliwe, a przynajmniej nierozstrzygajqce. Podobnie jak w przypadku wartosci rzeczy znalezionej , formuiuje siy kryteria zar6wno og6lne, jak i egzemplifikacje. Jdli chodzi o kryterium og61ne, wszelkie okolicznosci majq wskazywac, ze poszukiwanie wlasciciela byloby oczywiscie bezcelowe 118• Jesliby wiyc choc jedna okolicznosc wskazywala na celowosc poszukiwania wlasciciela, jego poszukiwan nie mozna by uznac za oczywiscie bezcelowe. Powyzszy poglqd wydaje siy formalnie rzecz biorqc trafny, nie rozwiqzuje jednak problem u, skqd niejednokrotnie nieposiadajqcy koniecznych wiadomosci podmiot rna o takich okolicznosciach wiedziec, na jakiej podstawie je rozpoznawac; kto i na jakiej podstawie . m ialby wreszcie ich wystqpienie weryfikowac. Jeszcze wiycej wqtpliwosci budzq pr6by pozytywnego ustalenia okolicznosci, o kt6rych stanowi art. 189 KC. Chodzic rna wiyc np. o wiek rzeczy 119 (co jest jednak o tyle wqtpliwe, ze stare rzeczy tez majq niejednokrotnie swo ich j ak najbardziej aktualnych w l:ascicieli, kt6rzy . mogli ukryc rzecz np. przed kradziezq alba wscibstwem sqsiad6w bez zamiaru wyzbycia si
46

CJ

art. 181 KC to poco i naco nam martwy przepis art. 189 KC? Dotyczy to nie tylko zagadnienia prawa wlasnosci rzeczy znalezionych, ale r6wniez wynagradzania. Jezeli rzeczy przyznamy znalazcorn to nie rna potrzeby wyplacac wynagrodzen. Jednak, jezeli utrzymarny model przyznawania znalezisk Skarbowi Panstwa, to koniecznie trzeba zwr6cic uwagy na rnartwy przepis art. 189 KC i nielogiczny przepis art. 34 ustawy o ochronie zabytk6w m6wiqcy o wynagrodzeniu za znalezisko archeologiczne. Szczeg6lowe zasady przyznawania nagrody okresla rozporzqdzenie Ministra Kultury z dnia I kwietnia 2004 r. w sprawie nagr6d za odkrycie lub znalezienie zabytk6w archeologicznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 71, poz. 650). Zgodnie z nirn znalazcy, kt6ry dopelnil nalozonych na niego obowiqzk6w przysluguje dyplom lub nagroda pieniyzna. Nagrody sq przyznawane przez Ministra Kultury na wniosek zlozony przez wojew6dzkiego konserwatora zabytk6w za posrednictwem Generalnego Konserwatora Zabytk6w. Przyznanie nagrody nie j est wiyc obligatoryjne, lecz uzaleznione od uznania (dobrej woli) urzydnika, jakim jest konserwator zabytk6w. Wedlug rozporzqdzenia Generalny Konserwator Zabytk6w jest zobowiqzany do dokonania wyceny wartosci materialnej znaleziska i jego walor6w (historycznych, naukowych i artystycznych) oraz sporzqdzenia opinii. Wycena jest dokonywana przy udziale rzeczoznawcy Ministra Kultury. Na wykonanie opisanych czynnosci Generalny Konserwator Zabytk6w rna 2 miesiqce od momentu otrzymania wniosku od konserwatora. Nastypnie wniosek wraz zalqczonymi do niego wycenq i opiniq jest przekazywany ministrowi do rozpatrzenia. Minister Kultury od momentu otrzymania wniosku rna 2 tygodnie na podjycie decyzji w sprawie przyznania nagrody (albo dyplomu). W przypadku skierowania wniosku do Ministra Kultury moze on nagrody przyznac, ale w cale nie musi. Jezeli minister zdecyduje si
_Q _

153

Tak w : Leszek Garlicki, Po/skie .. . , wyd. Liber, Warszawa 2007, s. 99.

57

uzasadnienie, i to na poziomie konstytucyjnym . Jak wskazal Trybunal Konstytucyjny ograniczenie praw i wolnosci ,[ . . .] maze nastCUJie tylko wowczas, gdy dopuszczone jest w sposob wyrazny w przepisach konstytucyjnych, b~dz gdy konieczne jest zharmonizowanie tego prawa Iub wolnosci z innymi normami, zasadami lub wartosciami konstytucyjnymi (uchwala 154 z dnia 2 marca 1994 r., sygn. W 3/93 i liczne orzeczenia p6zniejsze)« . · Zamierzone efekty wprowadzanych ograniczen powinny pozostawac w rozs~dnej proporcji do ci~i:ar6w i niedogodnosci, kt6re z tych ograniczen wynikaj:.} dla . d nos t e kl55 . Je Jak z powyzszego ograniczenia praw i wolnosci mog~ bye ustanawiane (aspekt formalny), ale w zakresach wyznaczonych przez Konstytucjy (aspekt materialny). Ograniczenia wynikajf:}ce z zakwestionowanych przez nas przepis6w ustawy o ochronie zabytkow oraz ustawy Kodeks cywilny nie spelniajf:} aspektu materialnego . Ograniczenie prawa do prowadzenia swobodnych poszukiwan poza miejscami obj((tymi ochronq prawnf:}, czy prawa wlasnosci znalezisk nie jest konieczne z zadnego ze wzglcrd6w wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucj i. Tmdno sobie wyobrazic, ze ktos uzywaji:}cy sprzcrtu geofizycznego (wykrywacz metali , magnetometr protonowy, georadar, aparatura elektrooporowa), czy sprzcrtu do nurkowania dla cel6w hobbistycznych i kolekcj onerskich stwarza zagrozenie dla moralnosci publicznej (nikt przy zdrowych zmyslach nie chodzi i nie plywa obnazony), wolnosci i praw innych osob (prawo wlasnosci nieruchomosci w zakresie uzyskania pozwolenia wstcrpu na cudzy grunt jest niepodwazalne, nikt nigdy tego nie negowal), zdrowia publicznego, srodowiska (nikt normalny nie dewastuje rezerwat6w), porzi:}dku publicznego i bezpieczenstwa panstwa. Poszukiwacz to nie terrorysta, chyba ze przyjmiemy obraz Polski rodem z dowcipu: ,jaki kraj, tacy terrorysci". Niszczenie stanowisk archeologicznych, choc niew~tpliwie naganne moralnie i sprzeczne z prawem nie jest jeszcze wystarczaj~cym powodem dla uzasadniania wprowadzania sztucznych oraz nierealistycznych zakaz6w i nakaz6w, jak obowi~zek uzyskania pozwolenia konserwatora na prowadzenie poszukiwan poza miejscami objcrtymi ochron~ prawn~. Dostcrp do informacji o takich miejscach (bez przeszk6d mozna je znaleic w kazdym gminnym planie zagospodarowania przestrzennego) pozwala stwierdzie, ze argumenty strony archeologiczno-konserwatorskiej Sf:l nie tylko, ze chybione, ale wrcrcz klamliwe. Kazdy, kto tylko chce, maze bez przeszk6d omin~c juz odkryte stanowiska archeologiczne, a nieliczne, j ak wynika z oficjalnych danych (zar6wno konserwatorskich, jak i policyjnych), przypadki niszczenia takich miejsc nie Sf:l powodem dla ograniczania dzialan poza nimi. W orzeczeniu z dnia 26 kwietnia 1995 r., sygn. K 11/94, Trybunal Konstytucyjny tak odni6sl sicr do kwestii ograniczen: »lstot~ ( ... ) zakazu nadrniernej ingerencji jest uznanie, ze ustawodawca nie moi:e ustanawiac ograniczeii przekraczaj~cych pewien stopien uci~i:liwosci, a zwlaszcza zapoznaj~cych proporcjcr pomicrdzy stopniem naruszenia uprawnien jednostki a rang~ interesu publicznego, kt6ry ma w ten spos6b podlegac ochronie. W tym og6lnym ujcrciu zakaz nadmiernej ingerencji pelni funkcjy ochronn~ w stosunku do wszystkich praw i wolnosci jednostki (choc, oczywiscie, kryteria ,nadmiernosci" mus~ bye relatywizowane, m.in. z uwagi na charakter poszczeg6lnych praw i wolnosci). Jego adresatem jest panstwo, kt6re winno dzialac wobec jednostki w spos6b wyznaczony rzeczywist~ potrzeb~. Zakaz ten staje siy wiyc 154 155

Tak w: Leszek Garlicki, Polskie ... , wyd . Liber, Warszawa 2007, ss. 100-102 . Tak w: Piotr Winczorek, Komentarz do ... , wyd . 2, Liber, Warszawa 2008 , s. 84.

58

CJ -- ---

jednym z przejaw6w zasady zaufania obywatela do panstwa, a tym samym - jednym z wymagan, j akie demokratyczne panstwo prawne naklada na swoje organy« 156 . Zgodnie z wyrokiem TK z 8 pazdziernika 2007 r. (sygn. akt K 20/07) o zbadanie zgodnosci art. 31 ust. 1 ustawy o ochronie zabytk6w i apiece nad zabytkami ,nie powinno ulegae wqtpliwosci, ze to wlasnie organy wladzy publiczne j sa adresatami ( .. .) obowiazku zapewnienia dostepu do d6br kultury (art. 73 Konstytucji)." Stanowisko, ze wszystkie znaleziska nalezq do Skarbu Panstwa podwaza zasady wyrazonq wart. 20 Konstytucji RP, kt6ry glosi, ze spoleczna gospodarka rynkowa oparta na wolnosci dzialalnosci gospodarczej, wlasnosci prywatnej oraz solidarnosci, dialogu i wsp61pracy partner6w spolecznych stanowi podstawy ustroj u gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Tymczasem, wedlug urzyd6w wszystko rn a bye wlasnosciq Skarbu Panstwa (przy tym dla organ6w wladzy publicznej zupelnie niewazne jest, ze one nie korzystaj q z tej wiasnosci lub korzystaj(! z niej w spos6b niewlasciwy, w spos6b kt6ry prowadzi do unicestwiania zabytk6w), nie rna zadnej solidarnosci i dialogu oraz wsp6lpracy partner6w spolecznych. Zamiast tego jest dyktat panstwa, kt6re arbitralnymi decyzj ami urzydnik6w (np. konserwator6w) stwierdza, ze obywatelowi sit; absolutnie nic nie nalezy. Panstwo zabiera wszelkie znaleziska, nawet ten wojenny zlom, i zostawia je sobie. Jesli juz to Skarb Panstwa powinien miee mozliwose prawa pierwokupu rzeczy lub w bardzo wyjqtkowych sytuacjach prawo wywl:aszczenia za pelnym odszkodowaniem. Trybunal Konstytucyjny slusznie zauwazyl:, ze interes publiczny l:qczy sit; niewqtpliwie z przeslankq porzqdku publicznego, wymienionq w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Porz§.dek publiczny, jako przesl:anka ograniczenia wolnosci i praw jednostki rozumiany bye moze jako dyrektywa takiej organizacji zycia publicznego . kt6ra zapewnie rna minimalny poziom uwzgledniania interesu publicznego. Porz
Z uzasadnienia wyroku TK z dnia II stycznia 2000 r., sygn. K 7/99, pub!. OTK 2000 Nr I, poz. 2. Par. T. Zalasinski, Zasada prawidlowej legislacji w poglqdach Trybunalu Konstytucyjnego, Warszawa 2008, ss. 181-192. 161

60

6) 7)

8)

9)

n ,_

10) 11) 12) 13) 14) 15)

16) 17) 18)

19)

~} _____

___ _20) 21) 22) 23)

24) 25)

26) 27)

art. 9 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrot6w: ,zabytek nieruchomy" i ,zabytku" rozumianych jako rzeczy nie objyte ochronq prawn'!, art. 10 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrot6w: , zabytek ruchomy", ,zabytku ruchomego" rozumianych jako rzeczy nie objyte ochronq prawn'! i ,zabytku o wyjqtkowej wartosci historycznej, artystycznej lub naukowej", art. 13 ust. 1 ustawy o ochronie zabytk6w- w zakresie zwrotu: , w stopniu powoduj'lcym utraty jego wartosci historycznej , artystycznej lub naukowej albo kt6rego wartosc bydqca podstawq wydania decyzj i o wpisie do rejestru nie zostala potwierdzona w nowych ustaleniach naukowych", art. 18 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrot6w: ,i opieky nad zabytkami", ,i opieki nad zabytkami" oraz ,opieky nad zabytkami", art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie zabytk6w- w calosci, art. 19 ust. 2 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: , gminny program opieki nad zabytkami", art. 21 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,opieki nad zabytkami", art. 22 ust. 3 ustawy o ochronie zabytk6w - w calosci, art. 23 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 27 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 28 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,Niezaleznie od obowiqzk6w wynikajqcych z opieki nad zabytkami, okrdlonych wart, 5", art. 29 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,przedmiotu bydqcego zabytkiem lub posiadajqcego cechy zabytku", art. 30 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,bqdZ nieruchomosci o cechach zabytku" oraz zwrotu: ,zabytku nieruchomego" rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 31 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,zabytki archeologiczne" rozumianego jako rzeczy nie objyte ochron'l prawnq, _art. 32 _usL1 ustawy-O--ochronie __ zabytk6w -- W zakresie-zwrotu : ,odkryl-przedmiot, - co do kt6rego istnieje przypuszczenie, izjest on zabytkiem", art. 32 ust. 9 ustawy o ochronie zabytk6w - w calosci, art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,przedmiot, co do kt6rego istnieje przypuszczenie, iz jest on zabytkiem archeologicznym", art. 34 ust. 1 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,odkryly bqdz przypadkowo znalazly zabytek archeologiczny"; w przypadku podwazenia zasady, ze znaleziska archeologiczne Sq wlasnosciq Skarbu Panstwa (patrz: art. 35 ustawy o ochronie zabytk6w) zapis bylyby wadliwy w calosci, art. 35 ustawy o ochronie zabytk6w - w calosci, art. 36 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie: zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 36 ust. 1 pkt 12 ustawy o ochronie zabytk6w - w calosci, art. 36 ust. 3 ustawy o ochroni e zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, 61

28) 29) 30)

31) 32)

33) 34) 35) 36) 37) 38) 39) 40) 41)

42) 43) 44)

45) 46) 4 7) 48)

art. 36 ust. 7 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 38 ust. 1 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,i opieki nad zabytkami", art. 38 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie za bytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 44 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 46 ust. 1 ustawy o ochroni e zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,przy zabytku nie wpisanym do rejestru zabytk6w, jezeli zabytek ten spelnia warunki uzasadniajqce dokonanie wpisu do rejestru", art. 46 ust. 2 i 3 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 47 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 48 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 49 ust. 2-6 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku nieruchomego rozumianego jako rzecz nie objcrta ochronq prawnq, art. 51-54 ustawy o ochronie zabytk6w- w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objcrta ochronq prawnq, art. 56 i 57 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 59 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objcrta ochronq prawnq, art. 59 ust. 1 pkt 7 ustawy o ochronie zabytk6w - w caiosci; ,inne przedmioty o cechach zabytk6w, nie byd~ce zabytkami", art. 59 ust. 3 ustawy o ochronie zabytk6w - w calosci; w szczeg6lnosci ze wzglcrdu na zwrot: ,przedmioty i zabytki", art. 60 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,wyspecjalizowanych w apiece nad zabytkami", art. 61 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 62-70 [Rozdzial 6. Restytucja zabytk6w wywiezionych niezgodnie z prawem z terytorium panstwa czlonkowskiego Unii Europejskiej] - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objcrta ochronq prawnq, art. 64 ust. 2 pkt 2 i 4 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawn~, tytul Rozdzialu 7. Zasady fina nsowania opieki nad zabytkami - w zakresie zwrotu ,opieki nad zabytkami", art. 71 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,sprawowania opieki nad zabytkami" oraz pojycia zabytku rozumianego jako rzecz nie objyta ochronq prawnq, art. 72 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytk6w rozumianych jako rzeczy nie objytych ochronq prawnq,

62

49) 50) 51) 52)

53)

0

54) 55)

56) 57)

58) 59) 60) 61)

Q ___

- ___ 62)63) 64) 65) 66) 67) 68)

art. 77 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytk6w rozumianych jako rzeczy nie objytych ochron~ prawn~ , art. 78 ust. 3 ustawy o ochronie zabytk6w- w zakresie zwrotu : , posiada wyj~tkow~ wartosc historyczn~, artystyczn~ lub naukow~", art. 83 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zabytk6w rozumianych jako rzeczy nie objytych ochron~ prawn~, tytul Rozdzialu 8. Krajowy program ochrony zabytk6w i opieki nad zabytkami oraz ochrona zabytk6w na wypadek ko nfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych - w zakresie zwrotu: ,i opieki nad zabytkami", art. 84-87 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrot6w: , i opieki nad zabytkami", ,opieki nad zabytkami", , z opi ek~ nad zabytkami" oraz ,na opiekct nad zabytkami", art. 87 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: , program opieki nad zabytkami", art. 90 ust. 2 pkt 1-3, 6, 10-11 i 13 ustawy o ochronie zabytk6w- w zakresie zwrot6w: ,i opieki nad zabytkami", ,w sprawach opieki nad zabytkami", ,opiekct nad zabytkami", ,Za opiekct nad zabytkami", art. 91 ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie za bytk6w- w zakresie zwrotu: ,i opieki nad zabytkami", art. 91 ust. 4 pkt 1-2, 5-6 i 8 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,i opieki nad zabytkami" oraz zwrot6w ,przy zabytkach" i , o · zabytkach" rozumianych jako rzeczy nie objytych ochron~ prawn~, art. 94 ustawy o ochronie zabytk6w :__ w zakresie zwrotu: ,zabytk6w archeologicznych" rozumianego jako rzeczy nie objytych ochron~ prawn~, art. 96 ust. 1 i 3 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrot6w : ,w opiece nad zabytkami", art. 97 ust. 1-3 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrot6w: ,i opieki nad zabytkami" oraz ,lub w opiece nad zabytkami", art. 98 ust. 1-2 ustawy o ochronie zabytk6w- w zakresie zwrot6w: , przy zabytkach" i ,zabytk6w" rozumianych jako rzeczy nie objytych ochron~ prawn~ , arL98- usL3 _ustawy_o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu :-, i opieki-nad zabyt- - - ---- --'-- kami", art. 99 ust. 1-2 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrot6w: ,i opieki nad zabytkami", art. 100 ust. 1 ustawy o ochro~i e zabytk6w - w zakresie zwrotu : ,w okrdlonej dziedzinie opieki nad zabytkami", rozdzial 10. Spoleczni opiekunowie zabytk6w (art. 102-107) ustawy o ochronie zabytk6w- w calosci, · art. 108 ust. 1 ustawy o ochronie zabytk6w- w zakresie zwrotu , zabytek" rozumianego jako rzeczy nie objytych ochron~ prawn~, art. 108 ust. 3 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu ,z opiek~ nad zabytkami", art. 109 ust. 1 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu ,zabytek" rozurnianego jako rzecz nie objyta ochron~ prawn ~,

63

art. 109 ust. 3 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu ,z opiek~ nad za bytkami", 70) art. 109 ust. 4 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie orzekaj ~cym o przepadku rzeczy nie nalez~cej do sprawcy, 7I) art. 109a ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu , zabytek" rozumianego jako rzecz nie objyta ochron~ prawn~, 72) art. 110 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu ,zabytku" rozumianego jako rzecz nie obj((ta ochronq prawn~, 73) art. 111 ustawy o ochronie zabytk6w - sprzeczny z art. 37 ust. I pkt I ustawy, 74) art. 114 ustawy o ochronie zabytk6w- w zakresie zwrotu , zabytku" rozumianego jako rzecz nie objyta ochron~ prawn~, 75) art. 115 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: , co do kt6rego istnieje przypuszczenie, iz jest on zabytkiem", 76) art. 116 ustawy o ochronie zabytk6w - w zakresie zwrotu: ,co do kt6rego istnieje przypuszczenie, izjest on zabytkiem archeologicznym", 77) art. 184 ustawy Kodeks cywilny - w zakresie zwrotu: ,oraz rzeczy majqce wartosc naukowq1ub artystyczn~", 78) art. 187 ustawy Kodeks cywilny - w zakresie zwrotu: ,oraz rzeczy maj~ce wartosc naukow
. . - . -· ' --- . . . ' Depammerit Ochrany Zabytkow .. .

. · ;· .

. ' Narodowy; lnrtytut Dziedzictwa

Osrodek Oc:hrony

·

Zbiorow Publicznych

. .' - ' . Ocfdz!afv.'Terenowe · ~ro'dowego lnstytutu

Dziadzictwa

·

:J-·-- - · - -·· -··

Rys. System ochrony zabytk6w w Polsce

166

166

•

Zr6dlo : http :i/www.stop-heritage-crime.org/polska

69

Czfisc II. Uwagi do projektu ustawy o rzeczach znalezionych. Fundacj a ,Thesaurus" Zglasza nast((puj~ce zastrzezenia do projektu ustawy o rzeczach znalezionych:

W przypadku art. 1 pkt 6 - ,(...) spos6b post~po wania z przedmiotami o wartosci historycznej, naukowej lub artystycznej." - podobnie jak w cz~tsci I naszego pisma - tak i tutaj uwagi poczynione na temat pseudowartosci (historycznej, naukowej i/lub artystycznej) pozostaj~ aktualne.

W przypadku art. 3 - ,Przepis6w ustawy nie stosuje si~ do zabytk6w archeologicznyclt, o kt6rych mowa w ustawie z dnia 23 lip ca 2003 r. o ochronie zabytk6w i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z p6in. zm. 2Jj, do kt6rych znajdujq zastosowanie przepisy ustawy o ocltronie zabytk6w." - podobnie j ak w cz~tsci I - tak i tutaj podtrzymujemy uwagi na temat tego co jest zabytkiem (i od kiedy) oraz zakresu przedmiotowego ustawy o zabytkach. Rzeczy znalezione - nawet te o walorach zabytkowych (historycznych) - nie Sq zabytkami, a ustawa o ochronie zabytk6w, jest - zgodnie z tytulem i zakresem przedmiotowym okrdlonym w jej art. 1 - o ochronie zabytk6w, a nie o dysponowaniu prawem wlasnosci do rzeczy znalezionych, w tym tych o walorach archeologiczn ych . Po to wlasnie jest projekt ustawy o rzeczach znalezionych, aby jego przepisy byly tak:Ze stosowane wobec znalezisk archeo logicznych. W przypadku art. 6 - ust. 1: ,Jezeli znaleziono pieniqdze, papiery wartosciowe, kosztownosci lub rzeczy majqce wartosc historycznq, naukowq lub artystycznq a osoba uprawniona do odbioru nie jest znana lub nie jest znane jej miejsce pobytu, znalazca powinien oddac znalezionq rzecz niezwlocznie wlasciwemu staroscie, chyba ze wartosc rzeczy nie przekracza 50 zlotyclt." oraz ust. 2: ,Jezeli znaleziono rzecz majqcq wartosc historycznq, naukowq lub artystycznq w takich okolicznosciach, ze p oszukiwanie wlasciciela byloby oczywiscie bezcelowe, znalazca powinien oddac znalezionq rzecz niezwlocznie wlasciwemu staroscie. " - podobnie jak w cz-rsci I - tak i tutaj uwagi poczynione na temat pseudowartosci historycznej , naukowej i/lub artystycznej) pozostajq aktualne . W przypadku art. 12: a) ust. 1: , W przypadku gdy rzecz znaleziona jest zabytkiem i zgodnie z przepisami

Kodeksu cywilnego stala si~ wlasnosciq Skarbu Panstwa, znalazcy przysluguje nagroda. Przepisy o nagrodzie przyslugujqcej znalazcy zabytku archeologicznego stosuje si~ odpowiednio." - rzecz zna leziona nie jest zabytkiem! Rzecz znaleziona

b)

moze miec walory zabytkowe, ale sama z siebie nie staje sit( zabytkiem . Nie ma zadnych przeslanek dla uznawania znalezisk za w lasnosc Skarbu Panstwa oraz dla utrzymywania systemu nagr6d (patrz: uwagi w cz(tsci 1). ust. 2: , W przypadku gdy rzecz znaleziona jest materia/em archiwalnym i zgodnie

z przepisami Kodeksu cywilnego stala si~ wlasnosciq Skarbu Panstwa, znalazcy przysluguje nagroda przyznawana przez N acze/nego Dyrektora Arcltiw6w Pmistwowych." - nie rna zadnych przeslanek dla uznawania znal ezisk za wlasnosc Skarbu Panstwa oraz ella utrzvmywania system n nagy6d (patrz: uwagi w czesci 1).

70

c)

ust. 3: ,Warunki i tryb przyznawania nagrod, o ktorych w ust. 2, okresla, w drodze rozporzqdzenia, minister wlasciwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, ustalajqc rodzaje nagrod, irodla ich finanso wania i wysokosc nagrod pienifinych." nie ma zadnych przeslanek dla utrzym ywania systemu nagr6d (patrz: uwagi w

CZ((Sci

I).

W przypadku art. 14 zd. 1: , Organ uprawniony do przechowywania rzeczy nie moie odmowic odebrania rzeczy znalezionej, chyba ie rzecz nie przedstawia wartosci majqtkowej, naukowej, historycznej lub artystycznej. " - podobnie jak w CZ((Sci I - tak i tutaj uwagi poczynione na temat pseudowartosci (hi storycznej, naukowej i/lub artystycznej) pozostajl') aktualne. Fragment m6wiqcy o rzeczy ni e przedstawiajqcej pseudowa1tosci powinien bye wykreslony z projektu.

()

W przypadku art. 22 zd. 2: ,Przepisu tego nie stos uje si~ do zabytk6w oraz material6w archiwalnych." - nie da siy stosowac tego przepisu do rzeczy nie bydl')cych zabytkami, czyli rzeczy znalezionych (patrz: uwagi z cz((sci I) oraz nie bydqcych materialami archiwalnymi. Zdanie to powinno bye wykrdlone . W przypadku rozdzialu 5 (,Post((powanie z przedmiotami o wartosci historycznej, naukowej lub artystycznej"), czyli art. 26-28, nalezy wykreslic caly rozdzial, jako wadliwie slwnstruowany. Przechodzac do szczeg6lowego om6wienia wad trzeba wskazac na: a) wart. 26-, W razie przypuszczenia, i e rzecz znaleziona stanowi przedmiot o wartosci

historycznej, naukowej lub artystycznej, o zna/ezieniu rzeczy starosta w ciqgu 7 dni od powzifcia wiadomosci o znalezieniu rzeczy zawiadamia wlasciwego miejscowo wojewodzkiego konserwatora zabytkow." - podobnie, jak w cz~sci I , tak i tutaj uwagi . poczynione na temat pseudowartosci (historycznej, naukowej i/Jub artystycznej) pozostajq aktualne; malo tego pozostaje kwestia prawa wlasnosci rzeczy znalezionej o kt6rej w mnym mJejscu ; b) wart. 27- w: • ust. 1: , W terminie 7 dni od otrzymania zawiadomienia wojewodzki

0

.. konserwator-- zabytkow dokonuje w siedzibie- organu przec/wwujqcego · · ····· - · ogl~dzin znalezionego przedmiotu i orzeka, czy rzecz znaleziona jest zabytkiem tub materia/em archiwalnym."- trzeba zwr6ci6 uwagy na fundamentalny blqd logiczny - jak wojew6dzki konserwator zabytk6w moze orzekac, czy rzecz znaleziona jest lub nie jest zabytkiem, wzglcrdnie materialem archiwalnym, kiedy to wprost wynika z przepis6w? Zabytkiem jest jedynie rzecz objyta ochronl') prawnq w postaci wpisu do rejestru zabytk6w lub wpisem do inwentarza muzeum, zgodnie z postanowieniami ustawy o ochronie zabytk6w oraz ustawy o muzeach, zas materialami archiwalnymi wchodzl')cymi do narodowego zasobu archiwalnego (zar6wno w panstwowym , jak i niepa11stwowym zasobie archiwalnym), Sq wszelkiego rodzaju akta i dokumenty, korespondencja, dokumentacja finansowa, techniczna i statystyczna, mapy i plany, fotografie, filmy i mikrofilmy, nagrania d:lwiykowe i wideofonowe, dokumenty elektroniczne w rozumieniu przepis6w ustawy z dni a 17 lutego 2005 r. o informatyzacji dzialalnosci 71

podmiot6w realizujqcych zadania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565 , z p6zn. zm.) oraz inna dokumentacja, bez wzgl((du na spos6b jej wytworzenia, majqca znaczenie jako ir6dlo informacji o wartosci historycznej o dzialalnosci Panstwa Polskiego, jego poszczeg61nych organ6w i innych panstwowych jednostek organizacyjnych oraz o jego stosunkach z innymi panstwami, o rozwoju zycia spolecznego i gospodarczego, o dzialalnosci organizacji o charakterze politycznym, spolecznym i gospodarczym, zawodowym i wyznaniowym , o organizacji i rozwoj u nauki, kultury i sztuki, a takZe o dzialalnosci j ednostek samorz'ldu terytorialnego i innych samorzqdowych jednostek organizacyjnych - powstala w przeszlosci i powstajqca wsp6lczdnie, zgodnie z postanowieniami ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i arch iwach. lnnq kwestiq jest, ze przyj((ta konstrukcja wydaje si(( bye sprzeczna z postanowieniami ustawy o ochronie zabytk6w. Wedrug art. 91 ust. 4 pkt 4 ustawy o ochronie zabytk6w , wojew6dzcy konserwatorzy zabytk6w sa jedynie uprawnieni do wyd awania, zgodnie z wlasciwoscia, decyzji, postanowien i zaswiadczen w sprawach okrdlonych w ustawie oraz w przepisach odrybnych. Tymczasem, zgodnie z dyspozycjq art. 100 ustawy o ochronie zabytk6w, uprawnieni do wydawania ocen i opinii na rzecz organ6w ochrony zabytk6w (tj. Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz woj ew6dzkich konserwator6w zabytk6w), organ6w wymiaru sprawiedliwosci, prokuratury, Policji, organ6w administracji celnej, Strazy Granicznej, organ6w kontroli skarbowej , Najwyzszej lzby Kontroli oraz Generalnej Dyrekcji Dr6g Krajowych i Autostrad S'l rzeczoznawcy - kazdy w okreslonej dziedzinie opieki nad zabytkami - z nadania ministra wlasciwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego . Zanim wi((c wojew6dzki konse1w ator zabytk6w m6glby orzec w drodze decyzji administracyjnej o ,zabytkowosci" rzeczy powinien miec obowiqzek uzyskania opinii rzeczoznawcy w danej specjalnosci; • ust. 2: ,Jezeli w trakcie ogltedzin, o kt6rych mowa w ust. 1, okaze site,

ze rzeczq znalezionq mogq by e materialy archiwalne, wojew6dzki konserwator zabytk6w zasi(fga opinii dyrektora wlasciwego archiwum pmistwowego."- kt6re archiwum jest wlasciwe? A co z rzeczoznawcami, czy muzealnikami? Wojew6dzki konserwator zabytk6w powinien miec obowiqzek zasi((gni((cia opinii rzeczoznawcy i ewentualnie dyrektora wlasciwego archiwum; • ust. 3: , W innych niz okrdlone w ust. 2 przypadkach wojew6dzki

konserwator zabytk6w mote zasi(fgnqc opinii rzeczoznawcy, wlasciwego muzeum albo biblioteki." - przepis budzi uzasadnione Wqtpliwosci, gdyz nie wiadomo jakie S'l kryteria zasi((gania opinii rzeczoznawc6w oraz kt6re muzeum lub biblioteka byloby wlasciwe w danej sprawie?

72

• ust. 4: , W przypadkach okreslonych w ust. 2 i 3, woj ewodzki konserwa-

tor zabytkow orzeka czy rzecz zna/eziona ma wartosc ltistorycznq, naukowq lub artystyczna w terminie 3 dni od dnia otrzymania opinii."- jak wojew6dzki konserwator zabytk6w moze orzekae o pseudowartosciach? 0 walorach danej rzeczy powinni rozstrzygae rzeczoznawcy lub pomocniczo takZe muzealnicy oraz archiwisci ; c)

d)

w art. 28: - ,Jei,eli okaie sif;, i e rzecz znaleziona jest zabytkiem lub materia/em archiwalnym, wojewodzki konserwator zabytkow, w drodze decyzji, oddaje jq na przechowanie odpowiedniemu ze wzgl~du na rodzaj rzeczy muzeum pa~istwowemu lub samorzqdowemu, bibliotece, dla ktorej organizatorem jest minister, kierownik urzrrdu centralnego lub jednostka samorzqdu terytorialnego lub archiwum panstwowego. " - po pierwsze, nie moze okazae sitt, ze rzecz znaleziona jest zabytkiem, bo nikt jej nie wpisal do rejestru zabytk6w lub inwentarza muzew11 , kiedy byla w ukryciu, a po drugie, dlaczego wojew6dzki konserwator zabytk6w rn a przekazywac takie rzeczy na przechowanie muzeum panstwowemu lub samorz
76

Warto rozwazyc dodanie projektowanych artykul6w w ramach rozdzialu 2 ustawy o ochronie zabytk6w. W zakresie samych przepis6w art. 24a-24g zwracamy uwag(( na nast((puj~ce kwestie: • W projektowanym art. 24a w ust~pi e 1 trzeba zast'lpic blydn'l nazwy , Krajowy rejestr utraconych d6br kultury" na przyklad nazwq , Krajowy rejestr utraconych zabytk6w"; Krajowy rejestr powinien bye prowadzony przez Generalnego Konserwatora Zabytk6w , a nie Ministra Ku ltury i Dziedzictwa Narodowego. Szczeg6lnie, jezeli zreformuje siy sluzby ochrony zabytk6w i przeksztalci jq w administracjy niezespolon'l. Pytanie jest j ed ynie o stosunek obecnego art. 23 i art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie zabytk6w do projektowanych przepis6w art. 24a-24g; • W projektowanym art. 24a w ustl(pie 2 trzeba zmienic tre5c z: , Do rejestru, o kt6rym mowa w ust. 1, wpisuje siy rzeczy ruchome b y d~ce: 1) zabytkami wpisanymi do rejestru zabytk6w; 2) muzealiami, o kt6rych mowa w art. 21 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 2 1 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24, z p6Zn. zm .5)); 3) materialami bibliotecznymi, o kt6rych mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85 , poz. 539, z p6in. zm. 6 )) , · nalezqcymi do narodowego zasobu bibliotecznego; 4) materialami archiwalnymi, o kt6rych mowa wart. 1 ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie arch iwalnym i archiwach (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673, z p6in. zm.7)) - utraconymi przez wlasciciela w wyniku czynu zabronionego, okreslonego w art. 278 § 1, 3 i 4 oraz wart. 279-284 Kodeksu karnego." na : , Do rejestru, o kt6rym mowa w ust. 1, wpisuj e Sly nastypuj qce rzeczy ruchome: 1) wpisane do rejestru zabytk6w (zabytki); 2) muzealia, o kt6rych mowa wart. 21 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 2 1 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24, z p6in. zm .5)); ·-- 3) --materialy biblioteczne; ·o kt6rych mowa w ·art. 5 ustawy z·dnia 27 czerwca· 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z p6in. zm. 6 ~ , nalezqce do narodowego zasobu bibliotecznego; 4) materialy archiwalne, o kt6rych mowa w art. 1 ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie arch iwalnym i archiwach (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673, z p6in. zm.7)) - utracone przez wlasciciela w wyniku czynu zabronionego, okreslonego w art. 278 § 1, 3 i 4 oraz wart. 279-284 Kodeksu karnego." . W projektowanym art. 24a w ustl(pach 3 i 5 trzeba zastqpic blydnq nazwy • ,Krajowy rejestr utraconych d6br kultury" na przyklad nazwq , Krajowy rejestr utraconych zabytk6w ";

77

W projektowanym art. 24a w ust~pi e 6 trzeba zmienic tre5c punktu 2 z : ,zdjcrcie utraconej rzeczy, w przypadku gdy jest ona zabytkiem lub muzealium, o kt6rych mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, wykonane jako plik cyfrowy. " na : ,zdjycie utraconej rzeczy, w przypadku gdy jest ona wpisana do rejestru zabytk6w lub muzealium, o kt6rych mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, wykonane jako plik cyfrowy."; • W projektowanym art. 24b w ust~pach 1-4 trzeba zastqpic bh;dnq nazwtr ,Krajowy rejestr utraconych d6br kultury" na przyklad nazwq ,Krajowy rejestr utraconych zabytkow"; • W projektowanym art. 24c w ust~p ach 1-3 trzeba zastqpic bltrdnq nazwtr ,Krajowy rejestr utraconych d6br kultury" na przyklad nazwq ,Krajowy rejestr utraconych zabytkow "; • W projektowanym art. 24d w ust~pach 1-2 trzeba zastqpic blcrdnq nazwcr ,Krajowy rejestr utraconych d6br kultury" na przyklad nazwq ,Krajowy rejestr utraconych zabytkow"; • W projektowanym art. 24e w ust~p ach 1-2 trzeba zastqpic blctdn'! nazwcr , Krajowy rejestr utraconych d6br kultury" na przyklad nazwq ,Krajowy rejestr utraconych zabytk6w"; • W projektowanym art. 24f w ust~pa ch 1 i 3 trzeba zastqpic blcrdnq nazwcr ,Krajowy rejestr utraconych d6br kultury" na przyklad nazwq ,Krajowy rejestr utraconych zabytk6w "; • W projektowanym art. 24g trzeba zastqpic blctdnq nazwcr , Krajowy rejestr utraconych d6br kultury" na przyklad nazwq ,Krajowy rejestr utraconych zabytk6w"; 10) W kwestii art. 31 projektu ustawy o rzeczach znalezionych wskazujemy na punkt 3 zgodnie z kt6rym ,wart. 32 uchyla sitr ust. 9.". Wlasciwe byloby uchylenie art. 32 ustawy o ochronie zabytk6w w calosci. •

Cz~sc

III. Uwagi do uzasadnienia projektu ustawy o rzeczach znalezionych oraz uwag

zgJoszonych przez rozne podmioty ZWi¥ane Z procesem . Przystcrpujqc do oceny uzasadnienia projektu ustawy o rzeczach znalezionych zaznaczamy, ze pracowalismy na og6lnie dostcrpnym materiale ze stron internetowych Ministerstwa 168 Sprawiedliwosci oraz Rz~dowego Centrum Legislacji 169 . Interesujq nas jedynie przepisy dotyczqce rzeczy znalezionych bctdqcych reliktami przeszlosci (pamiqtkami historii, czy tez artefaktami), potocznie zwanymi nieprecyzyjnie , zabytkami", czy tez ,antykami" lub ,starociami". Calkowicie przy tym pomincrlismy sytuacjcr rzeczy znalezionych wsp6lczesnych . Zgadzamy si Patrz pkt 11 zal~czonego do pisma podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwosci pana Grzegorza Walejko z dnia 10 lipca 2012 r. (sygn.: DPrC-41 2-1 / 12 nr ZB3) testu regulacyjnego w zakresie oceny skutk6w dla sektora fmans6w publicznych planowanej regulacji, to jest projektu ustawy o rzeczach znalezionych: http: //Jegis lacja.rcl.gov.pl/docs//l/43628/43650/4365 1/doku ment4 1373 .pdf?lastUpdateDay= l 3. 12 . 12&JastUpdat eHom=4%3A 14&userLogged=false&date=czwaliek%2C+ 13 +grudzie%C5%84+20 12 177 Patrz miydzy innymi w: Prawnokarna ochrona dziedzictwa kultury, pod red. Janusza Kaczmarka, wyd . Zakamycze, 2006 r., J. Pruszynski, Dziedzictwo kultury Polski. Tom I iII, Zakamycze, 2001 r., M. Trzcinski, Przest(}pczosc przeciwko zabytkom archeologicznym. Problematyka prawno-kryminalistyczna, wyd. oficyna Wolters K1uwer, Warszawa 2010, M. Trzcrnski, Kryminalistyczne i kryminologiczne aspekty przestr;pstw przeciwko zabytkom archeologicznym, w: Przeglqd Policyjny, Nr 3(87); numer specjalny: Praktyczne aspekty zwalczania przestr;pczosci przeciwko zabytkom, Szczytno 2007 r., Piotr Lewandowski, Nielegalne poszukiwania, wydobycie i przemyt militari6w, w: Przeglqd Policyjny, Nr 3(87); numer specjalny: Praktyczne aspekty zwalczania przest(}pczosci przeciwko zabytkom, Szczytno 2007 r. 178 J. Pruszynski, Dziedzictwo kultwy Polski... Tom I, Zakamycze, 2001 r., ss. 145-146. 176

82

,--) '---

~o -·

Przyglqdajqc sicr obecnemu modelowi ochrony zabytkow trudno uniknqc odniesienia sicr do formuly w jakiej dziala Ministerstwo K ultury i Dziedzictwa Narodowego. Wyroslo ono wprost z Ministerstwa Kultury i Sztuki. W pracach nad projektem ustawy o rzeczach znalezionych Ministerstwo Sprawiedliwosci stalo siE( ofiar~ swojego zaufania do M iniste rstw a Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 0 tym czym jest Ministerstwo Kultury i jaka jest jego filozofia najlepiej swego czasu pisal prof. Pruszynski i w tym wzglydzie trzeba oddac mu glos: »Wladztwo administracj i kulturq i sztukq bylo ograniczone zalozeniami ideologii, a powierzenie jej nazbyt licznych zadan sprawialo, ze jedynie niewielka czysc z nich byla praw idlowo wykonywana. ( . . . ) Wykorzystanie zasobu zabytkowego nosilo wszelki e znamiona braku koncepcj i i marnotrawstwa« 179 • »Utworzenie wyspecjalizowanego centralnego organu panstwowej administracj i bylo zgodne z modelem przyj((tym w ZSRR, wynikajqc}'ln tak z aspektow propagandowych, jak z zalozeniem sprawowania stalego i czujnego nadzoru nad wszelkimi forrnami dzialalnosci intelektualnej. Resort Kultury Sztuki byl jednym z pierwszych dzialow administracji . Ustawa o j ego utworzeniu nosi daty 21 lipca 1944 r. , a zatem o jeden dzien wyprzedza slawetny manifest lipcowy PKWN. W p6l roku p6iniej zostaje przemianowany na Ministerstwo Kultury i Sztuki [na podstawie ustawy z dnia 31 grudnia 1944 r., Dz. U. z 1944 r. Nr 18, poz. 99 - p rzyp. fundacja ,Thesaurus"), by swq nazwy i charakter zachowac przez ponad p6lwiecze. Kulturq mieli odtqd zawiadywac ludzie, kt6rzy lojalnosc wobec obcej ideologii przedkladali nad lojalnosc wobec wlasnej ojczyzny. ( ... ) Realizacja i kontrol a wsze1kiej dzialalnosci zaliczonej do kultury wymagala stworzenia scentralizowanego modelu i przeznaczenia srodk6w budzetowych na cele pozornie wynikajqce z funkcji panstwa« 180 . »Ministerstwo Kultury i Sztuki bylofenomenem w skali swiatowej. Nigdzie poza ZSRR i III Rzesz::t nie podj~to si~ upaiistwowienia kultury, wyodrE(bnienia organu zarz ~dzaj ~cego kultur::t w jej wszelkich przejawach , 18 1 nie pr6bowano administrowac sztuiD! an i fi nansow ac jej instytucji z budzetu paiistwa . ( ... ) Nowe ministerstwo nie mialo poza nazw ~ nic wsp6lnego z utworzonym w 1918 r. Ministerstwem Kultury i Sztuki, gdyz tam to bylo szldeletowym organem o niewielkim personelu, to zas jest nadzwyczaj rozbu dowany m a paratem zarz~du. ( .. .) Mirna szerokich uprawnien, jego pozycja (tj. Ministra Kultury - przyp. fundacja , Thesaurus") w rzqdzie nie byla uwazana za pierwszoplanowq, co wyni kalo z priorytetow politycznych i gospodarczych.-Sprawowal-on-ogolny nadz6r nad- stanem i organizacjq -zaklad6w administracyj nych,-plac6wek naukowych i organizacji spolecznych oraz korzystal z prerogatyw organu zalozycielskiego w stosunku do podleglych przedsiybiorstw, ale w gruncie rzeczy j ego raison d 'etre byl rozdzial srodk6w finansowych mi ydzy podlegajqce jego wlasciwosci j ednostki budzetowe« 182 • »Slabosciq III Rzeczypospolitej jest to, co bylo pozornq silq PRL- mnozenie kolegialnych organow doradczych o szerokich uprawn ieniach i niklej sile oddziafywania oraz uzaleznienie dzialaii publicznych nie od p rawa, lecz od ,woli politycznej" partii sprawujqcych wladzE(. Obecny model ministerstwa jest wypadkow'! gry politycznej, niechyci do zmian strukturalnych i postrzegania stanowisk j ako lupu politycznego panuj