Wymagania edukacyjne z przyrody dla klasy 5. Numer i temat Tytuł w podręczniku lekcji

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)

Wymagania wykraczające (ocena celująca)

1. O czym Uczeń: będziemy się wymienia zagadnienia, które będą omawiane w klasie 5; wyjaśnia, na czym polega przedmiotowy system oceniania; wymienia przykładowe sposoby pracy na lekcjach uczyć na lekcjach przyrody; prezentuje sposób korzystania z płyty CD przyrody w klasie 5? Dział 1. Polska – moja ojczyzna 1. Polska w Europie

2. Położenie Polski w Europie

3. Polska w Unii Europejskiej

wymienia państwa graniczące z Polską (A); odczytuje z wykresu nazwy państw mających większą powierzchnię niż Polska (C)

wymienia stolice państw graniczących z Polską (A); wymienia kraje europejskie wysoko rozwinięte gospodarczo (A) wymienia przynajmniej 5 państw podaje przykłady inwestycji należących do Unii Europejskiej lokalnych powstałych dzięki (A); opisuje flagę Unii (A); podaje funduszom unijnym (A) nazwę waluty obowiązującej w części państw Unii Europejskiej (A) podaje nazwę województwa, podaje nazwy władz lokalnych powiatu i gminy, w których (wójt, burmistrz) (A) mieszka (A)

2. Podział administracyjny Polski

4. Podział administracyjny Polski

3. Ukształtowanie powierzchni Polski

5. Jakie siły kształtowały rzeźbę Polski?

wyjaśnia znaczenie pojęcia „epoka wymienia 2–3 przykłady lodowcowa” (B); podaje 2 dowody śladów działalności lądolodu działalności lądolodu na terytorium w Polsce (A) Polski (A)

6. Charakterystyczne cechy rzeźby Polski

wskazuje na mapie fizycznej Polski główne pasy rzeźby (C); odczytuje z mapy ogólnogeograficznej nazwy głównych pasów rzeźby w Polsce (C)

wskazuje na mapie granice Polski wykorzystując wiadomości z historii, opowiada, jak zmieniały z krajami sąsiadującymi (C) się granice Polski (w XVII w., w okresie rozbiorów, po I i II wojnie światowej) (D) podaje datę powstania Unii wymienia przykłady inwestycji Europejskiej (A); wymienia współfinansowanych przez Unię cele Unii Europejskiej (A) Europejską (A); wymienia prawa państw członków Unii Europejskiej (A) wyjaśnia, co to jest podział administracyjny kraju (B); wskazuje na mapie Polski województwa oraz powiaty w swoim województwie (C); wymienia województwa sąsiadujące z tym, w którym mieszka (A) charakteryzuje epokę lodowcową (C); wyjaśnia znaczenie pojęć „morena czołowa” i „morena denna” (B)

wyjaśnia, dlaczego rzeźba terenu opisuje rzeźbę terenu w Polsce ma charakter pasowy (B) wybranego pasa, podając także m.in.: nazwy krain geograficznych, nazwy i wysokości najwyższych wzniesień (C)

prezentuje informacje o jednym z państw sąsiadujących z Polską (powierzchnia, stolica, liczba ludności itd.) wyszukuje w różnych źródłach ogólne informacje o sposobach zarządzania w Unii Europejskiej (D)

nazywa władze wojewódzkie, powiatowe, gminne (D)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o swojej gminie (liczba ludności, sposób zarządzania, podział administracyjny, charakter gminy) (D)

opisuje krajobraz polodowcowy (D); wskazuje obszary w Polsce, na których występuje rzeźba polodowcowa (A)

wyszukuje w najbliższej okolicy (lub w miejscach odwiedzanych w czasie wakacji) ślady działania lądolodu (D); opracowuje opis wyprawy „Śladami lądolodu” (D) opisuje krajobraz okolicy swojego miejsca zamieszkania, uwzględniając działanie sił wewnętrznych i zewnętrznych (D)

na podstawie analizy mapy wskazuje obszary w Polsce, na których działanie sił zewnętrznych jest najbardziej widoczne (D)

Numer i temat Tytuł w podręczniku lekcji 4. Skały, po których chodzimy

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)

7. Poznajemy skały

podaje po 1 przykładzie skał litych, zwięzłych i luźnych (A); rozpoznaje wybrane 3 skały (C); podaje przykłady zastosowania 2 wybranych skał (C)

8. Jakie rodzaje skał występują w okolicy? (wycieczka) 5. Gleby Polski

9. Jakie rodzaje gleb występują w Polsce?

6. Lasy Polski

10. Rozmieszczenie lasów w Polsce

7. Wody powierzchniowe Polski

8. Bogaty świat przyrody ożywionej

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)

Wymagania rozszerzające (ocena dobra) omawia budowę skał (A); wyjaśnia, od czego zależy twardość skały (B)

podczas wycieczki wskazuje przykłady skał: litej, zwięzłej i sypkiej (D)

przyporządkowuje poznanym grupom skał po 2 nazwy skał spośród podanych przez nauczyciela (C); podaje przykłady zastosowania 3–4 wybranych skał (C) segreguje znalezione okazy skał na skały: lite, zwięzłe i luźne (D)

omawia znaczenie gleby w rozwoju roślin (A)

wyjaśnia, od czego zależy żyzność gleby (B)

omawia skład próchnicy (A); wymienia typy gleb (A)

podaje przykłady wykorzystywania lasów w Polsce we wcześniejszych okresach historycznych (A)

na podstawie tekstu omawia zmiany w rozmieszczeniu lasów w Polsce w dziejach (D); wyjaśnia, dlaczego korzystne jest sadzenie lasów mieszanych (B)

przygotowuje wystawę skał (klasyfikacja, opisy, zastosowanie) (D)

wskazuje obszary w Polsce, na których zachowało się najwięcej i najmniej lasów (D); podaje przyczyny zmniejszania się w przeszłości powierzchni lasów (A) rozpoznaje pospolite drzewa odróżnia las naturalny wymienia podstawowe typy lasu 11. Poznajemy iglaste (C); rozpoznaje pospolite od posadzonego (C); występujące w Polsce (A); typy lasów drzewa liściaste (C); opisuje wymienia po kilka roślin wskazuje na mapie Polski tereny, w Polsce wybrany typ lasu (D) charakterystycznych dla na których występują bory poznanych typów lasu (C) świerkowe i jodłowe (D); wymienia gatunki charakterystyczne dla poznanych typów lasu (A) wskazuje na mapie rzekę główną wyjaśnia, które rzeki nazywamy wskazuje na mapie dorzecza 12. Poznajemy i jej dopływy (C); odczytuje głównymi, a które – dopływami Wisły i Odry oraz dział wodny rzeki Polski z mapy Polski nazwy kilku rzek (B); odczytuje z mapy nazwy między tymi rzekami (C); wskazuje głównych (D) dopływów Wisły i Odry (D) na mapie Kanał Bydgoski i Kanał Augustowski (C) wskazuje na mapie największe wskazuje na mapie Polski obszary wymienia typy jezior występujące 13. Jeziora jeziora w Polsce (C); wymienia bagienne (C); wyjaśnia, w jakim w Polsce (A); charakteryzuje typy i bagna 2 różnice między jeziorami celu buduje się sztuczne zbiorniki jezior występujące w Polsce (C) w Polsce a stawami (A) wodne (B); wymienia zastosowania torfu (A) charakteryzuje poszczególne 14. Jak odróżnia komórkę roślinną od podaje nazwy królestw, na które królestwa (C); omawia funkcje podzielono komórki zwierzęcej (C); wymienia podzielono organizmy (A); poszczególnych struktur świat orga2 charakterystyczne cechy roślin wyjaśnia, dlaczego rośliny nizmów? (A) są organizmami samożywnymi (B) komórkowych (C) 15. W jaki sposób podaje nazwy gatunkowe 2–3 w podanej przez nauczyciela omawia zasługi Karola

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) wymienia rodzaje skał przeważających (występujących najczęściej) w poszczególnych częściach Polski (C); porównuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych (D) przygotowuje wystawę skał (klasyfikacja, opisy, zastosowanie, a także zdjęcia terenu, na którym znaleziono okazy oraz ciekawostki zaczerpnięte z różnych źródeł informacji) (D) wymienia najżyźniejsze i mało żyzne gleby występujące w Polsce (A); wskazuje na mapie Polski miejsca występowania czarnoziemów (D) wyjaśnia, dlaczego drzewa iglaste są mniej odporne na zanieczyszczenia przemysłowe i szkodniki niż drzewa liściaste (B)

Wymagania wykraczające (ocena celująca) wyszukuje w różnych źródłach dodatkowe informacje o jednej z omawianych grup skał (D)

wykonuje folder „Skały w naszej okolicy” (D)

opisuje gleby występujące w najbliższej okolicy (D)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o szkodnikach lasu; przedstawia kilka szkodników lasu (D)

wyjaśnia związek między rozmieszczeniem lasów a rodzajem gleb (D); porównuje grądy z lasami bukowymi (D); wyjaśnia, dlaczego runo lasu liściastego jest najbogatsze wiosną (B)

uzasadnia, popierając to przykładami, że sadzenie lasów jednogatunkowych ułatwia ich niszczenie przez szkodniki (D); wymienia gatunki chronione rosnące w borach, lasach grądowych, lasach łęgowych i lasach bukowych Polski (A) korzystając z mapy i podręcznika, ocenia (ogólnie) czystość przygotowuje informacje na temat głównych rzek Polski (D) Wisły i Odry – „od źródła do ujścia” (D) omawia powstawanie bagien (A); wyjaśnia, dlaczego na obszarach wcześniejszych zlodowaceń występuje niewiele jezior (B)

opracowuje folder „Typy jezior w Polsce” (A)

przyporządkowuje wymienione przez nauczyciela organizmy odpowiednim królestwom (D)

wyszukuje w różnych źródłach przykłady roślin pasożytniczych i mięsożernych (A)

na podstawie ilustracji wskazuje

wyszukuje w różnych źródłach

Numer i temat Tytuł w podręczniku lekcji uporządkowano królestwo roślin?

9. Formy ochrony przyrody

10. Podsumowanie

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) dowolnych organizmów (A)

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) nazwie organizmu (np. sosna zwyczajna) wskazuje człon oznaczający rodzaj i człon oznaczający gatunek (C) wyjaśnia, dlaczego należy chronić przyrodę (B); wskazuje na mapie 2–3 parki narodowe położone najbliżej miejsca zamieszkania (C)

16. W jaki wymienia 2–3 formy ochrony sposób przyrody w Polsce (A); omawia chronimy sposób zachowania się na przyrodę obszarach chronionych (B) w Polsce? 17,18. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Polska – moja ojczyzna”

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)

Wymagania wykraczające (ocena celująca)

Linneusza (A)

podobieństwa między gatunkami sosny (C)

informacje i ciekawostki dotyczące roślin (A)

charakteryzuje poszczególne formy ochrony przyrody (C); wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita, a na czym – ochrona częściowa (B)

porównuje park narodowy z rezerwatem przyrody (C)

wymienia formy ochrony przyrody w najbliższej okolicy (A); prezentuje informacje o najbliższym parku narodowym (D)

wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest nazywane morzem śródziemnym (B); porównuje wschodnie wybrzeże Morza Bałtyckiego z wybrzeżem zachodnim (C) wymienia przystosowania glonów do życia w morzu (A); wyjaśnia, czym glony różnią się od roślin (B) charakteryzuje działalność fal na wybrzeżu niskim i wybrzeżu wysokim (C); omawia rolę Wisły w tworzeniu Żuław Wiślanych (A)

wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest bardzo słabo zasolone (B); omawia związek zasolenia wód z występowaniem roślinności (D)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o stanie czystości Morza Bałtyckiego (D)

wyjaśnia związek między przenikaniem światła w morzu a rozmieszczeniem glonów morskich (C) wyjaśnia, dlaczego wybrzeże wysokie cofa się (B); podaje przykłady budującej działalności morza (A)

podaje przykłady wykorzystania przez człowieka glonów morskich (A)

Dział 2. Morze Bałtyckie – słonowodne środowisko życia 1. Warunki życia w Morzu Bałtyckim

19. Jakie warunki wskazuje na mapie Polski rzeki wyjaśnia, dlaczego najwięcej panują w Morzu wpadające do Morza Bałtyckiego organizmów występuje Bałtyckim? (C); odczytuje z mapy w wodach przybrzeżnych (B) w podręczniku nazwy krajów nadbałtyckich (C)

2. Podwodny świat morskich glonów

20. Poznajemy glony morskie

wyjaśnia, co nazywamy plechą (B); opisuje plechę dowolnego glonu (D)

3. Tam, gdzie ląd styka się z morzem

21. Poznajemy „rzeźbiarzy” wybrzeża

na podstawie ilustracji opisuje wybrzeże wysokie i wybrzeże niskie (C); wskazuje na mapie mierzeję i jezioro przybrzeżne (C)

22. Czym charakteryzuje się pogoda nad morzem? 23. Osobliwości przyrodnicze pobrzeży bałtyckich

wymienia charakterystyczne cechy pogody nad morzem (A)

wskazuje 2–3 różnice między pogodą nad morzem a pogodą w głębi lądu i (D)

wyjaśnia, jak powstaje bryza morska (B)

wyjaśnia, dlaczego bryza w nocy wieje od lądu ku morzu, a w dzień – odwrotnie (B)

wskazuje na mapie Polski pas pobrzeży (C); wymienia parki narodowe na pobrzeżach (A); wskazuje na mapie wymienione parki (C) wymienia główne miasta pobrzeży (A)

podaje przykłady osobliwości nadmorskich parków narodowych (C)

opisuje Woliński Park Narodowy (A)

podaje przykłady niszczącej i budującej działalności morza (A); charakteryzuje parki narodowe na pobrzeżach (C)

4. Wędrujemy po pobrzeżach bałtyckich

5. Podsumowanie

na podstawie ilustracji omawia rozmieszczenie glonów morskich (C); omawia rolę planktonu w morzu (A) wymienia cechy charakterystyczne wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego (A)

24. Jak ludzie wymienia główne zajęcia omawia główne cechy gospodarują mieszkańców pobrzeży (A) krajobrazu pobrzeży (A) na pobrzeżach bałtyckich? 25, 26. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Morze Bałtyckie – słonowodne środowisko życia”

Dział 3. Jeziora – słodkowodne środowisko życia

wymienia gałęzie przemysłu przeważające w głównych miastach pobrzeży (A)

przygotowuje w formie plakatu ilustrowany słowniczek pojęć (np.: wybrzeże wysokie, wybrzeże niskie, mierzeja, jezioro przybrzeżne, zatoka, półwysep, wyspa) (D) wyjaśnia, dlaczego pobyt nad morzem korzystnie wpływa na drogi oddechowe (B) planuje tygodniową wycieczkę po pobrzeżach bałtyckich i uzasadnia wybór trasy (D)

Numer i temat Tytuł w podręczniku lekcji 1. Warunki życia w jeziorze 2. Słodkowodne glony

3. Jak rośliny przystosowały się do życia w wodzie? 4. Roślinność naszych jezior

5. Wędrujemy po Pojezierzach Mazurskim i Suwalskim

6. Podsumowanie

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)

wyjaśnia, od czego zależy ilość wyjaśnia związek przenikania światła w jeziorze i głębokość, światła z występowaniem roślin na jaką ono dociera (B); omawia w jeziorze (B); wyjaśnia, dlaczego korzyści, jakie mieszanie się wody woda w jeziorze nigdy przynosi organizmom wodnym (C) nie zamarza do dna (C) dzieli glony słodkowodne podaje przykłady glonów omawia budowę okrzemek (A); rysuje schematycznie glony występujących w wodach słodkich jednokomórkowe i kolonijne (C); na jednokomórkowe, kolonijne porównuje okrzemkę i wielokomórkowe (C); podaje (A); rozpoznaje struktury z pierwotkiem (D); wyjaśnia, omawia znaczenie glonów (A) przykłady glonów jednoorganizacyjne glonów dlaczego glonów nie zalicza się komórkowych, kolonijnych (jednokomórkowe, kolonijne, do roślin (B) i wielokomórkowych (C) wielokomórkowe) (C) posługując się przykładami, 29. Jak rośliny wyjaśnia, dlaczego łodygi roślin wymienia 2–3 cechy budowy wyjaśnia rolę komór powietrznych przystosowały się wodnych są elastyczne przystosowujące rośliny do życia charakteryzuje rodzaje liści w liściach i łodygach (B); omawia występujących u roślin wodnych sposób rozmnażania się roślin do życia i wytrzymałe na rozerwanie (C) w wodzie (A) (C) w wodzie? wodnych (A) opisuje warunki życia w strefie 30. Jakie rozpoznaje 2–3 rośliny strefy omawia znaczenie szuwarów (C); przyporządkowuje wymienione przybrzeżnej (B); określa granicę omawia przystosowania roślin rośliny przybrzeżnej (C); podaje nazwy przez nauczyciela gatunki roślin między strefą przybrzeżną a strefą do życia w strefie otwartej toni spotykamy stref życia w jeziorze (A) odpowiednim strefom życia otwartej toni wodnej (B) w jeziorze? wodnej (A) w jeziorze (C/D) 31. W Krainie wskazuje na mapie Polski wskazuje na mapie szlak charakteryzuje miasta leżące nad opisuje osobliwości przyrodnicze Wielkich Jezior Pojezierze Mazurskie (C); opisany w podręczniku (C) wielkimi jeziorami: Rucianena trasie rejsu po wielkich Mazurskich odczytuje z mapy nazwy kilku Nidę, Mikołajki, Giżycko (C) jeziorach mazurskich (A) jezior (C) 32. Poznajemy wskazuje na mapie Polski wymienia osobliwości opisuje Puszczę Augustowską (C) opisuje krajobraz Pojezierza Pojezierze Pojezierze Suwalskie (C); przyrodnicze Puszczy Suwalskiego, uwzględniając siły, Suwalskie wskazuje na mapie Polski Augustowskiej (A) które go kształtowały (D) jezioro Hańcza (C) 33, 34. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Jeziora – słodkowodne środowisko życia” 27. Jakie czynniki umożliwiają życie w jeziorze? 28. Poznajemy glony słodkowodne

wymienia czynniki niezbędne do życia roślinom wodnym (A)

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) wymienia źródła dwutlenku węgla zawartego w wodzie (A); porównuje temperaturę wody w jeziorze latem i zimą (C)

Wymagania wykraczające (ocena celująca) porównuje warunki życia w jeziorze z warunkami życia na lądzie (D)

korzystając z różnych źródeł informacji, analizuje możliwe przyczyny śnięcia ryb w jeziorze w okresie letnim (D)

wyszukuje w różnych źródłach informacje i ciekawostki dotyczące roślin wodnych (D) wyszukuje w różnych źródłach informacje o ptakach mających miejsca lęgowe w szuwarach (D) wyszukuje w różnych źródłach informacje o wybranym jeziorze i okolicach (D); na ich podstawie opracowuje folder (D) wyszukuje w różnych źródłach informacje o Wigierskim Parku Narodowym (D)

Dział 4. Ląd jako środowisko życia 1. Mchy – jedne z pierwszych roślin lądowych

35. Poznajemy budowę mchów

wymienia 2–3 siedliska, w których występują mchy (A); rysuje mech na podstawie obserwacji makroskopowej (C) 36. Jaką rolę mchy odróżnia torfowiec od innych odgrywają mchów (C); podaje 2 przykłady w przyrodzie wykorzystania torfu (A) i w gospodarce? 2. Bliscy krewni 37. Poznajemy nazywa części paproci (A); olbrzymów paprocie wskazuje zarodnie na liściu sprzed milionów paproci (C) lat

na okazie mchu lub na planszy wskazuje chwytniki, łodyżkę i zarodnię (C) omawia rolę mchów w przyrodzie i gospodarce (A)

opisuje budowę i rolę poszczególnych części mchu (C)

uzasadnia stwierdzenie, że mchy są najprostszymi roślinami lądowymi (D); wymienia 3–4 gatunki mchów występujące w Polsce (A) opisuje budowę liści torfowca (C) wyjaśnia związek budowy liści z magazynowaniem wody przez torfowiec (B)

wymienia miejsca występowania omawia kształt blaszek paproci (A); rozpoznaje na liściowych u paproci (A); ilustracjach paprocie chronione (C) opisuje położenie zarodni u paproci (C)

wyjaśnia sposób otwierania zarodni u paproci (B)

opracowuje informacje o wybranych gatunkach mchów (w formie albumu lub wystawki) (D) wyjaśnia, dlaczego mchy nazywamy roślinami pionierskimi (B) przygotowuje informacje o paprociach uprawianych w klasie (D); wyszukuje w różnych źródłach informacje o salwinii pływającej (D)

Numer i temat Tytuł w podręczniku lekcji

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

wymienia 2–3 miejsca występowania skrzypów i widłaków (A); wymienia 2–3 gatunki widłaków występujące w Polsce (A) podaje przykłady wykorzystania roślin nasiennych (C)

odróżnia pędy wiosenne od letnich u skrzypu (C); opisuje budowę morfologiczną widłaka (C)

charakteryzuje rolę pędów wiosennych i letnich skrzypu (B); uzasadnia nazwę „rośliny zarodnikowe” (D)

wyjaśnia znaczenie nazw: „nagonasienne” i „okrytonasienne” (B)

wyjaśnia, w jakim celu rośliny wytwarzają nasiona (B); wskazuje różnice między roślinami zarodnikowymi a roślinami nasiennymi (D) wymienia przykłady roślin mających korzenie spichrzowe (A)

38. Poznajemy skrzypy i widłaki

odróżnia skrzyp od innych roślin (C); odróżnia widłak od innych roślin (C)

3. Rośliny nasienne

39. Które rośliny należą do nasiennych?

4. Jak jest zbudowana roślina nasienna?

40. Budowa i rola korzeni roślin nasiennych

wymienia rośliny należące do nagonasiennych (A); podaje 3–4 przykłady roślin okrytonasiennych (A); rozpoznaje nasiona wybranych roślin (C) nazywa części rośliny rozpoznaje typy systemów nasiennej (A); wymienia korzeniowych roślin (C) 2 funkcje korzeni (A)

5. Budowa i różnorodność grzybów

41. Poznajemy budowę i funkcje pędu

opisuje budowę pędu nadziemnego (B); omawia rolę łodygi (A); opisuje budowę zewnętrzną liścia (C)

podaje przykłady roślin mających pędy podziemne (A); wymienia funkcje liścia (A)

42. Jak zbudowany jest kwiat rośliny nasiennej?

podaje nazwy części kwiatu (A); na modelu lub planszy wskazuje poszczególne części kwiatu (C)

43. Co kryje owoc?

dzieli owoce na suche i mięsiste (C); podaje przykłady owoców suchych i mięsistych (C); rozpoznaje nasiona fasoli, grochu, słonecznika itd. (D) na podstawie obserwacji rysuje grzyb kapeluszowy (D); podaje nazwy części grzyba (kapelusz, trzon) (A)

podaje nazwy części kwiatu (A); na modelu lub planszy wskazuje poszczególne części kwiatu (C); wyjaśnia znaczenie pojęć: „kwiaty jednopłciowe” i „kwiaty obupłciowe” (B) opisuje przystosowania owoców do rozprzestrzeniania przez zwierzęta (C); omawia warunki niezbędne do kiełkowania nasion (A) wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo (B)

44. W królestwie grzybów

45. Jak odróżniać wyjaśnia, dlaczego należy grzyby jadalne zbierać tylko znane sobie od trujących? grzyby (B); rozpoznaje 2–3 gatunki grzybów jadalnych (C)

odróżnia gatunki jadalne grzybów od gatunków trujących (D)

porównuje systemy korzeniowe – palowy i wiązkowy (C); opisuje budowę morfologiczną korzeni (C) omawia funkcje pędów – nadziemnego i podziemnego (A); wymienia funkcje łodygi (A); omawia rolę aparatu szparkowego u roślin (A) opisuje kwiatostany męskie i żeńskie roślin nagonasiennych (C); odróżnia kwiat od kwiatostanu (C); charakteryzuje rolę poszczególnych części kwiatu (C) charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozsiewania (C)

podaje przykłady grzybów jedno- i wielokomórkowych (A); podaje przykłady szkodliwego działania grzybów na żywność i organizmy (B) wymienia cechy budowy morfologicznej grzybów ułatwiające ich rozpoznawanie (A)

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)

Wymagania wykraczające (ocena celująca) wykonuje folder (album, wystawkę) „Rośliny zarodnikowe” (D); wyszukuje w różnych źródłach informacje o powstawaniu węgla kamiennego (D) wyszukuje w różnych źródłach informacje o roślinach nasiennych występujących w najbliższej okolicy (D) podaje przykłady przekształceń korzeni (A)

podaje przykłady przekształceń łodyg (A); omawia kształt liści, podając przykłady (C)

podaje przykłady przekształceń liści (A); omawia wykorzystanie poszczególnych części roślin przez człowieka (A)

wyjaśnia znaczenie pojęć: „zapylenie” i „zapłodnienie” (B); rozpoznaje typy kwiatostanu (D); korzystając ze schematu, omawia cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej (D) omawia budowę owocu (C); planuje doświadczenie, które pozwoli określić warunki kiełkowania nasion (D)

wykazuje związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania rośliny (D)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o nasionach bogatych w białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy sole mineralne (D)

wyjaśnia, dlaczego nie należy wyszukuje w różnych źródłach niszczyć owocników grzybów (B); informacje o grzybicy (D) opisuje kształty owocników, podając przykłady (C) wyszukuje w różnych źródłach wymienia objawy, które mogą świadczyć o zatruciu grzybami (A) informacje o chronionych gatunkach grzybów (D); przygotowuje spis zasad obowiązujących podczas grzybobrania (D)

Numer i temat Tytuł w podręczniku lekcji

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)

6. Porosty

46. Poznajemy porosty

7. Podsumowanie

47, 48. Powtórzenie wiadomości z działu „Ląd jako środowisko życia" 49. Sprawdzian wiadomości

wymienia miejsca występowania porostów (A); wymienia organizmy tworzące porost (A)

omawia znaczenie porostów (A)

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)

Wymagania wykraczające (ocena celująca)

omawia kształt i barwę plech porostów (A)

wyjaśnia, dlaczego porosty nazywa się organizmami symbiotycznymi (B); wyjaśnia, dlaczego porosty nazywamy wskaźnikami czystości powietrza (B)

charakteryzuje porosty występujące w najbliższej okolicy (D); wnioskuje o czystości powietrza na podstawie obecności porostów (D)

odczytuje z mapy Polski nazwy nizin (C); na podstawie mapy określa położenie Niziny Śląskiej (C); omawia cechy klimatu Niziny Śląskiej (A) wskazuje na mapie Polski rozległe obszary leśne na Nizinie Mazowieckiej (C)

wymienia cechy krajobrazu nizin (A); omawia związek warunków klimatycznych i glebowych z gospodarką na Nizinie Śląskiej (C) wymienia cechy krajobrazu Niziny Mazowieckiej (A)

omawia rolę lądolodu w kształtowaniu krajobrazu nizin (B); na podstawie mapy wymienia bogactwa mineralne występujące na Nizinie Śląskiej (C) opisuje krajobraz Niziny Mazowieckiej, uwzględniając wpływ lądolodu (D)

przygotowuje przewodnik turystyczny po wybranej nizinie, uwzględniający walory przyrodniczo-geograficzne, zabytki i miejsca, które warto odwiedzić (D)

omawia klimat Niziny Podlaskiej (A); wymienia parki narodowe na Polesiu Lubelskim i Nizinie Podlaskiej (A)

wyjaśnia, dlaczego Polesie Lubelskie jest krainą słabo przekształconą przez człowieka (B); omawia wybrany park narodowy (nazwa, symbol, położenie, co podlega ochronie) (C) wyjaśnia, w jaki sposób odbywa się krążenie substancji pokarmowych w lesie (B)

omawia pochodzenie jezior występujących na Polesiu Lubelskim (A); charakteryzuje parki narodowe na Polesiu Lubelskim i Nizinie Podlaskiej (C)

Dział 5. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich 1. Niziny Środkowopolskie

2. Puszcza Białowieska – pierwotny obszar leśny 3. Podsumowanie

50. Poznajemy Nizinę Śląską

wskazuje na mapie Polski pas nizin (C); odczytuje z mapy nazwy najważniejszych miast Niziny Śląskiej (C)

51. Poznajemy Nizinę Mazowiecką

wskazuje na mapie Polski Nizinę Mazowiecką (C); wskazuje na mapie Polski Wisłę, Warszawę, Łódź (C) wskazuje na mapie Polski Polesie Lubelskie i Nizinę Podlaską (C); wskazuje na mapie Polski główne miasta Polesia Lubelskiego i Niziny Podlaskiej (C)

52. Jakie osobliwości spotkamy na Polesiu Lubelskim i Nizinie Podlaskiej? 53. Poznajemy Puszczę Białowieską

wskazuje na mapie Polski Puszczę podaje przykłady roślin Białowieską (C); na podstawie zdjęcia występujących w Puszczy opisuje wygląd żubra – symbolu Białowieskiej (A) Białowieskiego Parku Narodowego (C) 54. Powtórzenie wiadomości z działu „Krajobrazy Nizin Środkowopolskich"

opowiada historię Puszczy Białowieskiej (A); wyjaśnia, w jaki sposób drzewa oddziałują na inne organizmy (i odwrotnie) (B)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o osobliwościach Białowieskiego Parku Narodowego (D)

uzasadnia stwierdzenie, że środowisko Wyżyny Śląskiej nie jest przyjazne dla jej mieszkańców (D)

proponuje działania, które mogą poprawić stan środowiska przyrodniczego Wyżyny Śląskiej (D)

Dział 6. Krajobrazy wyżyn 1. Wyżyna Śląska

55. Czym charakteryzuje się krajobraz Wyżyny Śląskiej?

na podstawie zdjęcia lub obserwacji opisuje krajobraz Wyżyny Śląskiej (C); wskazuje na mapie Polski główne miasta Wyżyny Śląskiej (C)

wskazuje na mapie Polski Wyżynę omawia wpływ działalności Śląską (C); wymienia 2–3 człowieka na krajobraz bogactwa mineralne występujące Wyżyny Śląskiej (C) na Wyżynie Śląskiej (A)

Numer i temat Tytuł w podręczniku lekcji 2. Wyżyna Krakowsko- Częstochowska – kraina białych skał

3. Wśród wąwozów i pól Wyżyny Lubelskiej 4. Podsumowanie

56. Czym charakteryzuje się krajobraz Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej? 57. Dlaczego na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej jest duża różnorodność roślin? 58. Poznajemy Wyżynę Lubelską

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) na podstawie zdjęcia omawia wygląd Jaskini Łokietka (A); opowiada historię Jaskini Łokietka (A)

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) wskazuje na mapie Polski Wyżynę Krakowsko- Częstochowską (C)

Wymagania rozszerzające (ocena dobra) wymienia cechy krajobrazu krasowego (A)

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) opisuje krajobraz krasowy (D); wymienia osobliwości krajobrazu Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej (A)

wymienia typy lasu, które podaje przykłady roślin wystęomawia przystosowania suchorośli uzasadnia celowość utworzenia występują na Wyżynie Krakowsko- pujących na Wyżynie Krakowsko- do warunków życia (A) Ojcowskiego Parku Narodowego - Częstochowskiej (A) - Częstochowskiej (A) (D)

wskazuje na mapie Polski wymienia rośliny uprawiane charakteryzuje krajobraz Wyżynę Lubelską (C); na Wyżynie Lubelskiej Wyżyny Lubelskiej (C) wskazuje na mapie Polski najczęściej (A) główne miasta Wyżyny Lubelskiej (C) 59. Powtórzenie wiadomości z działu „Krajobrazy wyżyn” 60. Sprawdzian wiadomości z działów „Krajobrazy Nizin Środkowopolskich” i „Krajobrazy wyżyn”

Wymagania wykraczające (ocena celująca) omawia zastosowanie skał wapiennych (A)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o Ojcowskim Parku Narodowym (D)

wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy (B)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o Roztoczańskim Parku Narodowym (D)

podaje przykłady zjawisk krasowych w Górach Świętokrzyskich (C); wyjaśnia przyczyny wymierania jodeł w Puszczy Jodłowej (B) opisuje krajobraz Karkonoszy (C); wyjaśnia, dlaczego w Sudetach obumierały lasy (B)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o Świętokrzyskim Parku Narodowym (D)

używa ze zrozumieniem terminów: „turnia”, „grań”, „żleb”, „stożek piargowy” (D); porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich (D) omawia charakterystyczne cechy wiatru halnego (A)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o miejscach w Tatrach Wysokich, które warto zobaczyć (D)

Dział 7. Krajobrazy gór wskazuje na mapie Polski Góry Świętokrzyskie (C); odczytuje z mapy wysokość najwyższych wzniesień w Górach Świętokrzyskich (C) wskazuje Sudety na mapie Polski (C); odczytuje nazwę wysokość najwyższego szczytu Sudetów (C)

wyjaśnia przyczyny zniszczenia lasów w Górach Świętokrzyskich (B)

wskazuje Tatry na mapie Polski (C); na podstawie zdjęcia omawia charakterystyczne cechy krajobrazu wysokogórskiego (C)

wskazuje Rysy na mapie Polski (C); wymienia charakterystyczne elementy krajobrazu wysokogórskiego (A)

wyjaśnia, dlaczego Góry Świętokrzyskie są pasmami niewysokich wzniesień (B); wyjaśnia, w jaki sposób powstały gołoborza (B) wskazuje na mapie Polski pasma górskie otaczające Kotlinę Jeleniogórską (C); wskazuje na mapie Polski miasta uzdrowiskowe w Kotlinie Jeleniogórskiej (C) opisuje krajobraz Tatr Wysokich (C); opisuje krajobraz Tatr Zachodnich (C); wyjaśnia, jak powstają żleby (B)

wyjaśnia, dlaczego w wyższych partiach gór dłużej zalega śnieg (B)

oblicza temperaturę na szczytach, znając temperaturę u podnóża gór (D)

1. Góry Świętokrzyskie – kraina gołoborzy

61. Góry Świętokrzyskie – kraina gołoborzy

2. Sudety – gó ry o osobliwych formach skalnych

62. Poznajemy Sudety

3. Tatry – kraina turni, dolin i jezior górskich

63. Poznajemy wysokogórski krajobraz Tatr

4. Pogoda i roślinność Tatr

64. Czym wymienia 2–3 cechy tatrzańskiej charakteryzuje się pogody (A) pogoda w Tatrach?

wyjaśnia znaczenie pojęcia „kotlina” (B); wskazuje na mapie Polski Kotlinę Jeleniogórską (C)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o parkach narodowych w Sudetach (D)

opracowuje spis zasad, których należy przestrzegać, wybierając się w góry (D)

Numer i temat Tytuł w podręczniku lekcji 65. Poznajemy roślinność Tatr

5. Podsumowanie

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) podaje nazwy pięter roślinnych w Tatrach (A); omawia wybrane piętro roślinne w Tatrach (C)

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) odróżnia limbę od sosny zwyczajnej (C); wyjaśnia, dlaczego limba jest drzewem chronionym (B)

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)

Wymagania wykraczające (ocena celująca)

opisuje przystosowania kosodrzewiny do życia w warunkach górskich (C); wyjaśnia, co decyduje o piętrowym rozmieszczeniu roślinności w górach (B)

opisuje przystosowania roślin (innych niż kosodrzewina) do życia w surowym klimacie górskim (C)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o Tatrzańskim Parku Narodowym (D)

podaje przykłady pozytywnego i negatywnego działania siły grawitacji i siły tarcia (A)

podaje przykłady współdziałania siły grawitacji z siłą tarcia (A)

wyjaśnia znaczenie pojęć: „bieguny jednoimienne", „bieguny różnoimienne" (B)

wyjaśnia działanie sił elektrostatycznych (B)

proponuje, posługując się przykładami, sposoby zmniejszania siły tarcia (C); wyjaśnia, czym jest spowodowany stan nieważkości (D) podaje przykłady praktycznego zastosowania magnesu (A)

rysuje schematycznie dźwignię dwustronną (C); rysuje schematycznie dźwignię jednostronną (C)

porównuje budowę dźwigni dwustronnej i dźwigni jednostronnej (D); omawia zasadę działania dźwigni dwustronnej i dźwigni jednostronnej (A) podaje 2 przykłady zastosowania poznanych maszyn prostych we współczesnych urządzeniach technicznych (A)

konstruuje model wskazanej przez nauczyciela maszyny prostej (D); prezentuje działanie skonstruowanej przez siebie maszyny prostej (D)

porównuje ruch cząsteczek w ciałach stałych, cieczach i gazach (D); wyjaśnia zależność właściwości ciał stałych, cieczy i gazów od odległości między cząsteczkami w tych substancjach (B)

wyszukuje w różnych źródłach i prezentuje (w formie plakatu, rysunków schematycznych, modeli) informacje o największych i najmniejszych atomach (D)

66, 67. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Krajobrazy gór"

Dział 8. Budowa i właściwości materii 1. O oddziaływaniach w przyrodzie i ich skutkach

2. Jak przezwyciężyć siłę grawitacji?

3. Z czego jest zbudowany otaczający nas świat?

68. Jakie siły działają w przyrodzie?

podaje przykłady zjawisk związanych z przyciąganiem ziemskim (C)

69. Poznajemy przykłady działania siły oddziaływania magnetycznego i siły oddziaływania elektrostatycznego 70. Jak działa dźwignia?

nazywa bieguny magnesu (A); podaje przykłady przedmiotów przyciąganych przez magnes (A)

71. Czym są: blok, równia pochyła i kołowrót?

podaje 2 przykłady zastosowania bloku, równi pochyłej i kołowrotu (A); rozpoznaje na ilustracjach blok, równię pochyłą i kołowrót (C) rysuje modele atomu i cząsteczki (C); odróżnia na rysunkach schematycznych atomy od cząsteczek (C); wymienia stany skupienia substancji (A)

72. Z czego jest zbudowany otaczający nas świat?

podaje nazwy 2 sił, które wprawiają przedmioty w ruch (A); wskazuje przykłady oddziaływań sprężystych w życiu codziennym (C) wskazuje przykłady oddziaływania magnetycznego i oddziaływania elektrostatycznego w życiu codziennym (C)

podaje 2 przykłady wykorzystania wymienia urządzenia, w których dźwigni w życiu codziennym (C); budowie wykorzystano zasadę działania dźwigni (C); wymienia rysuje żuraw (A) nazwy maszyn prostych (A)

omawia działanie wybranej maszyny prostej (A)

podaje przykłady substancji w poszczególnych stanach skupienia (C)

wyjaśnia zasadę działania bloku (C); opisuje budowę kołowrotu (A); podaje przykłady praktycznego wykorzystania równi pochyłej (A) podaje przykłady cząsteczek zbudowanych z jednakowych i z różnych atomów (C); omawia podstawowe właściwości ciał stałych, cieczy i gazów (A)

Numer i temat Tytuł w podręczniku lekcji

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)

73. Poznajemy właściwości fizyczne substancji 74. Poznajemy właściwości ciał stałych

omawia właściwości fizyczne wybranych substancji (C)

wymienia cechy, które pozwalają porównuje właściwości tej samej określić właściwości substancji (A) substancji w różnych stanach skupienia (D)

podaje przykłady ciał stałych dobrze i źle przewodzących ciepło (C); podaje przykłady ciał twardych, kruchych, plastycznych i sprężystych (C); rysuje ułożenie cząsteczek w ciałach stałych (C) omawia podstawowe właściwości cieczy (A)

wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych (A); na rysunku schematycznym rozpoznaje ciała bezpostaciowe i kryształy (C)

4. Właściwości ciał stałych

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)

5. Właściwości cieczy

75, 76. Poznajemy budowę i właściwości cieczy

6. Właściwości gazów

77. Poznajemy budowę i właściwości gazów

omawia właściwości gazów (A); podaje przykłady praktycznego wykorzystania ściśliwości i rozprężliwości gazów (C)

wyjaśnia, dzięki czemu możliwe jest ogrzewanie mieszkań za pomocą kaloryferów (B)

7. Jak zmiana temperatury wpływa na ciała stałe, ciecze i gazy?

78. W jaki sposób zmiana temperatury wpływa na ciała stałe?

podaje przykłady z życia codziennego potwierdzające zjawisko rozszerzalności temperaturowej ciał stałych (A)

wyjaśnia, dlaczego latem na jezdniach powstają koleiny (B)

8. Podsumowanie

porównuje właściwości fizyczne cieczy i ciał stałych (C)

79. W jaki sposób podaje przykłady wykorzystania wyjaśnia, na jakiej zasadzie w praktyce zjawiska zamyka się szczelnie słoiki zmiany rozszerzalności temperaturowej z przetworami (B) temperatury cieczy (A) wpływają na ciecze i gazy? 80, 81. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Budowa i właściwości materii"

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

wyjaśnia, dlaczego ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość (B); dzieli ciała stałe w zależności od sposobu ułożenia cząsteczek (C); wyjaśnia znaczenie pojęć: „przewodnik” i „izolator” (B) wyjaśnia, dzięki jakim siłom krople mają kształt zbliżony do kuli; wyjaśnia, dlaczego lekkie przedmioty utrzymują się na powierzchni cieczy (B)

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) wyjaśnia, od czego zależą właściwości substancji (C)

porównuje ułożenie cząsteczek w ciałach bezpostaciowych i kryształach (C); podaje przykłady zastosowania przewodnictwa cieplnego ciał stałych (D)

wyjaśnia, kiedy powstaje menisk wklęsły, a kiedy – menisk wypukły (B); porównuje przewodnictwo cieplne cieczy i ciał stałych (D); wyjaśnia, o czym decydują siły spójności i siły przylegania (B) podaje przykłady świadczące uzasadnia związek budowy o tym, że gazy nie są dobrymi cząsteczkowej gazów z ich przewodnikami ciepła (C) właściwościami (D); porównuje oddziaływania międzycząsteczkowe w ciałach stałych, cieczach i gazach (D) wyjaśnia związek rozszerzalności wyjaśnia, czym jest gęstość substancji (B); wyjaśnia, na czym temperaturowej ciał stałych z ich budową cząsteczkową (C); podaje polega anomalna rozszerzalność przykłady ciał, które nie temperaturowa wody (B) zmieniają stanu skupienia pod wpływem temperatury (A) porównuje zjawisko parowania ze wyjaśnia, dlaczego balony wypełnia się podgrzanym zjawiskiem wrzenia (C); podaje powietrzem (B) przykłady z życia świadczące o rozszerzalności temperaturowej gazów (A)

Wymagania wykraczające (ocena celująca) dowodzi doświadczalnie, że rozdrobnienie substancji nie wpływa na zmianę ich właściwości (D) wyjaśnia zasadę działania termosu (D); wyjaśnia, czy powiedzenie „futro grzeje” jest prawdziwe (D)

wyjaśnia, wykorzystując informacje zdobyte samodzielnie, dlaczego niektóre owady mogą „chodzić” po powierzchni wody(D)

omawia zasady bezpieczeństwa przy posługiwaniu się urządzeniami, w których wykorzystano zjawisko ściśliwości gazów (A) wyjaśnia, dlaczego nocne przymrozki i ocieplenia na przedwiośniu wpływają niekorzystnie na stan dróg (D) podaje przykłady wykorzystania zjawiska rozszerzalności temperaturowej cieczy i gazów (inne niż omawiane na lekcji) (A)

Numer i temat Tytuł w podręczniku lekcji

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)

Wymagania wykraczające (ocena celująca)

Dział 9. Przemiany chemiczne wokół nas 1. Substancje proste i złożone

82. Poznajemy substancje proste

83. Związki chemiczne – substancje złożone 2. Mieszaniny substancji

84, 85. Co to są mieszaniny?

3. Właściwości roztworów wodnych

86. W jaki sposób rozdzielać składniki mieszanin? 87. Jak powstaje roztwór?

88. Jakie znaczenie mają roztwory wodne w przyrodzie?

rysuje modele budowy pierwiastków (C); podaje przykłady pierwiastków chemicznych (A); wymienia właściwości i zastosowania wybranych metali (A)

odróżnia na rysunkach schematycznych pierwiastki chemiczne od związków chemicznych (C); określa właściwości metali wskazanych przez nauczyciela (C); podaje przykłady niemetali będących ciałami stałymi i będących gazami (C)

wyjaśnia, dlaczego pierwiastki chemiczne nazywa się substancjami prostymi (B); podaje przykłady związków chemicznych (A); wymienia zastosowania metali o największej ciągliwości i kowalności (A); podaje przykłady zastosowania niemetali (A) podaje 2 zastosowania rysuje model cząsteczki wody wyjaśnia, dlaczego dwutlenek dwutlenku węgla (A) (C); wymienia 3–4 związki węgla jest używany do chemiczne występujące wypełniania gaśnic (B); wyjaśnia, w przyrodzie (A) dlaczego związki chemiczne to substancje złożone (B) wykonuje doświadczenie zgodnie wyjaśnia, dlaczego gleba jest podaje inne niż wymienione z instrukcją (D); zapisuje mieszaniną niejednorodną (B); na lekcji przykłady mieszanin obserwacje (D); na podstawie wymienia 2–3 przedmioty jednorodnych i niejednorodnych obserwacji odróżnia mieszaninę wykonane z mosiądzu, brązu (A); (D); wyjaśnia, podając przykłady, jednorodną od mieszaniny odczytuje z wykresu skład że woda może tworzyć zarówno niejednorodnej (C); wyjaśnia, ilościowy powietrza (C) mieszaninę jednorodną, jak dlaczego powietrze jest i niejednorodną (D) mieszaniną jednorodną (B); omawia właściwości fizyczne powietrza (A) rozdziela składniki 2–3 mieszanin wyjaśnia, jak rozdzielić proponuje sposób rozdzielenia niejednorodnych (np. grochu mieszaninę soli z wodą (A) składników mieszaniny i piasku, spinaczy i siarki, trocin jednorodnej, uwzględniając różne i piasku) (D) właściwości ciał tworzących tę mieszaninę (D) sporządza roztwór według wyjaśnia, dlaczego roztwór jest używa ze zrozumieniem pojęć: instrukcji (D); wymienia przykładem mieszaniny „rozpuszczalnik”, „substancja czynniki przyspieszające jednorodnej (B) rozpuszczona” (B); wyjaśnia, na proces rozpuszczania (A); czym polega krystalizacja (B) otrzymuje kryształy soli z roztworu wodnego (D) wyjaśnia znaczenie tlenu wyjaśnia, dlaczego picie wody wskazuje przykłady pozytywnej rozpuszczonego w wodzie mineralnej jest korzystne i negatywnej roli wody jako dla organizmów (B) dla organizmu (B) rozpuszczalnika (D)

rysuje modele wskazanych przez nauczyciela pierwiastków chemicznych i związków chemicznych (D); podaje przykłady metali o różnej twardości (A)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o metalach i niemetalach występujących w organizmach (D)

porównuje wybrane właściwości pierwiastków i związku chemicznego, który z nich powstał (D); wyjaśnia, czym jest reakcja chemiczna (B) projektuje doświadczenie potwierdzające, że woda jest mieszaniną niejednorodną (D); wyjaśnia, dlaczego w praktyce częściej używa się stopów niż czystych metali (B)

wskazuje miejsca występowania w Polsce wybranych minerałów (D)

wyjaśnia, na czym polega odparowanie (D)

omawia różne sposoby rozdzielania mieszanin (A)

wyjaśnia, dlaczego podwyższenie temperatury przyspiesza rozpuszczanie (B)

wskazuje procesy krystalizacji zachodzące w przyrodzie (A)

dowodzi, że nie wszystkie roztwory są przyjazne dla środowiska (D)

podaje przykłady potwierdzające szkodliwość niektórych roztworów dla środowiska (D)

wyjaśnia, dlaczego katastrofy tankowców są groźne dla środowiska (B)

Numer i temat Tytuł w podręczniku lekcji

Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)

Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)

podaje przykłady spalania (A); wymienia cechy spalania (A); wymienia 2 skutki korozji (A); opisuje sposoby zapobiegania wymienia 2 sposoby zapobiegania korozji (A) korozji (A)

4. Udział tlenu w niektórych przemianach chemicznych

89. Na czym polega spalanie, a na czym utlenianie

5. Podsumowanie

90, 91. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Przemiany chemiczne wokół nas”

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)

Wymagania wykraczające (ocena celująca)

wyjaśnia różnice między utlenianiem a spalaniem (C); wyjaśnia rolę tlenu w procesie spalania (B); podaje przykłady skutków korozji (A)

wyjaśnia, na czym polega utlenianie w komórkach (B)

porównuje: spalanie, utlenianie i oddychanie (D)

omawia działania człowieka w dawnych czasach, których szkodliwe skutki w środowisku trwają do dziś (C); wyjaśnia, jak powstaje smog (B)

wyjaśnia, jak powstają kwaśne opady (B); dowodzi, że zatrucie jednego składnika środowiska powoduje niekorzystne zmiany pozostałych (D)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o najbardziej zanieczyszczonych miejscach w Polsce i wykonuje mapę tych miejsc, ilustrując ją zdjęciami, rysunkami itd. (D)

wyjaśnia, dlaczego wylewanie ścieków do rzek stanowi zagrożenie dla środowiska i zdrowia człowieka (B)

dowodzi, że odpady składowane na wysypiskach mogą zanieczyścić wody podziemne i duże powierzchnie gleby (D); ocenia stan środowiska w najbliższej okolicy (D) podaje przykłady odpadów szczególnie groźnych dla środowiska (D) proponuje działania lokalne służące ochronie środowiska (D)

Dział 10. Ochrona przyrody 1. Co i jak zagraża przyrodzie?

92. W jaki sposób podaje przykłady działań człoczłowiek wpływa wieka niekorzystnych dla śrona środowisko dowiska przyrodniczego (C) przyrodnicze?

93. W jaki sposób ścieki i odpady stałe niszczą środowisko? 2. Jak ratować przyrodę?

3. Podsumowanie

wymienia 2–3 źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych (A); podaje przykłady zanieczyszczeń środowiska w najbliższej okolicy (D)

wymienia 2 źródła zanieczyszczeń powietrza (A); wyjaśnia, dlaczego nie należy wypasać bydła i uprawiać gleby w pobliżu ruchliwych tras komunikacyjnych (B) wyjaśnia, dlaczego hałdy stanowią zagrożenie dla środowiska (B); proponuje sposoby zagospodarowania hałd (C/D)

94. Jakie działania podaje 3 przykłady działań uzasadnia celowość segregacji służą ochronie globalnych służących ochronie odpadów (C) przyrody? środowiska (A) 95.W jaki podaje 3 przykłady indywiducharakteryzuje indywidualne sposób alnych działań służących działania służące ochronie możemy ochronie środowiska (A) środowiska (C) chronić przyrodę? 96, 97. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Ochrona przyrody”

omawia globalne akcje na rzecz ochrony przyrody (C) wyjaśnia znaczenie pojęcia „utylizacja” (B)

wyszukuje w różnych źródłach informacje o historii ochrony przyrody w Polsce (D) charakteryzuje stan środowiska w najbliższej okolicy (D)