WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII KLASA III

RozróŜnia się wymagania: • konieczne na ocenę dopuszczającą; • konieczne + podstawowe na ocenę dostateczną; • konieczne + podstawowe + rozszerzające na ocenę dobrą; • konieczne + podstawowe + rozszerzające + dopełniające na ocenę bardzo dobrą. Ocenę celującą na koniec roku szkolnego otrzymuje w klasie trzeciej uczeń, który większość sprawdzianów w ciągu całego roku szkolnego napisał na oceny celujące a jego wiadomości i umiejętności wykraczają poza program nauczania w danej klasie. Ocenę celującą otrzymuje równieŜ uczeń, który w Rejonowym Konkursie Chemicznym zajął jedno z pięciu pierwszych miejsc oraz uczeń, który został finalistą lub laureatem Wojewódzkiego Konkursu Chemicznego.

PoniŜsze wymagania zostały dostosowane do aktualnej podstawy programowej z chemii z dnia 23 grudnia 2008 r.

Dział 6: Kwasy i zasady Wymagania konieczne

podstawowe

rozszerzające

dopełniające

Uczeń:

Uczeń:

Uczeń:

Uczeń:

• wymienia kwasy znane z Ŝycia

• dzieli kwasy na tlenowe i

• analizuje wzory poznanych

• zapisuje równania reakcji ilustrujące

codziennego; • formułuje definicję kwasu;

beztlenowe, podaje przykłady; • podaje wzory i nazwy kwasów:

• wymienia pierwiastki wchodzące

H3PO4, H2CO3, H2SO3, H2S;

w skład poznanych na lekcjach

• wyjaśnia pojęcie kwaśne opady

kwasów; • zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i podaje nazwy

i opisuje, jaki wpływ mają na środowisko; • opisuje metodę otrzymywania

kwasów i zapisuje ogólny wzór kwasów; • podaje sposób otrzymywania równania reakcji;

C → CO2 → H2CO3

• rysuje wzory strukturalne kwasów: H2S, H3PO4; • opisuje metodę otrzymywania

• podaje definicję wskaźników;

odpowiednie równania reakcji;

kwasu H2S i kwasu H2CO3;

i nieelektrolit; • opisuje zastosowanie kwasów; • opisuje właściwości stęŜonych kwasów: siarkowego(VI),

elektrolitów; • wykonuje doświadczenie ilustrujące zmianę zabarwienia wskaźnika pod wpływem kwasu;

chlorowodorowego i azotowego(V) • rysuje wzory strukturalne kwasów:

S → SO2 → H2SO3 P4 → P4O10 → H3PO4

kwasów HCl i H2SO3, zapisuje • wymienia kilka poznanych

• rozwiązuje chemografy typu:

kwasów i zapisuje odpowiednie

kwasów: HCl, H2SO4, HNO3; • określa pojęcia: elektrolit

powstawanie kwaśnych opadów;

• bada przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory kwasów; • opisuje proces dysocjacji poznanych kwasów odpowiednimi równaniami reakcji i odczytuje je;

dobierając odpowiednie reagenty i pisząc równania reakcji; • projektuje odpowiedni zestaw do badania przewodzenia prądu elektrycznego przez roztwory kwasów i zasad; • wyjaśnia proces dysocjacji elektrolitycznej na ogólnych wzorach kwasów i zasad; • projektuje eksperyment w celu

oraz sposób bezpiecznej pracy z nimi; • opisuje wpływ kwaśnych opadów na środowisko; • wymienia tlenki kwasowe, podaje ich wzory; • definiuje pojęcia: jon, kation, anion; • określa pojęcie higroskopijności; • definiuje kwasy i zasady wg Arrheniusa; • zapisuje wzory i podaje nazwy wodorotlenków: sodu i potasu; • wymienia najwaŜniejsze właściwości wodorotlenków i

H2SO3 i H2CO3; • wskazuje podobieństwa w budowie kwasów; • opisuje jak naleŜy przechowywać kwasy; • zapisuje przebieg dysocjacji elektrolitycznej kwasów poznanych na lekcji; • podaje nazwy anionów wszystkich kwasów poznanych na lekcjach; • wskazuje resztę kwasową i podaje jej wartościowość; • określa, co jest miarą odczynu roztworu; • definiuje pojęcie pH (w sposób

• ze zbioru kationów wodorowych

rozróŜnienia kwasu, wody oraz

i anionów reszt kwasowych

wodorotlenku i wykonuje go,

(modeli, rysunków lub zapisów

dobierając odpowiednie wskaźniki;

słownych) buduje modele lub zapisuje wzory cząsteczek kwasów; • wyjaśnia, które tlenki powodują powstawanie kwaśnych opadów; • wyjaśnia, kiedy odczyn jest obojętny, a kiedy kwasowy i zasadowy; • za pomocą wskaźników określa odczyn róŜnych roztworów; • bada przewodzenie prądu elektrycznego przez zasady; • opisuje proces dysocjacji

• zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasu fosforowego(V) i węglowego; • przeprowadza reakcję kwasu z metalem (Mg lub Zn) i identyfikuje wydzielający się gaz; • tłumaczy, co to znaczy, Ŝe dany kwas jest nietrwały i zapisuje odpowiednie równania reakcji; • zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku KOH, Ca(OH)2 w reakcji metali z wodą i odpowiednich tlenków z wodą;

opisuje bezpieczny sposób pracy z

podany na lekcji) i opisuje

elektrolitycznej poznanych zasad

roztworami o duŜym stęŜeniu;

zastosowanie skali pH;

odpowiednimi równaniami reakcji i • proponuje eksperyment w celu

• podaje wzory i nazwy wodorotlenków poznanych na lekcjach; • wymienia rodzaje odczynów roztworów i podaje, jak i za pomocą czego moŜna je rozróŜnić;

• określa, co to są zasady, a co wodorotlenki; • zapisuje wzory wodorotlenków: wapnia i magnezu, wymienia ich zastosowanie; • podaje, z jakich jonów są

odczytuje je; • podaje dwa sposoby otrzymania

zmiany odczynu roztworu; • rozwiązuje chemografy typu:

zasady sodowej i zapisuje je

Ca → CaO → Ca(OH)2

odpowiednimi równaniami reakcji;

zapisuje odpowiednie równania

• zapisuje ogólny wzór wodorotlenków;

reakcji, dobierając brakujące reagenty;

• proponuje uŜycie odpowiedniego wskaźnika do wykrycia roztworów o odczynie kwasowym i

zbudowane zasady i wodorotlenki; • zapisuje symbolami kation metalu i anion wodorotlenkowy.

• określa właściwości higroskopijne wodorotlenku sodu na podstawie

• proponuje sposoby zapobiegania powstawaniu kwaśnych opadów.

obserwacji pastylki NaOH

zasadowym;

umieszczonej na szkiełku

• wskazuje piktogramy informujące o

zegarkowym; • ze zbioru wzorów kwasów i

właściwościach Ŝrących kwasów i zasad.

wodorotlenków tworzy podzbiory, dobierając kryterium podziału.

Dział 7: Sole Wymagania konieczne

podstawowe

rozszerzające Uczeń:

Uczeń:

Uczeń:

• wymienia przykłady soli znane z

• opisuje znaczenie soli kamiennej w • opisuje znaczenie róŜnych soli w

Ŝycia codziennego; • podaje zastosowanie soli kamiennej; • opisuje właściwości fizyczne soli kamiennej; • podaje wzór soli kamiennej i jej nazwę systematyczną; • definiuje pojęcie jonów; • definiuje pojęcie wiązania jonowego;

Ŝyciu człowieka; • podaje przykłady występowania soli w przyrodzie; • porównuje właściwości fizyczne dwóch soli, np. NaCl i CuSO4; • zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów Na+ i Cl-; • opisuje tworzenie się wiązania jonowego na przykładzie NaCl; • rysuje ułoŜenie jonów w krysztale

gospodarce człowieka; • tłumaczy budowę jonową kryształu NaCl; • zapisuje elektronowo mechanizm

dopełniające Uczeń: • podaje ogólny wzór soli i stosuje go, pisząc wzór chemiczny dowolnej soli; • projektuje eksperyment umoŜliwiający badanie

powstawania jonów Mg2+, Al3+ i

przewodzenia prądu elektrycznego

S2-;

przez roztwory soli dobrze

• opisuje mechanizm powstawania

rozpuszczalnych w wodzie;

wiązań jonowych w chlorkach i

• zapisuje równanie dysocjacji

siarczkach: potasu, magnezu, glinu; • porównuje właściwości związków

dowolnej soli, podaje nazwy jonów; • rozpoznaje kwas i wodorotlenek, z

• zapisuje przebieg dysocjacji elektrolitycznej NaCl za pomocą

NaCl; • podaje nazwy soli kwasów HCl,

kowalencyjnych i jonowych; • zapisuje równania dysocjacji

których dana sól powstała; • zapisuje i uzgadnia dowolne

równania reakcji, podaje nazwy

H2SO4, HNO3 na podstawie

elektrolitycznej soli poznanych na

równanie reakcji otrzymywania soli

powstałych jonów;

wzorów, i odwrotnie – zapisuje

lekcji;

w formie cząsteczkowej, jonowej i

• podaje nazwy kilku soli poznanych na lekcjach, znając ich wzory,

wzory soli na podstawie nazw; • podaje nazwy jonów powstałych w

• zapisuje wzory soli na podstawie podanej zawartości jonów, np. na

jonowej skróconej; • na podstawie tablicy

i odwrotnie – zapisuje wzory kilku

wyniku dysocjacji soli kwasów

etykietach z butelek wody

rozpuszczalności przewiduje wyniki

soli na podstawie ich nazw;

wymienionych wyŜej;

mineralnej;

reakcji dwóch dowolnych

• definiuje reakcję zobojętniania,

• zapisuje cząsteczkowo równania

• zapisuje równanie reakcji

substratów; • projektuje i wykonuje

rozpoznaje równanie zobojętniania

reakcji zobojętniania kwasów HCl,

zobojętniania, w postaci

w zbiorze róŜnych równań reakcji;

H2SO4, HNO3 wodorotlenkami:

cząsteczkowej i jonowej, kwasów:

doświadczenie umoŜliwiające

NaOH, KOH, Ca(OH)2;

H2CO3, H2SO3, H2S, H3PO4

identyfikację niektórych soli, np.

• tłumaczy przebieg reakcji

poznanymi wodorotlenkami;

NaCl, Na2CO3, CaCl2;

• podaje przykład reakcji zobojętniania i zapisuje równanie reakcji; • określa pojęcia sole łatwo i trudno rozpuszczalne w wodzie; • na podstawie tablicy

zobojętniania, pisząc skrócone jonowe równanie reakcji; • podaje przykłady reakcji wymiany pojedynczej i wymiany podwójnej

• proponuje sposób identyfikacji

• omawia właściwości niektórych soli,

gazów wydzielających się w

analizując proces mętnienia wody,

reakcjach, np. H2, CO2;

spulchniania ciasta, leczenia

• zapisuje równania reakcji

rozpuszczalności soli wyszukuje

oraz odpowiednie równania reakcji

wytrącania róŜnych soli, w tym

sole łatwo i trudno rozpuszczalne w

ilustrujące róŜne metody

fosforanów(V), siarczków i

wodzie;

otrzymywania soli;

węglanów;

• interpretuje graficzny zapis (piktogram) substancji toksycznych.

• rozpoznaje sole jako produkty róŜnych reakcji; • opisuje sposoby otrzymywania soli

• podaje przykłady reakcji:

nadkwaśności Ŝołądka; • opisuje konsekwencje procesu zwanego zasoleniem wód i gleb; • proponuje ocenę Ŝywności produkowanej w gospodarstwach

metal + niemetal, tlenek niemetalu

stosujących intensywne nawoŜenie

+ zasada, sól + sól i zapisuje

gleby oraz produktów rolnych

kwasów HCl, H2SO4, HNO3,

odpowiednie równania reakcji;

ilustrując je równaniami reakcji typu: metal + kwas, tlenek metalu +

rosnących wzdłuŜ dróg.

• określa zastosowanie reakcji strącania; • na podstawie tablicy

kwas, kwas + wodorotlenek.

rozpuszczalności planuje otrzymanie osadów soli trudno rozpuszczalnych, pochodzących od kwasów poznanych na lekcjach.

Dział 8: Węgiel i jego związki z wodorem Wymagania konieczne

podstawowe

rozszerzające

dopełniające

Uczeń:

Uczeń:

Uczeń:

Uczeń:

• korzystając z układu okresowego

• buduje (lub rysuje) model atomu

• planuje i wykonuje doświadczenie

• rozróŜnia modele diamentu, grafitu i

pierwiastków, opisuje budowę atomu węgla; • rozróŜnia pierwiastek węgiel i węgiel – surowiec energetyczny; • wymienia odmiany węgla;

węgla i objaśnia go; • opisuje występowanie pierwiastka węgla w przyrodzie; • rozróŜnia nieorganiczne i organiczne związki węgla;

• opisuje właściwości i zastosowanie • opisuje róŜnice w budowie diamentu i grafitu; • wyjaśnia, co to są węglowodory; • zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny metanu, określa

diamentu i grafitu oraz ich właściwości fizycznych; • wskazuje na związek emisji metanu do atmosfery z efektem

umoŜliwiające wykrycie węgla w produktach organicznych; • opisuje nową odmianę węgla – fuleren; • projektuje doświadczenie ilustrujące sorbcyjne właściwości węgla aktywnego; • tłumaczy występowanie SO2 wśród

fulerenu; • na postawie modelu tłumaczy, dlaczego diament jest twardy, a grafit moŜna strugać zwykłym noŜem; • proponuje działania w celu wykorzystania SO2 znajdującego się w dymach uchodzących z pieców

produktów spalania węgli

przemysłowych opalanych węglem

kopalnych;

lub wyeliminowania siarki i jej

wartościowość węgla w cząsteczce; • wymienia naturalne źródła tworzenia się metanu;

cieplarnianym; • opisuje właściwości fizyczne i chemiczne metanu;

• wyjaśnia, dlaczego tlenek węgla(II) • zapisuje równania reakcji jest substancją szczególnie

całkowitego spalania metanu i

niebezpieczną;

etanu;

• omawia zastosowanie metanu; • podaje ogólne wzory alkanów,

• buduje modele cząsteczek metanu i etanu, i opisuje ich budowę;

alkenów i alkinów i na tej

• tłumaczy, dlaczego naleŜy wietrzyć

podstawie tworzy wzory

łazienki, w których znajdują się

sumaryczne węglowodorów z

piecyki gazowe;

szeregu metanu, etenu i etynu zawierające trzy atomy węgla w cząsteczce; • podaje występowanie i zastosowanie węglowodorów nasyconych; • określa, co to są węglowodory

• podaje definicję szeregu homologicznego; • wskazuje róŜnice w budowie

• omawia rolę CO2 i SO2 w zaburzeniu równowagi

związków z węgla; • podaje nazwy, wzory sumaryczne i

ekologicznej w atmosferze i skutki

półstrukturalne węglowodorów

tego zjawiska;

alifatycznych zawierających więcej

• zapisuje równania reakcji

niŜ cztery atomy węgla w

półspalania i niecałkowitego

cząsteczce, wykonuje ich modele i

spalania metanu i etanu, porównuje

rysuje wzory strukturalne;

produkty spalania i wyciąga

• zbiór wzorów, nazw i modeli

wnioski dotyczące spalania gazu

węglowodorów alifatycznych dzieli

ziemnego w piecykach gazowych;

na róŜne podzbiory, podając

• tłumaczy, co oznacza pojawienie się sadzy na rusztach piecyka gazowego; • rozpoznaje węglowodory naleŜące

kryterium podziału; • zapisuje równania reakcji spalania, półspalania i niecałkowitego spalania węglowodorów

członków tego samego szeregu

do tego samego szeregu

zawierających więcej niŜ dwa atomy

homologicznego;

homologicznego;

węgla w cząsteczce;

• zapisuje wzory sumaryczne,

• buduje modele cząsteczek alkanów, • podaje nazwę produktu addycji bromu do etenu;

półstrukturalne i strukturalne oraz

alkenów i alkinów, na podstawie

podaje nazwy czterech

modelu rysuje wzór strukturalny

początkowych alkanów (z szeregu

węglowodoru, zapisuje wzór

wodoru i bromu do węglowodorów

węglowodorów nienasyconych

homologicznego) oraz trzech

półstrukturalny, sumaryczny i

nienasyconych zawierających więcej

o dwóch atomach węgla w

początkowych alkenów i alkinów

nazwę;

niŜ dwa atomy węgla w cząsteczce;

cząsteczce;

(z szeregu homologicznego);

nienasycone; • podaje nazwy systematyczne

• oblicza procentową zawartość

• zapisuje równanie reakcji addycji

• proponuje sposób otrzymywania

• porównuje wzory strukturalne i podaje róŜnice w budowie etenu i

• buduje modele cząsteczek etenu

• zapisuje równania reakcji spalania

i etynu; • zapisuje równania reakcji

etynu; • opisuje róŜnice we właściwościach węglowodorów nasyconych i nienasyconych; • opisuje zastosowanie etenu i etynu.

węgla w węglowodorze;

etenu i etynu do CO i sadzy;

przyłączania wodoru do etenu i etynu; • zapisuje równania reakcji

• wykonuje doświadczenie

etynu;

szkło laboratoryjne;

całkowitego spalania etenu i etynu; • otrzymuje acetylen (etyn) z

w rozwoju chemii ropy naftowej.

umoŜliwiający otrzymanie etynu,

wiązania wielokrotnego;

depolimeryzacji polietylenu;

• opisuje zasługi I. Łukasiewicza

• projektuje eksperyment wybiera potrzebne odczynniki i

polimeryzacji etenu i

• zapisuje równania reakcji

z nienasyconego, np. etanu z etynu;

umoŜliwiające wykrywanie • zapisuje równania reakcji

przyłączania bromu do etenu i

węglowodoru nasyconego

karbidu, bada jego właściwości i zapisuje równanie reakcji; • tłumaczy zasadność stosowania tlenu w palnikach tlenoacetylenowych; • analizuje wpływ rozwoju

• proponuje sposób identyfikacji produktów reakcji CaC2 z H2O; • projektuje doświadczenie umoŜliwiające rozróŜnienie etanu i etynu; • analizuje zalety i wady kilku alternatywnych źródeł energii; • rozwiązuje chemografy typu: CaC2 → C2H2 → C2H4 → C2H6 CaC2 → C2H2 → C2H2Br2 → C2H2Br4

motoryzacji oraz transportu

i zapisuje odpowiednie równania

lotniczego na środowisko;

reakcji, dobierając brakujące reagenty.

Dział 9: Pochodne węglowodorów Wymagania konieczne Uczeń:

podstawowe Uczeń:

rozszerzające Uczeń:

dopełniające Uczeń:

• określa pojęcia: grupa

• rozróŜnia jednofunkcyjne i

• uzasadnia stwierdzenie, Ŝe

• zapisuje wzór dowolnego alkoholu

węglowodorowa i grupa

wielofunkcyjne pochodne

alkohole to jednofunkcyjne

z szeregu metanolu (zawierającego

funkcyjna;

węglowodorów;

pochodne węglowodorów;

więcej niŜ 4 atomy węgla w

• wskazuje grupy: węglowodorową,

• podaje nazwy i wzory

• zapisuje wzory sumaryczne,

cząsteczce) i podaje jego nazwę; • projektuje doświadczenie w celu

hydroksylową, karboksylową i

półstrukturalne i strukturalne

półstrukturalne, rysuje wzory

aminową;

alkoholi o trzech atomach węgla

strukturalne, podaje nazwy

zbadania właściwości fizycznych

w cząsteczce;

systematyczne alkoholi mających

i chemicznych alkoholi;

• określa, co to są alkohole, podaje wzory i nazwy dwóch najprostszych alkoholi, buduje modele ich cząsteczek; • omawia skutki działania metanolu i etanolu na organizm człowieka; • opisuje zastosowanie alkoholi; • zapisuje wzory: strukturalny i sumaryczny glicerolu;

• wymienia wspólne właściwości metanolu i etanolu; • zapisuje ogólny wzór alkoholi i interpretuje go; • bada właściwości fizyczne etanolu; • zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu;

więcej niŜ trzy atomy węgla w cząsteczce; • projektuje doświadczenie ilustrujące wpływ alkoholu etylowego na białko; • zapisuje równania reakcji spalania propanolu i butanolu; • porównuje budowę alkoholi

• analizuje i ocenia określenie: „alkohol moŜe stać się wrogiem człowieka, ale jest niezbędny w gospodarce”; • tłumaczy, dlaczego etanolu uŜywa się do odkaŜania; • interpretuje wpływ kwasu (np. octu lub kwasku cytrynowego) na

• opisuje zastosowanie glicerolu;

• bada odczyn wodny alkoholi;

jednowodorotlenowych

zmianę barwy herbaty lub sałatki z

• podaje wzory półstrukturalne i

• omawia budowę cząsteczki

i wielowodorotlenowych (na

czerwonej kapusty;

strukturalne kwasów: mrówkowego i octowego, opisuje ich zastosowanie; • podaje przykłady występowania

glicerolu; • projektuje doświadczenie i bada właściwości fizyczne glicerolu; • zapisuje ogólny wzór kwasów

kwasów karboksylowych w

karboksylowych szeregu kwasu

przyrodzie;

mrówkowego;

przykładzie etanolu i glicerolu); • porównuje budowę kwasów: mrówkowego i octowego;

• porównuje właściwości kwasów mineralnych i organicznych; • zapisuje wzorami sumarycznymi

• wyjaśnia, co to jest ocet;

równanie reakcji addycji bromu do

• proponuje i wykonuje

kwasu oleinowego;

doświadczenie ukazujące

• porównuje budowę i właściwości

• opisuje właściwości fizyczne

• planuje i wykonuje

przewodzenie prądu

(na podstawie obserwacji i np.

kwasu octowego (lub

doświadczenie zobojętniania

elektrycznego przez roztwory

analizy tabel podających

mrówkowego);

kwasów mrówkowego lub

kwasów: mrówkowego i

temperatury wrzenia) niŜszych i

octowego zasadą, zapisuje

octowego;

wyŜszych kwasów

• zapisuje równania dysocjacji kwasów: mrówkowego i

odpowiednie równanie reakcji,

octowego;

podaje nazwę otrzymanej soli;

• opisuje, z czym reagują kwasy:

• planuje i wykonuje

• planuje i wykonuje eksperyment

karboksylowych oraz wyciąga

ukazujący przebieg reakcji

wnioski o charakterze zmian we

zobojętniania dowolnego kwasu

właściwościach; • na podstawie wzorów podaje

doświadczenie ilustrujące reakcję

karboksylowego (zawierającego

kwasu mrówkowego lub

do czterech atomów węgla w

nazwy estrów i zapisuje wzór do

octowego z metalami i tlenkami

cząsteczce) wodorotlenkiem sodu,

nazwy cząsteczek zbudowanych z

metali, zapisuje odpowiednie

potasu lub wapnia, zapisuje

więcej niŜ czterech atomów węgla;

do odpowiedniej grupy związków

równania reakcji, podaje nazwę

równania reakcji, podaje nazwy

chemicznych;

soli;

soli;

mrówkowy i octowy; • wskazuje reakcję zobojętniania kwasu organicznego zasadą; • kwalifikuje mrówczany i octany

• zapisuje wzory sumaryczne

• wyjaśnia budowę wyŜszych

• opisuje sposób identyfikacji gazu

• zapisuje równania reakcji tworzenia estrów z kwasów zawierających więcej niŜ dwa

kwasów tłuszczowych:

kwasów karboksylowych,

wydzielanego w reakcji kwasów

atomy węgla w cząsteczce z

palmitynowego, stearynowego i

porównuje kwasy nasycone i

organicznych z metalami;

metanolem lub etanolem i alkoholi

oleinowego;

nienasycone;

• opisuje, z czym mogą reagować kwasy tłuszczowe; • określa, co to są estry, ich zastosowanie i występowanie w przyrodzie; • podaje wzór i nazwę najprostszej

• produkty reakcji kwasów

• proponuje eksperyment

zawierających więcej niŜ dwa

potwierdzający obecność

atomy węgla w cząsteczce z

tłuszczowych z wodorotlenkami

wiązania podwójnego w kwasie

kwasami mrówkowym lub

kwalifikuje do odpowiedniej

oleinowym;

octowym;

grupy związków chemicznych; • podaje nazwę estru zawierającego do czterech atomów węgla w

• rozpoznaje, z jakich substratów mógł powstać dany ester; • odszukuje w Internecie lub

• ze zbioru związków: alkoholi, kwasów, estrów zapisanych wzorami lub nazwami tworzy

aminy.

cząsteczce i opisuje jego

encyklopedii informacje o

podzbiory, podając kryterium

budowę;

wynalazku Alfreda Nobla,

podziału;

• zapisuje równanie reakcji

wymienia polskich noblistów

otrzymywania octanu etylu; • opisuje właściwości

• projektuje doświadczenie w celu

i określa, z jakiej dziedziny

rozróŜniania alkoholu, kwasu,

otrzymali tę nagrodę.

aminy.

metyloaminy.

Dział 10: Aby Ŝyć, trzeba jeść Wymagania konieczne

podstawowe

rozszerzające

dopełniające

Uczeń:

Uczeń:

Uczeń:

Uczeń:

• wymienia chemiczne składniki

• wymienia choroby wynikające

• opisuje sposób pozyskiwania

• wśród róŜnych produktów

Ŝywności; • wymienia ogólną funkcję

z niedoboru soli mineralnych i witamin (na podstawie informacji

tłuszczów; • zapisuje wzór strukturalny

poszczególnych składników

wyszukanych w encyklopedii lub

Ŝywności w organizmie;

na stronach internetowych);

• zapisuje równanie reakcji

• podaje skład pierwiastkowy

otrzymywania tłuszczów;

• wymienia artykuły spoŜywcze bogate z tłuszcze, białka, cukry; • wyjaśnia, dlaczego cukry, białka i tłuszcze zaliczamy do związków organicznych; • dzieli tłuszcze ze względu na pochodzenie i stan skupienia; • wyjaśnia pojęcie tłuszczu;

tłuszczów; • opisuje rolę tłuszczów w organizmie;

cząsteczki dowolnego tłuszczu;

• proponuje i wykonuje

spoŜywczych rozpoznaje te, które są bogate w tłuszcze, białko, cukry; • projektuje eksperyment w celu odróŜnienia olejów jadalnych od mineralnych; • tłumaczy, dlaczego do smaŜenia, np.

doświadczenie: badanie

frytek, nie naleŜy wielokrotnie

właściwości fizycznych tłuszczów;

uŜywać tego samego tłuszczu;

• podaje ogólny wzór aminokwasów, • proponuje i wykonuje

• wyjaśnia, które tłuszcze są zdrowsze

wskazuje grupy funkcyjne, podaje

doświadczenie w celu rozróŜnienia

dla organizmu: nasycone czy

ich nazwy;

tłuszczów nasyconych i

nienasycone;

• wykonuje doświadczenie

nienasyconych, wyjaśnia, czym się

• wyjaśnia sposób usuwania tłustych

• opisuje właściwości fizyczne tłuszczów; • opisuje sposób, w jaki naleŜy przechowywać tłuszcze; • podaje wzór i nazwę najprostszego aminokwasu;

umoŜliwiające wykrycie białka; • wyjaśnia pojęcie denaturacji i koagulacji białka; • wymienia pierwiastki wchodzące w skład białka; • podaje przykłady układów

• określa, co to są białka;

koloidalnych poznanych na lekcji;

• określa co to są koloidy i czym się

proponuje i wykonuje

róŜnią od roztworu właściwego; • podaje sposób identyfikacji białka; • wymienia czynniki wpływające na denaturację białka; • wyjaśnia rolę białka w organizmie; • wyjaśnia pojęcie fotosyntezy, opisuje jej znaczenie dla Ŝyjących

doświadczenie w celu wykrycia wody w białku;

wpływ zasad, metali cięŜkich i ogrzewania na białko; • wyjaśnia proces fotosyntezy;

z cukrami;

cukrach;

• podaje skład pierwiastkowy cukrów; • określa podobieństwa i róŜnice we właściwościach glukozy i

tłuszczu stałego z tłuszczu ciekłego; • tłumaczy, co się dzieje z białkiem pod wpływem etanolu; • proponuje doświadczenie w celu

• wykonuje doświadczenie umoŜliwiające wykrywanie glukozy; • zapisuje wzory sumaryczne

plam z ubrania; • zapisuje równanie reakcji zmydlania tłuszczu; • odróŜnia proces koagulacji od procesów wysalania i denaturacji; • opisuje cechy charakteryzujące koloidy;

wykrycia azotu i siarki w białku;

• wyjaśnia, dlaczego zepsute jajko po

• wyjaśnia pojęcia: cukier buraczany

rozbiciu wydziela brzydki zapach;

i cukier trzcinowy;

glukozy w organizmie; • wykrywa cukier redukujący w róŜnych produktach spoŜywczych;

• proponuje i wykonuje eksperyment • proponuje doświadczenie w celu umoŜliwiający wykrycie węgla w

omawia ich zastosowanie;

• proponuje sposób otrzymania

• wykonuje doświadczenie ukazujące • tłumaczy, na czym polega spalanie

organizmów i podaje jej związek • wymienia róŜne rodzaje cukrów i

one róŜnią;

odróŜnienia glukozy od sacharozy; • opisuje, co się dzieje z sacharozą w przewodzie pokarmowym; • wyjaśnia słodki smak długo Ŝutego w ustach chleba; • projektuje doświadczenie

glukozy i sacharozy oraz ogólny

ukazujące, Ŝe sacharoza i skrobia to

wzór skrobi;

cukry złoŜone;

• tłumaczy, dlaczego ze stęŜonymi roztworami kwasów i zasad naleŜy pracować ze szczególną ostroŜnością; • tłumaczy, jakie procesy zachodzą podczas gotowania, a jakie podczas smaŜenia mięsa; • projektuje doświadczenia w celu wykrycia białka i skrobi w produktach spoŜywczych; • wyjaśnia procesy zachodzące podczas pieczenia chleba i słodki smak przemarzniętych ziemniaków.

sacharozy; • bada i opisuje właściwości fizyczne glukozy; • opisuje sposób identyfikacji cukrów, takich jak glukoza i fruktoza.

• określa pojęcia: dwucukier i wielocukier; • zapisuje równanie reakcji spalania glukozy; • zapisuje równanie reakcji rozpadu sacharozy na cukry proste.

• identyfikuje skrobię za pomocą jodu rozpuszczonego w etanolu (jodyna) lub KI (płyn Lugola).