WYDARZENIA—OPINIE—KOMENTARZE

przez Fundację na rzecz Nauki Poltury tego enzymu, u źródła której skiej (FNP) oraz American Associależał częściowo niepoprawny model zaproponowany przez konkurencyjtion for the Advancement of Science (AAAS). Nagroda honoruje tandem ną grupę badaczy. wybitnych naukowców — jednego pracującego w Polsce, a Profesor Mariusz Jaskólski, drugiego w USA — za chemik z dyplomem Uniwersytewyjątkowo wartościowe tu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. osiągnięcia naukowe wyStopnie doktora (1979) i doktora nikające z ich efektywnej habilitowanego (1985) w dziedzinie współpracy. W pierwszej chemii uzyskał za badania krystaedycji nagrodę przyznalograficzne małocząsteczkowych no uczonym światowej związków o znaczeniu biologiczsławy, prof. Mariuszowi Prof. Duszyński (Fot. 1) nym, m.in. nukleozydów, oraz za Jaskólskiemu z Polski i dr przystąpił do wypełniaprace metodyczne w dziedzinie kryAlexandrowi Wlodawenia obowiązków Prezesa stalografii. Tytuł profesora otrzymał rowi z USA (Fot. 2). Ich PAN z nastawieniem barw 1997 r., a członkiem korespondenwspólna badawcza praca dzo optymistycznym. Potem PAN jest od 2002 r. Jest profestrzega On funkcję PAN Fot. 1. Profesor Jerzy Duszyński doprowadziła do wyjasorem w Zakładzie Krystalografii na śnieniaa struktury białka jako bardzo potrzebną w Wydziale Chemii UAM. W 1994 r. wirusa HIV, i w ten sposystemie nauki, ale wyutworzył, we wsparciu finansowym sób przyczyniła się do powstania magającą pewnych zmian. KonieczFNP, pierwsze w Polsce laboratoleku, skutecznej terapii AIDS. Laune jest zdaniem Profesora mocniejrium krystalografii białek; było to reaci odebrali Nagrodę 28 kwietnia sze wejście w programy europejskie, w Instytucie Chemii Bioorganicznej b.r. w Waszyngtonie. Zwycięzców pozyskiwanie znacznych środków PAN w Poznaniu. Profesor kieruje pierwszej edycji Nagrody wybrało unijnych, m.in. np. z programu HoZakładem Krystalografii — Cenpolsko-amerykańskie jury spośród ryzont 2020, promowanie doskonatrum Badań Biokrystalograficznych 55 nominacji. Badając strukturę białości naukowej. PAN powinna być IBCh. W latach 1995–2002 otrzymyłek wirusa HIV swoje osiągnięcia opiniotwórcza, zauważalna przez wał grant przyznany przez Howard opublikowali w 1989 r. w czasopispołeczeństwo. Hughes Medical Institute w USA. śmie Nature, i następnie w Science. Instytut przyznał mu też tytuł InterW artykule w Nature opisali strukProf. Jerzy Duszyński jest biochenational Research Scholar. turę proteazy mikiem. Pracuje w Instytucie Bioloretro wirusogii Doświadczalnej im. Marcelego Laureat opuwej. Wkrótce Nenckiego PAN w Warszawie; jest blikował ponad ogłosili dwie specjalistą w dziedzinie metaboli180 prac, główkolejne puzmu energetycznego i molekularnie z chemii oraz blikacje w nych podstaw chorób mitochonbiologii struktuczasopiśmie drialnych i neurodegeneracyjnych. ralnej, a wśród „Science”; W ostatniej kadencji pełnił obonich są prace dojedna dotywiązki dziekana Wydziału II Nauk tyczące wyznaczyła badania Biologicznych i Rolniczych PAN. czania struktury połączonego W latach 2008–2009 był podsekretabiałek z najwyżz modelowarzem stanu w Ministerstwie Nauki i szą rozdzielczoniem, w któSzkolnictwa Wyższego w gabinecie ścią. Zajmują rym przewiDonalda Tuska. Prof. Duszyński jest Go też aspekty dziano wła- Fot. 2. Od lewej doktor Alexander Wlodawer i profesor Ma- strukturalne enczłonkiem Polskiego Towarzystwa ściwą struk- riusz Jaskólski Biochemicznego; kierował w przezymów hydroturę proteazy szłości Oddziałem PTBioch. w Warlitycznych, w HIV-1 i sposzawie. tym należących sobu jej oddziaływania z substrado nowej klasy Ntn hydrolaz oraz tem, a w drugim przedstawiono rozAmerykańsko-Polska Nagroproblemy krystalochemii, zwłaszcza strzygnięcie debaty na temat strukda Naukowa została ustanowiona wiązania wodorowe i ich porządProfesor Jerzy Duszyński został Prezesem Polskiej Akademii Nauk na kadencję w latach 2015–2018 — tak zdecydowali Członkowie Zgromadzenia Ogólnego PAN w tajnym głosowaniu w dniu 19 marca b.r. Na stanowisko prezesa PAN w dniu 9 kwietnia b.r. powołała prof. Jerzego Duszyńskiego Pani Premier Ewa Kopacz.

Postępy Biochemii 61 (2) 2015

121

kująca rola w agregatach supramolekularnych. W 2001 r. odkrył mechanizm agregacji jednego z białek tworzących amyloid w mózgu, za co otrzymał „polskiego Nobla” — prestiżową Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Osiągnięcia naukowe prof. Jaskólskiego wyróżnione były na przestrzeni lat prestiżowymi nagrodami: w 1976 r. nagrodą im. W. Świętosławskiego, w latach 1980–2001 kilkakrotnie — nagrodą Ministra Edukacji Narodowej, i dwukrotnie otrzymał nagrodę Sekretarza Naukowego PAN, a w 1988 r. nagrodę im. W. Trzebiatowskiego. Dr Alexander Wlodawer, fizyk, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Od blisko 30 lat pracuje w Narodowym Instytucie Raka (NCI) we Frederick pod Waszyngtonem; kieruje tam Laboratorium Krystalografii Makromolekuł, prowadzi badania w dziedzinie biologii strukturalnej. Zamierzał wyjechać za granicę na studia doktoranckie z neurofizjologii, ale plany te zmieniła przymusowa emigracja po marcu 1968 roku. Stopień doktora w dziedzinie biologii molekularnej uzyskał w 1974 roku na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles. Laureat jest członkiem zagranicznym PAN oraz kilku stowarzyszeń naukowych: Amerykańskiego Towarzystwa Krystalograficznego (American Crystallographic Association), Amerykańskiego Towarzystwa Biochemii i Biologii Molekularnej (American Society for Biochemistry and Molecular Biology) oraz Międzynarodowego Towarzystwa Proteolizy (International Proteolysis Society). Jest laureatem medalu Heyrovskiego Czeskiej Akademii Nauk i doktorem honoris causa Politechniki Łódzkiej. Ma na swoim koncie ponad 350 publikacji. Jest też członkiem tzw. Rady Kuratorów Wydziału II Nauk Biologicznych PAN. Alexander Wlodawer angażuje się na rzecz poprawy konkurencyjności polskiej nauki i integracji polskiego środowiska naukowego. Obaj uczeni współpracują ze sobą od 1988 r. czyli od momentu, gdy prof. Mariusz Jaskólski przyjechał w ramach wymiany naukowej do la-

122

boratorium w NCI. Pracując razem opublikowali 37 prac; cytowane do tej pory były ok. 2450 razy. Są współodkrywcami struktury proteazy wirusa HIV, aktywnej formy integrazy retrowirusowej, oraz asparaginazy, ważnego leku przeciw białaczkowego. Współpracują nad metodami weryfikacji i ewentualnej korekty ogromnej liczby struktur białek zgromadzonych w Banku Struktur Białkowych (PDB). W przeświadczeniu uczonych rezultaty ich pracy teoretycznej będą mogły być użyte przez naukowców korzystających z informacji strukturalnych zgroma-

Fot. 3. Michał Kostrzanowski

dzonych przez krystalografię. Amerykańsko-Polska Nagroda Naukowa przyznawana jest raz na dwa lata w drodze konkursu opartego na nominacjach. Zgłoszenia do drugiej edycji nagrody będą przyjmowane od września br., a ceremonia jej wręczenia odbędzie się następnym razem w Warszawie. (wg witryn FNP, Polska.pl/biznes, nauka) Od 10 do 13 maja, w Pałacu Staszica pod auspicjami p. minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. Leny Kolarskiej-Bobińskiej odbył się po raz drugi w ciągu 5 lat czterodniowy zjazd krystalografów o polskich korzeniach. Dr Aleksander Wlodawer i prof. Mariusz Jaskólski wraz z grupą innych badaczy zorganizowali w Warszawie zjazd naukowców specjalizujących się w biologii strukturalnej i krystalografii. Określili zjazd jako „Multipoles”

(co jest grą słów — po angielsku Multi Poles oznacza wielu Polaków, a multipole — wielobiegunowość), gdyż naukowcy w większości mają polskie korzenie i pracują zarówno w Polsce, jak i na całym świecie. Wyjątkowym plenarnym wykładowcą zjazdu była laureatka Nagrody Nobla z roku 2009 Ada Yonath a gościem specjalnym Iain Mattaj, dyrektor generalny EMBL. W zamierzeniu pomysłodawców i organizatorów zjazd miał także zachęcić młodych polskich naukowców do zajęcia się biologią strukturalną. Szósta edycja Konkursu Biochemicznego dla licealistów Województwa Lubelskiego odbyła się 27 marca na Wydziale Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie pod patronatem merytorycznym Lubelskiego Oddziału PTBioch oraz patronatem honorowym Sławomira Sosnowskiego, Marszałka Województwa Lubelskiego oraz Krzysztofa Babisza, Lubelskiego Kuratora Oświaty. Organizatorami Konkursu, tak jak w poprzednich latach, byli pracownicy i studenci Zakładu Biochemii UMCS. Konkurs Biochemiczny ma formułę egzaminu pisemnego, podczas którego uczniowie mają możliwość wykazania się wiadomościami z różnych obszarów biochemii, związanych przede wszystkim z biochemią kliniczną, enzymologią, biochemią stosowaną z elementami biotechnologii i inżynierii genetycznej. Pytania dotyczyły procesów biochemicznych, zachodzących na różnych poziomach — zarówno na poziomie komórkowym, narządowym jak i w całym organizmie żywym. Bezpośrednio po konkursie, w czasie oczekiwania na wyniki, uczestnicy wysłuchali wykładów popularno-naukowych, wygłoszonych przez studentów ze Studenckiego Koła Naukowego Biochemików UMCS. Mogli dowiedzieć się „dlaczego się www.postepybiochemii.pl

starzejemy”, „czy krowa jest największą fabryką metanu” a także przekonać się, że takie powszechne ptaki jak krukowate są niezwykłe i pełne tajemnic.

Konkurs Biochemiczny jest jedynym tego rodzaju konkursem organizowanym w Polsce i cieszy się zainteresowaniem zarówno uczniów jak i nauczycieli. Umożliwia on Do VI edycji Konkursu zgłosiło sprawdzenie wiedzy, co jest istotne się 116 uczniów z 29 szkół licealdla uczniów niebawem decydująnych z całego województwa lucych o wyborze kierunku studiów. belskiego, na podstawie wyników Dla organizatorów jest promocją testu etapu szkolWydziału Biolonego, który został gii i Biotechnologii przeprowadzony Uniwersytetu Marii przez nauczycieCurie-Skłodowskiej li bezpośrednio w w Lublinie. No i szkołach. Komisja na koniec podzięoceniająca, składakowania. Przede jąca się z pracowwszystkim bardzo ników naukowych dziękuję uczniom Zakładu Biochemii, i nauczycielom za na podstawie uzy- Fot. 4. Rondo imienia profesora Tadeusza Baranow- przygotowanie do skanych wyników skiego we Wrocławiu Konkursu, który wyłoniła laureatów nie odbyłby się bez VI edycji Konkursu Biochemicznenich. Podziękowania kieruję rówgo. Dyplomy i nagrody w postaci nież do pracowników Zakładu Bioatrakcyjnych książek biochemiczchemii UMCS za ich pracę przed i w nych (I–III miejsce) otrzymali: I czasie Konkursu oraz do studentów miejsce — Michał Kostrzanowski ze Studenckiego Koła Naukowe(Fot. 3), I LO im. Władysława Jago Biochemików UMCS, aktywnie giełły w Krasnymstawie; II miejsce uczestniczących w pracach organi— Agata Boguta, II LO im. Hetmazacyjnych. Podziękowania kieruję na Jana Zamoyskiego w Lublinie; III także do Władz Wydziału Biologii miejsce — Klaudia Pagacz, ZSO im. i Biotechnologii UMCS, które od Władysława Jagiełły w Urzędowie; I tych kilku lat wspierają organizację wyróżnienie — Adam Stępień, ZeKonkursu Biochemicznego. Anna spół Szkół Nr 2 w Kraśniku; II wyJarosz-Wilkołazka, UMCS, PTBioch. różnienie — Karolina Kowalczyk, Zespół Szkół Nr 2 w Kraśniku; III wyróżnienie — Joanna Pudło, I LO im. Marii Skłodowskiej-Curie w Rykach; IV wyróżnienie — Piotr Miśniakiewicz, XXIII LO im. Nauczycieli Tajnego Nauczania w Lublinie. Osoby wyróżnione otrzymały drobne upominki natomiast wśród szkół oraz wszystkich uczestników odbyło się losowanie dodatkowych nagród. Fundatorami nagród byli: Wydział Biologii i Biotechnologii oraz Zakład Biochemii UMCS, Krzysztof Babisz — Lubelski Kurator Oświaty, Sławomir Sosnowski — Marszałek Fot. 5. Profesor Barbara Dołęgowska i Marek Tałasiewicz Województwa Lubelskiego, Stowarzyszenie Pomocy Rodzinie Zagrożonej Patologią Społeczną „Postis” Imieniem Profesora Tadeusza w Lublinie, firma Perlan TechnoloBaranowskiego nazwano rondo we gies, firma Science Plast, firma SIGWrocławiu (Fot. 4). W ten sposób MA-ALDRICH oraz firma Aga AnaRada Miejska Wrocławia uhonorolytical. Organizatorzy są wdzięczni wała profesora Tadeusza Baranowwszystkim sponsorom; dzięki nim skiego. Jako pionier Wrocławia, Promogliśmy nagrodzić laureatów ale fesor współtworzył i organizował także uczestników i szkoły. Wydział Lekarski Akademii MePostępy Biochemii 61 (2) 2015

dycznej we Wrocławiu w 1945 r. Był wychowankiem Jakuba Karola Parnasa. Jako pierwszy przeprowadził krystalizację białka, odkrył dehydrogenazę fosfoglicerynową (zwaną enzymem Baranowskiego); stworzył wrocławską szkołę enzymologiczną. Zdaniem Rady Miejskiej praca u podstaw na rzecz środowiska naukowego Wrocławia oraz dokonania naukowe prof. Baranowskiego szeroko sięgające poza granice Polski, zasługują na upamiętnienie imienia Profesora Baranowskiego. Imię Profesora uzyskało nowe rondo w mieście, w rozwijającym się dynamicznie miejscu, w sąsiedztwie zespołu klinik uczelni przy ul. Borowskiej. Wojewoda zachodniopomorski Marek Tałasiewicz wręczył 21 kwietnia b.r. powołanie na konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie diagnostyki laboratoryjnej prof. dr hab. n. med. Barbarze Dołęgowskiej (Fot. 5) z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. Prof. Barbara Dołęgowska ukończyła studia na Wydziale Analityki Medycznej Akademii Medycznej w Łodzi. W 2000 r. uzyskała stopień doktora nauk medycznych, a w 2010  r. stopień doktora habilitowanego. Tytuł profesora nadał Jej Prezydent RP w listopadzie 2013 roku. Jest specjalistą II stopnia w dziedzinie diagnostyki laboratoryjnej. Przez kilkanaście lat pracowała w laboratoriach klinicznych, w Katedrze Biochemii Pomorskiej Akademii Medycznej, a od 2007 roku związana jest z Zakładem Analityki Medycznej tej uczelni, doskonaląc swoje umiejętności zawodowe i realizując karierę naukowca i nauczyciela akademickiego. Od grudnia 2014 r. kieruje także Zakładem Diagnostyki Laboratoryjnej SPSK nr 2 w Szczecinie. W 2012 roku została laureatką Zachodniopomorskiego Nobla, najważniejszej nagrody naukowej Pomorza Zachodniego, przyznawanej za wdrożone patenty i za publikacje, które ukazały się w najbardziej prestiżowych pismach naukowych na

123

świecie. To szczególne wyróżnienie otrzymała za prace badawcze nad stresem oksydacyjnym i jego konsekwencjami u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek w zależności od zastosowanego leczenia nerkozastępczego oraz u osób zdrowych poddanych wysiłkowi fizycznemu i zabiegom kriostymulacji ogólnoustrojowej. Jest promotorem wielu prac magisterskich i doktorskich, patronem naukowym w jednym zakończonym postępowaniu habilitacyjnym, recenzentem prac magisterskich, doktorskich, habilitacyjnych oraz pu- Fot. 6. Wojciech Różowski blikacji w czasopismach naukowych. Profesor jest aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Biochemicznego. Prowadzi drugą kadencję Szczeciński Oddział Towarzystwa; we wrześniu 2014, została po raz kolejny wybrana do Zarządu Głównego PTBioch. Wcześniej dała się poznać jako skuteczny, obdarzony inicjatywą organizacyjną sekretarz Oddziału, i współorganizator Zjazdu w Szczecinie w roku 2007. W Polsce odbyła się kolejna edycja Konkursu Naukowego E(x)plory adresowanego do młodzieży w liczbie prawie 2 mln, w wieku 14–20 lat. Spośród nich do udziału w tegorocznym Konkursie zgłosiło się 400 osób z 200 projektami naukowymi. Jury Konkursowe pod kierownictwem Barbary Liberda z Uniwersytetu Warszawskiego, było pod wrażeniem masowości Konkursu. Zwycięzcą Konkursu został Wojciech Różowski, (Fot. 6) uczeń pierwszej klasy liceum z Krzeszowic. Młody, utalentowany programista opracował zupełnie nowy sposób tworzenia „szkieletu” komputerowego systemu operacyjnego. Jest on oparty na prostych, logicznych modułach, mogących działać zarówno na smartfonach, na komputerach samochodowych, jak również w ramach platformy Smart TV. Zaproponowa-

124

ny system jest niezawodny, bowiem, przy braku awaryjnym stabilności jednego z modułów, pozostałe moduły pozostają stabilne. Laureat będzie reprezentował Polskę podczas tegorocznego konkursu informatycznego Infomatrix w Bukareszcie. Drugie miejsce w konkursie E(x)plory zajął Jan Przybyłowicz (Fot. 7), licealista z Warszawy. Odkrył on sposób wzbogacania kefiru o naturalne substancje, dzięki którym napój ten zyskuje działanie antyrakowe, obniża poziom cukru i cholesterolu we krwi czy hamuje wzrost ciśnienia. Oprócz tego tak wzbogacony kefir staje się po prostu smaczniejszy i nie wymaga stosowania sztucznych składników, w tym spulchniaczy. O jego odkryciu dowiedzieli się specjaliści z Imperial College w Londynie. Licealista otrzymał już stamtąd propozycję kontynuowania badań nad interesującym go zagadnieniem. Wygrana w Konkursie E(x)plory zdecydowała o wyborze przez laureata drogi dalszego kształcenia i rozwoju naukowego. Trzecią lokatę konkursową zajęły licealistki Joanna Jurek z Piotrkowa Trybunalskiego oraz Dominika Bakalarz z Opola. Opracowały model komputerowy bioimplan- Fot. 7. Jan Przybyłowicz tu z komórkami macierzystymi, służącego m.in. do regeneracji kości u chorych na osteoporozę. Łącząc wiedzę biologiczną Joanny z pasją Dominiki do matematyki, programowania i origami stworzyły model

komputerowy bioimplantu, w ramach którego komórki macierzyste same układają się w ciele pacjenta na podobnych zasadach jak origami. Po wprowadzeniu do tego modelu danych pacjenta badacz może przeprowadzić symulację działania modelu u chorego. Spośród 27 krajowych finalistów jury wyłoniło 16 nagrodzonych projektów. Laureaci konkursu E(x) plory będą reprezentować Polskę podczas najbardziej prestiżowych konkursów naukowych za granicą, m.in. Intel ISEF w USA. Konkurs Naukowy E(x)plory odbył się w ramach Gdynia E(x)plory Week. Działo się to pod wspólnym szyldem znaczących naukowo-innowacyjnych imprez: trwającego równolegle festiwalu naukowy, kongresu poświęconego innowacyjności i przedsiębiorczości oraz warsztatów start-up. Organizatorem imprezy odbywającej się co roku w Pomorskim Parku Naukowo-Technologicznym w Gdyni była Fundacja Zaawansowanych Technologii. Różne zastosowania polskich detektorów podczerwieni. Skład marsjańskiej gleby badają polskie detektory podczerwieni wchodzące w skład przestrajalnego spektrometru laserowego (TLS, ang. Tunable Laser Spectrometer), zainstalowanego na pokładzie łazika Curiosity. Urządzenie emituje impulsy laserowe, które trafiają w podłoże, rozpylając skałę. Wtedy wydzielający się gaz jest analizowany w podczerwieni przez detektory. W ten sposób udało się wykryć na Czerwonej Planecie nie tylko metan -gaz, który na Ziemi pochodzi prawie wyłącznie od organizmów żywych, także również dwutlenek węgla i wodę. Z wypowiedzi prof. Józefa Piotrowskiego z firmy VIGO System, twórcy detektorów pracujących na łaziku Curiosity wynika, że NASA www.postepybiochemii.pl

polskim detektorom postawiła poWiosną b. roku dr Maciej Bartos ważne wymagania dotyczące ich z Wydziału Biologii Uniwersytetu niezawodności; miały być wysoce Łódzkiego uczestniczył jako speodporne na narażenia środowiskocjalista arachnolog w wyprawie w we — mechaniczne, chemiczne i Himalaje Wysokie. Celem wyprawy termiczne. Innowacyjność polskich było odnalezienie wysokogórskich detektorów polega na zwiększepająków skaczących (Salticidae) i niu czułości detektorów do poziozebranie materiału filmowego ilumu umożliwiającego zastosowania strującego różne aspekty ich biologii praktyczne bez konieczności stow skrajnie niesprzyjających warunsowania chłodzenia kriogeniczkach. Poszukiwano dwóch gatunnego; pracują one przy użyciu taków: Euophrys everestensis i E. omninich i  niezawodnych chłodziarek superstes (co oznacza „ten, który stoi termoelektrycznych lub w ogóle ponad wszystkimi innymi”) (Fot. bez chłodzenia, jak na Marsie. Na 8). Pająki obu gatunków opisano po pomysł takiego rozwiązania prof. raz pierwszy w latach trzydziestych Piotrowski wpadł jeszcze w latach ubiegłego wieku. Znaleziono je na 70. XX wieku, gdy był związany z stokach Mount Everestu; na wysoWojskową Akademią Techniczną. kości ponad 6700 m n.p.m. zamieszPierwszym bardzo ważnym zastokiwały skalne osuwiska pozbawione sowaniem skonstruowanych przez innych stałych mieszkańców. Paniego detektorów podczerwieni jąki te uznano za zwierzęta trwale były badania naukowe nad mikrozamieszkujące najwyżej położone syntezą termonuklearną prowadzoobszary na Ziemi. Sugerowano, że ne w amerykańskim laboratorium odżywiają się tam owadami wynoLos Alamos. Zakres zastosowań deszonymi z niższych partii Himalatektorów szybko się rozszerzał, a na jów przez ciepłe prądy powietrzne początku XXI w. zostały dostrzeżone przez agencję NASA, pracującą wówczas nad konstrukcją łazika Curiosity. Rozwiązania kosmiczne stanowią zaledwie cząstkę zastosowań tych detektorów. W medycynie wykorzystywane są w „nosach elektronicznych” — urządzeniach, które wykrywają w składzie gazów wydychanych przez człowieka markery nowotworowe lub cukrzycowe. Jak podkreśla prof. Piotrowski, są tak czułe, że mogą zidentyfikować nawet stę- Fot. 8. Euophrys omnisuperstes żenia cząstek poszukiwanej substancji stanowiące bilionowe części stężenia i osadzanymi na czapach lodowych cząstek gazu, w którym się znajdupokrywających najwyższe szczyty. ją. W Polsce znalazły także zastoNie znano natury adaptacji umożsowania wojskowe w urządzeniach liwiających przetrwanie w strefie ostrzegających załogi pojazdów i niwalnej. Podczas wyprawy trwaśmigłowców o namierzaniu laserojącej miesiąc udało się poszukująwym. Stosuje się je eksperymentalcym odnaleźć dość liczne populanie w urządzeniach do przenoszenia cje pięciomilimetrowych pająków informacji w otwartej przestrzeni, i zarejestrować różne interesujące np. pomiędzy nadajnikami telefonii aspekty ich zachowania. Wyprawę komórkowej. (wg witryny Polska.pl zorganizowała telewizja BBC. Mabiznes i nauka) teriał filmowy z wyprawy zostanie wykorzystany na potrzeby filmu w Postępy Biochemii 61 (2) 2015

nowej serii BBC pt. „One Planet” poświęconej różnorodnym adaptacjom do życia w skrajnych warunkach, natomiast zebrane na miejscu dane pozwolą lepiej zrozumieć przystosowania umożliwiające stawonogom kolonizację nawet najbardziej niesprzyjających środowisk. (info wg witryny UŁ) Laboratorium do hodowli komórek macierzystych z poroża jelenia powstało we Wrocławiu. Jest to kolejny etap, rozpoczętej w 2005 r. przez naukowców z Uniwersytetu Medycznego, realizacji innowacyjnego projektu zmierzającego do opracowania produktów medycznych mających zastosowanie w medycynie regeneracyjnej. Poroże jelenia jest jednym z najszybciej rosnących organów u ssaków, a badacze udowodnili, że komórki macierzyste z poroża jelenia bardzo dobrze stymulują inne komórki do podziału i wytwarzania białek, a są to procesy prowadzące do pełnej regeneracji i odnowy uszkodzonych tkanek. Wyprowadzoną linię pochodzącą z poroża jelenia komórek macierzystych nazwano MIC-1. Obecnie prowadzone są badania nad opracowaniem prototypów wyrobów medycznych powstałych na bazie surowców otrzymanych z porożogennych komórek macierzystych, które będą miały zastosowanie w medycynie regeneracyjnej w zakresie dermatologii, okulistyce, stomatologii. Prowadzi je spółka Stem Cells Spin (powołana przez naukowców z Uniwersytetu Medycznego) w konsorcjum z wrocławskim Uniwersytetem Przyrodniczym. W ramach prowadzonego projektu powstało nowoczesne laboratorium służące do hodowli porożogennych komórek macierzystych. Wrocławscy naukowcy prowadzą badania weterynaryjne, m.in. nad możliwością wykorzystania porożogennych komórek macierzystych w regeneracji rdzenia kręgowego u świń, czy leczeniu uszkodzonego mięśnia sercowego u tych zwierząt. Do tej pory prace badawcze spółki Stem Cells Spin pozwoliły wprowadzić na rynek pierwsze biodermo-

125

kosmetyki na bazie opatentowanych komórek macierzystych. Projekt jest współfinansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju. (wg witryny http://weterynaria.elamed.pl)

firmę Hewlett-Packard z największą na świecie instalacją serwerów HP Apollo 8000. Maszyna jest gotowa do pracy; ma służyć naukowcom z wielu ośrodków, reprezentujących różne dziedziny; ma największą moc obliczeniową w Polsce wynoszącą niemal 1,7 biliardów operacji na sekundę, co odpowiada 40 tys. komputerów osobistych klasy PC. Do

Na Politechnice Wrocławskiej trwają pracę nad uruchomieniem klastra komputerowego o nazwie Bem (Fot.  9). Współpracująca ze sobą grupa połączonych jednostek komputerowych tworzy klaster komputerowy oferujący ogromną moc obliczeniową. Moc obliczeniową tego urządzenia można plastycznie przedstawić jako sumaryczną moc 17 tys. komputerów osobistych. Bem zwiększy zasoby obliczeniowe Wrocławskiego Centrum Sieciowo-Superkomputerowego (WCSS) Politechniki Wrocławskiej. Superkom- Fot. 9. Klaster komputerowy Bem putery WCSS wykorzystywane są przez zespoły badawcze i znajdują zastosowanie w Prometheusa dołączono dwa systewielu dziedzinach: astrochemii, bamy plików o łącznej pojemności 10 daniach atmosfery, medycynie oraz PB oraz ogromnej szybkości dostęfizyce. Wykorzystanie komputerów pu: 150 GB/s. Superkomputer jest dużej mocy umożliwia prowadzenie również jednym z najbardziej enersymulacji zjawisk, które trudno bygooszczędnych komputerów swołoby badać w laboratorium, co daje jej klasy na świecie (ok. 30. miejsce możliwość pogłębiania wiedzy o ich na liście najszybszych na świecie). naturze. Koszty projektu finansowane są w całości w ramach Programu OperaWCSS rozpoczęło działalność z cyjnego - Innowacyjna Gospodarka, inicjatywy prof. Daniela Józefa Bema współfinansowanego ze środków w roku 1995. Lokowało się wówczas unijnych. (http://tvn24bis.pl/) na liście TOP 500 w pozycji 482. Dziś zajmuje pozycję wśród setki najszybszych komputerów w świecie. Centrum otrzymało w kwietniu nazwę „BEM”. Uhonorowano w ten sposób samego Twórcę ośrodka, jak i Jego zasługi, jako dyrektora, i naukowca w dziedzinie radiokomunikacji, sieci komputerowych i systemów telekomunikacyjnych. Uruchamianie superkomputera ma się zakończyć w maju. (wg witryny Biznes.onet.pl) W Akademickim Centrum Komputerowym Cyfronet AGH oficjalnie zaprezentowano superkomputer Prometheus, zbudowany przez

126

Pierwszy na świecie allogeniczny złożony przeszczep narządów szyi, obejmujący krtań, tchawicę, gardło, przełyk, tarczycę z przytarczycami, struktury mięśniowe oraz powłokę skórną przedniej ściany szyi przeprowadzono w Centrum Onkologii w Gliwicach. Zabieg ten 11 kwietnia b.r. wykonał u 37-letniego chorego zespół chirurgów pod kierownictwem prof. Adama Maciejewskiego. Szczegóły operacji zostały przedstawione podczas konferencji prasowej. Oddział chirurgii rekonstrukcyjnej Centrum Onkologii – Instytutu im. M. Skłodowskiej-Curie w Gliwicach jest przodującą

placówką o tym profilu w Polsce. W 2013 r. lekarze pod kierownictwem prof. Maciejewskiego przeprowadzili tam dwa przeszczepy twarzy, w tym pierwszy na świecie ze wskazań życiowych. Pacjentami byli 33-letni mężczyzna, który przeżył poważny wypadek w pracy oraz 26-letnia kobieta, od ponad 20 lat cierpiąca na nerwiakowłókniakowatość, łagodny nowotwór o podłożu genetycznym. (PAP, wg witryny Esculap) Polscy dermatolodzy zwyciężyli w prestiżowym konkursie World Dermoscopy Championship, Vienna 2015. Lekarze z naszego kraju pokonali 30 drużyn z całego świata wzbudzając uznanie jury stawiając w finale prawidłowo 20 rozpoznań zmian skórnych w zaskakująco szybkim tempie. We Wiedniu, w dniach 16–18 kwietnia, kilkadziesiąt drużyn specjalistów-dermatologów z całego świata podjęło rywalizację. Konkurującym zespołom lekarzy — dermatologów przedstawiono zmiany dermoskopowe w formie puzzli. Na każdy obraz zmiany na skórze składało się dziewięć elementów układanki. Stopniowo odkrywane, jedno po drugim, z częstotliwością sekundy, oczekiwały na jak najszybsze rozpoznanie zanim obraz zmiany będzie kompletny. Zwycięską polską drużynę tworzyli: dr med. Grażyna Kamińska-Winciorek — kapitan (Katowice), dr med. Monika Słowińska (Warszawa), dr hab. med. Elżbieta Kowalska-Olędzka (Warszawa) i lek. Paweł Piłat (Lublin) (wg witryny medexpress.pl/.

Nagrody za osiągnięcia 25-lecia w polskiej medycynie otrzymali:

prof. dr hab. Jan Lubiński z Zakładu Genetyki i Patomorfologii PUM — za osiągnięcia z zakresu badań nad nowotworami dziedzicznymi, a w szczególności dziedzicznego raka piersi i jajnika oraz dziedzicznego niepolipowatego raka jelita grubego; profesorowie Marek Krawczyk (kierownik) i Paweł Nyckowski z Zespołem, z Kliniki Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby www.postepybiochemii.pl

Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego- za osiągnięcia w skali europejskiej w transplantacji wątroby, stworzenie największego w Polsce ośrodka przeszczepiania wątroby od dawcy zmarłego oraz za osiągnięcia w pobieraniu fragmentów wątroby od dawcy żywego; Zespół pod kierownictwem prof. dr hab. n. med. Jerzego Jabłeckiego z pododdziału replantacji kończyn Szpitala im. św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy za stworzenie ośrodka i dokonania w zakresie przeszczepiania kończyn; dr inż. Lechosław Franciszek Ciupik prezes Lfc. Sp. z o.o. za innowacyjną działalność badawczo-rozwojowo-wdrożeniową w zakresie implantacji kręgosłupa; Jadwiga Kamińska prezes Stowarzyszenia Dziennikarski Klub Promocji Zdrowia, za promocję i upowszechnianie sukcesów polskiej medycyny. (wg witryny medexpress.pl) W Polsce studiuje ponad 45 tys. studentów z zagranicy. Najwięcej jest Ukraińców (23 tys.) i Białorusinów (4 tys.), Norwegów i Szwedów po 1,5 tys. Studentów pochodzących z Azji w naszym kraju jest 5,5 tys., z Ameryki Północnej i Środkowej — ponad tysiąc, a niecały tysiąc — z Afryki. Rzadziej zdarzają się studenci z Ameryki Południowej, Australii i Oceanii. Liczba studiujących obcokrajowców z roku na rok istotnie się zwiększa. Obecnie studiuje 45 tys. studentów zagranicznych w Polsce, a z tego 40 tys. decyduje się wziąć udział w całym cyklu nauczania. Podczas posiedzenia podkomisji stałej do spraw ekonomiki edukacji i nauki wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego Daria Lipińska-Nałęcz przedstawiła informację o finansowaniu kształcenia polskich studentów poza granicami kraju oraz o pomocy finansowej dla studentów zagranicznych studiujących na polskich uczelniach. Największym programem wymiany międzynarodowej jest unijny Erasmus. W roku akademickim 2013/2014 do Polski przyjechało w ramach tej wymiany prawie 11 tys. osób, a w tym roku z programu skorzystało 15,5 tys. polskich studentów. Koszty związane z tym programem ponosi głównie UE, ale resort nauki ponosi pewne koszty administracyjne (4 mln zł). Młodzież studiująca Postępy Biochemii 61 (2) 2015

może, poza Erasmusem, skorzystać z innych programów wspierających mobilność. Obustronna wymiana prowadzona jest m.in. w ramach stypendiów Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta, Grupy Wyszehradzkiej oraz CEEPUS (Central European Exchange Program for University Studies). Prawie 10 tys. studentów z zagranicy dostaje na studiach w Polsce stypendia lub jest zwalnianych z opłat; to koszty 89 mln zł. Koszt kształcenia jednego studenta ocenia się na 9 tys. zł rocznie. Dodatkowe koszty resortu nauki związane są z programem Polski Erasmus dla Ukrainy, z którego korzysta 450 osób. To inicjatywa skierowana do ukraińskich studentów, którzy w związku z działaniami militarnymi na wschodzie Ukrainy zostali pozbawieni możliwości kontynuowania studiów. Wydatki MNiSW na ten cel (łącznie z kosztami kształcenia) to 8,5 mln zł. Liczba polskich studentów, którzy kształcą się za granicą, uległa zwiększeniu w ciągu ostatnich dwóch lat o 20 proc. (wg PAP) 7th Conference of Polish Society for Experimental Plant Biology and Intercollegiate Faculty of Biotechnology UG&MUG organizuje Polskie Towarzystwo Biologii Eksperymentalnej Roślin (PTBER) oraz Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego (MWB UG i GUMed) w Gdańsku (Gmach Wydziału Nauk Społecznych UG, Gdańsk, ul. Bażyńskiego  4), w terminie 8–11 września 2015 r. Konferencja PTBER jest cyklicznym naukowym wydarzeniem, odbywającym się co dwa lata. Spotkanie jest adresowane do polskich i zagranicznych naukowców pracujących w dziedzinie biologii eksperymentalnej roślin, a także biologii molekularnej i biotechnologii roślin. W tym roku, konferencja organizowana jest wspólnie z MWB UG i GUMed, w ramach prowadzonego obecnie przez Wydział Projektu „CENTRE OF MOLECULAR BIOTECHNOLOGY FOR HEALTHY LIFE Biotech solutions bringing health to living organisms and environment supported by mass spec-

-focused research platform” (MOBI4Health; FP7). Konferencja będzie obejmowała następujące grupy problemów: Natural Variation and Phenomics; System and Synthetic Biology; Plant Development and Gene Regulation; Plant-Microbe Interactions; Plant Responses to Abiotic Stress. Social and Commercial Aspects of Contemporary Biotechnology. Szczegółowe informacje wraz z formularzem rejestracyjnym dostępne są na stronie projektu MOBI4Health http://www.mobi4health.ug.edu.pl/event/joint_7th_ conference. Uczestnicy nie wnoszą opłaty rejestracyjnej, ale liczba miejsc jest ograniczona; decyduje kolejność zgłoszenia. Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy serdecznie zaprasza do udziału w obradach XI Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej „Obieg pierwiastków w przyrodzie BIOAKUMULACJA — TOKSYCZNOŚĆ — PRZECIWDZIAŁANIE”. Konferencja odbędzie się w dniach 10–11 września 2015 r. w Warszawie. XI Międzynarodowa Konferencja jest kontynuacją tematyki podjętej podczas poprzednich Konferencji i będzie obejmowała następujące grupy problemów: Aspekty prawne i ekonomiczne w ochronie środowiska; Ocena ryzyka środowiskowego i zdrowotnego wynikającego z dopływu zanieczyszczeń oraz środki i działania ograniczające ryzyko; Jakość środowiska a produkcja żywności; Technologie i techniki rekultywacji terenów zdegradowanych; Zarządzanie ryzykiem środowiska na poligonach wojskowych; Gospodarka odpadami ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych; Ocena szkód środowiskowych i ich rekompensata; Analityka w badaniach środowiskowych; Uwalnianie genetycznie zmodyfikowanych organizmów do środowiska; Wykorzystanie biomasy na cele energetyczne. Ramowy program konferencji oraz formularz zgłoszeniowy są dostępne również pod adresem http://www.ios.edu. pl/pol/konferencja.

dr n. przyr. Teresa Wesołowska 127