18 listopada 2011 r., Warszawa

Warsztaty „Akademia Praw Pacjenta”– ewaluacja Cel: Ewaluacja warsztatów przeprowadzonych w ramach szkolenia „Akademia Praw Pacjenta” oraz ocena znajomości praw pacjenta wśród personelu medycznego z punktu widzenia pielęgniarek i połoŜnych. Materiał badawczy: przeprowadzono 237 ankiet wśród uczestników siedmiu warsztatów „Akademia Praw Pacjenta” (pielęgniarki i połoŜne z całej Polski). Wśród respondentów znacznie przewaŜały kobiety. Metoda badawcza: Badanie przeprowadzono na zakończenie kaŜdego z warsztatów przy uŜyciu autorskiego kwestionariusza, umoŜliwiającego ocenę szkolenia jak teŜ znajomość praw pacjenta wśród personelu medycznego z punktu widzenia pielęgniarek i połoŜnych. Wyniki: Uczestnicy warsztatów ocenili wszystkie spotkania dość wysoko. Zapytani o ocenę spotkania pod względem merytorycznym w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało „złe”, 2 oznaczało „niewystarczające”, 3 oznaczało „wystarczające”, 4 oznaczało „dobre” i 5 oznaczało „bardzo dobre”, aŜ 218 osób (co stanowi 92 proc. respondentów) odpowiedziało, Ŝe ocenia je bardzo dobrze. 17 osób (co stanowi 8 proc. respondentów) oceniło je dobrze (wykres 1).

Wykres 1. Ocena spotkania pod względem merytorycznym

218

Bardzo dobre

17

Dobre

1

Wystarczające Niewystarczające

0

Złe

0 0

50

100

* Jeden respondent nie udzielił odpowiedzi na to pytanie

1

150

200

250

Tej samej skali odpowiedzi uŜyto przy konstruowaniu pytania dotyczącego oceny spotkania pod względem organizacyjnym. 207 osób (co stanowi 87 proc. respondentów) oceniło spotkanie jako bardzo dobrze przygotowane, 23 osoby (10 proc. respondentów) uznało, Ŝe spotkanie było przygotowane dobrze a 7 osób (3 proc.) zaznaczyło odpowiedź „wystarczająco” (wykres 2). Uczestnicy najczęściej zgłaszali chęć otrzymania materiałów dotyczących praw pacjenta aby móc utrwalić i przekazać wiedzę koleŜankom z pracy, chęć pracy w mniejszych grupach oraz większą ilość godzin szkoleniowych.

Wykres 2. Ocena spotkania pod względem organizacyjnym

207

Bardzo dobre

23

Dobre

7

Wystarczające

Nie wystarczające

0

Złe

0 0

50

100

150

200

250

ilośc osób

Wykres 3. Ocena spotkania pod względem spełnienia oczekiwań uczestników

169

Bardzo dobre

57

Dobre

5

Wystarczające

Niewystarczające

0

Złe

0 0

20

40

60

80

100

ilośc osób

* Sześciu respondentów nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie

2

120

140

160

180

W dalszej części ankiety uczestnicy szkoleń mieli odpowiedzieć na pytanie w jakim stopniu warsztaty spełniły ich oczekiwania. 169 osób (71 proc.) odpowiedziało, Ŝe bardzo dobrze spełniły ich oczekiwania, 57 respondentów (co stanowi 24 proc.) uznało, Ŝe szkolenie spełniło ich oczekiwania dobrze (wykres 3). Wszyscy respondenci jednogłośnie stwierdzili, Ŝe temat praw pacjenta powinien być przedmiotem szkoleń dla personelu medycznego (wykres 4). Swoją odpowiedź najczęściej uzasadniali nieznajomością praw pacjenta przez personel medyczny lub wiedzą na zbyt ogólnym poziomie, problemami z jednoznaczną interpretacją tych praw oraz znajomością praw pacjenta bez podstaw prawnych.

Wykres 4. Czy uwaŜa Pan/Pani, Ŝe temat praw pacjenta powinien być przedmiotem szkoleń dla personelu medycznego?

0%

100%

Tak Nie

Wielu respondentów wskazywało na trudności w interpretacji przepisów oraz brak w środowisku medycznym osób z fachową wiedzą na temat praw pacjenta, do których moŜna by się zwrócić o pomoc. Respondenci uznali, Ŝe takie szkolenie jest idealnym miejscem do rozwiania wszelkich wątpliwości interpretacyjnych i poszerzenia wiedzy. Respondenci wskazywali takŜe na brak szkoleń z zakresu praw pacjenta, zwłaszcza w starym systemie nauczania. Nie organizują ich takŜe pracodawcy. Jak napisali uczestnicy warsztatów: „Takie szkolenia są wymogiem czasu i najlepsza formą edukacji”, „śeby właściwie informować pacjentów o przysługujących im prawach i przestrzegać tych praw – naleŜy je znać” oraz „Profesjonalna opieka nad pacjentem nakłada na personel medyczny wymóg znajomości praw pacjenta”. Wielu respondentów pisało takŜe o pacjentach, którzy są co raz bardziej świadomi swoich praw i roszczeniowi. Respondenci byli zdania, Ŝe znajomość praw pacjenta przez personel medyczny pozwoliłaby uniknąć wielu sytuacji konfliktowych, które są stresujące zarówno dla pacjenta jak i dla pracowników ochrony zdrowia. Niektórzy uczestniczy szkolenia tłumaczyli, Ŝe personel medyczny większą uwagę skupia na wykonywaniu zadań medycznych, prawa pacjenta zna na poziomie duŜej ogólności i nie traktuje ich priorytetowo. UwaŜają, Ŝe szkolenie powinno być prowadzone tak, aby uzmysłowić pracownikom ochrony zdrowia

3

jakie zagroŜenia płyną dla nich z nieznajomości praw pacjenta. Jeszcze inni wskazywali, Ŝe znajomość praw pacjenta zapobiega eskalacji roszczeń pacjentów a to z kolei przekłada się na lepszą jakość pracy i wyŜszy poziom zadowolenia personelu z wykonywanych obowiązków pracowniczych. Wpływa takŜe pozytywnie na wizerunek placówki medycznej wśród pacjentów. Kolejne pytanie dotyczyło oceny przez respondentów znajomości praw pacjenta w środowisku ich pracy. Większość, bo aŜ 100 osób (co stanowi 42 proc. respondentów) uznało, Ŝe ta wiedza jest wystarczają. 76 osób (co stanowi 32 proc. oceniło tą znajomość jako dobrą, 45 osób (19 proc.) jako niewystarczającą (wykres nr 5).

Wykres 5. Ocena wiedzy na temat praw pacjenta w środowisku pracy uczestników szkoleń

9

Bardzo dobra

76

Dobra

100

Wystarczająca

45

Niewystarczająca

5

Zła 0

20

40

60

80

100

* Dwóch respondentów nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie

RównieŜ 100 proc respondentów uznało, Ŝe temat komunikacji pomiędzy pielęgniarką/połoŜną a pacjentem powinien być tematem szkoleń (wykres 6). Swoją odpowiedź najczęściej uzasadniali trudnościami w komunikacji z pacjentem, zwłaszcza w przypadku gdy pacjent lub jego rodzina są roszczeniowi lub pod wpływem alkoholu. Wielu respondentów widzi potrzebę nabycia umiejętności obrony przed agresywnymi pacjentami. Rozumieją, Ŝe dobra komunikacja pomiędzy pielęgniarką a pacjentem jest waŜnym elementem procesu leczenia, wpływa na powodzenie terapii, zapobiega nieporozumieniom i ułatwia pracę personelu. Przyznawali, Ŝe nie czują się pewnie w sytuacjach konfliktowych i nie zawsze wiedzą jak sobie w takich sytuacjach radzić. Wielu respondentów wskazywało na potrzebę organizowania szkoleń ze względu na trudności komunikacyjne, które utrudniają pielęgniarkom zebranie „dobrego” wywiadu medycznego od pacjenta. W odpowiedziach respondentów przewaŜał pogląd, Ŝe szkolenia z zakresu komunikacji pomogły by znacznie ograniczyć ten problem. UwaŜają, Ŝe umiejętności i wiedza w aspekcie komunikacji jakie pielęgniarki otrzymują w toku kształcenia (w starym systemie kształcenia nie było tego typu 4

szkoleń) są zbyt ubogie i zbyt ogólne a poprawa komunikacji na linii pielęgniarka/połoŜna – pacjent podniosłoby jakość pracy personelu medycznego, zadowolenie pacjenta z lepszego traktowania i większej opieki oraz zadowolenie personelu z pracy. Wiele pielęgniarek komunikuje się z pacjentem intuicyjnie i duŜą pomocą w codziennej pracy byłoby nauczenie ich technik kontaktów interpersonalnych. Być moŜe szkolenie pomogłoby zmienić paternalistyczne podejście personelu do pacjenta. Jak napisał jeden respondent „Rozmowa jest jedną z najtrudniejszych form komunikacji”.

Wykres 6. Czy temat komunikacji pomiędzy pielęgniarką/połoŜna a pacjentem powinien być tematem szkoleń?

0%

100%

Tak Nie

Wykres 7. Czy Pani/Pana zdaniem zasadnym jest zorganizowanie rocznego cyklu szkoleń, po którym uczestnik uzyska certyfikat edukatora wiedzy o prawach pacjenta?

0%

100%

Tak Nie

5

RównieŜ 100 proc respondentów uznało, Ŝe jest zasadnym zorganizowanie rocznego cyklu szkoleń, po którym uczestnik uzyska certyfikat edukatora wiedzy o prawach pacjenta (wykres 7). Jak przyznało wielu uczestników warsztatów, obecnie brakuje osób które posiadają gruntowną, fachową wiedzę w tym zakresie. Często rolę rzecznika praw pacjenta lub pełnomocnika ds. praw pacjenta w szpitalu pełnią osoby „z przypadku” lub „z nakazu”, które pełną tą funkcję dodatkowo przy okazji wykonywania swoich podstawowych obowiązków. Często nie mają fachowej wiedzy w tym temacie, nie mają czasu śledzić na bieŜąco zmian w prawie a takŜe nie potrafią zinterpretować poszczególnych praw. Przez to ich pozycja w szpitalu jest niska. Zdaniem respondentów całoroczne szkolenie zakończone egzaminem i uzyskaniem certyfikatu z zakresu praw pacjenta pozwoliłoby przygotować merytorycznie uczestnika warsztatów do pełnienia funkcji rzecznika praw pacjenta w szpitalu oraz edukowania swoich kolegów i koleŜanek. Ponadto znacznie umocniłoby pozycję edukatora w placówce. Respondenci przyznali, Ŝe w kaŜdym zakładzie ochrony zdrowia taki edukator praw pacjenta, który mógłby przy okazji pełnić funkcje pełnomocnika ds. praw pacjenta (rzecznika praw pacjenta w szpitalu) jest potrzebny poniewaŜ tego oczekują pacjenci. Ponadto uczestnicy warsztatów „Akademia Praw Pacjenta” wskazywali, Ŝe taki edukator mógłby przeprowadzać szkolenia dla personelu bezpośrednio w ich miejscu pracy a więc personel miałby ułatwiony dostęp do fachowej wiedzy z zakresu praw pacjenta.

Wnioski:


Szkolenie pod względem organizacyjnym i merytorycznym było przygotowane bardzo dobrze




Znajomość praw pacjenta w środowisku pielęgniarek i połoŜnych jest niska, co wskazuje na konieczność organizowania szkoleń i warsztatów w tym przedmiocie.




Istnieje potrzeba uświadomienia personelowi medycznemu, Ŝe znajomość oraz przestrzeganie praw pacjenta wpłynie pozytywnie na jakość ich pracy, polepszy zadowolenie pacjenta z udzielonych mu usług, wpłynie pozytywnie na obraz ich zakładu pracy oraz pozwoli uniknąć wielu sytuacji konfliktowych.




Istnieje równieŜ potrzeba organizowania szkoleń z zakresu komunikacji interpersonalnej, ze szczególnym uwzględnieniem radzenia sobie ze stresem, radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych, asertywności oraz sposobu komunikowania się z „trudnym” pacjentem i jego rodziną.

Opracowanie: Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej

6