Logistyka – nauka

Zdzisław Jedynak

Politechnika Rzeszowska, Wydział Zarządzania, Katedra Systemów Zarządzania i Logistyki

Uwarunkowania stosowania paliw i energii w krajowych systemach logistycznych Wprowadzenie Systemom logistycznym stawia się wysokie wymagania co do efektywności, sprawności, elastyczności i ciągłości pracy, a przyjęte rozwiązania mają zapewnić optymalną relację pomiędzy kosztem, jakością i czasem. W ujęciu rzeczowym system określony jest na podstawie środków pracy, który obejmuje zarówno materialne warunki wytwarzania, jak i narzędzia pracy bezpośrednio oddziałujące na przedmiot pracy. Należy podkreślić, że w logistyce nie oddziałuje się na przedmiot pracy w sposób charakterystyczny dla działów produkcyjnych, gdyż nie ma materiałów podstawowych, które ulegają przetworzeniu. Natomiast ważne miejsce zajmują materiały pomocnicze, tj. paliwa i energia, stosowane w celu uzyskania efektu użytkowego. W konsekwencji wysoki udział kosztów paliw i energii w krajowych systemach logistycznych oraz niepewność cen paliw płynnych i ich wysoki poziom na światowych giełdach towarowych czy prognozowany wzrost cen energii elektrycznej i ciepła w Polsce sprawia, że rośnie zainteresowanie bezpieczeństwem dostaw nośników energii w przedsiębiorstwach logistycznych. Zasadniczym postulatem staje się niezawodność dostaw paliw i energii oraz gwarancja ich ceny. Wymieniona problematyka prowadzi do sformułowania celu artykułu, którym jest identyfikacja warunków stosowa-

nia paliw i energii w krajowych systemach logistycznych na podstawie analizy zjawisk i procesów zachodzących w sektorze paliwowo-energetycznym. Poruszane zagadnienia mają charakter wieloaspektowy, obejmują czynniki ekonomiczne, techniczne, środowiskowe i prawne, dodatkowo opisane przez zmienne ilościowe i jakościowe. Analiza badanych zjawisk i procesów będzie oparta na dostępnych krajowych i międzynarodowych opracowaniach statystycznych. Badany przedział czasowy wyznaczono na lata 2001-2011. W artykule będą pominięte zagadnienia odnawialnych źródeł energii (w Polsce w 2010 r. w strukturze zużycia energii pierwotnej ich udział wyniósł 6,9% [Energia…, 2012]).

Analiza bilansu paliwowo-energetycznego w Polsce Podstawową formą przedstawienia danych dotyczących stanu i obrotu nośników energii jest bilans. Analiza zarejestrowanych zmiennych pozwala na identyfikację występujących ograniczeń w ich produkcji i użytkowaniu oraz wyznaczenie przyszłych kierunków wykorzystania dostępnej bazy zasobowej. Bilans nośników energii w Polsce przedstawiono w tabeli 1.

Tab. 1. Bilans wybranych nośników energii pierwotnej w Polsce w latach 2001–2011

Rodzaj energii

Węgiel

Ropa naftowa

Gaz ziemny

Gospodarka zużycie produkcja import zasoby zużycie produkcja import zasoby zużycie produkcja import zasoby

Jednostka

mln ton

mln ton

mld m3

2001

2011

143,7 163,5 1,9 59814 18,1 0,8 17,6 13 14,1 5,2 8,3 139

146,2 139,3 15,0 71204 24,2 0,6 23,8 26 17,8 5,9 11,2 143

2011/2001 [%] 1,8 -14,8 700,4 19,0 33,4 -19,6 35,5 100,0 26,1 14,3 34,3 2,9

udział w energii pierwotnej [%] 2001 2011 63,1 55,0 89,1 80,3 4,0 20,3 – – 19,9 22,8 1,0 0,9 57,6 56,0 – – 12,2 13,1 4,4 2,2 23,3 22,4 – –

Źródło: Gospodarka…, 2002, 2012.

Na terenie Polski zlokalizowane są, na znacznej głębokości, ogromne zasoby paliw stałych (największe w Europie). Jedynie udokumentowane złoża węgla kamiennego stanowią ekwiwalent ponad 580 lat jego bieżącego zużycia, a węgla brunatnego 360 lat. Natomiast zasoby bilansowe węglowo-

dorów są ograniczone; ich podaż pokrywa tylko część potrzeb, co ostatecznie wpływa na silne uzależnienie państwa od ich importu (głównie z Rosji). W przypadku gazu ziemnego w przyszłości wzrost krajowej podaży będzie kompensowany nowo udokumentowanymi złożami. Dodatkowo

Logistyka 5/2013

83

Logistyka – nauka

w Polsce zlokalizowane są niekonwencjonalne zasoby tego surowca, jednak na obecnym etapie ich rozpoznania nie jest możliwe rzetelne oszacowanie ich wielkości. Dziś ukształtowany bilans handlu surowcami energetycznymi (bez gazu) to koszt dla gospodarki narodowej w wysokości 53,23 mld zł/rok [Państwowy..., 2013]. W Polsce w latach 2001–2011 odnotowano 14% wzrost konsumpcji energii pierwotnej. W jej strukturze wysoki udział ma węgiel; w 2011 r. było to 58,2%. Natomiast udział

ropy w bilansie wyniósł 25,6%%, gazu 13,4% [BP Statistical…, 2012]. Dla porównania w Unii Europejskiej (UE) udział węgla to 16,9%, ropy 38,2%, gazu 23,8%. [BP Statistical…, 2012]. Należy podkreślić, że struktura stosowania poszczególnych paliw w państwach członkowskich jest różnorodna i uzależniona od lokalnych czynników środowiskowych, ekonomicznych i technologicznych. Zużycie bezpośrednie paliw i energii w Polsce przedstawiono w tabeli 2.

Tab. 2. Struktura zużycia bezpośredniego paliw i energii w Polsce w latach 2001–2011 [%]

Dział gospodarki Przemysł Budownictwo Transport Gosp. domowe Rolnictwo Pozostali Energia ogółem

Węgiel 2001 45,4 0,3 0,5 44,5 7,4 1,9 18,2

2011 32,2 0,1 0,2 52,0 9,5 5,9 14,8

Paliwa ropopochodne* 2001 2011 15,1 10,5 1,0 1,7 53,3 74,3 6,2 5,2 19,6 7,8 4,8 0,4 24,4 28,6

Gaz ziemny 2001 2011 49,4 52,5 0,9 0,3 3,2 2,7 35,9 28,8 0,2 0,3 10,5 15,4 13,1 14,6

Energia elektryczna 2001 2011 54,0 48,7 0,4 0,5 4,7 2,9 17,5 19,2 3,8 1,1 19,7 27,5 15,4 16,3

Energia ogółem 2001 2011 41,0 24,6 1,4 2,5 14,6 22,7 28,2 24,6 7,6 4,8 7,1 9,2 – –

* Liquid Petroleum Gas (LPG), benzyna silnikowa, benzyna lotnicza, paliwo odrzutowe, olej napędowy, olej opałowy Źródło: Gospodarka…, 2002, 2012.

W Polsce w latach 2001–2011 odnotowano 13,5% wzrost bezpośredniej konsumpcji energii ogółem. W strukturze zużycia poszczególnych nośników, w porównaniu z rokiem bazowym nastąpił znaczny wzrost zużycia paliw ropopochodnych. Natomiast mniejszą dynamikę wzrostu odnotowano w przypadku energii elektrycznej i gazu ziemnego. Jednocześnie obserwowano ograniczenie roli węgla. Ze względu na kryterium podmiotowe analizy bardzo duży spadek konsumpcji energii ogółem wystąpił w dziale przemysłu, mniejszy zaś w gospodarstwach domowych i w rolnictwie. W analizowanym okresie systematycznie umacniała się pozycja transportu, w którym nastąpił znaczny wzrost konsumpcji oleju napędowego (w latach 2001–2011 o 274,1%) i LPG (181,6%), spadek zaś odnotowała benzyna (-13,7%) [Gospodarka…, 2012]. Należy podkreślić, że w strukturze gałęziowej transportu ponad 95% to potrzeby zgłaszane przez transport drogowy [Efektywność..., 2012]. Natomiast Główny Urząd Statystyczny (GUS) nie zamieszcza osobnych wyników zużycia paliw i energii w dziale „gospodarka magazynowa”. Dział ten zakwalifikowany został do grupy „pozostałe” (obejmuje 13 sekcji). W związku z tym nie jest możliwe przeprowadzenie rzetelnej analizy wielkości i struktury nośników energii stosowanych w krajowych systemach logistycznych w przyjętym przedziale czasowym.

Analiza podmiotowa sektora paliw i energii w Polsce Jednym z zasadniczych postulatów jakościowych decydujących o wyborze dostawcy paliw i energii w systemach logistycznych jest niezawodność ich dostaw (tj. gwarancja ilości, miejsca i czasu). Ocenę dostawców należy przeprowadzić w ujęciu podmiotowym i rzeczowym, uwzględniając zarówno zjawiska i procesy występujące w otoczeniu, jak i ograniczenia co do wielkości i struktury zasobów, które znajdują się w dyspozycji uczestników rynku.

84

Logistyka 5/2013

W Polsce sektor naftowy obejmuje cztery rafinerie działające w ramach dwóch podmiotów, tj. Polskiego Koncernu Naftowego Orlen SA (PKN Orlen) oraz Grupy Lotos SA; w 2011 r. ich łączna zdolność przerobowa wyniosła 26,5 mln ton [Orlen…, 2012]. Transport ropy do kraju odbywał się niemal w całości przez rurociąg „Przyjaźń”, który jest zarządzany przez PERN „Przyjaźń” SA. Alternatywny kierunek dostaw wyznacza morski terminal przeładunkowy w Porcie Gdańsk. W minionym okresie polskie rafinerie dostosowały instalację przetwórczą do rosyjskiej ropy. W 2011 r. produkcja wewnętrzna w całości zaspokajała zgłaszane potrzeby na benzynę silnikową, w 87,0% na olej napędowy, w 18,1% na LPG [Gospodarka…, 2012]. Transport paliw płynnych na rynek hurtowy odbywa się za pomocą ograniczonych odcinków rurociągów produktowych, wspomaganych przez 22 bazy magazynowe, transport kolejowy i drogowy. W handlu tym dominują krajowe koncerny (75% udziału w rynku [Urząd…, 2013]). Natomiast infrastrukturę detaliczną tworzą stacje paliw; według metodologii GUS w 2011 r. ich liczba wyniosła 9596 [Bazy…, 2013]. Warto zwrócić uwagę, że w analizowanym okresie w wolnym tempie rozwijał się rynek stacji autostradowych: w 2011 r. było łącznie 38 stacji, w tym PKN Orlen miał ich 20, Grupa Lotos – 10, Shell – 6, BP – 2 [Raport…, 2012]. Liczbę i strukturę stacji paliw w Polsce przedstawiono na rysunkach 1–2. W Polsce rynek gazu ziemnego charakteryzuje się wysokim poziomem koncentracji. Wyodrębnia się dwa obszary: monopol naturalny, który obejmuje sieci przesyłowe i dystrybucyjne, oraz monopol sztuczny, tj. rynek obrotu hurtowego i detalicznego, gdzie istnieje możliwość wprowadzenia konkurencji [Raport…, 2012]. Na potrzeby wewnętrzne działalność wydobywczą na terenie kraju prowadzi Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA (PGNiG). Pozostała część gazu uzupełniona jest głównie na podstawie długoterminowego kontraktu zawartego pomiędzy PGNiG a Gaz-

Logistyka – nauka

promem Export. Dostawy gazu do Polski obywają się przez system gazociągów tranzytowych pod nadzorem EuRoPolu Gaz SA (PGNiG 48% udziału). W nadchodzących latach teoretycznie nowy kierunek dostaw ma wyznaczyć morski terminal Liquid Natural Gas zlokalizowany w Świnoujściu. Opolskie Lubuskie Podlaskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Podkarpackie Pomorskie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie Dolnośląskie Lubelskie Małopolskie Łódzkie Śląskie Wielkopolskie Mazowieckie 0

300

600

900

1200 1500

Rys. 1. Liczba stacji paliw w Polsce w 2011 r. wg województw. Źródło: Bazy…, 2013.

Pozostałe

0,4%

Neste

1,6%

Łukoil

1,7%

Sieci sklepowe

2,3%

Statoil

5,2%

Shell

5,5%

Grupa Lotos

5,5%

British Petroleum

6,3%

PKN Orlen Niezależni operatorzy

25,8% 45,8%

Rys. 2. Struktura stacji paliw w Polsce w 2011 r. wg operatorów. Źródło: Orlen…, 2012.

W kraju obrót hurtowy gazem zdominowany był przez przedsiębiorstwa Grupy PGNiG. W 2011 r. sprzedaż paliw gazowych realizowana była głównie na podstawie dwustronnych umów. Przesył gazu na terenie Polski odbywał się za pośrednictwem OGP Gaz-System Sp. z o.o. Również na rynku detalicznym dominującą pozycję zajmowały przedsiębiorstwa PGNiG; w 2011 r. było to 96,4% całkowitej sprzedaży [Urząd…, 2013]. Wskazuje się sześciu podstawowych operatorów odpowiedzialnych za sprzedaż i transport gazu na danym terenie na podstawie dwustronnych umów do odbiorców finalnych. Są to: Karpacka Spółka Gazowa (SG), Mazowiecka SG, Pomorska SG, Wielkopolska SG, Dolnośląska SG oraz Górnośląska SG. W Polsce w 2011 r. całkowita moc zainstalowana w systemie energetycznym wyniosła 37 367 MW. W tym czasie relacja mocy dyspozycyjnej do osiągniętej kształtowała się na poziomie 73,5% [Urząd…, 2013]. Podaż energii, przy

znacznej dekapitalizacji majątku trwałego producentów i dystrybutorów (np. średni wiek elektrowni to 30 lat), jest zmonopolizowana przez węgiel [Energy…, 2011]. Pod koniec analizowanego okresu elektrownie zawodowe cieplne odpowiadały za 91,2% krajowej podaży energii. Największe to Bełchatów – w 2011 r. 14,2% całkowitej mocy, Kozienice – 7,5%, Turów – 5,6%. Natomiast w ujęciu podmiotowym należy wskazać wąską grupę producentów. Są to: PGE Polska Grupa Energetyczna SA – w 2011 z udziałem 37,9%, TAURON Polska Energia SA – 14,7% EDF – 9,0% [Ciepiela, 2012]. Transport energii elektrycznej do odbiorców odbywa się, zgodnie z zasadą TPA (Third Party Access), z wykorzystaniem sieci przesyłowej i dystrybucyjnej. W kraju operatorem systemu przesyłowego najwyższych napięć są Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA. Natomiast dostawy energii do odbiorców finalnych zapewnia sześciu wydzielonych geograficznie operatorów systemów dystrybucyjnych. Rynek hurtowy energii podzielony jest na trzy segmenty, tj. rynek kontraktowy, rynek giełdowy, rynek bilansujący. W ostatnich latach nastąpiły znaczne zmiany w obrocie hurtowym energią eklektyczną. W 2010 r. został wprowadzony obowiązek jej publicznej sprzedaży. W konsekwencji w obrocie hurtowym ważną rolę zaczęła odgrywać giełda, w 2011 r. z udziałem 58,7%, w 2010 r. 4,2%. Pozostałą część obrotu zapewniły przede wszystkim kontrakty dwustronne: w 2011 r. 40%, w 2010 r. 89,9 [, Rynek…, 2012]. Natomiast na rynku detalicznym ogólna liczba podmiotów posiadających koncesję na obrót energią elektryczną wynosi około 340. Mimo to nadal największy udział w sprzedaży mają podmioty „zasiedziałe”, które pozostały po wyodrębnieniu operatorów sieci dystrybucyjnych, i sprzedawcy energii [Urząd…, 2012]. Należy podkreślić, że w 2007 r. wszyscy odbiorcy uzyskali prawo do zmiany sprzedawcy. Do czerwca 2012 r. z możliwości tej skorzystało 84,2 tys. odbiorców (łączna liczba 16,7 mln), co dawało 27% zużycia energii. W strukturze odbiorców 44,5 tys. to odbiorcy komercyjni i instytucjonalni, a 39,7 tys. gospodarstwa domowe. Gospodarstwa domowe stanowią najliczniejszą grupę odbiorców – 89%, zużywając jedynie 25% energii [Ciepiela, Rynek…, 2012].

Analiza zmian cen paliw i energii w Polsce Zakup paliw i energii to koszt dla systemu logistycznego. W układzie rodzajowym kosztów dla sekcji „transport i gospodarka magazynowa” udział grupy „zużycie energii i materiałów” przez podmioty zatrudniające 9-49 pracowników w 2011 r. wynosi 30% (w 2001 r. – 11%), w tym w transporcie 35%, w gospodarce magazynowej 15%; a przez podmioty z zatrudnieniem powyżej 49 pracowników – 18% (w 2011 r. – 11%), w tym w transporcie 24%, w gospodarce magazynowej 7% [Wyniki…, 2012]. W systemach logistycznych dostawy nośników energii odbywają się najczęściej na podstawie czasowych umów, których tylko wybrane części mogą być bieżąco korygowane. Jednym z podstawowych kryteriów oceny i wyboru dostawcy jest cena. Przyjęta strategia zakupu jest ukierunkowana na minimalizację jej poziomu w długim czasie. Natomiast dolna granica określająca poziom jej akceptowania to średnia cena zakupu nośników energii u istniejących i potencjalnych konkurentów oraz podmiotów oferujących produkty substytucyjne.

Logistyka 5/2013

85

Logistyka – nauka

W Polsce poziom cen paliw i energii w znacznym stopniu uzależniony był od światowych cen nośników energii (głównie problem ten dotyczył ropy i gazu). Ceny pod-

stawowych nośników energii pierwotnej przedstawiono w tabeli 3.

Tab. 3. Ceny nośników energii pierwotnej w Europie w latach 2001–2011 [USD]

Paliwo Rodzaj ceny Węgiel Northwest Europe Market Ropa naftowa Brent Gaz ziemny Average German Import

Jednostka ton baryłka* mln Btu**

2001 39,03 24,44 3,66

2006 64,11 65,14 7,85

2009 70,66 61,67 8,52

2010 92,5 79,5 8,01

2011 121,5 111,3 10,61

2011/2001 82,51 211% 86,82 355% 6,95 190%

* baryłka, 1b = 158,97 l, ** British Thermal Unit, 1 Btu = 1054–1059 J Źródło: BP Statistical…, 2012.

4,20 Olej napędowy 3,70

Benzyna silnikowa

3,20

2,70

2,20

11

10

20

09

20

08

20

07

20

06

20

05

20

04

20

03

20

20

02 20

20

01

1,70

Rys. 3. Ceny oleju napędowego i benzyny w sekcji „transport i gospodarka magazynowa” w Polsce w latach 2001-2011 [zł/l]. Źródło: Gospodarka…, 2002–2012.

86

Logistyka 5/2013

1350 Energia elektryczna 1150

Gaz ziemny

950 750 550 350

11

10

20

09

20

20

08

07

20

06

20

05

20

04

20

03

20

02

20

20

01

150

20

W latach 2001–2011 odnotowano silny i nieprzewidywalny wzrost światowych cen surowców energetycznych. Należy podkreślić, że od dwóch lat ich poziom na poszczególnych rynkach geograficznych jest różny przy zbliżonych tendencjach zmian. Następuje ich regionalizacja; wykształca się rynek europejski, amerykański i azjatycki. Natomiast analiza dziennych zmian cen surowców nie pozwala na wyznaczenie stałych tendencji. Dlatego bardzo trudno w sposób jednoznaczny określić, jak w przyszłości będzie się kształtować ich poziom. Ponadto obserwatorzy rynku wykazują znaczną różnicę w ocenie otoczenia, wymienia się wiele czynników wpływających pośrednio i bezpośrednio na ostateczną wartość surowców. Z jednej strony, w minionym okresie wzrosty i spadki wyceny paliw były powodowane czynnikami o charakterze fundamentalnym (tj. popyt, podaż, poziom inwestycji itp.), z drugiej, wzmożoną bądź obniżoną aktywnością spekulacyjną. W Polsce w 2011 r. ceny paliw i energii utrzymują się na bardzo wysokim poziomie. W analizowanych latach w sekcji „transport i gospodarka magazynowa” wzrost cen bieżących kształtował się w przedziale 50–160% [Gospodarka…, 2012]. Ceny nośników energii w Polsce wyznaczone metodą średniej ważonej przedstawiono na rysunkach 3 i 4.

Rys. 4. Ceny energii elektrycznej [zł/MWh] i gazu [zł/1000 m3] w sekcji „transport i gospodarka magazynowa” w Polsce w latach 2001-2011. Źródło: Gospodarka…, 2002–2012.

W Polsce ceny paliw ciekłych wyznaczane są na zasadach rynkowych, na podstawie tzw. parytetu importowego, którego głównymi składnikami są notowania ropy i gotowych paliw, kurs USD, oraz poziom krajowych podatków. W strukturze zawierają elementy stałe, tj. akcyzę (w 2011 r. średnio dla oleju napędowego 21% ceny) i opłatę paliwową (5%), oraz zmienne, tj. podatek VAT (19%), marżę (2%) i cenę netto (53%) [Roczny..., 2012]. W Polsce w latach 2001-2011 odnotowano znaczny wzrost cen paliw silnikowych. W dziale „transport” w przypadku benzyny silnikowej wyniósł 69,8%, oleju napędowego 102,6% [Gospodarka…, 2012]. W tym okresie nastąpiło zrównanie cen benzyny i oleju. Natomiast przyjmując w analizie dodatkowo kryterium geograficzne, w poszczególnych regionach odnotowano zróżnicowanie ich wielkości. W ostatnich latach w celu stymulacji popytu sprzedawcy paliw ograniczyli poziom marży detalicznej (np. w 2011 r. średnia marża oleju napędowego wyniosła 0,13 zł, w 2010 r. – 0,20 zł). Jednak w dłuższej perspektywie takie działania zagrażają stabilności rynku paliw [Roczny..., 2012]. W kraju ceny gazu ziemnego ustalane są na podstawie taryfy zatwierdzanej przez Urząd Regulacji Energetyki (URE). Taryfy zawierają prognozowane koszty pozyskania, magazynowania, transportu i obrotu tego surowca oraz planowaną wielkość jego sprzedaży. W konsekwencji ostateczna cena gazu to średni koszt jego importu i wewnętrznej podaży

Logistyka – nauka

[Urząd…, 2013]. Za dostarczone paliwo odbiorcy finalni rozliczani są według opłat stosowanych dla grup taryfowych, do których zostali przyporządkowani. Należy podkreślić, że taryfy nie są różnicowane w zależności od tego, czy zużywa się gaz na potrzeby wewnętrzne, czy jest odsprzedawany. Natomiast o ich poziomie decyduje przede wszystkim rodzaj pobieranego paliwa gazowego czy wielkość zamówienia, brana pod uwagę osobno dla każdego punktu odbioru. Przyjęty system taryfowy stanowi barierę rozwoju grup zakupowych czy handlu hurtowego [Raport…, 2013]. W Polsce w latach 2001-2011 odnotowano wzrost cen gazu dla odbiorców końcowych; w dziale „transport” wyniósł 49,8% (w cenach bieżących) [Gospodarka…, 2012]. Ceny zakupu importowanego gazu nie są konkurencyjne; to najdroższy gaz w UE. W Polsce ceny energii elektrycznej są zróżnicowane, zależą od: technologii produkcji (w tym stosowanego paliwa), przedziału czasowego dostaw, profilu dostawcy, bieżącego zrównoważenia popytu i podaży [Urząd…, 2013]. Od 2007 r. ceny energii dla odbiorców końcowych nie podlegają regulacji URE. Wyjątek stanowią taryfy gospodarstw domowych i innych drobnych odbiorców. W analizowanym okresie w Polsce odnotowano 104,0% wzrost cen energii elektrycznej [Gospodarka…, 2012]. W 2011 r. ich poziom nie był konkurencyjny w porównaniu z cenami krajów UE (np. średnia cena energii w przemyśle w UE to 0,0930 eur/kWh, w Polsce 0,0963 eur/kWh) [European…, 2013]. Od 2013 r. tendencja wzrostowa cen będzie utrzymana, co jest konsekwencją przyjęcia i realizacji (w obecnej formie i warunkach) pakietu klimatyczno-energetycznego oraz stanu i wyznaczonych kierunków transformacji krajowego sektora elektroenergetycznego. W konkluzji martwi nie to, że ceny energii będą rosnąć, ale to, że ich największa dynamika, a w konsekwencji poziom, zostanie odnotowana w Polsce.

Wnioski Przeprowadzona analiza zmian zachodzących w otoczeniu krajowych systemach logistycznych w zakresie stosowania paliw i energii pozwala na sformułowanie następujących wniosków: • postępujący proces uwalniania rynku energii elektrycznej, a tym samym wykształcenie się mechanizmów rynkowych w obrocie hurtowym i detalicznym, będzie zachęcać przedsiębiorstwa logistyczne do zmiany sprzedawcy nośników energii, co wpłynie na obniżenie kosztów jej zakupu oraz zapewnieni większą pewność ich dostaw; • realizacja w obecnych warunkach polityki niskoemisyjnej UE oraz niepewność i wysoki poziom ceny paliw płynnych, z uwzględnieniem naturalnej przewagi zasobowej, sprawia, że przyszła struktura konsumpcji nośników energii w krajowej gospodarce magazynowej i obsłudze zapasów zmierzać będzie do pełnego wykorzystania paliwa gazowego; • rosnące koszty funkcjonowania krajowych systemów logistycznych wskazują na potrzebę opracowania i wdrożenia kompleksowych rozwiązań obejmujących wszystkie aspekty zarządzania paliwami i energią w systemach

logistycznych, które jednocześnie uwzględnią uwarunkowania lokalne w zakresie niezbędnym do poprawy wyników energetycznych.

Streszczenie Celem artykułu jest identyfikacja warunków stosowania paliw i energii w krajowych systemach logistycznych poprzez analizę zjawisk i procesów zachodzących w sektorze paliwowo-energetycznym. Przyjęto następujące etapy jego realizacji: analiza ograniczeń w produkcji i użytkowaniu nośników energii w Polsce; analiza struktury podmiotowej krajowego sektora paliw i energii w zakresie produkcji, przesyłu i obrotu; analiza zmian wielkości i struktury cen nośników energii w Polsce. Analiza badanych zjawisk i procesów będzie przeprowadzona na podstawie krajowych i międzynarodowych opracowań statystycznych. Słowa kluczowe: logistyka, nośniki energii, otoczenie, Polska.

LITERATURA 1. Bazy danych lokalnych, 2013, GUS, Warszawa, luty, http:// www.stat.gov.pl. 2. BP Statistical Review of World Energy, 2012, British Petroleum, July. 3. Ciepiela D., 2012, Dobre trudne czasy, Raport specjalny miesięcznika gospodarczego Nowy Przemysł, Katowice, s. 92–98 4. Ciepiela D., 2012, Rynek częściowo wolny, Raport specjalny miesięcznika gospodarczego Nowy Przemysł, Katowice, s. 104–107. 5. Efektywność wykorzystania energii w latach 2000–2010, 2012, GUS, Warszawa. 6. Energia ze źródeł odnawialnych w 2011 r., 2012, GUS, Warszawa. 7. Energy Policie of IEA Countries: Poland, 2011 Review, 2011, OECD/IEA. 8. European Commission, Eurostat, February 2013, http://epp. eurostat.ec.europa.eu 9. Gospodarka paliwowo-energetyczna, 2002–2012, GUS, Warszawa. 10. Orlen w liczbach 2011, 2012, PKN Orlen SA. 11. Państwowy Instytut Geologiczny, 2013, luty, http://www.pgi. gov.pl 12. Raport roczny: przemysł i handel naftowy w 2011 roku, 2012, POPiHN, Warszawa. 13. Raport: kierunki rozwoju ochrony konkurencji i konsumentów rynku gazu w Polsce, 2012, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa sierpień. 14. Urząd Regulacji Energetyki, styczeń 2013, http://www.ure.gov. pl. 15. Wyniki finansowe przedsiębiorstw, GUS, Warszawa 2012.

Logistyka 5/2013

87