Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

Türkiye'de Mesken Tipleri

Türkiye'de en ilkel saz meskenden en modern gökdelenlere kadar çok çeşitli mesken tipleri bulunur. Mesken tiplerini çevreden sa ğ lanan yap ı malzemesi, ekonomik durum, sosyal ve kültürel gelenekler ile teknolojik birikim tayin etmektedir. Ancak co ğ rafi çevreye en iyi uyan, ba ş ka kelimelerle bulunduklar ı çevrenin co ğ rafi potansiyelini en iyi yans ı tan meskenler daha ziyade köy ve kasaba meskenleridir. Bu nedenle, Türkiye'deki mesken tipleri ele al ı n ı rken, modern in ş a teknikleri ile yap ı lan ve pi ş irilmi ş tu ğ la, çimento, kiremit gibi modern malzeme ile in ş a edilen meskenler konumuz d ı ş ı nda b

1 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

ı rak ı lacakt ı r.

 

1. Ahşap Meskenler

Ülkemizde Karadeniz Bölgesi ile Marmara bölgesinin Güney Marmara bölümünde orman içindeki meskenlerin çoğu ahşaptır. Bu evler ormandan elde edilen malzeme ile yapılmışlardır. Ço ğ unlukla ta ş bir temel üzerinde yükselen ve genellikle ah ı r olarak kullan ı lan zemin kat ile bunun üzerinde yükselen oturma kat ı ndan olu ş ur. Do ğ u Karadeniz'de evin kenar ı nda eklenti halinde "serende" denilen ve zahirelerin konuldu ğ u bir ambar bulunur. Karadeniz Bölgesindeki ço ğ u ah ş ap meskenlerin bir k ı sm

2 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

ı a ğ aç gövdelerinin, oldu ğ u gibi üst üsttte koyulmas ı , bazen sadece uçlar ı na aç ı lan çentiklerle birbiri içine sokulmak suretiyle, bazen de çivilerle çivilenmek suretiyle in ş a edilmi ş tir. Bunlara "çant ı ev" veya "çatma ev" diyoruz. Çant ı evlerde çat ı n ı n üstü "hartama" veya "pedavra" denilen ince k ı y ı lm ı ş tahtalarla örtülür ve tahtalar ı n rüzgardan uçmamas ı için üzerlerine ço ğ unlukla ta ş koyulur. Günümüzde bu evlerin yap ı m ı ndan vazgeçilmektedir. Kereste do ğ rama atölyelerinin bulundu ğ

3 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

u kesimlerde ise ah ş ap evler biçilmi ş keresteler ile yap ı l ı rlar. Bu meskenler birkaç katl ı ve çok çe ş itlidirler. Alt kat yine ço ğ unlukla ah ı r olarak kullan ı l ı r. Kasaba ve ş ehirlerde, ah ş ap evler daha da çe ş itlenir. Cumbalar, oymalar, i ş lemeler ortaya ç ı kar. Gerek İ stanbul'daki eski kö ş kler, yal ı lar, gerekse Anadolu'da ço ğ u ş ehirlerdeki eski evler, konaklar ah ş ap meskenlerin en güzel örneklerini sunarlar.

4 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

 

2. Toprak Meskenler Yeterli ağaç veya mesken inşaası için elverişli taşların olmadığı İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki k ı rsal alanlarda topraktan yap ı lm ı ş olan evler hakimdir. Çamurun ot veya samanla kar ı ş t ı r ı ld ı ktan sonra özel kal ı plara dökülerek kurutulmas ı ile yap ı lan tu ğ la biçimindeki "kerpiç", bu evlerin ana malzemesidir. Duvarlar ı s ı yal ı t ı m ı için oldukça kal ı nd ı

5 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

r. Çat ı ise ço ğ unlukla düz dam ş eklindedir. Damda sebze-meyve kurutulur, kaynat ı lm ı ş bu ğ daylar serilir, hatta yaz ı ns ı cak günlerinde ev sakinleri serinlemek için gece evin dam ı nda bile yatarlar. Ş anl ı urfa ili dahilinde ise dam, kubbe ş eklini almaktad ı r. Güne ş ten korunmak için son derece uygun olan bu meskenlerin kubbesinde ı ş ı k ve hava giri ş ini sa ğ lamak için küçük bir pencere bulunur. Kubbenin tepesinde ise yak ı lan tezek duman ı n ı nç ı kmas

6 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

ı n ı sa ğ layan bir delik mevcuttur.

 

3. Taş Meskenler

Taş evler Toroslar, Ege Bölgesi ve Doğu Anadolu'da bir yaygınlık gösterirse de sadece taşları n üst üste konulmas ı ile yap ı lm ı ş olanlar hayli azd ı r. Buna kar ş ı l ı k ta ş lar ı n aras ı na a ğ aç veya toprak malzeme koyuralak yap ı lan meskenler k ı rsal alanda çok yayg ı nd

7 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

ı r. Ta ş meskenler, yak ı n çevrede bulunan ta ş lar ı n cinsine ve bölgenin sosyo-ekonomik özelliklerine ba ğ l ı olarak çe ş itlenirler. Ancak kireç ta ş ı kolayl ı kla i ş lenebilmesinden dolay ı çok kullan ı lan bir mesken malzemesidir. Ta ş evlerin en güzel örneklerini Ş anl ı urfa, Gaziantep ve Mardin'de yumu ş ak kireç ta ş lar ı ile yap ı l m ı ş iki hatta üç katl ı

8 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

meskenlerde görüyoruz. Bunlar ı n üstü genellikle düz dam ş eklinde olup, duvarlarda veya evin belirli yerlerinde çe ş itli figürlere dahi rastlan ı r. Kireç ta ş lar ı n ı n aç ı k renkli olmas ı da yaz s ı cakl ı ğ ı n ı n evin içine girmesini nisbeten önlemektedir.

 

4. Mesken Tiplerini Etkileyen Coğrafi Faktörler

Türkiye'de coğrafi faktörler, kırsal alanlardaki meskenlerin şekillerini ve kullanılan malzemeyi önemli ölçüde etkilemi ş tir. Gerçekten k ı r meskeni, her ş

9 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

eyden önce çevre ş artlar ı na yani rölief, yükselti, jeolojik yap ı , litoloji, bitki örtüsü, iklim elemanlar ı ve onu in ş a edecek ki ş ilerin gelenekleri, mali imkan ı ve nihayet ekonomik faaliyet türüne s ı k ı s ı k ı ya ba ğ l ı d ı r.

4.1. Fiziki Faktörler

4.1.1. Jeolojik Yapı Tahmin edilebileceği gibi bir sahanın jeolojik yapısının meskenle olan ilişkilerinden en önemlisi, meskene malzeme temin eden kaynak olmas ı d ı r. Da ğ

10 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

l ı k alanlarda genellikle ta ş malzeme hakim iken, alüvyal sahalar veya ovalarda toprak malzeme daha fazlad ı r. Meskenler bakımından jeolojik yapının bir başka eseri ise mağara meskenleridir. genellikle karstik bölgelerde bulunabilen bu tür meskenler oldukça ilkeldirler ve içlerinin karanl ı k olmas ı ndan dolay ı daha çok a ğ ı l olarak kullan ı l ı rlar. Buna kar ş ı l ı k Ürgüp, Nev ş ehir, Göreme dolaylar ı ndaki volkanik tüflerin oyulmas ı ile olu ş turulan meskenler oldukça konforlu olup, iki hatta üç katl ı olanlar ı na dahi rastlan ı labilmektedir.

11 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

4.1.2. Bitki Örtüsü

Ülkemizin hiçbir bölgesinde, bitkisel malzemenin katılmadığı bir kır meskenini bulmaya hemen hemen imkan yoktur. Evlerin duvarlar ı için fazla önem ta ş ı mayan a ğ aç malzeme, dam ı n in ş aas ı s ı ras ı nda vazgeçilmez bir malzeme olarak ortaya ç ı kar. Ancak tahmin edilebilece ğ i gibi mesken in ş as ı nda kullan ı lan bitkisel malzeme oran ı , ormanl ı k sahalarda en üst düzeyde iken, ormandan uzakla ş ı ld ı kça bu oran dü ş er ve çok çe ş

12 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

itli ev tipleri ortaya ç ı kar. A ğ aç gövdelerinden "karkas" kurmakla ba ş layan evlerde, karkas ı n aras ı yak ı n çevre ş artlar ı na ba ğ l ı olarak ta ş , toprak, yonga vs. ile doldurularak "dolma ev" denilen mesken tipleri meydana gelir. Bundan sonra ta ş , kerpiç, tu ğ la ve a ğ ac ı n de ğ i ş ik oranlarda kullan ı lmas ı ndan, ço ğ unlukla çift katl ı olan "ba ğ dadi", ah

13 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

ş ap, yar ı ah ş ap, örgü(ev) gibi mesken tipleri do ğ ar.

 

4.1.3. Yeryüzü Şekilleri

Mesken tipleri ve dağılışında yeryüzü şekilleri de etkili olmaktadır. Yüksek sahalarda kış döne mi so ğ uk geçti ğ i için, evlerin duvarlar ı kal ı n, pencereleri küçüktür. Hatta daha iyi ı s ı nma için ah ı r ı n üstündeki oda oturma odas ı olarak kullan ı l ı r. Yamac ı n bak

14 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

ı durumu da meskenler üzerinde etkilidir. Ülkemizin büyük bir bölümünde evlerin güneye bakan yamaçlarda kuruldu ğ unu, pencerelerin ve kap ı n ı n ço ğ unlukla evin güney cephesinde aç ı ld ı ğ ı dikkati çeker. Çünkü güney yamaçlar daha iyi ı s ı nmakta, daha fazla güne ş ı ş ı ğ ı almaktad ı r.

4.1.4. İklim Faktörleri

İklim elemanlarından ısı, rüzgar, güneşlenme, yağış ve nemlilik kır meskenlerinin inşasında ve şekille nmesinde oldukça etkilidir. Örne ğ in nemli sahalarda düz daml ı evleri görmeye imkan yoktur. Bu sahalarda evin duvarlar ı

15 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

toprak s ı vadan çok a ğ aç ile kapl ı d ı r. Çok s ı cak bölgelerde evler, rüzgara kar ş ı gelecek ş ekilde yap ı l ı rlar ve evin içindeki hava ak ı m ı n ı sa ğ lamak için koridorlar in ş a edilir. Daha önce de belirtildi ğ i gibi, so ğ uk artt ı kça evlerin duvarlar ı kal ı nla ş ı r, pencere boyutlar ı küçülür ve say ı

16 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

s ı azal ı r. Çok nemli bölgelerimizde ise zemindeki nemden kaçmak için direkler üzerine in ş aa edilmi ş meskenlere rastlan ı r.

4.1.5. Sosyo-Ekonomik Faktörler Sosyal etkenler ülkemizin mesken tipleri üzerinde özellikle Cumhuriyet devri öncesinde çok etkili olmuştur. Gerçekten, eski köylerimiz, çoğunlukla dar, dolambaçlı ve çıkmaz sokaklar arasına y ı ğ ı lm ı ş ev topluluklar ı ndan meydana gelmi ş olup, belli bir planlar ı yoktur. Evlerin içi de plans ı z ve karma ş ı kt ı r. Gizli bir tak ı m yollarla birbirine ba ğ lanm ı ş olmalar

17 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

ı da ilginçtir. Ku ş kusuz bu durum, geçen as ı rlarda mevcut olan d ı ş tehlikelerden korunma amac ı na yöneliktir. Anadolu d ı ş ı ndan ülkemize gelen göçmenlerin meskenleri de gerek planlar ı ve gerekse yap ı malzemeleriyle eski yerle ş ik topluluklar ı n evlerinden hemen ayr ı l ı rlar. Örne ğ in, ülkemize göç eden Kafkas göçmenleri, meskenlerinin in ş as ı nda beklenenden daha az a ğ aç kullan ı rlar. "Peç" denilen ve evi k ı ş boyunca ı s ı tan ocak, Balkan göçmenleri taraf ı

18 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

ndan Anadolu'ya getirilmi ş tir. K ı r ı m göçmenlerinin kerpiç k ı r evinde dam iki tarafa hafif e ğ imli iken, Anadolu'nun eski yerle ş iklerinin kerpiç evleri düz daml ı d ı r. Sosyal faktörler kadar kır insanının ekonomik faaliyetleri ve mali gücü de evin malzemesini, mimari tarz ını ve planını önemli ölçüde etkilemektedir. Ancak ekonomik faaliyetler, evin oturulan kesiminden daha ziyade eklentiler üzerinde rol oynarlar. Örne ğin, zeytin üretimi ile uğraşan bir ailenin meskenine ait eklentide zeytin salamuras ı için kullan ı lan büyük f ı ç ı lar ı n koyuldu ğ u bir mahzen ortaya ç ı kar. Bazen de zeytinya ğ ı imalat ı için küçük bir atölye bulunur. Ba ğ c

19 / 20

Türkiye'de Mesken Tipleri Zeus tarafından yazıldı. Perşembe, 06 Ağustos 2009 18:53 - Son Güncelleme Salı, 01 Aralık 2009 15:20

ı l ı kla geçimini sa ğ layan ailelerde evin eklentisi çok uzakta ve ba ğ ı n içindedir. Ziraat ile u ğ ra ş an ailelerde eve bir ambar eklenirken, hayvanc ı ailelerde ambar yerini ah ı ra b ı rak ı r. Tütüncülerin meskenlerinde ise alt katlar ço ğ unlukla oturma yeri olarak kullan ı l ı rken üst katlar tütünlerin kurutulup, depoland ı ğ ı yer olur.

 

Mülki; Bir ülkeye ait, ülke idaresi ile ilgili, ülke yönetimine ait gibi anlamlara gelmektedir.

20 / 20