12/11/2017

Türkiye Jeomorfolojisi’ne Genel Bakış Türkiye Akarsuları ve Drenaj Tipleri

Tolga Görüm

İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Bölümü

KAYNAKLAR Ahmet Ertek, (2015). Akarsu Drenaj Özellikleri: Türkiye ve Dünyadan Örnekler. İ:Ü. Akarsular ve Göller Ders Notları. Bilgin, Turgut. (2013), Genel Kartografya 2, Filiz Kitabevi, İstanbul. Erinç, Sırrı., Bilgin, Turgut. (1956), "Türkiye'de Drenaj Tipleri", İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 4, 7, 124-156, İstanbul Erinç, Sırrı. (2012), Jeomorfoloji I (Güncelleştirenler: Ahmet Ertek – Cem Güneysu), Der Yayınları, No:284, İstanbul. Hoşgören, M.Yıldız. (2013), Jeomorfoloji’nin Ana Çizgileri 1, Çantay Kitabevi, İstanbul. Huggett, R. John. (2009), Fundamentals of Geomorphology, Routledge Publishing. Strahler, Arthur N. (1973), Introduction to Physical Geography. Tüysüz, Okan. (2001), “Yerbilimlerinde Kartografya”. Yüksek Lisans ve Doktora Ders Notları, İ.T.Ü Avrasya Enstitüsü, İstanbul.

1

12/11/2017

AKARSU DRENAJI Akarsular doğdukları kaynak sahalarından döküldükleri taban seviyelerine kadar olan yolculukları boyunca her yönden farklı boylarda birçok kol alırlar. Böylelikle akarsular kollarıyla birlikte bir ağ (şebeke) meydana getirirler. Buna akarsu drenajı veya akarsu ağı denir. Bu akarsulara ait vadilerin meydana getirdiği ağa ise vadi ağı denilir.

Akarsular ilk etapta ilksel eğimlere uygun olarak oluşurlar. Fakat daha sonra devam eden aşınma ile meydana gelen ikinci ve üçüncü nesil vadilerin kuruluşu üzerinde yapı ve litoloji, zayıf direnç sahaları, jeolojik geçmişten kalan koşullar ve yeni tektonik hareketler vb. gibi çeşitli etkenler rol oynar. Bu etkenler yardımıyla vadi gelişimi devam eder. Sonuç olarak da belirli özellikler gösteren vadi şebekeleri veya drenaj tipleri meydana gelir. Özetle akarsu drenaj ağının tipi topografik eğim, zemini oluşturan kayaların cinsi, tabakaların özellikleri, diğer yapısal özellikler ve zaman etkeni tarafından belirlenir. Tüm bu etkenler farklı drenaj tiplerinin oluşmasına neden olurlar. Bu sebeple Dünya üzerinde tüm bu etkenlere bağlı olarak çeşitli pek çok drenaj tipi gelişmiştir.

2

12/11/2017

Kuvaternerde Türkiye’de hidrolojik bilanço Türkiye’de hidrolojik bilançonun Kuvaterner esnasında ve Kuvaternerden bu yana önemli değişikliklere uğradığının ortaya konmasıdır. Bu araştırmalara göre Kuvaterner esnasında nemli (plüviyal) ve daha kurak (interp‐lüviyal) devreler gelişmiştir. Nemli devrelerde güçlenen drenaj, kurak devrelerde zayıflayarak bozulmuş, bu iklim olaylarıklimatik taraçaların oluşumuna, hâlen kuru vadi şebekelerinin oluşumuna ve düzensizleşen akış şartlarına yol açmıştır. Kuvaternerin nemli devrelerinde bazı kapalı havzalarımızda, örneğin Konya ‐ Ereğli havzasında, geniş göller teşekkül etmiş, bunların ve genellikle diğer kapalı havza göllerinin seviyelerinde, Pleistosen iklim tahavvüllerini sadıkane bir şekilde yansıtan seviye değişiklikleri meydana gelmiştir. Bu konulardaki çalışmalar Kuvaterner iklim tahavvüllerinin teakübünü ve dolayısile Kuaterner stratigrafisini aydınlatmak bakımından önemlidir

Türkiye’deki Ana Akarsular ve Havzalar

3

12/11/2017

Türkiye’deki Ana Akarsular ve Havzalar

DRENAJ TİPLERİ 1‐ DANDRİTİK (AĞAÇSI) DRENAJ TİPİ 2‐ KAFESLİ (KÖŞELİ, TRELLİS) DRENAJ TİPİ 3‐ HALKALI (ELİPTİK, DAİREVİ, ANNULAR) DRENAJ TİPİ 4‐ KANCALI (ÇENGELLİ) DRENAJ  TİPİ 5‐ RADYAL (IŞINSAL) DRENAJ  TİPİ 6‐ SENTRİPETAL (ÇEVREDEN MERKEZE) DRENAJ  TİPİ 7‐ PARALEL ve SUBPARALEL DRENAJ  TİPİ 8‐ ÖRGÜLÜ (ŞERİTLİ) DRENAJ  TİPİ 9‐ KARSTİK DRENAJ TİPİ 10‐KARIŞIK YELPAZE TİPİ 11‐KESİNLEŞMEMİŞ  VE  BOZULMUŞ DRENAJ

4

12/11/2017

1) DANDRİTİK DRENAJ TİPİ  Gerek ülkemizde, gerekse genel olarak flüvyal morfojenetik (nemli ılıman) bölgelerde en yaygın görülen drenaj tiplerinden biridir.  Vadi kuruluşunda yapı ve litolojinin yön verici tesirlerinin görülmediği, homojen yapılı kütlelerden oluşan sahalarda görülür.  Yatay yapılı sahalar ile zayıf dayanıklılıkta kısımlar içermeyen masif katılaşım kayaçlarından meydana gelen sahalarda drenaj genellikle dandritiktir.

 Bazı kıvrımlı ve metamorfik sahalarda da dandritik tipe rastlanabilir. Fakat bu durumda dandritik drenajın bu çeşit arazi üzerine, epijenik olarak, bir örtü üzerinden kopya edilmiş olma olasılığı kuvvetlidir.

 Şekil olarak ağaç benzeri yada ağaç dallarına benzer bir patern oluşturur .  Birbiri ile dar açıyla bir ağacın dallarını andıran bir tarzda birleşen kollardan oluşan bir şekli vardır.  Bu drenaj ağının kuşbakışı görünüşü tam bir ağaca benzer .

 Bu drenaj tipinin şeklinin sık veya aralıklı bir dokuma arzetmesi; yağış miktarına, geçirimlilik derecesine, eğime ve zamana bağlıdır .

5

12/11/2017

 Dandritik drenaj tipinin kendi içinde farklı çeşitleri de mevcuttur.

Dandritik drenaj sistemi. En yaygın halde bulunan temel biçimidir. F ince tekstürü, C kaba tekstürü işaret etmektedir. İnce tekstürlü durum geçirimli olmayan materyal üzerinde görülür (Tüysüz, 2001).

‘

Fay Kontrollü (FF) Dandritik Drenaj. Önem bakımından 3. veya 4. sıradaki yan kollar, kıskaç şeklinde kavisler meydana getirmektedir. F-F' boyunca kısmen çatlaklar tarafından kontrol edilmektedir. Magmatik intrüzyonlar üzerinde görülür (Tüysüz, 2001).

Killi şeyl (C), kumlu veya milli kil (SC), kum veya kumtaşı (SS) içinde farklı biçimler oluşmaktadır. Aralarındaki fark, derelerin uzunluğu, tipi, tekstürü, şekli ve çatallaşmalarındadır. En fazla çatallaşma gösteren C ince tekstürlüdür. Ss daha geniş aralıklı olup, daha az çatallaşma gösterir. SC nispeten daha ince tekstürlü olup, daha uzun çatallı yarıntılara sahiptir; Ss ve C arası gibi (Tüysüz, 2001).

6

12/11/2017

Sub-paralel Dandritik Drenaj Sistemi. Sahil düzlüklerinde görülen tiptir. Uzunluğu sınırlı, düz tabanlı geniş ve kısa kanallar (Tüysüz, 2001).

Dandritik-Pektinat Drenaj Sistemi. Tüy gibi görünen bu desen lös sahalarında görülür. P löslerin bulunduğu yüzeydir (Tüysüz, 2001). Dandritik-Pennat Drenaj Sistemi. Bu tür, Illinois’teki balçıklı düzlükte görülmektedir. Strüktürel kontrol yoktur. Materyal kumlu ve killi mildir (Tüysüz, 2001).

TÜRKİYE’DEN DANDRİTİK DRENAJ ÖRNEKLERİ: Türkiye’de drenaj tipleri içerisinde dandritik drenaj tipi en geniş yeri kaplar

7

12/11/2017

DÜNYA’DAN DANDRİTİK DRENAJ ÖRNEKLERİ:

Gila County, Arizona

8

12/11/2017

Güneydoğu Kaliforniya’da (ABD) Salton Gölü batısında Tule Wash bölgesinin eğik hava fotoğrafı.

Yarlung Zangpo Nehri, Tibet

2) KAFESLİ (KÖŞELİ, TRELLİS) DRENAJ TİPİ  Dandritik drenaj gibi çok yaygın bir tiptir. Fakat ondan farklı olarak yapı ve litolojinin gösterdiği zayıf direnç sahalarına akarsuların yerleşmeleri sonucunda oluşur.  Saha ne kadar düzgün yapılı ve akarsuların yerleşmeleri ne derece ilerlemişse, kafesli drenaj da o derece belirgin olur. Yani aradan geçen zaman ne kadar uzun ve saha ne kadar derin yarılmış ise, kafesli drenaj görünümü de o oranda belirginleşir.

9

12/11/2017

 Kafesli drenaj tipinin genel özelliklerinden biri zayıf direnç sahalarını izleyen büyük sübsekantların gelişmiş olmasıdır. Bunlar birbirine paralel veya subparalel bir şekilde uzanırlar. Bunun sonucunda arazi, subparalel sırtlar ve depresyonlardan oluşan bir görünüm kazanır.

 Bu tipin diğer bir özelliği, ana nehirlerin bu paralel sırtları dik veya dike yakın açılarla ve boğazlar halinde yararak aşmalarıdır. Bunların büyük yan kollarının birçoğu, ana nehre genellikle aynı şekilde dik açıyla birleşen sübsekantlardır.  Bu sübsekantların yan kolları ise, ana nehre paralel fakat sübsekantlara dik bir doğrultu gösterir. Bu dizilişe göre, birbirine paralel çeşitli büyüklükte sübsekantlarla bunlara dik olan yan kollardan ve ana akarsulardan oluşan bir akarsu şebekesi meydana gelmiş olur. Aynı doğrultudaki iki vadi sisteminin belli bir açı ile birleşmesi sonucunda drenaj, kafesi andıran bir şekil alır.

10

12/11/2017

 Monoklinal yapılı sahalar ile muntazam kıvrımlı sahalarda kafesli drenaj tipi gelişebilir.  Birbirini kafes şeklinde kesen kırık ve fay çizgilerinin yer aldığı sahalarda da bu drenaj tipi görülebilir.  Kuraldışı bir durum olarak paralel kumul sırtları veya moren setleri üzerinde de bu tip drenaj görülebilir

Kafesli drenajın alt tiplerine örnekler: •Monoklinal yapılar üzerinde görülen kafesli drenaj: Ülkemizde Ceyhan ve Adana ovalarının kuzey kenarında farklı dirençteki Neojen tabakaları üzerinde, Trakya’nın bazı kısımlarında, Bursa ovasında ve Mersin’in kuzeydoğusunda, güneydoğuya eğimli Neojen çökelleri üzerinde bu tipe rastlanır. •Kıvrımlı yapılar üzerinde görülen kafesli drenaj: Ülkemizde özellikle Güneydoğu Toroslar önünde geniş bir sahada görülür. Siirt’in güneydoğusu, Mudurnu’nun batısı bu tipin görüldüğü yerlerdir •Ortogonal ve Romboidal kafesli drenaj: Ortogonal drenajda vadiler birbirleriyle hemen hemen dik açılar yaparak birleşir. Romboidal drenajda ise vadiler birbirleriyle verev olarak, daha dar açıyla birleşir. Böylece ortogonal drenajda akarsuların arasında kalan kafes boşlukları dikdörtgene veya kareye benzediği halde, romboidal drenajda romboid (paralelkenar) şeklini almıştır. Ülkemizde romboidal drenaja örnek olarak Güneydoğu Toroslar üzerinde Fırat Nehri’nin açtığı boğaz ile Kahtasuyu vadisi arasında kalan sahadaki akarsu şebekesi gösterilebilir.

11

12/11/2017

TÜRKİYE’DEN KAFESLİ DRENAJ ÖRNEKLERİ

SİİRT’in GÜNEYDOĞUSU

GÜNEYDOĞU  TOROSLAR

12

12/11/2017

DÜNYA’DAN KAFESLİ DRENAJ ÖRNEKLERİ:

Appalaş Dağları (ABD)’dan kafesli drenaja ait bir görünüm

3) HALKALI (ELİPTİK, DAİREVİ, ANNULAR) DRENAJ TİPİ  Tepe kısımları aşınım sonucu ortadan kaldırılmış dom ve antiklinaller üzerinde görülür.  Vadiler, halka veya elips şeklinde yaylar çizerek uzanırlar. Bu durum akarsuların aynı şekilde uzanan zayıf direnç sahalarını izleyen sübsekant vadiler kazmaları sonucunda meydana gelir.  Halka şeklindeki sübsekantların kenarlarında çeşitli dereceden yan kollar yer alır. Bunlardan bazıları dirençli sırtları yararak diğer bir zayıf dirençli sahasına sokuldukları durumda, bu ikinci zayıf direnç sahası boyunca gelişirler. Böylece, iç içe halkalara benzeyen ve birbirini kuşatan vadilerden oluşan bir şebeke meydana gelir.  Yarılma ne kadar ilerlemişse, dom veya antiklinal yamaçları üzerindeki radyal kuruluşlu ilksel konsekantlar, o oranda ortadan silinir. Buna karşılık sübsekant vadilerden oluşan halkalar, o oranda belirginleşir.

13

12/11/2017

TÜRKİYE’DEN HALKALI DRENAJ ÖRNEKLERİ Silvan’ın 30-40 km kuzeybatısında eliptik bir dom yapısı gösteren büyük Hacertun antiklinali üzerinde Batman Çayı yan kollarının oluşturduğu drenaj şebekesi bunlardan biridir.

DÜNYA’DAN HALKALI DRENAJ ÖRNEKLERİ: Dünya’da halkalı drenaj örnekleri mevcuttur. İngiltere Hereford’da bulunan Woolhope Dome bunlardan biridir.

14

12/11/2017

4) KANCALI (ÇENGELLİ) DRENAJ TİPİ  Ana vadiye birleşen kolların çoğu, ana vadinin akış veya eğim doğrultusunun hemen hemen tersi doğrultuda bir akış veya eğime sahiptir. Böylece ana vadi, bu kollarla birleştiği kesimlerinde birer kanca görünümü kazanır.  Normalde bir akarsuyun yan kollarının doğrultusu ana nehrin akış yönünü göstermelidir, ancak bu drenaj tipinde yan kollar ana akarsuyun akış yönünü değil de kaynak tarafını gösterir  Bu tip drenaj, genellikle su bölümü yakınlarında görülür ve kapmalar sonucunda meydana gelir.  Dislokasyon hatları gibi zayıf direnç sahalarının tabaka uzanışını verev kestiği sahalarda da görülür.  Ayrıca şebekenin kuruluşundan sonra yeni tektonik hareketler sonucunda arazinin eğim şartlarının ve bazı akarsuların akış yönlerinin değişmesi de bu drenaj tipinin oluşmasına neden olabilir.

TÜRKİYE’DEN KANCALI DRENAJ ÖRNEKLERİ: Ülkemizde kancalı drenaj tipinin görüldüğü yerlerden bazıları şunlardır: Çemişkezek kuzeyindeki Amergan vadisi, Reşadiye ile Koyulhisar arasında Kelkit vadisi.

ÇORUM‐KARGI’da  KUZEY ANADOLU  FAYINA YERLEŞMİŞ  KIZILIRMAK

15

12/11/2017

5. RADYAL (IŞINSAL) DRENAJ TİPİ  Bu drenaj tipinde merkezde bulunan yüksek bir sahadan çıkan vadiler çevreye doğru (yamaçlardan eteklere doğru) gidildikçe birbirinden uzaklaşan ışınsal bir şebeke oluştururlar .  Bu durum, orojenik veya epirojenik hareketlerle oluşmuş domlar ve özellikle volkan konileri üzerinde görülür. RADYAL

TÜRKİYE’DEN IŞINSAL DRENAJ ÖRNEKLERİ: Volkan konilerine ve diğer volkanik kütlelere ülkemizde çok rastlandığı için bu drenaj tipi de çok yaygındır. Nemrut Dağı ve Bingöl Dağı’nda bu drenaj tipinin örnekleri mevcuttur.

BİNGÖL DAĞI

16

12/11/2017

DÜNYA’DAN IŞINSAL DRENAJ ÖRNEKLERİ:

Nehirler, ışınsal bir şekilde merkezden dışarıya doğru akarlar. Buradaki örnek Endonezya’daki bir volkandan alınmıştır. Materyal ince yapılı tüf ve G de granüler tüftür (Tüysüz, 2001).

Kamçatka, Rusya

17

12/11/2017

6) SENTRİPETAL DRENAJ TİPİ  Yüksek sahalarla çevrili alçak sahalarda, vadiler çevredeki yüksek sahalardan merkezdeki alçak alana doğru gittikçe birbirlerine yaklaşarak uzanırlar. Bu drenaja sentripetal drenaj denir.  Bu tip vadi kuruluş düzeni tektonik depresyonlarda, büyük karst çukurlarında, kalderalarda ve büyük kraterlerin içinde görülür.  Bu akarsular depresyonun meydana geldiği andaki eğimlere uyumludurlar .  Orta kısımda toplanan şebeke bir bataklık veya gölde son bulur. Bazen tek bir akarsu vasıtasıyla bu şebeke dış drenaja bağlanabilir.

G Ö L

TÜRKİYE’DEN SENTRİPETAL ÖRNEKLER Ülkemizde bu drenaj tipine çok sık rastlanır. Örneğin; Nemrut kalderası içindeki şebeke, Malatya Ovası, Burdur, Acıgöl, İznik Gölü çevrelerinde bu drenaj tipi mevcuttur

18

12/11/2017

NEMRUT  GÖLÜ

www.tatvanparkhotel.com

NEMRUT  GÖLÜ

NEMRUT DAĞI   (BİTLİS)

DÜNYA’DAN SENTRİPETAL DRENAJ ÖRNEKLERİ: Orta Tibet Platosu da sentripetal drenajın Dünya üzerinde örneklerini barındıran yerlerden biridir. Ayrıca ABD’nin Oregon eyaletinde bulunan Crater Lake’de bu drenaj tipine örnektir.

KRATER GÖLÜ,  OREGON

19

12/11/2017

OREGON GÖLÜ (ABD)

www.southernoregon.com

www.oceanlight.com OREGON LAKE FLOOR: www.walrus.wr.usgs.gov

7) PARALEL ve SUBPARALEL DRENAJ TİPİ:  Akarsu vadileri birbirine paralel veya subparalel şekilde dizilmiştir. Böyle bir düzenin meydana gelmesi, belli eğim ve yapı şartlarının gerçekleşmesine bağlıdır. Ayrıca zaman faktörü de bu konuda önemli rol oynar  Aynı yönde düzgün eğime sahip yamaçlarda görülen bu drenaj tipinde henüz yapıya uyma söz konusu değildir. Ancak akarsuların zamanla yapıya uyması ve sübsekant kolların meydana gelmesiyle drenaj ağının paralel görünümü bozulabilir.  Genel olarak geniş sahalarda yamaç eğimlerinin bir tarafa doğru kuvvetli olduğu durumlarda paralel drenaj tipi gelişir. Bundan başka paralel ve subparalel faylarla parçalanmış olan sahalarda, yeni fay dikliklerini izleyen konsekant akarsular veya gençleşme sırasında eski fay hatlarına uyan sübsekant vadiler de bu drenaj tipinin oluşması için uygun sahalardandır.

Paralel drenaj

Subparalel drenaj

20

12/11/2017

TÜRKİYE’DEN PARALEL DRENAJ ÖRNEKLERİ Ülkemizde Doğu Karadeniz Dağları’nın kuzey tarafındaki akarsu şebekesi bu drenaj tipine örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca Istranca eteklerinden Ergene havzasının ortasına doğru uzanan eğimli sahada da paralel drenaj örnekleri görülür. KARADENİZ

DÜNYA’DAN PARALEL DRENAJ ÖRNEKLERİ:

The western side of Beinn Dòrain, İskoçya, UK

21

12/11/2017

8) ÖRGÜLÜ (ŞERİTLİ, BRAIDED) DRENAJ TİPİ  Akarsu birden fazla ve saç örgüsünü andıran bir tarzda birbirinden ayrılan sonra tekrar birleşen yataklarda akar. Bu drenaj tipi akarsuya dahil olan yükün akarsu tarafından taşınamayacak kadar fazla olduğu yerlerde görülür.  Bu sahalarda bol alüvyon birikir, şekil olarak çakıl ve kum bankları veya adacıkları bulunur.  Akarsu vadisinin birdenbire genişlemesiyle taşıma gücünün azalması veya bir yan kolun aşırı miktarda yük getirmesi bu drenaj tipinin oluşmasının sebeplerindendir.

TÜRKİYE’DEN ÖRGÜLÜ DRENAJ ÖRNEKLERİ

KAHTA ÇAYI  (Adıyaman)

22

12/11/2017

Cook Dağı‐Tasman Buzul vadisi önündeki sandur ovasında örgülü drenaj (Yeni Zelanda) http://www.treknature.com/gallery/Oceania/New_Zealand/photo149644.htm

Örgülü Drenaj

Batı Toroslar Akdağ, Kara Dere

23

12/11/2017

Örgülü Drenaj

Batı Toroslar Akdağ, Kara Dere

İsveç’teki Sarek Doğa Parkı ve buzul vadisindeki örgülü drenaj

24

12/11/2017

9) KARSTİK DRENAJ TİPİ  Karst morfolojisi üzerinde gelişen drenaj alanlarında oluşur.  Kısa ve gelişmemiş bir drenaj tipidir.

Karstik Drenaj Sistemi: Kalker, alçıtaşı ve dolomit gibi eriyici kayaçlarda meydana gelen düden çukurları. Düdenler genellikle yuvarlak ya da ovaldirler. Yeryüzünde kısa ve gelişmemiş kanallar meydana gelmiştir.Derin olmayan havzalar rezidüel kille dolmuştur (Tüysüz, 2001).

10) KARIŞIK YELPAZE TİPİ  Özellikle fay bloklarına tekabül eden dik yamaçlar önünde, sel yatakları karakterindeki vadilerin havza tabanlarına açıldıkları kısımda meydana gelen birikinti yelpazeleri üzerinde küçük vadiler ve sel yarıntıları birçok kola ayrılarak karışık, dallanmış bir görüntü oluşturur.  Dandritik tipe çok benzeyen bu drenajda akış dallar istikametindedir ve bu kolların devamı yoktur. Sel rejimi ve bu tarzda suyun kollara ayrılması devamlı vadilerin gelişmesine imkan vermez.

İki Çatallı (dichotomic) Drenaj Sistemi. Aynı noktadan çıkan akarsular, yelpaze şekli teşkil etmekte olup, kollara ayrılarak ve çatallar meydana getirerek granüler materyalin tabakalanmasına neden olurlar. Bu şekil alüvyon deltalarında görülür (Tüysüz, 2001).

25

12/11/2017

ABD‐Dakota’da bir birikinti konisi ve karışık yelpaze tipi drenaj.

11) KESİNLEŞMEMİŞ VE BOZULMUŞ DRENAJ  Gerek kesinleşmemiş, gerekse bozulmuş drenaj tiplerinde akarsu şebekesinin düzensizliği, karışık ve kararsız olması başlıca ortak karakterdir.  Böyle olmakla beraber bu iki tip arasında, aynı sonuca yol açmış olan şartlar bakımından önemli farklar vardır .

 Kesinleşmemiş drenaj, çeşitli şartlar altında normal vadilerin meydana gelemeyişi ile ilgilidir.  Periglasiyal sahalar, moren depoları, yakın zamanda dolmuş havza tabanları, deltalar veya yeni kıyı ovaları gibi akarsu şebekesinin henüz kurulma devresinde olduğu sahalarda görülür. Akarsular düzensizdir; geniş sahalarda bataklıklar veya göller bulunmaktadır; kollar henüz azdır veya boyları kısadır. Bu görünüm şebekenin oluşum devresinde bulunduğunu gösterir.

26

12/11/2017

 Kesinleşmemiş drenaj tipine ülkemizden bir örnek olarak, Adapazarı Ovası gösterilebilir.  Sakarya tarafından katedilen bu ova, adı geçen nehrin ve civardan gelen diğer akarsuların yığdıkları kalın alüvyonlardan oluşan yeni bir dolgu sahasıdır.  Morfolojik durum, olasılıkla son pozitif taban seviyesi hareketi ile ilgili olarak meydana gelmiş görünen tipik bir alüvyal boğulma görünümü sunar. Özellikle doğuda geniş bataklıklar bulunmaktadır ve Sakarya’nın kolları burada kesinleşmemiş çığırları izler.

 Bozulmuş drenaj sahalarında, akarsu şebekesinin kuruluş bakımından eski olması gerekir. Bu şebeke daha önce açıklanan drenaj tiplerinin herhangi birine uyan bir kuruluş düzeni gösterebilir. Fakat akarsu şebekesi sonradan çeşitli etkenlerle bozulmuş, bunun sonucunda şebeke parçalanmış, bazı vadiler tıkanmış, bazıları kurumuş, bazılarının tabanında ise bataklıklar ve göller oluşmuştur.  Drenaj şebekesindeki bozulma nedenleri: •Yerkabuğu Hareketleri: Eğim şartlarını değiştirerek, bir akarsuyu diğerine oranla daha uygun duruma sokarak veya doğrudan doğruya şebekeyi parçalayarak drenajda bozulmalara yol açabilir. •İklim Değişmeleri: İklim değişimleri sonucunda drenajın bozulmuş olduğunu gösteren örneklere ülkemizin özellikle yarı kurak iç kesimlerinde rastlanır (Ankara’nın güneybatısında Eymir ve Mogan göllerinin meydana gelişi)

•Karstlaşma: Ülkemizin özellikle güneybatı kısımlarında bu şekilde meydana gelmiş drenaj bozulmalarına pek çok örnek vermek mümkündür.

27