DOBRE SERCE NR 10 LISTOPAD 2015

MAGAZYN DLA OSÓB Z ZABURZENIAMI RYTMU SERCA I PACJENTÓW KARDIOLOGICZNYCH

TAVI dla zdrowego serca seniora Organizatorzy kampanii „Stawka to życie. Zastawka to życie” – Polskie Towarzystwo Kardiologiczne we współpracy z Europejskim Stowarzyszeniem Interwencji Sercowo-Naczyniowych, Europejskim Towarzystwem Kardiologicznym i Asocjacją Interwencji Sercowo-Naczyniowych PTK – podjęli walkę o zwiększenie dostępu pacjentów do zabiegów TAVI. MARTA SUŁKOWSKA

K

ampania ma zachęcić pacjentów do poszerzenia wiedzy na temat nowoczesnych i bezpiecznych metod leczenia chorób kardiologicznych i uświadomić decydentów o potencjale leczenia stenozy aortalnej w Polsce. Zwężenie zastawki aortalnej (AS, aortic stenosis) to 3. pod względem częstości występowania choroba serca u osób po 70. roku życia. Standardowym postępowaniem w leczeniu tej choroby jest operacja chirurgiczna polegająca na wymianie uszkodzonej zastawki. U seniorów, którzy często cierpią na wiele chorób towarzyszących, takich jak nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca, operacja często wiąże się ze zbyt dużym ryzykiem i nie jest wykonywana. Alternatywą dla tych pacjentów jest przezcewnikowa implantacja zastawki aortalnej – TAVI (Transcatheter Aortic Valve Implantation). Zabieg TAVI nie wymaga otwarcia klatki piersiowej pacjenta, zatrzymania pracy jego serca i podłączenia chorego do krążenia pozaustrojowego, jak to się dzieje w przypadku standardowej operacji. Nowoczesne zastawki samorozprężalne, wprowadzane na cewniku najczęściej przez tętnicę udową, są zwykle implantowane przy podstawowym rytmie serca. Metoda ta, stosowana w Polsce od 2002 r., zdaniem specjalistów jest bezpieczna i skuteczna.

– Zabiegi TAVI nie tylko umożliwiają chorym sprawne funkcjonowanie, lecz także przedłużają ich życie – komentuje prof. Adam Witkowski, kierownik Kliniki Kardiologii i Angiologii Interwencyjnej Instytutu Kardiologii w Aninie. Pacjentów do zabiegu TAVI kwalifikuje tzw. zespół sercowy (ang. Heart Team) złożony z kardiologa klinicznego, który prowadzi terapię chorego, kardiologa interwencyjnego i kardiochirurga. Kardiozespoły coraz częściej kwalifikują do implantacji TAVI nie tylko pacjentów nieoperacyjnych, lecz także tych, u których ich zdaniem lepiej wykonać TAVI. Stale obniża się granica wiekowa pacjentów. Według prognoz TAVI będzie coraz częściej zalecane przez lekarzy chorym na AS. Chociaż ta metoda jest w Polsce finansowana ze środków publicznych, poziom refundacji nie odpowiada rzeczywistym potrzebom. – Tym, co stoi na przeszkodzie rozwijaniu się tego typu zabiegów, są pieniądze – stwierdza prof. Dariusz Dudek, kierownik II Oddziału Klinicznego Kardiologii oraz Interwencji Sercowo-Naczyniowych Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. W krajach Europy Zachodniej wykonywane jest 2 tys. zabiegów TAVI rocznie, a w Polsce zaledwie ok. 500. – Chcielibyśmy zwiększać co roku tę liczbę tak, aby dojść do średniej europejskiej – podkreśla prof. Dudek. „Dobre Serce” wspiera kampanię „Stawka to życie. Zastawka to życie”. Szczegóły na stronie kampanii: www.stawkatozycie.pl

1 DOBRE SERCE D listopad 2015



Spis treści 2 CO NALEŻY ZROBIĆ PO

WYSOKOENERGETYCZNYM WYŁADOWANIU IMPLANTOWANEGO KARDIOWERTERA-DEFIBRYLATORA (ICD)?

4M  ORFOLOGIA KRWI

PRZED WSZCZEPIENIEM STYMULATORA – TO WARTO WIEDZIEĆ

6 JAK ŻYĆ W DOBRYM

RYTMIE BEZ MIGOTANIA PRZEDSIONKÓW

10 REHABILITACJA

KARDIOLOGICZNA STARSZYCH OSÓB

12 WIEM, ŻE DAM RADĘ!

Przeczytaj, jakie czynniki sprzyjają migotaniu przedsionków. v Więcej na str. 6

Dr n. med. Stefan Karczmarewicz na blogu lekarskim podejmuje tematy z zakresu medycyny. Analizuje m.in. zachowania stymulatora w silnym polu magnetycznym oraz pracę serca pacjenta.

Niezbędnik pacjenta Co należy zrobić po wysokoenergetycznym wyładowaniu implantowanego kardiowertera-defibrylatora (ICD)? Wyładowanie wysokoenergetyczne służące umiarowieniu zaburzeń rytmu serca i chroniące przed całkowitym zatrzymaniem jego akcji jest podstawową terapią dostarczaną przez ICD, służącą ratowaniu chorych przed nagłym zgonem sercowym. Co powinien zrobić pacjent, który takie wyładowanie odczuje?

P

o pierwsze – jak rozpoznać, że wyładowanie ICD miało miejsce? Większość osób, które doznały takiego wyładowania, opisuje je zgodnie jako bolesne uderzenie w klatkę piersiową, a konkretnie w przednią jej część, czyli okolicę przedsercową. Uderzenie jest przy tym odczuwane jako wychodzące z wnętrza klatki piersiowej. Rodzaj reakcji pacjenta na odczute wyładowanie powinien zależeć przede wszystkim od 2 czynników: liczby wyładowań oraz okoliczności, w jakich one (lub ono) nastąpiły.

KIEDY JECHAĆ DO NAJBLIŻSZEGO SZPITALA Jeżeli wyładowań było więcej niż 3 w ciągu 24 godzin, to należy bezzwłocznie zgłosić się do najbliższego szpitala. Lepiej oczywiście, żeby był to jednocześnie ośrodek wszczepiający i kontrolujący ICD. Jednak jeżeli w niewielkiej odległości takiego miejsca nie ma, to zwykły szpital, do którego pacjent dotrze najszybciej, jest znacznie lepszym wyborem. Jeżeli pacjent odczuł 2 (ale nie więcej!) wyładowania, które nastąpiły po sobie w krótkim czasie,

to powinien pilnie (chociaż niekoniecznie natychmiast) zgłosić się do najbliższego ośrodka wszczepiającego i kontrolującego ICD. Jeżeli pacjent odczuł 1 wyładowanie, to sposób jego reakcji powinien zależeć przede wszystkim od okoliczności, w jakich ono nastąpiło. Jeśli było poprzedzone bólem w klatce piersiowej, utratą przytomności albo dusznością, należy bezzwłocznie zgłosić się do najbliższego szpitala. Tak samo należy postąpić w sytuacji, gdy w godzinach poprzedzających wyładowanie pacjent cierpiał na biegunkę albo wymioty. Również silny uraz klatki piersiowej – na przykład na skutek wypadku samochodowego lub rowerowego bezpośrednio przed wyładowaniem – powinien być powodem bezzwłocznej konsultacji szpitalnej. Nawet wówczas, gdy same skutki urazu nie są na tyle duże, by ich leczenie wymagało hospitalizacji. W sytuacjach gdy wyładowanie ICD nie było poprzedzone zauważalnymi, istotnymi dolegliwościami, warto zwrócić uwagę na okoliczności, w których nastąpiło. Wyładowanie budzące pacjenta w nocy powinno być powodem pilnej konsultacji szpitalnej.

2 DOBRE SERCE D listopad 2015

 JEŚLI DOŚWIADCZYSZ JEDNEGO WYŁADOWANIA

BEZ OBJAWÓW

Z OBJAWAMI (BÓL W KLATCE PIERSIOWEJ/ UCISK, ZAWROTY GŁOWY/ DEZORIENTACJA, SZYBKIE BICIE SERCA, SKRÓCONY ODDECH, ZAWROTY GŁOWY, ZŁE SAMOPOCZUCIE)

KIEDY SKONSULTOWAĆ SIĘ Z OŚRODKIEM KONTROLUJĄCYM ICD W pozostałych sytuacjach pacjent powinien po wyładowaniu skontaktować się – najlepiej telefonicznie – z ośrodkiem kontrolującym ICD. Dobrze by było, gdyby przed rozmową przypomniał sobie, czy może określić prawdopodobną przyczynę wyładowania – na przykład większy wysiłek albo silne zdenerwowanie. Ważne jest również w miarę precyzyjne opisanie dolegliwości poprzedzających wyładowanie, jeżeli takie były. Szczególnie istotne jest określenie, czy przed wyładowaniem pacjent odczuwał kołatanie serca, napad silnych zawrotów głowy lub uczucie silnej słabości. Jeżeli wyładowanie, a zwłaszcza nawracające wyładowania występują zawsze przy określonym ruchu ramienia albo przy konkretnej pozycji ciała pacjenta, należy koniecznie o tym powiedzieć podczas badania lub rozmowy telefonicznej. Znalezienie tego rodzaju związku przyczynowo-skutkowego zdarza się niezbyt często. Jednak jego stwierdzenie, jeżeli istnieje, bardzo ułatwia szybkie, właściwe rozpoznanie przyczyny wyładowań ICD.

NIE MOŻNA BAGATELIZOWAĆ WYŁADOWAŃ Najgorszą, bo potencjalnie najbardziej szkodliwą dla pacjenta postawą jest, by wyładowanie, a zwłaszcza liczne wyładowania „przeczekać”, nie szukając pomocy w placówkach opieki zdrowotnej. Tego rodzaju zachowanie może w konsekwencji prowadzić nawet do zagrożenia życia chorego.

ZADZWOŃ DO SWOJEGO LEKARZA LUB OŚRODKA, ZRÓB TELETRANSMISJĘ DANYCH, ZANOTUJ, CO ROBIŁEŚ I JAK SIĘ CZUŁEŚ PRZED WYŁADOWANIEM

ZADZWOŃ DO SWOJEGO LEKARZA LUB OŚRODKA NATYCHMIAST, ZADZWOŃ POD NUMER 911 LUB 112

JEŚLI DOŚWIADCZYŁEŚ WIĘCEJ NIŻ JEDNEGO WYŁADOWANIA (W CIĄGU 24 GODZIN) NATYCHMIAST SKONTAKTUJ SIĘ Z LEKARZEM, ZADZWOŃ POD NUMER 911 LUB 112

3 DOBRE SERCE D listopad 2015

ZRÓB TELETRANSMISJĘ DANYCH; JEŚLI TO MOŻLIWE, ZANOTUJ, CO ROBIŁEŚ I JAK SIĘ CZUŁEŚ PRZED WYŁADOWANIEM

Morfologia krwi przed wszczepieniem stymulatora – to warto wiedzieć Kwalifikacja pacjenta do wszczepienia układu stymulującego serce odbywa się na podstawie objawów klinicznych oraz dodatkowych badań laboratoryjnych. Jaka musi być zatem prawidłowa morfologia krwi u pacjentów przygotowywanych do wszczepienia stymulatora serca? DR N. MED. MICHAŁ M. FARKOWSKI

P

odstawowe przyczyny wolnej czynności serca to upośledzenie funkcji głównego rozrusznika serca – węzła zatokowo-przedsionkowego – lub zaburzenia przewodzenia impulsów elektrycznych pomiędzy przedsionkami i komorami – bloki przedsionkowo-komorowe o różnym nasileniu. Badanie Holter EKG polegające na uproszczonym zapisie elektrokardiograficznym trwającym 24 godziny dokumentuje zaburzenia rytmu i przewodzenia, pozwalając na postawienie precyzyjnej diagnozy i ustalenie leczenia. Ale to nie wystarczy do wszczepienia stymulatora. Każdy pacjent kierowany do dowolnego zabiegu operacyjnego, w tym implantacji stymulatora, musi mieć wykonane badania laboratoryjne krwi obwodowej. Ma to na celu zdiagnozowanie ogólnego stanu organizmu, wykluczenie aktywnej infekcji oraz zaburzeń krzepnięcia krwi. Pierwszym z tych badań jest morfologia krwi.

WSKAŹNIKI CZERWONOKRWINKOWE Liczba erytrocytów – krwinek czerwonych (RBC, red blood cells) – to średnia liczba erytrocytów w mikrolitrze krwi. Jest ona różna dla kobiet i mężczyzn, odpowiednio: 3,5−5,2 mln i 4,2−5,4 mln. Obniżenie tej liczby jest ważną wskazówką diagnostyczną i zachodzi w mechanizmie utraty erytrocytów w trakcie krwawienia, w przypadku niewystarczającej produkcji nowych erytrocytów (niedobory mikroelementów, choroby nowotworowe krwi) lub skrócenia czasu życia pojedynczego erytrocytu (rozpad krwinek z powodu wad strukturalnych albo reakcji autoimmunologicznej). Obniżenie RBC stwierdzone w rutynowym badaniu wymaga potwierdzenia i dalszej diagnostyki, aby wyjaśnić przyczyny niedokrwistości. Zwiększenie liczby erytrocytów jest rzadszym zjawiskiem, wywołanym odwodnieniem lub stymulacją produkcji RBC przez przewlekłe niedotlenienie (przebywanie na du-

żych wysokościach, choroby płuc) lub substancje egzogenne (erytropoetyna, „doping krwi”). Hematokryt (HCT) wskazuje, jaki odsetek objętości całej krwi stanowią erytrocyty. Hematokryt jest silnie związany z liczbą RBC. Wpływają na niego podobne czynniki, norma populacyjna również jest zależna od płci: 37−47% u kobiet i 40−54% u mężczyzn. Na podstawie HCT można pośrednio wnioskować o stopniu nawodnienia organizmu. Hemoglobina (HGB, Hb) jest bardzo ważną częścią morfologii, gdyż wskazuje stężenie tego białka w litrze krwi. Norma dla kobiet wynosi 12−16 g/l, dla mężczyzn 14−18 g/l. Hemoglobina jest skomplikowanym białkiem zawierającym żelazo, a jej podstawową funkcją jest transport tlenu. Spadek stężenia hemoglobiny zmniejsza zdolność przenoszenia tlenu przez krew, przez co upośledza funkcjonowanie tkanek organizmu. W przypadku szybkiego spadku stężenia hemoglobiny poniżej

8 g/l należy rozważyć potrzebę przetoczenia krwi; z kolei przewlekła niedokrwistość z podobnym stężeniem HGB nie wymaga pilnych decyzji. Pochodnymi HGB są wskaźniki MCH – średniej zawartości hemoglobiny w erytrocycie (norma 27−31 pg) – oraz MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwince (norma 32−36 g/dl). Wskaźniki te, wraz z HGB i wielkością krwinki (patrz niżej), są podstawą diagnostyki przyczyn niedokrwistości. Średnia objętość krwinki (MCV), norma 60−70 fl, mówi o objętości erytrocytu i jest wykorzystywana w diagnostyce przyczyn niedokrwistości. Obniżenie MCV (niedokrwistość miktocytarna) kieruje dalszą diagnostykę w kierunku niedoborów żelaza, z kolei istotne zwiększenie MCV (niedokrwistość makrocytarna) wskazuje na niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego. Stany przewodnienia lub odwodnienia również mogą wpływać na objętość krwinki, podobnie jak inne przyczy-

4 DOBRE SERCE D listopad 2015

BIAŁE CIAŁKA KRWI Białe ciałka krwi (white blood cells, WBC), inaczej leukocyty (pojęcie szersze od limfocytów), stanowią układ ochronny organizmu przed patogenami z zewnątrz: bakteriami, wirusami itp. Morfologia pozwala na ocenę układu odpornościowego, podając ogólną liczbę WBC i odsetki poszczególnych grup leukocytów, ale nie pozwala na ocenę funkcji tych komórek. Norma dla WBC wynosi 4000−10 000/μl; wartości poniżej normy to leukopenia, a powyżej to leukocytoza. Najczęstszą przyczyną leukocytozy jest aktywna infekcja, zwłaszcza bakteryjna, w której zwiększenie liczby krążących leukocytów jest odpowiedzią obronną ustroju. Wysoka, patologiczna leukocytoza (często powyżej 30 000/μl) może być objawem nowotworu krwi (białaczki, chłoniaka). Leukopenia może zdarzyć się w początkowej fazie lub po przebyciu ciężkiej infekcji wirusowej. Dużo większym problemem jest leukopenia w przebiegu choroby nowotworowej lub jatrogenna, wywołana leczeniem immunosupresyjnym lub przeciwnowotworowym. Morfologia zawiera również informacje na temat liczby i odsetków poszczególnych leukocytów. Ogólna zasada mówi, że zwiększenie odsetka neutrofili może wiązać się z infekcją bakteryjną, zwiększenie odsetka limfocytów może wskazywać na infekcję wirusową, a eozynofilia na alergię.

POBRANIE I OGÓLNE ZASADY INTERPRETACJI WYNIKU MORFOLOGII KRWI Do oceny morfologii pobiera się krew żylną z naczynia obwodowego. Zasadniczo krew można pobierać o dowolnej porze i bez względu na godziny posiłków, ale czasem zaleca się pacjentowi pozostanie na czczo przez 8 godzin. Ze względu na zdarzające się przypadki odruchowego spadku ciśnienia tętniczego z towarzyszącymi objawami osłabienia o różnym nasileniu, aż do utraty przytomności, pobranie wykonuje się na siedząco lub leżąco. Obecnie morfologię krwi oznacza się w automatycznych analizatorach w przeciwieństwie do ręcznego rozmazu krwi i niniejszy artykuł będzie dotyczył takich oznaczeń.

ny niedokrwistości wykraczające poza niniejsze opracowanie. Wskaźnikiem podsumowującym zróżnicowanie objętości poszczególnych erytrocytów jest RDW − współczynnik zmienności rozkładu objętości erytrocytów, pomocniczy parametr o normie 11,5−14,5%. Morfologia może również zawierać informację na temat odsetka retikulocytów w krwi obwodowej, czyli młodych, niedojrzałych postaci erytrocytów. Jest to parametr pośrednio wskazujący na wydolność krwiotwórczą szpiku. W warunkach normalnych retikulocyty stanowią 0,5−1,5% krwinek krążących, ale mogą szybko zwiększyć ten odsetek w sytuacjach wymagających pilnego zwiększenia RBC, np. krwotoku, lub w przypadku prawidłowej odpowiedzi na leczenie niedokrwistości niedoborowej. Zmniejszenie odsetka retikulocytów jest niebezpiecznym objawem upośledzenia funkcji krwiotwórczej szpiku.

Interpretując wynik morfologii krwi, zawsze należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach. • Wyniki porównujemy z normami zawartymi na wydruku badania. W zależności od stosowanych odczynników zakresy norm mogą różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami, np. normy podane w niniejszym artykule są orientacyjne i mogą być odmienne od norm podanych na konkretnym wydruku morfologii krwi czytelnika. • Różnice związane z płcią. Normy dla podstawowych wskaźników czerwonokrwinkowych różnią się istotnie pomiędzy płciami generalnie są niższe w przypadku kobiet. • Możliwość uzyskania błędnego wyniku badania. Bardzo rzadko zdarza się nieprawidłowe oznaczenie jakiegoś parametru morfologii. Może być to wynikiem nieprawidłowego pobrania lub przechowywania krwi, wady użytego odczynnika, w końcu zdarzenia losowego. Dlatego warto nieprawidłowe wyniki badań morfologii potwierdzić drugim badaniem, pod warunkiem że nie opóźni to kontaktu z lekarzem, dalszej diagnostyki lub leczenia.

MORFOLOGIA A WSZCZEPIENIE STYMULATORA Wszczepienie stymulatora jest procedurą inwazyjną i w przypadkach planowych powinno być wykonywane u zdrowych pacjentów. W przypadkach wskazań nagłych – blok trzeciego stopnia zabezpieczony elektrodą czasową – zabieg wykonuje się w pierwszym akceptowalnym momencie. Ze względu na niewielką utratę krwi niedokrwistości nie są silnym przeciwwskazaniem do implantacji, ale należy pamiętać, że niedokrwistość może naśladować objawy bradyarytmii: osłabienie, niską wydolność fizyczną, zawroty głowy. Decyduje ogólny stan pacjenta i pilność implantacji. Z kolei czynna infekcja jest przeciwwskazaniem do implantacji. Stymulator jest materiałem sztucz-

PŁYTKI KRWI Płytki krwi, inaczej trombocyty, krwinki płytkowe (PLT), stanowią część układu krzepnięcia krwi. Trombocyty zbierają się w miejscu uszkodzenia tkanki i wraz z wieloma białkami układu krzepnięcia powodują powstawanie skrzepu tamującego krwawienie. O ile norma wynosi 150 000−400 000 PLT/μl, zazwyczaj przyjmuje się, że zabiegi inwazyjne można wykonywać do ok. 50 000 PLT/μl. Częstymi przyczynami trombocytopenii, obniżenia liczby trombocytów, są przyczyny techniczne: długi okres od pobrania do analizy lub pobranie do standardowej probówki, które może czasem spowodować sklejanie się płytek i nieprawidłowy wynik oznaczenia. Kontrolne pobranie na cytrynian zamiast EDTA i szybka analiza zwykle wykazują prawidłowy odsetek płytek krwi. Prawdziwe trombocytopenie mogą mieć podłoże niedoborowe, nowotworowe lub autoimmunologiczne. nym, łatwo ulegającym kolonizacji patogenami. Zasadniczo należy najpierw wyleczyć bieżącą infekcję i dopiero po normalizacji wskaźników stanu zapalnego wszczepiać urządzenie. Najlepiej to widać na przykładzie przezskórnego usuwania układów stymulujących u pacjentów z odelektrodowym zapaleniem wsierdzia, ciężką infekcją ogólną, w przypadku których źródłem patogenów jest właśnie zainfekowany stymulator: należy najpierw ustabilizować stan pacjenta, następnie usunąć układ, wyleczyć pacjenta antybiotykiem, a następnie wszczepić nowy stymulator. Istotna, prawdziwa trombocytopenia jest bardzo rzadko spotykana u pacjentów kierowanych do wszczepienia stymulatora, ale dzięki skutecznym technikom opanowywania krwawienia w trakcie zabiegu nie jest tak poważnym problemem jak leukocytoza w przebiegu infekcji.

5 DOBRE SERCE D listopad 2015

Jak żyć w dobrym rytmie bez migotania przedsionków Migotanie przedsionków jest najczęściej występującą arytmią serca. Szacuje się, że ok. 1 mln Polaków ma tę niemiarowość. Warto wiedzieć, co ją najczęściej powoduje, a także jak zminimalizować ryzyko pojawienia się tej arytmii. PROF. DR HAB. N. MED. PIOTR KUŁAKOWSKI*

M

imo że najczęściej samo migotanie przedsionków nie zagraża bezpośrednio życiu, często daje jednak istotne dolegliwości, takie jak: kołatania serca, zmęczenie, omdlenia. Powikłania związane z migotaniem przedsionków mogą być bardzo poważne, włącznie z udarem mózgu lub niewydolnością serca. Dlatego też u większości osób konieczne jest leczenie. Mimo że migotanie przedsionków jest tak powszechne, wiedza kardiologów o mechanizmach

powstawania tej arytmii i sposobach jej leczenia jest nadal niewystarczająca. Wynika to głównie z tego, że istnieje wiele przyczyn tej arytmii, nawet u tego samego człowieka. Powoduje to, że często nie wiadomo, jakie leczenie jest najwłaściwsze. Leki przeciwarytmiczne, skuteczne w wielu innych chorobach rytmu serca, akurat w przypadku migotania przedsionków są często mało skuteczne, a leczenie zabiegowe – tak zwana ablacja – ma ograniczoną skuteczność (50−70%) i spore ryzyko istotnych powikłań.

6 DOBRE SERCE D listopad 2015

MOŻLIWE PRZYCZYNY MIGOTANIA PRZEDSIONKÓW W ostatnich latach zanotowano istotny postęp w rozumieniu mechanizmów tej arytmii serca i wykryto wiele pozasercowych czynników, które sprzyjają migotaniu przedsionków. Wiele z nich jest modyfikowalnych, to znaczy, że można zmniejszyć ich działanie lub nawet się ich pozbyć, a to u niektórych osób wystarcza, żeby zwalczyć tę arytmię serca i poczuć się znacznie lepiej.

Czynniki sprzyjające migotaniu przedsionków Tradycyjne czynniki ryzyka

Inne czynniki ryzyka

Nowe czynniki ryzyka

  Podeszły wiek   Płeć męska   Nadciśnienie   Choroba wieńcowa   Niewydolność serca   Wada zastawkowa   Powiększenie lewego przedsionka   Cukrzyca   Choroby tarczycy

  Subkliniczna miażdżyca   Graniczne nadciśnienie   Przewlekła choroba nerek   Subkliniczny wzrost tarczycy   Zapalenie   Wzrost poziomu peptydów natriuretycznych   Wzrost ciśnienia tętna   Sporty wytrzymałościowe   Nadużywanie alkoholu   Wysoki wzrost   Wysoka waga urodzeniowa   Palenie   Kofeina   Rasa

  Przewlekła obturacyjna choroba płuc   Wydłużenie przewodzenia przedsionkowo-komorowego   Dysfunkcja rozkurczowa lewej komory   Przerost lewej komory   Otyłość   Bezdech senny   Refluks żołądkowo-przełykowy   Czynniki genetyczne

Postępowanie w przypadku migotania przedsionków Migotanie przedsionków ma różne oblicza, wielorakie przyczyny i może być leczone na różne sposoby. U wielu osób udaje się zmniejszyć częstość występowania napadów lub nawet całkowicie wyeliminować tę arytmię serca przy pomocy metod niefarmakologicznych, polegających głównie na zmianie stylu życia (wykres poniżej). Nie można zaniedbać naturalnych metod leczenia i zacząć od razu od leków przeciwarytmicznych, gdyż z jednej strony są one mało skuteczne i dają objawy niepożądane, a z drugiej strony wyeliminowanie czynników wywołujących arytmię serca może być najskuteczniejszą i najbardziej naturalną metodą jej zwalczania.

Wykryto migotanie przedsionków

Ocena czynników ryzyka i postępowanie niefarmakologiczne: ● dieta śródziemnomorska, ● spadek wagi ciała co najmniej o 10% do BMI 10% początkowej wartości (docelowo BMI