System gospodarczy III RP

Definicji systemu gospodarczego jest wiele: W znaczeniu szerszym – ogół trwałych determinantów działalności gospodarczej, zarówno materialne (zasoby) i nie materialne (reguły organizacyjne, reguły instytucjonalne) oraz samą działalność gospodarczą i jej wyniki w postaci produktów i form osiągnięcia stanu zatrudnienia, poziomu produkcji i konsumpcji, form równowagi i nierównowagi. W znaczeniu węższym – (L. Balcerowicz) to zestaw zlokalizowanych w danym kraju względnie trwałych, niematerialnych wyznaczników działalności gospodarczej i jej wyników, a co za tym idzie sprawności gospodarczej. Gospodarka krajowa = zasoby + system, nie obejmują zasobów naturalnych. Względnie trwałe, niematerialne wyznaczniki, układ instytucjonalno – regulacyjny (kodeks drogowy) instytucje – zależą, jakiego obszaru dotyczą. Dzielą się na instytucje życia gospodarczego, instytucje handlowe. To urządzenie powołane do spełniania określonych funkcji. Potrzeby wpływają na to, że tworzy się instytucje w celu realizacji potrzeb ludzi w różnych obszarach życia. Tadeusz Kowalik – zespół, kompleks organizacji gospodarstw domowych oraz jednostek działających wedle określonych zasad bądź zakazów i nakazów w dziedzinie produkcji, wymiany i konsumpcji dóbr i usług. Janusz Beksiak – wewnętrznie zwarty (zdolny do istnienia i funkcjonowania, na tyle spójny) zbiór bądź zestaw instytucji i zachowań uczestników w gospodarce. Instytucje pełnią w systemie bardzo ważną rolę, one go konstytuują. Na klasyfikację systemu gospodarczego składają się 2 grupy elementów instytucje oraz mechanizmy. Instytucja – oznacza jednostkę organizacyjną w strukturze instytucji życia publicznego, utożsamia się ją również z budynkami. 2 Aspekt – normy regulujące stosunki społeczne z punktu widzenia politycznego np. prawo wyborcze. Z punktu widzenia gospodarczego – kodeks handlowy, mają postać prawa stanowionego lub zwyczajowego. Instytucje można podzielić na: 1. Ogólne – tworzące ład instytucjonalny gospodarki – porządek gospodarczy określony w formach własności, form prawnych przedsiębiorstw (kodeks handlowy), warunki legalności umów, obowiązki pracodawcy i pracobiorcy, relacje między konsumentem a sprzedawcą. Określają zakres wolności w gospodarce, zakres rozwiązań liberalnych. Dzielą się na: Liberalne – jaki stopień liberalności to stopień wolności jednostki, z jakich uprawnień może korzystać, na ile przestrzega się przepisów. Antyliberalizm – efektywność, w jakim stopniu można korzystać z uprawnień, jak się egzekwuje wydane przez państwo normy, stopień wykonalności. Nieegzekwowanie prowadzi do postaw np. płacenie abonamentu i jego egzekwowanie. Jeżeli efektywność jest niska nie są regulatorem. Stabilność uprawnień, zakazów. Należy tak postępować, a nie inaczej. Stabilność przepisów jest pożądana. Brak stabilności nie sprzyjają perspektywicznemu planowaniu przez podmioty gospodarcze 2. Konkretne – tworzące system podmiotowy gospodarki – przedsiębiorstwo i jego kształt jest regulowany (spółdzielnia, spółka jawna, akcyjna). Są to struktury grup, aparat gospodarczy państwa, związki pracodawców, związki zawodowe, stowarzyszenia gospodarcze, agencja rozwoju przemysłu. Mechanizm makro regulacji – typ mechanizmu trwałego regulującego, zachowania podmiotów gospodarczych. Systemy makro regulacji dzielimy na: Mechanizmy rynkowe – właściwe gospodarce kapitalistycznej Mechanizm planu, w którym jest zdecydowane, ile, co ma być produkowane. Odnosi się do systemu gospodarki scentralizowanej np. gospodarki komunistycznej i socjalistycznej. Funkcje mechanizmu makro regulacji, w jakim stopniu koordynowana jest działalność podmiotów gospodarczych: Pobudzanie, motywowanie podmiotów działania gospodarczego, na ile mechanizmy pobudzają przedsiębiorczość Koordynowanie podaży i popytu na produkty – powinna być równowaga, jeśli jej nie ma oznacza, że mechanizm jest wadliwy np. stan nierównowagi w PRL-u W jakim stopniu tenże mechanizm koordynacji wpływa na selekcję wytwórców – sprzyja eliminacji producentów produkujących drogo/tanio.

oprac. Małgorzata Węgiel

Polityka gospodarcza S. Stępień rozumieć będziemy, jako oddziaływanie władz państwowych na strukturę, dynamikę i koniunkturę gospodarczą (tworzenie korzystnych warunków dla rozwijania działalności podmiotów gospodarczych i przedsiębiorczości) na stosunki ekonomiczne w państwie oraz ja jego relacje gospodarcze z zagranicą celem szeroko rozumianego rozwoju społeczno – ekonomicznego. Podmiot – państwo Przedmiot – oddziaływanie na określone obszary gospodarcze (dynamika, koniunktura, stosunki ekonomiczne w kraju, relacje gospodarcze z zagranicą) Winiarski to oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową (przedmiot) dynamikę i strukturę, stosunki ekonomiczne w państwie oraz jego relacje gospodarcze z zagranicą. Kurowski działanie państwa (podmiotu) polegające na określeniu celów gospodarczych oraz składników ich realizacji oraz organizujące te środki w procesie gospodarowania w sytuacji gdy państwo jest ograniczone w tym działaniu przez inne podmioty gospodarcze, wobec których nie ma pełnej dyspozycji oraz gdy działanie to dokonuje się poprzez wybór celów alternatywnych i ograniczonych środków substytucyjnych. Strukturę gospodarczą można rozpatrywać z różnych punktów widzenia: Pryzmat struktury własnościowej – kapitalistyczny układ własnościowy, dominuje własność prywatna, czy socjalistyczny układ własności, sektor własności publicznej (własność samorządowa, państwowa), prywatna (jednoosobowa, spółki, spółdzielnie) lub zespołowa. Pryzmat wielkości podmiotów gospodarczych – dominują średnie, małe przedsiębiorstwa, wielkość zatrudnienia; Układ gospodarki – relacje między głównymi kierunkami działalności gospodarczej, relacje między przemysłem w rolnictwie, można zmierzyć na podstawie udziału danego działu gospodarki w tworzeniu PKB; Struktura aparatu gospodarczego państwa – czy rozwiązania instytucjonalne sprzyjają czy nie sprzyjają rozwojowi (usług, czy jest nowoczesna czy nie) świadczy o tym rozwój usług: banki, hotele, ubezpieczenia; Dynamika – system może sprzyjać lub utrudniać w osiągnięciu wysokiej dynamiki. Dynamikę mierzy się wzrostem PKB. Chodzi o to aby kraj osiągnął dynamikę, która pozwala wykorzystywać wszystkie czynniki wytwórcze efektywnie; Stosunki ekonomiczne w kraju – relacje między dwoma podmiotami lub uczestnikami życia gospodarczego, relacje między pracodawcą a pracownikiem, reguluje to kodeks pracy, kodeks handlowy, osiąganie postępów w zakresie życia całego społeczeństwa, podnoszenie poziomu życia. Systemy są bardziej pro socjalne lub mniej pro socjalne. Mówi się, że polityka społeczna mogła być realizowana w sferze gospodarczej, powinno wieść się dobrze, trzeba wytworzyć, aby móc dzielić. Instrumenty (instytucje, każdy system działa za ich pomocą) polityki gospodarczej: 1. Klasyczne – 1) nazywają się tak, bo są właściwe każdemu systemowi, są uniwersalne, są to elementy, bez których państwo by nie funkcjonowało, 2) preferowane są w określonym systemie, za którym opowiada się klasyczna szkoła ekonomii - liberalizm ekonomiczny Smith, Ricardo, przesłanie, że najlepszym systemem jest system gospodarki rynkowej, dopuszczalne są instytucje zasilające państwo w środki do swojej działalności (utrzymanie – świadczenia: podatki, cła, opłaty skarbowe). 2. Interwencyjne – państwo interweniuje w mechanizm rynku, dokonuje korekty. Procesy podziału przebiegają inaczej, gdyby państwo by nie interweniowało w warunki prowadzenia działalności gospodarczej np. roboty publiczne pobudzające rozwój gospodarczy, świadczenia socjalne, zasiłki dla bezrobotnych, minimalna płaca, limity produkcyjne, blokujące podjęcie działalności gospodarczej jak koncesje, pozwolenia, licencje, dostęp do określonych zawodów jak adwokacki, ograniczenie miejsca przemieszczania się, przymus pracy, zamówienia publiczne, skupy interwencyjne, określenie min. poziomu cen, stopy procentowe. 3. Etatystyczne – nalezą do grupy instrumentów interwencyjnych. Interwencja państwa odnosi się do określonego obszaru – stosunki własnościowe. Państwo występuje, jako inwestor i buduje własne przedsiębiorstwa, prowadzi działalność gospodarczą, na rynku pojawia się nowy państwowy uczestnik, staje się podmiotem gospodarczym, zaczyna konkurować z przedsiębiorstwem prywatnym. 4. Nakazowo – rozdzielcze – np. system kartkowy, obowiązkowe dostarczanie państwu – rekwiracja. Gospodarka rynkowa – system gospodarczy, w którym istnieją rynki na wszystkie czynniki produkcji, łącznie z zasobami finansowymi (3 czynniki produkcji ziemia, praca, kapitał (nie tylko pieniądz) oraz na produkty konsumpcyjne. Rynek – miejsce, gdzie dokonujemy kupna/sprzedaży czegoś w zamian za ekwiwalent. Ogół podmiotów reprezentujących podaż, popyt, które dokonując transakcji kupna /sprzedaży decydują o poziomie cen. Sprzedawcy reprezentują podaż, a kupujący popyt.

Zasady konstytucyjne ustroju (systemu) gospodarczego. 1. Zasady ogólne (odnoszą się do wszystkich obszarów życia społecznego) Zasada demokratycznego państwa prawnego: najwyższym aktem prawnym jest Konstytucja, także wszystkie inne akty powinny być z nią zgodne, w tym prawo gospodarcze. Ustawa nie może być sprzeczna z literą Konstytucji. Zasada zachowania vacatio legis – czas na przystosowanie się do nowego prawa. Ochrona prawna bytu – nie można zmieniać warunków np. wiek emerytalny a dnia na dzień 65 na 70 lat. Zasada państwa społecznego: art. 2, 20 i od art. 64. Idea sprawiedliwości społecznej, jeśli została naruszona grozi to strajkiem. Zasada pomocniczości: ma kilka wymiarów 1) państwo powinno mi pomóc, kiedy znajdę się w potrzebie, rozwiązywanie problemów przez państwo, które przerastają obywatela, wspieranie podmiotów, które w rozwiązaniu problemu są w stanie poradzić sobie same. 2)Władze nie powinny ingerować w życie i zadania niższych podmiotów, jeżeli są w stanie samodzielnie działać, niewskazany jest nadmiar opiekuńczości, zniewalającej podmiot. Wynika stąd, że państwo szanuje zasadę samodzielności, w tym podmiotów gospodarczych, co wiąże się z istnieniem samorządu gospodarczego. 3)Chroni państwo przed nadmiernym obciążaniem go różnymi zadaniami, przeciwstawienie się nadmiernemu państwu opiekuńczemu, gdzie obywatel jest uzależniony od państwa. Zasada pomocniczości została wypracowana przez naukę społeczną kościoła w encyklice z 1931 r. Dziś zasadę pomocniczości uznają wszystkie nurty polityczne. Zasada równości: nie zawsze po równo jest sprawiedliwie, nie zawsze sprawiedliwie jest po równo np. zakład zatrudniający niepełnosprawnych nie są w stanie sprostać wymaganiom rynku, trzeba w imię sprawiedliwości im pomóc. Jeśli będzie miał miejsce jakiś kataklizm np. trzęsienie ziemi pomoc państwa, wrażliwość w stosunki do dotkniętych losowo osób. Jednym z celów państwa jest stworzenie wszystkim warunków godnego życia, zaspokajanie potrzeb egzystencjalnych (min. płaca, zasiłki dla bezrobotnych). Konsekwencją jest prowadzenie przez państwo polityki prospołecznej.4)Podmioty nie mogą być dyskryminowane, by wyrównać szanse na rynku. Równość wobec prawa i ochrony prawnej (by chłop w urzędzie nie był dyskryminowany) 2. Zasady szczegółowe (odnoszą się wyłącznie do życia gospodarczego) Zasada społecznej gospodarki rynkowej: zrodziła się w Niemczech ordo liberalizm. Polski system gospodarczy jest systemem społecznej gospodarki rynkowej. 1)Wolny rynek jest instytucją niedoskonałą (wymaga korekty ze strony pastwa), prowadzi do napięć i kryzysów gospodarczych 2) nie wszystkie dobra mogą być objęte dystrybucją rynkową, pewne dobra muszą być dobrem publicznym, zasada niewyłączności oddzielająca dobro publiczne od prywatnego. Nie możemy wyłączyć innych, żeby udostępnić 1 osobie, albo udostępnia się wszystkim albo nikomu np. drogi publiczne, oświata, koszyk świadczeń zdrowotnych. Interpretacja gospodarki rynkowej 1) liberalna oznacza, że państwo występuje w roli reguł funkcjonowania rynku np. prawo antymonopolowe. Konkurencja jest możliwa, kiedy podmioty są równe względem siebie, bo monopolista niszczy drobne podmioty i dyktuje ceny. 2)Demokratyczna wersja utożsamia społeczeństwo gospodarki rynkowej z państwem opiekuńczym – duży zakres świadczeń socjalnych. System gospodarczy opiera się na zasadzie wolnego rynku i polityki socjalnej. Cele polityki społecznej i gospodarczej: 1) urzeczywistnienie możliwego społecznego dobrobytu (konkurencja na rynku, prowadzenie polityki socjalnej, zagwarantowanie wolności gospodarczej) 2) zabezpieczenie sprawnego gospodarczego i sprawiedliwego społecznie porządku pieniężnego – cena pieniądza 3) bezpieczeństwo społeczne obywateli - by czuli się bezpiecznie na ulicy, w mieszkaniu, rozwój służb, bezpieczeństwo socjalne, – że będzie, z czego utrzymać rodzinę, państwo poprzez politykę redystrybucyjną będzie wyrównywać dysproporcje, jakie rodzą się przy podziale rynkowym. Zasada wolności gospodarczej: art. 20. 1) wolny dostęp do podejmowania działalności gospodarczej, swoboda działalności gospodarczej nie może być uzależniona od formy własności, 2) ograniczenie swobody może nastąpić w drodze ustawy (art. 22) c) wolność jest zasadą naczelną, odstępstwa od niej stanowią wyjątki, osoby fizyczne i prawne mogą z niej korzystać w równym stopniu. Ograniczenie swobody działalności może nastąpić z ważnego interesu publicznego: bezpieczeństwo publiczne, ochrona środowiska, ochrona zdrowia, ochrona moralności publicznej. Zasada własności prywatnej: Konstytucja broni własności prywatnej, prawo do jej ochrony. Czy prawo własności jest prawem absolutnym? Czy możemy korzystać z niego jak się nam podoba? Czy będąc właścicielem zakładu w jakimś stopniu jestem ograniczany przepisami? (względy ekologiczne, normy jakościowe). Konstytucja dopuszcza wywłaszczenie (art. 21) gdy jest dokonywane na cele publiczne (droga) i za odszkodowaniem. Zasada solidarności, dialogu, współpracy partnerów społecznych: akcentowana w nauce kościoła. 1) Solidarność postrzegana, jako zasada etyczna, 2) wymóg zachowania sprawiedliwości (prawo społeczeństwa wobec jednostki i władzy wobec dobra wspólnego) czuje się zobowiązany moralnie do

Strona 1

System gospodarczy III RP

wspomagania, 3) strony konfliktu dochodzą do porozumienia w imię dobra obu stron. Transformacja miała skutki uboczne np. bezrobocie, prywatyzacja, konflikty. Szukano sposobów podejmowania decyzji zgodnie z partnerstwem społecznym. W czasie rządów SLD-PSL, premier Pawlak, 1994r. Pomysł komisji trójstronnej, jako forum dialogu decydentów państwowych z partnerami społecznymi. Po 5 przedstawicieli było z Konfederacji Pracodawców Polskich, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, po 1 – do 7 przedstawicieli związków branżowych. Obowiązywała zasada jednomyślności. Zajmowała się wzrostem płac, cenami na artykuły produkowane przez państwo. 06.07.2001r. ustanowiono trójstronną komisję ds. społeczno – gospodarczych oraz na szczeblu regionalnym wojewódzkie komisje dialogu społecznego. Do komisji wchodzą: przedstawiciele rządu, ze strony społecznej: związki zawodowe i organizacje pracodawców i pracobiorców. W sferze decyzji wystarczy, że rząd uzyska porozumienie z jednym przedstawicielstwem. Do komisji nalezą OPZZ Solidarność, Konfederacja Pracodawców Polskich, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych, Związek Rzemiosła Polskiego. Komisja ma służyć by 1) harmonizować stosunki społeczne i ekonomiczne 2) łagodzić dysproporcje, napięcia i konflikty 3) wypracowywać porozumienia, co do kierunków polityki gospodarczej. Zasada rodzinnych gospodarstw rolnych, jako podstawy struktury agrarnej kraju: ten zapis w Konstytucji to zabiegi PSL, art. 23. Podstawą są gospodarstwa rodzinne, ale mogą istnieć i większe. Stąd obowiązek państwa by w swej polityce uwzględniało interesy gospodarstw rodzinnych, są w większości w porównaniu do dużych gospodarstw i są w gorszej sytuacji. Gospodarstwa rodzinne – nie są to gospodarstwa malutkie ani wielkoobszarowe. Prawo nie formuje kryteriów. Przyjmuje się interpretację, jakie przyjęły kraje UE. Dziś nie stosuje się kryterium obszarowego: 1) praca w tym gospodarstwie powinna stanowić główne źródło utrzymania rodziny, dawać więcej niż 50% dochodów rodziny 2) Gospodarstwo prowadzone jest własnymi siłami – właściciel + członkowie rodziny, nie powinien zatrudniać stałej siły najemnej 3) gospodarstwo stanowi podstawę utrzymania np. gospodarstw 2 ha nie może zapewnić źródła utrzymania rodziny, trzeba wziąć pod uwagę liczebność rodziny. Zasada niezależności banku centralnego od rządu: niezależność NBP (instytucja odpowiedzialna za wartość pieniądza) do prowadzenia polityki pieniężnej. Określa 10 rozdział konstytucji finanse publiczne. Rząd nie może powiedzieć potrzebne są pieniądze, proszę je wyemitować. Organy NBP: 1) prezes powoływany przez sejm na wniosek prezydenta (Sławomir Skrzypek od 2007r.) na 6 lat, jest przewodniczącym RPP i zarządu NBP, musi być apolityczny, nie może prowadzić działalności gospodarczej, przynależeć do związku zawodowego ani prowadzić innej działalności publicznej niedającą się pogodzić z godnością tego urzędu, ponosi odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu, 2) Rada Polityki Pieniężnej – organ NBP. Składa się z prezesa, po 3 osoby delegowane przez sejm, senat, prezydenta na 6 lat mające doskonałą wiedzę i doświadczenie z zakresu finansów, czyli 9+1=10 osób. W skład wchodzą prezes NBP S. Skrzypek oraz: Andrzej Bratkowski, Elżbieta Chojna-Duch, Dariusz Filar, Jerzy Hausner, Stanisław Nieckarz, Andrzej Rzońca, Andrzej Sławiński, Jan Winiecki, Andrzej Wojtyna. Zasada gwarancji konstytucyjnych wolności ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych: Konstytucyjne gwarancje praw od art. 64 do art. 81. prawo do strajku, do zrzeszania się w związki zawodowe, min. wynagrodzenie, prawo do urlopu itp.

oprac. Małgorzata Węgiel

Kształtowanie się systemu gospodarczego 3RP Do okrągłego stołu doszło wskutek niewydolności systemu gospodarczego. Był kryzys trwający od 1979 1982, a nawet recesja (to już nie spowolnienie gospodarcze, lecz cofanie się), PKB spadało z roku na rok, a liczba ludności wzrastała (ograniczenie możliwości emigracji, dodatni przyrost naturalny). Powiększały się trudności z zakupem artykułów żywnościowych. Gospodarkę PRL-u cechowało przeinwestowanie przemysłu ciężkiego, a nie środków konsumpcji. Próbą ratowania sytuacji było 3S: samorządność, samodzielność, samo funkcjonowanie. W 1987r. to II etap reformy gospodarczej. Miało miejsce zbliżenie cen do cen rynkowych, bez podnoszenia płac. Wywołało to strajki. Jaruzelski przestraszył się, że może zostać odsunięty od władzy, a kraj może się pogrążyć we wstrząsach wewnętrznych. Uznano, że trzeba włączyć opozycję do próby reformowania gospodarki. Przystępując do okrągłego stołu ani władza ani opozycja nie miała jasnego programu naprawy. Władza chciała kontynuować urynkowienie, a opozycja miała szansę wyjścia z podziemia i liczenia się jako podmiot życia politycznego. Przy okrągłym stole było 3 stoliki: do spraw reform politycznych (postanowienia polityczne: sejm kontraktowy, czyli z góry podzielony układ mandatów, opozycja miała 35% miejsc w sejmie), do spraw związkowych i do spraw polityki społeczno – gospodarczej. Chciano stworzyć samorządową gospodarkę rynkową. W pkt. 5 porozumienia końcowego zawarte były postanowienia: Rozwoju samorządności i przedsiębiorstw, partycypacji pracowników. Przekształcenia własnościowe, tworzenie spółek pracowniczych. Uznanie przedsiębiorstw własnością załóg pracowniczych poprzez zarząd przedsiębiorstwa, możliwość wzięcia udziału w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Swobodne kształtowanie się struktury własnościowej, wolność gospodarcza, swoboda przedsiębiorczości. Inicjatywa prywatna może swobodnie podejmować działalność gospodarczą. Ustawa z 23.12.1988r. o wolności działalności gospodarczej. Rozwój stosunków rynkowych i konkurencji. Urynkowienie cen – demonopolizacja gospodarki, uregulowanie cen artykułów żywnościowych, prywatyzacja, zwiększenie roli sektora prywatnego. Jak daleko miała sięgać prywatyzacja? Minister Wilczek: zmniejszyć sektor państwowy o połowę. Zlikwidowanie pozostałości systemu nakazowo – rozdzielczego i ograniczenie planowania centralnego do planowania za pomocą narzędzi ekonomicznych. Ujednolicenie polityki finansowej wobec przedsiębiorstw (podarki, kredyty, przedsiębiorstwa są równe, nie ma faworyzowania, przywilejów) Odejście od nomenklatury partyjnej, od polityki kadrowej na rzecz odpolitycznienia zarządzania gospodarką

04.06.1989r. wybory, klęska rządzących. Dotychczasowe partie współpracujące z PZPR zaczynają szukać innego miejsca dla siebie. Powstaje rząd z premierem Mazowieckim, a ministrem finansów jest Balcerowicz. Założenia, które stanowiły punkt odniesienia zapisom ustawowym „planu Balcerowicza” zasada prywatnej gospodarki rynkowej. Plan wszedł w życie 01.01.1990r. Plan składał się z 2 części: polityka stabilizacyjna – czyli wyprowadzenie gospodarki z kryzysu, zaprowadzenie stanu równowagi w gospodarce czyli ustabilizowanie inflacji, deficytu budżetowego, zniesienie deficytu dóbr. polityka zmian systemowych, czyli zmian strukturalno – instytucjonalnych, powstanie nowego systemu gospodarczego z gospodarką rynkową, dopasowanie instytucji do nowego typu gospodarki. Założenia: 1. Dokonanie przekształceń własnościowych, zbliżających strukturę własności do istniejącej w krajach wysokorozwiniętych 2. Oparcie struktury własnościowej o własność prywatną. Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych, czyli przekształcić je w spółki działające na zasadach prawa rynkowego, wyłączenie ich spod nadzoru administracji państwowej, uczynienie ich 1osobowymi spółkami skarbu państwa 3. Pełne wprowadzenie mechanizmu rynkowego, odejście od mechanizmów regulacyjnych charakterystycznych dla gospodarki centralnie planowanej np. mechanizmu stanowienia cen, stopa procentowa. Państwo przestaje pełnić funkcję regulatora na rzecz rynku. W 1990r. 90% cen to były ceny rynkowe, a 10% cen były to ceny ustalane przez państwo (jak paliwa, transport, czynsze) 4. Stworzenie warunków dla konkurencji wewnętrznej poprzez rozwijanie polityki antymonopolowej – Państwowy Urząd Antymonopolowy, dziś Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta 5. Swobodne tworzenie nowych przedsiębiorstw 6. Otwarcie gospodarki na świat, wymienialność złotego, odejście od reglamentacji obrotu dewizowego 7. Uruchomienie rynku kapitałowego, utworzenie giełdy papierów wartościowych. Ludzie mogli lokować swoje środki w fundusze 8. Utworzenie rynku pracy, państwo zrywa z zasadą powszechnego zatrudnienia, pojawiło się bezrobocie, konieczność wypłacania zasiłków. W 1992 r. bezrobocie wynosiło 20% 9. Zmiana prawa bankowego, dostosowanie go do gospodarki rynkowej, NBP we wespół z rządem realizuje politykę finansową. Powołana zostaje Rada Polityki Pieniężnej 17.02.1998r. 10. W zakresie polityki rolnej pojawienie się takich instytucji jak Agencja Rynku Rolnego, ARiMR, Agencja Rozwoju Przemysłu 11. Zmienia się status spółdzielczości (z państwowej na prywatną) Plan Balcerowicza opierał się na 10 ustawach: o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, o prawie bankowym i NBP, o uporządkowaniu stosunków kredytowych, o podatku od wzrostu wynagrodzeń, o nowych zasadach opodatkowania, o działalności gospodarczej prowadzonej przez inwestorów zagranicznych, o prawie dewizowym, o prawie celnym, o zatrudnieniu, o szczególnych warunkach zwalniania pracowników. Przekształcenia własnościowe: mamy 2 rodzaje przekształceń: zmierzające ku prywatyzacji majątku państwowego, transfer własności z rąk państwa w ręce prywatnego warunki dla powstawania nowych przedsiębiorstw prywatnych, czyli żeby był jak największy zakres swobody gospodarczej.

Strona 2

System gospodarczy III RP

Koncesje: Zakres wolności gospodarczej określała ustawa z 23.12.1988r. o działalności gospodarczej, która znosiła zasadę reglamentacji art. 1 „podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej jest wolne i dozwolone dla każdego” Obowiązywało 11 rodzajów działalności gospodarczej, gdzie był wymóg uzyskania koncesji: 1.przemysł wydobywczy (górnictwo, kopalnictwo), 2.przetwórstwo i obrót metalami i kamieniami szlachetnymi, 3.przemysł zbrojeniowy i obrót asortymentem wojskowym, 4.przemysł farmaceutyczny i dystrybucja, 5.prowadzenie aptek, 6.wytwarzanie wyrobów tytoniowych, 7.przemysł spirytusowy i obrót nim, 8.transport morski, lotniczy, 9.obrót dobrami kultury wytworzonymi przed 1945r., 10.usługi w zakresie ochrony osób, mienia, usługi detektywistyczne, prowadzenie biur paszportowych, 11.handel zagraniczny, określenie listy towarów na które obrót z zagranicą będzie wymagał koncesjonowania. Ustawa z 19.11.1999r. prawo działalności gospodarczej wprowadziła 8 dziedzin koncesjonowanych: 1.przemysł wydobywczy (górnictwo, kopalnictwo), 2.przemysł zbrojeniowy i obrót asortymentem wojskowym, 3.przemysł energetyczno-paliwowy, 4.ochrona osób i mienia, 5.transport lotniczy i usługi lotnicze, 6.budowa i eksploatacja autostrad i dróg ekspresowych, 7.zarządzenie i wykonywanie linii kolejowych, 8.rozpowszechnienie programów radiowotelewizyjnych. Ustawa 02.07.2004r. o swobodzie działalności gospodarczej wprowadziła 6 dziedzin koncesjonowanych: 1.przemysł wydobywczy, 2.przemysł zbrojeniowy i obrót asortymentem wojskowym, 3.przemysł paliwowo-energetyczny, 4.ochrona osób i mienia, 5.rozpowszechnianie programów RTV i radiowych, 6.przewozy lotnicze. Czym się różni koncesja od zezwolenia? Zezwolenie należy się każdemu, kto spełni wymogi ustawowe np. sprzedaż alkoholu. Liczba koncesji jest ograniczona np. jest 5 koncesji, a zgłasza się więcej chętnych. Koncesję dostają najlepsi np. koncesja na handel bronią. Klasyfikacja podmiotów gospodarczych: do 2004r. dzieli się na: 1.małe przedsiębiorstwa, 2.średnie, 3.duże od 2004r. dzieli się na: 1.mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające do 9 osób), 2.małe (zatrudniające od 10 do 49 pracowników), 3.średnie (zatrudniające od 50 do 249 pracowników), 4. duże (zatrudniające powyżej 250 pracowników) 3 drogi prywatyzacji: 1. Komercjalizacja (droga kapitałowa/pośrednia) Nazywa się pośrednią bo mamy tu 2 fazy 1.przedsiębiorstwa są przekształcane w 1 osobową spółkę skarbu państwa 2.właściwa prywatyzacja, czyli sprzedaż akcji ludziom. Odbywa się w 2 formach: 1.oferty publicznej, prywatyzacja powszechna, każdy ma możliwość zakupu akcji, 2.udział w prywatyzacji mogą wziąć osoby dysponujące kapitałem. Poprzez sprzedaż akcji przedsiębiorstwo chce zdobyć fundusze na restrukturyzację. 2. Prywatyzacja bezpośrednia. Państwo zbywało przedsiębiorstwa zatrudniające poniżej 500 osób, wnosiło przedsiębiorstwo jako swój udział lub oddało do odpłatnego korzystania lub zostawiało sobie część udziałów 3. Droga likwidacyjna, czyli majątek jest zbywany w drodze bezpośredniej ze względów ekonomicznych np. likwidacja PGR-ów Do końca 2008r. przedsiębiorstwa państwowe objęte procesem przekształceń własnościowych (7463) stanowiły 85, 4% ogólnej liczby przedsiębiorstw państwowych. Przekształcenie struktury własnościowej 1990-2002r. 1. Zakończona prywatyzacja: bankowość, handel i usługi, telekomunikacja, przemysł wyrobów gospodarstwa domowego (sprzęt AGD), przemysł motoryzacyjny, przemysł budowlany, przemysł elektromaszynowy, hutnictwo metali nieżelaznych, przemysł drzewny, przemysł spożywczy, przemysł tytoniowy i browarniczy 2. Zaawansowana prywatyzacja: ubezpieczenia, hutnictwo, sektor stoczniowy, przemysł farmaceutyczny, przemysł cukrowniczy, przemysł spirytusowy, transport (LOT, PKS), sektor naftowy, uzdrowiska 3. Rozpoczęta prywatyzacja: górnictwo węgla kamiennego, energetyka, sektor gazowy, PKP, sektor zbrojeniowy, ciężka chemia (nawozy sztuczne). Akty prawne regulujące proces prywatyzacji: 1. ustawa z 13.07.1990r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych 2. ustawa z 30.08.1996r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych 3. ustawa z 25.09.1981r. o przedsiębiorstwach państwowych 4. ustawa z 19.10.1991r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa oraz o zmianie niektórych ustaw 5. ustawa z 05.02.1993r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa 6. ustawa z 30.04.1993r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji Klasyfikacja systemów gospodarczych wg Balcerowicza: 1) kapitalizm rynkowy, 2) socjalizm nakazowy, 3) socjalizm rynkowy, 4) kapitalizm wypaczony lub quasikapitalizm, 5) liberalna gospodarka przejściowa, 6) silnie regulowana gospodarka przejściowa

oprac. Małgorzata Węgiel

Klasyfikacja systemów gospodarczych wg Beksiaka wolnokonkurencyjny, liberalny: władza państwowa jest demokratyczna, państwo prowadzi skrajną politykę gospodarczą, dominuje sektor prywatny, brak własności państwowej, sposobem dysponowania zasobami ekonomicznymi jest pieniądz, działa wiele podmiotów o podobnej wielkości i wpływie na życie gospodarcze, istnieje nieskrępowana swoboda wejścia na rynek, dużo wolności i swobód dla jednostki, rządzi się mechanizmem rynkowym, wolna konkurencja, swobodne kształtowanie cen, państwo pełni rolę nocnego stróża oligopoliczny: istnieje własność prywatna, małe i średnie przedsiębiorstwa maja nikły wpływ na rynek, rynkiem rządzą liczne monopole. Istnieją ograniczenia wejścia na rynek, pewne ograniczenie swobód jednostki, zrzeszenia monopoli zabijają konkurencję, obok cen wolnorynkowych działają ceny monopolowe, w pewnym stopniu podporządkowują sobie rynek np. markety, swoboda wejścia jest ograniczona, bo rynek jest opanowany. Ograniczenia są faktyczne a nie prawne, oligopoliczny z interwencją państwa: polityka jest mniej liberalna, państwo odgrywa rolę przedsiębiorcy, istnieją ograniczenia wejścia na rynek poprzez licencje, zezwolenia, państwo ogranicza gospodarcze swobody jednostek, centralizm, obok cen rynkowych pojawiają się ceny urzędowe; państwa opiekuńczego: państwo sprawuje opiekę nad gospodarką, reglamentacja (nie wszyscy, którzy chcą mają dostęp, nie wystarczy mieć pieniądze, lecz również uprawnienia, pozwolenie do wykonywania tego typu działalności (certyfikat, licencje, zezwolenie, koncesje), obecność nakazów, państwo stosuje wobec przedsiębiorstw i gospodarstw nagradzanie np. ulgi podatkowe totalitarny rynkowy: dyktatorska władza, państwo chce podporządkować sobie gospodarkę, państwo prowadzi politykę dyskryminacji niektórych kategorii życia gospodarczego, duży udział własności państwowej w gospodarce, reglamentacja, państwowe monopole, jednostki są pozbawione większości swobód gospodarczych; komunistyczny, stalinowski: jest antyrynkowy, wszelka działalność gospodarcza poddana jest centralnemu kierownictwu partii, reglamentacja, przymus korporacyjny, jednostka pozbawiona jest swobód gospodarczych, system nakazowy; komunistyczny rozluźniony: dopuszcza się pewne swobody gospodarcze, lecz jest niepewność, że w każdej chwili te uprawnienia mogą być cofnięte przez państwo. Pytania testowe: 1. Agencje wspierające rolnictwo: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencja Rynku Rolnego, Agencja Nieruchomości Rolnych, Agencja Własności Rolnej Skarnu Państwa 2. Art.23 konstytucji wskazuje za podstawę polityki rolnej zasadę rodzinnych gospodarstw rolnych jako podstawy struktury agrarnej kraju. 3. Bezrobocie w III RP: *1990-6,5%, *1991-12,2%, *1992-14,3%, *1993-16,4%, *1994-16%, *199514,9%, *1996-13,2%, *1997-10,5%, *1998-10,6%, *1999-13,9%, *2000-15,1%, *2001-17,4%, *200218,1%, *II 2003-18,8%, *2003-20%, *I 2004-20,6%, *2004-19,1%, *2005-17,6%, *2006-14,9%. *200711,3 *2008-9,5 4. CEFTA Środkowoeuropejska strefa wolnego handlu, powstało 1992, Polska przystąpiła 1992. Celem jest rozwój gospodarczy stron. 5. Cele polityki makroekonomicznej i jej rodzaje: pieniężna, fiskalna, finansowa, budżetowa, handlowa. Cele: systemowe, strukturalne, redystrybucyjne, stabilizacyjne 6. Cele polityki mikroekonomicznej: pol. przemysłowa, rolna, edukacyjna, kształtowanie własności komunalnej, naukowo-finansowa 7. Co to jest dobro publiczne? Jest to dobro, z którego korzystają wszyscy, są powszechnie dostępne np. droga, finansowane z funduszy publicznych, nie ma możliwości zabronienia komuś z możliwości korzystania z niego. 8. Co to jest interes publiczny? Wyznacza możliwości ingerencji administracji w stosunki społeczne, gospodarcze oraz prawa i wolności obywateli. Wyróżniamy interes lokalny i interes państwa. 9. Czy prezydent może wnieść ustawę budżetową do TK? Tak art. 122, ust. 3 Konstytucji 10. Czy sejm może zwiększyć deficyt zaprojektowany przez rząd? Nie, może go tylko zmniejszyć art. 220 Konstytucji ust.1 11. Czynniki wzrostu gospodarczego: Czynniki wzrostu gospodarczego dwa główne rodzaje: o charakterze ekstensywnym – zmienne ilościowe, czynniki proste które pozwalają w najprostszy sposób osiągnąć wzrost produkcji, np. zwiększanie zatrudnienia, kapitał.; o charakterze intensywnym – zmienne, które oznaczają zmiany jakościowe, np. zwiększenie produkcji przy tym samym stanie zatrudnienia i tej samej wielkości (wydajności), wzrost wydajności pracy, nowe technologie, maszyny, postęp naukowo- techniczny, podnoszenie kwalifikacji. 12. Data denominacji? 1 styczeń 1995 13. Deficyt budżetowy 2004-41,4 mld zł 14. Deficyt budżetowy największy 2002 -38,4 15. Dług Polski w 1990r. w dolarach? 46,1 w mld USD 16. Dług publiczny nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego PKB – art. 216, ust.5 Konstytucji 17. Dochod narodowy dzieli się na:1)spożycie, 2)amortyzacja

18. Działy gospodarki: Przemysł,Budownictwo,Rolnictwo,Leśnictwo,Transp ort,Łączność,Handel,Pozostałe gałęzie produkcji materialnej (wydawnictwa, filmy, usługi informacyjne i inne),Gospodarka komunalna, Gospodarka mieszkaniowa oraz niematerialne usługi komunalne, Nauka i rozwój techniki, Oświata i wychowanie, Kultura i sztuka, Ochrona zdrowia i opieka społeczna, Kultura fizyczna, turystyka i wypoczynek, Pozostałe branże usług niematerialnych (fryzjerskie, kosmetyczne, fotograficzne i inne), Administracja państwowa i wymiar sprawiedliwości, Finanse i ubezpieczenie, Organizacje (polityczne, związki zawodowe, inne). 19. Etapy integracji Polski z UE 1)przygotowania instytucjonalne a)konstytucja RP 2.4.97 art. 90 RP może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać kompetencje organów państwowych w niektórych sprawach 2)8.8.96 ustawa o komitecie cie integracji europejskiej 2)kalendarium prac nad przystąpieniem do UE 1)19.09.89 Polska i Wspólnoty Europejskie podpisały umowę w sprawie handlu i współpracy gospodarczej, 2)16.12.91 podpisano Układ Europejski 3)8.4.94 Polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo UE, 4)8.8.96 ustawa o komitecie integracji europejskiej 5)13.12.96 Rada Europejska podjęła decyzję o poszerzeniu unii obejmującego 10 państw, 6)2001 szczyt w Laeken przywódcy państw członkowskich zgodzili się na kalendarz rozszerzeń 1.5.04 7)13.12.02 Kopenhaga zakończono negocjacje nad układem akcesyjnym Polski z UE, 8)1.5.04 przyjęcie nowych członków do UE w tym Polski 20. Formy ograniczeń (reglamentacja) swobody działalności gospodarczej: koncesje, licencje, zezwolenia, certyfikaty, atesty, oraz ograniczenia wynikające z przynależności do określonej korporacji (prowadzenie aptek, adwokatura). 21. Funkcje państwa w gospodarce I wg. liberałów i etatystów: 1. utrzymanie istniejącego ładu ekonomicznego; 2. ochrona środowiska i zdrowia człowieka, 3. organizacja systemu pieniężnego, II nieuznawane przez liberałów: 4. gospodarowanie dobrami publ. niewymienionymi w pkt. 1-3; 5. stabilizacyjna; 6. pobudzanie aktywności gosp.; 7. protekcjonizm gosp.; 8. protekcjonizm socjalny; 9. protekcjonalistyczna polityka handlowa; 10. utrzymywanie sektora przedsiębiorstw państwowych; 22. Funkcje pieniądza 1.miernik płatności, 2.spełnia rolę środka wymiany i środka płatniczego, 3.środek przechowywania wartości 23. I minister przekształceń własnościowych – Wiesław Kaczmarek 24. Ile % płacy wynosił zasiłek dla bezrobotnych w 1992r. – 36% 25. Ile % spadła produkcja przemysłowa w 1990r.? 24,2% 26. Ile było wolnych cen towarów na rynku w 1990r.? 90% to ceny rynkowe, 10% ceny ustalone przez państwo. 27. Ile długu umorzył Polsce klub londyński wraz z odsetkami? 4,2 mld USD czyli 49% 28. Ile inwestycji w latach 1990-2000 napłynęło do Polski 45 mld 29. Ile spadła w Polsce produkcja przemysłowa w Polsce w 1990? 78% 30. Ile wynosił CIT wartość początkowa 20% 31. Indeksacja przeliczenie określonego parametru (płacy) w oparciu o wskaźnik wpływający na nią (inflacja) 32. Inflacja w 1990 585,5? 33. Inflacja wedle wskaźników konwegracji 12miesięczna rocznych stóp inflacji nie może przekraczać 1,5 punktu procentowego średniej w trzech krajach członkowskich o najniższej inflacji. 34. Jak duży był eksport w 2000r. Z polski do UE? 70%, 35. Jak nazywa się system gospodarki Polski w konstytucji – system społecznej gospodarki rynkowej 36. Jaka instytucja gwarantuje zasadę solidarności? Komisja trójstronna ds społeczno – gospodarczych 37. Jaki % ludności zatrudniony był w uspołecznionym sektorze gospodarki w 89r? (państwowym) 70,3%, może być odpowiedź 71 38. Jaki % Polaków w 2008r. pracował w sektorze prywatnym? 77-78% 39. Jaki system wprowadził plan Balcerowicza? system prywatnej gospodarki rynkowej 40. Jakie waluty wchodziły w koszyk 5 walut? dolar amerykański, marka niemiecka, funt brytyjski, frank francuski, frank szwajcarski 41. Kiedy był największy deficyt budżetowy? 1992 albo 2002 42. Kiedy była recesja? 79-82 43. Kiedy w Polsce został wprowadzony podatek VAT? 8 stycznia 1993 44. Kiedy zniesiono popiwek? 1994r. 45. Kiedy zniesiono reglamentację (kartki) na mięso i cukier? mięso 01.08.89, cukier 1.11.85 46. Kiedy został wprowadzony podatek dochodowy? Od osób fizycznych 26 lipca 1991, od osób prawnych 31.01.1989 47. KOALICJA AWS-UW- Rząd Buzka 1997-2001 4 wielkie reformy: *reforma służby zdrowia, *systemu edukacji, *systemu ubezpieczeń społecznych i emerytalnych, *reforma terytorialna. Celem koalicji było prowadzenie polityki finansowej podatkowej i pomocowej oraz stworzenie warunków do szybkiego wzrostu gospodarczego, zwiększenie szans rozwoju społeczności wiejskiej i małych miast, poprawa bezpieczeństwa obywateli poprawa wykształcenia i

Strona 3

System gospodarczy III RP

równość szans, reformy gospodarki i służb publicznych poprzez przyspieszenie prywatyzacji, reprywatyzacje i powszechne uwłaszczenie, wprowadzenie prorodzinnej polityki podatkowej, restrukturyzacja górnictwa reforma przemysłu ciężkiego i zredukowanie inflacji do jednej cyfry. W 1997 sporządzono bilans otwarcia tj. raport o stanie państwa po 4 latach rządów SLD i PSL. 48. Międzynarodowy fundusz walutowy, powsał w 1994r. Polska była jednym z założycieli, opuściła go przez Związek Radziecki, powróciła 1986r. 49. Ministerstwa gospodarki: Ministerstwo gospodarki, Ministerstwo gospodarki, pracy i polityki społecznej, ministerstwo gospodarki i pracy, Ministerstwo gospodarki (Pawlak) Ministrowie finansów od 89r. Rząd Tadeusza Mazowieckiego (IX 1989-XI 1990) i Krzysztofa Bielickiego(XII 1990-XII 1991) 1. Leszek Balcerowicz 12.09.1989 - 22.12.1991 Rząd Jana Olszewskiego (XII 1991-VI 1992) 2.Lutkowski Karol 23.12.1991 - 27.02.1992 3.Olechowski Andrzej 28.02.1992 - 05.06.1992 Rząd Hanny Suchockiej (VII 1992 – X 1993) 4.Osiatyński Jerzy 01.07.1992 - 26.10.1993 Rząd Waldemara Pawlaka (X 1993 – III 1995) 5.Borowski Marek 26.10.1993 - 08.02.1994 6.Kołotko Grzegorz 28.04.1994 - 04.02.1997 Rząd Józefa Oleksego (III 1995 – I 1996) 7.Kołotko Grzegorz Rząd Waldemara Cimoszewicza (I 1996 – X 1997) 8.Kołotko Grzegorz do 04.02.1997 9.Belka Marek 04.02.1997 - 31.10.1997 Rząd Jerzego Buzka (X 1997 – IX 2001) 10.Balcerowicz Leszek 31.10.1997 - 08.06.2000 11.Bauc Jarosław 12.06.2000 – 28.08.2001 12.Wasilewska-Trenkner Halina 28.08.2001 - 19.10.2001 Rząd Leszka Millera (X 2001 – V 2004) 13.Belka Marek 19.10.2001 - 06.07.2002 14Kołotko Grzegorz 06.07.2002 - 16.06.2003 16.Raczko Andrzej 16.06.2003 - 21.07.2004 Rząd Marka Belki (V 2004 – X 2005) 16.Gronicki Mirosław 21.07.2004 - 31.10.2005 Rząd Kazimierza Marcinkiewicza (X 2005 – VII 2006) 17.Lubińska Teresa 31.10.2005 - 07.01.2006 18.Gilowska Zyta 07.01.2006 - 24.06.2006 19.Wojciechowski Paweł 24.06.2006 - 14.07.2006 Rząd Jarosława Kaczyńskiego (VII 2006 – XI 2007) 20.Kluza Stanisław 14.07.2006 - 22.09.2006 21. Gilowska Zyta 22.09.2006 - 16.11.2007 Rząd Donalda Tuska (XI 2007 - obecnie) 22.Rostowski Jacek 16.11.2007 -

50. 51. Nadwyżka budżetowa 1990 wyniosła 5,3 % PKB 52. Najniższa inflacja w III RP 2003 0,8% 53. Największe bezrobocie? Styczeń 2004, czyli 20, 6% 54. Nato Polska weszła 12.3.1999r. 55. NBP funkcje: 1.utrzymanie stabilnego poziomu cen 2.wspieranie polityki gospodarczej rządu 3.organizowanie rozliczeń pieniężnych 4.prowadzenie działalności dewizowej 5.bankowa obsługa budżetu państwa 6.regulowanie płynności banków 7.działania na rzecz stabilności systemu finansowego 56. O ile zmalała produkcja przemysłowa w 1990r.? 24,2% 57. OECD organizacja współpracy gospodarczej i rozwoju, powstała 1960, Polska przystąpiła 1996. 58. Pakt o przedsiębiorstwie państwowym 22.2.93,dotyczył restrukturyzacji finansowej, prywatyzacji przedsiębiorstw i spraw socjalnych, przyczyny: bezrobocie, obniżenia płacy realnej i poziomu życia, strajki, niezadowolenie społeczne. Postanowienia:1)możliwość podjęcia przez pracowników decyzji o wyborze drogi przekształceń własnościowych swego przedsiębiorstwa 2)złagodzenie warunków leasingu przedsiębiorstw przez spółki pracownicze, 3)zapowiedź restrukturyzacji finansowej banków państwowych, 4)powołanie Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (w razie upadłości i niewypłacalności pracodawcy), 5)uzgodnienie nowelizacji działów X i XI Kodeksu pracy. Pakt podpisano z NSZZ Solidarność, z OPZZ i z siedmioma pozostałymi branżowymi związkami zawodowym, podpisała go Konfederacja Pracodawców Polskich oraz minister pracy i polityki socjalnej jako przedstawiciel strony rządowej. 59. Podatek PIT i skale Podatek dochodowy od osób fizycznych,18 i 32% 60. Polityka gospodarcza-powinna spełniać określone normy aby osiągnąć stabilizacje: 1)poziom bezrobocia- które jest źródłem konfliktów , bezpieczne bezrobocie powinno wynosić ok.4%; 2)zerowa stopa inflacji -wskaźnik nie powinien być wyższy 1,5% niż przeciętna w krajach; 3)osiągnięcia tempa wzrostu PKB, najniższe tempo wzrostu PKB wynosi 3%; 4)dług publiczny nie może być większy niż 6% PKB; 5)wprowadzenie polityki kursowowalutowej która by wprowadziła stabilizacje walut; 6) wielkość deficytu budżetowego wynosi 3% PNB nie może być wyższy, jeżeli jest wyższy niż 3% PNB będzie rosło zadłużenie. 61. Polityka makroekonomiczna-dziedziny polityki gospodarczej które maja duże znaczenie dla całej gospodarki. A)polityka monetarna (pieniężna)reguluje stopy wzrostu podaży pieniądza w systemie gospodarki narodowej; b)polityka kursu walutowegojej celem jest ustalanie reguł kształtowania ceny jednostki pieniężnej danego kraju do ceny jednostki pieniężnej innego kraju, określa zasady wymienialności banków; c/polityka fiskalna-odnosi się do każdego kto osiąga jakiś dochód, stanowi prawo dotyczące wysokości reguł podatków nakładanych na podmioty gospodarcze konsumentów w celu realizacji funkcji redystrybucyjnej alokacyjnej; d)polityka budżetowasłuży realizacji f. redystrybucyjnej, określa się przeznaczenie publicznych środków finansowych na rożne cele w tym podział środków na budżety samo-

oprac. Małgorzata Węgiel

rządowe(terenowe)i budżety centralne 62. Polityka Mikroekonomiczna-to polityki tzw. sektorowe czyli szczegółowe, np. polityka przemysłowa, edukacyjna, kształtowania własności komunalnej, naukowa-finansowanie prac i badan naukowych. Pomiędzy polityka makro- a mikroekonomiczna powinna istnieć pewna synchronizacja, zatem każda polit. mikro- nie może być sprzeczna z polit. makro63. Polityka pieniężna- jedna z najważniejszych polityk makro-, bezpośrednim jej celem jest sterowanie obiegiem pieniądza w gospodarce, celem jest ograniczenie ilości pieniądza w systemie gosp. do wielkości niezbędnej do utrzymania jego wartości funkcji, określenie celu inflacyjnego przez podmioty polit. gosp. czyli określenie poziomu inflacji na najbliższa przyszłość. Aby cel inflacji mógł być zrealizowany należy spełnić następujące warunki: bank centralny powinien posiadać odpowiednie instrumenty aby ingerować i regulować (poziom inflacji) kształt polityki pieniężnej. 64. POLITYKA PSL-SLD w latach 1993-1997 Rząd Pawlaka, Oleksego, Cele polityki gospodarczej: * efektywne wykorzystanie zasobów majątkowych i fizycznych, *ustalenie przyjętych reguł w polityce finansów publicznych, strategiczne cele: *powrót na ścieżkę 5%wzrostu PKB, *aktywizacja zawodowa społeczeństwa i wzrost zatrudnienia, *skuteczna absorpcja funduszy europejskich i ich wykorzystanie dla rozwoju kraju, 3 filary: -strategia finansów publicznych, -strategia wzrostu gospodarczego, strategia integracji europejskiej. 65. Polityka wobec PGR – likwidacja ze względów ekonomicznych na mocy ustawy z 91 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, a ich majątek został przejęty przez Agencje Własności rolnej Skarbu Państwa, pojawiło się bezrobocie, likwidacja miała wpływ na ludzi tam pracujących, uważali że zostali pokrzywdzeni, konieczność wypłacania zasiłków kuroniówek. 66. Porozumienie z klubem paryskim w sprawie zadłużenia Polski zostało podpisane w roku 1991? 67. Porównaj system rynkowy (1) z państwem opiekuńczym (2). 1. Państwo w gospodarce pełni rolę nocnego stróża, ograniczenie roli państwa w życiu gospodarczym 2. Państwo jawnie sprawuje opiekę nad gospodarką, ingeruje w nią, pobudza, zwalcza inflację 1. Redystrybucja jest zła, bo zabiera się jednym (wbrew ich woli, co osiągnęli ciężką pracą) żeby dać innym 2. Redystrybucja jest powszechna, by załagodzić różnice społeczne, w imię solidarności 1. Promuje aktywność, zaangażowanie, indywidualizm, wolność, przedsiębiorczość, konkurencyjność 2. Państwo jak niania sprawuje opiekę. Powszechne bezpieczeństwo socjalne nie motywuje do pracy, lecz sprzyja bierności 1. Rządzi prawo popytu i podaży, wolna konkurencja, kapitalizm, Własność prywatna 2. Własność prywatna+znacząca państwowa 1. Prywatne monopole 2. Państwowe monopole 1. Nie ma nakazów, zakazów, duży nacisk na wolność, obniżenie podatków 2. Nakazy, zakazy, wysokie podatki 1. Państwo zajmuje się bezpieczeństwem wew i zew oraz tym, czym nie jest w stanie zając się prywatny kapitał 2. Większość problemów jest rozwiązywana przez państwo. Uzależnienie jednostki od państwa. 68. Prawa ekonomiczne jednostki: ochrona prawna własności i innych praw majątkowych, prawo do dziedziczenia, dobrych warunków pracy, wynagrodzenia, urlopu, tworzenia związków zawodowych, strajku. 69. Prywatyzacja akt przekazania prywatnemu właścicielowi państwowego mienia. Prywatyzacja może się odbywać przez uwłaszczenie lub sprzedaż. 70. Reforma centrum administr-gospodarczego1997, przyjęta 15.10.96 przez rząd Cimoszewicza 71. Rodzaje PIT-ów (podatek dochodowy od osób fizycznych, wszedł 91r, podatek cedularny znany też jako podatek analityczny i podatek globalny, określany jako syntetyczny czy unitarny. 72. Rodzaje wydatków: 1/konsumpcyjne- spożycie, 2/inwestycyjne-inwestowanie w rozwój, 3/amortyzacyjne-odnawianie sprzętu. 73. RPP funkcje: 1.ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi 2)składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężne, 3) ustala wysokość stóp procentowych NBP, 4) ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków 5) ustala zasady operacji otwartego rynku. 74. Sektory gospodarki 1.rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, 2.przemysł i budownictwo, 3.usługi 75. Spółdzielnie należą do sektora prywatnego. 76. Stawki VAT w Polsce 0,3,5,7,22% 77. Stopa bezrobocia „kosmetycznego” 4-5% 78. Stopa bezrobocia w sektorze prywatnym w 1990 30, 5% 79. Stopa redystrybucji w 1997 wynosiła 40%? 80. Strategia dla Polski – wprowadzana w 1994r, opracował Kołotko, na okres 94-97, rządził wtedy SLD i PSL 81. Strategia Lizbońska który rok– 2000r. 82. Struktura zatrudnienia wg. sektorów własności w III RP (w %) : 1).publiczny: *1989-70,3, *199052,1, *1993-41,1, *1997-32,3, *2001-26,3, *200528,4, *2006-27,8.*2007 26,7 *2008 25,6 2)prywatny : *1989-29,7, *1990-47,9, *1993-58,9, *1997-67,7, *2001-73,7, *2005-71,6, *2006-72,2 *2007-73,3 *2008-74,4 83. Sztywny kurs walutowy od 1.1.90. 1 dolar=9500 starych złotych 84. Traktat z Maastricht a)inflacja 1,5% b)deficyt

budżetowy 3%, c)dług publiczny 60%PKB 85. Udział procentowy(%) sektora prywatnego i publicznego w tworzeniu PKB 1).prywatny: *1938-70,78, *1947-44,*1955-30, *1968-23, *197615,7, *1980-17,5, *1989-29, *1990-30,9, *1992-47,2, *1993-53, *1997-64,4, *2002-72, *2006-75*2000877-78 2).publiczny : *1938-22-23, 1947-56, *195570, *1968-77, *1976-85,3, *1980-82,5, *1989-71, *1990-69,1, *1992-52,8, *1993-47, *1997-33,6, *2002-28, *2006-25 *2008 22-23 86. Ustawa o samorządzie pracowniczym w PRL upadłość przedsiębiorstwa: 1. organ założycielski odwołuje dyrektora przedsiębiorstwa i wyznacza reprezentanta upadłego, ulegają rozwiązaniu, z mocy prawa, organy samorządu załogi przedsiębiorstwa. Wynagrodzenie reprezentanta upadłego wypłacane jest z funduszu masy upadłość 87. W jakich latach był największy spadek rent i emerytur?90-91, 90-92, 90-93? 88. W jakim roku spadła inflacja poniżej 10% 1999 89. W którym roku Polska podpisała akt stowarzyszeniowy z Wspólnotami Europejskimi (układ europejski)? 16.12.1991r. 90. W którym roku udział sektora prywatnego w tworzeniu PKB przekroczył 50% 1993 91. Warszawska Giełda Papierów Wartościowych powstała 2005 92. Własność rodzaje: publiczna: 1)państwowa a.skarbu państwa b.państwowych osób prywatnych 2.komunalna 3.mieszana prywatna: 1)osób fizycznych, 2)osób prawnych 3)zagraniczna 4)mieszana 93. Wskaźnik PKB w czasach rządów PiS (20062007) 2007 6,5%, 2006 6,2% 94. Wskaźniki makroekonomiczne; stopa bezrobocia, PKB (produkt krajowy brutto), PNB (produkt narodowy brutto) inflacja, wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu, deflator PKB (stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym do dochodu narodowego w ujęciu realnym) BERD (fundusze finansujące prace rozwojowe i badania) GERD (całkowite wydatki wewnętrzne na prace B+R) 95. Wymienić zasady ogóle i szczegółowe systemu gospodarczego: ogólne: demokratycznego państwa prawnego, państwa społecznego, pomocniczości, równości. Szczegółowe: społecznej gospodarki rynkowej, wolności gospodarczej, własności prywatnej, solidarności dialogu i współpracy partnerów społecznych, rodzinnych gospodarstw rolnych jako podstawy struktury agrarnej kraju, niezależności banku centralnego od rządu, gwarancja konstytucyjnych wolności ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych. 96. Wymień znane Ci związki pracodawców w Polsce: 1. Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan, 2.Konfederacja Pracodawców Polskich, 3.Polski Związek Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego, 4.Związek Pracodawców Branży Internetowej 97. Zasady polityki społecznej: przezorności, samopomocy, solidaryzmu, pomocniczości, partycypacji, samorządności, dobra wspólnego, wielosektorowości 98. Zatrudnienie sektora prywatnego w 89r.? 29,7%

Strona 4

System gospodarczy III RP

Funkcje polityki gospodarczej 1. Funkcja stabilizacyjna-polityka gospodarcza państwa powinna zmierzać do stabilizacji gospodarki, lecz nie powinna dopuszczać do dysproporcji (bezrobocie 4%, inflacja 1,5%, 3%PKB rocznie, dług publiczny nie może przekraczać 60%PKB, deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% 2. Funkcja redystrybucyjna - za pośrednictwem polityki budżetowej 3. Funkcja alokacyjna-ma na celu poprawienie tego, co dzieje się za mechanizmami wolnego rynku. Podział polityki gospodarczej ze względu na charakter, zakres:1. Polityka makroekonomiczna dziedziny polityki gospodarczej, której mają duże znaczenie dla całej gospodarki polityka monetarna, polityka kursu walutowego, polityka fiskalna, polityka budżetowa 2. Polityka mikroekonomiczna-to polityki tzw. sektorowe, czyli szczegółowe polityka rolna, przemysłowa, edukacyjna, strukturalna, handlowa, naukowa Podstawowe cele polityki gospodarczej: 1.Wzrost gospodarczy-zadaniem państwa jest sprzyjanie przedsiębiorczości i inwestycjom 2.Kontrolowanie inflacji 3.Ograniczenie poziomu bezrobocia 4.Redystrybucja dochodu. 5.Ukształtowanie proporcji pomiędzy politykami Polityka pieniężna i kursu walutowego Polityka finansowa dzieli się na 1. Polit. Monetarną a)pieniężna b)kursu walutowego 2.fiskalno-budżetową a)fiskalną b)budżetową Polityka pieniężna monetarna –Jedna z najważniejszych polityk makroekonomicznych. reguluje stopy wzrostu podaży pieniądza w systemie gospodarki narodowej. celem powinno być ograniczenie ilości pieniądza w systemie gospodarczym do wielkości niezbędnej, aby pieniądz właściwie spełniał swoje funkcje Jaki jest najkorzystniejszy dla gospodarki poziom inflacji? Celem jest określenie celu inflacyjnego - bezpośredni cel. Cel pośredni określenie relacji miedzy przyrostem pieniądza a przyrostem PKB Polityka kursu walutowego CEL-ustalenie reguł kształtowania ceny jednostki pieniężnej danego kraju do ceny jednostki pieniężnej innego kraju. Określa zasady wymienialności banków. Instrumenty polityki kursu walutowego: 1. Bezpośrednie instrumenty o charakterze kontroli administracyjnej- stopy procentowe 2. Pośrednie instrumenty rynkowe - poziom rezerw obowiązkowych 3. (Uzupełniające) nadzwyczajne instrumenty - instytucje finansowe w drodze perswazji i przekonania np. udzielanie kredytów. Druga gałąź polityki monetarnej: Przedmiotem jest określenie zasad regulowania kwestii cen walut wyrażanych w jednostkach pieniężnych. Trzy rodzaje polityki kursowo-walutowej: 1. Polityka sztywnego kursu walutowego-dużą rolę odgrywają instrumenty o charakterze administracyjnym. Nie ma wahań ceny.(cena waluty obcej w stosunku do złotego jest na stałym poziomie) 2. Polityka elastyczna (kursu elastycznego)-kurs nie jest tak sztywny. Dopasowuje się do wartości złotówki do innych walut wymienialnych DEWALUZACJA 3. Płynny kurs walutowy o wartości ceny naszej waluty decydują mechanizmy rynku Polityka fiskalna-odnosi się do każdego, kto osiąga jakiś dochód. Stanowi prawo do wysokości, reguł podatków nakładanych na podmioty gospodarcze konsumentów, w celu realizacji funkcji redystrybucyjnej, a lokacyjnej. Wymienialność walutrodzaje:(finansowa)REGUŁY WYMIENIALNOŚCI 1. Zewnętrzna (najmniejszy zakres wolności)Podmioty gospodarcze i obywatele innego państwa mają swobodę płatności w swojej walucie lub innego państwa. 2. Zgodna z zaleceniami Międzynarodowego Funduszu Walutowego: kraj członkowski zobowiązany jest do wykupu, nie stosowania ograniczeń dewizowych nie stosuje się żadnych przepisów dyskryminujących inne kraje, posługują się polityka jednolitego kursu walutowego, określa rodzaj wymienialności walut dla innych państw. 3.Pełna - Całkowita (nieograniczona zdolność)W całkowita wymienialność waluty władze w ogóle nie ingerują w wymianę waluty na rynku. Władze zobowiązują się do wykupu własnej waluty. Polityka budżetowa Służy realizacji f.redystrybucyjnej. Określa się przeznaczenie publicznych środków finansowych na różne cele, w tym podział środków na budżety samorządowe(terenowe)i budżetu centralne. Budżet państwa uchwalany jest w trybie ustawy Polityka budżetowa zajmuje się gromadzeniem i rozdysponowaniem dochodów (polityka redystrybucyjna i alokacyjna) Źródłem dochodów są: dochody krajowe. dochody bieżące w skali państwa, pochodzące z działalności przedsiębiorstw, dochody podatkowe, wpływy z podatków płaconych przez uczestników życia gospodarczego (majątkowe, dochodowe, konsumpcyjne) Podatki przymusowe, bezzwrotne świadczenie przez podmioty zobligowane prawem Najważniejszym źródłem dochodów są dochody podatkowe. Podział dochodu narodowego (p. redystrybucyjna):1. Faza pierwotna, dzielony jest za pomocą mechanizmu rynkowego 2. Faza wtórna Korekta podziału dokonującego się w sferze rynku (p. redystrybucyjna i p. alokacyjna) Dochód dzielony jest na spożycie i akumulacje Wydatki: wydatki bieżące (konsumpcyjne, inwestycyjne) wydatki finalne –zakup towarów i usług i redystrybucyjne-renty, zasiłki, subsydia udzielane podmiotom gosp. wydatki związane klasycznymi zadaniami publicznymi wydatki socjalne, długu publicznego(zewnętrzny i wewnętrzny) wydatki tradycyjne (wojsko) wydatki socjalne pojawiły się w XIX w. związane z potrzeba utrzymania harmonii społecznej, stabilności społecznej (funkcja interwencyjna) wydatki na obsługę ruchu drogowego Funkcja redystrybucyjna polega na korygowaniu przez państwo podziału dochodów jak ustala się pierwotnie w wyniku procesów rynkowych oraz na świadomym oddziaływaniu na ich ostateczny kształt (podział) Może być realizowana na dwa sposoby: pośredni, bezpłatnego lub płatnego częściowo zaspokojenia potrzeb społecznych, bezpośredni za pomocą systemów podatkowych i pieniężnych transferów socjalnych Polityka alokacyjna, działania zmierzające do: 1. Kształtowania podziału czynników wytwórczych i dobór materialnych miedzy sektorem publicznym i prywatnym 2. Kształtowanie zasobów w ramach sektora publicznego 3. Alokacja zasobów w ramach sektora prywatnego ulgi, subsydia (forma pomocy kredytowej)(zachęty) Funkcja stabilizacyjna polityki budżetowej Poprzez budżet państwo może starać się wywoływać bądź hamować koniunkturę (manipulowanie) Deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3 %PKB. Najczęstszym źródłem pokrywania deficytu jest zaciąganie pożyczek przez skarb państwa, które są zaciągnięte w przypadku gdy deficyt przekroczył 3%PKB. Dług nie Może przekroczyć 60% PKB.

oprac. Małgorzata Węgiel

Strona 5