POLITECHNIKA WARSZAWSKA WY D Z IA Ł ZA R Z Ą D ZA NI A LABORATORIUM ERGONOMII I KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA PRACY

Struktura przestrzenna stanowiska pracy ĆWICZENIE 1A

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

Opracowanie: Zespół LEiKŚP

Warszawa, 2012r.

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

1. Teza badawcza Krzesło powinno być tak zaprojektowane, aby odpowiadało cechom antropometrycznym potencjalnego użytkownika i gwarantowało komfort siedzenia. 2. Parametry badane:
stopień dostosowania wymiarów konstrukcyjnych do cech antropometrycznych człowieka,
funkcjonalność (regulacje i nastawy),
konstrukcja i usytuowanie urządzeń regulacyjnych,
bezpieczeństwo i higiena użytkowania,
wygoda użytkowania,
estetyka. 3. Wartości mierzone
wymiary konstrukcyjne elementów krzesła (wymiary liniowe, położenia kątowe, zakresy regulacji). 4. Aparatura:
miara metryczna,
kątomierz,
atlas antropometryczny,
przygotowana do wypełnienia karta oceny z pkt.9. 5. Opis stanowiska badawczego Stanowisko wyposażone jest w różne typy krzeseł stosowanych w pracy biurowej. 6. Normy i przepisy prawne:
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. Nr 148, poz. 973),
PN-EN 1335-1:2004 Meble biurowe. Krzesło biurowe do pracy. Część 1: Wymiary. Oznaczenie wymiarów,
PN-EN 547-3:2000 Maszyny. Bezpieczeństwo – Wymiary ciała ludzkiego – Dane antropometryczne,
Atlas antropometryczny. 7. Sposób prowadzenia badań:
W oparciu o wytyczne zawarte w normie PN-EN 1335:2004 dokonać pomiarów wymiarów konstrukcyjnych elementów krzesła (wysokość, szerokość i głębokość siedziska, wysokość i szerokość oparcia, wysokość, szerokość i rozstaw podłokietników, zakres pochylenia oparcia i siedziska).
Dokonać oceny krzeseł na podstawie liczby spełnionych kryteriów w ramach danej cechy (tabela 1). Ocenę powtórzyć dla kolejnych krzeseł wytypowanych do badań.
W celu wypełnienia cechy 1 w tabeli 1 należy zastawić w tabeli 2 wymiary krzesła wzorcowego i porównać je z wymiarami konstrukcyjnymi badanych krzeseł i na tej podstawie ustalić stopień spełnienia cechy 1.
Ocenić stopień spełnienia poszczególnych cech (w %) wg następującego wzoru: k

∑ ni Sj =

i =1

*100%

n

Gdzie: Sj – stopień spełnienia j-tej cechy ni – i –te ocenione pozytywnie kryterium w ramach j-tej cechy n – liczba wszystkich kryteriów w ramach j-tej cechy i – liczba kryteriów w ramach j-tej cechy j – liczba cech (j = 1...6)


Wyniki badań umieścić w tabeli 3.

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

2

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

Tabela 1. Kryteria oceny ergonomiczności krzeseł. Ocena Cechy ergonomicznego krzesła Cecha 1 Dostosowanie wymiarów krzesła do cech antropometryczny ch człowieka

Cecha 2 Funkcjonalność (regulacje i nastawy)

Cecha 3 Konstrukcja i usytuowanie urządzeń regulacyjnych

Kryteria oceny

Ocena cząstkowa

Stopień spełnienia cechy

wysokość siedziska (min, max) głębokość siedziska (min, max) szerokość siedziska (max) szerokość oparcia wysokość podłokietników (min, max) rozstaw podłokietników (min, max) szerokość podłokietników zakres regulacji pochylenia oparcia zakres regulacji pochylenia siedziska regulacja wysokości siedziska regulacja głębokości siedziska regulacja pochylenia siedziska regulacja wysokości oparcia regulacja pochylenia oparcia płynna regulacja siły oporu oparcia regulacja pochylenia siedzisko-oparcie regulacja wysokości podłokietników regulacja rozstawienia podłokietników regulacja stopnia sprężynowania możliwość obrotu podłokietników osiowy obrót krzesła regulacja pochylenia płyty siedziska rozróżnialność urządzeń kształtem mała siła potrzeba do zmiany nastawienia dostępność bez zmiany pozycji kierunkowość stabilność konstrukcji

Cecha 4 Bezpieczeństwo i higiena użytkowania

pozostawanie w miejscu oczekiwanym (blokada mechanizmu jezdnego) łatwość utrzymania w czystości skuteczne odprowadzanie ciepła (podczas siedzenia) skuteczne wychładzanie krzesła (po zakończeniu użytkowania) sprężystość materiału wypełniającego siedzisko brak krawędzi ostrych i wystających

Cecha 5 Wygoda użytkowania

synchronizacja nastawień wyprofilowanie powierzchni odpowiednie do krzywizn fizjologicznych permanentny nacisk na kręgosłup (podążające oparcie) ciągły kontakt pleców z oparciem dynamiczne siedzenie występowanie podparcia części lędźwiowej kręgosłupa nie ma efektu „wychodzącej koszuli” nie ma efektu „tonięcia” w siedzisku możliwość chowania podłokietników kolorystyka

Cecha 6

harmonia kształtu

Estetyka

zgodność z panującą modą

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

3

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

Tabela 2. Zestawienie wyników pomiarów badanych krzeseł z wymiarami krzesła wzorcowego. Krzesło 1 Cechy ergonomicznego krzesła

Kryteria oceny

Zalecane wymiary krzesła w mm

wymiary w mm

Stopień spełnienia cechy 1

Krzesło 2 wymiary w mm

wysokość siedziska Cecha 1

(regulacja od - do)

Dostosowanie wymiarów krzesła głębokość siedziska do cech antropometrycznych (regulacja od – do) człowieka szerokość siedziska (max)

360 - 590

350 - 490

420 szerokość oparcia

470 wysokość podłokietników (min, max)

190 – 305 rozstaw podłokietników (min, max)

390 - 585 szerokość podłokietników

96 zakres regulacji pochylenia oparcia

5 ° do przodu i 30 ° do tyłu

zakres regulacji pochylenia siedziska

0 - 5° w dół

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

4

Stopień spełnienia cechy 1

Krzesło 3 wymiary w mm

Stopień spełnienia cechy 1

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

8. Zestawienie wyników badań Tabela 3. Zestawienie kompleksowej oceny krzeseł.

Cechy ergonomicznego krzesła

Stopień spełnienia cechy Krzesło 1 Krzesło 2 Krzesło 3 Krzesło 4

Dostosowanie wymiarów krzesła do cech antropometrycznych człowieka Funkcjonalność (regulacje i nastawy) Konstrukcja i usytuowanie urządzeń regulacyjnych Bezpieczeństwo i higiena użytkowania Wygoda użytkowania Estetyka Ogólny stopień spełnienia cech ergonomicznego krzesła 9. Opracowanie wyników badań:
Omówić wyniki porównania wymiarów badanych krzeseł z wymiarami krzesła wzorcowego.
Ustalić, które z krzeseł w największym (które w najmniejszym) stopniu spełnia wymagania ergonomiczne i uzasadnić dlaczego.
Ustalić wady krzeseł możliwe do przyjęcia i wady dyskwalifikujące wyrób.

Obliczenia uzupełniające Obliczenie wymiarów krzesła dla indywidualnego użytkownika:
Ustalić dla konkretnego użytkownika wymiary: Pk - wysokość podkolanową w pozycji siedzącej, U – długość uda, T - długość tułowia na podstawie tablic Dreyfusa.
Obliczyć wysokości (W) i głębokości (G) siedzenia oraz wysokości podparcia 5 kręgu lędźwiowego (OT) wg następujących wzorów: W = Pk - 5 cm G = 2/3 U + (6÷8) OT = 1/3 T

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

(Pk - wysokość podkolanowa w pozycji siedzącej) (U – długość uda) (T - długość tułowia)

5

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

ZAŁĄCZNIK 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. (Dz. U. z dnia 10 grudnia 1998 r.) Na podstawie art. 23715 § 1 Kodeksu pracy zarządza się, co następuje: § 1. Rozporządzenie określa: 1) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii dla stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe, 2) wymagania dotyczące organizacji pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. § 2. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o: 1) monitorze ekranowym - należy przez to rozumieć urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu, 2) stanowisku pracy - należy przez to rozumieć przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, obejmującym: a) wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek, b) wyposażenie dodatkowe, w tym drukarkę, skaner, mysz, trackball, c) wyposażenie pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek, 3) systemie komputerowym - należy przez to rozumieć urządzenia wchodzące w skład wyposażenia podstawowego i dodatkowego stanowiska pracy wraz z oprogramowaniem, 4) pracowniku - należy przez to rozumieć każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. § 3. Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do: kabin kierowców oraz kabin sterowniczych maszyn i pojazdów, systemów komputerowych na pokładach środków transportu, systemów komputerowych przeznaczonych głównie do użytku publicznego, systemów przenośnych nie przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy, kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do prezentacji danych lub wyników pomiarów, 6) maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym. 1) 2) 3) 4) 5)

§ 4. Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia. § 5. 1. Pracodawca jest obowiązany do przeprowadzania na stanowiskach pracy, wyposażonych w monitory ekranowe, oceny warunków pracy w aspekcie: 1) organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, 2) stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, 3) obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników, 4) obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem, 5) obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy. 2. Ocena, o której mowa w ust. 1, powinna być przeprowadzana w szczególności dla nowo tworzonych stanowisk oraz po każdej zmianie organizacji i wyposażenia stanowisk pracy. Na podstawie oceny pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości. § 6. Pracodawca jest obowiązany: 1) informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na stanowiskach pracy, w tym o wynikach przeprowadzonej oceny, o której mowa w § 5, oraz wszelkich środkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, 2) przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w trybie określonym w odrębnych przepisach.

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

6

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

§ 7. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom: 1) łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała - przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub 2) co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego. § 8. 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach. 2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. § 9. 1. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z zastrzeżeniem ust. 2. 2. Istniejące w dniu wejścia w życie rozporządzenia stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe powinny być dostosowane do wymagań określonych w rozporządzeniu nie później niż w ciągu 2 lat od dnia jego wejścia w życie, z wyjątkiem pkt 5.1 lit. f) i g) załącznika do rozporządzenia, które dotyczą nowo tworzonych stanowisk pracy. ZAŁĄCZNIK do ROZPORZĄDZENIA MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ (Dz. U. z dnia 10 grudnia 1998 r.) MINIMALNE WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ORAZ ERGONOMII, JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ STANOWISKA PRACY WYPOSAŻONE W MONITORY EKRANOWE 1. Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika. 2. 1. Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania: a) znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne, b) obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności, c) jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy, d) regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20° do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120° - po 60° w obu kierunkach, e) ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr. 2. 2. W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika, powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół. 2. 3. Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła. 3. 1. Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy. 3. 2. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna posiadać w szczególności: a) możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0-15°, b) odpowiednią wysokość - przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury. 3. 3. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne. 4. 1. Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury. 4. 2. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać: a) wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy, b) ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu, c) ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji. 4. 3. Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała: a) naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem,

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

7

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

b) odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20°-50° w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika, c) odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu. 4. 4. Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej. 5. 1. Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać: a) dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi, b) wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów, c) regulację wysokości siedziska w zakresie 400-500 mm, licząc od podłogi, d) regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu, e) wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych, f) możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°, g) podłokietniki. 5. 2. Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej. 6. 1. Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika. 6. 2. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem - między ekranem monitora i klawiaturą - lub w innym miejscu - w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu. 7. 1. Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek. 7. 2. Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0°-15°, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika. 7. 3. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas używania. 8. 1. Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych. 8. 2. Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 0,8 m. 8. 3. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400-750 mm. 9. 1. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie: a) poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach, b) należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach. 9. 2. Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to oprawy nie powodujące olśnienia. 10. Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań z użyciem ekranu monitora pracodawca powinien uwzględniać w szczególności następujące wymagania: a) oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania, b) oprogramowanie powinno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy i (lub) doświadczenia pracownika, c) systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu, d) systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednich dla pracownika, e) bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy, f) przy tworzeniu oprogramowania i przetwarzaniu danych powinny być stosowane zasady ergonomii. 11. 1. Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi nie powinna być mniejsza niż 40%. 11. 2. Wymagania dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, w tym dotyczące poziomu hałasu oraz promieniowania, określają odrębne przepisy i Polskie Normy.

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

8

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

ZAŁĄCZNIK 2 Projektowanie struktury przestrzennej stanowiska pracy w oparciu o dane antropometryczne Wprowadzenie Centyle (szczególne przypadki kwantyli) dolny i górny stanowią wymiary progowe – odpowiednio wymiar progowy dolny C5 i wymiar progowy górny C95. Wartość 5 centyla, to wymiary minimalne danej cechy, których nie osiąga 5% ludności; 95 centyl określa wartości maksymalne – nie przekracza ich 95% populacji. Graficzną interpretację wartości progowych przedstawia rysunek 1.

5%

90%

5%

Rys. 1. Graficzna interpretacja wartości progowych

Projektowanie przy wykorzystaniu danych antropometrycznych polega na przystosowaniu parametrów wymiarowych projektowanych stanowisk pracy czy urządzeń, do skrajnych cech wymiarowych przyszłych użytkowników (centyle dolny C5 i górny C95).

Sposób posługiwania się tablicami antropometrycznymi Tablice antropometryczne zawierają wartości kwantyli progowych (C5 i C95) i medialnych C50 obliczone dla 90% populacji. Układ tablic jest następujący: 1. rubryka pierwsza – numer porządkowy wymiaru wg kartoteki macierzystej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego 2. rubryka druga – cechy antropometryczne 3. rubryki 3-8 – wartości wymiarów z uwzględnieniem płci i podziału na kwantyle; rubryki 3-5 dotyczą wymiarów mężczyzn; rubryki 6-8 dotyczą wymiarów kobiet. Sposób posługiwania się tablicami ilustrują przykłady 1 i 2. Symbol wartości wymiaru antropometrycznego (reprezentujący w zapisach operacji antropometrycznych wartości wymiaru) składa się z numeru porządkowego, oznaczenia płci (♂ - mężczyzna, ♀ - kobieta) oraz oznaczenia kwantyla (5, 50 ,95) i zapisuje się go następująco np. [159♀5]

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

9

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

Przykład 1

Przykład 2

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

10

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

Wybór z tablic antropometrycznych (wielkości liniowe podano w milimetrach, wielkości kątowe w stopniach) Nr wymiaru

Mężczyźni

Kwantyl

Kobiety

Cecha 5

50

95

5

50

95

165

181

196

152

167

182

81 63 56 35

87 77 61 41

96 99 67 46

69* 57 49 34

79* 73 54 39

89* 92 58 44

236

257

278

216

233

253

18

Długość ręki

22 24 25 54

Szerokość ręki Długość dłoni Szerokość nadgarstka Średnica chwytu cylindrycznego

55

Długość stopy

61

Wysokość podłużnego sklepienia stopy Kąt powstały między stopą a golenią, przy stopie podniesionej do góry

68

80

97

63

79

94

50

59

70

51

63

80

63

Kąt powstały między stopą a golenią, przy stopie opuszczonej w dół

114

126

136

120

130

144

67

Szerokość stopy

80

93

106

71

83

94

68

Wysokość łokcia w pozycji stojącej

1005* 1082* 1179* 933* 1004* 1070*

69

Wysokość ciała w pozycji wyprostowanej

1610* 1778* 1890* 1536* 1636* 1740*

70

Długość przednia tułowia

71

62

429

495

574

393

464

518

Wysokość płaszczyzny widzenia w pozycji stojącej

1494

1620

1745

1402

1495

1591

72

Wysokość wyrostka barkowego

1334

1436

1547

1230

1317

1410

92

Długość kończyny górnej przy wyprostowanych palcach

687*

777*

852*

632*

707*

783*

93

Długość ramienia

310

349

383

286

315

349

94

Długość przedramienia

204

235

273

189

213

239

95

Największa szerokość ramion przy rękach opuszczonych wzdłuż tułowia

403

457

505

362

405

460

96

Zasięg górny ręki, w pozycji stojącej przy zwiniętych palcach

1940

2106

2272

1781

1913

2055

97

Zasięg górny ręki w pozycji stojącej przy wyprostowanych palcach

2051

2221

2408

1879

2015

2152

98

Zasięg boczny ręki, w pozycji stojącej, przy zwiniętych palcach (mierzony od płaszczyzny symetrii)

721

779

844

657

711

780

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

11

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

Nr wymiaru

99

100

Mężczyźni

Kwantyl

Kobiety

Cecha Zasięg boczny ręki, w pozycji stojącej, przy wyprostowanych palcach (mierzony od płaszczyzny symetrii) Rozpiętość rąk przy wyprostowanych palcach

101

Rozpiętość rąk przy zwiniętych palcach

102

Długość kończyny górnej przy zwiniętych palcach

105

5

50

95

5

50

95

823

876

946

737

796

853

1635

1753

1889

1475

1952

1706

1450* 1577* 1705* 1321* 1439* 1576* 615

673

736

545

602

657

Rozstaw łokci przy wyprostowanych palcach rąk

783*

852*

958*

715*

778*

883*

107

Zasięg przedni przy wyprostowanych palcach (pozycja stojąca)

845*

925* 1005* 758*

835*

924*

122

Wysokość ciała w pozycji siedzącej

833*

907*

980*

798*

861*

916*

123

Wysokość podkolanowa w pozycji siedzącej (udo przylegające na całej długości do siedziska)

388*

428*

488*

361*

402*

448*

124

Wysokość wyrostka barkowego w pozycji siedzącej

547*

596*

668*

515*

566*

625*

125

Wysokość płaszczyzny widzenia w pozycji siedzącej

711*

779*

840*

691*

732*

781*

126

Wysokość podłopatkowa w pozycji siedzącej

364*

463*

531*

350*

432*

489*

127

Wysokość lędźwiowa w pozycji siedzącej

115*

214*

324*

121*

194*

292*

128

Wysokość łokcia w pozycji siedzącej

194*

225*

301*

198*

240*

292*

129

Wysokość górnej powierzchni kolana w pozycji siedzącej

500*

544*

606*

471*

517*

567*

130

Długość przednia uda w pozycji siedzącej Grubość uda w pozycji siedzącej mierzona od siedziska do najwyższego punktu na udzie Głębokość siedzeniowa (podkolanowa) uda Zasięg przedni ręki w pozycji siedzącej, przy zwiniętych palcach

253

335

476

246

321

442

115*

146*

171*

115*

139*

169*

480*

536*

588*

441*

486*

552*

736*

836*

898*

667*

772*

836*

841

924

1006

754

843

925

131

132 133 134

Zasięg przedni ręki w pozycji siedzącej, przy wyprostowanych palcach

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

12

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

Nr wymiaru

Mężczyźni

Kwantyl

Kobiety

Cecha 5

50

95

5

50

95

135

Zasięg ręki w pozycji siedzącej (od płaszczyzny siedziska), przy palcach zwiniętych

1169

1259

1368

1086

1165

1265

136

Zasięg górny ręki w pozycji siedzącej (od płaszczyzny siedziska), przy palcach wyprostowanych

1254

1355

1470

1155

1247

1342

137

Zasięg dolny ręki w pozycji siedzącej, przy zwiniętych palcach

307

375

438

364

424

478

138

Zasięg dolny ręki w pozycji siedzącej przy wyprostowanych palcach

197

260

340

253

313

370

141

Zasięg boczny ręki w pozycji siedzącej, przy zwiniętych palcach (mierzony od płaszczyzny symetrii ciała) Zasięg boczny ręki w pozycji siedzącej, przy rozprostowanych palcach (mierzony od płaszczyzny symetrii ciała) Największa szerokość ud w pozycji siedzącej Największa szerokość bioder w pozycji siedzącej

722

779

842

657

711

780

819

876

944

737

796

853

302

353

420

302

372

423

330

364

405

333

374

429

154

Szerokość dłoni z przylegającym do niej kciukiem

95

102

114

82

91

100

155

Maksymalna grubość dłoni (z kciukiem) Zasięg dolny ręki w pozycji stojącej, przy wyprostowanych palcach

42

49

57

34

44

52

573

632

695

545

600

660

142

144 145

158 159

Zasięg dolny ręki w pozycji stojącej, przy zwiniętych palcach

675*

768*

846*

653*

722*

785*

167

Szerokość ciała w pozycji stojącej ze swobodnie opuszczonymi rękami

454

514

585

393

450

522

168

Szerokość ciała w pozycji siedzącej ze swobodnie opuszczonymi rękami

395

487

570

349

432

531

Dane antropometryczne na podstawie: Batogowska A., Słowikowski J., Atlas antropometryczny dorosłej ludności Polski dla potrzeb projektowania. „Prace i materiały”, zeszyt 149, IWP, Warszawa 1994. Dane antropometryczne oznaczone * wg Nowak E., Atlas antropometryczny populacji polskiej – dane do projektowania, IWP, Warszawa 2000.

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

13

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

68

Szkice wymiarowe do tablic antropometrycznych

Pozycja stojąca

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

14

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

15

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

16

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

17

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

ZAŁĄCZNIK 3 Karta oceny ryzyka na stanowisku pracy Data

Nr Karty

KARTA OCENY RYZYKA NA STANOWISKU PRACY Zespół przeglądowy Członkowie zespołu ds. oceny ryzyka zawodowego

Metoda oceny ryzyka PN-N 18002

Stanowisko pracy

Stanowisko do oceny ergonomiczności różnych typów krzeseł

Dokumenty odniesienia: • PN-N18002 • instrukcje

Charakterystyka stanowiska pracy: Stanowisko wyposażone w badane krzesła oraz stół. Lp.

Źródło zagrożenia

Krzesło (przewrócenie w czasie testowania nastaw i regulacji krzeseł) Elementy regulacyjne 2. krzeseł Zatwierdził: 1.

Liczba narażonych

Ewentualny skutek Stłuczenia ciała Skaleczenie Złamanie Omdlenie

Ciężkość szkód mała mała duża duża

prawdopodobne prawdopodobne mało prawdopodobne mało prawdopodobne

Oszacowanie ryzyka średnie średnie małe małe

Skaleczenie

mała

prawdopodobne

małe

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

Prawdopodobieństwo

Działania obniżające ryzyko Zachowanie ostrożności w czasie zmian nastaw krzeseł. Zachowanie ostrożności w czasie zmian nastaw krzeseł.

18

Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł

ZAŁĄCZNIK 4 Instrukcja BHP – Stanowisko badawcze: Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł. Opis stanowiska badawczego Zgodnie z pkt 5. Sposób przeprowadzenia badań Zgodnie z pkt 7. Uciążliwości i zagrożenia mogące wystąpić na stanowisku podczas wykonywania badań: 1. przewrócenie w czasie testowania nastaw i regulacji krzeseł, 2. elementy regulacyjne krzeseł. Wykaz czynności niedozwolonych: 1. bujanie się na krześle, 2. nieostrożne obchodzenie się z elementami regulacyjnymi krzeseł. Nie stosowanie się do powyższych zaleceń może spowodować: 1. skaleczenie, 2. stłuczenie ciała, 3. złamanie, 4. omdlenie. Czynności do wykonania przed rozpoczęciem ćwiczenia: 1. zapoznanie się z instrukcją badawczą. 2. wysłuchanie szkolenia stanowiskowego, 3. zapoznanie się z karta oceny ryzyka zawodowego. Czynności do wykonania po zakończeniu ćwiczenia Uporządkowanie stanowiska badawczego. Postępowanie w sytuacji awarii lub wypadku: 1. bezzwłocznie powiadomić prowadzącego zajęcia, 2. udzielić pomocy poszkodowanym, 3. jeżeli to konieczne powiadomić stosowne służby, tj.: a. straż pożarną tel. 998, b. pogotowie ratunkowe tel. 999, c. pogotowie energetyczne tel. 991, d. lub numer alarmowy 112.

Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy

19