POLITECHNIKA WARSZAWSKA WY D Z IA Ł ZA R Z Ą D ZA NI A LABORATORIUM ERGONOMII I KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA PRACY
Struktura przestrzenna stanowiska pracy ĆWICZENIE 1A
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
Opracowanie: Zespół LEiKŚP
Warszawa, 2012r.
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
1. Teza badawcza Krzesło powinno być tak zaprojektowane, aby odpowiadało cechom antropometrycznym potencjalnego użytkownika i gwarantowało komfort siedzenia. 2. Parametry badane: stopień dostosowania wymiarów konstrukcyjnych do cech antropometrycznych człowieka, funkcjonalność (regulacje i nastawy), konstrukcja i usytuowanie urządzeń regulacyjnych, bezpieczeństwo i higiena użytkowania, wygoda użytkowania, estetyka. 3. Wartości mierzone wymiary konstrukcyjne elementów krzesła (wymiary liniowe, położenia kątowe, zakresy regulacji). 4. Aparatura: miara metryczna, kątomierz, atlas antropometryczny, przygotowana do wypełnienia karta oceny z pkt.9. 5. Opis stanowiska badawczego Stanowisko wyposażone jest w różne typy krzeseł stosowanych w pracy biurowej. 6. Normy i przepisy prawne: Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. Nr 148, poz. 973), PN-EN 1335-1:2004 Meble biurowe. Krzesło biurowe do pracy. Część 1: Wymiary. Oznaczenie wymiarów, PN-EN 547-3:2000 Maszyny. Bezpieczeństwo – Wymiary ciała ludzkiego – Dane antropometryczne, Atlas antropometryczny. 7. Sposób prowadzenia badań: W oparciu o wytyczne zawarte w normie PN-EN 1335:2004 dokonać pomiarów wymiarów konstrukcyjnych elementów krzesła (wysokość, szerokość i głębokość siedziska, wysokość i szerokość oparcia, wysokość, szerokość i rozstaw podłokietników, zakres pochylenia oparcia i siedziska). Dokonać oceny krzeseł na podstawie liczby spełnionych kryteriów w ramach danej cechy (tabela 1). Ocenę powtórzyć dla kolejnych krzeseł wytypowanych do badań. W celu wypełnienia cechy 1 w tabeli 1 należy zastawić w tabeli 2 wymiary krzesła wzorcowego i porównać je z wymiarami konstrukcyjnymi badanych krzeseł i na tej podstawie ustalić stopień spełnienia cechy 1. Ocenić stopień spełnienia poszczególnych cech (w %) wg następującego wzoru: k
∑ ni Sj =
i =1
*100%
n
Gdzie: Sj – stopień spełnienia j-tej cechy ni – i –te ocenione pozytywnie kryterium w ramach j-tej cechy n – liczba wszystkich kryteriów w ramach j-tej cechy i – liczba kryteriów w ramach j-tej cechy j – liczba cech (j = 1...6)
Wyniki badań umieścić w tabeli 3.
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
2
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
Tabela 1. Kryteria oceny ergonomiczności krzeseł. Ocena Cechy ergonomicznego krzesła Cecha 1 Dostosowanie wymiarów krzesła do cech antropometryczny ch człowieka
Cecha 2 Funkcjonalność (regulacje i nastawy)
Cecha 3 Konstrukcja i usytuowanie urządzeń regulacyjnych
Kryteria oceny
Ocena cząstkowa
Stopień spełnienia cechy
wysokość siedziska (min, max) głębokość siedziska (min, max) szerokość siedziska (max) szerokość oparcia wysokość podłokietników (min, max) rozstaw podłokietników (min, max) szerokość podłokietników zakres regulacji pochylenia oparcia zakres regulacji pochylenia siedziska regulacja wysokości siedziska regulacja głębokości siedziska regulacja pochylenia siedziska regulacja wysokości oparcia regulacja pochylenia oparcia płynna regulacja siły oporu oparcia regulacja pochylenia siedzisko-oparcie regulacja wysokości podłokietników regulacja rozstawienia podłokietników regulacja stopnia sprężynowania możliwość obrotu podłokietników osiowy obrót krzesła regulacja pochylenia płyty siedziska rozróżnialność urządzeń kształtem mała siła potrzeba do zmiany nastawienia dostępność bez zmiany pozycji kierunkowość stabilność konstrukcji
Cecha 4 Bezpieczeństwo i higiena użytkowania
pozostawanie w miejscu oczekiwanym (blokada mechanizmu jezdnego) łatwość utrzymania w czystości skuteczne odprowadzanie ciepła (podczas siedzenia) skuteczne wychładzanie krzesła (po zakończeniu użytkowania) sprężystość materiału wypełniającego siedzisko brak krawędzi ostrych i wystających
Cecha 5 Wygoda użytkowania
synchronizacja nastawień wyprofilowanie powierzchni odpowiednie do krzywizn fizjologicznych permanentny nacisk na kręgosłup (podążające oparcie) ciągły kontakt pleców z oparciem dynamiczne siedzenie występowanie podparcia części lędźwiowej kręgosłupa nie ma efektu „wychodzącej koszuli” nie ma efektu „tonięcia” w siedzisku możliwość chowania podłokietników kolorystyka
Cecha 6
harmonia kształtu
Estetyka
zgodność z panującą modą
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
3
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
Tabela 2. Zestawienie wyników pomiarów badanych krzeseł z wymiarami krzesła wzorcowego. Krzesło 1 Cechy ergonomicznego krzesła
Kryteria oceny
Zalecane wymiary krzesła w mm
wymiary w mm
Stopień spełnienia cechy 1
Krzesło 2 wymiary w mm
wysokość siedziska Cecha 1
(regulacja od - do)
Dostosowanie wymiarów krzesła głębokość siedziska do cech antropometrycznych (regulacja od – do) człowieka szerokość siedziska (max)
360 - 590
350 - 490
420 szerokość oparcia
470 wysokość podłokietników (min, max)
190 – 305 rozstaw podłokietników (min, max)
390 - 585 szerokość podłokietników
96 zakres regulacji pochylenia oparcia
5 ° do przodu i 30 ° do tyłu
zakres regulacji pochylenia siedziska
0 - 5° w dół
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
4
Stopień spełnienia cechy 1
Krzesło 3 wymiary w mm
Stopień spełnienia cechy 1
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
8. Zestawienie wyników badań Tabela 3. Zestawienie kompleksowej oceny krzeseł.
Cechy ergonomicznego krzesła
Stopień spełnienia cechy Krzesło 1 Krzesło 2 Krzesło 3 Krzesło 4
Dostosowanie wymiarów krzesła do cech antropometrycznych człowieka Funkcjonalność (regulacje i nastawy) Konstrukcja i usytuowanie urządzeń regulacyjnych Bezpieczeństwo i higiena użytkowania Wygoda użytkowania Estetyka Ogólny stopień spełnienia cech ergonomicznego krzesła 9. Opracowanie wyników badań: Omówić wyniki porównania wymiarów badanych krzeseł z wymiarami krzesła wzorcowego. Ustalić, które z krzeseł w największym (które w najmniejszym) stopniu spełnia wymagania ergonomiczne i uzasadnić dlaczego. Ustalić wady krzeseł możliwe do przyjęcia i wady dyskwalifikujące wyrób.
Obliczenia uzupełniające Obliczenie wymiarów krzesła dla indywidualnego użytkownika: Ustalić dla konkretnego użytkownika wymiary: Pk - wysokość podkolanową w pozycji siedzącej, U – długość uda, T - długość tułowia na podstawie tablic Dreyfusa. Obliczyć wysokości (W) i głębokości (G) siedzenia oraz wysokości podparcia 5 kręgu lędźwiowego (OT) wg następujących wzorów: W = Pk - 5 cm G = 2/3 U + (6÷8) OT = 1/3 T
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
(Pk - wysokość podkolanowa w pozycji siedzącej) (U – długość uda) (T - długość tułowia)
5
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
ZAŁĄCZNIK 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. (Dz. U. z dnia 10 grudnia 1998 r.) Na podstawie art. 23715 § 1 Kodeksu pracy zarządza się, co następuje: § 1. Rozporządzenie określa: 1) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii dla stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe, 2) wymagania dotyczące organizacji pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. § 2. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o: 1) monitorze ekranowym - należy przez to rozumieć urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu, 2) stanowisku pracy - należy przez to rozumieć przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, obejmującym: a) wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek, b) wyposażenie dodatkowe, w tym drukarkę, skaner, mysz, trackball, c) wyposażenie pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek, 3) systemie komputerowym - należy przez to rozumieć urządzenia wchodzące w skład wyposażenia podstawowego i dodatkowego stanowiska pracy wraz z oprogramowaniem, 4) pracowniku - należy przez to rozumieć każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. § 3. Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do: kabin kierowców oraz kabin sterowniczych maszyn i pojazdów, systemów komputerowych na pokładach środków transportu, systemów komputerowych przeznaczonych głównie do użytku publicznego, systemów przenośnych nie przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy, kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do prezentacji danych lub wyników pomiarów, 6) maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym. 1) 2) 3) 4) 5)
§ 4. Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia. § 5. 1. Pracodawca jest obowiązany do przeprowadzania na stanowiskach pracy, wyposażonych w monitory ekranowe, oceny warunków pracy w aspekcie: 1) organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, 2) stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, 3) obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników, 4) obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem, 5) obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy. 2. Ocena, o której mowa w ust. 1, powinna być przeprowadzana w szczególności dla nowo tworzonych stanowisk oraz po każdej zmianie organizacji i wyposażenia stanowisk pracy. Na podstawie oceny pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości. § 6. Pracodawca jest obowiązany: 1) informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na stanowiskach pracy, w tym o wynikach przeprowadzonej oceny, o której mowa w § 5, oraz wszelkich środkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, 2) przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w trybie określonym w odrębnych przepisach.
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
6
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
§ 7. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom: 1) łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała - przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub 2) co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego. § 8. 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach. 2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. § 9. 1. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z zastrzeżeniem ust. 2. 2. Istniejące w dniu wejścia w życie rozporządzenia stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe powinny być dostosowane do wymagań określonych w rozporządzeniu nie później niż w ciągu 2 lat od dnia jego wejścia w życie, z wyjątkiem pkt 5.1 lit. f) i g) załącznika do rozporządzenia, które dotyczą nowo tworzonych stanowisk pracy. ZAŁĄCZNIK do ROZPORZĄDZENIA MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ (Dz. U. z dnia 10 grudnia 1998 r.) MINIMALNE WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ORAZ ERGONOMII, JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ STANOWISKA PRACY WYPOSAŻONE W MONITORY EKRANOWE 1. Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika. 2. 1. Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania: a) znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne, b) obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności, c) jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy, d) regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20° do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120° - po 60° w obu kierunkach, e) ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr. 2. 2. W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika, powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół. 2. 3. Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła. 3. 1. Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy. 3. 2. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna posiadać w szczególności: a) możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0-15°, b) odpowiednią wysokość - przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury. 3. 3. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne. 4. 1. Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury. 4. 2. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać: a) wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy, b) ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu, c) ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji. 4. 3. Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała: a) naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem,
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
7
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
b) odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20°-50° w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika, c) odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu. 4. 4. Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej. 5. 1. Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać: a) dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi, b) wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów, c) regulację wysokości siedziska w zakresie 400-500 mm, licząc od podłogi, d) regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu, e) wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych, f) możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°, g) podłokietniki. 5. 2. Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej. 6. 1. Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika. 6. 2. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem - między ekranem monitora i klawiaturą - lub w innym miejscu - w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu. 7. 1. Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek. 7. 2. Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0°-15°, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika. 7. 3. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas używania. 8. 1. Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych. 8. 2. Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 0,8 m. 8. 3. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400-750 mm. 9. 1. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie: a) poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach, b) należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach. 9. 2. Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to oprawy nie powodujące olśnienia. 10. Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań z użyciem ekranu monitora pracodawca powinien uwzględniać w szczególności następujące wymagania: a) oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania, b) oprogramowanie powinno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy i (lub) doświadczenia pracownika, c) systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu, d) systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednich dla pracownika, e) bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy, f) przy tworzeniu oprogramowania i przetwarzaniu danych powinny być stosowane zasady ergonomii. 11. 1. Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi nie powinna być mniejsza niż 40%. 11. 2. Wymagania dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, w tym dotyczące poziomu hałasu oraz promieniowania, określają odrębne przepisy i Polskie Normy.
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
8
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
ZAŁĄCZNIK 2 Projektowanie struktury przestrzennej stanowiska pracy w oparciu o dane antropometryczne Wprowadzenie Centyle (szczególne przypadki kwantyli) dolny i górny stanowią wymiary progowe – odpowiednio wymiar progowy dolny C5 i wymiar progowy górny C95. Wartość 5 centyla, to wymiary minimalne danej cechy, których nie osiąga 5% ludności; 95 centyl określa wartości maksymalne – nie przekracza ich 95% populacji. Graficzną interpretację wartości progowych przedstawia rysunek 1.
5%
90%
5%
Rys. 1. Graficzna interpretacja wartości progowych
Projektowanie przy wykorzystaniu danych antropometrycznych polega na przystosowaniu parametrów wymiarowych projektowanych stanowisk pracy czy urządzeń, do skrajnych cech wymiarowych przyszłych użytkowników (centyle dolny C5 i górny C95).
Sposób posługiwania się tablicami antropometrycznymi Tablice antropometryczne zawierają wartości kwantyli progowych (C5 i C95) i medialnych C50 obliczone dla 90% populacji. Układ tablic jest następujący: 1. rubryka pierwsza – numer porządkowy wymiaru wg kartoteki macierzystej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego 2. rubryka druga – cechy antropometryczne 3. rubryki 3-8 – wartości wymiarów z uwzględnieniem płci i podziału na kwantyle; rubryki 3-5 dotyczą wymiarów mężczyzn; rubryki 6-8 dotyczą wymiarów kobiet. Sposób posługiwania się tablicami ilustrują przykłady 1 i 2. Symbol wartości wymiaru antropometrycznego (reprezentujący w zapisach operacji antropometrycznych wartości wymiaru) składa się z numeru porządkowego, oznaczenia płci (♂ - mężczyzna, ♀ - kobieta) oraz oznaczenia kwantyla (5, 50 ,95) i zapisuje się go następująco np. [159♀5]
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
9
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
Przykład 1
Przykład 2
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
10
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
Wybór z tablic antropometrycznych (wielkości liniowe podano w milimetrach, wielkości kątowe w stopniach) Nr wymiaru
Mężczyźni
Kwantyl
Kobiety
Cecha 5
50
95
5
50
95
165
181
196
152
167
182
81 63 56 35
87 77 61 41
96 99 67 46
69* 57 49 34
79* 73 54 39
89* 92 58 44
236
257
278
216
233
253
18
Długość ręki
22 24 25 54
Szerokość ręki Długość dłoni Szerokość nadgarstka Średnica chwytu cylindrycznego
55
Długość stopy
61
Wysokość podłużnego sklepienia stopy Kąt powstały między stopą a golenią, przy stopie podniesionej do góry
68
80
97
63
79
94
50
59
70
51
63
80
63
Kąt powstały między stopą a golenią, przy stopie opuszczonej w dół
114
126
136
120
130
144
67
Szerokość stopy
80
93
106
71
83
94
68
Wysokość łokcia w pozycji stojącej
1005* 1082* 1179* 933* 1004* 1070*
69
Wysokość ciała w pozycji wyprostowanej
1610* 1778* 1890* 1536* 1636* 1740*
70
Długość przednia tułowia
71
62
429
495
574
393
464
518
Wysokość płaszczyzny widzenia w pozycji stojącej
1494
1620
1745
1402
1495
1591
72
Wysokość wyrostka barkowego
1334
1436
1547
1230
1317
1410
92
Długość kończyny górnej przy wyprostowanych palcach
687*
777*
852*
632*
707*
783*
93
Długość ramienia
310
349
383
286
315
349
94
Długość przedramienia
204
235
273
189
213
239
95
Największa szerokość ramion przy rękach opuszczonych wzdłuż tułowia
403
457
505
362
405
460
96
Zasięg górny ręki, w pozycji stojącej przy zwiniętych palcach
1940
2106
2272
1781
1913
2055
97
Zasięg górny ręki w pozycji stojącej przy wyprostowanych palcach
2051
2221
2408
1879
2015
2152
98
Zasięg boczny ręki, w pozycji stojącej, przy zwiniętych palcach (mierzony od płaszczyzny symetrii)
721
779
844
657
711
780
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
11
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
Nr wymiaru
99
100
Mężczyźni
Kwantyl
Kobiety
Cecha Zasięg boczny ręki, w pozycji stojącej, przy wyprostowanych palcach (mierzony od płaszczyzny symetrii) Rozpiętość rąk przy wyprostowanych palcach
101
Rozpiętość rąk przy zwiniętych palcach
102
Długość kończyny górnej przy zwiniętych palcach
105
5
50
95
5
50
95
823
876
946
737
796
853
1635
1753
1889
1475
1952
1706
1450* 1577* 1705* 1321* 1439* 1576* 615
673
736
545
602
657
Rozstaw łokci przy wyprostowanych palcach rąk
783*
852*
958*
715*
778*
883*
107
Zasięg przedni przy wyprostowanych palcach (pozycja stojąca)
845*
925* 1005* 758*
835*
924*
122
Wysokość ciała w pozycji siedzącej
833*
907*
980*
798*
861*
916*
123
Wysokość podkolanowa w pozycji siedzącej (udo przylegające na całej długości do siedziska)
388*
428*
488*
361*
402*
448*
124
Wysokość wyrostka barkowego w pozycji siedzącej
547*
596*
668*
515*
566*
625*
125
Wysokość płaszczyzny widzenia w pozycji siedzącej
711*
779*
840*
691*
732*
781*
126
Wysokość podłopatkowa w pozycji siedzącej
364*
463*
531*
350*
432*
489*
127
Wysokość lędźwiowa w pozycji siedzącej
115*
214*
324*
121*
194*
292*
128
Wysokość łokcia w pozycji siedzącej
194*
225*
301*
198*
240*
292*
129
Wysokość górnej powierzchni kolana w pozycji siedzącej
500*
544*
606*
471*
517*
567*
130
Długość przednia uda w pozycji siedzącej Grubość uda w pozycji siedzącej mierzona od siedziska do najwyższego punktu na udzie Głębokość siedzeniowa (podkolanowa) uda Zasięg przedni ręki w pozycji siedzącej, przy zwiniętych palcach
253
335
476
246
321
442
115*
146*
171*
115*
139*
169*
480*
536*
588*
441*
486*
552*
736*
836*
898*
667*
772*
836*
841
924
1006
754
843
925
131
132 133 134
Zasięg przedni ręki w pozycji siedzącej, przy wyprostowanych palcach
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
12
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
Nr wymiaru
Mężczyźni
Kwantyl
Kobiety
Cecha 5
50
95
5
50
95
135
Zasięg ręki w pozycji siedzącej (od płaszczyzny siedziska), przy palcach zwiniętych
1169
1259
1368
1086
1165
1265
136
Zasięg górny ręki w pozycji siedzącej (od płaszczyzny siedziska), przy palcach wyprostowanych
1254
1355
1470
1155
1247
1342
137
Zasięg dolny ręki w pozycji siedzącej, przy zwiniętych palcach
307
375
438
364
424
478
138
Zasięg dolny ręki w pozycji siedzącej przy wyprostowanych palcach
197
260
340
253
313
370
141
Zasięg boczny ręki w pozycji siedzącej, przy zwiniętych palcach (mierzony od płaszczyzny symetrii ciała) Zasięg boczny ręki w pozycji siedzącej, przy rozprostowanych palcach (mierzony od płaszczyzny symetrii ciała) Największa szerokość ud w pozycji siedzącej Największa szerokość bioder w pozycji siedzącej
722
779
842
657
711
780
819
876
944
737
796
853
302
353
420
302
372
423
330
364
405
333
374
429
154
Szerokość dłoni z przylegającym do niej kciukiem
95
102
114
82
91
100
155
Maksymalna grubość dłoni (z kciukiem) Zasięg dolny ręki w pozycji stojącej, przy wyprostowanych palcach
42
49
57
34
44
52
573
632
695
545
600
660
142
144 145
158 159
Zasięg dolny ręki w pozycji stojącej, przy zwiniętych palcach
675*
768*
846*
653*
722*
785*
167
Szerokość ciała w pozycji stojącej ze swobodnie opuszczonymi rękami
454
514
585
393
450
522
168
Szerokość ciała w pozycji siedzącej ze swobodnie opuszczonymi rękami
395
487
570
349
432
531
Dane antropometryczne na podstawie: Batogowska A., Słowikowski J., Atlas antropometryczny dorosłej ludności Polski dla potrzeb projektowania. „Prace i materiały”, zeszyt 149, IWP, Warszawa 1994. Dane antropometryczne oznaczone * wg Nowak E., Atlas antropometryczny populacji polskiej – dane do projektowania, IWP, Warszawa 2000.
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
13
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
68
Szkice wymiarowe do tablic antropometrycznych
Pozycja stojąca
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
14
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
15
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
16
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
17
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
ZAŁĄCZNIK 3 Karta oceny ryzyka na stanowisku pracy Data
Nr Karty
KARTA OCENY RYZYKA NA STANOWISKU PRACY Zespół przeglądowy Członkowie zespołu ds. oceny ryzyka zawodowego
Metoda oceny ryzyka PN-N 18002
Stanowisko pracy
Stanowisko do oceny ergonomiczności różnych typów krzeseł
Dokumenty odniesienia: • PN-N18002 • instrukcje
Charakterystyka stanowiska pracy: Stanowisko wyposażone w badane krzesła oraz stół. Lp.
Źródło zagrożenia
Krzesło (przewrócenie w czasie testowania nastaw i regulacji krzeseł) Elementy regulacyjne 2. krzeseł Zatwierdził: 1.
Liczba narażonych
Ewentualny skutek Stłuczenia ciała Skaleczenie Złamanie Omdlenie
Ciężkość szkód mała mała duża duża
prawdopodobne prawdopodobne mało prawdopodobne mało prawdopodobne
Oszacowanie ryzyka średnie średnie małe małe
Skaleczenie
mała
prawdopodobne
małe
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
Prawdopodobieństwo
Działania obniżające ryzyko Zachowanie ostrożności w czasie zmian nastaw krzeseł. Zachowanie ostrożności w czasie zmian nastaw krzeseł.
18
Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł
ZAŁĄCZNIK 4 Instrukcja BHP – Stanowisko badawcze: Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł. Opis stanowiska badawczego Zgodnie z pkt 5. Sposób przeprowadzenia badań Zgodnie z pkt 7. Uciążliwości i zagrożenia mogące wystąpić na stanowisku podczas wykonywania badań: 1. przewrócenie w czasie testowania nastaw i regulacji krzeseł, 2. elementy regulacyjne krzeseł. Wykaz czynności niedozwolonych: 1. bujanie się na krześle, 2. nieostrożne obchodzenie się z elementami regulacyjnymi krzeseł. Nie stosowanie się do powyższych zaleceń może spowodować: 1. skaleczenie, 2. stłuczenie ciała, 3. złamanie, 4. omdlenie. Czynności do wykonania przed rozpoczęciem ćwiczenia: 1. zapoznanie się z instrukcją badawczą. 2. wysłuchanie szkolenia stanowiskowego, 3. zapoznanie się z karta oceny ryzyka zawodowego. Czynności do wykonania po zakończeniu ćwiczenia Uporządkowanie stanowiska badawczego. Postępowanie w sytuacji awarii lub wypadku: 1. bezzwłocznie powiadomić prowadzącego zajęcia, 2. udzielić pomocy poszkodowanym, 3. jeżeli to konieczne powiadomić stosowne służby, tj.: a. straż pożarną tel. 998, b. pogotowie ratunkowe tel. 999, c. pogotowie energetyczne tel. 991, d. lub numer alarmowy 112.
Laboratorium Ergonomii i Kształtowania Środowiska Pracy
19