Z Z˙ycia Akademii Medycznej

SPIS TRES´CI

UROCZYSTOS´C´ WRE˛CZENIA DYPLOMÓW ABSOLWENTOM WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

Ranking edukacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

Gratulacje Ministra Zdrowia . . . . . . . . . . . . .

3

J. Piekarczyk: Przemówienie Rektora . . . 17

M. Forys´: Złoty Indeks dla Akademii . . . . . .

4

A. Tokarz: Wysta˛pienie Prodziekana . . . 19 G. Sygitowicz: Podzie˛kowanie doktorantów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

J. Taton´: Uczelniana, Naukowo-Programowa Konferencja „Prewencja chorób cywilizacyjnych i zdrowia” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

J. Piekarczyk: Wysta˛pienie rektora . . . . . . .

5

STRESZCZENIA REFERATÓW: . . . . . . . . .

M. Łyskanowski: Z dziejów nauki o zdrowiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

J. Kopczyn´ski: Metody i wyniki oceny stanu zdrowia społeczen´stwa polskiego . . .

8

J. Taton´: Narastanie epidemii przewlekłych chorób zwyrodnieniowych: przykład cukrzycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

A. Czech: Zapobieganie niedokrwiennej chorobie serca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Z. Słon´ska: Promocja zdrowia w prewencji kardiologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 M. Łuczak, M. Wróblewska: Nowe i powracaja˛ce niebezpieczne zakaz˙enia . . . . 12 J. Szczerban´: Jakos´c´ w opiece zdrowotnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 R. Rudowski, A.Okon´, J. Michalik: Telemedycyna a prewencja chorób cywilizacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

M. Malinowski: Podzie˛kowanie absolwentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 D. Liszewska-Pfeifer, S. Bielenin: 100-lecie Szpitala Dziecia˛tka Jezus (1901-2001) . . .

23

I. Wawer: Naturalne antyoksydanty w farmacji i medycynie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27

J. Janeczko: Jubileusz 25-lecia Instytutu Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych . . . . . . . .

28

R. Rudowski: Mie˛dzynarodowy Standard Komunikacyjny Health Level 7 (HL7) . . . . . . . . . .

35

M. Balcerzak: Spotkanie kolez˙en´skie absolwentów z roku 1970 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

37

A. Górski: Pecunia (non) olet? . . . . . . . . . .

39

T. Kocon: Lekarze patroni ulic Warszawy(10)

39

KOMUNIKATY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

41

Wszystkie zdje˛cia: Dział Fotomedyczny AM. Fot. okładka I: JM Rektor prof. dr hab. Janusz Piekarczyk w towarzystwie studentów AM Dominika Choroman´skiego (z lewej) – przew. zarza˛du STN i Wojciecha Chludzin´skiego – przew. Samorza˛du Studentów ze „Złotym Indeksem” dla naszej Uczelni. Fot. okładka IV: Szpital Dziecia˛tka Jezus przy ul. Lindleya.

Nr 5 (108) maj 2001

Redaguje zespół: Bogdan Ciszek (redaktor naczelny), Mariusz Forys´, Mirosława Kurpeta (redaktor prowadza˛cy numeru), Magdalena Zielonka Jacek Z˙bikowski

WYDAWCA: AKADEMIA MEDYCZNA Rada Programowa: prof. dr hab. Janusz Piekarczyk – przewodnicza˛cy prof. dr hab. Andrzej Członkowski, prof. dr hab. Wiesław Glin´ski, prof. dr hab. Mirosław Łuczak, prof. dr hab. Leszek Pa˛czek, prof. dr hab. Józef Sawicki, prof. dr hab. Jerzy Stelmachów, prof. dr hab. Mieczysław Szostek, prof. dr hab. Hubert Wanyura

Adres redakcji: Biblioteka Główna Akademii Medycznej, ul. W. Oczki 1, 02-007 Warszawa, tel./fax: 628-22-37, e-mail:[email protected] zapraszamy na nasze strony internetowe: http://www.bibl.amwaw.edu.pl/ZZ˙yciaAM Skład tekstu, druk i oprawa: Zakład Poligraficzny „U Mianowskiego”, 01-833 Warszawa, ul. Daniłowskiego 3 tel./fax 864 36 44, e-mail: [email protected]

Maj 2001

1

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

2

Maj 2001

Posiedzenie Senatu AM 28.05 br. Dr Grzegorz Wójtowicz wre˛cza dyplom potwierdzaja˛cy pozycje˛ AM w rankingu „Rzeczpospolitej” i „Perspektyw” JM Rektorowi AM w Warszawie prof. Januszowi Piekarczykowi

Przedstawiciele Kapituły Rankingu „Rzeczpospolitej” i „Perspektyw”, od lewej: Waldemar Siwin´ski – redaktor naczelny Perspektyw, prof. Marek Rocki – rektor SGH w Warszawie, dr Grzegorz Wójtowicz – przewodnicza˛cy Kapituły Rankingu, prof. Janusz Piekarczyk – rektor AM, prof. Mieczysław Szostek – prorektor AM

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

„ZŁOTY INDEKS” dla Akademii Medycznej w Warszawie – wyniki ósmej edycji rankingu szkół wyz˙szych tygodnika „Wprost” Mgr Mariusz Forys´ – Biuro Obsługi Rektoratu Nasza Uczelnia, po raz drugi w tym roku ( uprzednio – w klasyfikacji „Rzeczpospolitej” i „Perspektyw” ), zwycie˛z˙a w prestiz˙owym rankingu wyz˙szych uczelni. Tym razem był to ranking o najdłuz˙szej, bo os´mioletniej juz˙ tradycji – tygodnika „Wprost”. W odróz˙nieniu od innych – tego typu – zestawien´, stara sie˛ on uwzgle˛dniac´ przede wszystkim rzeczywiste, udokumentowane osia˛gnie˛cia, a jego autorzy opieraja˛ sie˛ wyła˛cznie na danych statystycznych i ankietach. Ostateczna kolejnos´c´ konkuruja˛cych uczelni ustalana jest według matematycznej formuły, a nie wskutek głosowania ba˛dz´ plebiscytu. Zatem, zastosowana metodologia klasyfikacji nie uległa zasadniczym zmianom, w stosunku do poprzednich edycji rankingu. Nota bene, jak podkres´lali jego autorzy, metodologia ta korzysta ze sprawdzonych amerykan´skich sposobów rankingowania. Tak zwane zaplecze intelektualne premiowano maksymalnie 60 pkt. Składały sie˛ nan´: A/ potencjał naukowy: typ kształcenia na wydziałach i kierunkach, uprawnienia do nadawania wyz˙szych stopni naukowych; B/ jakos´c´ wydziałów, instytutów i katedr – na podst. waloryzacji KBN; C/ osia˛gnie˛cia naukowe kadry – obronione prace doktorskie i habilitacyjne, nominacje profesorskie, staz˙e i wykłady zagraniczne; D/ jakos´c´ pracy naukowej – publikacje w pismach o mie˛dzynarodowym zasie˛gu, przyznane granty, udział w mie˛dzynarodowych programach badawczych. Ocena procesu kształcenia mogła dostarczyc´ maksymalnie 20 pkt. Uwzgle˛dniano tu: A/ jakos´c´ programów nauczania; B/ umieje˛tnos´ci dydaktyczne kadry, C/ zaplecze informatyczno-biblioteczne; D/ weryfikacje˛ wiedzy, tj. praktyki, staz˙e, programy własne; E/ je˛zyki obce. W wyniku oceny szans kariery zawodowej moz˙na było uzyskac´ do 15 pkt. Na to kryterium składały sie˛: A/ popyt na absolwentów na rynku pracy; B/ ocena absolwentów przez pracodawców; C/ tzw. s´ciez˙ki kariery – płace absolwentów, udział w konkursach na róz˙ne stanowiska, tempo awansu. Wreszcie, maksymalnie 5 pkt. premiowano ocene˛ warunków socjalnych studiowania, a wie˛c: A/ jakos´c´ i wielkos´ci

4

JM Rektor AM w Warszawie odbiera „ZŁOTY INDEKS WPROST” z ra˛k redaktora naczelnego Marka Króla bazy materialnej; B/ koszt kształcenia; C/ system stypendiów i nagród D/ baze˛ rekreacyjno-socjalna˛. Ceremonia wre˛czenia statuetek „Złotego Indeksu Wprost” odbyła sie˛ 16 maja br. w siedzibie redakcji tygodnika; uroczystos´c´ zaszczycili swoja˛ obecnos´cia˛ rektorzy nagrodzonych szkół wyz˙szych wraz ze swoimi najlepszymi studentami, a takz˙e przedstawiciele instytucji pan´stwowych oraz mediów. Rektorzy odbierali nagrody z ra˛k Marka Króla, redaktora naczelnego tygodnika „Wprost” oraz red. Stanisława Janeckiego – autora i koordynatora rankingu.

Rektor prof. Janusz Piekarczyk z najlepszymi studentami Akademii Medycznej w Warszawie

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej W kategorii uczelni medycznych, AM w Warszawie (92,25 pkt.) wyprzedziła Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellon´skiego ( 92 pkt.) oraz AM w Poznaniu ( 91,5 pkt.) A oto triumfatorzy rankingu w pozostałych kategoriach (szkoły publiczne ): 1. uniwersytety – Uniwersytet Jagiellon´ski 2. uczelnie techniczne – AGH w Krakowie

3. uczelnie ekonomiczne – SGH w Warszawie 4. uczelnie rolnicze – SGGW w Warszawie 5. uczelnie pedagogiczne – Akademia Pedagogiczna w Krakowie 6. akademie wychowania fizycznego – AWF w Warszawie 7. uczelnie artystyczne – PWSFTiT w Łodzi

Nowe perspektywy celów, potrzeb i metod prewencji w programie Uczelnianej Konferencji Akademii Medycznej – Wydział Nauki o Zdrowiu Prof. dr hab. med. Jan Taton´ – Wydział Nauki o Zdrowiu „Tempora mutantur et nos mutamur in illis” – wiek XXI przynosi nowe wyzwania dla medycyny naukowej i praktycznej. Zmienia sie˛ demografia s´wiata i Polski, s´rodowisko i warunki z˙ycia społeczen´stw i jednostek, przekształca sie˛ struktura chorobowos´ci i umieralnos´ci. Wiek XXI przynosi zagroz˙enie epidemia˛ przewlekłych chorób zwyrodnieniowych, w tym takz˙e o metabolicznym charakterze. Warszawska Akademia Medyczna dyskutuje te˛

waz˙na˛ problematyke˛, zache˛ca do podejmowania badan´, prowadzi dydaktyke˛ zachowania zdrowia w nowo powołanym Wydziale Nauki o Zdrowiu. Przykładem tej nowatorskiej działalnos´ci jest Konferencja Uczelniana na temat „Prewencja chorób cywilizacyjnych a zdrowie”, która odbyła sie˛ w dniu 26.04.2001 r. w wyniku staran´ Wydziału Nauki o Zdrowiu.

Otwarcie I Uczelnianej Konferencji Wydziału Nauki o Zdrowiu Prof. dr hab. Janusz Piekarczyk – JM Rektor AM w Warszawie Rozpoczynamy I Konferencje˛ Uczelniana˛ Akademii Medycznej w Warszawie, której organizatorem jest Wydział Nauki o Zdrowiu. Znamienny jest tytuł konferencji – „ Prewencja chorób cywilizacyjnych i zdrowie”, jako jednej z pierwszych zorganizowanych u progu XXI wieku. Tytuł ten potwierdza fakt, z˙e zmieniaja˛ sie˛ nasze główne zainteresowania, podobnie jak wobec wymogów czasu zmienia sie˛ – i to za sprawa˛ Wydziału Nauki o Zdrowiu – struktura organizacyjna tej uczelni. Jest wiosna 2001 r., pierwsza wiosna w XXI wieku. Budza˛ca sie˛ do z˙ycia przyroda napawa optymizmem, choc´ trud-

na sytuacja ekonomiczna i cia˛gle duz˙y bałagan organizacyjny – destabilizuje, wpływa zdecydowanie destrukcyjnie na aktywnych ludzi i na koncepcje rozwoju, w tym rozwoju nauki, rozwoju uczelni oraz jej zespołów naukowo-badawczych i dydaktycznych. Te trudnos´ci sa˛ szczególnie nasilone w uczelniach medycznych dlatego, z˙e nasze uczelnie dotknie˛te zostały zarówno przez reforme˛ opieki zdrowotnej, jak i edukacji narodowej. Staramy sie˛, usilnie staramy sie˛, aby nie pozwolic´ zdekomponowac´ uczelni, aby uchronic´ ja˛ od rzeczonych zagroz˙en´; co wie˛cej chcemy ja˛ nawet rozwijac´.

Maj 2001

5

Z Z˙ycia Akademii Medycznej Nalez˙y postawic´ pytanie czy jest to moz˙liwe w chwili, gdy wszystko sie˛ włas´ciwie wali, gdy spadaja˛ s´rodki finansowe na nauke˛ i na dydaktyke˛? W moim głe˛bokim przekonaniu nie moz˙emy nie dostrzegac´ wyzwan´ czasu, nie moz˙emy bezradnie patrzyc´ na katastrofe˛ społeczno-ekonomiczna˛, która jest udziałem tego społeczen´stwa – naszego społeczen´stwa. Kaz˙de reformy moga˛ nies´c´ za soba˛ ryzyko przejs´ciowego pogorszenia sytuacji, ale powinny przewidywac´ moz˙liwos´ci mechanizmów obronnych, systemów ratunkowych. Jez˙eli wymys´lone nowe zasady powoduja˛ katastrofe˛, upadek, dekompozycje˛ najlepszych placówek ochrony zdrowia np.: najlepszych szpitali klinicznych, to najwyz˙sze ustawodawcze i wykonawcze władze pan´stwa powinny reagowac´. Ta reforma stworzona została chyba po to, aby naprawic´ poprzednie niedoskonałos´ci ochrony zdrowia a nie po to, aby degradowac´ i niszczyc´ nawet najlepsze jednostki w systemie, jakimi były i cia˛gle jeszcze sa˛ – szpitale kliniczne uczelni medycznych. Nie do przyje˛cia, i to pod z˙adnym pozorem, jest tolerowanie – od wielu juz˙ miesie˛cy – pogarszania sie˛ doste˛pnos´ci do wysoko specjalistycznych usług medycznych w tych szpitalach. Skutkuje to zagroz˙eniem zdrowia, a czasami nawet i z˙ycia – w dłuz˙szej perspektywie, naszych pacjentów. Mówie˛ te słowa z bardzo cie˛z˙kim sercem ale i z rozwaga˛, poniewaz˙ potrafie˛ to udowodnic´ w oparciu o szczegółowe dane dotycza˛ce warunków pracy wymienionych jednostek. Ja osobis´cie, moi współpracownicy z naszej uczelni, i władze wszystkich uczelni medycznych w kraju nie mamy sobie nic do zarzucenia; nie moz˙na na nas przerzucic´ współodpowiedzialnos´ci za to co sie˛ dzieje, poniewaz˙ wielokrotnie w okresie ostatnich 2 lat, wre˛cz przy kaz˙dej okazji, nawołujemy do uruchomienia mechanizmów naprawczych. Podajemy konkretne rozwia˛zania i z˙a˛damy ich wdroz˙enia. Niestety strona rza˛dowa trwa konsekwentnie w obronie swoich papierowych racji, ustanowionych przez siebie zasad, które stały sie˛ prawem jako ore˛z˙em władzy, a nie prawem ustanowionym dla dobra społeczen´stwa. Dwa lata trwa juz˙ batalia o szpitale kliniczne, która zuz˙ywa bezsensownie nasza˛ energie˛. Władza siła˛ zabrała uczelniom te szpitale, aby przez 2 lata, powtarzam przez 2 lata, po kawałku oddawac´ poszczególne fragmenty uprawnien´ wobec tych szpitali. Władze uczelni i dyrektorzy szpitali zamiast zaja˛c´ sie˛ konstruktywna˛ praca˛, walcza˛ – praktycznie ze wspólnym organem załoz˙ycielskim – o strefy wpływów. Argumentem Ministra przeciwko z˙a˛daniom rektorów jest rzekome zagroz˙enie prywatyzacja˛ szpitali klinicznych przez uczelnie. A równoczes´nie odbywaja˛ sie˛ lawinowo posiedzenia i szkolenia współorganizowane przez Ministerstwo Zdrowia, w jaki sposób sprywatyzowac´ cały system ochrony zdrowia w Polsce !!!

6

Szanowni Pan´stwo, Konferencja Rektorów Akademii Medycznych Stwierdza: „nie damy sie˛ znieche˛cic´, be˛dziemy trwali konsekwentnie przy z˙a˛daniach, które postawilis´my przed 2 laty, prezentowalis´my je wobec wszystkich najwyz˙szych organów władzy i mamy na to dowody w postaci kopii pism i zapisów naszych wysta˛pien´”. Szanowni Pan´stwo, pragne˛ zare˛czyc´, z˙e nie jest to wysta˛pienie przedwyborcze, poniewaz˙ władze uczelni musza˛ byc´ apolityczne i powinny współpracowac´ z kaz˙da˛ władza˛ dobrej woli niezalez˙nie od zabarwienia politycznego, niezalez˙nie kto te wybory wygra. Powtarzam te deklaracje przy kaz˙dej okazji, z z˙yczeniami – by władze skonstruowane w wyniku wyborów, były władzami dobrej woli. Uczelnia, nasza uczelnia była, jest i be˛dzie aktywna. O jej cia˛gle jeszcze bardzo dobrej kondycji s´wiadczy zaje˛cie I –szego miejsca ws´ród uczelni medycznych w ostatnim rankingu wyz˙szych uczelni. O wynikach tego rankingu zadecydowała zarówno nasza 200 letnia tradycja, jak i obecna pozycja naukowa i poszerzaja˛ca sie˛ oferta edukacyjna, głównie dzie˛ki Wydziałowi Nauki o Zdrowiu. Wydział jest najmłodszym dzieckiem naszej Alma Mater. Najmłodszemu dziecku pos´wie˛ca sie˛ z reguły najwie˛cej uwagi, co wyzwala zazdros´c´ dzieci starszych. W naszej rodzinie niektóre dzieci sa˛ juz˙ całkiem dorosłe. Pierwszy Wydział Lekarski jest spadkobierca˛ Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, podobnie jak Wydział Farmacji, Oddział Stomatologii nawia˛zuje do tradycji Akademii Stomatologicznej i Pan´stwowego Instytutu Dentystycznego, która sie˛ga lat dwudziestych ubiegłego stulecia. Najmłodszy był dotychczas II Wydział Lekarski, ale on równiez˙ od kilku lat jest juz˙ pełnoletni. Chciałbym w ten sposób nawia˛zac´ jednak do pewnych tradycji Wydziału Nauki o Zdrowiu, równiez˙ głe˛boko zakorzenionych w Uczelni i s´rodowisku naukowym, o czym usłyszymy od Pana Profesora Łyskanowskiego. Szanowni Pan´stwo rozpocza˛łem swoje wysta˛pienie od wiosny, która optymistycznie nastraja do z˙ycia. Z˙ycze˛ Pan´stwu, z˙yczmy sobie nawzajem gars´ci tego optymizmu, który pozwoli nam konstruktywnie rozwia˛zywac´ problemy dla dobra społeczen´stwa i naszej Alma Mater. Apeluje˛ do Pan´stwa wszystkich o optymistyczne patrzenie w przyszłos´c´, trudnos´ci kiedys´ mina˛, a Uczelnia musi nie tylko przetrwac´, ale dalej musi rozwijac´ sie˛. Mamy konkretne plany tego rozwoju i dołoz˙ymy wszelkich staran´, aby je systematycznie realizowac´. Sa˛ one mocno zwia˛zane z tym najmłodszym naszym dzieckiem – Wydziałem Nauki o Zdrowiu. Wiem, z˙e sa˛ to plany realne, poniewaz˙ akceptuje je społeczen´stwo Mazowsza i ci politycy, którym nie sa˛ oboje˛tne dalsze losy i perspektywy rozwoju naszego regionu.

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

STRESZCZENIA REFERATÓW Z dziejów nauki o zdrowiu Prof. dr hab. Marcin Łyskanowski – Zakład Historii Medycyny i Filozofii Kaz˙dy historyk działa według pewnego, z góry ustalonego planu. Kurt Pollak, niemiecki historyk medycyny ułoz˙ył hipotetyczna˛, o charakterze koncepcji intelektualnej, architekture˛ wielkiej medycyny. Punktem wyjs´cia dla rozwaz˙an´ Pollaka było stwierdzenie innego niemieckiego historyka medycyny, K.E.Rothschuha, który stwierdził iz˙: " medycyna stanowi mniej lub wie˛cej logiczne powia˛zanie faktów, teorii i zlecen´". Na tej zasadzie Kurt Pollak opracował architektoniczna˛ konstrukcje˛ medycyny. I tak: "podstawa˛, na której opiera sie˛ gmach medycyny jest etyka lekarska, czyli kodeks moralnos´ci zawodu lekarza. Prawa i obowia˛zki wynikaja˛ z zadan´, jakie stoja˛ przed medycyna˛: utrzymanie człowieka przy zdrowiu, zwalczanie chorób, niesienie ulgi w cierpieniach" I dalej: "podbudowe˛ gmachu medycyny stanowia˛ trzy podstawowe kierunki, uzasadniaja˛ce decyzje i poczynania lekarza: kierunek empiryczny, transcendentno-spekulatywny oraz poznawczo-naukowy". Na powyz˙szej bazie wznosi sie˛ nadbudowa kliniczna. Kurt Pollak wprowadza do układu dwa poje˛cia: poziomy i pionowy. "Tylko jedna nauka – historia medycyny – pisze Pollak – zajmuje miejsce odre˛bne i jej przedmiotem sa˛ dzieje powstania i rozwoju wszystkich dyscyplin medycyny. Wia˛z˙e sie˛ ona z ogólnym rozwojem mys´li ludzkiej, ma zatem przebieg pionowy – wzdłuz˙ bocznych s´cian całego gmachu." Zanim rozpatrzymy powyz˙sza˛ niezmiernie ciekawa˛ koncepcje˛ przypomne˛ wypowiedz´ prof. Marcina Kacprzaka, który interesuja˛c sie˛ historia˛ medycyny z zamiłowania os´wiadczył, iz˙ dzieje naszego zawodu rozwijały sie˛... zygzakiem. Ta krótka, lapidarna wypowiedz´ była jednak arcysłuszna.... W roku 1950 powstała w Warszawie Akademia Medyczna. Nawiasem tu dodamy, z˙e studentów tych lat los obdarzył jedynym, swojego rodzaju niepowtarzalnym darem: wspaniałymi wychowawcami i nauczycielami. Byli ws´ród nich bohaterzy podziemnego nauczania medycyny z czasów okupacji hitlerowskiej z Janem Zaorskim, Franciszkiem Czubalskim, Witoldem Orłowskim i Ludwikiem Paszkiewiczem na czele. Byli profesorowie, którzy pragne˛li rozwoju młodej inteligencji, dbali o utrzymanie tkanki intelektualnej narodu, troszczyli sie˛ o wyszkolenie zawodowe i moralne lekarzy. Był ws´ród nich równiez˙ Marcin Kacprzak, dziekan Wydziału Lekarskiego i rektor (w latach 1955 – 62) naszej Akademii.

Prof. Kacprzak urodził sie˛ w Podolszycach koło Płocka dnia 6.XI.1888 roku w rodzinie chłopskiej. Ukon´czył gimnazjum w Płocku, studia medyczne w Paryz˙u, Charkowie i w Baltimore. Całe swoje z˙ycie pos´wie˛cił higienie. W warszawskiej Akademii Medycznej pełnił obowia˛zki naczelnika Katedry Higieny Ogólnej, naste˛pnie kierownika Katedry Higieny Szkolnej Oddziału Sanitarnego oraz Medycyny Pracy i Higieny WSR w Lublinie. Wydał szereg prac pos´wie˛conych epidemiologii chorób zakaz´nych, a w szczególnos´ci gruz´licy, nauczaniu higieny oraz rozprawy dotycza˛ce zagadnien´ organizacji ochrony zdrowia. Zwracały tu uwage˛ m.in. naste˛puja˛ce prace: "Zdrowie w chacie wiejskiej"(19281938), oraz "Wies´ płocha, warunki bytowania" (1937). W roku 1946 uczestniczył – na czele polskiej delegacji – w inauguracji S´wiatowej Organizacji Zdrowia w Nowym Jorku, brał udział w tworzeniu jej Konstytucji oraz opracowaniu definicji zdrowia. W roku 1947 opracował "Projekt ustawy o publicznej słuz˙bie zdrowia", zas´ w rok póz´niej: "Co medycyna Pan´stwu dac´ moz˙e". Trzeba tu zaznaczyc´, z˙e wnioski zawarte w "Projekcie" proponuja˛ce upan´stwowienie słuz˙by zdrowia i ubezpieczenie wszystkich obywateli w naszym kraju przysporzyły mu zarówno przyjaciół, jak i wrogów. Tak zreszta˛ było do kon´ca jego z˙ycia. Warto zapoznac´ sie˛ z niektórymi wskazówkami zasłuz˙onego profesora. Prof. Kacprzak rozpatruja˛c zagadnienia definicji higieny, pisał, iz˙ "Dzis´ higiena˛ nazwalis´my równiez˙ nauke˛ o zdrowiu, rozpatruja˛c jednak zdrowie nie tylko pod wzgle˛dem fizycznym, lecz i duchowym, człowiek bowiem jest psychofizyczna˛ całos´cia˛". I dalej: "Wa˛skie uje˛cie zadan´ medycyny, ograniczaja˛ce jej zakres wyła˛cznie do lecznictwa, dzis´ nie odpowiada wielkim celom, jakie stawia sobie medycyna, ani jej moz˙liwos´ciom, które nowoczesna słuz˙ba zdrowia pragnie w pełni pozyskac´. Idea zapobiegania chorobom, wzmagania sił fizycznych i duchowych człowieka zdobyła sobie w medycynie prawo pełnego obywatelstwa." "Według pogla˛dów wypowiadanych przez czołowych przedstawicieli medycyny wszystkich czasów, lekarz udzielaja˛cy porady choremu powinien miec´ na wzgle˛dzie nie tylko usunie˛cie cierpienia, lecz i wskazówki higieniczne na przyszłos´c´, zapobieganie powstawaniu choroby lub jej dalszemu rozwojowi". Zapoznaja˛c sie˛ szczegółowo z naukami Kacprzaka zdaje-

Maj 2001

7

Z Z˙ycia Akademii Medycznej my sobie sprawe˛, z˙e nauka o zdrowiu obejmuje warunki z˙ycia i pracy człowieka; czystos´ci powietrza, ziemi, wody, ubioru i mieszkania, z˙e w ten sposób higiena indywidualna ła˛czy sie˛ ze społeczna˛. Nie dziwi nikogo, iz˙ pojawiaja˛ sie˛ terminy medycyny ekologicznej i rodzinnej, z˙e pojawia sie˛ lekarz domowy, rodzinny i s´rodowiskowy. I jez˙eli Kurt Pollak w swej intelektualnej wizji medycyny pisał, iz˙ platforma˛ podstawowa˛ jest etyka zawodowa, to – potwierdzaja˛c jego teze˛ – dodajemy, iz˙ uznaja˛c za wioda˛ca˛

tres´c´ nauk klinicznych nie be˛dziemy proponowac´ redukcjonizmu, natomiast wprowadzaja˛c nowoczesna˛ nauke˛ o zdrowiu be˛dziemy zwolennikami uniwersalizmu. Takimi zwolennikami uniwersalizmu, którzy sa˛ otwarci na potrzeby współczesnej cywilizacji. Pierwsze symptomy chorób cywilizacyjnych juz˙ znamy. Chodzi o to, aby nauka o zdrowiu dobrze nas przygotowała, kiedy choroby te do nas wtargna˛ w całej swej okazałos´ci.

Metody i wyniki oceny stanu zdrowia społeczen´stwa polskiego Prof. dr hab. Jan Kopczyn´ski – Instytut Medycyny Społecznej Re˛kojmia˛ zdrowia jest umieje˛tnos´c´ wykorzystania warunków otoczenia do zachowania i pomnoz˙enia potencjału biologicznego. To samo dotyczy zdrowia ludnos´ci, choc´ jego zachowanie wymaga uruchomienia „gromadnych” mechanizmów adaptacyjnych, takich jak odpornos´c´ zbiorowa (herd immunity) i inne. Wobec niedoboru mierników pozytywnych zdrowie ludnos´ci okres´la sie˛ przez zaprzeczenie: na drodze identyfikacji chorób, urazów i zatruc´ w populacji, oceny zmian w ich wyste˛powaniu oraz obserwacji czynników determinuja˛cych zdrowie. Cel ten osia˛ga sie˛ przez zliczanie chorób (i ludnos´ci) oraz lokalizacje˛ zdarzen´ zdrowotnych w czasie (ze wzgle˛du na moment zdarzenia i upływ czasu do jego nadejs´cia). Najbardziej naturalnym miernikiem utraty zdrowia jest cze˛stos´c´ wysta˛pienia choroby – zapadalnos´c´. W przypadku braku podstaw do okres´lenia zachorowalnos´ci, posługujemy sie˛ miernikami zaste˛pczymi: umieralnos´cia˛, chorobowos´cia˛ szpitalna˛ itp. W Polsce najwie˛cej osia˛gnie˛to w walce z ostrymi chorobami zakaz´nymi. Wyja˛wszy import, nie wyste˛puje błonica ani poraz˙enie dziecie˛ce, notuje sie˛ mniej niz˙ gdzie indziej krztus´ca i przecie˛tna˛ dla Europy cze˛stos´c´ odry. Zmalała takz˙e, poprzednio wysoka, zapadalnos´c´ na wirusowe zapalenie wa˛troby typu B. Oporniej uste˛puje gruz´lica, ale w ostatnich latach i tu zaznaczył sie˛ poste˛p usuwaja˛cy nas z kre˛gu krajów europejskich o zwie˛kszonej zapadalnos´ci. W odróz˙nieniu od w miare˛ sprawnej kontroli zagroz˙en´ biologicznych, stopien´ opanowania chorób przewlekłych – problemu zdrowotnego krajów rozwinie˛tych – nadal odbiega w Polsce od ustanowionych tam wzorców. Wprawdzie w latach 90-tych zacze˛ło ubywac´ zgonów z powodu chorób układu kra˛z˙enia, ale róz˙nica mie˛dzy naszym krajem a zachodem Europy jest w tej dziedzinie nadal znaczna. Wolniej niz˙ w przypadku chorób kra˛z˙enia, poprawia sie˛ krajowa sytu8

acja w zakresie ryzyka zgonu na nowotwory złos´liwe. Zmniejsza sie˛ jednak systematycznie umieralnos´c´ z powodu raka płuca u młodszych me˛z˙czyzn, redukuje sie˛ cze˛stos´c´ raka z˙oła˛dka oraz powoli ubywa zgonów kobiet z powodu raka szyjki macicy. Zestawienie powyz˙szych przekształcen´ z analogicznym poste˛pem na zachodzie Europy i w Skandynawii obnaz˙a cze˛s´c´ przyczyn opóz´nienia w walce z chorobami przewlekłymi: za nadmiar zgonów z powodu raka szyjki macicy, czy sutka odpowiada zapewne niedos´c´ sprawna akcja wczesnego wykrywania tych chorób w populacji, a za powolny poste˛p w zwalczaniu udarów mózgowych – brak zorganizowanego przesiewu w kierunku nadcis´nienia te˛tniczego. Ocena warunków zdrowotnych w Polsce jest dos´c´ zróz˙nicowana. Mimo poprawy, poziom zanieczyszczen´ przemysłowych jest w kraju nadal wysoki jak na standardy europejskie. Liczba˛ wypalanych papierosów przewyz˙szamy niemal wszystkich Europejczyków i sytuacja w tej mierze zmienia sie˛ na lepsze bardzo powoli. Nie wyróz˙niamy sie˛ wprawdzie ws´ród krajów europejskich nadmierna˛ ilos´cia˛ wypijanego alkoholu, ale główny wykładnik jego naduz˙ywania – róz˙nica w umieralnos´ci mie˛dzy me˛z˙czyznami a kobietami – jest u nas wyz˙sza od przecie˛tnej europejskiej. Natomiast cechy polskiej diety moga˛ byc´ z´ródłem optymizmu: frakcja energii czerpana z tłuszczów jest o 1/4 niz˙sza niz˙ na Zachodzie, a konsumpcja warzyw i owoców jest dos´c´ znaczna jak na warunki europejskie. Mimo, z˙e bilans stanu zdrowia ostatniej dekady nalez˙y w Polsce uznac´ za dodatni, nie znajduje to odbicia w subiektywnych odczuciach ludnos´ci. Frakcja osób uznaja˛cych swój stan zdrowia za co najmniej dobry zmalała w latach 1990-96 o jedna˛ pia˛ta˛ – i jest znacznie niz˙sza od analogicz-

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej nej samooceny Francuzów, czy Anglików. Porównanie z Zachodem wyklucza moz˙liwos´c´ uzasadnienia tego spadku aprobaty dla własnej kondycji psychofizycznej wyła˛cznie postarzeniem sie˛ składu ludnos´ci , bardziej zaawansowanym na zachodzie, czy północy kontynentu, niz˙ u nas. Nie jest

ono chyba wyła˛cznie negatywna˛ pochodna˛ sytuacji ogólnospołecznej (bezrobocia, niedostatku, przeste˛pczos´ci itp.). Sprawa zasługuje na refleksje˛ głe˛bsza˛ niz˙ wyz˙ej przedłoz˙ona.

Narastanie epidemii przewlekłych chorób zwyrodnieniowych w XXI wieku: hipoteza 3 fal – otyłos´ci, cukrzycy typu 2 i miaz˙dz˙ycy te˛tnic oraz jej powikłan´ Prof. dr hab. med. J. Taton´ Katedra i Klinika Chorób Wewne˛trznych i Diabetologii AM, Centrum Diabetologii, Szpital Bródnowski Przemiany w strukturze chorobowos´ci Struktura chorobowos´ci i przyczyn zgonów a co za tym idzie problematyka naukowa medycyny oraz społeczne programy zachowania zdrowia podlegaja˛ intensywnym zmianom w czasie. Cykl zmian ma charakter okresów kilkunastoletnich, moga˛ sie˛ jednak pojawiac´ łatwiej zauwaz˙alne zmiany skokowe. Z natury rzeczy indukuja˛ one reakcje ze strony s´rodowisk uczelni medycznych oraz badaczy, których zadaniem jest formułowanie nowych celów i metod prewencji i leczenia. W procesie tym z˙ywo uczestniczy takz˙e s´rodowisko Warszawskiej Akademii Medycznej. Ocene˛ taka˛ moz˙na sformułowac´ na podstawie porównania planów naukowych i zakresu publikacji z róz˙nych okresów. Rozpocze˛cie XXI stulecia sprzyja dokonywaniu bilansów, które równiez˙ dotycza˛ powyz˙szego zagadnienia. W tym zakresie interesuja˛ce sa˛ zarówno globalne programy WHO, jak i wyniki epidemiologicznych badan´ odnosza˛cych sie˛ do mniejszych populacji. Studiuja˛c je moz˙na łatwo zauwaz˙yc´ szereg szczególnych problemów epidemiologicznych i medycznych, które be˛da˛ kształtowac´ zakres, działalnos´ci medyków i polityków zdrowia w najbliz˙szej perspektywie czasowej – takz˙e w Polsce. Ws´ród nich pojawia sie˛ jako jeden z głównych problemów epidemiczne narastanie przewlekłych chorób zwyrodnieniowych maja˛cych zwia˛zek z ujemnymi skutkami dla zdrowotnos´ci upowszechnienia cywilizacji industrialnej i postindustrialnej zwanej takz˙e westernizacja˛. Cywilizacja ta obok wielkiego pozytywnego znaczenia dla indywidualnego i społecznego rozwoju ludzi narzuca jednak w sferze ich s´rodowiska i stylu z˙ycia wiele niepoz˙a˛danych, patogennych warunków i zmian. Programy medyczne powinny miec´ za zadanie ogranicze-

nie tych efektów cywilizacyjnych. Problematyka powyz˙sza dobrze widoczna jest na waz˙nym przykładzie zalez˙nos´ci pomie˛dzy epidemicznymi falami patologii stylu z˙ycia, otyłos´ci, cukrzycy typu 2 oraz miaz˙dz˙ycy i jej powikłan´. Dotycza˛ one dodatkowo społecznos´ci o podwyz˙szonym uczestnictwie osób w wieku starszym.

Fala otyłos´ci i zespołu metabolicznego Europa. Otyłos´c´ w krajach europejskich jest bardzo cze˛stym zjawiskiem, szczególnie w regionie południa i wschodu Europy. Przecie˛tna cze˛stos´c´ otyłos´ci (BMI 30 kg/m2) w krajach uczestnicza˛cych w badaniach WHO MONICA w okresie 1983-1986 wynosiła ok. 15% ws´ród me˛z˙czyzn i ok. 22% ws´ród kobiet. W cia˛gu ostatnich 10 lat wskaz´niki te w wie˛kszos´ci spos´ród 38 krajów uczestnicza˛cych w badaniach MONICA zwie˛kszyły sie˛ o 10–40%, w Anglii liczba osób otyłych w cia˛gu ostatniej dekady uległa podwojeniu. Wybrane oceny podaje tab. 1. Polska. W reprezentatywnej próbie populacji Warszawy w 1999 r. cze˛stos´c´ otyłos´ci (BMI 30 kg/m2) wynosiła ws´ród me˛z˙czyzn 14,6% oraz 22% ws´ród kobiet, s´rednio 18,3% dla całej populacji. Odsetki te plasuja˛ Polske˛ ws´ród krajów o znacznej cze˛stos´ci otyłos´ci zwłaszcza, z˙e dodatkowo nadwaga (BMI 30 kg/m2) dotyczy 31% osób (bad. własne).

Zespół metaboliczny – nowe poje˛cie prewencyjne i kliniczne Ws´ród przypadków otyłos´ci wyróz˙nia sie˛ zespół składaja˛cy sie˛ z otyłos´ci brzusznej (iloraz obwodu brzucha na

Maj 2001

9

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

Tabela 1. Chorobowos´c´ (odsetki) z powodu otyłos´ci (BMI 30 kg/m2) w wybranych krajach Europy i USA. Chorobowos´c´ z powodu otyłos´ci Kraj

Rok

Wiek, lata me˛z˙czyz´ni

kobiety

Anglia

1995

16-64

15

20

Czechy

1988

20-65

16

20

Finlandia

1991-1993

20-75

14

11

Holandia

1995

20-59

8

8

Niemcy

1990

25-69

17

19

Niemcy d. Wschodnie

1992

25-69

21

27

USA

1960 1991

20-74 20-74

10 19,7

15 24,7

2005

Przyrost w odsetkach

(Report of a WHO, Cons. on. Obesity, Genewa, 1997)

Tabela II. Kolejne lata prognozy Kraje

1995

2000 liczby chorych na cukrzyce˛ w milionach

rozwinie˛te

51

55

72

42

rozwijaja˛ce sie˛ *

84

99

228

170

s´wiat

135

154

299

122

(wg H. King i wsp., Diabetes Care, 1998, 21, 8) * Polska została zaliczona do grupy krajów rozwijaja˛cych sie˛

poziomie pe˛pka do obwodu na poziomie kolców biodrowych górnych u me˛z˙czyzn 0,9, a u kobiet 0,85) oraz co najmniej 2 spos´ród takich zaburzen´ jak insulinoopornos´c´ i hiperinsulinemia, hiperproinsulinemia, hiperlipidemia, upos´ledzenie tolerancji glukozy i cukrzyca typu 2, nadcis´nienie te˛tnicze, gotowos´c´ prozakrzepowa, niedokrwienna choroba serca. Powstawanie u osób z otyłos´cia˛ brzuszna˛ zespołu metabolicznego jest droga˛ do powikłan´ pod postacia˛ zawału serca, zwe˛z˙enia te˛tnic szyjnych, udaru mózgu, niedokrwienia kon´czyn dolnych ze zgorzela˛ stóp. Cze˛stos´c´ zarówno otyłos´ci, jak i zespołu metabolicznego znacza˛co sie˛ zwie˛ksza. We własnym materiale stanowił on 29,6% wszystkich osób z otyłos´cia˛.

(red.): Diabetologia t 1 i 2, PZWL, 2001) w reprezentatywnej próbie ludnos´ci Warszawy w (1999 r.) chorobowos´c´ z powodu cukrzycy znanej ws´ród me˛z˙czyzn (wiek > 20 lat) wynosiła 4,5%, a ws´ród kobiet (wiek > 20 lat) 3,5%. Po dodaniu uprzednio nieznanych przypadków cukrzycy wykrytych testem doustnego obcia˛z˙enia glukoza˛ ła˛czna chorobowos´c´ z powodu cukrzycy wynosiła w tej próbie: dla me˛z˙czyzn 7,7% a dla kobiet 5,7%, s´rednio 6,1%. Wg Z. Szybin´skiego i wsp. liczbe˛ osób z cukrzyca˛ w Polsce moz˙na oszacowac´ na 2 miliony – rok 2000. W podgrupach z niedokrwienna˛ choroba˛ serca chorobowos´c´ z powodu cukrzycy wynosiła dla me˛z˙czyzn 12,9%, a dla kobiet 11,1%. Podobna˛ dodatnia˛ korelacje˛ stwierdzono w badaniach PROCAM w Niemczech.

Fala cukrzycy typu 2 Fala miaz˙dz˙ycy i jej powikłania S´wiat. Prognoze˛ WHO dotycza˛ca˛ liczby chorych na cukrzyce˛ w 2 rodzajach społeczen´stw s´wiata obrazuje tabela 2. Tab. 2 wskazuje, z˙e w cia˛gu 25 lat liczba osób z cukrzyca˛ na s´wiecie moz˙e ulec podwojeniu do liczby 300 milionów. Polska. We własnych badaniach (por. Taton´ J., Czech A.

10

Według WHO (World Health Report, 1998) w 1997 r. na s´wiecie 29% zgonów (15.300.000) spowodowane było chorobami układu sercowo-naczyniowego, w tym głównie choroba˛ niedokrwienna˛ serca (7.098.000 = 12,7%). Nowotwory

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej spowodowały – dla porównania – 12% zgonów (6,235 milionów). W Polsce wg badan´ MONICA wskaz´nik chorobowos´ci z powodu niedokrwiennej choroby serca wynosił w 1988 r. 16,5%, a w 1993 r. 20,4%.

Zalez˙nos´ci Zestawiaja˛c trendy zwie˛kszania sie˛ kolejno otyłos´ci, w tym szczególnie w formie otyłos´ci brzusznej i zespołu metabolicznego, cukrzycy typu 2 oraz znaczenie niedokrwiennej choroby serca nasuwa sie˛ wniosek, z˙e te zjawiska moga˛ byc´ od siebie uzalez˙nione, stanowia˛c łan´cuch przyczynowoskutkowy, kształtuja˛cy powaz˙na˛ cze˛s´c´ chorobowos´ci i s´miertelnos´ci z powodu przewlekłych chorób zwyrodnieniowych o metaboliczno-naczyniowym charakterze. Łan´cuch

ten rozpoczyna sie˛ od powstawania na wielka˛ skale˛ negatywnych, cywilizacyjnych okolicznos´ci sprzyjaja˛cych otyłos´ci, która z kolei stanowi podstawe˛ do zwie˛kszania sie˛ chorobowos´ci z powodu zespołu metabolicznego, cukrzycy typu 2 i innych czynników ryzyka miaz˙dz˙ycy te˛tnic oraz jej powikłan´. Moz˙na by sformułowac´ hipoteze˛ o 3 falach epidemiologicznych kształtuja˛cych w znacznym stopniu strukture˛ chorobowos´ci i umieralnos´ci współczesnych rozwinie˛tych ekonomicznie społeczen´stw, a mianowicie fali otyłos´ci brzusznej, fali cukrzycy typu 2 i fali miaz˙dz˙ycy te˛tnic i jej powikłan´. Z takiego uje˛cia tych 3 najwaz˙niejszych przewlekłych chorób zwyrodnieniowych o metabolicznym charakterze wynikaja˛ potrzeby i kierunki profilaktyki i wczesnego leczenia.

Zapobieganie chorobie niedokrwiennej serca Prof. dr hab. med. Anna Czech Katedra i Klinika Chorób Wewne˛trznych i Diabetologii AM Choroba niedokrwienna serca (ChNS) jest główna˛ przyczyna˛ zgonów oraz inwalidztwa w krajach Europy oraz w Polsce. W krajach zachodnich obserwuje sie˛ systematyczny spadek umieralnos´ci z powodu ChNS. Badanie POL-MONICA prowadzone w latach 1983-1994 w 2 niezalez˙nych os´rodkach w Krakowie i Warszawie wykazało natomiast trend wzrostowy zachorowalnos´ci na zawał serca ludnos´ci w wieku 35-64 lat az˙ do 1992 r. Od roku 1992 zauwaz˙ono, z˙e trend ten uległ odwróceniu. Zachorowalnos´c´ w subpopulacji me˛z˙czyzn była s´rednio 3-krotnie wie˛ksza niz˙ w subpopulacji kobiet. Podobnie kształtowała sie˛ umieralnos´c´ spowodowana ChNS. Ma to prawdopodobnie zwia˛zek z lepsza˛ kontrola˛ czynników ryzyka ChNS, jak równiez˙ unowoczes´nieniem metod diagnostycznych i terapeutycznych. W ostatnich latach prewencja ChNS stała sie˛ wie˛c jednym z pierwszoplanowych zadan´ słuz˙by zdrowia. Ogólne jej zasady polegaja˛ na zwalczaniu czynników ryzyka miaz˙dz˙ycy lub zmniejszaniu nasilenia ich działania u osób bez objawów ChNS (prewencja pierwotna) oraz u osób z istnieja˛ca˛ juz˙ ChNS (prewencja wtórna). Liczba poznanych dotychczas czynników ryzyka miaz˙dz˙ycy jest bardzo duz˙a, ale tylko niektóre istotnie zwie˛kszaja˛ ryzyko ChNS. Moz˙na je podzielic´ na dwie grupy: 1) czynniki ryzyka nie poddaja˛ce sie˛ modyfikacji, do których zaliczamy: wiek – me˛z˙czyz´ni – 45 r. z˙., kobiety – 55 r. z˙., płec´

me˛ska˛, przedwczesna˛ menopauze˛, oraz wczesne wyste˛powanie w rodzinie lub u pacjenta ChNS albo innych chorób naczyniowych na tle miaz˙dz˙ycy; 2) czynniki ryzyka poddaja˛ce sie˛ modyfikacji, do których zaliczamy mie˛dzy innymi hipercholestomie˛, nadcis´nienie te˛tnicze, cukrzyce˛, otyłos´c´, palenie papierosów, mała˛ aktywnos´c´ fizyczna˛. Polskie Towarzystwo Kardiologiczne opracowało w 2000 r. karte˛ profilaktyki ChNS. Profilaktyka pierwotna ChNS obejmuje zwalczanie s´rodowiskowych czynników ryzyka przez edukacje˛ prozdrowotna˛ propaguja˛ca˛ zdrowy styl z˙ycia i sposób z˙ywienia oraz zwalczanie metabolicznych czynników ryzyka: nadwagi i otyłos´ci, zaburzen´ gospodarki we˛glowodanowej i tłuszczowej oraz normalizacje˛ cis´nienia te˛tniczego. W profilaktyce wtórnej ChNS istotne znaczenie ma ponadto stosowanie leków przeciwpłytkowych lub antykoagulantów, leków blokuja˛cych receptory beta-adrenergiczne oraz inhibitorów enzymu konwertuja˛cego angiotensyne˛ T. W zwalczaniu zaburzen´ gospodarki tłuszczowej szczególnie korzystne działanie wywieraja˛ statyny. Moz˙na wie˛c stwierdzic´, z˙e obecnie istnieje wiele dowodów na to, z˙e wdroz˙enie programów prewencyjnych moz˙e zmniejszyc´ zapadalnos´c´ na ChNS oraz poprawic´ rokowania osób z ta˛ choroba˛.

Maj 2001

11

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

Promocja zdrowia w prewencji kardiologicznej Dr n. hum. Zofia Słon´ska – Instytut Kardiologii Przydatnos´c´ promocji zdrowia w ogólnos´ci, a w tym dla zapobiegania chorobom przewlekłym, wynika z faktu, iz˙ zdrowie jest produktem kultury i struktury społecznej. Nic innego jak włas´nie pozycja społeczno-ekonomiczna ludzi odgrywa główna˛ role˛ w wyznaczaniu poziomu ekspozycji na chorobe˛, w kształtowaniu zdrowia oraz zachowan´ w zdrowiu i chorobie. Istnieje s´cisła zalez˙nos´c´ mie˛dzy warunkami, w których człowiek z˙yje, a prawdopodobien´stwem pojawienia sie˛ psycho-społecznych, behawioralnych i fizjologicznych czynników ryzyka chorób. Moz˙na wyróz˙nic´ kilka faz odpowiednich do interwencji z zakresu promocji zdrowia, maja˛cej na celu zapobieganie chorobom przewlekłym, w tym chorobom układu kra˛z˙enia. Zaliczyc´ do nich moz˙na faze˛: naraz˙enia na chorobe˛, pojawienia sie˛ objawów, diagnozy, leczenia, prewencji wtórnej oraz rehabilitacji. Okres transformacji zapocza˛tkował w naszym kraju szereg procesów nieoboje˛tnych dla zdrowia, z których na szczególna˛ uwage˛ zasługuje proces polaryzacji społeczen´stwa w wymiarze bogactwa. Na skutek oddziaływania szeregu czynników doszło do znacznego rozszerzenia sfery ubóstwa i podniesienia progu bogactwa. Znaczny odsetek osób z˙yja˛cych w skrajnym ubóstwie (około 7%) ba˛dz´ na granicy ubó-

stwa (około 16%), ubóstwo dzieci i feminizacja biedy to fakty, które kaz˙a˛ spojrzec´, przy znanym zwia˛zku ubóstwa i zwie˛kszonej podatnos´ci na wszelkie choroby i przedwczesny zgon, nieco inaczej na proces ochrony zdrowia. Akceptowana przez wszystkich edukacja jako skuteczna metoda zapobiegania, to w takiej sytuacji daleko za mało. Sta˛d uz˙ytecznos´c´ promocji zdrowia obejmuja˛cej obok działan´ edukacyjnych takz˙e mie˛dzysektorowe działania na rzecz kształtowania warunków z˙ycia sprzyjaja˛cych zdrowiu. W referacie przedstawiono sposoby wykorzystania promocji zdrowia dla wzmocnienia zdrowia i zapobiegania pojawiania sie˛ czynników ryzyka w populacji ludzi zdrowych, a takz˙e sposoby wykorzystania na etapie diagnozy, terapii prewencji wtórnej i rehabilitacji, zwia˛zanego z promocja˛ zdrowia holistycznego podejs´cia do pacjenta, uwzgle˛dniaja˛cego szeroko poje˛ty kontekst jego funkcjonowania w z˙yciu codziennym. Z prowadzonych rozwaz˙an´ jednoznacznie wypłyne˛ła konkluzja dotycza˛ca koniecznos´ci prowadzenia działan´ mie˛dzysektorowych na rzecz zdrowia, a takz˙e uwzgle˛dnienia kontekstu z˙ycia pacjentów w procesie diagnozy, terapii, prewencji wtórnej i rehabilitacji, jako condicio sine qua non skutecznych działan´ zapobiegawczo-leczniczych.

Nowe i powracaja˛ce niebezpieczne zakaz˙enia Prof. dr hab. Mirosław Łuczak, dr Marta Wróblewska Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej Mimo ogromnego poste˛pu dokonanego w cia˛gu ostatniego dwudziestolecia w zakresie zwalczania chorób zakaz´nych, cia˛gle stanowia˛ one zagroz˙enia dla ludzkos´ci – zarówno te powracaja˛ce, jak i te nowo odkryte i opisane. Dzie˛ki szeroko zakrojonym szczepieniom wykorzeniona została ospa prawdziwa, zas´ wirus polio wyeliminowano z niektórych regionów s´wiata. Nadal jednak szerza˛ sie˛ takie zakaz˙enia jak gruz´lica, grypa i zimnica. Niektóre drobnoustroje wywołuja˛ choroby o bardziej agresywnym przebiegu klinicznym niz˙ dawniej – na przykład szczepy Streptococcus pyogenes wywołuja˛ce martwicze zapalenie powie˛zi czy hantawirusy powoduja˛ce zespół płucny o s´miertelnos´ci powyz˙ej 50%. Zwie˛ksza sie˛ geograficzny zasie˛g wyste˛powania wirusów groz´nych gora˛czek krwotocznych (z˙ółta gora˛czka, denga). Inne, takie jak Lassa, Marburg czy Ebola, cechuja˛ sie˛

12

jeszcze wyz˙sza˛ s´miertelnos´cia˛, a w wyniku rozwoju transportu lotniczego pojawiaja˛ sie˛ w innych krajach stwarzaja˛c ryzyko zakaz˙en´ wtórnych w otoczeniu pacjenta. Oprócz transportu lotniczego takz˙e urbanizacja, zmiany klimatyczne i warunki socjoekonomiczne wpływaja˛ na szerzenie sie˛ niebezpiecznych zakaz˙en´ w wielu regionach s´wiata. W latach 90-tych XX wieku w Australii i Azji Południowo-Wschodniej opisano nowe groz´ne dla człowieka paramyksowirusy – Hendra, Menangle i Nipah oraz genotyp wirusa ws´cieklizny. Niebezpieczen´stwo stanowi równiez˙ powstawanie szczepów wirusowych i bakteryjnych opornych na wiele s´rodków przeciw-drobnoustrojowych (HIV, pra˛tek gruz´licy, pneumokoki). Paradoksalnie poste˛p medycyny sprzyja rozwojowi zakaz˙en´ szpitalnych wywołanych przez groz´ne, wielooporne

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej patogeny. Zakaz˙enia wirusowe i bakteryjne sa˛ przyczyna˛ nie tylko ostrych i przewlekłych chorób zakaz´nych, lecz równiez˙ nowotworów (wirusy zapalenia wa˛troby typu B i C, papillomawirusy, Chlamydia trachomatis, Helicobacter pylori). W skali globalnej w cia˛gu ostatnich kilku lat znacznie wzrosła liczba zakaz˙en´ grzybicznych – patogenów oportunistycznych niebezpiecznych dla zwie˛kszaja˛cej sie˛ liczby

osób o osłabionej odpornos´ci. Coraz wie˛cej notuje sie˛ tez˙ chorób odzwierze˛cych. Dodatkowym niebezpieczen´stwem jest narastaja˛ca moz˙liwos´c´ zastosowania drobnoustrojów jako broni biologicznej, zwłaszcza przetrwalników laseczki wa˛glika, wirusa ospy prawdziwej, pałeczki dz˙umy, a nawet wirusów gora˛czek krwotocznych.

Jakos´c´ w opiece zdrowotnej Prof. dr hab. med. Jerzy Szczerban´ Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Chorób Wa˛troby „Jakos´c´ nigdy nie jest przypadkowa. Zawsze jest wynikiem zamierzonych i ambitnych wysiłków, inteligentnego działania i ma˛drego egzekwowania. Jest skutkiem optymalnego wyboru spos´ród wielu alternatyw” Willa A. Foster

Zapewnienie odpowiedniej do poste˛pu wiedzy jakos´ci usług medycznych, jest podstawowym warunkiem skutecznos´ci procesów leczniczych. Zawsze, a w sposób systemowy od czasów Florence Nightingale (1856) stanowiło przedmiot zainteresowan´ i analiz organizatorów opieki zdrowotnej jak i dostarczycieli usług; od jakos´ci kształcenia medycznego poczynaja˛c, a na egzekwowaniu jakos´ci s´wiadczonych usług kon´cza˛c. Jednakz˙e, jak sie˛ okazało, inwestowanie ogromnych s´rodków w system kontroli i motywowania jakos´ci (kształcenie ustawiczne i systemy doskonalenia zawodowego, nadzór specjalistyczny, algorytmy poste˛powania diagnostyczno-leczniczego, hierarchizacja kompetencji s´wiadczen´, wyznaczanie standardów metodologicznych) w zasadzie nie zaowocowało znamienna˛ poprawa˛ s´wiadczonych usług w skali globalnej. Pomimo bardzo znacznych nakładów na zdrowie, nie uzyskuje sie˛ proporcjonalnej poprawy podstawowych wskaz´ników zdrowia. Tylko w Stanach Zjednoczonych około 180000 pacjentów umiera rocznie z powodu błe˛dów lekarskich. W stanie Nowy Jork w 1984r. ponad 27000 chorych hospitalizowanych doznało uszczerbku na zdrowiu z powodu niedbalstwa. Prawie 4% chorych hospitalizowanych w stanie N.Y. doznało obraz˙en´ jatrogennych; z tego prawie 14% zmarło. W 65% przypadków błe˛dowi moz˙na było zapobiec. To niektóre tylko liczby argumentuja˛ce potrzebe˛ pilnego podje˛cia systemowych działan´ na rzecz zapewnienia jakos´ci w opiece zdrowotnej w ogóle, a w jakos´ci s´wiadczen´ zdrowotnych w szczególnos´ci.

Ów niezadowalaja˛cy stan jakos´ci opieki zdrowotnej (choc´ w róz˙nej skali, ale obecny we wszystkich systemach opieki zdrowotnej) pomimo inwestowanych s´rodków w poste˛p naukowy i technologiczny stawia pytanie o opłacalnos´c´ ponoszonych kosztów. Nacisk na racjonalizacje˛ wydatków na opieke˛ zdrowotna˛ w procesie zapewnienia jakos´ci jest spowodowany głównie zwie˛kszaja˛cym sie˛ rozziewem mie˛dzy kosztami kontraktowanych s´wiadczen´, a s´rodkami przeznaczonymi na ich wykonanie. Innymi słowy, czy przy ograniczonych finansowych moz˙liwos´ciach systemów opieki zdrowotnej, nie da sie˛ osia˛gna˛c´ lepszych wyników kon´cowych leczenia? Czy jakos´c´ jest tylko funkcja˛ nakładów (w rozwój nauki i technologii klinicznych, wyposaz˙enia technicznego placówek) czy tez˙ zalez˙y od innych wymagaja˛cych zdefiniowania – „pozamaterialnych” czynników? Odpowiedz´ na to pytanie w dobie „ekonomizacji” z˙ycia społecznego stymuluje działania na rzecz opracowania systemów zapewnienia jakos´ci w opiece zdrowotnej. W Stanach Zjednoczonych, najbardziej bodaj zaawansowanych w badaniach, analizie i wdraz˙aniu systemów jakos´ci w opiece zdrowotnej powstały m.in. pote˛z˙ne organizacje-konsorcja grupuja˛ce prywatne instytucje lecznicze działaja˛ce na rzecz redukcji stale i spontanicznie rosna˛cych kosztów usług zdrowotnych, a usiłuja˛ce zapewnic´ odpowiedni do poste˛pu ich standard. Najbardziej aktywnym i rozpowszechnionym jest systemem opieki sterowanej (zarza˛dzanej). System tyle ekonomicznie usprawiedliwiony, co merytorycznie krytykowa-

Maj 2001

13

Z Z˙ycia Akademii Medycznej ny (zwłaszcza przez s´rodowiska akademickie i profesjonalne). Sprowadza bowiem istote˛ procesu leczniczego do mechanicznego wykonywania narzuconych zalecen´ i redukuje intelektualny i twórczy komponent udziału lekarza i dos´wiadczenie jego placówki w procesie leczenia, co w dalszej perspektywie ma hamowac´ rozwój poste˛pu, be˛da˛cy wynikiem m.in. dyskusji naukowej, s´cierania sie˛ pogla˛dów i rozwoju „szkół” naukowych. Zalecane i coraz powszechniej stosowane standardy poste˛powania, choc´ oparte na powaz˙nych analizach naukowych prowadza˛ do standaryzacji medycyny – odbieraja˛c jej prawo do autonomicznego rozwoju. Szereg propozycji definicyjnych na jakos´c´ w opiece zdrowotnej (QA quality assurance) prowadzi do dowolnos´ci interpretacji i rozumienia istoty procesu zapewnienia jakos´ci. Takie poje˛cia jak kontrola jakos´ci, ocena jakos´ci, standardy jakos´ci sa˛ elementami procesu zapewnienia jakos´ci. Kontrola jakos´ci – typowo odnosi sie˛ do bio– i technologii produktów (leki, szczepionki, urza˛dzenia, przybory, instrumenty aparaty itp.). Ocena jakos´ci – odpowiada analizie parametrów jakos´ci nie okres´la jednak działan´ zmierzaja˛cych do poprawy jakos´ci. Proces zapewnienia jakos´ci – na podstawie oceny jakos´ci wskazuje konieczne s´rodki do osia˛gnie˛cia poz˙a˛danego standardu jakos´ci. Zapewnienie jakos´ci jest oparte na załoz˙eniu, z˙e kaz˙de odste˛pstwo od zalecanego przez placówke˛ lecznicza˛ standardu moz˙e byc´ skorygowane za pomoca˛ mechanizmów społecznych i nacisków wywieranych z zewna˛trz przez nadrze˛dne władze zawodowe. Zapewnienie jakos´ci składa sie˛ z szeregu elementów: a) Rozpoznanie istoty problemu i analiza jego znaczenia dla zdrowia b) Rozpoznanie przyczyn zaistniałego problemu i ustalenie sposobów ich usunie˛cia c) Zaplanowanie i wdroz˙enie niezbe˛dnych działan´ zmierzaja˛cych do trwałej i poste˛puja˛cej poprawy d) Wdroz˙enie mechanizmów nadzoru i kontroli e) Ocena wyników i zalecenie dalszych działan´

Jednym z powodów, dla których ustanowienie kryteriów jakos´ci w usługach zdrowotnych i wdroz˙enie procesów zapewnienia jakos´ci nie stanowi jeszcze integralnej cze˛s´ci systemów opieki zdrowotnej, jest specyfika problematyki zdrowotnej i złoz˙onos´c´ przedmiotu. Decyduje o tym wiele wzajemnie oddziaływuja˛cych czynników o róz˙nym stopniu wymiernos´ci. Sa˛ to m.in.: komercjalizacja opieki zdrowotnej, wzrost kosztów, doste˛pnos´c´ s´rodków, struktura i organizacja opieki zdrowotnej, system ubezpieczen´ (polityka refundacji) , wzrost roszczen´ o odszkodowania, rozwój technologii leczniczych, złoz˙onos´c´ zadan´ leczniczych, rywalizacja ofert, nadspecjalizacja (bariery mie˛dzydyscyplinarne), jakos´c´ kadr, kompetencyjne zróz˙nicowanie placówek, poziom kształcenia (braki indywidualne i systemowe), przejrzystos´c´ procesu leczniczego itp. Komitet Doradczy Badan´ Naukowych S´wiatowej Organizacji Zdrowia sformułował ogólne zadania i perspektywy rozwoju systemu zapewnienia jakos´ci. Okres´lił systemy zapewniaja˛ce jakos´c´ (QA) jak tez˙ utrzymanie jakos´ci i nadzoruja˛ce przebieg tego procesu jako waz˙na˛ dziedzina˛ badawcza˛. Potrzebne sa˛ badania porównawcze, porównuja˛ce róz˙ne systemy i strategie jakos´ci, wła˛cznie ze szkoleniem ukierunkowanym na podnoszenie kompetencji (praktycznych), kryteriów zatrudnienia (selekcji najzdolniejszych), analizach stopnia satysfakcji pacjentów i metod upowszechniania standardów (komunikowanie). Ostatnie poste˛py w dziedzinie komunikacji, techniki i programów komputerowych, systemów opartych na wiedzy dowodowej (evidence-based), systemów informacji geograficznej (GIS) (t.j. przedstawiania wyników porównawczych wg dystrybucji geograficznej), i rozwój instrumentów analitycznych oferuja˛ obiecuja˛ce perspektywy lepszego rozumienia, analizy, kontroli, nadzoru, i oceny polityki zdrowotnej i procesów decyzyjnych, wypracowan´ systemowych, i organizacji instytucjonalnej, a takz˙e s´wiadczen´ zdrowotnych, programów zdrowia, zapewniaja˛c w ten sposób lepsze funkcjonowanie jakos´ciowe opieki zdrowotnej. Lepsze rozumienie strategii i polityki zdrowotnej oraz uwarunkowan´ zdrowia i jego instytucji be˛dzie sprzyjac´ podniesieniu poziomu zdrowia społeczen´stwa.

Telemedycyna a prewencja chorób cywilizacyjnych R. Rudowski (1, 2), A. Okon´ (1), J. Michalik (1) 1 – Zakład Informatyki Medycznej, AM Warszawa 2– Instytut Biocybernetyki i Inz˙ynierii Biomedycznej PAN

Do grupy chorób cywilizacyjnych zaliczamy choroby nowotworowe, choroby układu kra˛z˙enia, choroby układu me-

14

tabolicznego – cukrzyce˛, choroby os´rodkowego układu nerwowego (OUN)– udar mózgu i choroby psychiczne. Powstaje pytanie, w jaki sposób moz˙emy wykorzystac´ telemedycyne˛ lub telematyke˛ (telekomunikacje˛ + informatyke˛) w prewencji i leczeniu chorób cywilizacyjnych? W przypadku telemedycyny moz˙emy mówic´ o jej realizacji za pomoca˛

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej dedykowanych sieci medycznych, ba˛dz´ tez˙ za pomoca˛ sieci o zasie˛gu ogólnos´wiatowym – Internetu. Wykorzystanie sieci dedykowanych jest nieco rzadsze, dynamicznie rozwijaja˛ sie˛ serwisy internetowe zwia˛zane z prewencja˛ i leczeniem chorób cywilizacyjnych skierowane zarówno do pacjentów, jak i lekarzy. Przy tworzeniu, rozwijaniu i prowadzeniu serwisu autorzy powinni kierowac´ sie˛ standardami genewskiej fundacji Health on Net (HON). Według standardów HON porady zdrowotne powinny byc´ przygotowywane przez osoby z uprawnieniami medycznymi. Musza˛ byc´ podpisane, datowane i zawierac´ odnos´niki do materiałów z´ródłowych. Strony sponsorowane przez producentów leków powinny byc´ wyraz´nie wyodre˛bnione. Internetowy Poradnik Medyczny przygotowany przez lekarzy i studentów s´la˛skiej AM www.poradnikmedycyny.pl. oraz „Z˙yc´ zdrowo” www.e-med.com.pl/zdrowie2/index.shtml – serwis przygotowany przez Fundacje˛ Edukacji Informatycznej Uniwersytetu Jagiellon´skiego charakteryzuja˛ sie˛ dobra˛ zgodnos´cia˛ z zasadami HON. Umieszczono tu informacje dotycza˛ce prawidłowego odz˙ywiania, omówiono role˛ aktywnos´ci fizycznej oraz poje˛cie zdrowia psychicznego. W serwisie znajduja˛ sie˛ informacje o uzalez˙nieniach (alkoholizm, palenie papierosów) i chorobach cywilizacyjnych (układ kra˛z˙enia oraz choroby nowotworowe). Serwis www.nadcisnienie.pl utworzony przez Polskie Towarzystwo Nadcis´nienia Te˛tniczego, oprócz wielu informacji, oferuje pacjentom test okres´laja˛cy ryzyko zachorowania na chorobe˛ wien´cowa˛, zawał serca, czy udar mózgu. Inne serwisy polskie godne uwagi: www.cukrzyca.pl – serwis dla pacjentów i lekarzy utworzony przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, witryna internetowa Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego www.ptkardio.pl., serwisy Polskiego Komitetu Zwalczania Raka http://pkzr.ac.bialystok.pl oraz OnkoNet www.onkonet.rco.pl. Funkcjonuja˛ równiez˙ listy dyskusyjne dla pacjentów pod patronatem PTK i PTNT [email protected]. Oprócz serwisów informacyjnych pojawiaja˛ sie˛ pierwsze aktywne serwisy diagnostyczne np. www.telemedycyna.pl. Jednym z doste˛pnych tu programów jest multimedialny program komputerowy „ Słysze˛” przeznaczony do badan´ słuchu, głównie dzieci i młodziez˙y. W Polsce funkcjonuje juz˙ kilka medycznych portali skierowanych do osób zwia˛zanych zawodowo z medycyna˛ i ochrona˛ zdrowia np.: www.clinika.pl, www.esculap.pl , www.mediclub.pl , www.mp.pl , www.pfm.pl , www.pharmanet.pl . Ich zawartos´c´ jest doste˛pna na hasło, po zarejestrowaniu i weryfikacji danych przekazanych przez uz˙ytkownika. W 2000 roku Zakład Informatyki Medycznej we współpracy z Klinika˛ Hematologii, Onkologii i Chorób Wewne˛trznych oraz Fundacja˛ Stefana Batorego stworzył Baze˛ Protokołów Chemioterapii doste˛pna˛ pod adresem www.amwaw.edu.pl/onco. Zebrano tu obecnie około 200 protokołów stosowanych w leczeniu chorób hematologicznych i onkologicznych. Jego celem jest edukacja – zebrano w jednym miejscu klasycznie stosowane protokoły, ale takz˙e ułatwienie pracy codziennej lekarza.

Przykłady zagranicznych programów telemedycznych i serwisów internetowych: projekt amerykan´ski „telestroke” – udar mózgu ma na celu ułatwienie zdalnych konsultacji dotycza˛cych udaru mózgu w cia˛gu minuty, program komputerowy BT STEPS, który pomaga pacjentom cierpia˛cym na OCD przeprowadzaja˛cym własna˛ ocene˛ i terapie˛ behawioralna˛. System izraelski „ SHAHAL” jest nastawiony na prewencje˛ komplikacji kra˛z˙eniowo – płucnych. Ponad 40 000 pacjentów z chorobami układu kra˛z˙enia, układu oddechowego i nadcis´nieniem korzysta z systemu, który ła˛czy w sobie telemedycyne˛ i nagła˛ pomoc w domu. Rocznie ma miejsce 150 000 sesji. Jest to system, który umoz˙liwia pacjentom opieke˛ nad samymi soba˛. Najwie˛ksza ilos´c´ serwisów internetowych dotycza˛cych chorób nowotworowych działa w Stanach Zjednoczonych. Dedykowane sa˛ one do lekarzy, pacjentów i ich rodzin. Najbardziej znanymi sa˛: serwis National Cancer Institute oraz OncoLink Uniwersytetu w Pensylwanii http://www.oncolink.upenn.edu/. Poza informacjami dla specjalistów, znajduja˛ sie˛ tu takz˙e grupy dyskusyjne dla chorych na raka i ich rodzin, adresy grup wsparcia oraz wiele popularno-naukowych artykułów dotycza˛cych chorób nowotworowych. Adam Moskal – sekretarz Stowarzyszenia Internetu Medycznego stwierdza: „ Internet usprawnia relacje˛ lekarza z pacjentem. Serwisy promuja˛ce zdrowy styl z˙ycia moga˛ pomóc w opanowaniu epidemii chorób cywilizacyjnych. Chorzy przewlekle, zwłaszcza niepełnosprawni, maja˛ moz˙liwos´c´ wirtualnych spotkan´ w grupach dyskusyjnych. Internet pewnie nie zmieni sposobu diagnozowania i leczenia chorych, ale umoz˙liwia tani i szybki doste˛p do informacji o zdrowiu”. Wnioski 1. Prewencja realizowana poprzez telemedycyne˛ obejmuje szeroki zakres chorób cywilizacyjnych. 2. Punkt cie˛z˙kos´ci opieki zdrowotnej przesuwa sie˛ z opieki szpitalnej w kierunku prewencji i promocji zdrowia w społeczen´stwie i w domu. 3. Wymagania dotycza˛ce czasu reakcji dla róz˙nych grup chorób sa˛ róz˙ne. Najostrzejsze wyste˛puja˛ w chorobach niedokrwiennych – zawał serca, udar mózgu. Telemedycyna daje moz˙liwos´c´ znacznego skrócenia czasu od momentu wysta˛pienia objawów choroby do podje˛cia diagnostyki i interwencji terapeutycznej. 4. Charakterystyczne jest przejs´cie od telemedycznych serwisów internetowych biernych, informacyjnych do aktywnych, diagnostycznych np. badanie słuchu, mowy, wzroku. 5. Ustanowienie prawa dotycza˛cego podpisów elektronicznych i budowa infrastruktury bezpieczen´stwa TTP sa˛ najwaz˙niejszymi zadaniami warunkuja˛cymi wykorzystanie Internetu do celów telemedycznych w Polsce, niezalez˙nie od budowy odpowiedniej infrastruktury technicznej.

Maj 2001

15

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

UROCZYSTOS´C´ WRE˛CZENIA DYPLOMÓW ABSOLWENTOM WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO 19 maja 2001 r. odbyła sie˛ uroczystos´c´ wre˛czenia dyplomów absolwentom Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Warszawie w pie˛knej sali Muzeum im. Jana Pawła II, Fundacji Carroll-Porczyn´skich. Spotkaniu przewodniczył Dziekan Wydziału Farmaceutycznego prof. dr hab. Jan Pachecka. Zanim jednak zostały wre˛czone dyplomy 157 magistrom farmacji, Jego Magnificencja Rektor Akademii Medycznej prof. dr hab. Janusz Piekarczyk złoz˙ył absolwentom gratulacje i z˙yczył sukcesów na drodze zawodowej. Naste˛pnie prodziekan ds. studentów prof. nadzw. dr hab. Andrzej Tokarz w imieniu władz Wydziału poz˙egnał absolwentów oraz odebrał przyrzeczenie. Promocja młodych farmaceutów poła˛czona była z wre˛czeniem dyplomów doktorskich i habilitacyjnych osobom, którym stopnie te nadała Rada Wydziału Farmaceutycznego w roku akademickim 2000/2001. Dyplomy doktora nauk faramceutycznych wre˛czane przez Promotorów otrzymali: dr Agnieszka Kaflak-Hachul-

ska, dr Jerzy Krzywda, dr Joanna Kus´mierczyk, dr Elz˙bieta Lachert, dr Katarzyna Miłkowska-Leyck, dr Mirosław Rewekant, dr Aneta Soliło-Mierzejewska, dr Joanna Stefan´ska, dr Graz˙yna Sygitowicz oraz dr Hanna Zborowska. W imieniu doktorów podzie˛kowała dr Graz˙yna Sygitowicz. Przyrzeczenie od doktorantów odebrał prodziekan prof. dr hab. Józef Kowalski, który takz˙e kierował przebiegiem uroczystego wre˛czania im dyplomów. Mgr Marek Malinowski przedstawiciel absolwentów podzie˛kował w swoim wysta˛pieniu Władzom Uczelni i nauczycielom akademickim. Pan mgr Leszek Drogowski Prezes Rady Aptekarskiej gratulował sukcesu z˙yciowego młodym magistrom. Prezes Stowarzyszenia Wychowanków Warszawskiej Medycyny i Farmacji dr med. Tadeusz Kocon przypomniał o istnieniu tej organizacji i zapraszał kolegów do wste˛powania w jej szeregi. Uroczystos´c´ us´wietnił krótki koncert chóru Akademii Medycznej pod dyrekcja˛ mgr Beaty Herman.

Rektorzy i Kolegium Dziekan´skie Wydziału Farmaceutycznego

16

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

Przemówienie JM Rektora Prof. dr. hab. Janusz Piekarczyk Uroczystos´c´ promocji magistrów farmacji, doktorów i doktora habilitowanego nauk farmaceutycznych to wielki dzien´ Wydziału Farmacji a takz˙e wielkie s´wie˛to naszej uczelni. Uroczystos´c´ ta wpisuje sie˛ w Jubileusz Wydziału Farmaceutycznego, który w tym wyja˛tkowym roku – pierwszym roku XXI wieku, obchodzi 75 rocznice˛ utworzenia w Uniwersytecie Warszawskim samodzielnego Wydziału Farmaceutycznego. Był to pierwszy w Polsce samodzielny wydział z pełnymi prawami akademickimi. Studia te trwały 4 lata, a absolwenci mogli ubiegac´ sie˛ o uzyskanie stopnia naukowego doktora. W czerwcu 1926 roku powstał wie˛c pierwszy w Polsce Wydział Farmaceutyczny. Jestes´cie Pan´stwo wszyscy spadkobiercami i dziedzicami tradycji akademickiej, i bogatego dorobku naukowego i dydaktycznego tego Wydziału. Pierwszy dziekan– prof. Władysław Mazurkiewicz 6 czerwca 1926 r. otrzymał z ra˛k Jego Magnificencji Rektora Uniwersytetu Warszawskiego insygnia władzy t.j. łan´cuch i berło. W skład Wydziału wchodziło 5 katedr, profesorowie – kierownicy tych katedr stanowili Rade˛ Wydziału Farmaceutycznego. W skład Rady weszli takz˙e profesorowie Wydziałów Lekarskiego i Matematyczno-Przyrodniczego. Waz˙nym wydarzeniem była pierwsza habilitacja w 1932 r., kiedy to pierwszym docentem – wychowankiem Wydziału został dr Antoni Ossowski, póz´niejszy kierownik Katedry Farmakognozji i Botaniki Lekarskiej. Dzisiaj, w roku jubileuszu, odbe˛dzie sie˛ analogiczna uroczystos´c´ promocji doktora habilitowanego. Katedry Wydziału przed 75 laty mies´ciły sie˛ przy ul. Krakowskie Przedmies´cie 26/28 i przy ul. Przemysłowej 75. Warunki lokalowe uległy znacza˛cej poprawie dopiero, gdy Wydział otrzymał pomieszczenia przy ul. Oczki 3. Pomieszczenia te dotychczas pozostaja˛ w dyspozycji uczelni. Podczas uroczystos´ci powołania do z˙ycia akademickiego Wydziału Farmaceutycznego w Uniwersytecie Warszawskim wygłoszony został wykład inauguracyjny przez Prof. Koskowskiego pt. : „ Z dziejów Wydziału Farmaceutycznego ”, z czego wynika, z˙e Wydział miał swoja˛ wczes´niejsza˛ tradycje˛. I rzeczywis´cie nawia˛zuje ona do wspólnych korzeni z Wydziałem Lekarskim, na którym o wiele wczes´niej wykładana była farmacja. Popatrzmy na godło naszej uczelni – Akademii Medycznej w Warszawie, widnieje w

nim uniwersytecki orzeł z 3 gwiazdami symbolizuja˛cymi 3 podstawowe kierunki medyczne, które dały pocza˛tek naszej Alma Mater, t.j. medycyna, farmacja i stomatologia. Przed 50 laty Akademia Medyczna utworzona została z Wydziału Lekarskiego, Wydziału Farmaceutycznego i Akademii Stomatologicznej, w roku 2000 obchodzilis´my te˛ włas´nie 50 rocznice˛ utworzenia naszej uczelni. Obchodzilis´my ja˛ w sposób szczególnie uroczysty, poniewaz˙ zbiegła sie˛ ona z oddaniem nowego gmachu uczelni, co było okazja˛ do podkres´lenia jej tradycji i dokonan´ naszych poprzedników. Tradycja ta sie˛ga niemal 200 lat – do roku 1809, kiedy to powstał Wydział Akademicko-Lekarski – pierwsza w Warszawie akademicka uczelnia medyczna, kształca˛ca lekarzy na 4 letnich studiach i farmaceutów w ramach studiów 2 letnich. Po ukon´czeniu tych studiów stopien´ aptekarza moz˙na było uzyskac´ po złoz˙eniu dodatkowego, specjalnego egzaminu przed Rada˛ Główna˛ Lekarska˛. Tak wie˛c tradycje akademickie wydziałów naszej uczelni sie˛gaja˛ niemal 200 lat, sa˛ starsze od Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego, który powstał dopiero 8 lat póz´niej z poła˛czenia włas´nie Wydziału Akademicko-Lekarskiego i Szkoły Prawa i Administracji. Mam nadzieje˛, z˙e nasi dzisiejsi absolwenci zapamie˛taja˛ równiez˙ te˛ date˛ – 1809, wpisana˛ w godło naszej Uczelni, date˛ powstania w Warszawie pierwszej medycznej uczelni akademickiej, od której rozpocza˛ł sie˛ rozwój nauk medycznych, w tym równiez˙ farmaceutycznych. Za 8 lat Akademia be˛dzie obchodziła 200 rocznice˛ powstania naszej uczelni.

Rektor w towarzystwie Dziekana wre˛cza dyplom magistra farmacji

Maj 2001

17

Z Z˙ycia Akademii Medycznej Ale teraz powróc´my do dnia dzisiejszego; ukon´czylis´cie Pan´stwo te trudne i z˙mudne studia i macie porza˛dny, solidny zawód, dzie˛ki któremu moz˙ecie byc´ spokojni o swoja˛ przyszłos´c´. Mało tego, moz˙ecie byc´ pewni, z˙e be˛dziecie społecznie potrzebni, przydatni ludziom, potrzebni ludziom cierpia˛cym, waszym pacjentom, którzy czasami sa˛ nieznos´ni, niecierpliwi, dokuczliwi, ale pamie˛tajmy, z˙e to włas´nie oni sa˛ Wasza˛ szansa˛, szansa˛ bycia Człowiekiem pisanym z wielkiej litery. Wszyscy Medycy, lekarze i farmaceuci maja˛ te˛ szanse˛; niesienia ulgi cierpia˛cym. Po wielu juz˙ latach pracy i ja wiem, z˙e praca ta jest cie˛z˙ka, ale doprawdy, ona moz˙e nawet przy zme˛czeniu fizycznym przynosic´ przyjemnos´c´, jez˙eli sie˛ ja˛ lubi. Jez˙eli ma sie˛ s´wiadomos´c´, z˙e to co robie˛, jest potrzebne, przydatne, wtedy nie czuje sie˛ tak dotkliwie zme˛czenia, tego, z˙e nogi mnie bola˛, a bola˛ tak samo po 7 godzinach stania w aptece, czy po kilkugodzinnym zabiegu operacyjnym. Jez˙eli to lubie˛, to robie˛ to dobrze i coraz lepiej i chce˛ do tej pracy wracac´... Kochani Pan´stwo, z˙ycze˛ Wam, abys´cie swoja˛ prace˛ polubili. Z˙ycze˛ tez˙ nam Wszystkim – medykom, abys´my zauwaz˙yli potrzebe˛ współpracy, współdziałania ze soba˛, dla dobra naszych wspólnych pacjentów i dla rozwoju nauk medycznych – jez˙eli cze˛s´c´ z Pan´stwa wybierze droge˛ naukowa˛. Te˛ droge˛, ten rodzaj kariery, w jak najbardziej pozytywnym rozumieniu, wybrali przed kilku, kilkunastu laty Pan´stwa nauczyciele, asystenci, którzy odbiora˛ dzisiaj z ra˛k promotorów dyplomy doktorskie. Jest to wielki ich dzien´ – promocja doktorska; godnos´c´, która zostaje przekazana tym, którzy tego pragna˛c pokonali trud i zostana˛ przyje˛ci do grona uczonych, aby nauki medyczne oraz farmaceutyczne rozwijac´, i aby prawda, do której da˛z˙a˛ jas´niej promieniowała. Wiedzcie Pan´stwo, z˙e Wydział który ukon´czylis´cie, i w którym zdobywacie stopnie naukowe nalez˙y do przoduja˛cych w Polsce. Uczelnia, nasza

wspólna Alma Mater zajmuje kolejny raz pierwsze miejsce w rankingu. Składa sie˛ na to nasz wspólny zbiorowy wysiłek uczonych i studentów, całej społecznos´ci, która czuje wie˛z´ z uczelnia˛, a która obejmuje tez˙ szerokie rzesze jej absolwentów. Równiez˙ im zalez˙y przeciez˙, aby nasza Akademia rozwijała sie˛, rosła w siłe˛ i aby przetrwała i wyszła zwycie˛sko z wszystkich reform. Reformy te trzeba traktowac´ jako przejs´ciowe zaburzenia. Farmacja i medycyna na pewno przetrwaja˛. Rozwój naszego kraju zmierza w okres´lonym kierunku, z˙ycze˛ Pan´stwu, aby ten przejs´ciowy okres był jak najkrótszy. Uroczystos´c´ dzisiejsza odbywa sie˛ w pie˛knych wne˛trzach Galerii im. Jana Pawła II. Pozwólcie, z˙e na zakon´czenie przytocze˛ wypowiedz´ tego wielkiego Polaka, wielkiego humanisty skierowana˛ do nas z okazji Mie˛dzynarodowego Dnia Chorego: Jan Paweł II w swoim lis´cie nawia˛zuje do biblijnej przypowies´ci o miłosiernym samarytaninie...”Samarytanin, gdy zobaczył lez˙a˛cego człowieka poranionego zatrzymał sie˛, wzruszył sie˛ głe˛boko; podszedł do niego i opatrzył mu rany”. A oto wypowiedz´ która˛ chce˛ przytoczyc´: „ Miłosiernym Samarytaninem jest ten, kto s´wiadczy pomoc w cierpieniu. Pomoc skuteczna˛. Wkłada w nia˛ swoje serce. Moz˙na powiedziec´, z˙e daje siebie, swoje własne „ja”, otwieraja˛c to „ja” dla drugiego człowieka. W przypowies´ci tej, s´wiat ludzkiego cierpienia przyzywa s´wiat ludzkiej miłos´ci...” Zwróc´cie Pan´stwo uwage˛, mie˛dzy innymi na to, z˙e niesiona pomoc musi „byc´ skuteczna”, a wie˛c na pewno zgodna ze współczesnymi zasadami sztuki i nauki, a nigdy np. : z przesa˛dami, których współczesne formy wydaja˛ sie˛ czasami wkradac´ w nasze z˙ycie zawodowe, przybieraja˛c nawet znamiona pseudo naukowos´ci. Nic nie moz˙e usprawiedliwic´ tolerancji dla tego typu postaw, gdy dla marnych korzys´ci materialnych moz˙na było by wykorzystac´ niewiedze˛ i łatwowiernos´c´ ludzi – naszych pacjentów. Ta potencjalna wina moz˙e dotyczyc´ wszystkich pracowników ochrony zdrowia, lekarzy i farmaceutów... Szanowni Pan´stwo ! Z˙ycze˛ dzisiejszym absolwentom duz˙o szcze˛s´cia i rados´ci, ba˛dz´cie na co dzien´ us´miechnie˛ci i przyjaz´ni ludziom. Wydziałowi Farmaceutycznemu z˙ycze˛ dalszego rozkwitu. Wszystkim uczonym – pracownikom Wydziału wielu osia˛gnie˛c´ naukowych i zawodowych, a wszystkim farmaceutom, aby lubili swoja˛ prace˛ i aby przynosiła im ona moc satysfakcji w codziennym z˙yciu. Aby w codziennym z˙yciu pamie˛tali o wielowiekowej tradycji pie˛knego zawodu farmaceuty, sie˛gaja˛cej dokonan´ nawet staroz˙ytnego lekarza z Pergamonu – Klaudiusza Galena.

Rektor w towarzystwie Dziekana wre˛cza dyplom magistra farmacji

18

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

Wysta˛pienie Prodziekana Prof. dr hab. Andrzej Tokarz – Prodziekan Wydz. Farmacji Tradycja˛ naszego Wydziału stało sie˛, z˙e od kilku lat spotykamy sie˛ w tej pie˛knej sali na szczególnej uroczystos´ci – uroczystos´ci wre˛czania dyplomów magistra farmacji oraz dyplomów doktora i doktora habilitowanego nauk farmaceutycznych. Pragne˛ wyrazic´ wdzie˛cznos´c´ dyrekcji Muzeum im. Jana Pawła II, Fundacji Caroll-Porczyn´skich za umoz˙liwienie odbycia naszego spotkania w tych dostojnych murach, które były i sa˛ s´wiadkami jakz˙e wielu waz˙nych wydarzen´ w z˙yciu kulturalnym, naukowym i politycznym Warszawy i Polski. Dzie˛kuje˛ za przybycie na nasza˛ uroczystos´c´ wszystkim zaproszonym gos´ciom. Swoja˛ obecnos´cia˛ potwierdzacie Pan´stwo wage˛ i znaczenie dzisiejszego wydarzenia, jakim jest przekazanie przez Wydział Farmaceutyczny Akademii Medycznej w Warszawie w słuz˙be˛ społeczen´stwu 157 magistrów farmacji. Serdecznie witam na dzisiejszej uroczystos´ci absolwentów naszego wydziału. Jest to szczególny powód do rados´ci i satysfakcji. Tym bardziej, z˙e rok obecny jest jubileuszowym rokiem zwia˛zanym z 75 – letnim istnieniem naszego Wydziału. Powodem do dumy moz˙e byc´ równiez˙ fakt kon´czenia uczelni znajduja˛cej sie˛ w czołówce polskich szkół wyz˙szych. Pozycje˛ te˛ nasza Akademia zawdzie˛cza całej jej społecznos´ci, która˛ tworza˛ studenci, pracownicy administracyjni, jak i nauczyciele akademiccy. Stanowi to w sumie ogromny potencjał wiedzy i intelektu. Podejmuja˛c studia wyruszylis´cie, jako abiturienci, w nowa˛ droge˛, która˛ w pełni uwiarygodni dopiero dyplom magistra farmacji s´wiadcza˛cy o Waszym przygotowaniu do zawodu farmaceuty. Dzis´ macie okazje˛ przez˙ywac´ i dos´wiadczac´ w tak uroczystym nastroju i w tak licznym gronie akademickim po raz drugi w czasie odbytych studiów. Po raz pierwszy miało to miejsce 5 lat temu, kiedy rozpoczynalis´cie swoje studia na naszym Wydziale. Studia farmaceutyczne nie nalez˙a˛ do łatwych. Tym bardziej nalez˙a˛ sie˛ wam gratulacje i słowa uznania. Widza˛c w tej sali tak liczne grono absolwentów, którym za chwile˛ wre˛czone zostana˛ dyplomy magistra, cieszymy sie˛ wszyscy, z˙e wytrwalis´cie w podje˛tym przed laty postano-

wieniu i dzis´ finalizujecie ten etap swojego z˙ycia. Mys´le˛, z˙e jestes´cie s´wiadomi faktu, z˙e dyplom magistra farmacji jest szczególnym papierem wartos´ciowym i z˙e powstaje w uczelni wyz˙szej, be˛da˛cej instytucja˛ nastawiona˛ na przekazywanie wiedzy, ale przekazywanie tym, którzy pragna˛ ja˛ zdobyc´. Kieruje˛ słowa uznania do Waszych rodziców. Ich udział w Waszym sukcesie jest niepodwaz˙alny i trudny do przecenienia. Aby ułatwic´ Wasz start w nowe z˙ycie, wzie˛li na swoje barki pos´wie˛cenie i wyrzeczenia. To oni, wiecie to najlepiej, z˙yli Waszymi egzaminami i pocieszali w chwilach niepowodzen´. Najlepsza˛ za to zapłata˛ be˛da˛ Wasze przyszłe sukcesy, dzis´ natomiast zasłuz˙yli na szczególne brawa. Na Wasza˛ wdzie˛cznos´c´ zasłuz˙yli takz˙e Wasi nauczyciele, profesorowie, którzy przekazywali Wam swoja˛ wiedze˛, którzy chociaz˙ cze˛sto tego nie okazywali, z˙yli Waszymi problemami i egzaminami. Tak jak Wy be˛dziecie pamie˛tac´ wymagaja˛cych nauczycieli, tak i my pamie˛tamy aktywnych uczniów, dyskutuja˛cych, prowokuja˛cych, poszukuja˛cych odpowiedzi. W Waszym sukcesie maja˛ takz˙e niemały udział pracownicy administracyjni, bez których funkcjonowanie naszego Wydziału nie byłoby moz˙liwe. Mam tu na mys´li zwłaszcza Panie z Dziekanatu, które wszystko o Was w wiedziały. Drodzy Pan´stwo! Uroczystos´c´ Waszej promocji magisterskiej odbywa sie˛ w szczególnym miejscu. Oto bowiem z galerii portretów otaczaja˛cych sale˛ spogla˛daja˛ na nas całe wieki, spogla˛da historia minionych epok. Dodaje to nie tylko splendoru dzisiejszemu spotkaniu, ale dostarcza wielu wzruszen´ i pobudza do refleksji. Mys´le˛, z˙e ta wspaniała oprawa pozostanie na zawsze w pamie˛ci bohaterów tego spotkania. Drugim aspektem nawia˛zuja˛cym równiez˙ do historii, moz˙e nie tej s´wiatowej, ale bliskiej naszemu sercu, to fakt 75-lecia Warszawskiego Wydziału Farmaceutycznego. Wydział nasz powstał jak mówił jego pierwszy Dziekan, prof. Władysław Mazurkiewicz " bez ogla˛dania sie˛ na skarb Pan´stwa, przy wybitnej, a godnej uznania pomocy całego zawodu farmaceutycznego". Nawiasem mówia˛c, dzisiaj po zatoczeniu duz˙ego koła historii, Wydział nasz znowu moz˙e czuc´ sie˛ wspo-

Maj 2001

19

Z Z˙ycia Akademii Medycznej magany przez s´rodowisko farmaceutyczne. Ale w tej zgodnej współpracy zawodu z Wydziałem, zapocza˛tkowanej przed 75 laty wysta˛piły róz˙ne zakre˛ty i okresy, które los poddał szczególnej próbie. Jedynie z˙arliwemu przekazywaniu wiedzy i prawdy, a takz˙e olbrzymiej ma˛dros´ci z˙yciowej i nieustraszonemu stanowisku nauczycieli akademickich Wydziału wspartych w tej działalnos´ci przez Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, licza˛ce juz˙ 54 lata, zawdzie˛czac´ moz˙emy, z˙e ocalało to, co jest najwaz˙niejsze dla naszego zawodu. Obecnie powracamy do sprawdzonych w przeszłos´ci form działania samorza˛dnych organizacji i stowarzyszen´ zawodowych zwia˛zanych z farmacja˛. W s´rodowisku zawodowym farmaceutów – praktyków bardzo waz˙ne znaczenie odgrywac´ be˛da˛ reaktywowane stosunkowo niedawno Okre˛gowe Rady Aptekarskie, w tym równiez˙ Okre˛gowa Rada Aptekarska w Warszawie oraz powołana przez nia˛ Fundacja Rozwoju Warszawskiego Wydziału Farmaceutycznego, a funkcje˛ integracyjna˛ wszystkich absolwentów naszego Wydziału, niezalez˙nie od charakteru wykonywanej przez nich pracy spełniac´ powinno Stowarzyszenie Wychowanków Warszawskiej Medycyny i Farmacji. Sa˛dze˛, z˙e i Wy Szanowne Kolez˙anki i Koledzy otrzymuja˛cy dzis´ dyplom magistra farmacji, doceniaja˛c wage˛ róz˙norodnych problemów zwia˛zanych z Waszym zawodem, jak i przyszłos´cia˛ kształcenia nowych pokolen´ farmaceutów zasilicie niebawem szeregi tych organizacji i stowarzyszen´. Wypełniaja˛c zas´ do kon´ca role˛ nauczyciela pragne˛ zwrócic´ Pan´stwa uwage˛ na fakt, z˙e słowo które tu i teraz tak cze˛sto pada, mianowicie „farmaceuta” ma relatywnie krótka˛ historie˛. O ile bowiem, pierwszych s´ladów aptekarstwa w Polsce poszukujemy w Krakowie ła˛cza˛c je z dominikaninem Mikołajem, wychowankiem fakultetu medycznego w Montpellier i jego działalnos´cia˛ jako lekarza-aptekarza u ksie˛cia Leszka Czarnego na Wawelu od roku 1278, to dopiero powołanie dwuletniego studium uniwersyteckiego przez Komisje˛ Edukacji Narodowej pod nazwa˛ „Schola Pharmaceutica” w 1783 r. w Krakowie, stworzyło moz˙liwos´ci, aby magistrowie farmacji (bo takie juz˙ tytuły otrzymywali absolwenci) mogli podejmowac´ poza apteka˛ nowe społeczno-zawodowe funkcje jako rzeczoznawcy w analizie toksykologiczno-sa˛dowej, w analizie s´rodków spoz˙ywczych, w przemys´le, szkolnictwie wyz˙szym i administracji pan´stwowej.Krótko mówia˛c, w roku 1783 zrodziły sie˛ w Polsce dwa nowe poje˛cia i terminy „farmacja” i „farmaceuta” obejmuja˛ce znaczeniem szerszy, formalny i merytoryczny zakres kompetencji społeczno-zawodowych. Drodzy nasi Absolwenci! Opuszczacie mury uczelni i rozpoczynacie prace˛ zawodowa˛ w okresie szczególnym, w okresie głe˛bokich przemian dokonuja˛cych sie˛ zarówno w Polsce, jak i na całym s´wiecie. Zawód Wasz jednak, niezalez˙nie od okresu historycznego i modelu ochrony zdrowia zawsze be˛dzie wymagał s´cisłego zespolenia rozumu z sercem, mys´li z uczuciem, wiary z

20

głe˛boko poje˛tym poczuciem odpowiedzialnos´ci. Cze˛sto słyszy sie˛ obecnie, z˙e rynek jest jedynym, cudownym lekarstwem na nasze kłopoty, natomiast w tej wrzawie zupełnie zagłuszone zostały prawa człowieka, a zwłaszcza człowieka chorego, starego lub chociaz˙by cierpia˛cego "tylko" na samotnos´c´. Tak wie˛c, chcielibys´my, my Wasi wychowawcy, abys´cie poste˛powali zgodnie ze wskazaniem Ludwika Pasteura, z˙e "moja filozofia ma swoje z´ródło w sercu, a nie w mózgu". Nie moz˙ecie stac´ sie˛ tylko funkcjonariuszami farmacji. Albowiem, to Wy Drogie Kolez˙anki i Koledzy musicie byc´ siła˛ sprawcza˛ zarówno klimatu moralnego, jak i poste˛pu naukowego i ekonomicznego. To Wy be˛dziecie propagatorami poste˛pu w dziedzinie farmacji. To na Was spoczywac´ be˛dzie obowia˛zek zwalczania przesa˛dów "s´wiatło c´mia˛cych", bo społeczen´stwo nasze, mimo z˙e wkroczyło juz˙ w XXI wiek, nierzadko jeszcze podchodzi do spraw lecznictwa w sposób lekkomys´lny i nieodpowiedzialny. Dlatego Drogie Kolez˙anki i Koledzy, kiedy dopełniane be˛da˛ ostatnie formalnos´ci, których wymaga prawo i akademicka tradycja, kiedy powtarzac´ be˛dziecie słowa przyrzeczenia magistra farmacji, zastanówcie sie˛ prosze˛ nad sensem tego wszystkiego, co deklarujecie. Jest to bowiem swego rodzaju intercyza s´lubna z zawodem, któremu nalez˙y pozostac´ wiernym az˙ do kon´ca swych dni. Nie moz˙na bowiem zagubic´ tego, co jest sensem zawodu farmaceuty, a mianowicie zasady "salus aegroti suprema lex esto" (zdrowie chorego jest najwyz˙szym prawem). Szanowni Pan´stwo! Uroczysta promocja młodych farmaceutów poła˛czona jest juz˙ tradycyjnie z wre˛czeniem dyplomów doktorskich i habilitacyjnych osobom, którym stopnie te nadała nasza Rada Wydziału. Z tej okazji w imieniu całej społecznos´ci akademickiej, składam naszym Doktorantom szczere gratulacje oraz serdeczne z˙yczenia dalszych sukcesów naukowych i zawodowych. Pozwola˛ Pan´stwo, z˙e równiez˙ serdecznie podzie˛kuje˛ promotorom prac doktorskich, za aktywny udział w rozwoju kadry naukowej Wydziału i innych instytucji. Drogie Kolez˙anki i Koledzy, Absolwenci naszego Wydziału! Po zakon´czeniu dzisiejszej uroczystos´ci rozstaniemy sie˛, rozejdziecie sie˛, Nasi Drodzy, do róz˙nych cze˛sto bardzo odległych miejscowos´ci. W tym gronie byc´ moz˙e juz˙ sie˛ nigdy nie spotkamy. S´cisłe wie˛zy ła˛cza˛ce Was dota˛d z Uczelnia˛ ulegna˛ powoli rozluz´nieniu. Tylko niektórzy z Was zwia˛z˙a˛ sie˛ z Wydziałem na całe swoje z˙ycie zawodowe. Za kilka czy kilkanas´cie lat z nuta˛ szczerej sympatii i nostalgia˛ (mam nadzieje˛) be˛dziecie wspominac´ własne lata studenckie i tych wszystkich, którzy czuwali nad Waszymi krokami. Dzisiejsze wie˛c wydarzenie zamykaja˛ce etap przygotowywania do zawodu, kon´czy najlepszy, bo beztroski okres Waszego z˙ycia. Oznacza to mie˛dzy innymi koniec dyspensy od udziału w róz˙nych domowych obowia˛zkach, trudniej bo-

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej wiem be˛dzie juz˙ od nich uciekac´ do notatek i podre˛czników. Pamie˛tajcie jednak, z˙e z˙ycie składa sie˛ nie tylko z czytania ksia˛z˙ek zawodowych. Z˙e istnieja˛ tez˙ ksia˛z˙ki, których przy czytaniu nie trzeba podkres´lac´. O tym wspaniałym wynalazku ludzkos´ci wspomnieli takz˙e autorzy zadan´ maturalnych w tym roku. Ze swej strony pragne˛ Was zapewnic´, z˙e bramy Uczelni i Wydziału sa˛ nadal dla wszystkich szeroko otwarte, i w miare˛ moz˙liwos´ci jestes´my gotowi słuz˙yc´ Wam pomoca˛ i wsparciem. Zapraszamy Was zatem do uczestnictwa w szkoleniu podyplomowym organizowanym na naszym Wydziale, a nade wszystko do uzyskiwania coraz wyz˙szych stopni naukowych. Z˙ycze˛ Wam, aby włoz˙ony wysiłek owocował sukcesem, a pobyt na uczelni pomógł w znalezieniu własnego miejsca

w społeczen´stwie. A ponadto z˙ycze˛ Wam, aby Wydział Farmaceutyczny pozostał w Waszej pamie˛ci jako miejsce, do którego che˛tnie sie˛ powraca. Z˙yczymy Wam – przede wszystkim zdrowia. Byc´ moz˙e zdrowie nie jest wszystkim, ale wszystko jest niczym bez zdrowia. Z˙yczymy Wam odpornos´ci, hartu ducha niezbe˛dnego dla przebrnie˛cia przez wszystkie lata Waszego farmaceutycznego z˙ycia – oby tych lat było jak najwie˛cej. Z˙yczymy, aby wykonywanie zawodu potwierdziło, z˙e Wasz wybór studiów był wyborem włas´ciwym. Ba˛dz´cie dobra˛ wizytówka˛ naszego Wydziału i pamie˛tajcie o Waszym powołaniu. Pamie˛tajcie tez˙, z˙e Wasze decyzje be˛da˛ decydowały o z˙yciu i zdrowiu wielu ludzi. Raz jeszcze wyraz˙aja˛c rados´c´ i dume˛ z powodu Waszego wielkiego z˙yciowego sukcesu z˙ycze˛ Wam wszystkiego najlepszego.

Podzie˛kowanie doktorantów Dr Graz˙yna Sygitowicz Jego Magnificencjo, Szanowny Panie Rektorze, Panie Dziekanie, Wysoka Rado Wydziału Farmaceutycznego, Szanowni Pan´stwo! Zgodnie z nasza˛ akademicka˛ tradycja˛ spotykamy sie˛ w dniu dzisiejszym, aby wspólnie dac´ wyraz naszej satysfakcji i rados´ci z osia˛gnie˛cia waz˙nego etapu drogi akademickiej, jakim jest uzyskanie stopnia doktora i doktora habilitowanego. Jest to znacza˛cy dzien´ dla nas wszystkich, dzien´, w którym moz˙emy wyrazic´ swe uznanie, jak i szczere słowa podzie˛kowania poła˛czone ze s´wiadectwem ogromnej wdzie˛cznos´ci dla obecnych i nieobecnych na tej sali: naszych profesorów, nauczycieli, asystentów oraz wszystkich tych, którzy towarzyszyli nam podczas studiów, a naste˛pnie w trakcie naszych poczynan´ naukowych. To Wy, drodzy Przewodnicy naszej drogi naukowej, wprowadzilis´cie nas w tajniki wiedzy farmaceutycznej. Słuz˙ylis´cie zawsze pomoca˛ i rada˛ w rozwia˛zywaniu trudnych dla nas problemów. Były to problemy naukowe, zawodowe, ale jakz˙e cze˛sto i problemy z˙yciowe. W naszej pamie˛ci wznies´lis´cie sobie trwały pomnik, który stoi na bardzo mocnych fundamentach. Dzie˛ki Wam zdobylis´my nie tylko wiedze˛, dyplomy, ale i poczucie dumy z tego, co wspólnymi siłami osia˛gne˛lis´my. Osia˛gnie˛cia te miały miejsce na Wydziale Farmaceutycznym, który traktowalis´my i traktujemy jako nasz drugi dom. Władze naszej Uczelni stworzyły nam jakz˙e dogodne warunki nauki oraz wspaniała˛ atmosfere˛ pracy, która musiała wydac´ tylko dobre owoce. Z całego serca za to wszystko dzie˛kujemy.

Z głe˛bi serca dzie˛kujemy naszym Promotorom. Wasz dorobek naukowy, szczere oddanie pracy naukowej, systematycznie przekazywana nam wiedza, pomysły tematów prac, a naste˛pnie ogromne zaangaz˙owanie w trakcie realizacji tychz˙e planów wydało owocne plony. Brak nam słów dla wyraz˙enia wdzie˛cznos´ci za wszelka˛ z˙yczliwos´c´ i profesjonalizm towarzysza˛cy na kaz˙dym etapie realizacji tychz˙e zamierzen´ naukowych. Chylimy czoła i serdecznie dzie˛kujemy naszym Recenzentom – obecnym i nieobecnym w dniu dzisiejszym – za włoz˙ony trud w przygotowanie recenzji, za fachowe i cenne uwagi w nich zawarte. Sa˛ one dla nas mys´lami przewodnimi,

Dr Graz˙yna Sygitowicz Maj 2001

21

Z Z˙ycia Akademii Medycznej a moz˙e i natchnieniem do dalszej kontynuacji wszelkich wyzwan´ naukowych. Pragniemy gora˛co podzie˛kowac´ naszym Najbliz˙szym: Rodzinom, Kolez˙ankom i Kolegom – za wszystko, co czynilis´cie dla nas kaz˙dego dnia, za dodawanie ducha odwagi i wspieranie w realizacji naszych zamierzen´. Gdyby nie miłos´c´ i wiara w nasze siły, te przedsie˛wzie˛cia nie byłyby moz˙liwe do zrealizowania. Truizmem stało sie˛ juz˙ twierdzenie, z˙e w kaz˙dej nauce istotnym jest punkt wyjs´cia. W naszym przypadku punktem

wyjs´cia było podje˛cie wiele lat temu decyzji, dotycza˛cej wyboru studiów farmaceutycznych, zas´ dalszym punktem zwrotnym były próby pogłe˛biania wiedzy poprzez przyjmowanie kolejnych, coraz to nowszych wyzwan´ naukowych. Tylko od nas teraz zalez˙y, ile jeszcze osia˛gniemy, ale maja˛c tak wspaniałe wzorce do nas´ladowania na pewno be˛dziemy mierzyc´ wysoko i starac´ sie˛ dotrzec´ na same szczyty wiedzy. Mam nadzieje˛, z˙e okaz˙emy sie˛ godnymi zaufania naste˛pcami naszych nauczycieli i spełnimy pokładane w nas oczekiwania.

Podzie˛kowanie absolwentów Mgr Marek Malinowski Mam honor i zaszczyt w imieniu absolwentów Wydziału Farmaceutycznego, którzy dzis´ odebrali z ra˛k P. Rektora i Dziekana dyplomy magistra farmacji, złoz˙yc´ gora˛ce, szczere i serdeczne podzie˛kowania. Słowa podzie˛kowan´ to zbyt mało, by wyrazic´ nasza˛ ogromna˛ wdzie˛cznos´c´ za wiedze˛, trud, wysiłek, cierpliwos´c´, a takz˙e wyrozumiałos´c´ naszych Profesorów, Adiunktów, Asystentów, Lektorów i Pracowników technicznych Wydziału. To oni przygotowali nas do przyszłej pracy. I gdziekolwiek bys´my jej nie podje˛li, zawsze nasze mys´li be˛da˛ biegły w strone˛ tych, którym zawdzie˛czamy umieje˛tnos´c´ wykonywania zawodu farmaceuty. Wierzymy takz˙e, z˙e w przyszłos´ci w chwilach niepewnos´ci i zawodowych rozterek be˛dziemy mogli liczyc´, drodzy nasi Nauczyciele i Wychowawcy, na Wasza˛ pomoc, wskazówki i rade˛. Na pamia˛tkowej tablicy, która umieszczona jest przy wejs´ciu do jednego z zakładów naszego Wydziału przeczytac´

moz˙na słowa: "S´wiatło tu zapalone ponies´cie społeczen´stwu". Temu wyzwaniu postaramy sie˛ sprostac´. Jestes´my absolwentami, którzy ukon´czyli studia w ostatnim roku minionego stulecia i którzy zawód maja˛ wprowadzac´ w XXI wiek. Pragne˛ zapewnic´, z˙e dzie˛ki Wam, drodzy Nauczyciele, podołamy wyzwaniom, które wyznacza nam 3-cie tysia˛clecie. Dzie˛kujemy takz˙e naszym Rodzicom. Z pewnos´cia˛ nie spotkalibys´my sie˛ w tej sali, w tym tak waz˙nym dla nas dniu, gdyby nie ich troska, wsparcie, miłos´c´ i pos´wie˛cenie. Szczerze i z serca Wam za to dzie˛kujemy. Obecna uroczystos´c´ jest najprawdopodobniej ostatnia˛ okazja˛, by widziec´ sie˛ ze wszystkimi współuczestnikami doli i niedoli studenckiej. Pamie˛tajmy jednak, z˙e nie zginiemy sobie z oczu na zawsze. Jest pie˛kna˛ cecha˛ zawodu farmaceuty, z˙e niezalez˙nie od tego, czy podejmie on prace˛ aptekarza, pracownika laboratorium czy reprezentanta medycznego, nadal pozostaje w s´rodowisku. Jeszcze nie raz spotkamy sie˛ w Izbie Aptekarskiej, Ministerstwie Zdrowia, w Polskim Towarzystwie Farmaceutycznym, na wykładach, szkoleniach, czy w murach naszej szanownej Uczelni. Oby te spotkania były przez nas wszystkich oczekiwane i oby przyjaz´nie, które zawarlis´my podczas studiów, przetrwały próbe˛ czasu. Tego nam wszystkim z˙ycze˛. Dzisiejsza uroczystos´c´ odbywa sie˛ w przededniu Jubileuszu 75-lecia naszego Wydziału. To wspaniała okazja, by chlubnie, maja˛c za wzór naszych wszystkich poprzedników, wypełniac´ w przyszłos´ci to, o co walczyły, zabiegały i co zdobyły pokolenia Farmaceutów. Wydziałowi naszemu macierzystemu z głe˛bi serca z˙yczymy wspaniałej przyszłos´ci. Quod felix faustum fortunatumque sit Dzie˛kujemy, dzie˛kujemy bardzo.

Mgr Marek Malinowski

22

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

100 –lecie Szpitala Dziecia˛tka Jezus (1901–2001 r.) Historia Szpitala i jego dzien´ dzisiejszy Prof. dr hab. med. Danuta Liszewska-Pfejfer – przewodnicza˛ca obchodów 100-lecia Szpitala Dziecia˛tka Jezus Mgr Sylwester Bielenin – dyrektor Szpitala Dziecia˛tka Jezus – Centrum Leczenia Obraz˙en´ Szpital Kliniczny Dziecia˛tka Jezus w 2001 roku obchodzi 100-lecie działalnos´ci w swojej obecnej siedzibie. Szpital zbudowano w latach 1897 – 1901 na terenie ówczesnego tzw. folwarku S´wie˛tokrzyskiego, wówczas obszaru oddalonego od centrum miasta, obiekt zaprojektował architekt warszawski – Józef Pius Dziekon´ski. Jednakz˙e historia naszego Szpitala sie˛ga XVIII wieku. W 1732 r., francuski ksia˛dz misjonarz ze Zgromadzenia s´w. Wincentego á Paulo Gabriel Piotr Baudouin (spolszczone nazwisko– Boduen) załoz˙ył na Krakowskim Przedmies´ciu Dom Podrzutków, który w dalszych latach został przeniesiony do nowej siedziby na placu Wareckim, a w 1758 r., na mocy dekretu króla Augusta III, przekształcony w Szpital Generalny Dziecia˛tka Jezus. Szpital miał stanowic´ instytucje˛ centralna˛ dla miasta pełnia˛ca˛ funkcje˛ lecznicze i opiekun´cze dla ubogich chorych, cie˛z˙arnych kobiet, kalek, starców, obła˛kanych, z˙ebraków i podrzutków. Szpital pozostawał pod nadzorem misjonarzy, zas´ ksia˛dz Boduen został mianowany pierwszym, doz˙ywotnim rektorem Szpitala.

Szybki rozwój Warszawy i niedobór łóz˙ek szpitalnych spowodowały decyzje˛ o budowie nowego Szpitala, na terenie na którym obecnie sie˛ znajduje. Oddany do uz˙ytku w 1901 r. nowy Szpital Dziecia˛tka Jezus składał sie˛ z 22 budynków, dysponował 727 łóz˙kami dla chorych dorosłych i dla dzieci, w pełni spełniał wymagania ówczesnych standardów europejskich, był najbardziej nowoczesnym i najwie˛kszym zakładem leczniczym w Polsce. Na jego terenie znalazły siedzibe˛ 4 Kliniki Uniwersyteckie i Instytut Anatomo-Patologiczny be˛da˛ce miejscem szkolenia studentów medycyny. W skład Szpitala wchodziły takz˙e : 3 pawilony terapeutyczne, 2 pawilony chirurgiczne, pawilon ginekologiczno-internistyczny, budynki stanowia˛ce zaplecze administracyjno-gospodarcze Szpitala, a takz˙e kaplica katolicka i cerkiew prawosławna. Naprzeciw tego kompleksu, przy placu Starynkiewicza mies´cił sie˛ Instytut Połoz˙niczy, a w przylegaja˛cych budynkach przy ul. Nowogrodzkiej, Domy Wychowawcze dla małych i starszych dzieci oraz barak izolacyjny dla dzieci chorych na choroby zakaz´ne. W 1907 r. zarza˛d nad Szpitalem przeja˛ł Magistrat miasta Warszawy, a opieka˛ nad chorymi i sprawami gospodarczymi Szpitala zajmowały sie˛ głównie Siostry Szarytki. W okresie I wojny s´wiatowej i w latach bezpos´rednio powojennych, pomimo trudnos´ci ekonomicznych i kadrowych, Szpital Dziecia˛tka Jezus działał ofiarnie na rzecz społeczen´stwa, co utrwaliło jego wysoka˛ range˛ w z˙yciu społecznym i medycznym mieszkan´ców Warszawy i Polski. Okres mie˛dzywojenny charakteryzował rozkwit medycyny klinicznej w Szpitalu Dziecia˛tka Jezus, zwłaszcza takich dziedzin jak choroby wewne˛trzne, chirurgia, neurologia. Szpital był siedziba˛ 5 Klinik Uniwersyteckich oraz 11 oddziałów specjalistycznych, dysponował bardzo nowo-

Maj 2001

23

Z Z˙ycia Akademii Medycznej czesnym zapleczem radiologicznym i laboratoryjnym. W latach mie˛dzywojennych wybudowano Ambulatorium Szpitalne przy ul. Oczki wraz z Zakładem Przyrodoleczniczym. W 1939 r. Szpital liczył 1023 łóz˙ka. Okres II wojny s´wiatowej przyniósł Szpitalowi olbrzymie straty ludzkie i materialne. Zgine˛ło kilkuset chorych i kilkudziesie˛ciu pracowników Szpitala, uszkodzony został kaz˙dy pawilon Szpitala, a prawie całkowitemu zniszczeniu uległ budynek administracyjny W czasie wojny Szpital aktywnie uczestniczył w Ruchu Oporu, dawał schronienie ukrywaja˛cym sie˛ bojownikom Polski Podziemnej, pomagał przes´ladowanej ludnos´ci z˙ydowskiej. Na terenie Szpitala odbywało sie˛ tajne nauczanie studentów medycyny w ramach tzw. Szkoły Zaorskiego. W czasie całej okupacji hitlerowskiej, szczególnie w okresie poprzedzaja˛cym wybuch Powstania Warszawskiego, Szpital intensywnie szkolił personel medyczny, gromadził bron´, leki i materiały opatrunkowe dla potrzeb Polski Walcza˛cej. W czasie Powstania Szpital ucierpiał z powodu barbarzyn´stwa najez´dz´ców. W sierpniu 1944 r. chorzy i personel Szpitala zostali przymusowo ewakuowani do Milanówka , Grodziska i Piastowa. W tym czasie Niemcy wywozili sprze˛t , aparature˛ i wszelkie dobra materialne Szpitala. Po wyzwoleniu Warszawy, olbrzymim wysiłkiem organizacyjnym Dyrekcji oraz pracowników Szpitala i ogromnymi nakładami finansowymi z kraju i zagranicy, juz˙ w lipcu 1945 r. doprowadzono do uruchomienia 300 łóz˙ek szpitalnych. Natomiast w 1946 r. czynnych było 1020 łóz˙ek dla osób dorosłych i 40 łóz˙ek noworodkowych. Szpital stał sie˛ siedziba˛ szes´ciu Klinik Uniwersyteckich, którymi kierowali wybitni profesorowie znani w kraju i zagranica˛. Byli to: prof. W. Orłowski, prof. A. Biernacki (internis´ci), prof. T. Butkiewicz (chirurg), prof. A. Czyz˙ewicz (ginekolog), prof. A. Dobrzan´ski (laryngolog), prof. W. Melanowski (okulista), prof. A. Opalski (neurolog). Kierownictwo Centralnego Instytutu Urazowego mieszcza˛cego sie˛ na terenie Szpitala obja˛ł prof. A. Gruca. W 1950 r. Szpital Dziecia˛tka Jezus stał sie˛ jednostka˛ organizacyjna˛ podległa˛ Akademii Medycznej w Warszawie, powstałej w miejsce Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Nadano mu nazwe˛ Pan´stwowy Szpital

24

Kliniczny nr.1. Od tej chwili stanowi waz˙na˛ baze˛ nauczania przedmiotów klinicznych dla studentów Akademii Medycznej, szkolenia specjalizacyjnego lekarzy, piele˛gniarek i połoz˙nych. Oz˙ywiona działalnos´c´ kliniczna i naukowa prowadzona pod kierunkiem wybitnych specjalistów polskiej medycyny, zaowocowała rozwojem wielu dziedzin medycyny jak nowoczesna interna, kardiologia, ortopedia, urologia, okulistyka, laryngologia, ginekologia i połoz˙nictwo, neurologia i neurochirurgia, dermatologia, chirurgia naczyn´ obwodowych, układu wrotnego i naczyn´ limfatycznych, anestezjologia, chirurgia szcze˛kowa. Tutaj zrodziła sie˛ polska transplantologia. Szpital jest wysokospecjalistycznym zakładem słuz˙by zdrowia dysponuja˛cym nowoczesnymi metodami diagnostyki i leczenia, do którego kierowani sa˛ chorzy nie tylko z terenu Warszawy, ale z całej Polski, a nierzadko z zagranicy. W uznaniu wkładu Szpitala w sprawowaniu opieki medycznej nad mieszkan´cami Warszawy, w 1982 r. Rada Narodowa m.st. Warszawy nadała PSK nr.1 złota˛ odznake˛ honorowa˛ „ Za zasługi dla Warszawy”. W ramach reorganizacji zwia˛zanej z uruchomieniem Centralnego Szpitala Klinicznego A.M. przy ul. Banacha, w latach 1975-1986 r. przeniesiono tam dotychczas działaja˛ce w PSK nr.1 Kliniki: Laryngologiczna˛, Neurochirurgiczna˛, Neurologiczna˛, Kliniki Chorób Wewne˛trznych i Kliniki Chirurgiczne. Ich miejsce zaje˛ły Kliniki Instytutu Stomatologii. W 1990 r. podje˛to działania dla przywrócenia nazwy Szpital „ Dziecia˛tka Jezus”. Starania te zostały uwien´czone sukcesem w 1992 roku. Lokalizacja s´ródmiejska Szpitala oraz jego wielospecjalistyczne zaplecze medyczne z najwie˛ksza˛ Klinika˛ Ortopedyczna˛ w Polsce spowodowały, z˙e uznano Szpital za Centrum Leczenia Obraz˙en´, które w oparciu o istnieja˛ce Kliniki moz˙e oferowac´ kompleksowe usługi w dziedzinie leczenia urazów i innych stanów zagroz˙enia z˙ycia. W grudniu 1998 r. Szpital na mocy rozporza˛dzenia Ministra Zdrowia otrzymał nazwe˛: Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Szpital Kliniczny Dziecia˛tka Jezus – Centrum Leczenia Obraz˙en´. Aktualnie Szpital Dziecia˛tka Jezus liczy 852 łóz˙ka szpitalne, 40 łóz˙ek noworodkowych, posiada równiez˙ 12 stano-

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

Maj 2001

25

Z Z˙ycia Akademii Medycznej wisk do dializoterapii. Na jego terenie działa 30 Poradni Specjalistycznych. Strukture˛ organizacyjna˛ Szpitala stanowia˛ obecnie naste˛puja˛ce Katedry, Kliniki, Zakłady: Ortopedyczna, Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Urologiczna, Okulistyki, Dermatologiczna, Chorób Wenerycznych, Połoz˙nictwa i Ginekologii, Pediatrii i Endokrynologii oraz I Zakład Radiologii Klinicznej. Instytut Stomatologii – 2 Kliniki Chirurgii Szcze˛kowoTwarzowej, Zakład Chirurgii Stomatologicznej, Klinika Chorób Wewne˛trznych i Kardiologii z Oddziałem Intensywnej Opieki Internistycznej głównie kardiologicznej, Katedra Protetyki Stomatologicznej, Zakład Ortodoncji, Zakład Propedeutyki i Profilaktyki Stomatologicznej, Zakład Radiologii Stomatologicznej i Szcze˛kowo-Twarzowej, a takz˙e zlokalizowane przy ul. Miodowej 18: Zakłady Stomatologii Zachowawczej i Stomatologii Dziecie˛cej oraz Zakład Chorób Błony S´luzowej i Przyze˛bia. Instytut Transplantologii – Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej z Oddziałem Intensywnej Opieki Chirurgicznej, Klinika Medycyny Transplantacyjnej i Nefrologii, Klinika Immunologii, Transplantologii i Chorób Wewne˛trznych, Zakład Immunologii Klinicznej. Szpital dysponuje wysokospecjalistyczna˛ diagnostyka˛ radiologiczna˛ i laboratoryjna˛. W cia˛gu minionych dziesie˛cioleci nad historia˛ Szpitala Dziecia˛tka Jezus cia˛z˙ył stały niedobór s´rodków finansowych. Brakowało pienie˛dzy na likwidacje˛ zniszczen´ wojennych, remonty, modernizacje˛ pomieszczen´, zakup nowoczesnej aparatury i utrzymanie działalnos´ci Szpitala na poziomie odpowiadaja˛cym jego randze. Mimo permanentnie trudnej sytuacji ekonomicznej Szpital Dziecia˛tka Jezus utrzymuje wysoka˛ pozycje˛ w polskiej medycynie. Zawdzie˛cza to duz˙emu zaangaz˙owaniu i konsekwencji w działaniu kolejnych Dyrekcji, Kierowników Klinik oraz talentowi i wiedzy lekarzy. Ich umieje˛tnos´ci organizacyjne w niemałym stopniu, przyczyniły sie˛ do rozbudowy i modernizacji Szpitala m.in. do zbudowania nowych budynków Kliniki Ortopedycznej i Urologicznej. W chwili obecnej na terenie Szpitala jest szereg budynków wymagaja˛cych kapitalnego remontu. Niezbe˛dna jest budowa nowego zaplecza kuchennego i własnej pralni. Izba Przyje˛c´ i apteka szpitalna wymagaja˛ modernizacji, podobnie jak siec´ wodno-kanalizacyjna i elektryczna. Obchody 100-lecia działalnos´ci naszego Szpitala stawiaja˛ nas wie˛c w obliczu niełatwych do wykonania zadan´. Przygotowaniem obchodów 100-lecia Szpitala Dziecia˛tka Jezus zajmuje sie˛ Komitet Organizacyjny powołany przez J.M. Rektora A.M. w Warszawie w składzie: 1. prof. dr hab.med. Danuta Liszewska-Pfejfer – Przewodnicza˛ca, 2. prof. dr hab.med. Andrzej Górecki, 3. prof. dr hab.med. Ewa Mayzner-Zawadzka, 4. prof. dr hab.med. Longin Marianowski, 5. prof. dr hab.med. Janusz Wałaszewski.

26

Jest dla nas wielkim zaszczytem, z˙e patronat honorowy nad obchodami naszego 100-lecia obja˛ł prezydent Rzeczpospolitej Polskiej – Aleksander Kwas´niewski, zas´ w skład Komitetu Honorowego weszli: 1. Kardynał Józef Glemp– Prymas Polski, 2. Prof. Grzegorz Opala– Minister Zdrowia i Opieki Społecznej, 3. Antoni Pietkiewicz– Wojewoda Mazowiecki, 4. Paweł Piskorski– Prezydent Warszawy, 5. Zbigniew Kuz´miuk– Marszałek Województwa Mazowieckiego, 6. prof. Mirosław Mossakowski– Prezes Polskiej Akademii Nauk, 7. prof. Janusz Piekarczyk– Rektor Akademii Medycznej, 8. prof. Jerzy Woy-Wojciechowski– Prezes Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, 9. dr med. Krzysztof Madej– Prezes Naczelnej Izby Lekarskiej, 10. doc. dr hab. Jerzy Jurkiewicz– Prezes Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, 11. Robert Kwiatkowski– Prezes Telewizji Polskiej S.A. Pragniemy, aby obchody naszego 100-lecia były okazja˛ do przypomnienia historii Szpitala i jego dorobku oraz do zaprezentowania aktualnych osia˛gnie˛c´. Chcemy takz˙e, aby rocznica ta stała sie˛ dodatkowym impulsem do zintensyfikowania działan´ słuz˙a˛cych dalszej poprawie warunków leczenia chorych w naszym Szpitalu i działalnos´ci jego pracowników. W zwia˛zku z tym zamierzamy dokonac´ przebudowy Izby Przyje˛c´ Szpitala pracuja˛cej w bardzo trudnych warunkach, a takz˙e powołac´ szpitalny oddział medycyny ratunkowej. Podje˛lis´my szeroko zakrojone prace porza˛dkowe na terenie Szpitala. W obecnie niełatwej sytuacji ekonomicznej szpitali klinicznych realizacja tych zadan´ be˛dzie moz˙liwa dzie˛ki zgromadzeniu s´rodków z róz˙nych z´ródeł, m.in. liczymy na pomoc z˙yczliwych nam sponsorów. Od paz´dziernika 2000 r. organizujemy otwarte wykłady wybitnych specjalistów naszego Szpitala dla ludnos´ci Warszawy na temat profilaktyki zdrowotnej z cyklu „ Zadbaj o swoje zdrowie”. Sa˛ one zawsze poprzedzone prelekcja˛ o historii Szpitala. Spotkania te ciesza˛ sie˛ znacznym zainteresowaniem. Tematyke˛ wykładów planowanych w okresie maj-grudzien´ 2001 r. zamieszczamy w kon´cu zeszytu. Ponadto w ramach obchodów Szpitala Dziecia˛tka Jezus organizujemy posiedzenia naukowe prowadzone wspólnie z oddziałami warszawskimi Towarzystw Naukowych. Dotychczas zapoznalis´my z historia˛ naszego Szpitala członków Towarzystwa Ortopedycznego, Okulistycznego i Ginekologicznego. Przygotowujemy monografie˛ na temat historii Szpitala Dziecia˛tka Jezus oraz wystawe˛ fotografii i pamia˛tek dotycza˛cych działalnos´ci Szpitala i sylwetek jego znakomitych lekarzy. Pragniemy publikowac´ informacje o naszym Szpitalu przez prase˛, radio i telewizje˛. Punktem kulminacyjnym obchodów 100-lecia be˛dzie uroczysty koncert w Filharmonii Narodowej w dniu 22 paz´dziernika 2001 r., na który zaprosimy obecnych i byłych pracowników Szpitala i jego Przyjaciół licznie prezentowanych w róz˙nych os´rodkach Akademii Medycznej w Warszawie.

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

Naturalne antyoksydanty w farmacji i medycynie Prof. dr hab. Iwona Wawer – Zakład Chemii Fizycznej W dniach 27-28 kwietnia 2001 na Wydziale Farmaceutycznym Akademii Medycznej odbyło sie˛ Sympozjum Naukowe na temat: „Naturalne antyoksydanty w farmacji i medycynie” inauguruja˛ce obchody jubileuszu 75-lecia Wydziału. Obrady otworzył Rektor Akademii Medycznej prof. dr hab. Janusz Piekarczyk. Przypomniał zebranym, z˙e Farmacja powstała jako oddzielny Wydział Uniwersytetu Warszawskiego. Stworzyło to lepsze warunki do kształcenia studentów, była to równiez˙ szansa na rozwój kadry naukowej w tej dziedzinie. Obecnie celem władz Wydziału jest, aby w ramach istnieja˛cych moz˙liwos´ci, kształcenie studentów było jak najbardziej nowoczesne. Absolwenci Farmacji i młodzi pracownicy powinni stac´ sie˛ nie tylko specjalistami w dziedzinie leków, ale tez˙ w szeroko poje˛tej ochronie zdrowia. Tematyka Sympozjum była w zgodzie z ta˛ tendencja˛, ła˛czyła bowiem róz˙ne dyscypliny naukowe: chemie˛ fizyczna˛ (pracownicy Zakładu Chemii Fizycznej organizowali Sympozjum), bromatologie˛, farmakognozje˛, botanike˛ farmaceutyczna˛, biochemie˛, medycyne˛ czy weterynarie˛. W obradach licznie uczestniczyli naukowcy, lekarze, aptekarze, producenci preparatów zawieraja˛cych antyoksydanty, studenci, a nawet uczniowie liceów. Temat bowiem interesował kaz˙dego, komu zalez˙y na długim, zdrowym z˙yciu. Na ogół nie zdajemy sobie sprawy, z˙e „z˙yciodajny” tlen ma równiez˙ swoja˛ ciemna˛ strone˛. Reaktywne jego formy, a zwłaszcza wolne rodniki tlenowe powoduja˛ liczne uszkodzenia oksydacyjne; w przecie˛tnej komórce ludzkiej liczbe˛ uszkodzen´ DNA na dobe˛ ocenia sie˛ na 104. Oczywis´cie organizmy w toku ewolucji wypracowały mechanizmy obronne – makromolekularne enzymy i szereg zwia˛zków o mniejszych molekułach przyczyniaja˛ sie˛ do likwidacji tych uszkodzen´. Jednak sprawnos´c´ układów naprawczych niestety maleje z wiekiem. Jest to istotna przyczyna starzenia sie˛ i szeregu chorób degeneracyjnych układu kra˛z˙enia czy nerwowego, które omówili: prof. Andrzej Tokarz („Choroby o etiologii wolnorodnikowej”), prof. Paweł Grieb („Wpływ leków na procesy wolnorodnikowe w organizmie”) a równiez˙ prof. Jerzy Woy-Wojciechowski („W niewoli wolnych rodników – niektóre antyoksydanty stosowane w profilaktyce”). W jego wykładzie pojawił sie˛ pierwszy akcent optymistyczny – dobrym sposobem na zachowanie zdrowia jest s´ródziemnomorski styl z˙ycia, dieta bogata w s´wiez˙e owoce i warzywa, oliwe˛, ryby, troche˛ czerwonego wina oraz suplementacja naturalnymi antyoksydantami, np. ekstraktem z sosny s´ródziemnomorskiej. Problem włas´ciwej diety dokładniej omówiła prof. Hanna Kunachowicz („Z˙ywnos´c´ funkcjonalna – rola antyoksydantów”). Jej zdaniem niekoniecz-

nie powinnis´my nas´ladowac´ Greków czy Francuzów mamy bowiem wiele krajowych warzyw i owoców. Problemem jest włas´ciwe dobranie produktów, tak aby dostarczac´ z poz˙ywieniem odpowiednia˛ porcje˛ witamin C i E, flawonoidów, antocyjanów, karotenoidów, tanin itp. Konieczne sa˛ tez˙ badania racji pokarmowych, aby ustalic´ jaka dawka antyoksydantów jest dostarczana w codziennej diecie typowego Polaka i czy jest to ilos´c´ wystarczaja˛ca. Na pewno powinnis´my zwie˛kszyc´ spoz˙ycie ciemno zabarwionych owoców (czarnych jagód, aronii, czarnej porzeczki, wis´ni) i soków owocowych. Włas´ciwos´ci antyoksydacyjne i wymiatanie wolnych rodników moz˙na najlepiej zbadac´ metoda˛ elektronowego rezonansu paramagnetycznego (EPR). Poniewaz˙ wolne rodniki tlenowe z˙yja˛ jedynie ułamki sekundy, do testów uz˙ywa sie˛ trwałych rodników, takich jak DPPH. Wyniki badan´ EPR pokazał dr Marek Wasek, porównuja˛c jak reaguja˛ z rodnikiem mieszaniny zwia˛zków typu polifenoli obecne w róz˙nych materiałach ros´linnych: herbatkach ziołowo-owocowych, sokach, winach gronowych i owocowych, suplementach z˙ywnos´ci, a nawet kosmetykach z dodatkiem ekstraktów ros´linnych. Zwia˛zki naturalne o włas´ciwos´ciach antyoksydacyjnych znajduja˛ sie˛ w wielu ros´linach, ich rola˛ jest m. in. ochrona lis´ci przed promieniowaniem UV. Najdłuz˙ej wykorzystywana˛ przez człowieka ros´lina˛ jest herbata, w Chinach znana od 2737 r p.n.e. Skład i działanie czarnej i zielonej herbaty porównała dr Jadwiga Nartowska. Omówiła tez˙ zwia˛zki o włas´ciwos´ciach antyoksydacyjnych, jakie znajduja˛ sie˛ w ziołach, mieszankach ziołowo-owocowych i lekach ros´linnych. Waz˙na˛ role˛ w profilaktyce zdrowotnej pełnia˛ karotenoidy, nie tylko ß-karoten z marchwi, ale tez˙ likopen, którego duz˙e ilos´ci znajduja˛ sie˛ w pomidorach. Prof. Jan Oszmian´ski przekonał zebranych, z˙e powinnis´my sie˛ zainteresowac´ aronia˛ jako z´ródłem antocyjanów i katechin oraz tarczyca˛ bajkalska˛, dostarczaja˛ca˛ silnego antyoksydanta – bajkaliny. W latach 90-tych ukazały sie˛ liczne prace dotycza˛ce struktury, włas´ciwos´ci antyoksydacyjnych i biodoste˛pnos´ci flawonoidów, tanin i karotenoidów. Stosunkowo mało wiemy natomiast o ciemnoczerwonych antocyjanach. Kiedys´ interesowano sie˛ nimi jako zwia˛zkami nadaja˛cymi pie˛kne barwy kwiatom, ale wielokrotnie wie˛ksza jest zawartos´c´ antocyjanów w niektórych owocach. Najlepiej poznano skład i role˛ tych zwia˛zków w ciemnych winogronach, ich obecnos´c´ wia˛z˙e sie˛ z pro-zdrowotnym działaniem czerwonego wina, o czym mówiła prof. Iwona Wawer („Antocyjany– struktura i włas´ciwos´ci antyoksydacyjne”). Duz˙o antocyjanów jest tez˙ w czarnych jagodach, owocach czarnego

Maj 2001

27

Z Z˙ycia Akademii Medycznej bzu, czarnej porzeczce, z˙urawinach. Antocyjaniny stanowia˛ az˙ 25% zwia˛zków polifenolowych w owocach aronii, włas´ciwos´ci lecznicze ekstraktu z aronii wykazał na wielu przykładach prof. Jan Niedworok. Zupełnie nowe spojrzenie na role˛ i metabolizm znanego antyoksydanta – witaminy E przedstawiła dr Zofia Suchocka. Uczestników Sympozjum bardzo zainteresowały informacje o prooksydacyjnej roli tej witaminy i subtelnej równowadze mie˛dzy jej pro– i antyoksydacyjnym działaniem w organizmie. Witamina E, jak wiadomo wbudowuje sie˛ w warstwe˛ lipidowa˛, chronia˛c tłuszcze przed utlenieniem. Próby „poprawienia natury” przez chemików przedstawił dr Stanisław Witkowski referuja˛c problemy syntezy stereoizomerów witaminy E i jej nowych pochodnych o wie˛kszej aktywnos´ci antyutleniaja˛cej niz˙ ?-tokoferol. Prawie wszystkiego o selenie, jego działaniu antyoksydacyjnym, roli w organizmie, zawartos´ci w ros´linach i glebach Polski dowiedzielis´my sie˛ z ciekawego wykładu dr hab. Anny Czeczot. Kliniczne i profilaktyczne aspekty stosowania naturalnych antyoksydantów przedstawił dr med. Leszek Krzes´niak. Oczywis´cie najwaz˙niejsze jest dostarczanie ich z poz˙ywieniem i zdrowy styl z˙ycia, jednak jest wiele sytuacji (choroby, wyczerpanie organizmu, stres, zaawansowany wiek itp.), kiedy konieczna staje sie˛ suplementacja. Problemem jest wybór odpowiedniego preparatu, wobec wielu tego typu s´rodków doste˛pnych w aptekach. Jednym z kryteriów moz˙e byc´ zdolnos´c´ wymiatania rodników, ustalona metoda˛ EPR, do czego konieczna jest współpraca lekarzy i fizyko-chemików w ocenie tych preparatów. Wyniki kilkunastu prac pokazano na plakatach, prezentowali je pracownicy AM i SGGW. Poznanie składu chemicznego ekstraktów z owoców róz˙y, aronii i z˙urawiny było moz˙liwe dzie˛ki spektrometrii mas i NMR, ich aktywnos´c´

wymiataja˛ca˛ rodniki testowano metoda˛ EPR. Badano tez˙ aktywnos´c´ antyoksydacyjna˛ soku z owoców cytrusowych oraz wybranych win białych i czerwonych. Sympozjum towarzyszyły stoiska promuja˛ce wyroby znanych firm takich jak: Herbapol-Lublin i Herbapol-Pruszków (zioła, herbatki ziołowe, lecznicze preparaty ziołowe), Glaxo-Wellcome (wit. E), Boehringer-Ingelheim (Geriavit), Unia (pycnogenol), Polska Róz˙a (sok z dzikiej róz˙y, konfitura z róz˙y), Image (Vitabutin, z ekstraktem z˙urawinowym), LEK-AM (melatonina). Z rodnikami w zanieczyszczonym miejskim powietrzu spotyka sie˛ nasza skóra, dlatego warte promocji sa˛ równiez˙ kosmetyki zawieraja˛ce naturalne antyoksydanty, takie jak z ekstrakt zielonej herbaty, sosny s´ródziemnomorskiej (pycnogenol) czy aronii. Swoje wyroby kosmetyczne prezentowały firmy Idea-25, Ban-Di i Agropharm. Sympozjum i jubileusz Wydziału Farmaceutycznego sponsorowały firmy: PH „Polmarche” (producent ekologicznych kurczaków, które zamiast antybiotyków paszowych dostaja˛ ziołowy preparat z oregano), Marwit (producent znakomitego, s´wiez˙ego soku z marchewki, bez konserwantów), firma Sokpol (producent soku z aronii), Vinkon (wina owocowe) oraz firma Agropharm-Tuszyn (producent koncentratu z aronii, olejku z wiesiołka i kosmetyków). Za pomys´lny rozwój Wydziału Farmaceutycznego w dalszych latach wznies´lis´my toast kieliszkiem czerwonego wina z owoców aronii. W badaniach EPR okazało sie˛ znakomitym antyoksydantem. Uczestnikom Sympozjum bardzo tez˙ smakował s´wiez˙y sok z marchewki, wiele osób przekonało sie˛, z˙e warto wła˛czyc´ go do swojej diety, tak samo jak sok z aronii czy owoców dzikiej róz˙y. Materiały zjazdowe zostana˛ opublikowane w lipcowym numerze czasopisma Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego „Farmacja Polska”.

Jubileusz 25-lecia Instytutu Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych Akademii Medycznej w Warszawie (1976-2001 r.) Prof. dr hab. med. Jerzy Janeczko – Dyrektor ICHZ Minister Zdrowia i Opieki Społecznej w dniu 01.04.1976 r. utworzył w Akademii Medycznej w Warszawie Mie˛dzywydziałowy Instytut Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych. Baza˛ Instytutu były: Katedra i Klinika Chorób Zakaz´nych, Klinika Chorób Zakaz´nych Wieku Dziecie˛cego, Oddział Intensywnej Terapii i S´pia˛czki Wa˛trobowej (oddziały: VII, X i XI), Stacja Naukowo-Dos´wiadczalna Brucelozy i Przychodnie Przyszpitalne zlokalizowane na ul. Wol28

skiej 37. Powołanie Instytutu było konsekwencja˛ stałego rozszerzania sie˛ problematyki chorób zakaz´nych i pasoz˙ytniczych. W Dzienniku Urze˛dowym Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej Nr 7 z dnia 05.04.1976r. ukazało sie˛ Zarza˛dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12.03.1976r. w sprawie zmian organizacyjnych w Akademii Medycznej w Warszawie.

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej Na podstawie art. 7 , ust. 1 z dnia 5 listopada 1958r. o szkolnictwie wyz˙szym (Dz.U. z 1973r. Nr 32 poz.191) zarza˛dza sie˛ co naste˛puje: § 1. W Akademii Medycznej w Warszawie: 1) tworzy sie˛ Mie˛dzywydziałowy Instytut Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych – zwany dalej „instytutem”, 2) znosi sie˛ Katedre˛ Chorób Zakaz´nych. § 2. Do zadan´ instytutu nalez˙y: 1) organizowanie i prowadzenie oraz doskonalenie procesu dydaktyczno-wychowawczego w oparciu o obowia˛zuja˛ce plany studiów i programy nauczania w zakresie chorób zakaz´nych i pasoz˙ytniczych na bazie własnej oraz przy współudziale innych placówek naukowych i usługowych słuz˙by zdrowia, 2) organizowanie i prowadzenie prac naukowych w zakresie obje˛tym działalnos´cia˛ instytutu zgodnie z rocznymi i wieloletnimi planami badan´, 3) uczestniczenie w procesie kształcenia kadr naukowych oraz resortowego planu kształcenia podyplomowego pracowników słuz˙by zdrowia w zakresie chorób zakaz´nych i pasoz˙ytniczych, 4) współpraca i wymiana naukowa z os´rodkami krajowymi i zagranicznymi, 5) prowadzenie działalnos´ci leczniczo-usługowej i organizacyjno-konsultatywnej zgodnie z porozumieniami zawartymi z jednostkami słuz˙by zdrowia, potrzebami dydaktycznymi oraz zadaniami naukowo-badawczymi,

6) udzielanie innych s´wiadczen´ na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej. § 3. Szczegółowy zakres i tryb działania oraz strukture˛ organizacyjna˛ instytutu okres´li regulamin wprowadzony przez rektora, po zatwierdzeniu przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. § 4. Instytut realizuje swoje działania przy pomocy: 1) pracowników zatrudnionych na przydzielonych etatach, 2) nauczycieli akademickich spoza instytutu skierowanych przez rektora na czas oznaczony do wykonywania okres´lonych zadan´, 3) zleceniobiorców, wykonuja˛cych prace˛ na podstawie umów o dzieło lub umów zlecenia. § 5. 1. Wydatki zwia˛zane z działalnos´cia˛ instytutu pokrywane sa˛ z odpowiednich rozdziałów budz˙etu Akademii Medycznej w Warszawie. 2. Budz˙et ustala rektor na wniosek dyrektora instytutu. 3. Gospodarka finansowa oraz obsługa administracyjno-gospodarcza instytutu prowadzona jest przez odpowiednie jednostki organizacyjne aparatu administracyjnego Akademii Medycznej w Warszawie. § 6. Zarza˛dzenie wchodzi w z˙ycie z dniem ogłoszenia, z moca˛ od dnia 1 kwietnia 1976 roku, Minister Zdrowia i Opieki Społecznej: M. S´liwin´ski.

Na stanowisko pierwszego dyrektora Instytutu Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych został powołany jego inicjator i twórca prof. dr hab.med. Bertold Kassur, który pozostawał na tym stanowisku do przejs´cia na emeryture˛ (30.09.1977r.), a na jego zaste˛pce˛ dr n.med. Lidia Babiuch. W kwietniu 1976r. opracowano Regulamin Mie˛dzywydziałowego Instytutu Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych AM w Warszawie, zatwierdzony przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. W maju 1976 r. utworzono naste˛puja˛ce jednostki organizacyjne Instytutu: • Klinike˛ Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych Dorosłych – kierownik prof. dr hab. med. Bertold Kassur

• Klinike˛ Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych Dzieci – kierownik prof. dr hab. med. Helena Szczepan´ska

• Klinike˛ Hepatologii Zakaz´nej – kierownik dr n. med. Lidia Babiuch

• Klinike˛ Chorób Tropikalnych – kierownik doc. dr hab. med. Jerzy Januszkiewicz

• Zakład Immunopatologii Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych – p.o. kierownika prof. dr hab. med. Witold Brzosko

Profesor Bertold Kassur (1906-1982)

Maj 2001

29

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

• Zakład Epidemiologii Klinicznej – p.o. kierownika doc. dr hab.med. Antoni Łapszewicz

• Klinika Hepatologii Zakaz´nej – 65 łóz˙ek i 9 asystentów • Klinika Chorób Odzwierze˛cych i Tropikalnych – 40

• Przychodnia Specjalistyczna.

łóz˙ek i 6 asystentów

• Zakład Immunopatologii Chorób Zakaz´nych i Po przejs´ciu prof. B. Kassura na zasłuz˙ona˛ emeryture˛ kolejnymi dyrektorami i zaste˛pcami dyrektora Instytutu byli: • dyrektor – prof. dr hab. med. Lidia Babiuch (01.10.1977r. – 30.04.1986r.)

• zaste˛pca – prof. dr hab. med. W. Brzosko

Pasoz˙ytniczych – 13 pracowników

• Pracownia Biochemiczna – 2 pracowników • Pracownia Parazytologii – 1 pracownik • Pracownia Bakteriologii – 1 pracownik.

(01.10.1977r. – 31.12.1980r.) Po 10 latach w dniu 15.05.1990 r. Rektor Akademii Medycznej dokonał podziału Kliniki Hepatologii Zakaz´nej na: Klinike˛ Hepatologii Zakaz´nej – 28 łóz˙ek, której kierownictwo powierzył doc. dr hab. med. Januszowi Cianciarze i Klinike˛ Nabytych Niedoborów Immunologicznych – 27 łóz˙ek, której kierownikiem została prof. dr hab. med. Lidia Babiuch.

• zaste˛pca – prof. dr hab. med. Zdzisław Dziubek (01.01.1981r. – 10.04.1986r.)

• dyrektor – prof. dr hab.med. Zdzisław Dziubek (01.05.1986r. -30.09.1992r.)

• zaste˛pca – prof. dr hab. med. Jerzy Janeczko (01.05.1990r. – 30.09.1992r.)

• dyrektor – prof. dr hab.med. Zbigniew Olejnik

W dniu 25.01.1996 r. Jego Magnificencja dokonał poła˛czenia Kliniki Hepatologii Zakaz´nej z Klinika˛ Nabytych Niedoborów Immunologicznych i utworzył Klinike˛ Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych pod kierownictwem prof. dr hab. med. Janusza Cianciary.

(01.10.1992r. – 30.09.1995r.)

• zaste˛pca – prof. dr hab. med. Jerzy Janeczko (01.10.1992r. – 30.09.1995r.)

• dyrektor – prof. dr hab. med. Jerzy Janeczko (01.10.1995r. – aktualnie)

• zaste˛pca – dr n. med. Ewa Duszczyk

Aktualnie w skład Instytutu wchodza˛:

(01.10.1995r. – aktualnie). Po 4 latach działalnos´ci Instytutu, na podstawie decyzji Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 20 czerwca 1980r. wprowadzono w nim zmiany organizacyjne: • Klinike˛ Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych Dorosłych przemianowano na Klinike˛ Chorób Zakaz´nych dla Dorosłych z jednoczesnym zmniejszeniem liczby łóz˙ek z 70 do 40

• Klinike˛ Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych Dzieci przemianowano na Klinike˛ Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych Wieku Dziecie˛cego

• Zniesiono Klinike˛ Chorób Tropikalnych i w to miejsce powołano Klinike˛ Chorób Odzwierze˛cych i Tropikalnych z jednoczesnym zwie˛kszeniem liczby łóz˙ek z 20 do 40

Kierownikami Kliniki byli: prof. dr hab. med. Bertold Kassur od 1976 r. do 30.09.1977 r., prof. dr hab. med. Zbigniew Olejnik od 01.10.1977 r. do 30.09.1995 r. i prof. dr hab. med. Jerzy Janeczko od 01.10.1995 r. Aktualnie sa˛ w niej zatrudnieni: • dr n. med. Dariusz Lipowski, adiunkt, specjalista Io z chorób wewne˛trznych i IIo z chorób zakaz´nych

• dr n. med. Witold Przyjałkowski, adiunkt, specjalista Io z chorób wewne˛trznych i IIo z chorób zakaz´nych

• lek. med. Joanna Rezner, asystent, specjalista Io z

• Zniesiono Zakład Epidemiologii Klinicznej • W Klinice Hepatologii Zakaz´nej zwie˛kszono liczbe˛

chorób wewne˛trznych

• lek. med. Ewa Rzadkiewicz, asystent • dr n. med. Ryszard Strzelecki, adiunkt, specjalista Io z

łóz˙ek z 55 na 65. W wyniku tych zmian struktura organizacyjna Instytutu przedstawiała sie˛ naste˛puja˛co: • Klinika Chorób Zakaz´nych dla Dorosłych z Oddziałem Intensywnej Terapii – 40 łóz˙ek i 7 asystentów

• Klinika Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych Wieku

1. Klinika Chorób Zakaz´nych dla Dorosłych z Oddziałem Intensywnej Opieki Medycznej – 40 łóz˙ek.

chorób wewne˛trznych i IIo z chorób zakaz´nych. W Klinice pracowało ponadto jeszcze 12 osób (2 osoby zmarły, 2 przeszły na emeryture˛ i 8 zmieniło miejsce pracy). Stopien´ naukowy dr habilitowanego, a póz´niej profesora uzyskały 2 osoby, dr nauk medycznych 3, a specjalizacje˛ Io z chorób wewne˛trznych, Io i IIo z chorób zakaz´nych 12 osób.

Dziecie˛cego – 70 łóz˙ek i 11 asystentów 30

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

2. Klinika Chorób Odzwierze˛cych i Tropikalnych – 40 łóz˙ek.

dr habilitowanego, a póz´niej profesora uzyskały 2 osoby, dr nauk medycznych 5, a specjalizacje˛ Io z chorób wewne˛trznych , Io i II z chorób zakaz´nych 11 osób.

Kierownikiem Kliniki od 20.06.1980r. jest prof. dr hab. med. Zdzisław Dziubek. Aktualnie sa˛ w niej zatrudnieni: • dr n. med. Wojciech Basiak, asystent, specjalista Io z chorób wewne˛trznych o

• dr n. med. Maria Bielawska, adiunkt, specjalista I z chorób wewne˛trznych i IIo z chorób zakaz´nych

• lek. med. Piotr Borkowski, asystent, specjalista Io z chorób wewne˛trznych

• dr n. med. Piotr Kajfasz, adiunkt, specjalista Io z chorób wewne˛trznych i IIo z chorób zakaz´nych, medycyny morskiej i tropikalnej

Kierownikami Kliniki byli: prof. dr hab. med. Helena Szczepan´ska od 1976 r. do 30.09.1980 r., prof. dr hab. med. Marian Wojnarowski od 01.10.1980 r. do 30.09.1997 r. i od 01.10.1997 r. obowia˛zki kierownika pełni dr n. med. Małgorzata Szczepan´ska-Putz. Aktualnie sa˛ w niej zatrudnieni: • lek. med. Małgorzata Aniszewska, asystent, specjalista Io z pediatrii

• lek. med. Sabina Dobosz, asystent, specjalista Io z pediatrii

• dr n. med. Maria Olszyn´ska-Krowicka, adiunkt,

•

4. Klinika Chorób Zakaz´nych Wieku Dziecie˛cego – 48 łóz˙ek.

• dr n. med. Ewa Duszczyk, adiunkt, specjalista IIo z

specjalista Io z chorób wewne˛trznych i IIo z chorób zakaz´nych dr n. med. Hanna Z˙arnowska-Prymek, adiunkt, kierownik Pracowni Parazytologii.

pediatrii

• dr n. med. Barbara Kowalik-Mikołajewska, adiunkt, specjalista IIo z pediatrii

W Klinice pracowało ponadto jeszcze 10 osób (jedna osoba zmarła, a 9 zmieniło miejsce pracy). Stopien´ naukowy dr nauk medycznych uzyskało 7 osób, dr nauk przyrodniczych jedna, a specjalizacje˛ Io z chorób wewne˛trznych, IIo z chorób zakaz´nych oraz medycyny morskiej i tropikalnej 10 osób.

3. Klinika Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych – 44 łóz˙ka. Kierownikiem Kliniki jest prof. dr hab. med. Janusz Cianciara. Aktualnie sa˛ w niej zatrudnieni: • prof. dr hab. med. Piotr Zaborowski

• lek. med. Aneta Cybula, asystent, specjalista Io z chorób

• dr n. med. Magdalena Marczyn´ska, adiunkt, specjalista IIo z pediatrii

• lek. med. Agnieszka Ołdakowska, asystent, specjalista Io z pediatrii

• lek. med. Jolanta Popielska, asystent, specjalista Io z pediatrii

• dr n. med. Ewa Talarek, asystent, specjalista Io z pediatrii. W Klinice pracowało ponadto jeszcze 28 osób (7 osób zmarło, 8 przeszło na emeryture˛, jedna przeniosła sie˛ do Kliniki Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych i 12 zmieniło miejsce pracy). Stopien´ naukowy dr nauk medycznych uzyskało 7 osób, a specjalizacje˛ Io lub IIo z pediatrii 18 osób.

wewne˛trznych

5. Zakład Immunopatologii Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych.

• dr n. med. Henryk Hryniewicz, adiunkt, specjalista Io z pediatrii i IIo z chorób zakaz´nych

Kierownikami Zakładu byli: od 1976 r. do 1985 r. prof. dr hab. med. Witold Brzosko, od 1986r. do 1998r. prof. dr hab. med. Janusz S´lusarczyk i od 1998r. jest prof. dr hab. med. Marek Radkowski. Aktualnie sa˛ w nim zatrudnieni: • dr n. przyr. Teresa Łoch, adiunkt

• dr n. med. Joanna Jabłon´ska, adiunkt, specjalista Io z chorób wewne˛trzych i IIo z chorób zakaz´nych

• dr n. med. Joanna Kozłowska, asystent, specjalista Io z chorób wewne˛trznych

• lek. med. Tomasz Mikuła, asystent, specjalista IIo z

• mgr farm. Agnieszka Pawin´ska-Zdziebłowska, asystent • mgr biol. Julia Da˛browska, asystent • Maria Halina Fic, starszy technik.

chorób wewne˛trznych

• dr n. med. Musabbir Mian, asystent, specjalista Io z chorób zakaz´nych

• lek. med. Wojciech Stan´czak, asystent, specjalista Io z chorób zakaz´nych. W Klinice pracowało ponadto jeszcze 16 osób (3 osoby zmarły, jedna przeszła na emeryture˛, jedna przeniosła sie˛ do Zakładu Immunopatologii Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych i 11 osób zmieniło miejsce pracy). Stopien´ naukowy

W cia˛gu 25 lat pracowały ponadto w Zakładzie jeszcze 23 osoby, które zmieniły miejsce pracy. Najwie˛cej osób pracowało w latach 1980-1985r. (21) i w latach 1990-1995 (12). Jedna osoba uzyskała tytuł naukowy dr habilitowanego, a póz´niej profesora, jedna dr habilitowanego i 7 doktora nauk przyr. i innych.

Maj 2001

31

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

Od chwili utworzenia Instytutu współpraca mie˛dzy Instytutem i Szpitalem Zakaz´nym Nr 1 nie pozbawiona była napie˛c´ i zadraz˙nien´. Po 10 latach istnienia Instytutu w dniu 05.02.1986r. Akademia Medyczna w Warszawie reprezentowana przez prof. dr hab.med. Jana Nielubowicza i Prezydent m.st. Warszawy, gen.dyw.dr Mieczysław De˛bicki, reprezentowany przez Głównego Lekarza Wojewódzkiego dr n.med. Edwarda Wojtarowicza zawarli porozumienie naste˛puja˛cej tres´ci:

§1 Strony w oparciu o zarza˛dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 1 czerwca 1984r. w sprawie zasad współdziałania placówek akademii medycznych z placówkami słuz˙by zdrowia (Dz.Urz.MZ i OS, Nr 7 poz.39 z dnia 19.07.1984r.) ustalaja˛, z˙e Instytut Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych zorganizowany jest na bazie oddziałów: VII, IX, X i XI Szpitala Zakaz´nego Nr 1 w Warszawie, ul. Wolska 37 oraz w budynkach gospodarczych i niektórych innych pomieszczeniach tegoz˙ Szpitala. §2 Baza łóz˙kowa na której zorganizowany jest Instytut wynosi 205 łóz˙ek i składa sie˛ z Kliniki Chorób Zakaz´nych dla Dorosłych wraz z 15 łóz˙kowym Oddziałem Intensywnej Terapii, zajmuja˛cej Oddział VII i 25 łóz˙ek w Oddziale IX, z Kliniki Chorób Odzwierze˛cych i Tropikalnych zajmuja˛cych 40 łóz˙ek w Oddziale IX, z Kliniki Hepatologii Zakaz´nej pracuja˛cej na bazie Oddziału X zajmuja˛cej 65 łóz˙ek, z Kliniki Chorób Zakaz´nych Wieku Dziecie˛cego zajmuja˛cej Oddział XI z 60 łóz˙kami wraz z przynalez˙nymi do poszczególnych Klinik pracowniami i innymi dota˛d uz˙ywanymi przez Kliniki pomieszczeniami. Integralna˛ cze˛s´cia˛ Instytutu jest równiez˙ Zakład Immunopatologii Chorób Zakaz´nych znajduja˛cy sie˛ obecnie w budynkach gospodarczych (pie˛tro nad pralnia˛, suterena, piwnice oraz inne pomieszczenia zaadoptowane dla Zakładu). Ogólna powierzchnia łóz˙kowa wynosi 937m2, a ogólna powierzchnia wszystkich pomieszczen´ uz˙ytkowanych przez Instytut wynosi 2354m2. Ewentualne inne dodatkowe pomieszczenia na cele uz˙ytkowania przez Instytut zostana˛ uzgodnione pomie˛dzy dyrekcja˛ Instytutu a dyrektorem Szpitala. §3 Instytut zorganizowany na bazie Szpitala spełnia zadania naukowe i dydaktyczne, których zakres okres´laja˛ władze Akademii Medycznej, a oddziały na bazie których jest

zorganizowany wykonuja˛ zadania usługowe w zakresie profilaktyki, lecznictwa i rehabilitacji. Zakres tych zadan´ okres´laja˛ przepisy ogólno obowia˛zuja˛ce. §4 Przyjmowanie pacjentów do Klinik Instytutu be˛dzie sie˛ odbywac´ zgodnie z obowia˛zuja˛cymi przepisami, ustalonymi dla Szpitali zakaz´nych. Dla zabezpieczenia zadan´ dydaktyczno-naukowych oraz ogólnokrajowych pozostawia sie˛ 20% łóz˙ek w Instytucie do dyspozycji Klinik. §5 Wszystkie inne zasady współpracy i odpowiedzialnos´ci reguluje zarza˛dzenie MZ i OS z dnia 1 czerwca 1984r. § 2 ust. 1 p.2 do 14 (Dz.Urz.MZ i OS z dnia 19.07.84r. poz.39). Obie porozumiewaja˛ce sie˛ strony zobowia˛zuja˛ sie˛ do ich przestrzegania. §6 Porozumienie zostaje zawarte na czas nieokres´lony. Kaz˙dej ze stron przysługuje prawo odsta˛pienia od zawartego porozumienia. Wypowiedzenie porozumienia odbywa sie˛ na pis´mie, co najmniej na 3 miesia˛ce przed rozpocze˛ciem roku akademickiego i powinno byc´ poprzedzone negocjacjami. Wypowiedzeniu moga˛ podlegac´ warunki współpracy pomie˛dzy Instytutem Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych, a Szpitalem, nie dotyczy do samego faktu prowadzenia przez Instytut ustawowej działalnos´ci na bazie Szpitala. §7 Porozumiewaja˛ce sie˛ strony powołuja˛ Zespół Doradców. W skład zespołu wchodza˛: Dyrektor i wicedyrektorzy Instytutu, Dyrektor i wicedyrektorzy Szpitala oraz zalez˙nie od potrzeb moga˛ byc´ zaproszone do Zespołu inne osoby. §8 Traci moc obowia˛zuja˛ce porozumienie zawarte w dniu 12 lipca 1968r. §9 Porozumienie wchodzi w z˙ycie z dniem podpisania

Z up. Prezydenta Miasta Stoł. Warszawy Dr n. med. E. WOJTAROWICZ

32

Rektor Akademii Medycznej w Warszawie Prof. J. NIELUBOWICZ

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej Podpisanie precyzyjnej umowy o współpracy Instytutu ze Szpitalem Zakaz´nym Nr 1 nie doprowadziło do istotnych zmian w obustronnych stosunkach. Były lata lepsze i gorsze, ale podejmowane decyzje z reguły były korzystne dla Szpitala i niekorzystne dla Instytutu. Ostanie pogorszenie wzajemnych stosunków nasta˛piło w okresie wprowadzania zmian organizacyjnych w słuz˙bie zdrowia. Od wielu miesie˛cy tocza˛ sie˛ długotrwałe, z˙mudne i nieefektywne pertraktacje mie˛dzy zespołem negocjacyjnym Akademii Medycznej, w którym uczestnicza˛ władze Uczelni i Dyrektorem Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Wojewódzkiego Szpitala Zakaz´nego, ale do maja 2001r. umowa nie została podpisana. Mimo okres´lonych trudnos´ci, Instytut wykonywał i nadal wykonuje swoja˛ działalnos´c´ zgodnie ze statutem Akademii Medycznej i Regulaminem Instytutu. Prowadzi zaje˛cia dydaktyczne dla studentów V Roku obu Wydziałów Lekarskich, dla studentów angloje˛zycznych i studiów wieczorowych oraz dla studentów IV Roku Oddziału Stomatologii. Prowadzi tez˙ szkolenie podyplomowe dla lekarzy specjalizuja˛cych sie˛ w chorobach zakaz´nych i lekarzy odbywaja˛cych staz˙e cza˛stkowe z chorób zakaz´nych oraz na kursach szkolenia podyplomowego w ramach CMKP lub Akademii Medycznej. Zaje˛cia te ciesza˛ sie˛ duz˙ym powodzeniem i wysoko oceniane sa˛ przez ich uczestników . W anonimowych ankietach prowadzonych przez studentów, Instytut zawsze zajmuje jedno z czołowych miejsc . Kierownicy Klinik i asystenci prowadza˛ wykłady w innych uczelniach i instytutach naukowych , na zebraniach naukowo– szkoleniowych Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaz´nych oraz innych Towarzystw Naukowych. Samodzielni pracownicy nauki kilkakrotnie byli recenzentami prac habilitacyjnych, wielokrotnie prac doktorskich i innych. Sa˛ przewodnicza˛cymi i członkami Komisji Egzaminacyjnych z chorób zakaz´nych i wewne˛trznych. Instytut posiada niemałe osia˛gnie˛cia naukowe. W cia˛gu 25 lat 5 osób uzyskało tytuł naukowy doktora habilitowanego ( 2 z Kliniki Chorób Zakaz´nych dla Dorosłych , 2 z Kliniki Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych i jeden z Zakładu Immunopatologii Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych) , 30 doktora nauk medycznych, przyrodniczych i innych (3 z Kliniki Chorób Zakaz´nych dla Dorosłych , 8 z Kliniki Chorób Odzwierze˛cych i Tropikalnych , 5 z Kliniki Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych , 7 z Kliniki Chorób Zakaz´nych Wieku Dziecie˛cego i 7 z Zakładu Immunopatologii Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych)) oraz 7 tytuł naukowy profesora (Lidia Babiuch , Janusz Cianciara, Zdzisław Dziubek , Jerzy Janeczko , Zbigniew Olejnik , Marek Radkowski i Janusz S´lusarczyk). W okresie tym 51 osób uzyskało specjalizacje˛ I i II najcze˛s´ciej z chorób zakaz´nych, wewne˛trznych i pediatrii (12 osób z Kliniki Chorób Zakaz´nych dla Dorosłych, 10 z Kliniki Chorób Odzwierze˛-

cych i Tropikalnych, 11 z Kliniki Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych i 18 z Kliniki Chorób Zakaz´nych Wieku Dziecie˛cego). W cia˛gu 25 lat pracownicy Instytutu opublikowali ok. 1250 prac naukowych w czasopismach polskich i zagranicznych, (ponad 250 Klinika Chorób Zakaz´nych dla Dorosłych, ok. 300 Klinika Chorób Odzwierze˛cych i Tropikalnych, ok. 250 Klinika Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych , ok. 150 Klinika Chorób Zakaz´nych Wieku Dziecie˛cego i ponad 300 Zakład Immunopatologii Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych), w tym 84 obje˛tych Current Contens. Liczba cytowan´ najcze˛s´ciej mies´ciła sie˛ w przedziale 75-125 rocznie. Pod redakcja˛ prof. Zdzisława Dziubka ukazały sie˛ 2 wydania podre˛cznika „Choroby zakaz´ne i pasoz˙ytnicze”, której współautorami byli inni pracownicy Instytutu . Był on autorem monografii „Poka˛sania i uz˙a˛dlenia” i współautorem „Choroby pasoz˙ytnicze człowieka”. Pracownicy Instytutu byli autorami wielu rozdziałów w podre˛cznikach , monografiach i innych opracowaniach . Klinika Chorób Zakaz´nych Wieku Dziecie˛cego , która od prawie 15 lat prowadzi leczenie szpitalne i ambulatoryjne dzieci zakaz˙onych HIV, opracowała zatwierdzone przez MZiOS programy „Model opieki nad noworodkiem i niemowle˛ciem matki zakaz˙onej HIV” i „Program szczepien´ ochronnych dzieci urodzonych przez matki HIV (+)” . Pracownicy Instytutu prowadza˛ wielokierunkowe prace badawcze w zalez˙nos´ci od profilu kliniki. Zakład Immunopatologii Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych w latach 1976-1989, pod kierownictwem prof. W.Brzoski opracował i opatentował oryginalna˛ w skali s´wiatowej metode˛ produkcji szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wa˛troby typu „B”, pozwalaja˛ca˛ uzyskac´ serokonwersje˛ HBsAg do anty HBs u 95% po trzykrotnym szczepieniu. Wprowadził ilos´ciowa˛ ocene˛ replikacji HBV poprzez oznaczenie aktywnos´ci polimerazy DNA HBV i rozpocza˛ł badania receptorów hepatotropowych HBV. W latach 1986-1998 pod kierownictwem prof. J.S´lusarczyka kontynuował badania seroepidemiologiczne ostrych i przewlekłych zakaz˙en´ wirusowych, opracował metode˛ immunoenzymatyczna˛ do wykrywania białek pre S-1 i pre S-2 HBV, a w ostatnich latach pod kierownictwem prof. M.Radkowskiego wykrył pozawa˛trobowa˛ replikacje˛ HCV, wprowadził technike˛ badania PCR, rozpocza˛ł badania włas´ciwos´ci molekularnych wirusów hepatotropowych i biochemicznych wykładników włóknienia wa˛troby w przewlekłych zakaz˙eniach wirusami hepatotropowymi i w marskos´ci pozapalnej wa˛troby. Klinika Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych w latach osiemdziesia˛tych dokonała oceny leczenia przewlekłego zapalenia wa˛troby typu „B” i „non A i non B” za pomoca˛ wycia˛gów z grasicy ciele˛cej – Thymus Factor X (TFX Polfa) i propioni granulosum. W 1989r. pierwsza w Polsce rozpocze˛ła badania nad skutecznos´cia˛ interferonu limfoblastoidalnego w leczeniu przewlekłego zapalenia wa˛troby typu „B”. Uczestniczyła w opracowaniu standardów

Maj 2001

33

Z Z˙ycia Akademii Medycznej leczenia przewlekłego zapalenia wa˛troby typu „B” i „C” za pomoca˛ interferonu á. Aktualnie prowadzi badania nad znaczeniem zakaz˙en´ wirusami HGV i TTV u chorych z przewlekłymi zapaleniami wa˛troby typu „B” i „C” oraz skutecznos´cia˛ nowych leków nukleozydowych (lamiwudyna) w leczeniu przewlekłych zapalen´ wa˛troby. Od 1986r. pierwsza w Polsce zacze˛ła hospitalizowac´ chorych zakaz˙onych HIV i z zespołem AIDS i prowadzi badania nad zakaz˙eniami oportunistycznymi. Klinika Chorób Zakaz´nych dla Dorosłych od wielu lat kontynuuje badania nad pogłe˛bieniem etiopatogenezy zakaz˙en´ wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych os´rodkowego układu nerwowego, udoskonaleniem metod diagnostycznych i leczniczych. Opracowała schematy leczenia bakteryjnych ropnych i nieropnych zapalen´ opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu powszechnie stosowane w kraju. Od wielu lat prowadzi długoletnie badania hematologiczne, biochemiczne i immunologiczne u chorych z mononukleoza˛ zakaz´na˛. Stwierdzono u pewnego odsetka chorych po przebyciu mononukleozy zakaz´nej długotrwałe utrzymywanie sie˛ niedoboru róz˙nych subpopulacji limfocytów grasiczozalez˙nych i przemijaja˛cy efekt terapeutyczny po podawaniu s´rodków immunomodeluja˛cych (TFX, Groprinosin). Badała wpływ cukrzycy na przebieg wirusowych zapalen´ wa˛troby i wpływ tych zapalen´ na cukrzyce˛ i wykazała niekorzystny ich na siebie wpływ. Prowadzi badania nad zmieniaja˛cym sie˛ profilem zakaz˙en´ szpitalnych w Oddziale Intensywnej Opieki Medycznej. Klinika Chorób Odzwierze˛cych i Tropikalnych przez wiele lat prowadziła wszechstronne badania brucelozy. Dzie˛ki tym badaniom i innych Os´rodków w kraju, bruceloze˛ uznano za chorobe˛ zawodowa˛ pewnych grup pracowniczych, a efektywne jej leczenie w okres´lonym stopniu przyczyniło sie˛ do wyeliminowania brucelozy w Polsce. Kontynuuje badania nad pogłe˛bieniem patogenezy róz˙nych postaci toksoplazmozy, boreliozy, ba˛blowicy itp. Wprowadziła nowe metody diagnostyczne chorób odzwierze˛cych i pasoz˙ytniczych lub zmodyfikowała dotychczas stosowane. Prowadzi tez˙ badania chorób tropikalnych zawlekanych do Polski Klinika Chorób Zakaz´nych Wieku Dziecie˛cego od wielu lat jest jednym z referencyjnych os´rodków prowadza˛cych diagnostyke˛ i leczenie dzieci ze wszystkimi postaciami wirusowych zapalen´ wa˛troby. Prowadzi wielokierunkowe badania nad udoskonaleniem badan´ diagnostycznych zakaz˙en´ HIV i AIDS, mononukleozy zakaz´nej, toksoplazmozy, toksokarozy, boreliozy itp. oraz problemami terapeutycznymi tych chorób. Instytut realizował i realizuje kilkanas´cie projektów badawczych finansowanych przez KBN. W 1991r. zorganizował XII Zjazd Naukowy PTE i LChZ i był współorganizatorem kilku sympozjów krajowych . Przez wiele lat Instytut współpracował z Uniwersytetem w Zagrzebiu (Chorwacja), Instytutem Wirusologii w Moskwie (Rosja), Uniwersytetem w Lund (Szwecja) i z Mayo Clinic w Pitsburgu (USA). Kilku asystentów było na stypendiach zagranicznych.

34

W cia˛gu 25 lat pracownicy Instytutu pełnili i pełnia˛ róz˙ne funkcje w Akademii Medycznej. Prof. J. Cianciara był prorektorem d/s Klinicznych i Współpracy z Regionem (2 kadencje), prodziekanem I Wydziału Lekarskiego (2 kadencje) i jest przewodnicza˛cym Senackiej Komisji d/s Klinicznych i Współpracy z Regionem. Dr hab. M.Da˛browski był prorektorem d/s Dydaktycznych i Wychowawczych. Prof. Z.Dziubek był członkiem Senatu Akademii Medycznej. Prof. J. Janeczko był członkiem Senatu Akademii Medycznej, członkiem Senackiej Komisji d/s Umów i Zlecen´, członkiem Senackiej Komisji d/s Lecznictwa, a od 3 kadencji jest członkiem Senackiej Komisji d/s Nauki i od 4 kadencji przewodnicza˛cym Rady Pedagogicznej II Wydziału Lekarskiego. Prof. Z.Olejnik był przewodnicza˛cym Rady Pedagogicznej II Wydziału Lekarskiego (4 kadencje). Prof. M.Radkowski jest członkiem Senackiej Komisji d/s Nauki. Prof. P. Zaborowski jest przewodnicza˛cym Senackiej Komisji d/s Dydaktyki i członkiem Senackiej Komisji d/s Nagród. Pełnili tez˙ i pełnia˛ róz˙ne funkcje poza Akademia˛ Medyczna˛. Prof. L. Babiuch była członkiem Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia, członkiem Rady Naukowej d/s AIDS przy Ministrze Zdrowia i przewodnicza˛ca˛ Komisji d/s Klinicznych i Terapeutycznych AIDS. Prof. J. Cianciara był przewodnicza˛cym Rady Naukowej Instytutu Surowic i Szczepionek i jest członkiem Rady Naukowej PZH. Prof. Z.Dziubek był przewodnicza˛cym Krajowego Zespołu d/s Chorób Zakaz´nych, członkiem Komisji przy Ministrze Zdrowia, członkiem Komisji d/s Współpracy z Krajami Rozwijaja˛cymi sie˛, członkiem Komisji Sanitarno-Epidemiologicznej i członkiem Komitetu d/s AIDS przy Ministrze Zdrowia, wiceprzewodnicza˛cym ZG PTE i LChZ i jest członkiem Honorowym PTE i LChZ i członkiem Honorowym Polskiego Towarzystwa Higienicznego, członkiem Rady Naukowej „Nowa Klinika” i „Nowa Medycyna”. Dr E.Duszczyk jest członkiem ZG PTE i LChZ Sekcji Pediatrycznej. Prof. J. Janeczko był skarbnikiem VI Mie˛dzynarodowego Kongresu Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych, przewodnicza˛cym XII Zjazdu Naukowego PTE i LChZ, skarbnikiem ZG PTE i LChZ, przewodnicza˛cym Oddziału Warszawskiego PTE i LCHZ (2 kadencje) i członkiem Krajowego Zespołu d/s Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych, członkiem Rady Programowej CMKP i jest członkiem Honorowym PTE i LChZ, od 5 kadencji zaste˛pca˛ przewodnicza˛cego ZG PTE i LCHZ, członkiem Rady Naukowej PZH oraz członkiem Kolegium Redakcyjnego „Przegla˛du Epidemiologicznego”, organu PTE i LChZ. Prof. Z.Olejnik był wiceprzewodnicza˛cym Oddziału Warszawskiego PTE i LChZ oraz członkiem Krajowego Zespołu Specjalistycznego d/s Chorób Zakaz´nych. Dr M.Szczepan´ska-Putz jest członkiem Komitetu Redakcyjnego „Problemy HIV i AIDS”. Prof. J. S´lusarczyk był członkiem Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i członkiem Komitetu d/s AIDS przy Ministrze Zdrowia. Prof. P. Zaborowski jest członkiem Komitetu Etyki S´wiatowej Organiza-

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej cji Gastroenterologii, członkiem Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej i członkiem Komitetu Redakcyjnego „Hepatologia Polska”. Wielu innych pracowników Instytutu było i jest członkami róz˙nych Towarzystw Naukowych krajowych i zagranicznych. Za osia˛gnie˛cia w pracy zawodowej pracownicy Instytutu otrzymali wiele nagród i odznaczen´ pan´stwowych. Prof. L. Babiuch, prof. Z.Dziubek (dwukrotnie), prof. J.Janeczko, dr P. Kajfasz, dr M.Marczyn´ska, dr M.Mian, dr M.Olszyn´ska-Krowicka, prof. M.Radkowski (trzykrotnie), dr M.Szczepan´ska-Putz i prof. J.S´lusarczyk (dwukrotnie) otrzymali nagrody zespołowe Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, a Zakład Immunopatologii Chorób Zakaz´nych i Pasoz˙ytniczych nagrode˛ zespołowa˛ Przewodnicza˛cego Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej. Wielu pracowników otrzymało nagrody naukowe i dydaktyczne IIo i IIIo Rektora Akademii Medycznej oraz inne nagrody i wyróz˙nienia. Prof. L.Babiuch została odznaczona mie˛dzy innymi Złotym Krzyz˙em Zasługi i Krzyz˙em Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, prof. Z.Dziubek Złotym Krzyz˙em Zasługi i Złota˛ Odznaka˛ Zrzeszenia Lekarzy i Techników Weterynarii, prof. J. Janeczko Złotym Krzyz˙em Zasługi i prof. Z.Olejnik Złotym Krzyz˙em Zasługi i Krzyz˙em Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Inni pracownicy zostali odznaczeni Złotymi, Srebrnymi i Bra˛zowymi Krzyz˙ami Zasługi oraz innymi odznaczeniami pan´stwowymi.

Instytut uczestniczy w leczeniu i profilaktyce chorób zakaz´nych i pasoz˙ytniczych i moz˙e poszczycic´ sie˛ niemałymi osia˛gnie˛ciami. Hospitalizuje rocznie 2000-2500 chorych z chorobami o róz˙nej etiologii, szerza˛cymi sie˛ w kraju i do Polski zawlekanymi, w tym ok. 150 w stanie bardzo cie˛z˙kim, z bezpos´rednim zagroz˙eniem z˙ycia. Sukcesy w zwalczaniu chorób infekcyjnych i poprawa sytuacji epidemiologicznej w kraju, spowodowały wytworzenie sie˛ błe˛dnego przekonania, z˙e walka z chorobami zakaz´nymi została juz˙ wygrana. Doprowadziło to do zmniejszenia łóz˙ek zakaz´nych w kraju i w Instytucie (z 215 w 1976r. do 172 w 2001r.). Przekonanie to jest błe˛dne, a nadmierny optymizm moz˙e byc´ groz´ny w skutkach. Jedne choroby infekcyjne zostały wprawdzie opanowane, ale pojawiaja˛ sie˛ nowe zespoły chorobowe wywołane przez wirusy Ebola, Sabia, Hantaan, Herpes 6 i 8, bakterie (ehrlichioza), pasoz˙yty (babezjoza) itp. oraz narasta problem zakaz˙en´ szpitalnych. Przed Instytutem staja˛ wie˛c nowe problemy do rozwia˛zania i aby im sprostac´, winien on byc´ odpowiednio wyposaz˙ony w materiały naukowe, aparature˛, odczynniki itp. Instytut ma wizje˛ swoich przyszłych zadan´, ale bez odpowiedniego wsparcia finansowego nie sprosta nowym wyzwaniom. Jak najszybciej nalez˙y rozpocza˛c´ prace legislacyjne oraz opracowac´ program, aby uporac´ sie˛ z tymi problemami jeszcze przed wejs´ciem Polski do Unii Europejskiej.

Mie˛dzynarodowy Standard Komunikacyjny Health Level 7 (HL7) – droga do lepszej opieki zdrowotnej Prof. dr hab. inz˙. Robert Rudowski – Zakład Informatyki Medycznej AM Pod takim tytułem odbyła sie˛ 26 kwietnia 2001 w gmachu Rektoratu AM mie˛dzynarodowa konferencja pod patronatem JM Rektora prof. dr hab. med. Janusza Piekarczyka. W imieniu JM Rektora zebranych powitał Prorektor AM prof. dr hab. farm. Józef Sawicki, a konferencji przewodniczył Kierownik Zakładu Informatyki Medycznej prof. dr hab. inz˙. Robert Rudowski. HL7 jest standardem przesyłania tekstowych danych medycznych, poprzez sieci komputerowe, stworzonym w USA w 1987 roku.

Wykładowcami konferencji, którzy wprowadzali słuchaczy w zagadnienia zwia˛zane ze standardem HL7 byli: • Prof. W. Ed Hammond, Wydział Medycyny Społecznej i Rodzinnej, Duke University, Durham, North Carolina, USA, referat: Wste˛p do HL7,

• Prof. Joachim Dudeck, Instytut Informatyki Medycznej, Uniwersytet w Giessen, Niemcy, referat: Izba przyje˛c´, wprowadzanie zlecen´ i wyniki badan´ – rdzen´ HL7,

• Klaus Veil, Uniwersytet w Ballarat, Australia, referat:

Maj 2001

Implementacja HL7 w twoim kraju, 35

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

• Kai U. Heitmann, Instytut Statystyki Medycznej, Informatyki i Epidemiologii, Uniwersytet w Kolonii, Niemcy, referat: Odkrywanie architektury dokumentu klinicznego (CDA), v2.xml oraz HL7 i rozszerzony je˛zyk znaczników XML. Ws´ród zaproszonych byli przedstawiciele Zakładów Informatyki Medycznej Akademii Medycznych w Polsce, Politechnik zajmuja˛cych sie˛ informatyka˛ medyczna˛ (Warszawa, Wrocław, Gdan´sk, Białystok, Łódz´), Instytutów Polskiej Akademii Nauk, Ministerstwa Zdrowia, Kas Chorych oraz lekarze i studenci AM w Warszawie, a takz˙e firm telekomunikacyjnych – TP SA. Po referatach Gos´ci wywia˛zała sie˛ dyskusja, w której zastanawiano sie˛ nad sytuacja˛ dotycza˛ca˛ standardów przesyłania danych medycznych w Polsce. Przyczyna˛ małego zainteresowania nimi była mała liczba szpitalnych systemów informatycznych w stosunku do krajów Europy Zachodniej i USA. Wraz ze wzrostem ich liczby, a takz˙e wymiana˛ danych pomie˛dzy lekarzami rodzinnymi oraz szpitalami i zakładami opieki zdrowotnej z jednej strony, a kasami chorych z drugiej, potrzeba wprowadzania standardów komunikacyjnych staje sie˛ ewidentna. Korzys´ci z wprowadzenia standardu to:

– moz˙liwos´c´ komunikacji systemów informatycznych pochodza˛cych od róz˙nych producentów i poprawa efektywnos´ci komunikacji,

– minimalizacja liczby potrzebnych interfejsów (oprogramowania pos´rednicza˛cego pomie˛dzy róz˙nymi systemami),

– zmniejszenie wydatków na implementacje˛ interfejsów o 60-80%. HL7 standaryzuje [1]:

– struktury komunikatów, – reguły kodowania komunikatów do transmisji, – zdarzenia wyzwalaja˛ce przesłanie komunikatu. Przykładem zdarzenia [1] moz˙e byc´ przyje˛cie pacjenta do szpitala. Dane demograficzne (imie˛, nazwisko, data urodzenia, nazwa kasy chorych etc.) sa˛ zapamie˛tane w systemie izby przyje˛c´. Zdarzenie „przyje˛cie pacjenta” prowadzi do wymiany danych np. pomie˛dzy systemem izby przyje˛c´, a systemem laboratoryjnym w taki sposób, z˙e główne dane pacjenta sa˛ przekazane do systemu laboratoryjnego. Aby wyjas´nic´ znaczenie standardu HL7 posłuz˙ymy sie˛ naste˛puja˛cym przykładem [1]. Załóz˙my, z˙e istnieje potrzeba wymiany danych o pacjencie pomie˛dzy systemem izby przyje˛c´ (A), a systemem labo-

36

ratoryjnym (B). Dane te musza˛ byc´ przesłane jako komunikat. Najprostszym sposobem be˛dzie przesłanie go jako poczty elektronicznej (e-mail). Be˛dzie on wówczas pozbawiony struktury formalnej: Np. Jan Kowalski , urodzony 9.05.1955, został przyje˛ty do szpitala 10.05.2001 o godz. 8.30. Z powodu braku struktury formalnej system odbieraja˛cy dane nie moz˙e uz˙yc´ ich ponownie w innym konteks´cie. Aby przekazac´ dane w formie ustrukturyzowanej musi byc´ okres´lonych kilka warunków:

– porza˛dek transmisji (kolejnos´c´ danych np. imie˛, nazwisko, data urodzenia),

– okres´lenie separatorów danych, – format poszczególnych danych (np. data urodzenia – rok, miesia˛c, dzien´, lub odwrotnie),

– znaczenie poszczególnych danych. Warunki te narzuca włas´nie standard HL7. Komunikat zapisany poprzednio w formie listu elektronicznego przybiera, w uproszczonej postaci, w standardzie HL7 postac´ 2 segmentów: EVN|A01|200105100830| EVN – segment zdarzenia, A01 – symbol przyje˛cia do szpitala, data i godzina przyje˛cia PID|87288|1234567^4^M11||Kowalski^Jan||19550509| |M| PID – segment identyfikacji pacjenta, nr transakcji, nr identyfikacyjny, imie˛ i nazwisko, data urodzenia, płec´. Komunikat posiada obecnie strukture˛ formalna˛ i moz˙e byc´ wykorzystany przez system odbieraja˛cy w innym konteks´cie np. wysłania wyników badan´ laboratoryjnych na oddział szpitalny. Ten prosty przykład wyjas´nia znaczenie posługiwania sie˛ standardem komunikacyjnym HL7 w medycynie. Od czasu stworzenia standardu HL7 w USA w 1987 roku rozpowszechnił sie˛ on takz˙e w innych krajach, takich jak Australia, Kanada, Finlandia, Niemcy, Japonia i Holandia. Rozpowszechnianiem standardu w tych krajach zajmuja˛ sie˛ powoływane w nich organizacje, np. HL7 Finland, afiliowane przy HL7 USA. Warto dodac´, z˙e wizyta naszych Gos´ci była fragmentem podróz˙y, w której odwiedzili oni takz˙e Chorwacje˛, Czechy, We˛gry i Litwe˛ przedstawiaja˛c w tych krajach standard HL7. Bibliografia: 1. Heitmann KU, Blobel B, Dudeck J. HL7 Communication standard in medicine. Cologne 1999.

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

Spotkanie kolez˙en´skie absolwentów z roku 1970 Lek. Maria Balcerzak Studenci Warszawskiej Akademii Medycznej Wydziału Ogólnolekarskiego w latach 1964-1970 stanowili licza˛ca˛ ponad 460 osób grupe˛ akademicka˛. Pocza˛tkowo wszyscy studiowali razem, po czym po dwóch latach wyodre˛bniły sie˛ grupy stomatologiczne, studiuja˛ce według własnych, odre˛bnych programów. Sporo było ws´ród nas felczerów, uzupełniaja˛cych swoja˛ wiedze˛ medyczna˛. Grupy studenckie były wielonarodowos´ciowe, ale nie było mie˛dzy nami z˙adnych podziałów: wszyscy razem uczyli sie˛, razem – bawili. Niestety, dane nam było przez˙yc´ pamie˛tny rok 1968, kiedy to wielu naszych kolegów i kolez˙anek opus´ciło Polske˛, udaja˛c sie˛ ba˛dz´ to do Izraela, ba˛dz´ to do Szwecji. Mimo tego do tej pory utrzymujemy z nimi kontakty, a oni przyjez˙dz˙aja˛ na nasze rocznicowe spotkania. Dyplom ukon´czenia wyz˙szych studiów otrzymało ok. 300 osób. Po uzyskaniu absolutorium i złoz˙eniu przysie˛gi Hipokratesa rozproszylis´my sie˛ po całej Polsce. Kontakty mie˛dzy soba˛ utrzymywali tylko nieliczni, albo ci, którzy w wie˛kszej grupie znalez´li sie˛ w jednym szpitalu – jak na przykład w Centralnym Szpitalu PKP w Mie˛dzylesiu lub Szpitalu Praskim. Wszyscy razem spotkalis´my sie˛ dopiero po 20 latach, kiedy to grupa inicjatywna, zawia˛zana podczas kameralnego spotkania u jednej z naszych kolez˙anek, postanowiła zorganizowac´ Zjazd Absolwentów z 1970 roku. Nasze pierwsze spotkanie po latach miało miejsce w Hotelu Europejskim. Znalez´lis´my sporo sponsorów, dzie˛ki którym stac´ nas było na obdarowanie kaz˙dego gos´cia miłym upominkiem. Po raz pierwszy tez˙ moglis´my wydrukowac´ informator o nas pod tytułem: "Kto jest kto". Chodziło nie tylko o wiadomos´ci, jak potoczyło sie˛ nasze z˙ycie zawodowe, ale

równiez˙ o orientacje˛, na czyja˛ pomoc i gdzie moz˙na liczyc´ w razie potrzeby. Od 1990 roku spotykamy sie˛ regularnie: co roku, w listopadzie, w Klubie Lekarza, a co 5 lat uroczys´cie, jubileuszowo, w hotelu. W 1995 roku nasz Zjazd odbył sie˛ w Hotelu Sobieski, w 2000 roku – w hotelu BOSS. Pomimo upływu lat stanowimy zwarta˛ grupe˛ ludzi nawzajem lubia˛cych sie˛ i szanuja˛cych, pragna˛cych obcowac´ ze soba˛ i wzajemnie wspieraja˛cych sie˛. Nasze systematyczne spotkania, na które przyjez˙dz˙aja˛ koledzy nawet spoza granic Polski, a takz˙e wraz˙liwos´c´ na kłopoty innych i wzajemna pomoc sa˛ podziwiane przez osoby spoza naszego grona. Tak widza˛ nas z zewna˛trz i tak siebie postrzegamy my sami. Przegla˛daja˛c informator "Kto jest kto" zwraca uwage˛ fakt, iz˙ wielu naszych kolegów i kolez˙anek osia˛gne˛ło znacza˛ce pozycje w z˙yciu zawodowym i politycznym; mamy ws´ród nas dwóch rektorów Akad. Med., wielu Dziekanów, profesorów, a nawet – biznesmenów. Kilkudziesie˛ciu absolwentów pracuje na stałe poza granicami kraju. Nasz rocznik był ostatnim, który studiował według starego programu (np.: ostatni raz zdawany był egzamin z anatomii prawidłowej po dwóch latach). Mielis´my to szcze˛s´cie, z˙e ws´ród naszych profesorów było wielu znakomitych nauczycieli, z którymi mielis´my kontakt na co dzien´. Z wielka˛ nostalgia˛ wspominamy takie postaci, jak profesorowie: B. Górnicki, W. Sylwanowicz, J. Litwin, J. Groniowski, Z. Łapin´ski, J. Nielubowicz, I. Roszkowski, R. Kapus´cin´ski, I. Mochnacka, doc. W. Widy, prof. Wł. Januszewicz. To były osobowos´ci, które nie pozostawiły po sobie naste˛pców. Dzis´ brakuje wyraz´nie tak wspaniałych nauczycieli i humanistów.

Komitet organizacyjny Zjazdu 2000

Maj 2001

37

38 Z Z˙ycia Akademii Medycznej

Maj 2001 Zjazd absolwentów we wrzes´niu 2000 r.

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

PECUNIA (NON) OLET ? (Redaktor Naczelny British Medical Journal rezygnuje ze stanowiska profesora na swym uniwersytecie) Prof. dr hab. Andrzej Górski British Medical Journal z 19 maja przynosi w czołówce list otwarty Prof. Richarda Smitha, Redaktora Naczelnego BMJ, do Rektora Uniwersytetu w Nottingham, w którym zawiadamia władze tej uczelni o swej rezygnacji z pracy w niej na stanowisku profesora. Powodem tej spektakularnej decyzji (przez kilka dni od momentu umieszczenia tego numeru BMJ w internecie przecia˛z˙enie odpowiedniej strony www powodowało kilkunastominutowe oczekiwanie na jej otworzenie, podczas gdy zwykle zajmuje to kilka sekund) jest fakt przyje˛cia przez uczelnie˛ pienie˛dzy od British American Tobacco celem stworzenia International Centre for Corporate Social Responsibility (a zatem os´rodka, który miałby promowac´ poz˙yteczna˛ działalnos´c´ firm i korporacji na rzecz społeczen´stwa). W swym lis´cie Prof.Smith stwierdza, z˙e decyzja władz uniwersytetu jest powaz˙nym błe˛dem, który zaszkodzi tej uczelni i wzywa je, aby zmieniły decyzje˛ i dokonały zwrotu otrzymanych s´rodków (w takiej sytuacji deklaruje powrót na te˛ uczelnie˛). W reprezentatywnej ankie-

cie ws´ród czytelników BMJ 84% z nich poparło decyzje˛ Prof. Smitha. Jak wie˛c widac´, nie zawsze dofinansowanie uczelni za wszelka˛ cene˛ – nawet pod pie˛knie brzmia˛cymi hasłami – przynosi jej rzeczywiste korzys´ci. Majowy numer innego periodyku medycznego – Journal of American Medical Association (JAMA) publikuje z kolei mój list (Vol. 285, Nr 18 z 9 maja) dot. konfliktu interesów. Warto przytoczyc´ fragment komentarza do niego napisany przez Prof. Martina, dziekana Wydziału Medycznego Harvard Medical School: „He portrays an environment that is extremely challenging to scientific veracity and independence, with onerous economics that add to the challenge, which makes his declaration all the more commendable. Avoiding bias generated by unbridled commercialism, especially in clinical trials, is the most pressing challenge for researchers in the United States and elsewhere”.

Lekarze – patroni ulic Warszawy (10) Prof. dr hab. JÓZEF

MIANOWSKI

Dr med. Tadeusz Kocon

Józef Mianowski urodził sie˛ w roku 1804 na Ukrainie w powiecie Human´, zmarł 6 stycznia 1879 r. w Semigallii we Włoszech. W 1822 r. rozpocza˛ł studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wilen´skiego, który ukon´czył w 1826 r. Stopien´ doktora medycyny uzyskał w Wilnie w 1828 r. Stu-

diował na koszt pan´stwa i to zobowia˛zywało go do pracy przez 7 lat w słuz˙bie rza˛dowej. W 1826 przedłuz˙ono mu stypendium dla uzyskania stopnia doktora medycyny i został przydzielony do kliniki lekarskiej kierowanej przez prof. Je˛drzeja S´niadeckiego. Pod jego kierunkiem przygotował prace˛ doktorska˛. Od 1829 r. do 1842 r. jako pomocnik profesora

Maj 2001

39

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

S´niadeckiego wykładał fizjologie˛. W 1842 r. został mianowany profesorem-adjunktem. W latach 1837 do 1839 odbył studia za granica˛. Po powrocie został mianowany zaste˛pca˛ profesora. W tym czasie z powodu kontaktów z Szymonem Konarskim, emisariuszem Mierosławskiego, został aresztowany i usunie˛ty ze słuz˙by. Po dwu latach zwolniony i przywrócony do słuz˙by otrzymał gratyfikacje˛ w wysokos´ci 5000 rubli. W 1842 r. został mianowany profesorem nadetatowym w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Petersburgu. Był kierownikiem kliniki ginekologicznej i dziecie˛cej. Równoczes´nie był lekarzem wojskowym. W Petersburgu leczył arystokratów i elite˛ dworska˛. Wspierał duchowo i materialnie studentów pochodzenia polskiego. W 1847 r. odbył podróz˙ zagraniczna˛, podczas której spotkał sie˛ z Juliuszem Słowackim. W 1861 r. uzyskał emeryture˛ i przeniósł sie˛ do Włoch. W 1862 r. władze Królestwa Polskiego na wniosek hrabiego Wielopolskiego powołały go na stanowisko rektora Szkoły Głównej w Warszawie. Podczas inauguracji Rektor Józef Mianowski powiedział: „Nowoutworzony przybytek tej dawnej os´wiaty, która˛ Polska niegdys´ jas´niała, przez która˛ w pote˛ge˛ wzrosła i tyle sie˛ chrzes´cijan´skiemu zasłuz˙yła s´wiatu: nowy przybytek tej wielkiej zachodniej cywilizacji, która˛s´my niegdys´ z taka˛ chwała˛ piele˛gnowali, z taka˛ zasługa˛ krzewili u siebie, z taka˛ zasługa˛ krzewili ws´ród dalszych krajów i plemion, przez nia˛ 40

weszlis´my w poczet pan´stw europejskich i Europie tyle obcych jej ziem przysporzyli, bo jak słusznie powiedział jeden z wielkich umysłów tego wieku: „Gdzie ustaje łacina, tam ustaje Europa” a pod łacina˛ rozumiemy wszyscy wielka˛ spus´cizne˛ staroz˙ytnego s´wiata, która˛ chrzes´cijan´skim oz˙ywiona duchem stała sie˛ najwyz˙szym moralnym i intelektualnym skarbem Zachodu”, i dalej: „Os´wiata˛ nie tylko jas´nieja˛ i zasługuja˛ sie˛ narody, ale sie˛ tez˙ z upadku dz´wigaja˛, i gdziez˙ wielkiej tej prawdy wie˛ksze przykłady i upomnienia jak włas´nie u nas i we własnych naszych dziejach?” Po upadku powstania w 1863 r. pomagał studentom i przez róz˙ne działania sprzyjał ich powrotowi na studia. W 1868 r. przyczynił sie˛ do tego, by cesarz zdecydował przemianowac´ Szkołe˛ Główna˛ w Uniwersytet. Gdy okazało sie˛, z˙e Uniwersytet stał sie˛ elementem rusyfikacji Mianowski 23 sierpnia 1869 r. zrezygnował z godnos´ci rektora i wyjechał do Włoch. Sporo podróz˙ował po Europie. Z inicjatywy T. Chałubin´skiego, F. Szulimirskiego, H. Sienkiewicza dla uczczenia pamie˛ci Rektora Szkoły Głównej załoz˙ono w 1881 r. Kase˛ im. Mianowskiego, której celem było inicjowanie i finansowanie działalnos´ci badawczej i wydawniczej. Ulica im. Mianowskiego znajduje sie˛ na Ochocie w pobliz˙u Placu Narutowicza i biegnie równolegle do ul. Mochnackiego od ul. Pługa do ul. Filtrowej.

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

KOMUNIKATY Akademia Medyczna w Warszawie podpisała, 15 maja br., porozumienie z Zarza˛dem Województwa Mazowieckiego, w którym Strony zobowia˛zuja˛ sie˛ do długoterminowej współpracy dotycza˛cej działalnos´ci oraz dalszego rozwoju Wydziału Nauki o Zdrowiu AM w Warszawie.

Porozumienie okres´la obecny zakres współdziałania Stron, ze szczególnym uwzgle˛dnieniem zagadnien´ dotycza˛cych bazy materialnej, potrzebnej dla sprawnego funkcjonowania Wydziału, okres´la tez˙ tryb podejmowania dalszych ustalen´, w tym kwestii finansowych i administracyjnych.

Maj 2001

41

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

42

Maj 2001

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

Maj 2001

43

Z Z˙ycia Akademii Medycznej

44

Maj 2001

Spotkania z cyklu

„ZADBAJ O SWOJE ZDROWIE” organizowane przez Szpital Kliniczny Dziecia˛tka Jezus z okazji 100-lecia działalnos´ci Miejsce: Sala wykładowa Kliniki Ortopedii i Traumatologii Narza˛du Ruchu AM ul. Lindleya 4 DATA Godzina

PROWADZA˛CY

TEMAT

25.05.2001 r. – 1700 (pia˛tek)

S´wiatło słoneczne a skóra: – korzys´ci i zagroz˙enia.

prof. M. Błaszczyk, prof. H. Wolska Katedra i Klinika Dermatologiczna AM

Jak poprawic´ jakos´c´ z˙ycia kobiety? Prawie wszystko o porodach. Hormony w z˙yciu kobiety. Profilaktyka nowotworów narza˛du rodnego.

prof. L. Marianowski I Katedra i Klinika Połoz˙nictwa i Ginekologii AM

29.09.2001 r. – 1000 (sobota)

Nowoczesne metody leczenia skrzywien´ kre˛gosłupa.

prof. A. Górecki, dr med. P. Michalski Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narza˛du Ruchu AM

13.10.2001 r. – 1000 (sobota)

W trosce o pie˛kny us´miech: – co powinnis´my robic´, jak moz˙e pomóc stomatolog?

doc. E. Jodkowska – Zakład Stomatologii Zachowawczej AM doc. E. Mierzwin´ska-Nastalska – Katedra Protetyki Stomatologicznej Instytutu Stomatologii AM

17.11.2001 r. – 1000 (sobota)

Współczesne metody leczenia kamicy moczowej.

prof. A. Borkowski – Katedra i Klinika Urologii AM

08.12.2001 r. – 1000 (sobota)

Jak leczyc´ otyłos´c´? Czy moz˙e pomóc chirurg?

doc. L. Kłosiewicz-Latoszek – Instytut Medycyny Społecznej doc. Z. Wierzbicki – Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Instytutu Transplantologii AM

20.06.2001 r. – 17 (s´roda)

00

SERDECZNIE ZAPRASZAMY !

Zarza˛d Studenckiego Towarzystwa Naukowego bardzo serdecznie dzie˛kuje studentowi VI roku I WL Piotrowi Oficjalskiemu za bezinteresowna˛ obsługe˛ fotograficzna˛ I Kongresu Naukowego Młodych Medyków. Autorem wszystkich zdje˛c´ z Kongresu, zamieszczonych w kwietniowym numerze "Z Z˙ycia AM w Warszawie" jest Piotr Oficjalski.

Redakcja przeprasza Pana doktora Tadeusza Kocona, autora cyklu "Lekarze patronami ulic Warszawy" za pominie˛cie jego nazwiska w numerze 4/2001 na stronie 29.