SPIS TRE CI 1. WST P............................................................................................................................. 3 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
WPROWADZENIE ..............................................................................................................................3 PODSTAWA OPRACOWANIA ..................................................................................................................3 GŁÓWNE ZAŁO ENIA PROGRAMU .........................................................................................................4 CEL PROGRAMU ....................................................................................................................................4 ZAWARTO PROGRAMU ......................................................................................................................4
2. CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU RODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY RODOWISKA...................................................................................... 5 2.1 KRAJOBRAZ, KLIMAT I FORMY U YTKOWANIA TERENU ........................................................................5 2.2 ZASOBY I RÓ NORODNO PRZYRODNICZA OBSZARU GMINY ...............................................................6 2.2.1 Zasoby wodne.............................................................................................................................6 2.2.2 Zasoby le ne ...............................................................................................................................7 2.2.3 Zasoby surowców naturalnych...................................................................................................8 2.3 SYSTEM OBSZARÓW CHRONIONYCH GMINY ..........................................................................................8 2.3.1 Parki krajobrazowe ....................................................................................................................8 2.3.2 Obszary chronionego krajobrazu...............................................................................................9 2.3.3 Rezerwaty, pomniki przyrody, u ytki ekologiczne i inne formy ochrony przyrody ....................9 2.4 TECHNICZNA INFRASTRUKTURA OCHRONY RODOWISKA...................................................................10 2.4.1 Zaopatrzenie w wod ................................................................................................................10 2.4.2 Kanalizacja i oczyszczanie cieków .........................................................................................14 2.4.3 Składowiska odpadów stałych i ich utylizacja..........................................................................16 2.4.4 Urz dzenia ochrony powietrza.................................................................................................18 2.5 ANALIZA SWOT ................................................................................................................................19 2.5.1 Czynniki wewn trzne ................................................................................................................19 2.5.2 Czynniki zewn trzne .................................................................................................................22 2.6 OCENA AKTUALNEGO STANU RODOWISKA I ZASOBÓW NATURALNYCH. ...........................................24
3. STAN I ZAGRO ENIA RODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY KRASNYSTAW ......................................................................................................... 26 3.1 ZAGRO ENIA RODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...................................................................................26 3.1.1 Zanieczyszczenia wód...............................................................................................................26 3.1.2 Zanieczyszczenia powierzchni ziemi ........................................................................................28 3.1.3 Zanieczyszczenia powietrza......................................................................................................30 3.1.4 Inne zagro enia rodowiska .....................................................................................................31
4. ZAMIERZENIA W ZAKRESIE OCHRONY RODOWISKA DOTYCZ CE GMINY........................................................................................................................ 36 5. ZAŁO ENIA WYJ CIOWE PROGRAMU OCHRONY RODOWISKA........... 39 5.1 ANALIZA OBOWI ZUJ CEGO STANU PRAWNEGO ................................................................................39 5.1.1 Wprowadzenie ..........................................................................................................................39 5.1.2 Prawodawstwo w zakresie ochrony rodowiska i jego dostosowanie......................................43 do wymogów Unii Europejskiej ...............................................................................................................43 5.1.3 Konwencje i porozumienia mi dzynarodowe ...........................................................................43 5.1.4 Programy sektorowe i regionalne ............................................................................................43 5.1.5 Krajowe uwarunkowania prawne w zakresie ochrony rodowiska..........................................44 5.2 STAN I KIERUNKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO ....................................................................................48 5.3 ZAŁO ENIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ W ODNIESIENIU DO GMINY .......................................................56 5.3.1 Wprowadzenie ..........................................................................................................................56 5.3.2 Kierunki działa strategicznych oraz główne zadania do realizacji ........................................56
6. CELE EKOLOGICZNE I STRATEGIE ICH REALIZACJI ................................. 59 6.1 WPROWADZENIE ...................................................................................................................................59 6.2 CELE EKOLOGICZNE DO 2011 ROKU WRAZ Z KIERUNKAMI DZIAŁA .....................................................60
1
6.3 CELE EKOLOGICZNE DO 2007 ROKU I PLAN OPERACYJNY DO 2007 ROKU ..............................................75
7. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSI WZI I URUCHAMIANIA RODKÓW FINANSOWYCH................................................................................. 93 8. WYTYCZNE DO SPORZ DZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY RODOWISKA.......................................................................................................... 99 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5
ZASADY OGÓLNE ................................................................................................................................99 LIMITY KRAJOWE UJ TE W "II POLITYCE EKOLOGICZNEJ PA STWA"................................................101 PODZIAŁ LIMITÓW KRAJOWYCH NA LIMITY WOJEWÓDZKIE I POWIATOWE ........................................102 RÓDŁA INFORMACJI WYMAGANE PRZY SPORZ DZANIU PROGRAMÓW GMINNYCH ..........................103 PROGRAMY REGIONALNE I LOKALNE NA S SIEDNICH OBSZARACH ...................................................104
9. MONITORING I ZARZ DZANIE RODOWISKIEM, W TYM PROGRAMEM .................................................................................................................................... 105 9.1 9.2 9.3 9.4
MONITORING STANU RODOWISKA ...................................................................................................105 MONITORING POLITYKI EKOLOGICZNEJ ............................................................................................105 ZARZ DZANIE PROGRAMEM .............................................................................................................106 HARMONOGRAM WERYFIKACJI CELÓW I KIERUNKÓW DZIAŁA ORAZ TERMINÓW PRZYGOTOWYWANIA RAPORTÓW Z WYKONANIA PROGRAMÓW ....................................................................................................106 9.5 EDUKACJA EKOLOGICZNA ................................................................................................................107 9.6 UPOWSZECHNIANIE INFORMACJI O STANIE RODOWISKA I WYKONANIU PROGRAMU ........................108 9.7 MIERNIKI OCENY REALIZACJI PROGRAMU ........................................................................................110
10. PI MIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU............................................................................................................ 113
2
1. WST P 1.1
Wprowadzenie Program ochrony rodowiska ma za zadanie pomoc w rozwi zywaniu istniej cych
problemów, a tak e przeciwdziała zagro eniom które mog pojawi si w przyszło ci. "Program ochrony
rodowiska Gminy Krasnystaw" jest zarówno długoterminowym
planem strategicznym do 2015 r., jak te planem wdro eniowym na lata 2004-2007. W my l art. 10 Ustawy o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony rodowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001r. (Dz.U. z 2001r. Nr 100, poz. 1 085) niniejszy program ochrony rodowiska został opracowany zgodnie z polityk
ekologiczn
pa stwa. Wdro enie programu umo liwi osi gni cie celów
zało onych w tej polityce oraz realizacj zasad, a tak e stworzenie i funkcjonowanie na analizowanym obszarze zintegrowanego zespołu instalacji i urz dze słu cych ochronie rodowiska naturalnego, spełniaj cego wymagania okre lone w nowych przepisach o ochronie rodowiska.
1.2
Podstawa opracowania Podstaw opracowania jest umowa zawarta przez Spółk EKO-EFEKT z Urz dem
Gminy w Krasnymstawie. Podstawa prawna opracowania Opracowanie niniejszego programu ochrony rodowiska wynika z: art. 10 Ustawy z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony rodowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2001r. Nr 100, poz. 1 085) - nakładaj cego na gmin obowi zek opracowania ww. programu do dnia 30 czerwca 2004 r. Programy s opracowywane na szczeblu gminnym. Projekt gminnego programu ochrony rodowiska uchwala rada gminy.
3
1.3
Główne zało enia programu W zwi zku z tym,
jako ci
e istnieje cisła zale no
pomi dzy stanem rodowiska,
jego poszczególnych komponentów i rozwojem gospodarczym regionu, w
programie zaprezentowano: podej cie sektorowe, w odniesieniu do analizy aktualnego stanu rodowiska oraz monitorowania jego przyszłych zmian, podej cie integralne, dotycz ce okre lenia działa
niezb dnych do realizacji w
dziedzinie ochrony rodowiska, zwi zanych z głównymi kierunkami rozwoju gminy.
1.4
Cel programu Program ochrony rodowiska daje wytyczne dla formułowania polityki ochrony
rodowiska w regionie. Zawarte w nim zadania pozwol zapewni odpowiednie warunki ycia mieszka ców przy zakładanym rozwoju gospodarczym. Długoterminowy cel programu sformułowany został nast puj co: Harmonijny, zrównowa ony rozwój gminy, w którym wymagania ochrony rodowiska maj nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale równie wspieraj jego rozwój gospodarczy.
1.5
Zawarto
programu
Opracowanie obejmuje zakresem: okre lenie aktualnego stanu rodowiska w gminie, prognozowane zmiany w zakresie ochrony rodowiska, działania zmierzaj ce do poprawy sytuacji w zakresie ochrony rodowiska, okre lenie instrumentów finansowych słu cych realizacji zamierzonych celów, system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów.
4
2. CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU RODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY RODOWISKA. 2.1
Krajobraz, klimat i formy u ytkowania terenu
Poło enie Gmina
Krasnystaw
poło ona
jest
na
obszarze
dwóch
mikroregionów
geograficznych Wy yny Lubelskiej z mezoregionami (Działy Grabowieckie i Wyniosło Giełczewska) oraz Polesia Woły skiego z obszarem Pagórów Chełmskich. Pod wzgl dem administracyjnym gmina poło ona jest we wschodniej cz ci województwa lubelskiego, w granicach powiatu krasnostawskiego. Gmina graniczy z gminami: Siennica Ró ana, Rejowiec, Łopiennik Górny, Gorzków, Izbica, Kra niczyn i ze wszystkich stron otacza teren miasta Krasnystaw. Rze ba terenu Obszar gminy jest do
zró nicowany pod wzgl dem rze by terenu. Po wschodniej
stronie Wieprza, który przepływa przez rodkow Grabowieckie, które s
najwy sz
cz ci
cz
gminy wznosz
si
Działy
Wy yny Lubelskiej. Działy Grabowieckie
odwadniane s przez Wolic i Wojsławk . Ich doliny s asymetryczne, gdzie zbocza południowe s łagodniejsze i dłu sze ni północne. Szerokie i podmokłe doliny Wojsławki i Wolicy rozczłonkowuj wysoczyzn na szereg równoległych do siebie garbów zwanych działami. Wła nie ta naprzemianległo
równoległych dolin i garbów jest przewodni
cech krajobrazu. W rodkowej i południowej cz ci skały podło a pokrywaj lessy o znacznej mi szo ci. Powierzchni lessowa jest silnie urze biona przez suche erozyjnodenudacyjne doliny i cz ciowo przez w wozy. Wyniosło
Giełczewska opada od
zachodu w kierunku doliny Wieprza. Jest to centralna i najbardziej zwarta cz Lubelskiej. Północno-wschodnia cz Chełmskich. Charakterystyczn
cech
Wy yny
gminy poło ona jest w obr bie Pagórów tego obszaru jest wyst powanie izolowanych
wzgórz. Widoczny wpływ na rze b terenu gminy ma wyst powanie licznych zjawisk krasowych, których pochodzenie ci le ł czy si ze skałami buduj cymi jej obszar a mianowicie margli i wapieni. Struktura u ytkowania gruntów Gmina Krasnystaw w granicach administracyjnych zajmuje powierzchni 15 096 ha. Sie osadnicz gminy tworzy 29 miejscowo ci, tworz cych 25 sołectw. U ytki rolne 5
zajmuj 73,31% obszaru gminy. Na obszarze gminy mało jest lasów, zajmuj tylko 18,1 % powierzchni gminy.
Struktura u ytkowania gruntów w gminie KRASNYSTAW
8,60% 18,30%
u ytki rolne lasy pozostałe
73,10%
Rys. 2.1. Procentowa struktura u ytkowania gruntów w gminie Krasnystaw
Klimat Obszar gminy Krasnystaw poło ony jest w obr bie lubelsko-chełmskiej dzielnicy klimatycznej, zajmuj c jej rodkow cz
. Klimat kształtowany jest przez napływaj ce
znad Atlantyku masy powietrza polarno-morskiego, oraz masy powietrza polarnokontynentalnego napływaj ce znad Euroazji. Ci nienie atmosferyczne wynosi rednio 1 015 - 1 016 hPa wpływa na rozmieszczenie kierunków wiatrów i ich pr dko ci. rednie roczne pr dko ci wiatru osi gaj tu od 2,6 m/s do 3,8 m/s. Zachmurzenie wynosi rednio w roku 64%. W przebiegu rocznym zachmurzenia wyst puj dwa okresy: zimowy o du ym zachmurzeniu - 75% i ciepły o zachmurzeniu znacznie mniejszym - 57%. Nasłonecznienie wzgl dne waha si od 35,4% do 38,1%. Wyra n cech klimatu tego obszaru s kontrasty termiczne mi dzy zimn
i latem. Miesi cem najcieplejszym jest lipiec o
redniej
temperaturze do 18,5 oC, najchłodniejszym, za stycze od -3,5 do - 4,5 oC. rednia roczna temperatura powietrza wynosi 7,2 oC. atmosferycznych s do
2.2
rednie roczne sumy opadów
niskie i utrzymuj si w granicach 550-600 mm.
Zasoby i ró norodno
przyrodnicza obszaru gminy
2.2.1 Zasoby wodne Wody powierzchniowe Pod wzgl dem hydrologicznym cały obszar gminy poło ony jest w dorzeczu Wisły. Osi
hydrologiczn
jest rzeka Wieprz, prawobrze ny dopływ Wisły. Obszar gminy
6
odwadniany jest przez dopływy Wieprza: Bzdurk , Siennic , Wolic , Wojsławk
i
ółkiewk . Wolica i Wojsławka odprowadzaj wody z Działów Grabowieckich przecinaj c je równole nikowo, z odchyleniem ku północy. Dolina Wolicy i doliny jej dopływów s dobrze wykształcone i poprzez pokryw lessow wcinaj si gł boko w podło e. ółkiewka w cało ci płynie przez Wyniosło
Giełczewsk . Jej dolina jest w ska - rzadko
przekracza 500 m, gł boko wci ta o silnie nachylonych zboczach i płaskim dnie. Wody podziemne Obszar gminy poło ony jest w obr bie centralnego basenu kredowego według podziału Lubelszczyzny na regiony hydrogeologiczne (Region Lubelsko-Radomski, Podregion Lubelski). Wody podziemne wyst puj tu w skałach kredowych i czwartorz dowych. W strefach dolin rzecznych pi tra górnokredowego i czwartorz dowe s
powi zane
hydraulicznie. Tworz one ci głe zwierciadło nawi zuj ce do ukształtowania terenu. Obszar wyst powania wód podziemnych czwartorz dowych ogranicza si Wieprza i dolin jego dopływów. Przewa aj
do doliny
tu wody podziemne bardzo płytkie,
wyst puj ce na gł boko ciach poni ej 2 m. Zasilanie tego poziomu odbywa si z opadów atmosferycznych oraz przez dopływy wód kr
cych w skałach kredowych. Na całej
długo ci doliny, charakterystyczne jest bliskie wyst powanie bardzo płytkich wód aluwialnych i gł bokich wód szczelinowo-warstwowych, wyst puj cych w utworach kredowych. Wody gł bokie o zwierciadle poło onym poni ej 20 m na obszarze gminy s najcz ciej spotykane i wyst puj mi dzy gł boko wci tymi dolinami oraz na ich zboczach i w strefach wierzchowinowych. Zasilanie wód pi tra kredowego nast puje przez infiltracj opadów atmosferycznych w podło e. 2.2.2 Zasoby le ne Lasy zajmuj powierzchni 2 762 ha, co stanowi 18,3 % powierzchni terenu gminy. Nie stanowi one zwartego kompleksu, lecz s rozczłonkowane na kilka mniejszych o bardzo zró nicowanej powierzchni. Dominuj
lasy pa stwowe (ok. 86% ogólnej
powierzchni le nej), nad którymi nadzór sprawuje Pa stwowe Gospodarstwo Le ne Lasy Pa stwowe. Lasy poło one na terenie gminy nadzorowane s
przez Nadle nictwo
Krasnystaw. S to nast puj ce kompleksy:
7
wschodnia i północno-wschodnia cz Mardolina, wschodnia i północna cz południowo-zachodnia cz północno-wschodnia cz zachodnia cz cz
gminy: Kompleks Krupe-Borek, Kompleks Borek,
gminy: północna cz
Kompleksu M dre, północna i
Kompleksu Namule,
gminy: północno-wschodnia, wschodnia i południowo-wschodnia
Kompleksu Niemienice, obejmuj cego rezerwat "Wodny Dół". 2.2.3 Zasoby surowców naturalnych Na terenie gminy Krasnystaw brak jest udokumentowanych złó
surowców
naturalnych o wi kszym znaczeniu gospodarczym. Eksploatowane na potrzeby lokalne niewielkie zło a kruszywa naturalnego w miejscowo ci Siennica Nadolna i Wincentów nie maj wi kszego znaczenia gospodarczego. Surowce w glanowe wyst puj na cz ci obszaru pod cienk pokryw utworów czwartorz dowych. W najkorzystniejszej sytuacji geomorfologicznej znajduj si okolice wykształcone w postaci opok i opok marglistych mi dzy Łopiennikiem a Krasnymstawem.
2.3
System obszarów chronionych gminy 2.3.1 Parki krajobrazowe
Skierbieszowski Park Krajobrazowy Park zajmuje powierzchni 35.488 ha, a wraz z otulin 47.967 ha i poło ony jest na terenie gmin Kra niczyn i Krasnystaw. Na terenie Gminy Krasnystaw Park obejmuje Lasy Lipina o powierzchni 248 ha, natomiast otulina obejmuje 1.559 ha. SPK został utworzony w celu w celu ochrony jednego z najciekawszych pod wzgl dem krajobrazowym subregionów wschodniej Polski tj. Działów Grabowieckich. Obszar Parku odznacza si
nadzwyczaj zró nicowan
rze b
terenu. Charakterystyczn
cech
jest
wyst powanie g stej sieci gł bokich w wozów wyci tych w grubej warstwie lessów, które osi gaj czasami do kilkuset metrów długo ci i 30 metrów gł boko ci. Na terenie parku zostały utworzone rezerwaty przyrody głównie krajobrazowo – le ne, które maj
na celu ochron
ró nowiekowych drzewostanów bukowych.
Skierbieszowski Park Krajobrazowy jest intensywnie wykorzystywany rolniczo. Lasy zajmuj
jedynie ok. 21% jego powierzchni i s
to w wi kszo ci lasy gr dowe.
Charakteryzuj si du ym udziałem buka, który wyst puje tu na północno-wschodniej
8
granicy swojego zwartego zasi gu. Na miejscach wilgotnych zaznacza si
cz sto w
buczynach du y udział klonu i jawora, a miejscami równie wi zu górskiego i lipy szerokolistnej. Spo ród rzadszych gatunków ptaków le nych na uwag
zasługuj :
muchołówki białoszyja i biała oraz dzi cioł redni. Na terenie parku zostały utworzone rezerwaty przyrody głównie krajobrazowo – le ne, które maj
na celu ochron
ró nowiekowych drzewostanów bukowych. Na terenie parku oraz w jego s siedztwie wyst puje 14 pomników przyrody. Ochron obj to 10 pojedynczych drzew, 3 grupy drzew i płat ro linno ci stepowej. 2.3.2 Obszary chronionego krajobrazu Grabowiecko-Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu W granicach administracyjnych gminy Krasnystaw poło ony jest fragment Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Obszar na terenie gminy zajmuje powierzchni 6 779 ha i rozci ga si pasem szeroko ci od 2 do 8 km wzdłu południowej granicy województwa. W jego centralnej cz ci znajduje si Skierbieszowski Park Krajobrazowy. Zachodnia i rodkowa cz
obszaru obejmuje bardzo bogato rze biony i malowniczy
teren Wyniosło ci Giełczewskiej i Działów Grabowieckich porozcinany dolinami rzek. 2.3.3 Rezerwaty, pomniki przyrody, u ytki ekologiczne i inne formy ochrony przyrody Rezerwat przyrody "Wodny Dół" Zajmuje powierzchni
185,85 ha i poło ony jest na terenie Nadle nictwa
Krasnystaw. Jest to rezerwat krajobrazowo-le ny. Dosy g sto rozmieszczone w wozy osi gaj tutaj do kilkuset metrów długo ci i do 30 metrów gł boko ci. Du y udział w drzewostanie ma lipa drobnolistna i szerokolistna, wi z górski, jawor, klon oraz buk. W drzewostanie wyst puje kilkadziesi t starych, okazałych okazów lipy szerokolistnej i d bu szypułkowego osi gaj cych rozmiary drzew pomnikowych. Na terenie rezerwatu wyst puje kilkadziesi t rzadkich i chronionych gatunków ro lin, z czego około 20 uchodzi za bardzo rzadkie w Polsce rodkowo-wschodniej. Celem ochrony jest zachowanie ze wzgl dów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych szczególnego krajobrazu Wyniosło ci Giełczewskiej, w tym malowniczych rozci
erozyjnych pokrytych lessem z
wyj tkowo rzadkimi i chronionymi ro linami. W rezerwacie warstwa drzew jest wa nym elementem ekosystemu le nego i stanowi jeden z przedmiotów ochrony 9
Pomniki przyrody Status pomnika przyrody na terenie gminy Krasnystaw uzyskało wzgórze widokowe "Góra Aria ska" o powierzchni 3,04 ha.
2.4
Techniczna infrastruktura ochrony rodowiska 2.4.1 Zaopatrzenie w wod Obszar gminy Krasnystaw obj ty jest prawie w cało ci zorganizowanym systemem
zaopatrzenia w wod
dla celów komunalnych i po arowych. Oprócz wodoci gów
grupowych, wi ksze zakłady przemysłowe lub jednostki posiadaj własne uj cia wody.
Wodoci gi zbiorowe i uj cia: wodoci g grupowy Małochwiej Du y - obejmuje wsie: Małochwiej Du y, Małochwiej Mały, Tuligłowy; uj cie wody składa si z dwóch studni gł binowych 80 m; stacja wodoci gowa poło ona jest w Małochwieju Du ym; z wodoci gu korzysta ok. 98% mieszka ców; zasoby wodne uj cia oraz wydajno
urz dze
stacji wodoci gowej
zapewniaj pokrycie docelowych potrzeb w wod dla celów komunalnych i p.po .; uj cie wody podziemnej MAŁOCHWIEJ DU Y wydajno wydajno
rzeczywista urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia dobowa - 64 m3/d; potencjalna istniej cych urz dze
do ujmowania i uzdatniania wody, rednia
dobowa - 315 m3/d; liczba mieszka ców podł czonych do danego wodoci gu zbiorczego 914; obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego; uzdatniana woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 – Dz. U. Nr 203, poz. 1718); ujmowana woda podziemna wymaga uzdatniania w zakresie redukcji zawarto ci zwi zków elaza i m tno ci; uzdatnianie odbywa si przez filtracj napowietrzanej wody w filtrach ci nieniowych zamkni tych ze zło em z piasku kwarcowego.
wodoci g grupowy Latyczów - obejmuje wsie: Latyczów, Latyczów Mały oraz Dworzyska w woj. zamojskim; uj cie składa si z 2 studni gł binowych o gł. 100 m; stacja wodoci gowa poło ona jest w Latyczowie; z wodoci gu korzysta ok. 98% mieszka ców; uj cie wody podziemnej LATYCZÓW
10
wydajno wydajno
rzeczywista urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia dobowa - 60 m3/d; potencjalna istniej cych urz dze
do ujmowania i uzdatniania wody, rednia
3
dobowa - 294 m /d; liczba mieszka ców podł czonych do danego wodoci gu zbiorczego 733, w tym z innych gmin 240; obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego; uzdatniana woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 – Dz. U. Nr 203, poz. 1718); woda wymaga uzdatniania w zakresie redukowania zawarto ci zwi zków elaza i m tno ci; uzdatnianie wody odbywa si
przez filtracj napowietrzonej wody w filtrach ci nieniowych
zamkni tych ze zło em z piasku kwarcowego; do dezynfekcji wody przewidziane s
dwa
chloratory przy u yciu roztworu podchlorynu sodu; dozowanie odbywa si automatycznie za pomoc pompki dozuj cej.
wodoci g w Kol. Widniówka - obejmuje wie Kol. Widniówka; uj cie składa si z 2 studni gł binowych; stacja wodoci gowa poło ona jest w Kol. Widniówka; z wodoci gu korzysta ok. 100% mieszka ców; uj cie wody podziemnej WIDNIÓWKA wydajno
rzeczywista urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia dobowa - 10 m3/d;
wydajno
potencjalna istniej cych urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia
dobowa - 40 m3/d; liczba mieszka ców podł czonych do danego wodoci gu zbiorczego 185; obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego; uzdatniana woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 – Dz. U. Nr 203, poz. 1718); ujmowana woda nie wymaga uzdatniania; ewentualna dezynfekcja za pomoc chloratora C 52 z u yciem roztworu podchlorynu sodu.
wodoci g Niemienice - obejmuje wie Niemienice; uj cie składa si
z 2 studni
gł binowych; stacja poło ona jest w Niemienicach; z wodoci gu korzysta ok. 95% mieszka ców; uj cie wody podziemnej NIEMIENICE wydajno
rzeczywista urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia dobowa - 64 m3/d;
wydajno
potencjalna istniej cych urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia
dobowa - 355 m3/d liczba mieszka ców podł czonych do danego wodoci gu zbiorczego 933;
11
obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego; uzdatniana woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 – Dz. U. Nr 203, poz. 1718); ujmowana woda podziemna nie wymaga uzdatniania ewentualna dezynfekcja za pomoc chloratora C 52 - 2 szt. przy u yciu roztworu podchlorynu sodu.
wodoci g Łany - uj cie składa si z 2 studni gł binowych; stacja poło ona jest we wsi Łany; z sieci wodoci gowej korzysta ok. 95% mieszka ców; uj cie wody podziemnej ŁANY wydajno
rzeczywista urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia dobowa – 29
m3/d; wydajno
potencjalna istniej cych urz dze
do ujmowania i uzdatniania wody, rednia
dobowa - 106 m3/d; liczba mieszka ców podł czonych do danego wodoci gu zbiorowego 304; obiekt spelnia warunki pozwolenia wodnoprawnego; uzdatniana woda spełnia wymogi wody do picia ( zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 – Dz. U. Nr 203, poz. 1718 ); ujmowana woda nie wymaga uzdatniania, ewentualna dezynfekcja za pomoc chloratorów C 52 przy u yciu roztworu podchlorynu sodu.
wodoci g St yca Ł czy ska - obejmuje wsie: St yca Ł czy ska, St yca Nadwieprza ska, Kol. St yca, Kol. Zakr cie, Ja lików, Kol. Ja lików; uj cie składa si z 2 studni gł binowych, z wodoci gu korzysta ok. 95% mieszka ców; Uj cie wody podziemnej wydajno
ST ZYCA Ł CZY SKA
rzeczywista urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia dobowa - 200
3
m /d; wydajno
potencjalna istniej cych urz dze
do ujmowania i uzdatniania wody, rednia
dobowa - 832 m3/d; liczba mieszka ców podł czonych do danego wodoci gu zbiorczego 1 740; obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego; uzdatniana woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 – Dz. U. Nr 203, poz. 1718); ujmowana woda podziemna nie wymaga uzdatniania ewentualna dezynfekcja przewidziana jest za pomoc dwóch chloratorów C 52 przy u yciu roztworu podchlorynu sodu; dozowanie podchlorynu sodu odbywa si automatycznie za pomoc pompki dozuj cej.
12
wodoci g Wincentów - Krupiec - obejmuje wsie: Wincentów, Krupiec, Siennica Nadolna; uj cia składa si z 2 studni gł binowych; stacja wodoci gowa poło ona jest w Krupcu; z wodoci gu korzysta ok. 95% mieszka ców; uj cie wody podziemnej KRUPIEC wydajno
rzeczywista urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia dobowa - 94 m3/d;
wydajno
potencjalna istniej cych urz dze
do ujmowania i uzdatniania wody, rednia
3
dobowa - 257 m /d; liczba mieszka ców podł czonych do danego wodoci gu zbiorczego 1 329; obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego; uzdatniana woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 – Dz. U. Nr 203, poz. 1718); ujmowana woda podziemna nie wymaga uzdatniania ewentualna dezynfekcja wody za pomoc dwóch chloratorów C 52 przy u yciu roztworu podchlorynu sodu, dozowanie odbywa si automatycznie przez wł czenie pompki dozuj ce; istnieje mo liwo
r cznego sterowania
chloratorów.
wodoci g Ostrów Krupski - obejmuje wsie: Krupe, Ostrów Krupski, Stójło, Czarnoziem, Zosinek; uj cie składa si z 2 studni gł binowych; wydajno
uj cia ok.
60 m3/h; stacja wodoci gowa poło ona jest w Ostrowie Krupskim; z wodoci gu korzysta ok. 95% mieszka ców; uj cie wody podziemnej OSTRÓW KRUPSKI
wydajno
rzeczywista urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia dobowa -
111 m3/d; wydajno
potencjalna istniej cych urz dze
do ujmowania i uzdatniania wody,
rednia dobowa - 615 m3/d; liczba mieszka ców podł czonych do danego wodoci gu zbiorczego 1 367, w tym z innych gmin 90; obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego; uzdatniana woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 – Dz. U. Nr 203, poz. 1718); ujmowana woda podziemna
nie wymaga uzdatniania, ewentualna dezynfekcja za
pomoc chloratorów C 52 przy u yciu roztworu podchlorynu sodu. wodoci g Krynica - obejmuje wsie: Krynica, Kol. Marynin, Bzite, Józefów, Kol. Hruszów gm. Rejowiec; uj cie składa si z 2 studni gł binowych; wydajno
uj cia ok. 13
37 m3/h; stacja wodoci gowa poło ona jest w Krynicy; z wodoci gu korzysta ok. 98% mieszka ców. uj cie wody podziemnej KRYNICA wydajno
rzeczywista urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia dobowa - 91 m3/d;
wydajno
potencjalna istniej cych urz dze do ujmowania i uzdatniania wody, rednia
dobowa - 288 m3/d; liczba mieszka ców podł czonych do danego wodoci gu zbiorczego 702, w tym z innych gmin 40; obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego; uzdatniana woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002 – Dz. U. Nr 203, poz. 1718); ujmowana woda podziemna nie wymaga uzdatniania. Ewentualna dezynfekcja za pomoc chloratorów C 52 przy u yciu roztworu podchlorynu sodu.
Poza powy szymi sieciami wodoci gowymi istnieje miejska sie wodoci gowa w Kol. Niemienice - uj cie wody i stacja wodoci gowa w mie cie Krasnystaw. Uj cia i wodoci gi zakładowe - w wi kszo ci składaj si ze studni gł binowych o wydajno ci: cukrownia - 36 m3/h, Zakład Leczniczo-Wychowawczy Tuligłowy - 8 m3/h, "TRITICARR" Sp. z o.o. - Elewator Zbo owy w Krupcu - 13,8 m3/h, STADO OGIERÓW "Białka" Sp. z o.o. - 56 m3/h. Zatwierdzone zasoby wód podziemnych w pełni pokrywaj potrzeby gminy. Wszystkie uj cia wód podziemnych posiadaj uregulowany stan prawny. Długo
sieci wodoci gowej
jest du a i wynosi 140,1 km, do której podł czonych jest 2 112 przył czy. Podsumowuj c, nale y stwierdzi , e ok. 100% mieszka ców gminy Krasnystaw korzysta ze zorganizowanego systemu zaopatrzenia w wod . Stan techniczny sieci wodoci gowej jest dobry, w przypadku sieci zasilanej z uj cia wody w Krynicy stan sieci jest dostateczny. 2.4.2 Kanalizacja i oczyszczanie cieków Obszar gminy Krasnystaw nie posiada obecnie zorganizowanego cało ciowego systemu odprowadzania i oczyszczania cieków sanitarnych. Na terenie gminy istniej 4 zakładowe oczyszczalnie, które odbieraj
cieki z zakładów przemysłowych oraz osiedli
mieszkaniowych. cieki odprowadzane s lokalnym systemem kanalizacji do zakładowych 14
oczyszczalni
cieków o mechaniczno-biologicznym systemie oczyszczania. Z tego
systemu korzysta ok. 1 575 osób, co stanowi ok. 17% mieszka ców gminy. S to: Zakładowa Oczyszczalnia cieków Cukrowni "Krasnystaw" w Siennicy Nadolnej pozwolenie wodno-prawne z dnia 21.06.2000 nr OSiR-III-6811/57/00 wa ne do dnia 30.06.2005 roku dotyczy odprowadzania oczyszczonych cieków sanitarnych w ilo ci Q r.d = 364 m3/d. Rzeczywista przepustowo
oczyszczalni jest równa 214 m3/d.
Oczyszczalnia odbiera cieki sanitarne z Zakładu i obsługuje mieszka ców osiedla Cukrowni (około 1095 osób). Z wyników bada
jako ci
cieków surowych i
oczyszczonych wynika, e oczyszczalnia spełnia warunki pozwolenia. Odbiornikiem cieków oczyszczonych jest rzeka Wieprz za po rednictwem cieku o nazwie Bzdurka (2600 m.); Zakładowa Oczyszczalnia cieków Elewatora Zbo owego "TRITICARR" w Krupcu pozwolenie wodno-prawne z dnia 29.09.2000 nr RO.6223/27/2000 wa ne do dnia 30.10.2006 roku dotyczy odprowadzania cieków oczyszczonych w ilo ci Q r.d = 50,5 m3/d. Jest to mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia typu BIOBLOK MU-100 (2 ci gi MU-50a). Oczyszczalnia jest w stanie przyj obecna przepustowo
rednio 135 m3/d cieków sanitarnych,
jest równa 12 m3/d. Oczyszczalnia obsługuje Zakład i
mieszka ców budynku wielorodzinnego nale cego do Zakładu (około 100 osób). Z wyników bada jako ci cieków surowych i oczyszczonych wynika, e oczyszczalnia spełnia warunki pozwolenia. Odbiornikiem cieków jest ciek pod nazw Bzdurka i nast pnie rzeka Wieprz; Oczyszczalnia
cieków
Zakładu
Opieku czo-Leczniczego
w
Tuligłowach
-
pozwolenie wodno-prawne z dnia 30.12.1999 roku nr RO.6212/31/99 wa ne do dnia 31.05.2003 roku dotyczy odprowadzania oczyszczonych cieków w ilo ci Q r.d = 10,5 m3/d. Jest to zgodne z rzeczywist
przepustowo ci . Oczyszczalnia cieków jest
mechaniczno-biologiczna typu MIKROREAKTOR. Z wyników bada jako ci cieków surowych i oczyszczonych wynika, e oczyszczalnia spełnia warunki pozwolenia. Odbiornikiem cieków oczyszczonych jest rzeka Wojsławka; Oczyszczalnia cieków Spółdzielni Mieszkaniowej "Białka" w Białce - pozwolenie wodno-prawne z dnia 18.12.2000 roku nr RO.6223/42/2000 wa ne do 30.06.2004 roku dotyczy odprowadzania
cieków oczyszczonych w ilo ci Q r.d = 62,5 m3/d.
Rzeczywista przepustowo
oczyszczalni jest równa rednio 30 m3/d. Oczyszczalnia
odbiera cieki od 380 mieszka ców osiedla. cieki oczyszczone nie spełniaj wymaga okre lonych w pozwoleniu, obecnie naliczane s kary za przekroczenie ładunków 15
zanieczyszcze . Wynika z tego, e oczyszczalnia wymaga modernizacji. Odbiornikiem cieków jest rzeka ółkiewka. Natomiast
cieki sanitarne powstaj ce w indywidualnych gospodarstwach
domowych s najcz ciej odprowadzane do zbiorników bezodpływowych (tzw. szamba), a nast pnie przeznaczane do rolniczego wykorzystania lub wywo one na oczyszczalnie cieków.
Istniej
te
indywidualne
systemy
unieszkodliwiania
-
przydomowe
oczyszczalnie cieków w miejscowo ci Krupe, Zakr cie. W Krasnymstawie wybudowano w latach 80-tych Miejsk Oczyszczalni
cieków.
Lokalizacja oczyszczalni - centralna w stosunku do obszaru gminy - stwarza mo liwo ci doprowadzenia do niej
cieków sanitarnych z miejscowo ci gminnych.
Jest to
mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia cieków o przepustowo ci Q r.d = 9000 m3/d. Obecnie pracuje jeden z trzech ci gów technologicznych o przepustowo ci 2000 m3/d (do oczyszczalni dopływa rednio 1836 m3/d). Pozwolenie wodno-prawne z dnia 30.07.2001 roku (wa ne do 31.12.2005 roku) dotyczy odprowadzania docelowej ilo ci cieków równej 9000 m3/d z tym,
e przewiduje ostrzejsze wymagania w stosunku do
oczyszczonych cieków w ilo ci powy ej 2000 m3/d. Mianowicie: - BZT5
- 15,0 mgO2/l (do 2000 m3/d - 30,0 mgO2/l)
- CHZT
- 150,0 mgO2/l
- Zawiesina og.
- 50,0 mg/l
- Fosfor og.
- 1,5 mgP/l (do 2000 m3/d - 5,0 mgP/l)
- Azot og.
- 30,0 mgN/l
- Odczyn
- 6,5 - 9,0
Miasto Krasnystaw liczy około 21000 mieszka ców, obecnie do zbiorczej sieci kanalizacji sanitarnej podł czonych jest około 18300 osób, co stanowi 87%. Rezerwa Miejskiej Oczyszczalni cieków i uruchomienie kolejnego ci gu technologicznego o przepustowo ci około 2000 m3/d pozwoliłoby na przyj cie cieków z terenu całej gminy Krasnystaw o liczbie mieszka ców poni ej 10000 osób. 2.4.3 Składowiska odpadów stałych i ich utylizacja Składowisko odpadów komunalnych Gmina Krasnystaw posiada wspólnie z miastem Krasnystaw i Gmin Rejowiec składowisko odpadów komunalnych w m. Wincentów gm. Krasnystaw. Obiekt został wybudowany w latach 1999-2001 na gruntach stanowi cych własno
gminy. W dniu
16
30.06.2001r. inwestycja została zako czona i przekazana do eksploatacji. Przewidywany czas eksploatacji szacuje si na ok. 30 lat. Ł czna powierzchnia terenu wynosi 5,82 ha, cz
eksploatacyjna zajmuje 3,26 ha. Na składowisko przyjmowane s odpady z 3 gmin:
gminy Krasnystaw, miasta Krasnystaw, gminy Rejowiec. Składowisko zostało wyposa one w niezb dne urz dzenia technologiczne i sprz t techniczny: uszczelnienie niecki składowiska foli HDPE o grubo ci 2,0 mm, drena z rur PCV perforowanych wraz z
kolektorami
zbieraj cymi
i
odprowadzaj cymi
do
szczelnego
zbiornika
bezodpływowego, 2 piezometry, elektroniczna waga samochodowa o no no ci 40 ton, elektroniczna waga do gospodarki magazynowej odpadów niebezpiecznych, spycharka g sienicowa TD-8H, kompaktor DINO DZO-3, brodzik dezynfekcyjny o wymiarach 5 ´ 15 m, stanowisko do mycia kontenerów i pojazdów o pow. 87 m2 wyposa one w aparat wysokoci nieniowy KARCHER HDS 698 C, utwardzony plac kompostowy o pow. 1 704 m2 przeznaczony do produkcji kompostu metod
pryzmow , r barka do gał zi
SKORPION 120 SD, przerzucarka pryzm kompostu PK-23, ci gnik z osprz tem do kompostowania, sortownia r czna, belownica uniwersalna ORWAK 9020 D. Eksploatacja i utrzymanie składowiska zostało powierzone spółce prawa handlowego Mi dzygminne Składowisko Odpadów Komunalnych "KRAS-EKO" Sp. z o.o. z siedzib w Wincentowie. System gromadzenia i odbioru odpadów z terenu gminy Od wrze nia 2002r. cały obszar gminy został obj ty zorganizowanym kompleksowym systemem gromadzenia i odbioru odpadów od ludno ci. Zostały ustawione pojemniki: w zabudowie wielorodzinnej - pojemniki 1100l, w zabudowie zagrodowej (gospodarstwa indywidualne) - worki foliowe 120l. Usługi w zakresie wywozu odpadów wiadczy jednostka wywozowa - Gminny Zakład Komunalny w Krasnymstawie z siedzib w Zakr ciu (jednostka organizacyjna gminy) na podstawie zawartych umów z mieszka cami o wiadczenie usług wywozu odpadów oraz ustalonego harmonogramu wywozu odpadów z poszczególnych miejscowo ci (2 × m-c z ka dej miejscowo ci). Ogółem obj tych zorganizowanym wywozem jest ponad 6 082 mieszka ców, co stanowi ok. 67,1%. Od ludno ci odbieranych jest 600 Mg/rok odpadów. Od wrze nia 2002r. rozpocz to wdra anie I etapu selektywnej zbiórki w systemie pojemników o poj. 1100l (makulatura, szkło i tworzywa sztuczne). Zorganizowano 10 Punktów Selektywnego Gromadzenia Surowców Wtórnych we wszystkich placówkach 17
o wiatowych oraz przy hotelu w Siennicy Nadolnej. W 2003 r. został wdro ony II etap selektywnej zbiórki obejmuj cy organizacj 13 PSGSW w zabudowie wielorodzinnej na terenie osiedli mieszkaniowych w Siennicy Nadolnej, w Krupcu, w Białce. W latach nast pnych b d wdra ane kolejne etapy selektywnej zbiórki obejmuj ce pozostały obszar gminy 2.4.4 Urz dzenia ochrony powietrza Ciepłownictwo Zanieczyszczenie atmosfery na terenie gminy nie jest wysokie z uwagi na niewielkie uprzemysłowienie i w zwi zku z tym wpływ emisji przemysłowej na stan czysto ci powietrza jest znikomy. Na obszarze gminy nie ma cało ciowo zorganizowanej gospodarki w zakresie zaopatrzenia i pokrycia potrzeb cieplnych zarówno mieszka ców jak i przemysłu. Powy sze potrzeby pokrywane s z lokalnych ródeł ciepła - kotłownie wbudowane, zakładowe, przemysłowe (w glowe, olejowe lub gazowe), b d tradycyjne ogrzewanie piecowe.
Tabela nr 2.1. ródła emisji zwi zane z gospodark ciepln na terenie gminy L.p. Nazwa jednostki
1.
Cukrownia „KRASNYSTAW” S.A. w Siennicy Nadolnej
2.
Elewator Zbo owy „TRITICARR” w Krupcu
ródło energii
Moc cieplna [MW]
Sprawno [%]
kotły parowe opalane olejem opałowym (mazut) 2 kotły KMR-600, 1 kocioł UKS-40 opalane w glem kamiennym
154,5
84
1,24
85
Instalacje do oczyszczania gazów odlotowych nie s wymagane
Stan formalno prawny
Cena energii cieplnej
decyzja z 29.06.2000r znak: OsiR.V.661 0/51/2000
19,17 [zł/GJ] (netto)
urz dzenia posiada odpylaj ce typu aktualne MGR-6 o pozwolenie sprawno ci 80%
c.o. - 2,30 [zł/m2 ] (netto), c.c.w. - 9,50 [zł/m3] (netto)
ródła konwencjonalne gospodarki cieplnej: - w giel kamienny - 26,50 %, - gaz – 62 %, - olej opałowy - 11,50 %.
18
Gazownictwo Przez obszar gminy przebiega sie gazowa wysokiego ci nienia. Jest to gazoci g relacji Zamo -Krasnystaw-Chełm. Z tego gazoci gu zrealizowano odgał zienia redukuj ce wysokie ci nienie na rednie. Obszar gminy jest cz ciowo zaopatrzony w gaz z sieci redniego ci nienia, których stacje zlokalizowane s w mie cie Krasnystaw oraz w Wincentowie. Na obszarze gminy gaz przewodowy posiadaj wszystkie miejscowo ci, z wyj tkiem wsi Krynica. Długo
sieci gazowej wynosi 181,8 km, do której podł czonych
jest 725 przył czy. Liczba odbiorców gazu przewodowego wynosi 1.147 gospodarstw Obiekty wytwarzaj ce energi elektryczn przy wykorzystaniu odnawialnych ródeł energii wodnej Do obiektów wytwarzaj cych energi elektryczn przy wykorzystaniu urz dze do odnawialnych ródeł energii wodnej nale y elektrownia wodna Zakładu Rzemie lniczego działaj cego w ramach spółki cywilnej poło ona w Tuligłowach. Pobór wody do nap du turbiny normalnobie nej (typ Francisa) odbywa si z rzeki Wojsławki. Woda pi trzona jest w km 1+930 jazem pi trz cym. Wytwarzana energia elektryczna wł czana jest do systemu energetycznego i sprzedawana Zamojskiej Korporacji Energetycznej S.A. w Zamo ciu. rednia produkcja energii wynosi 106 MWh/rok.
2.5
Analiza SWOT 2.5.1 Czynniki wewn trzne
Mocne strony Stan przyrody i rodowiska •
dobre gleby,
•
du e obszary le ne w południowej cz ci gminy,
•
wielokierunkowo
•
walory przyrodnicze gminy i niskie zanieczyszczenie atmosfery,
•
istnienie obszarów chronionych i parku krajobrazowego /otulina/
w produkcji rolnej,
Stan infrastruktury słu cej ochronie rodowiska •
pełne zwodoci gowanie gminy,
•
du y wska nik gazyfikacji gminy,
19
•
modernizacja wszystkich kotłowni w glowych na opalane gazem w placówkach o wiatowych oraz w wi kszo ci w obiektach u yteczno ci publicznej,
•
dobrze rozwini ta sie dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i cz ciowo gminnych,
•
poło enie gminy przy sieci dróg komunikacyjnych,
•
likwidacja istniej cych mogilników,
•
wybudowanie nowoczesnego składowiska odpadów komunalnych,
•
kompleksowe uporz dkowanie gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy,
•
prowadzenie szerokiej kampanii edukacji ekologicznej z zakresu gospodarki odpadami,
•
likwidacja "dzikich wysypisk" w Wincentowie (pow. 1 ar), w Siennicy Nadolnej (pow. 25 arów), w Niemienicach (pow. 5,0 arów), w Krupcu (pow. 68,0 arów).
Sfera gospodarcza •
utrzymanie bazy usług i drobnej wytwórczo ci,
•
handel płodami rolnymi z Ukrain ,
•
zmniejszaj ca si ilo
•
mała ilo
•
brak przemysłu szczególnie degraduj cego rodowisko,
•
nieagresywna w stosunku do rodowiska tradycyjna gospodarka rolna, rozwój przyjaznych
wytwarzanych odpadów przemysłowych,
wytwarzanych odpadów niebezpiecznych,
rodowisku przyrodniczemu form gospodarowania •
wdra anie zasad gospodarki le nej sprzyjaj cych zachowaniu ró norodno ci biologicznej, stopniowa "ekologizacja" gospodarki le nej
•
korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego i integrowanego oraz rozwoju przyjaznych dla rodowiska form turystyki
•
korzystne warunki dla rozwoju wykorzystania odnawialnych
ródeł energii oraz rosn ce
zainteresowanie inwestycjami w tym zakresie (biomasa, energia wiatru, i in.) wyra aj ce si m.in. wytwarzanie energii elektrycznej przy wykorzystaniu odnawialnych
ródeł energii
wodnej (elektrownia wodna Zakładu Rzemie lniczego w Tuliglowach), upowszechnianiem si stosowania palenisk (pieców co) na drewno, wprowadzaniem systemów grzewczych z pompami ciepła, etc. Sfera społeczna •
niska g sto
•
niski stopie urbanizacji,
•
intensywna działalno
•
działalno
zaludnienia, edukacyjna szkół,
edukacyjna prowadzona przez pracowników obszarów chronionych oraz członków
proekologicznych organizacji pozarz dowych (konkursy, wydawnictwa, zaj cia aktywnej edukacji terenowej, akcje pro rodowiskowe - sprz tanie wiata, dzie ziemi, etc.)
20
•
wprowadzanie do programów edukacji formalnej zagadnie ochrony przyrody i rodowiska, działalno
•
szkolnych kół zainteresowa ,
upowszechnianie informacji o rodowisku i problemach jego ochrony w rodkach masowego przekazu (prasa, radio, telewizja, internet), wydawnictwach popularnych i specjalistycznych; rosn ca liczba proekologicznych imprez masowych
Sfera prawna i polityczna •
rosn ce nakłady inwestycyjne na ochron
rodowiska.
Słabe strony Stan przyrody i rodowiska •
zwarto
•
du e rozdrobnienie gospodarstw,
•
brak regulacji rzeki Wieprz.
zabudowy gospodarstw rolnych,
Stan infrastruktury słu cej ochronie rodowiska •
brak komunalnego systemu sieci kanalizacyjnej oraz oczyszczalni cieków,
•
stan niektórych dróg gminnych, powiatowych, wojewódzkich i dojazdowych do pól niedostosowany do potrzeb mieszka ców i wymogów unijnych.
Sfera gospodarcza •
ograniczony dost p do rodków na rozbudow i modernizacj infrastruktury słu cej ochronie rodowiska (brak rodków na wkład własny, zapotrzebowanie przekraczaj ce mo liwo ci dofinansowania zada )
•
niedostateczny stan infrastruktury komunikacyjnej (zły stan dróg, braki obwodnic itp.) przyjaznej rodowisku naturalnemu,
•
wzrost zanieczyszcze komunikacyjnych, hałasu i wibracji
•
mała liczba gospodarstw rolnych produkuj cych "zdrow
•
du a ilo
ywno "
wyrobów zawieraj cych azbest zainstalowanych w obiektach budowlanych.
Sfera społeczna •
wzrost egoistycznych postaw prywatnych wła cicieli gruntów o wysokich walorach przyrodniczych utrudniaj cych lub uniemo liwiaj cych ochron rzadkich siedlisk i gatunków,
21
•
zbyt
wolno
post puj cy
wzrost
wiadomo ci
społecznej
gospodarowania w sposób przyjazny dla przyrody i
dotycz cej
konieczno ci
rodowiska, brak indywidualnych
nawyków i postaw pro rodowiskowych (segregacji odpadów, oszcz dno ci wody, za miecania lasów itp.), •
niedostatecznie rozpowszechniona wiedza na temat technicznych i organizacyjnych rozwi za słu cych ochronie rodowiska (nowe prawo ochrony rodowiska, najlepsze dost pne techniki itp.)
•
utrzymuj ce si kłusownictwo na zwierzynie oraz kłusownictwo rybackie
Sfera prawna i polityczna •
niepełna inwentaryzacja i waloryzacja stanu przyrody w gminie,
•
niepełny zakres monitoringu stanu rodowiska (stanu czysto ci gleb, cz stotliwo ci bada stanu czysto ci wód powierzchniowych, stanu czysto ci powietrza)
•
brak planów ochrony niektórych obiektów o wysokich walorach przyrodniczych,
•
niedostateczne finansowanie czynnej ochrony przyrody oraz monitoringu
rodowiska w
parkach krajobrazowych, •
tolerancyjny stosunek wymiaru sprawiedliwo ci do sprawców przest pstw i wykrocze przeciwko przyrodzie i rodowisku.
2.5.2 Czynniki zewn trzne Szanse Sfera prawna i polityczna •
nowoczesne przepisy ochrony przyrody i
rodowiska, w tym przepisy zwi zane z
konieczno ci wykonywania ocen oddziaływania inwestycji na rodowisko i monitoringu stanu rodowiska, •
wprowadzenie
nowych
zasad
finansowania
inwestycji
i
działa
proekologicznych
(preferencyjne kredyty, ulgi podatkowe, dotacje z bud etu pa stwa), •
mo liwo
uzyskiwania dotacji i po yczek z funduszy krajowych i zagranicznych na
inwestycje zmniejszaj ce uci liwo •
gospodarki dla rodowiska oraz na rozwój infrastruktury,
prawny nakaz opracowywania programów ochrony rodowiska przez jednostki administracji samorz dowej oraz planu ochrony parku krajobrazowego oraz rezerwatu przyrody,
•
wzrost uspołecznienia procesów podejmowania decyzji maj cych wpływ na stan rodowiska,
•
doskonalenie krajowego systemu formalnej edukacji rodowiskowej,
22
•
wdro enie instrumentów prawno-ekonomicznych mobilizuj cych do realizacji inwestycji pro rodowiskowych wynikaj cych ze strategii krajowych oraz przyj tych zobowi za mi dzynarodowych,
•
rozwój kontaktów i współpracy mi dzynarodowej z krajami UE na szczeblu samorz dów w celu wymiany do wiadcze w zakresie proekologicznych metod gospodarowania
Sfera przyrodnicza i społeczno - gospodarcza •
mo liwo
obj cia ochron prawn nowych obiektów - siedlisk i stanowisk wyst powania
gatunków cennych w skali europejskiej, •
mo liwo
wzmocnienia systemu ochrony przyrody poprzez utworzenie transgranicznych
obszarów chronionych (Przełomu Bugu) •
mo liwo
wdro enia programów rolno- rodowiskowych UE
•
mo liwo
uzyskania zewn trznego (krajowego i/lub zagranicznego) wsparcia finansowego
programów ochrony ró norodno ci przyrodniczej oraz realizacji programu zalesiania gruntów o niskiej przydatno ci rolniczej - opracowany został program zalesiania gminy Krasnystaw, •
wspieranie inicjatyw organizacji i instytucji zmierzaj cych do uzyskania pomocy finansowej programów UE na rozwój infrastruktury ochrony rodowiska,
•
wspieranie inicjatyw podmiotów gospodarczych zmierzaj cych do uzyskania dofinansowania inwestycji eliminuj cych zagro enia dla rodowiska i wspieraj cych rozwój zrównowa ony ze rodków krajowych i zagranicznych,
•
wzrost krajowego i zagranicznego popytu na "zdrow
ywno ", bezpieczne dla rodowiska
formy sportu i rekreacji, turystyki i kontaktu z przyrod , •
rozwijanie rolnictwa ekologicznego,
•
zachowanie istniej cych walorów przyrodniczych na bazie których mo liwy jest rozwój agroturystyki i innych usług,
•
zagospodarowanie zdewastowanych u ytków rolnych zalewanych przez wody rzeki Wieprz poprzez budow zbiornika wodnego "Ole niki" i inne zbiorniki,
•
wspieranie istniej cego zbytu podstawowych płodów rolnych (zbo a, mleka, buraków cukrowych),
•
tworzenie wielorakiej sfery usług, co spowoduje zwi kszenie dochodów mieszka ców i gminy,
•
powstawanie zakładów przetwórstwa owoców i warzyw,
•
stosowanie zasad dobrej praktyki rolnicze,
•
wspieranie inicjatyw powstawania grup producenckich zbó , ro lin przemysłowych, owoców i warzyw.
23
Zagro enia Sfera prawna i polityczna •
brak skutecznych przepisów z zakresu budownictwa i zagospodarowania przestrzennego zabezpieczaj cych krajobraz przed degradacj
(np. wznoszeniem budynków o formie
niedostosowanej do krajobrazu), •
opó nienia w przygotowywaniu nowych aktów prawnych i przepisów wykonawczych dotycz cych ochrony przyrody i rodowiska.
Sfera przyrodnicza i społeczno - gospodarcza •
nasilenie transportu materiałów niebezpiecznych ,
•
intensyfikacja produkcji rolnej prowadz ca do wzrostu nawo enia, stosowania pestycydów, homogenizacji u ytków rolnych oraz zaniku lokalnych odmian ro lin uprawnych i ras zwierz t hodowlanych,
•
niszczenie rodowiska naturalnego,
•
rosn ca presja turystyczna na obszarach o najcenniejszych walorach przyrodniczych,
•
brak regulacji rzeki Wieprz i jej dopływów,
•
brak kompleksowych rozwi za w zakresie gospodarki ciekowej,
•
wzrastaj cy wska nik bezrobocia,
•
nieodpowiedni system informacji turystycznej i agroturystycznej lub jej całkowity brak,
•
brak promocji gminy na rynku krajowym,
•
regres w rolnictwie hamuj cy rozwój usług i drobnej wytwórczo ci,
•
zubo enie dochodów w gospodarstwach rolnych..
2.6
Ocena aktualnego stanu rodowiska i zasobów naturalnych.
Ze wzgl du na poło enie gminy Krasnystaw, stan rodowiska kształtowany jest przede wszystkim przez przemysł zlokalizowany w mie cie Krasnystaw oraz gminach s siaduj cych. Na terenie gminy znajduje si Cukrownia "Krasnystaw" w Siennicy Nadolnej, której 3-4 miesi czne w roku funkcjonowanie oddziaływuje na rodowisko. Pozostałe jednostki nie maj istotnego wpływu na stan rodowiska przyrodniczego. Rzeki przepływaj ce przez teren gminy s ciekami II i III rz du. S to odcinki dopływów Wieprza: Wojsławki, ółkiewki, Siennicy o długo ci 20,4 km, oraz rzeka Wieprz odcinek o długo ci 18 km. Jako
wód ww. cieków jest niezadowalaj ca. Z
ogólnej długo ci (38,4 km) jedynie wody niesione przez rzek Wojsławk spełniaj
24
wymagania
III
klasy
czysto ci.
Pozostałe
charakteryzuj
si
nadmiernym
zanieczyszczeniem pod wzgl dem bakteriologicznym i fizykochemicznym - głównie substancji biogennych (zwi zki fosforu i azotu). Wody stoj ce na terenie gminy zajmuj powierzchni ok. 78 ha. S to: zbiornik Tuligłowy wykorzystywany do celów rekreacyjnych, zbiornik w Wincentowie oraz stawy rybne. Wody tych zbiorników podlegaj wymianie, gdy s zasilane wodami cieków przepływaj cych przez teren gminy. Pa stwowy Instytut Geologiczny z Warszawy prowadzi monitoring podstawowy jako ci wód podziemnych wyst puj cych na terenie Krasnegostawu. Na podstawie bada wody wgł bne pochodzenia kredowego zakwalifikowano do klasy II, za wody gruntowe
czwartorz dowe
do
klasy
III.
Powa nym
ródłem
lokalnego
zanieczyszczenia wód podziemnych były pozostało ci pestycydów, pochodz ce z przeterminowanych
rodków zdeponowanych w mogilniku w Krupem. Wskutek
rozszczelnienia cian, zawarto
jego wydostawała si na zewn trz i przenikała do
rodowiska gruntowo-wodnego. We wrze niu 2000r. zostały przeprowadzone prace wydobywcze. Ł cznie wydobyto 132,39 ton przeterminowanych rodków ochrony ro lin wraz z ich opakowaniami, które nast pnie przewieziono do Holandii w celu utylizacji. Po likwidacji betonowej struktury mogilnika (przewieziono je wraz ze ska onym gruntem na składowisko odpadów niebezpiecznych w Zgierzu) powstały wykop wypełniono iłem i piaskiem, a powierzchni
przykryto ziemi
torfow
i
zalesiono. Stan atmosfery na terenie gminy jest zadowalaj cy. Parametry charakteryzuj ce stan zanieczyszczenia - st enie SO2, NO2 i opadu pyłu wykazuj warto ci znacznie ni sze od norm dopuszczalnych. Gleby na terenie gminy nie wykazuj zanieczyszczenia.
25
3. STAN I ZAGRO ENIA RODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY KRASNYSTAW 3.1
Zagro enia rodowiska przyrodniczego 3.1.1 Zanieczyszczenia wód
Wody powierzchniowe Trudnym do zmierzenia
ródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych s
niekontrolowane spływy powierzchniowe z obszarów rolnych, w tym chemizowanych i nawo onych. Pomimo, e ilo
wywo onej na u ytki rolne gnojowicy w ostatnich latach
znacznie zmalała (ze wzgl du na spadek pogłowia zwierz t), stanowi ona nadal lokaln uci liwo
dla rodowiska. Zmalała równie , głównie ze wzgl dów ekonomicznych, ilo
zu ywanych nawozów sztucznych i rodków ochrony ro lin. Czynniki te wpływaj na zmniejszenie niekorzystnego wpływu rolnictwa na stan czysto ci wód. cieki z gospodarstw rolnych w wi kszo ci gromadzone s w zbiornikach, cz sto nieszczelnych, z których zanieczyszczenia przedostaj si do wód powierzchniowych lub do ziemi. Wody gruntowe Zanieczyszczenie wód gruntowych obserwuje si głównie w pobli u zakładów przemysłowych, składów przemysłowych i wysypisk komunalnych lub przemysłowych, stacji paliw etc. Rzadko obserwowana jest podwy szona zawarto
zwi zków azotu, a
jeszcze rzadziej metali ci kich, w wodach wgł bnych (tj. wodach podziemnych, które wyst puj pod nieprzepuszczalnymi utworami geologicznymi, posiadaj cymi dobr lub redni
izolacj
przed zanieczyszczeniami). Obecno
tych substancji wynika z
naturalnych warunków geologicznych warstw wodono nych. Wody podziemne Wody podziemne płytkiego kr enia (zasilane głównie opadami atmosferycznymi i, w mniejszym stopniu, wodami powierzchniowymi) s zdecydowanie bardziej podatne na zanieczyszczenia ni wody wgł bne. Wody płytkiego kr enia s pozbawione warstwy izolacyjnej nadkładu, a tym samym s
one słabo izolowane przed wpływami
antropogenicznymi. Zagro enie dla jako ci wód płytkiego kr enia stanowi m.in.: 26
nie posiadaj ce wymaganych zabezpiecze
składowiska odpadów komunalnych
lub przemysłowych i tzw. "dzikie" wysypiska odpadów, nie posiadaj ce wymaganych zabezpiecze
stacje paliw, magazyny produktów
ropopochodnych oraz innych substancji chemicznych, szlaki komunikacyjne: drogi, parkingi i place postojowe samochodów, fermy zwierz t, intensywne
nawo enie
i
stosowanie
rodków
ochrony
ro lin,
rolnicze
wykorzystywanie cieków, cmentarze oraz grzebowiska zwłok zwierz cych, cieki (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) wprowadzane do gleby. Zagro enie, w dłu szym przedziale czasowym, dla jako ci wód płytkiego kr enia mog
stanowi
tak e
cieki komunalne i przemysłowe wprowadzane do wód
powierzchniowych oraz nadmierne emisje zanieczyszcze
gazowych i pyłowych do
atmosfery. Podziemne
wody
wgł bne
zalegaj
pod
nieprzepuszczalnymi
utworami
geologicznymi i posiadaj dobr lub redni izolacj przed wpływami zanieczyszcze pochodzenia antropogenicznego. S
one mniej podatne na czynniki atmosferyczne i
antropogeniczne. Warstwy wodono ne tych wód s
zasilane po rednio opadami
atmosferycznymi, wodami powierzchniowymi, a tak e z wy ej poło onych warstw wodono nych. Zagro eniem dla jako ci wód wgł bnych mo e by dopływ zanieczyszcze charakteryzuj cych si du ym ładunkiem i/lub toksyczno ci , zwłaszcza je li substancje te s wprowadzane do rodowiska przez długi czas. ródłem zanieczyszcze mog by : nie posiadaj ce odpowiednich zabezpiecze
składowiska odpadów komunalnych
lub przemysłowych i tzw. "dzikie" wysypiska odpadów, nie posiadaj ce odpowiednich zabezpiecze
stacje paliw, magazyny produktów
ropopochodnych oraz innych substancji chemicznych, fermy zwierz t, cieki (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) wprowadzane do gleby. Zagro enie dla jako ci wód podziemnych (wód płytkiego kr enia jak i wód wgł bnych) stanowi
tak e nieczynne (nieu ytkowane) i
le zabezpieczone studnie
wiercone. S one ródłem bakteriologicznego ska enia warstwy wodono nej. Likwidacja zakładów posiadaj cych własne uj cia (dawne PGR-y, zlewnie mleka, szkoły wiejskie
27
etc.) przy równoczesnym braku bezwzgl dnego obowi zku likwidacji starych i nieeksploatowanych
studni
wierconych
powoduje,
e
liczba
nieczynnych
uj
prawdopodobnie wzrasta. Zagro eniem dla jako ci i ilo ci zasobów wód podziemnych mo e by tak e budowa w obszarach zasobowych uj
komunalnych nowych studni i uj
nie zwi zanych z poborem wody na potrzeby zbiorowego zaopatrzenia. Głównym zagro eniem
rodowiska wodnego jest nieuporz dkowana gospodarka
Krasnystaw. Zasoby wód powierzchniowych tworz rzeki: Wieprz,
ciekowa gminy
ółkiewka, Luba ka, Wojsławka, Siennica.
Zbiorniki wodne zajmuj powierzchni ok. 78 ha. S to: Tuligłowy (zbiornik wodny pow. 18,5 ha do celów rekreacyjnych), Niemienice (stawy hodowlane o pow. 26 ha), Krupe (stawy hodowlane o pow. 25,5 ha), Wincentów (zbiornik retencyjny o pow. 8 ha). Prawie cały obszar gminy posiada sie wodoci gow . W sie kanalizacyjn wyposa one jest tylko Miasto Krasnystaw - ok. 30% długo ci sieci wodoci gowej. Gmina Krasnystaw nie posiada sieci kanalizacyjnej. Funkcjonuj jedynie systemy kanalizacji lokalnej, do której podł czone s osiedla mieszkaniowe przy Cukrowni, Elewatorze Zbo owym i przy Stadninie w Białce. Powa nym
ródłem lokalnego zanieczyszczenia wód podziemnych były pozostało ci pestycydów,
pochodz ce z przeterminowanych rodków zdeponowanych w mogilniku w Krupem. Wskutek rozszczelnienia cian, zawarto
jego wydostawała si na zewn trz i przenikała do rodowiska gruntowo-wodnego.
3.1.2 Zanieczyszczenia powierzchni ziemi Zanieczyszczenia gleb Zanieczyszczenie gleb jest oceniane na podstawie zawarto ci metali ci kich (ołowiu,
kadmu,
cynku,
miedzi,
niklu,
rt ci
i
arsenu)
w
powierzchniowej,
dwudziestocentymetrowej warstwie gruntu. Miar zanieczyszczenia gleby jest zawarto metali ci kich w porównaniu do
redniej geochemicznej zawarto ci w regionie.
Po rednio, zanieczyszczenie gleby mierzy si
równie
zawarto ci
metali ci kich,
azotanów i pestycydów w jadalnych cz ciach ro lin ( wie e owoce, korzenie etc.). Miar wielko ci zanieczyszczenia gleby jest przekroczenie dopuszczalnych zawarto ci metali, azotanów i pestycydów w jadalnych cz ciach ro lin. Zagro eniami dla jako ci gleb s : •
wprowadzanie do gleby nieczyszczonych cieków komunalnych i przemysłowych,
•
chemizacja rolnictwa (nawozy i rodki ochrony ro lin),
•
"dzikie" wysypiska odpadów komunalnych,
•
emisje do atmosfery zanieczyszcze gazowych i pyłowych.
28
Odpady Najwi ksz grup odpadów powstaj cych na terenie gmin wiejskich s odpady komunalne, zwi zane z codzienn egzystencj człowieka. Zgodnie z tre ci ustawy o odpadach odpadami komunalnymi s : "odpady powstaj ce w gospodarstwach domowych, a tak e odpady nie zawieraj ce odpadów niebezpiecznych pochodz ce od innych wytwórców odpadów, które ze wzgl du na swój charakter lub skład s podobne do odpadów powstaj cych w gospodarstwach domowych". W skład odpadów komunalnych poza odpadami z gospodarstw domowych wchodz
odpady z obiektów u yteczno ci
publicznej i obsługi ludno ci oraz odpady z piel gnacji terenów zieleni. Odpady komunalne zawieraj tak e odpady niebezpieczne, takie jak: zu yte baterie, akumulatory, wietlówki, termometry, opakowania po farbach, lakierach, rozpuszczalniki, smary, oleje, przeterminowane i nie wykorzystane leki. Szacuje si , e w Polsce stanowi one około 0,76% ogólnej masy odpadów. Specyficzn
grup
odpadów s
osady
ciekowe. Porz dkowanie gospodarki
ciekowej, budowa kanalizacji i oczyszczalni cieków, b d powodowały zwi kszenie ilo ci osadów
ciekowych, które wymagaj
dalszej utylizacji. Problem ten wymaga
kompleksowego rozwi zania. Wa n
grup
odpadów niebezpiecznych stanowi cz
odpadów medycznych.
ródłem powstawania niebezpiecznych odpadów medycznych s
jednostki słu by
zdrowia: szpitale, przychodnie, gabinety prywatne, laboratoria. Inn wa n grup materiałów niebezpiecznych stanowi materiały zawieraj ce azbest. Chorobotwórcze działanie azbestu polega na dra nieniu cianek p cherzyków płucnych przez włókna respirabilne, tj. takie, które mog wyst powa w trwałej postaci w powietrzu. Włókna te s dłu sze ni 5 mikrometrów i maj grubo
mniejsz od 3
mikrometrów, a stosunek długo ci do grubo ci włókna jest nie mniejszy ni 3:1. Wyroby z udziałem azbestu stanowi zagro enie dla rodowiska wówczas, gdy włókna s uwalniane do powietrza. Ze wzgl du na specyficzne wła ciwo ci azbestu - odporno
na wysokie i niskie
temperatury, działanie kwasów i innych substancji r cych oraz elastyczno
- w latach
1970 - 1990 powszechnie stosowano azbest do produkcji materiałów budowlanych oraz cz ci do maszyn i urz dze , zwłaszcza nara onych na działanie siły tarcia i wysokich temperatur. Obecnie główn
mas
wyrobów z azbestem na terenie gminy stanowi
materiały budowlane płaskie - płyty cienne i dachowe oraz materiały rurowe - rury wodoci gowe i kanalizacyjne. Ponadto azbest zawarty jest w płytkach podłogowych PCV, 29
okładzinach
hamulcowych,
ubraniach
ochronnych,
kocach
ga niczych,
płytkach
stosowanych przy palnikach gazowych, uszczelkach i innych podobnych wyrobach. Na terenie gminy Krasnystaw powstaj głównie odpady bytowe z gospodarstw domowych, placówek handlowych oraz obiektów u yteczno ci publicznej. Odpady powstaj ce w zakładach przemysłowych usuwane i zagospodarowywane s przez ww. we własnym zakresie. Na terenie gminy wywozem odpadów zajmuje si Gminny Zakład Komunalny. Około 67,1% mieszka ców obj tych jest zorganizowanym wywozem. Odpady z pozostałych gospodarstw usuwane s we własnym zakresie, w znacznej cz ci trafiaj do rowów, wyrobisk, lasów lub na tzw. "dzikie wysypiska". Wybudowane w latach 1999-2001 składowisko odpadów komunalnych w Wincentowie bezpo rednio przyczyni si do zmniejszenia zanieczyszcze powierzchni ziemi odpadami komunalnymi.
3.1.3 Zanieczyszczenia powietrza Na poziom st e zanieczyszcze w powietrzu maj wpływ: wielko
napływowej
i lokalnej emisji zanieczyszcze do powietrza, warunki klimatyczne i topografia terenu. Emisja według GUS Na emisj
całkowit
zanieczyszcze
powietrza składa si
emisja ze
ródeł
stacjonarnych pochodz ca z energetyki zawodowej, energetyki przemysłowej, technologii przemysłowych i innych
ródeł stacjonarnych (kotłownie lokalne, paleniska domowe, warsztaty
rzemie lnicze, rolnictwo i inne) oraz ze ródeł mobilnych. Rozkład wielko ci emisji zanieczyszcze powietrza na danym obszarze jest ci le uzale niony od stopnia jego uprzemysłowienia oraz rodzaju stosowanych paliw. Znacz c rol w kształtowaniu lokalnego poziomu st e ma równie emisja z kotłowni lokalnych, palenisk domowych, warsztatów rzemie lniczych, rolnictwa oraz ze ródeł mobilnych. Rozwój motoryzacji zwi ksza nara enie ludno ci na zanieczyszczenie tlenkami azotu oraz zapylenie wtórne. Imisja Głównym ródłem informacji o stanie zanieczyszczenia atmosfery jest obserwacja zmian, jakie zachodz w ilo ci zanieczyszcze emitowanych do powietrza oraz st e zanieczyszcze powietrza i opadów atmosferycznych. Podstawowymi parametrami charakteryzuj cymi stan zanieczyszczenia powietrza s rednie st enia substancji w powietrzu dla okre lonych okresów u redniania.
30
Zró nicowana rze ba terenu i warunki klimatyczne gminy, maj istotny wpływ na rozprzestrzenianie si zanieczyszcze . Region, podobnie jak cała Polska, znajduje si pod wpływem dominuj cej zachodniej cyrkulacji mas powietrza (około 36%). Sprzyja to napływowi zanieczyszcze
z dalszych odległo ci, w tym z terenów
uprzemysłowionych w Polsce i Europie. Napływ mas powietrza z zachodu ma najwi ksze znaczenie dla wielko ci st e zanieczyszcze powietrza i ładunków wnoszonych z opadami do podło a w Polsce wschodniej. Zanieczyszczenia powietrza z zakładów przemysłowych Do najwi kszych zakładów przemysłowych na terenie gminy nale : Cukrownia KRASNYSTAW w Siennicy Nadolnej, Elewator Zbo owy TRITICARR w Krupcu, Stado Ogierów w Białce, Okr gowa Spółdzielnia Mleczarska, - Baza Transportowa w Za ółkwi. Wymienione obiekty przemysłowe s rozproszone i nie stanowi zagro enia dla warunków higieny atmosfery. Lokalnym ródeł zanieczyszcze
jest niewielki ruch komunikacyjny. Przez gmin przebiega linia kolejowa z
przystankiem Krasnystaw Fabryczny, o stosunkowo niewielkim nat eniu ruchu towarowego i pasa erskiego. Zanieczyszczenia powietrza z lokalnych ródeł ciepła Obszar gminy jest prawie całkowicie zgazyfikowany. Gaz ziemny posiadaj wszystkie miejscowo ci oprócz wsi Krynice, gdzie społeczno
lokalna nie wyraziła zgody na budow sieci gazowej. Liczba odbiorców gazu
przewodowego wynosi 1.147 gospodarstw, co stanowi 62%
3.1.4 Inne zagro enia rodowiska Awarie przemysłowe Nowa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska rezygnuje z nazwy dotychczas stosowanej - "nadzwyczajne zagro enie rodowiska" i reguluje t problematyk pod nazw "powa ne awarie". Definicje powa nej awarii i powa nej awarii przemysłowej okre la odpowiednio art. 23 i 24 w/w ustawy. Powa na awaria - to zdarzenie, w szczególno ci emisja, po ar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst puje jedna lub wi cej niebezpiecznych substancji, prowadz ce do natychmiastowego powstania zagro enia ycia lub zdrowia ludzi lub rodowiska lub powstania takiego zagro enia z opó nieniem. Powa na awaria przemysłowa przez poj cie to rozumie si powa n awari w zakładzie. Ustawa Prawo ochrony
rodowiska nakłada na prowadz cego zakład stwarzaj cy
zagro enie wyst pienie awarii, dokonuj cy przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji obowi zek ochrony rodowiska przed awariami. Zakład stwarzaj cy zagro enie wyst pienia powa nej awarii przemysłowej w zale no ci od rodzaju, kategorii i ilo ci substancji niebezpiecznej znajduj cej si w zakładzie uznaje
31
si za zakład o zwi kszonym ryzyku wyst pienia awarii albo za zakład o du ym ryzyku wyst pienia awarii. Zasady zaliczania zakładów do kategorii zakładów o zwi kszonym ryzyku albo zakładów o du ym ryzyku okre lił Minister Gospodarki w drodze rozporz dzenia z dnia 9.04.2002 r. Zakładem o zwi kszonym ryzyku wyst pienia awarii przemysłowej jest Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w Toruniu Oddział „Cukrownia Krasnystaw” w Siennicy Nadolnej. Hałas Do najwa niejszych czynników maj cych wpływ na akustyk
gminy zaliczy
nale y komunikacj drogow . W polskim prawie dopuszczalne poziomy hałasu w rodowisku okre lone zostały w rozporz dzeniu Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Le nictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w rodowisku. Wielko ci dopuszczalne odnosz si w nim do terenów wymagaj cych ochrony przed hałasem i s zale ne od funkcji urbanistycznej, jak spełnia dany teren. Zakresy dopuszczalnego hałasu okre lono odr bnie dla dróg, linii kolejowych, linii energetycznych, startów, l dowa
i przelotów statków powietrznych oraz pozostałych
obiektów i grup ródeł hałasu, ustalaj c warto ci dla pory dziennej i nocnej. Dla terenów wymagaj cych intensywnej ochrony przed hałasem okre lone s
najni sze poziomy
dopuszczalne, natomiast dla terenów, na których ochrona przed hałasem nie jest zagadnieniem najistotniejszym poziomy dopuszczalne s najwy sze. Hałas komunikacyjny Komunikacja drogowa jest najwa niejszym czynnikiem maj cym wpływ na klimat akustyczny. Jest to główne
ródło uci liwo ci hałasu dla ludzi i
rodowiska
przyrodniczego. rodki transportu s ruchomymi ródłami hałasu decyduj cymi o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Wi kszo pojazdów emituje hałas o poziomie d wi ku od 85 do 94 dB, przy dopuszczalnych nat eniach hałasu w rodowisku, w otoczeniu budynków mieszkalnych od 35 do 55 dB w porze nocnej i od 40 do 65 dB w porze dziennej. Najbardziej uci liwe s pojazdy ci kie, z których 80% emituje hałas o poziomie d wi ku wi kszym od 80 dB, z czego 40% o poziomie wi kszym od 85 dB. Na podstawie raportów WIO
w Lublinie na terenie gminy nie wyst puj
przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu.
32
Promieniowanie W ród zidentyfikowanych, szkodliwych dla powodowanego przez działalno •
rodowiska, rodzajów promieniowania
człowieka, wyró nia si :
promieniowanie jonizuj ce, pojawiaj ce si
w wyniku u ytkowania zarówno
wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce j drowej, ochronie zdrowia, przemy le, badaniach naukowych, •
promieniowanie
niejonizuj ce,
pojawiaj ce
si
wokół
linii
energetycznych
wysokiego napi cia, radiostacji, pracuj cych silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych,
urz dze
ł czno ci,
domowego
sprz tu
elektrycznego,
elektronicznego itp., nadmierne dawki promieniowania działaj
szkodliwie na
człowieka i inne ywe organizmy, st d ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z wa nych zada ochrony rodowiska. Promieniowanie jonizuj ce Przy opracowywaniu zbiorczych ocen zagro e
radiacyjnych dla ludzi i rodowiska
rozró nia si zagro enia pochodz ce od radionuklidów naturalnych i sztucznych. Sytuacj radiologiczn Polski okre laj poziomy promieniowania: -
obecnych w rodowisku radionuklidów naturalnych głównie radionuklidów szeregu uranowo-radowego, szeregu uranowo-aktynowego, szeregu torowego i potasu K-40 (radionuklidów o du ym połowicznym okresie zaniku w porównaniu z czasem istnienia Ziemi) oraz takich radionuklidów, jak H-3, Be-7, Na-22 i C-14, powstaj cych w wyniku oddziaływania promieniowania kosmicznego na pierwiastki wyst puj ce na powierzchni ziemi i w atmosferze,
-
radionuklidów pochodzenia sztucznego, które przedostały si do rodowiska w wyniku prób z broni j drow lub zostały uwolnione z obiektów j drowych i składowisk paliwa w trakcie ich normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni j drowej w Czarnobylu), a tak e promieniowanie generowane przez ró nego rodzaju urz dzenia stosowane w diagnostyce medycznej, przemy le, badaniach naukowych i innych dziedzinach działalno ci ludzkiej.
Ogóln sytuacj radiacyjn w rodowisku charakteryzuj obecnie nast puj ce wielko ci podstawowe: -
poziom promieniowania gamma, obrazuj cy zagro enie zewn trzne naturalnymi i sztucznymi
ródłami promieniowania jonizuj cego, istniej ce w
rodowisku lub
wprowadzone przez człowieka, 33
-
st enia naturalnych i sztucznych izotopów promieniotwórczych w komponentach rodowiska, a w konsekwencji w artykułach spo ywczych, obrazuj ce nara enie wewn trzne ludzi w wyniku wchłoni cia izotopów drog pokarmow .
Wymienione wielko ci charakteryzuje naturalna zmienno , s one tak e w powa nym stopniu uzale nione od wprowadzonych do rodowiska substancji promieniotwórczych w wyniku wybuchów j drowych oraz katastrofy w Czarnobylu. Bior c pod uwag informacje zawarte w roczniku statystycznym GUS, a tak e opieraj c si
na aktualnym komunikacie Prezesa Pa stwowej Agencji Atomistyki w
sprawie sytuacji radiacyjnej Polski w I kwartale 2002 r., nale y stwierdzi , e rejestrowane obecnie w Polsce moce dawek promieniowania oraz zawarto
cezu-137 w powietrzu i
mleku (podstawowy wska nik reprezentuj cy ska enie promieniotwórcze materiałów rodowiskowych
oraz
artykułów
spo ywczych
sztucznymi
izotopami
promieniotwórczymi) utrzymuj si na poziomie z 1985 r. tzn. z okresu przed awari czarnobylsk . Promieniowanie niejonizuj ce Głównymi ródłami promieniowania niejonizuj cego w rodowisku s : -
elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napi cia,
-
stacje radiowe i telewizyjne,
-
ł czno
-
stacje radiolokacji i radionawigacji.
radiowa, w tym CB radio, radiotelefony i telefonia komórkowa,
Znaczenie tego oddziaływania w ostatnich latach ro nie. Powodowane jest to przez rozwój radiokomunikacji oraz powstawanie coraz wi kszej liczby stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych (operatorów publicznych i komercyjnych). Dodatkowymi promieniowania niejonizuj cego s
ródłami
stacje bazowe telefonii komórkowej, systemów
przywoławczych, radiotelefonicznych, alarmowych komputerowych itp., pokrywaj cych coraz g stsz sieci obszary du ych skupisk ludno ci, jak równie coraz powszechniej stosowane radiotelefony przeno ne. Wymieniony rozwój ródeł pól elektromagnetycznych powoduje zarówno ogólny wzrost poziomu tła promieniowania elektromagnetycznego w
rodowisku, jak te
zwi kszenie liczby i powierzchni obszarów o podwy szonym poziomie nat enia promieniowania. Nale y jednak stwierdzi , e wzrost poziomu tła elektromagnetycznego nie zwi ksza istotnie zagro enia
rodowiska i ludno ci. W dalszym ci gu poziom
promieniowania w tle pozostaje wielokrotnie ni szy od nat e , przy których mo liwe jest jakiekolwiek szkodliwe oddziaływanie na organizm ludzki. Nie dotyczy to jednak pól 34
elektromagnetycznych w bezpo rednim otoczeniu wszelkiego rodzaju stacji nadawczych, które lokalnie, w odległo ciach zale nych od mocy, cz stotliwo ci i konstrukcji stacji, mog
osi ga
nat enie na poziomie uznawanym za aktywny pod wzgl dem
biologicznym. Zagro enie promieniowaniem niejonizuj cym mo e by
stosunkowo łatwo
wyeliminowane lub ograniczone pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka od pól przekraczaj cych okre lone warto ci graniczne. W przepisach obowi zuj cych w Polsce ustalone s
dopuszczalne poziomy
elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj cego na terenach dost pnych dla ludzi. Szczególnej ochronie podlegaj obszary zabudowy mieszkaniowej, a tak e obszary, na których zlokalizowane s szpitale, łobki, przedszkola, internaty (rozporz dzenie Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Le nictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r. Zagro enia zewn trzne Potencjalnym
ródłem zagro enia
rodowiska mo e by
nagłe uwolnienie
substancji toksycznych lub promieniotwórczych na terytorium Białorusi, Litwy, Ukrainy lub Rosji. Zagro enie ska eniem radioaktywnym wynika z mo liwo ci wyst pienia awarii w elektrowniach j drowych lub wybuchu w arsenałach broni j drowej poło onych w Obwodzie Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej.
35
4. ZAMIERZENIA W ZAKRESIE OCHRONY RODOWISKA DOTYCZ CE GMINY Zamierzenia gminy Krasnystaw w zakresie ochrony rodowiska analizowano na podstawie opracowanych dotychczas (do roku 2002) programów ochrony rodowiska lub innych dokumentów przedło onych przez gmin . Analiz obj to nast puj ce rodzaje dokumentów: program gospodarki odpadami dla Miasta Krasnystaw i Gminy Krasnystaw Warszawa 1999r., selektywna zbiórka odpadów komunalnych na terenie Miasta i Gminy Krasnystaw Pozna 2000r., program gospodarki ciekowej Gminy Krasnystaw - Warszawa 2001r., projekt zało e do planu zaopatrzenia w ciepło, energi elektryczn i paliwa gazowe Gminy Krasnystaw - Warszawa 2001r., studium uwarunkowa
i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy
Krasnystaw - 1998-1999r., strategia rozwoju Gminy Krasnystaw - 2000r. Program gospodarki odpadami dla Miasta i Gminy Krasnystaw obejmuje ocen aktualnego stanu poszczególnych gospodarki odpadami, oszacowanie ilo ci odpadów w okresie perspektywicznym, warianty gospodarki odpadami, scenariusz rzeczowofinansowy realizacji programu. Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów komunalnych na terenie miasta i gminy Krasnystaw
prezentuje
problematyk
selektywnej
zbiórki
i
gospodarczego
wykorzystania odpadów opieraj c si na rozwi zaniach jakie istniej w pa stwach Unii Europejskiej. Przedstawia niezb dn liczb pojemników (ró nych typów), ich lokalizacj równie
oraz sposoby i cz stotliwo obowi zuj ce na 2000r., jak te
opró niania. Opracowanie uwzgl dniło legislacyjne uwarunkowania prawne
dotycz ce gospodarki odpadami. Podstawowym zadaniem ww. koncepcji było wskazanie kierunku rozwoju gospodarki odpadami oraz wskazanie zasad prowadzenia
36
selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (zbiórka, składowanie, zagospodarowanie) d
cych do uzyskania mo liwie najlepszego efektu ekonomicznego i ekologicznego.
Program gospodarki
ciekowej Gminy Krasnystaw przedstawia wariantowe
rozwi zania gospodarki ciekami sanitarnymi w poszczególnych miejscowo ciach gminy, poprzedzone analiz warunków lokalnych i analiz potrzeb, okre la priorytety inwestycyjne w gospodarce ciekowej. Projekt zało e
do planu zaopatrzenia w ciepło, energi elektryczn
i paliwa
gazowe Gminy Krasnystaw wskazuje mo liwo ci racjonalizacji u ytkowania energii cieplnej, zagospodarowania lokalnych zasobów energii odnawialnej, wyboru strategii zaopatrzenia w energi mieszka ców i podmiotów gospodarczych. Pozostałe rodzaje dokumentów nakre laj przewa nie jedynie cele i kierunki rozwoju gminy z uwzgl dnieniem potrzeby ochrony rodowiska. Zamierzenia gminy w zakresie gospodarki wodno- ciekowej: zagospodarowanie rzeki Wieprz i jej dopływów, doko czenie procesu wodoci gowania gospodarstw, budowa kanalizacji sanitarnej, budowa zbiornika "Ole niki", budowa zbiorników wodnych w miejscowo ci Białka i Krupiec, budowa przydomowych oczyszczalni cieków, budowa gminnej oczyszczalni, modernizacja istniej cych uj
wody
Zamierzenia w zakresie monitoringu rodowiska: zainstalowanie
piezometrów
na
Mi dzygminnym
Składowisku
Odpadów
w
Wincentowie po zrealizowaniu II i III etapu Zamierzenia w zakresie ochrony powietrza: dalsza rozbudowa sieci gazowniczej, modernizacja istniej cych kotłowni
37
Zamierzenia w zakresie gospodarki odpadami: obj cie zorganizowanym systemem selektywnej zbiórki odpadów oraz udoskonalanie szczelno ci funkcjonuj cego kompleksowego systemu zbiórki i odpadów zmieszanych, doposa enie w sprz t do wywozu odpadów gminnej jednostki organizacyjnej, rozbudowa (II i III etap) i doposa enie Mi dzygminnego Składowiska Odpadów Stałych w Wincentowie Zamierzenia w zakresie edukacji ekologicznej: wdra anie programów edukacji ekologicznej w szkołach, urz dzanie i piel gnowanie ogródków botanicznych w szkołach, propagowanie zdrowego trybu ycia.
38
5. ZAŁO ENIA WYJ CIOWE PROGRAMU OCHRONY RODOWISKA
5.1
Analiza obowi zuj cego stanu prawnego 5.1.1 Wprowadzenie Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, przyj ta w 1997 roku stwierdza,
e
Rzeczpospolita Polska - kieruj c si zasad zrównowa onego rozwoju - zapewnia ochron rodowiska naturalnego; nakłada ona tak e na władze publiczne obowi zek zapewnienia bezpiecze stwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom. W 2000 roku został sporz dzony dokument programowy "II polityka ekologiczna pa stwa", który w 2001 roku został zaakceptowany przez Parlament. Ustala on cele ekologiczne do 2010 i 2025 roku. "II polityka ekologiczna pa stwa" zakłada,
e
niepodwa alnym kryterium obowi zuj cym na ka dym - tak e lokalnym i regionalnym szczeblu jej realizacji jest człowiek, jego zdrowie oraz komfort rodowiska, w którym yje i pracuje. Człowiek jest ci le sprz ony w swojej działalno ci z systemem przyrodniczym (gleba, woda, powietrze, zasoby i ró norodno
biologiczna, ekosystemy). Zachowanie w
tym sprz eniu równowagi wymaga spójnego zarz dzania: dost pem do zasobów rodowiska, racjonalnym u ytkowaniem zasobów przyrodniczych, zapobieganiem powstawaniu negatywnych skutków działalno ci gospodarczej, likwidacj negatywnych skutków działalno ci gospodarczej. Głównym celem "II polityki ekologicznej pa stwa" jest zapewnienie bezpiecze stwa ekologicznego kraju, przy zało eniu, e skuteczna regulacja i reglamentacja korzystania ze rodowiska nie dopu ci do powstania zagro e
dla jako ci i trwało ci zasobów
przyrodniczych. Przy jej realizacji obowi zywa winy zasady: a) zrównowa onego rozwoju - jako zasada podstawowa, b) przezorno ci - przewiduj ca, e rozwi zywanie pojawiaj cych si problemów powinno nast powa po bezpiecznej stronie oraz zwi zana z ni zasada wysokiego poziomu ochrony rodowiska,
39
c) integracji polityk ekologicznej i sektorowych, d) równego dost pu do rodowiska przyrodniczego w kategoriach równowa enia szans człowieka i przyrody oraz sprawiedliwo ci mi dzypokoleniowej, mi dzyregionalnej i mi dzygrupowej, e) regionalizacji w ramach ekosystemów europejskich oraz regionalizacji w stosunku do obszarów o zró nicowanym stopniu przekształcenia i degradacji z równoczesnym rozszerzeniem uprawnie samorz du terytorialnego i wojewodów, f) uspołecznienia, g) "zanieczyszczaj cy płaci", h) prewencji - przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla rodowiska podejmowane by powinno na etapie planowania i realizacji przedsi wzi , i) stosowania najlepszych dost pnych technik (BAT), j) klauzul zabezpieczaj cych, umo liwiaj cych pa stwom członkowskim stosowanie ostrzejszych kryteriów w porównaniu z wymogami prawa wspólnotowego, k) skuteczno ci ekologicznej i efektywno ci ekonomicznej. "II polityka ekologiczna pa stwa" zakłada 3 etapy osi gania swoich celów, w tym 2 etapy zwi zane z procesem integracji z Uni Europejsk : w trakcie ubiegania si o członkostwo w UE - etap realizacji celów krótkookresowych /2000 - 2002/, w pierwszym okresie członkostwa, zakładaj cym okresy przej ciowe i realizacj programów dostosowawczych - etap realizacji celów redniookresowych /2003 - 2010/, oraz etap realizacji celów długookresowych w ramach realizacji "Strategii zrównowa onego rozwoju Polski do 2025 r." Zadaniami pierwszego etapu były: pełna realizacja Układu Europejskiego, ustalaj cego 10-letni okres dla harmonizacji polskiego prawa ekologicznego z wymogami Unii Europejskiej /1994-2004/, pełna realizacja Narodowego programu przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej, ustalaj cego zadania szczegółowe dla okresu przedakcesyjnego i zakładaj cego gotowo
integracji w roku 2002.
Wymienione zadania były realizowane poprzez: a) harmonizacj przepisów prawnych z regulacjami obowi zuj cymi w Unii Europejskiej,
40
b) reform
mechanizmów zarz dzania ochron
rodowiska, dostosowuj c
j
do
wymogów zwi zanych z integracj , c) stworzenie warunków prawnych i organizacyjnych do realizacji mi dzynarodowych konwencji ekologicznych, d) pełne wdro enie reformy zarz dzania pa stwem we wszystkich ogniwach zwi zanych z ochron
rodowiska,
e) sukcesywne wdra anie rozwi za prawnych w sferze ekologicznej przyjmowanych w latach 2000 - 2002 przez Uni Europejsk , f) zmniejszenie negatywnego oddziaływania na rodowisko i zdrowie człowieka tzw. "gor cych punktów" oraz zmniejszenie ich liczby, g) usprawnienie systemu przeciwdziałania powstawaniu nadzwyczajnych zagro e rodowiska (powa nych awarii) oraz rozbudow systemu ratownictwa ekologicznego i likwidacji skutków takich zagro e , h) podj cie działa zmierzaj cych do zintegrowania celów polityki sektorowej z polityk ekologiczn , i) rozpocz cie wdra ania do realizacji polityki ekologicznej nowoczesnych i skutecznych mechanizmów, metod i procedur, których pełne wdro enie powinno nast pi w okresie dostosowawczym. Cele
redniookresowe (2004 - 2011) przewiduj
istotn
popraw
stanu
rodowiska, praktyczne wdro enie unijnych przepisów i standardów ekologicznych oraz postanowie
konwencji mi dzynarodowych i umów dwustronnych, a tak e
wzmocnienie instytucjonalne podejmowanych działa . Cele długookresowe (do roku 2025) wi
si
z perspektyw zrównowa enia
społeczno - gospodarczych procesów rozwojowych i pełn
(mo liw ) rewitalizacj
zniszczonych ekosystemów; zakładaj one: a) ugruntowanie konstytucyjnej zasady zrównowa onego rozwoju, b) utrwalenie zasady skutecznej kontroli pa stwa nad strategicznymi zasobami przyrodniczymi, c) pełn integracj polityk - przestrzennej, ekologicznej i sektorowych, d) dokonanie przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku poprawy efektywno ci
surowcowo
oddziaływania na
-
energetycznej
oraz
minimalizacji
negatywnego
rodowisko wszelkich form działalno ci człowieka i rozwoju
cywilizacyjnego, 41
e) zachowanie obszarów o wysokich walorach turystyczno-rekreacyjnych, f) utrzymanie i ochrona istniej cych ekosystemów o cennych warto ciach przyrodniczych i kulturowych, g) odbudowa zniszcze
powstałych w
rodowisku przyrodniczym i renaturalizacja
cennych przyrodniczo obszarów, h) efektywny wzrost warto ci produkcji w rolnictwie i le nictwie poprzez lepsze wykorzystanie potencjału biologicznego oraz podnoszenie jako ci zdrowotnej produktów przy przeciwdziałaniu nadmiernej intensywno ci procesów produkcyjnych oraz metod upraw i chowu zwierz t, i) rezygnacja z niektórych osi gni
nauki i techniki, które mogłyby negatywnie
oddziaływa na rodowisko, j) wypracowanie mechanizmów reagowania na nowe wyzwania pojawiaj ce si wraz z post puj cym rozwojem cywilizacji. W 2002 r. opracowany został "Program Wykonawczy do II polityki ekologicznej pa stwa, na lata 2002-2010", który jest dokumentem o charakterze operacyjnym tj. wskazuj cym wykonawców i terminy realizacji konkretnych zada lub pakietów zada , przewidzianych do realizacji, a tak e szacuj cym niezb dne nakłady i
ródła ich
finansowania. Zapisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony rodowiska porz dkuj dotychczasow , istniej c od 1990 roku, praktyk okresowego sporz dzania dokumentów programowych o nazwie "Polityka ekologiczna pa stwa" dla ró nych horyzontów czasowych, lub nawet bez jednoznacznego okre lania okresu ich obowi zywania. Artykuły 13-16 Ustawy nakładaj obowi zek przygotowywania i aktualizowania polityki ekologicznej pa stwa co 4 lata. Sporz dzona w grudniu 2002 r. "Polityka ekologiczna pa stwa na lata 2003-2006 z uwzgl dnieniem perspektywy na lata 20072011" jest aktualizacj i uszczegółowieniem długookresowej "II polityki ekologicznej pa stwa". Okres realizacji "Programu ochrony rodowiska gminy Krasnystaw" zbiega si z okresem realizacji celów redniookresowych "II polityki ekologicznej pa stwa". Nie musi to jednak oznacza rezygnacji z realizacji docelowych zamierze polityki ekologicznej i - o ile to b dzie mo liwe - cele długookresowe w niniejszym programie b d proponowane do realizacji.
42
5.1.2 Prawodawstwo w zakresie ochrony rodowiska i jego dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej Proces tworzenia ładu instytucjonalno-prawnego w sferze ochrony rodowiska naturalnego
człowieka
na
szczeblu
centralnym
znajduje
si
w
stadium
wysokozaawansowanym. Zako czenie procesu harmonizacji polskiego prawa ochrony rodowiska z wymogami przepisów Unii Europejskiej powoduje sytuacj , w której teksty uzgodnionych unijnych aktów prawnych nie s
niezb dnym elementem procesu
sporz dzania "Programu". Ze wzgl du na niezako czony proces wprowadzania do polskich
przepisów
wykonawczych
zał czników
technicznych
korzystano
przy
opracowaniu niniejszego dokumentu z tekstów dyrektyw: ptasiej, siedliskowej oraz dotycz cych ochrony wód powierzchniowych i powietrza. 5.1.3 Konwencje i porozumienia mi dzynarodowe Polska jest obecnie sygnatariuszem 33 konwencji, porozumie mi dzynarodowych oraz protokołów w dziedzinie ochrony Postanowienia wi kszo ci konwencji maj Europejskiej. Natomiast postanowienia
rodowiska, z których 21 ratyfikowała. odzwierciedlenie w przepisach Unii
konwencji ratyfikowanych przez Polsk , do
których nie przyst piły kraje UE, zgodnie z zasad klauzul zabezpieczaj cych, maj odzwierciedlenie w postanowieniach polskich przepisów prawnych. 5.1.4 Programy sektorowe i regionalne Przy sporz dzaniu niniejszego dokumentu brano pod uwag
zapisy ró nych
programów rz dowych oraz regionalnych, zwłaszcza: II polityki ekologicznej pa stwa, programu wykonawczego do II polityki ekologicznej pa stwa, narodowej strategii ochrony rodowiska, spójnej polityki strukturalnej rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, polityki le nej pa stwa, strategii rozwoju turystyki, wykaz aktualnych rz dowych dokumentów programowych dotycz cych ochrony rodowiska i racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi,
43
studium uwarunkowa
i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy
Krasnystaw - 1998-1999r., strategia rozwoju Gminy Krasnystaw - 2000r. 5.1.5 Krajowe uwarunkowania prawne w zakresie ochrony rodowiska Ustawa z 27.04.2001r. Prawo ochrony rodowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627) wprowadza: obowi zek realizacji polityki ekologicznej pa stwa poprzez gminne, powiatowe, wojewódzkie programy ochrony rodowiska, z wykonania których co 2 lata sporz dza si b dzie raport; opłat za składowanie odpadów komunalnych, któr ponosi b dzie jednostka utrzymuj ca składowisko; administracyjne kary pieni ne za składowanie odpadów bez pozwolenia i w miejscu do tego celu nie wyznaczonym; przeznaczanie rodków powiatowych funduszy ochrony zwi zanych z gospodark
rodowiska na realizacj
przedsi wzi
odpadami i współfinansowanie inwestycji o charakterze
ponadlokalnym; programy dostosowawcze dotycz ce inwestycji, w których zrealizowanie wymaga
ochrony
rodowiska nie mo e zosta
osi gni te w terminach ustalonych
przepisami, a za utrzymaniem tych inwestycji w ruchu przemawia interes publiczny (ww. programy dostosowawcze nie mog trwa dłu ej ni 6 lat, najpó niej do 31.12.2010r.). Ustawa z 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880) okre la cele, zasady i formy ochrony przyrody o ywionej i nieo ywionej oraz krajobrazu. Ochrona przyrody w rozumieniu ustawy oznacza zachowanie, wła ciwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników. Ochrona przyrody ma na celu utrzymanie procesów
ekologicznych
i
stabilno ci
ekosystemów,
zachowania
ró norodno ci
biologicznej, zachowania dziedzictwa geologicznego, zapewnienia ci gło ci istnienia gatunków ro lin i zwierz t wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do wła ciwego stanu, utrzymywanie lub przywracanie do wła ciwego stanu siedlisk przyrodniczych, a tak e innych zasobów przyrody i jej składników, kształtowanie wła ciwych postaw człowieka wobec przyrody. Ustawa z 11.01.2001r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz.U. Nr 11, poz. 84, zm. Dz.U. Nr 100, poz. 1 085, Nr 123, poz. 1 350, Nr 125, poz. 1 367) okre la warunki, zakazy lub ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i preparatów chemicznych, w celu ochrony przed szkodliwym wpływem tych substancji i preparatów na zdrowie człowieka lub na rodowisko.
44
Ustawa z 11.12.1997r. o administrowaniu obrotem z zagranic towarami i usługami oraz o obrocie specjalnym (Dz.U. Nr 157, poz. 1 026) reguluje zasady administrowania obrotem z zagranic towarami i usługami, a tak e obrotem specjalnym. Ustawa z 2.03.2001r. o post powaniu z substancjami zubo aj cymi warstw ozonow
(Dz.U. Nr 52, poz. 537, zm. Dz.U. Nr 100, poz. 1 085) ma na celu ograniczeniu
negatywnego oddziaływania niektórych substancji chemicznych na stratosferyczn warstw ozonow oraz realizacj zobowi za wynikaj cych z Konwencji Wiede skiej o ochronie warstwy ozonowej, sporz dzonej w Wiedniu dn. 22.03.21985r. oraz protokołu Montrealskiego w sprawie substancji zubo aj cych warstw ozonow , sporz dzonego w Montrealu dn. 16.09.1987r., zwanego dalej Protokołem Montrealskim. Ww. ustawa reguluje produkcj
substancji zubo aj cych warstw
ozonow , obrót z zagranic
substancjami zubo aj cymi warstw ozonow oraz towarami zawieraj cymi te substancje, wprowadzanie do obrotu krajowego i wykorzystywanie substancji zubo aj cych warstw ozonow
w działalno ci gospodarczej oraz wprowadza sankcje za nieprzestrzeganie
przepisów ustawy. Ustawa z 27.04.2001r. o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz. 628) zobowi zuje posiadaczy odpadów do poddania odpadów w pierwszej kolejno ci odzyskowi. Je eli odzysk jest nie mo liwy z przyczyn technologicznych lub nie uzasadniony ekonomicznie odpady te nale y unieszkodliwia w sposób zgodny z wymogami ochrony rodowiska i planami gospodarki odpadami. W ustawie sformułowano tzw. "zasad
blisko ci"
stanowi c , e odpady których nie udało si odzyska lub unieszkodliwi w miejscu ich powstawania, powinny by , uwzgl dniaj c najlepsz dost pn technik lub technologi , przekazywane do najbli szego miejsca, w którym te procesy s realizowane. Ustawa zobowi zuje zarz dy województw, powiatów i gmin do opracowania odpowiednio wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów gospodarki odpadami, które nale y aktualizowa nie rzadziej ni co 4 lata, i z realizacji których nale y składa co 2 lata sprawozdania. W my l ustawy przedsi wzi cia zwi zane z unieszkodliwianiem odpadów b dzie mo na realizowa z udziałem rodków z funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej, o ile przedsi wzi cia te zostan uj te w planie gospodarki odpadami. Ustawa reguluje kwestie w zakresie składowania odpadów. Składowa mo na wył cznie odpady, których unieszkodliwienie w inny sposób było niemo liwe. Rozró nia si
trzy typy
składowisk odpadów: składowiska odpadów niebezpiecznych, oboj tnych oraz odpadów innych ni niebezpieczne i oboj tne. Składowiska stanowi obiekty budowlane, do których lokalizacji, budowy i eksploatacji maj zastosowanie przepisy ustaw o zagospodarowaniu 45
przestrzennym oraz prawo budowlane. Organ wła ciwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów mo e uzale ni wydanie tej decyzji od przedstawienia przez inwestora ekspertyzy co do mo liwo ci odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w inny sposób ni przez składowanie. Wprowadzono zakaz składowania odpadów, m.in.: płynnych; o wła ciwo ciach wybuchowych,
r cych,
utleniaj cych, łatwopalnych; medycznych i weterynaryjnych; opon i ich cz ci. Odpady przed umieszczeniem na składowisku powinny by poddane procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego lub biologicznego i segregacji, w celu ograniczenia zagro enia dla ludzi i rodowiska oraz zmniejszenia obj to ci odpadów. Ustawa z 11.05.2001r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U z 2001r. Nr 63, poz. 638) - okre la wymagania, jakie powinny spełnia opakowania oraz wprowadza zasady racjonalnego gospodarowania odpadami powstaj cymi z opakowa poprzez obowi zek: zapobiegania powstawaniu odpadów z opakowa , promowania opakowa
zwrotnych, przeznaczonych do wielokrotnej rotacji, segregacji odpadów
opakowaniowych, odzysku i recyklingu pozyskanych odpadów. Ustawa o odpadach opakowaniowych jest odpowiednikiem Dyrektywy 94/62/EC z 1994 r. Ustala ona m.in. limity odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. W przypadku nie osi gni cia wyznaczonych poziomów podmioty zobowi zane do opłat produktowych, b d miały powi kszone stawki tych opłat o 50 %. Ustawa
z
11.05.2001r.
o
obowi zkach
przedsi biorców
w
zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U z 2001r. Nr 63, poz. 639) - wprowadza bod ce ekonomiczne maj ce stymulowa
proekologiczne
zachowania
podmiotów
gospodarczych
i
całego
społecze stwa oraz zabezpieczenie rodków finansowych na racjonalne zagospodarowanie głównie odpadów opakowaniowych i pou ytkowych. Przedsi biorcy sprzedaj cy swoje produkty w opakowaniach maj
wybór jednego z trzech sposobów post powania:
stworzenie własnego systemu odzysku i zagospodarowania odpadów, scedowanie realizacji swoich zobowi za na wyspecjalizowan organizacj lub uiszczanie pa stwu opłaty produktowej. Za odpady nie zebrane samodzielnie lub przez wyznaczone organizacje, producenci zapłac opłaty produktowe, które zostan przekazane cz ciowo do Narodowego Funduszu Ochrony
rodowiska, a cz ciowo bezpo rednio do gmin.
rodki pochodz ce z opłat produktowych za opakowania przekazywane b d wojewódzkim funduszom, a nast pnie gminom, proporcjonalnie do ilo ci odpadów
46
opakowaniowych przekazanych do odzysku i recyklingu, wykazanych w sprawozdaniach, do sporz dzenia których zobowi zany jest zarz d gminy. Ustawa z 7.06.2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod
i zbiorowym
odprowadzaniu cieków (Dz.U z 2001r. Nr 72, poz. 747, zm. Dz. U. Nr 113, poz. 984) okre la zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wod przeznaczon do spo ycia przez ludzi oraz zbiorowego odprowadzania przedsi biorstw
wodoci gowo-kanalizacyjnych,
cieków, w tym zasady działalno ci zasady
tworzenia
warunków
do
zapewnienia ci gło ci dostaw i odpowiedniej jako ci wody, niezawodnego odprowadzania i oczyszczanie cieków, a tak e ochrony interesów odbiorców usług, z uwzgl dnieniem wymaga ochrony rodowiska i optymalizacji kosztów. W my l ww. ustawy zbiorowe zaopatrzenie w wod i zbiorowe odprowadzanie cieków nale y do zada własnych gminy. Ustawa z 22.06.2001r. o organizmach genetycznie modyfikowanych (Dz.U z 2001r. Nr 76, poz. 811) - reguluje: zamkni te u ycie organizmów genetycznie modyfikowanych, zamierzone uwalniane GMO do rodowiska, w celach innych ni wprowadzanie do obrotu, wprowadzanie do obrotu produktów GMO, wywóz za granic i tranzyt produktów GMO, wła ciwo
organów administracji rz dowej do spraw GMO.
Ustawy nie stosuje si do modyfikacji genetycznych genomu ludzkiego. Ustawa z 18.07.2001r. prawo wodne (Dz.U z 2001r. Nr 115, poz. 1 229) reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasad szczególno ci kształtowanie i ochron zarz dzanie zachowaniem
zasobami zasady
wodnymi. racjonalnego
zrównowa onego rozwoju, a w
zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz
Gospodarowanie i
cało ciowego
wodami
jest
traktowania
prowadzone zasobów
z
wód
powierzchniowych i podziemnych, z uwzgl dnieniem ich ilo ci i jako ci. Gospodarowanie odpadami w my l ww. ustawy uwzgl dnia zasad wspólnych interesów i jest realizowane przez współprac administracji publicznej, u ytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczno ci, tak aby uzyska maksymalne korzy ci społeczne. Ustawa z 18.04.1985r. o rybactwie ródl dowym (Dz.U. Nr 21, poz. 91, ost. zm. Dz. U. Nr 115, poz. 1 229) - reguluje zasady i warunki ochrony, chowu, hodowli i połowu ryb w powierzchniowych wodach. Ustawa z 20.07.1991r. o Pa stwowej Inspekcji Ochrony rodowiska (Dz.U. Nr 77, poz. 335, ost. zm. Dz.U. Nr 115, poz. 1 229) - okre la zadania Inspekcji Ochrony 47
rodowiska. W my l ww. ustawy Główny Inspektor Ochrony rodowiska jest centralnym organem administracji rz dowej, powołanym do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie
rodowiska oraz badania stanu
rodowiska, nadzorowanym przez ministra
wła ciwego do spraw rodowiska. Ustawa z 19.06.1997r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj cych azbest (Dz.U. Nr 101, poz. 628, ost. zm. Dz. U. Nr 154, poz. 1 793) - zakazuje e celu wyeliminowania produkcji, stosowania oraz obrotu wyrobami zawieraj cymi azbest: wprowadzania na polski obszar celny wyrobów zawieraj cych azbest oraz azbestu, produkcji wyrobów zawieraj cych azbest, obrotu azbestem i wyrobami zawieraj cymi azbest. Ustawa z 4.02.1994r. prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 27, poz. 96, ze zm.) - okre la zasady i warunki wykonywania prac geologicznych, wydobywania kopalin złó , ochrony złó kopalin, wód podziemnych i innych składników rodowiska w zwi zku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin.
5.2
Stan i kierunki rozwoju gospodarczego
Demografia i wykształcenie Według stanu na koniec roku 2002 r. w gminie Krasnystaw mieszkało 9 533 osoby. Na przestrzeni ostatnich kilku lat zauwa alne jest sukcesywne zmniejszanie si liczby ludno ci wiejskiej i starzenie si tej cz ci populacji. W wyniku spadku tempa przyrostu naturalnego oraz ujemnego salda migracji od 1994 r. obserwuje si ci gły spadek liczby ludno ci gminy. Niski stopie urbanizacji powoduje, e g sto
zaludnienia regionu kształtuje si na poziomie 63 osób/km2 ( rednia
w byłym województwie chełmskim - 65 osoby/km2). Od lat mo na zaobserwowa przewag liczebn kobiet nad m czyznami. Do ujemnych zjawisk demograficznych zaliczy nale y: nadmiern migracj ze wsi do miast młodzie y bardziej wykształconej, nadreprezentacj m czyzn na obszarach wiejskich, co powoduje spadek zawierania zwi zków mał e skich, zwi kszanie si udziału rodzin niepełnych, spadek przyrostu naturalnego. Struktura wiekowa ludno ci gminy nieznacznie odbiega od redniej w byłym województwie chełmskim, ni szy jest tu odsetek ludno ci w wieku przedprodukcyjnym (gmina - 27,5%, województwo - 27,9%), a wy szy w wieku poprodukcyjnym (gmina 18,8%, województwo - 15,5%).
48
Przyrost naturalny jest ujemny i w 1997r. był ni szy od wska nika dla wsi w byłym województwie chełmskim. Saldo migracji jest niekorzystne i zmienne. Analiza demograficzna ludno ci w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym oraz wzrost w wieku produkcyjnym, s to prawidłowe tendencje demograficzne. Niekorzystne zjawiska wyst puj na poziomie wykształcenia ludno ci w wieku 15 lat i wi cej. Wy sze wykształcenie posiadało w 1994r. zaledwie 2,2% ludno ci, a w 1998r. - 2,4%. W 1998 r. wykształcenie policealne posiadało 2,1%, rednie zawodowe 19,7%, rednie ogólnokształc ce 2,6%, zasadnicze zawodowe 29,3%, a podstawowe i niepełne podstawowe ł cznie a 43,9%. Aby ograniczy
niekorzystne czynniki rozwoju demograficznego, nale y d y
do zahamowania
procesu odpływu ludno ci a gminy poprzez: podniesienie poziomu wykształcenia ludno ci, podniesienie standardu ycia mieszka ców gminy, tworzenie nowych miejsc pracy, wzmocnienie sieci osiedle czej na terenach zwi zanych z rozwojem turystyki i rekreacji oraz obsługi mi dzynarodowej drogi ekspresowej S-17.
Gospodarka rolna, le na, gospodarcze wykorzystanie wód Do warunków sprzyjaj cych rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy nale : gleby, klimat, rze ba terenu oraz warunki wodne gminy. Obszar gminy na przewa aj cej cz ci pokryty jest lessem, który stanowi skał macierzyst dla gleb bielicowych i brunatnych. W północno-wschodniej cz ci gmina (w obr bie Pagórów Chełmskich) pokryta jest glebami bielicowymi, wytworzonymi z piasków słabo gliniastych, które nie przedstawiaj wi kszej warto ci dla rolnictwa (V i VI klasa bonitacyjna). S one mało zwi złe, zbyt przepuszczalne, ubogie w mikroelementy, maj "lekki" skład chemiczny, przez co s podatne na biodegradacj (np. erozj eoliczn ). Gleby powstałe na piaskach gliniastych posiadaj wi ksz warto klasa bonitacyjna, rzadziej III). Zawieraj
produkcyjn (IV i V
nieco wi cej próchnicy (do 1,5%) i
mikroelementów, s te bardziej zwi złe, przez co s mniej
wyługowane. Niewielki
fragment gminy poło ony w obr bie Pagórów Chełmskich pokryty jest kompleksem gleb bielicowych i brunatnych, wytworzonych z gliny zwałowej na marglach i r dzinach kredowych. Gleby powstałe na tym podło u charakteryzuj si dobrze wykształconym profilem, znaczn zawarto ci próchnicy oraz zasobno ci w składniki od ywcze. W ród gruntów ornych na terenie gminy przewa aj gleby dobre - o du ej przydatno ci rolniczej -
49
w I-III klasie bonitacyjnej, zajmuj c ł cznie 55,1% powierzchni gruntów ornych. Wi kszo
gruntów gminy jest klasyfikowane s
jako grunty o du ej przydatno ci
rolniczej, a 58,5% powierzchni gruntów ornych jest w kompleksie pszennym. Kolejnym elementem jako ci rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy jest klimat. Agroklimat jako współzale no
warunków klimatycznych i wymaga ro lin uprawnych
jest mało zró nicowany. Jego jako
wyra a si
za pomoc
wska nika bonitacji
agroklimatu, dla gminy wynosi on 12 punktów, st d warunki klimatyczne oceniane s jako sprzyjaj ce dla rolnictwa. Bezpo redni jak te po redni wpływ na przestrze produkcyjn gminy ma rze ba terenu. Wska nik bonitacji rze by terenu (liczony w 10-punktowej skali IUNG) wynosi 3,7 i mie ci si w przedziale terenów korzystnych dla produkcji rolnej. Warunki wodne s jednym z najwa niejszych sprzyjaj cych czynników rodowiska przyrodniczego dla produkcji rolnej. Wska nik bonitacji warunków wodnych dla gminy wynosi 2,9 punktów (wg 10-punktowej skali IUNG) i mie ci si w przedziale warunków wodnych korzystnych dla produkcji rolnej. Na terenie gminy wyst puj
obszary
wymagaj ce regulacji stosunków wodnych. Powy sze uwarunkowania tworz
du e zaplecze do produkcji du ej ilo ci
ywno ci, a korzystne warunki produkcyjne daj mo liwo ci dostosowania kierunków produkcji uprawy nie tylko głównych ziemiopłodów rolnych, ale równie dla potrzeb przemysłowych (jak chmiel, tyto , ro liny oleiste) oraz warzywnictwa i sadownictwa. Kierunki rozwoju rolnictwa: poprawa
struktury
agrarnej
gospodarstw
poprzez
wspomaganie
naturalnych
procesów
prowadz cych do koncentracji ziemi i specjalizacji produkcji, zwi kszenie prac geodezyjnych zwi zanych z wymian
i scalaniem gruntów, wzmocnienie gospodarstw rednich i mniejszych o
wysokiej, ukształtowanej specjalizacji w zakresie intensywnych upraw i hodowli, poprawa efektywno ci produkcji: ro linnej poprzez stopniowe zmiany w strukturze zasiewów, wzrost udziału pszenicy w strukturze zbó , zwi kszenie powierzchni uprawy buraków cukrowych, a tak e wzrost powierzchni tzw. upraw drobnych z grupy przemysłowych (chmiel), rozwoju produkcji ogrodniczo-warzywniczej, zwłaszcza w gospodarstwach drobnych, kilkuhektarowych, skupionych wokół miasta i zakładów przetwórczych; zwierz cej w zakresie chowu i hodowli bydła poprzez przyspieszenie procesu jednokierunkowego u ytkowania (mi so lub mleko), w zakresie trzody chlewnej dynamiczny rozwój produkcji, powstawanie gospodarstw specjalizuj cych si w tym kierunku produkcji. rozwój rolnictwa ekologicznego,
50
poprawa obsługi wsi i rolnictwa w zakresie zaopatrzenia w rodki produkcji i odbioru płodów rolnych, podniesienie wiedzy zawodowej rolników poprzez kształcenie szerokoprofilowane z wyborem specjalizacji, podnoszenie kwalifikacji czynnych zawodowo w rolnictwie, rozbudowa infrastruktury wiejskiej w zakresie regulacji stosunków wodnych (melioracje, zbiorniki retencyjne), w zakresie zaopatrzenia wsi w wodoci g, kanalizacj , gazoci g i telefon.
Gmin cechuje relatywnie niska lesisto ha, w tym lasy pa stwowe zajmuj
(18,1%), lasy zajmuj powierzchni 2 733
2 410 ha, a lasy prywatne 323 ha. Zgodnie z
obowi zuj cym od 1992 roku prawem le nym (art.14 ustawy z 28.09.1991r. o lasach) powi kszenie zasobów le nych nast puje w wyniku powi kszenia produkcyjno ci istniej cych lasów oraz nowych zalesie . Uwzgl dniaj c powy sze, opracowany został Program
zwi kszenia
lesisto ci
województwa
chełmskiego”.
Zgodnie
z
ww.
opracowaniem do 2020 r. przewidziano na terenie gminy Krasnystaw zalesienie ok. 240 ha gruntów rolniczych, w tym ok. 200 ha gruntów prywatnych. Kierunki rozwoju le nictwa: prowadzenie w lasach niepa stwowych racjonalnej gospodarki zasobami le nymi z ograniczeniem wielko ci pozyskiwania drewna poni ej zdolno ci produkcyjnej lasów, zwi kszenie przyrostu masy drzewnej oraz przeci tnej zasobno ci lasów na skutek podwy szania redniego wieku drzewostanów i struktury pozyskania drewna, udost pnianie i przystosowywanie kompleksów le nych do celów turystyczno-wypoczynkowych.
Warunki wodne s jednym z najwa niejszych sprzyjaj cych czynników rodowiska przyrodniczego dla produkcji rolnej. Wska nik bonitacji warunków wodnych dla gminy wynosi 2,9 punktów (wg 10-punktowej skali IUNG) i mie ci si w przedziale warunków wodnych korzystnych dla produkcji rolnej. Na terenie gminy wyst puj
obszary
wymagaj ce regulacji stosunków wodnych. Brak konserwacji rzeki Wieprz spowodował, e brzegi rzeki porosły licznymi krzakami, ponadto powalone drzewa w korycie rzeki oraz zamulone dno stanowi skuteczne, naturalne zmniejszanie szybko ci przepływu wody w rzece, a tym samym powoduje zalewanie ł k podczas wiosennych roztopów niegowych i ulewnych deszczy. Z tej przyczyny od kilku lat notuje si znaczne zmniejszenie plonów siana, stanowi cego jeden z podstawowych składników paszowych dla bydła. Niektóre ł ki staj
si
nieu ytkami. Kierunki polityki przestrzennej w zakresie gospodarki wodnej:
51
zagospodarowanie rzeki Wieprz i jej dopływów poprzez budow zbiornika wodnego „Ole niki”, melioracje gruntów ornych.
Turystyka Teren gminy charakteryzuje si wynikaj cymi
zarówno
z
bogatego
przyrodniczych. Najcenniejsz
zró nicowanymi strefami krajobrazowymi ukształtowania
krajobrazowo stref
Wieprza. Obszar ten, jak równie
oraz
walorów
stanowi Grabowiecko-Strzelecki
Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuj cy południow północnej dolin
powierzchni cz
gminy oraz w cz ci
kompleksy le ne wyst puj ce w
zachodniej cz ci gminy posiadaj struktur powierzchni bogato urze bion systemem suchych dolinek i niezwykle malownicze, w wi kszo ci naturalne panoramy widokowe rozłogi pól na wyniosło ciach terenowych z kompleksami le nymi i dolinami rzek: Wieprz, ółkiewka i Wojsławka. Walory te dodatkowo wzbogaca jeden z najpi kniej poło onych w Polsce o rodków hodowli koni - Stado Ogierów w Białce oraz kompleks wodny w Tuligłowach z obiektami Zakładu Leczniczo-Wychowawczego z zabytkowym wiatrakiem ko lakiem. Przez teren gminy przebiegaj dwa szlaki turystyczne: Szlak "Tadeusza Ko ciuszki" - niebieski , Szlak "Aria ski" - ółty. Kierunki rozwoju turystyki: stworzenie warunków rozwoju turystyki poprzez odpowiednie zagospodarowanie zbiorników wodnych „Tuligłowy” i „Wincentów” oraz stawów w Białce i małych zbiorników wodnych w Siennicy i Bzdurce; budow nowych zbiorników wodnych w Białce, Siennicy Nadolnej i Kasjan oraz zbiornika „Ole niki”; utworzenie cie ek rowerowych, głównie na bazie istniej cych szlaków turystycznych; utworzenie ból biwakowych przy istniej cych i projektowanych zbiornikach wodnych; wytyczenie i oznakowanie tras turystyczno-krajoznawczych; istotne rozszerzenie bazy hotelarsko-gastronomicznej na obszarze gminy; tworzenie warunków do powstania i rozwoju gospodarstw agroturystycznych poprzez uwzgl dnianie gospodarstw agroturystycznych w promocji gminy; wsparcie merytoryczne oraz prawne gospodarstw rozpoczynaj cych działalno działalno
w tej dziedzinie oraz cz ciowe wsparcie finansowe na
przystosowawcz w tym kierunku
Przemysł Najwi kszym zakładem przemysłowym gminy i licz cym si w skali województwa i kraju jest:
52
Cukrownia "KRASNYSTAW" S.A. w Siennicy Nadolnej, "TRITICARR" Spółka z o.o. - Elewator Zbo owy w Krasnymstawie z/s w Krupem, "INSTALL - Lublin" S.A. - Zakład Produkcji Warsztatowej w Krasnymstawie. Ww. zakłady daj
podstawowe zatrudnienie miejscowej społeczno ci. Zewn trzne
uwarunkowania gospodarcze
ci le powi zane z kierunkami przemian gospodarczo-
społecznych, stanowi podstawowy element rozwoju na obszarze gminy. Na sytuacj gospodarcz
powy szych zakładów produkcyjnych lub usługowych gmina posiada
niewielkie oddziaływanie, za ich oddziaływanie na poziomu rozwoju gminy jest du y. Energetyka Gazownictwo
Przez obszar gminy przebiega sie gazowa wysokiego ci nienia. Jest to gazoci g relacji Zamo -Kransnystaw-Chełm o przekroju Dn 250/100 mm i ci nieniu 6,4 Mpa. Z tego wła nie gazoci gu zostały zrealizowane odgał zienia do poszczególnych stacji redukcyjno-pomiarowych pierwszego stopnia, redukuj cych wysokie ci nienie na rednie. Obszar gminy jest prawie w cało ci zgazyfikowany - zaopatrzony w gaz z sieci redniego ci nienia. Istnieje mo liwo
dalszej rozbudowy sieci w oparciu o program gazyfikacji
gminy. Elektroenergetyka
Na terenie gminy wyst puj elektryczn
generatory pracuj ce do sieci (oddaj ce energi
do krajowego systemu elektro-energetycznego). S
to dwa generatory o
mocach po 6 MVA zlokalizowane w Cukrowni Krasnystaw. Trzeci generator przy zalewie w Tuligłowach o mocy 45 kVA pracuje w tzw. Małej Elektrowni Wodnej. Zasilanie gminy w energi elektryczn zapewnia sie
redniego napi cia.
Ciepłownictwo
Na obszarze gminy nie ma cało ciowo zorganizowanej gospodarki w zakresie zaopatrzenia i pokrycia potrzeb cieplnych zarówno mieszka ców, jak i przemysłu. Powy sze potrzeby pokrywane s z lokalnych ródeł ciepła - kotłownie wbudowane, zakładowe, przemysłowe (w glowe, olejowe, gazowe), b d piecowe. Ze wzgl du na do
tradycyjne ogrzewanie
du e rozproszenie zabudowy (przewa aj ca ilo
zabudowa
zagrodowa i jednorodzinna) oraz wzgl dy ekonomiczne gmina nie przewiduje scentralizowanego systemu dostawy ciepła.
53
Kierunki rozwoju energetyki: rozwój sieci gazowniczej poprzez zako czenie procesu budowy sieci gazowniczej na obszarze gminy, rozwój ciepłownictwa poprzez modernizacje istniej cych lokalnych ródeł ciepła
System komunikacyjny, transport Główny układ komunikacyjny gminy Krasnystaw tworz
drogi: krajowe
(ekspresowa, mi dzyregionalna, regionalna), wojewódzkie, powiatowe i gminne. Przez teren gminy przebiega droga ekspresowa S 17 relacji Warszawa-Lublin-KrasnystawZamo -Hrebenne-Lwów. Droga ta zaliczana jest do sieci dróg europejskich i oznaczona symbolem E-372. Drugim wa nym poł czeniem jest droga mi dzyregionalna Nr 83 relacji Biała Podlaska-Włodawa-Chełm-Rejowiec-Krasnystaw. Drogi krajowe regionalne: droga Nr 842 Krasnystaw-Gorzków-Wysokie-Rudnik Szlachecki oraz droga Nr 846 KrasnystawMałochwiej-Wojsławice. Przez teren gminy przebiegaj drogi o znaczeniu wojewódzkim V klasy technicznej. Tabela Nr 5.1 Podział dróg na obszarze gminy Krasnystaw wg form własno ci Rodzaj drogi krajowe wojewódzkie powiatowe gminne drogi rolnicze
Długo km
razem:
Z ww. tabeli wynika,
ogółem
6,5 19,0 63,93 48,0 72,0 209,43
% 3,0 9,2 30,5 23,0 34,3 100
e na terenie gminy długo
W tym utwardzonych lub ulepszonych km % 6,5 100 19,0 100 57,82 90,4 36,0 75,0 6,0 8,3 125,32 59,8
dróg (bez prywatnych dróg
dojazdowych) ogółem 209,43 km, w tym dróg krajowych 6,5 km, wojewódzkich 19 km jest utwardzona. Pozytywnym zjawiskiem jest du y wska nik utwardzonych b d ulepszonych dróg powiatowych i gminnych raz cz
dróg rolniczych. Wi kszo
miejscowo ci gminnych posiada poł czenie z drogami o nawierzchni utwardzonej. Zapewnia to lepsz
obsług
pokrytych jest regularn
komunikacyjn
sieci
gminy. Wi kszo
dróg utwardzonych
komunikacji zbiorowej. Komunikacja dalekobie na
obsługiwana jest przez PKS. Rozkład jazdy dostosowany jest do potrzeb mieszka ców gminy, z uwzgl dnieniem uwarunkowa ekonomicznych. Przez teren gminy przebiega drugorz dowa linia kolejowa relacji RejowiecZawada-Hrebenne-Rawa Ruska-Lwów, zelektryfikowana na odcinku Rejowiec- ulin. Na
54
terenie gminy zlokalizowana jest stacja kolejowa Krasnystaw Fabryczny, wyposa ona w budynek dworcowy z poczekalni dla podró nych oraz kas biletow . Kierunki rozwoju systemu komunikacyjnego: poprawa stanu budownictwa drogowego poprzez popraw modernizacj i budow dróg wszystkich klas o nawierzchni utwardzonej; obj cie planem budowy konstrukcji nawierzchni ulepszonych ci gów drogowych
o
istniej cych
nawierzchniach
gruntowych;
stworzenie
wła ciwych
poł cze
komunikacyjnych pomi dzy ci gami drogowymi wszystkich klas technicznych; zwi kszenie rodków na przystosowanie nawierzchni dróg lokalnych do wymogów nowoczesnych pojazdów o du ych tona ach; stworzenie odpowiednich warunków dla pieszych poprzez budow zabudowanych, budow
chodników na terenach
cie ek rowerowych oraz ci gów pieszo-jezdnych.
Rynek pracy Wg danych Powiatowego Urz du Pracy w Krasnymstawie na dzie 31.10.2000r. w gminie Krasnystaw było 546 bezrobotnych, co stanowi 10,1% czynnych zawodowo, w tym 295 kobiet i 47 absolwentów. Z prawa do zasiłku korzystało 51 osób, co stanowi zaledwie 9,3% liczby bezrobotnych. Do powy szego wska nika doda nale y około 15% ukryte bezrobocie w rolnictwie, z racji ich niepełnego zatrudnienia we własnych, małych obszarowo gospodarstwach. W ród bezrobotnych dominuj
osoby z wykształceniem
zasadniczym zawodowym - 41% bezrobotnych). Zjawisko bezrobocia w ród osób najmłodszych (w wieku 18-24 lat oraz 25-34 lat) jest bardzo niekorzystne, powoduje rozczarowania w ród młodzie y rozpoczynaj cej samodzielne popularne s
ycie. St d bardzo
migracje młodych ludzi do wi kszych o rodków (np. wi ksze miasta)
przemysłowych. Kierunki rozwoju rynku pracy: rozwój usług na obszarze gminy dla stworzenia nowych miejsc pracy
Trendy rozwojowe w gospodarce gminy Reorientacja społeczno - gospodarcza kraju, a tak e post puj ce procesy globalizacji gospodarki nie tworz sprzyjaj cego klimatu dla stanu i rozwoju gospodarki regionu. Odzwierciedleniem zastoju gospodarczego w gminie jest niski popyt na tereny inwestycyjne. W strukturze sprzeda y dominuj
tereny pod budownictwo mieszkaniowe,
rekreacyjne i sakralne wraz z nekropoliami, oraz tereny pod inwestycje komunikacyjne. Struktura sprzeda y wskazuje na znaczne zainteresowanie terenami rekreacyjnymi oraz 55
mieszkalnymi. Przy widocznym braku wzrostu liczby ludno ci gminy w ostatnich latach oznacza to widoczn ch
poprawy warunków zamieszkiwania i wypoczynku ludno ci, co
z kolei prowadzi do peryferyzacji zabudowy i stwarza zagro enie zmniejszania si terenów rolniczych i innych, posiadaj cych wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe. Zarówno małe mo liwo ci lokalnych inwestorów jak i niewielkie zainteresowanie kapitału zewn trznego wynikaj ce z uwarunkowa demograficznych i ekologicznych nie stwarzaj
istotnych zagro e
Zagro enia dla jako ci
rozwoju uci liwych dla rodowiska gał zi przemysłu.
rodowiska stanowi
mo e tak e konieczno
utrzymania i
podnoszenia poziomu dochodów rolniczych prowadz ca do intensyfikacji produkcji rolniczej.
5.3
Zało enia polityki ekologicznej w odniesieniu do gminy 5.3.1 Wprowadzenie Gmina Krasnystaw posiada wybitne walory przyrodnicze i pełni wa ne funkcje
ekologiczne w skali krajowej. Do dokumentów, które w istotny sposób ustosunkowuj si do ochrony rodowiska w regionie nale y m. in. "Strategia rozwoju gminy Krasnystaw". "Strategia rozwoju gminy Krasnystaw" Strategia zawiera wizj przyszło ciow , uwzgl dniaj c kierunki i zakres działa perspektywicznych oraz bie cych dla rozwoju społeczno-gospodarczego na obszarze gminy. Strategi opracowano na okres 15 lat, tj. na lata 2000-2015 z uwzgl dnieniem etapu okresu przej ciowego w 2006r., przewiduje ona dwa scenariusze rozwoju gminy: pesymistyczny (scenariusz zagro e ), i optymistyczny (scenariusz szans). Przyj to, e najbardziej realnym b dzie scenariusz umiarkowanego rozwoju w pocz tkowym okresie oraz bardziej ofensywnego rozwoju w dalszym okresie realizacji i na jego podstawie sformułowano szczegółowo misj rozwoju gminy. W pierwszym etapie, tj. do roku 2005 przewidywany jest umiarkowany rozwój na obszarze gminy. Wynika st d, e niektóre zadania b d dopiero rozpoczynane, b d poszukiwane rodki na ich wykonanie, jak te przygotowywane podstawy prawne do ich realizacji. Dopiero w dalszym okresie b dzie mo liwe szybsze tempo rozwoju na obszarze gminy. 5.3.2 Kierunki działa strategicznych oraz główne zadania do realizacji 1. Gospodarka rolna i ochrona rodowiska 56
transformacja u ytkowania (głównie zalesienie) gruntów rolniczych nieprzydatnych dla rolnictwa na inne cele, podj cie działa dla wielofunkcyjnego (kompleksowego) rozwoju poszczególnych wsi na bazie procesu scaleniowego gruntów, zagospodarowanie płodów rolnych na bazie istniej cych i nowopowstałych zakładów przetwórstwa rolnego, wsparcie inicjatyw prowadzenia rolnictwa ekologicznego (biodynamicznego lub zintegrowanego), zagospodarowanie rzeki Wieprz i jej dopływów, melioracje wodne, budowa zbiorników wodnych w Białce i Krupcu, wdro enie systemu kompleksowego zagospodarowania odpadów komunalnych, wdro enie systemu selektywnej zbiórki odpadów. 2. Infrastruktura techniczna i społeczna poprawa stanu technicznego dróg powiatowych i gminnych, doko czenie procesu wodoci gowania gospodarstw, modernizacja uj
wodnych,
budowa kanalizacji sanitarnej, budowa gminnej oczyszczalni cieków, budowa przydomowych oczyszczalni cieków, budowa zbiorników wodnych, dalsza rozbudowa sieci gazowniczej, rozbudowa i doposa enie składowiska odpadów, zakup pojemników na odpady zmieszane i segregowane, doposa enie w sprz t do wywozu odpadów gminnej jednostki organizacyjnej 3. Turystyka i rekreacja budowa zbiornika "Ole niki", rozwój bazy turystyczno-wypoczynkowej na obszarze gminy, tworzenie warunków do powstania i rozwoju gospodarstw agroturystycznych. Zadania wymagaj ce ci głej współpracy miasta i gminy Krasnystaw: zagospodarowanie rzeki Wieprz i jej dopływów, 57
wdra anie systemu selektywnej zbiórki i kompleksowego zagospodarowania odpadów komunalnych, poprawa stanu technicznego dróg powiatowych i gminnych, oczyszczanie cieków i budowa kanalizacji sanitarnej, eksploatacja składowiska odpadów komunalnych, gazyfikacja, szeroka promocja obu obszarów w kraju i za granic , budowa zbiornika "Ole niki", kompleksowy rozwój bazy turystyczno-wypoczynkowej.
58
6. CELE EKOLOGICZNE I STRATEGIE ICH REALIZACJI 6.1 Wprowadzenie Strategia długoterminowa b dzie stanowi podstaw planowania działa w zakresie ochrony rodowiska w latach 2004-2011. Długoterminowy cel dla gminy Krasnystaw, uwzgl dniaj cy kierunki rozwojowe w regionie brzmi:
Harmonijny, zrównowa ony rozwój gminy, w której wymagania ochrony rodowiska maj nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu ale równie wspieraj jego rozwój gospodarczy. Strategia do roku 2011 została sformułowana w oparciu o ocen stanu istniej cego, tendencje maj ce istotne znaczenie dla przyszło ci gminy i najwa niejsze kierunki rozwojowe. Została ona opracowana w odniesieniu do poszczególnych elementów rodowiska przyrodniczego, dla których zdefiniowano długoterminowe cele i opisano strategi ich osi gni cia. Realizacja Programu ochrony
rodowiska ma na celu zachowanie walorów
rodowiska i popraw jego stanu na terenach zdegradowanych. Jako główne cele programu przyjmuje si : zachowanie i odtwarzanie wyst puj cego na obszarze gminy bogactwa przyrodniczego i krajobrazu ochron
i popraw
jako ci wód podziemnych, racjonalne u ytkowanie kopalin i
gruntów popraw jako ci i zapobieganie zanieczyszczeniu wód powierzchniowych zapobieganie zanieczyszczeniu rodowiska, popraw stanu gospodarki odpadami popraw jako ci powietrza atmosferycznego Realizacji powy szych celów b d słu y nast puj ce zadania: zachowanie odtwarzanie elementów ró norodno ci biologicznej eliminacj zagro e dla jako ci wód podziemnych racjonalizacj struktury poboru wód dla ró nych celów u ytkowych 59
działania ograniczaj ce zu ycie wody racjonalizacj u ytkowania zasobów naturalnych, rekultywacj terenów pou ytkowych i zdegradowanych ochrona zasobów i jako ci wód powierzchniowych zwi kszanie retencji naturalnej i sztucznej ograniczanie ilo ci wytwarzanych odpadów odzysk i przetwórstwo surowców wtórnych wykorzystanie odpadów organicznych prawidłowe składowanie odpadów zmniejszanie emisji substancji szkodliwych do atmosfery, likwidowanie ródeł emisji ograniczanie zanieczyszcze komunikacyjnych ograniczanie oddziaływania czynników szkodliwych dla ludzi (hałas, promieniowanie) edukacja ekologiczna formalna i nieformalna, podnoszenie wiadomo ci ekologicznej społeczno ci lokalnych monitorowanie stanu i potencjalnych zagro e elementów rodowiska wzmocnienie słu b ochrony rodowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalno ci ruchów społecznych i organizacji pozarz dowych.
6.2 Cele ekologiczne do 2011 roku wraz z kierunkami działa Ochrona przyrody i krajobrazu CEL: Ochrona i wzrost ró norodno ci biologicznej oraz rozwój systemu obszarów chronionych Realizacja powy szego celu b dzie polegała na działaniach maj cych na celu popraw stanu przyrody: •
wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego zapisów okre laj cych sposoby u ytkowania elementów cennych przyrodniczo i krajobrazowo (torfowisk, oczek wodnych, stref brzegowych rzek)
•
działaniach ochronnych i konserwatorskich podejmowanych w takich obiektach jak: (parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu, 60
pomniki
przyrody, u ytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły
przyrodniczo – krajobrazowe, parki rekreacyjne, szczególnie chronione gatunki fauny i flory, obiekty zabytkowe). •
zadrzewianie, zalesianie i tworzenie skupisk ro linno ci, szczególnie na gruntach o marginalnycm znaczeniu rolniczym; lasy stanowi
jeden z zasobów naturalnych
gminy, chocia ich gospodarcza rola jest ograniczona z uwagi na małe powierzchnie, du e rozdrobnienie korzystn struktur wiekow i małe zró nicowanie gatunkowe drzewostanów; konieczne jest podj cie dalszych działa
maj cych na celu
powi kszenie zasobów le nych, polepszenie ich zdrowotno ci i ich kompleksow ochron ; zalesienia b d
stanowi
element renaturyzacji cennych ekosystemów.
Wspierane b d działania zmierzaj ce do wzrostu korzystnego oddziaływania lasu na rodowisko tj. poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej i glebochronnej. •
ochrona gleby
•
wspieranie zachowania tradycyjnych praktyk gospodarskich (w uprawie i hodowli) na terenach przyrodniczo cennych,
•
zapewnienie ró norodno ci biologicznej i równowagi przyrodniczej;
•
zabezpieczenie lasów i zadrzewie przed zanieczyszczeniami i po arami;
•
ograniczenie mo liwo ci wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni.
•
wzmocnienie słu b ochrony rodowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalno ci ruchów społecznych i organizacji pozarz dowych.
Powietrze atmosferyczne CEL: Sukcesywne ograniczanie emisji zanieczyszcze do powietrza, głównie ze ródeł rozproszonych Nale y oczekiwa , e w przyszło ci utrzymywa si b dzie tendencja spadku zagro enia powodowanego przez zakłady przemysłowe, natomiast coraz wi kszy udział w zanieczyszczeniu powietrza b dzie miała rosn ca emisja pochodz ca z sektora bytowokomunalnego: lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych czy zakładów usługowych, ogrzewanych w indywidualnych systemach grzewczych o niskiej sprawno ci wykorzystania paliwa a tak e rozwój motoryzacji.
61
Według polskich przepisów ochrona powietrza oparta jest o zapobieganie powstawaniu zanieczyszcze , ograniczanie lub eliminowanie wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczaj cych w celu zmniejszenia st e do dopuszczalnego poziomu lub utrzymanie ich na poziomie dopuszczalnych wielko ci. Energochłonno
gospodarki
Zmniejszanie zu ycia energii •
Jednym ze sposobów realizacji jest przeprowadzenie termomodernizacji ocieplanie budynków, wymiana stolarki, liczniki ciepła), zarówno w skali indywidualnego odbiorcy jak i zakładów, która pozwala na redukcj zu ycia energii nawet o 60%, co automatycznie oznacza ograniczenie emisji zanieczyszcze . Bardzo du e znaczenie w tym zakresie b dzie miało prowadzenie odpowiedniej polityki informacyjnej, przede wszystkim na poziomie gmin, u wiadamiaj cej równie korzy ci ekonomiczne, jakie s mo liwe do osi gni cia.
•
Ograniczenie energochłonno ci zakładów przemysłowych poprzez wprowadzanie nowych , energooszcz dnych technologii. Emisja niska Rozwój monitoringu
Niska emisja, pochodz ca głównie z lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych stanowi lokalnie powa ny problem, w szczególno ci na terenach wiejskich. Niska emisja jest zagadnieniem trudnym do szybkiego rozwi zania ze wzgl du na brak informacji o rozkładzie przestrzennym emisji, a tak e bardzo du e rozproszenie jej ródeł. Dodatkowo, uci liwo ci zwi zane z nisk emisj charakteryzuj si sezonowo ci - wyra nie wzrastaj w sezonie grzewczym za w lecie ich znaczenie jest niewielkie. Konieczne jest rozwini cie monitoringu, który pozwoliłby pozyska informacje o poziomie emisji na poszczególnych obszarach i wyznaczy regiony, w jakich w pierwszej kolejno ci powinna by ona ograniczana. Ograniczanie niskiej emisji
62
Problem niskiej emisji na terenie gminy jest realizowany poprzez modernizacj istniej cych systemów ciepłowniczych – przestawienia z paliw stałych na gaz ziemny. Na terenach wiejskich, gdzie wzgl dy ekonomiczne nie pozwol gazyfikacji w znacz cym stopniu, wykorzystywane b d
na rozwój
lokalne zasoby energii
odnawialnej i wprowadzane takie ródła energii jak gaz płynny lub olej opałowy. W tym celu powinien powsta program, którego realizacja przebiegałaby przy wsparciu ze strony władz. Oprócz emisji zanieczyszcze
typowych przy spalaniu tradycyjnych paliw (m.in.
odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne i substancji zakwaszaj cych), dodatkowym problem jest fakt spalania w paleniskach domowych materiałów powoduj cych emisje specyficznych substancji do powietrza (opakowania plastikowe, butelki PET etc.). Istotnym jest zatem prowadzenie edukacji i u wiadomienie zagro e , jakie mog one stwarza . Wykorzystanie alternatywnych ródeł energii
Lokalnie alternatyw dla spalania paliw tradycyjnych jest wykorzystanie takich ródeł energii jak biomasa, energia geotermalna, energia wód płyn cych i energia słoneczna. Obowi zek uwzgl dnienia wzrostu wykorzystania odnawialnych ródeł energii w polityce społeczno - gospodarczej i politykach sektorowych wynika nie tylko z polityki Unii Europejskiej ale równie z rezolucji Sejmu RP z dnia 8 lipca 1999r. W "II Polityce Ekologicznej Pa stwa" za cel do roku 2010 uznano co najmniej podwojenie wykorzystania energii ze ródeł odnawialnych w stosunku do roku 2000 (co jest zgodne z celami Unii Europejskiej). Wykorzystanie alternatywnych ródeł wymaga jednak bardzo szczegółowej analizy stanu istniej cego i mo liwych do osi gni cia korzy ci. Stworzone
powinny
zosta
mechanizmy
i
instytucjonalne, prawne i finansowe), które pozwol
rozwi zania
(organizacyjne,
zwi kszy
zainteresowanie
wykorzystaniem energii ze ródeł odnawialnych. Emisja komunikacyjna Poprawa stanu technicznego dróg i pojazdów
63
Niezb dne jest rzetelne egzekwowanie okresowych kontroli stanu technicznego pojazdów. Pojazdy w złym stanie technicznym powinny by
zatrzymywane i nie
dopuszczane do ruchu. Emisj ze ródeł ruchomych reguluje w Unii Europejskiej szereg dyrektyw
ustanawiaj cych
wymogi
techniczne
i
dopuszczalne
warto ci
dla
zanieczyszcze , które stopniowo b d wprowadzane w Polsce. Bardzo du e znaczenie b dzie miało podniesienie standardu dróg i poprawa ich stanu technicznego. W obliczu bardzo szybkiego rozwoju motoryzacji konieczne jest rozbudowywanie i modernizacja infrastruktury drogowej.
Hałas CEL: Zmniejszenie uci liwo ci hałasu
Coraz wi kszy procent ludno ci, na coraz wi kszym obszarze jest dotkni ty hałasem. Do zanieczyszczenia
rodowiska przyczynia si
hałas kolejowy, lotniczy,
przemysłowy i drogowy przy czym ten ostatni wydaje si stanowi najwi ksze zagro enie w nadchodz cych latach. Coraz cz ciej problem ten dotyczy nie tylko mieszka ców terenów znajduj cych si w pobli u wi kszych tras komunikacyjnych ale tak e dróg dojazdowych i okolic. W "II polityce Ekologicznej Pa stwa" za cel w horyzoncie czasowym do roku 2010 uznano m.in. ograniczenie hałasu na obszarach miejskich wokół lotnisk, terenów przemysłowych, oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu nie przekraczaj cego w porze nocnej 55 dB (poziom równowa ny) i 65 dB (chwilowe przekroczenia). Rozwi zania prawne obowi zuj ce w Polsce w zakresie ochrony przed hałasem s zbli one do modelu funkcjonuj cego w Unii Europejskiej, które koncentruje si
na
regulowaniu dopuszczalnego poziomu hałasu emitowanego przez indywidualne ródła. Hałas komunikacyjny Ograniczenie negatywnego wpływu hałasu komunikacyjnego
64
Na terenie gminy Krasnystaw ruch tranzytowy jest mały, gdy przebiegaj ca przez jej teren droga krajowa Nr 17 relacji Warszawa-Lublin-Zamo -Hrebenne-Lwów stanowi dwa krótkie odcinki o długo ci ł cznej 6,5 km. Główne
ródło hałasu komunikacyjnego pochodzi z dróg wojewódzkich (19 km),
powiatowych (63,93 km), gminnych oraz sprz tu polowego. Jednym z rozwi za zabezpiecze
ograniczenia hałasu komunikacyjnego mo e by
monta
akustycznych w postaci ekranów d wi kochłonnych szczególnie przy
drogach wojewódzkich. Konieczne wydaje si równie systematyczne podnoszenie jako ci dróg, kontrola pojazdów pod k tem emisji hałasu.
Wody powierzchniowe i podziemne CEL: Przywrócenie wysokiej jako ci wód powierzchniowych i ochrona zasobów wód podziemnych
W ostatnich latach powszechnie wzrosło zagro enie dla wód i gruntu ze wzgl du na systematyczne wodoci gowanie obszarów wiejskich, przy jednoczesnym niewielkim rozwoju kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni cieków. Działania w zakresie ochrony wód powierzchniowych b d
prowadzone w
kierunku rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej. Ponadto coraz wi kszy nacisk b dzie kładziony na zmniejszenie zanieczyszcze obszarowych. W zakresie wód podziemnych rozwijany b dzie monitoring, zarówno regionalny jak i lokalny. Działania ochronne realizowane b d
poprzez ochron
uj
wód
podziemnych oraz ochron zbiorników wód podziemnych. W perspektywie przyst pienia do Unii Europejskiej najwi kszy problem b dzie stanowi zrealizowanie wymogów dotycz cych całkowitego wyeliminowania ze cieków niektórych substancji niebezpiecznych bezpo rednio zagra aj cych yciu i zdrowiu ludzi oraz uzyskanie bezpiecznych wska ników emisyjnych dla poszczególnych substancji, zagra aj cych ekosystemom wodnym. Ochrona zasobów wodnych
65
•
Konieczne jest zapewnienie naturalnych zbiorników retencyjnych takich jak bagna i tereny podmokłe poprzez wprowadzenie zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego.
•
Ochrona i odtwarzanie zanikaj cych drobnych zbiorników wodnych.
•
Zmniejszanie poboru wód powierzchniowych do celów przemysłowych – mniej wodochłonne technologie produkcji. Wody powierzchniowe Tworzenie i modernizacja systemów odprowadzania i oczyszczania cieków
Jednym z wi kszych problemów w gminie Krasnystaw jest dysproporcja pomi dzy stopniem zwodoci gowania gminy, który si ga 100%, a poziomem skanalizowania – około 16,5%. Na terenie gminy istniej odbieraj
4 zakładowe oczyszczalnie
cieków, które
cieki z zakładów przemysłowych oraz osiedli mieszkaniowych. Natomiast
cieki sanitarne powstaj ce w indywidualnych gospodarstwach domowych s najcz ciej odprowadzane do zbiorników bezodpływowych (szamb), a nast pnie przeznaczone do rolniczego wykorzystania lub wywo one na oczyszczalnie
cieków. Istniej
te
przydomowe oczyszczalnie cieków w miejscowo ci Krupe i Zakr cie. •
Najwa niejszym kierunkiem działa jest wi c tworzenie systemów odprowadzania i oczyszczania cieków – szczególnie na terenach wiejskich gminy Krasnystaw.
•
Na terenach o zabudowie rozproszonej promowana b dzie realizacja indywidualnych, przydomowych oczyszczalni.
•
W wi kszych jednostkach osadniczych, posiadaj cych systemy kanalizacji deszczowej, konieczne s
inwestycje w urz dzenia do oczyszczania
cieków deszczowych z
terenów silnie zanieczyszczonych. •
Realizacja inwestycji zmniejszaj cych ilo
zanieczyszcze biogennych pochodz cych
z działalno ci rolniczej (budowa zbiorników na gnojowic
i gnojówke oraz płyt
gnojowych). Dalsza racjonalizacja zu ycia wody Racjonalizacja wykorzystania wody b dzie realizowana zarówno w przemy le jak i w indywidualnych gospodarstwach domowych. W zakładach przemysłowych promowane 66
b dzie wprowadzanie zamkni tych obiegów wody jako elementu pozwalaj cego na stworzenie znacznych oszcz dno ci finansowych. W "II Polityce Ekologicznej Pa stwa" za cel do 2010 roku okre lono zmniejszenie wodochłonno ci produkcji o 50% w stosunku do stanu z 1990r. (w przeliczeniu na PKB i warto
sprzedan w przemy le). Jednym z
wa nych elementów racjonalizacji poboru wody b dzie kontynuacja instalowania liczników u indywidualnych odbiorców. W rolnictwie promowane b dzie stosowanie najlepszych dost pnych praktyk rolniczych, co powinno równie doprowadzi do zmniejszenia zapotrzebowania na wod i jednocze nie ograniczenia ładunków odprowadzanych do odbiorników zanieczyszcze .
Ograniczenie spływu powierzchniowego
Oprócz ródeł punktowych znacz cy udział w zanieczyszczeniu wód płyn cych maj zanieczyszczenia pochodz ce ze spływów obszarowych, zwi zanych z upraw pól i nawo eniem. Nale y szuka
rozwi za
zmierzaj cych do ograniczenia w rolnictwie
zwi zków biogennych. M.in. powinny zosta koresponduj ce z dyrektyw azotanami pochodz cymi ze
opracowane i stosowane przepisy
91/676/EWG o ochronie wód przed zanieczyszczeniem ródeł rolniczych. Dyrektywa ta nakłada na pa stwa
członkowskie opracowania co najmniej jednego kodeksu dobrej praktyki rolniczej, który musi by propagowany na terenie całego kraju. Korzystne rezultaty, jak wynika z bada , przyniosłaby kontrola przestrzegania stref buforowych wzdłu cieków wodnych. Du y nacisk winien by poło ony na popraw stanu bakteriologicznego wód. Wody podziemne
Ograniczanie poboru
Wody podziemne winny stanowi rezerw wody pitnej w gminie, w zwi zku z tym ograniczony do minimum powinien by ich pobór. Dost pne wody powierzchniowe winny by oczyszczane i uzdatniane jako alternatywne dla wód podziemnych. Ograniczenie zanieczyszczenia 67
Na zanieczyszczenie nara one s przede wszystkim wody pierwszego horyzontu. Aby zapobiec degradacji wód nale y w pierwszej kolejno ci uporz dkowa gospodark wodno- ciekow . Na terenach wiejskich zagro enie stanowi nieszczelne szamba. Nale y wzmocni kontrol i u wiadamia konsekwencje zanieczyszcze wła cicielom domów. Bardzo du e znaczenie b dzie miało zatem prowadzenie edukacji w tej dziedzinie jak równie w zakresie stosowania zasad dobrych praktyk rolniczych. Rozwój monitoringu Wody podziemne s
wa nym
ródłem zaopatrzenia w wod
do picia. Du e
znaczenie gospodarcze oraz wyst puj ce powszechnie zagro enie wód podziemnych zmusza do prowadzenia stałej kontroli wód podziemnych. Dobrze rozwini ty monitoring ma na celu wspomaganie działa zmierzaj cych do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych oraz okre lenia trendów i dynamiki zmian jako ci wód podziemnych. Modernizacja systemów zaopatrzenia w wod Wody podziemne s
ródłem wody pitnej dla wi kszo ci mieszka ców gminy.
Konieczne jest podjecie działa
aby woda dostarczana odbiorcom spełniała standardy
wody pitnej, co nie zawsze ma miejsce, szczególnie na obszarach wiejskich. W tym celu nale y podj •
nast puj ce działania:
Rozbudowa i modernizacja sieci wodoci gowych, wymiana sieci z przewodów azbestcementowych.
•
Modernizacja technologii uzdatniania wody
•
Inwentaryzacja i likwidacja nieczynnych i nie nadaj cych si do eksploatacji (z uwagi na zł jako
wody) studni wierconych i kopanych.
Gospodarka odpadami CEL: Minimalizowanie ilo ci odpadów powstaj cych, wzrost stopnia ich wykorzystania, zwi kszenie bezpiecze stwa składowania i stosowanie nowoczesnych metod utylizacji odpadów 68
Obecnie problemy zwi zane z prawidłowym post powaniem z odpadami, ich gospodarczym wykorzystaniem i minimalizacj szkodliwego oddziaływania nale jednych z najwa niejszych zagadnie
ochrony
do
rodowiska. Podstawowym sposobem
post powania z odpadami w gminie Krasnystaw, tak jak na obszarze całego kraju, jest ich gromadzenie na składowisku. Du a cz
składowisk wyst puj cych na terenie kraju nie
spełnia podstawowych wymaga dotycz cych ich lokalizacji oraz zabezpieczenia przed negatywnym oddziaływaniem na rodowisko. Na nielicznych składowiskach prowadzony jest systematyczny monitoring. Nie wszystkie składowiska po zako czeniu eksploatacji s prawidłowo rekultywowane. Niewła ciwie
zlokalizowane
i
eksploatowane
składowiska
oddziaływuj
niekorzystnie na niemal wszystkie elementy rodowiska, a wi c powietrze, gleb , ro liny oraz wody powierzchniowe i podziemne. Ka de składowisko, jako element obcy w krajobrazie, powoduje równie znaczne obni enie estetyki terenu. W przypadku braku wła ciwych zabezpiecze
(uszczelnie ) odcieki infiltruj
przez podło e i skarpy
składowiska, i przy okre lonych warunkach hydrogeologicznych mog si rozprzestrzenia na du e odległo ci, staj c si
ródłem długotrwałego zanieczyszczenia wód podziemnych,
głównie pierwszego poziomu wodono nego. Ze wzgl du na fakt,
e w najbli szych latach nadal wi kszo
odpadów
deponowanych b dzie na składowiskach, nale y ci le przestrzega zalece dotycz cych ich lokalizacji i konstrukcji oraz przestrzega
re imy technologiczne składowania
odpadów. Po zako czeniu eksploatacji składowiska, nale y jego teren zrekultywowa . Powstaj ce w czasie składowania odpadów odcieki powinny by
przechwytywane i
oczyszczane. Ka de składowisko musi mie opracowany program bada jego wpływu na rodowisko, poczynaj c od bada tzw. tła (przed oddaniem składowiska do eksploatacji), poprzez okres eksploatacji i likwidacji obiektu. Gmina
Krasnystaw
posiada
w
pełni
urz dzone,
dostosowane
do
obowi zuj cych przepisów składowisko odpadów w m. Wincentów, na którym składowane s odpady z terenu gminy Krasnystaw. W ostatnich latach zmniejszyła si ilo
odpadów wytwarzanych w przemy le przy
jednoczesnym wzro cie ich gospodarczego wykorzystania. Systematycznie wzrasta natomiast ilo
odpadów komunalnych, które nie segregowane i nie przetwarzane trafiaj 69
na szybko przepełniaj ce si
składowiska. Jednym z najistotniejszych elementów w
zakresie gospodarki odpadami jest stworzenie i realizacja regionalnego planu gospodarki odpadami
uwzgl dniaj cego
wszystkie
rodzaje
odpadów
wytwarzanych,
wykorzystywanych i unieszkodliwianych na obszarze gminy. Zmniejszenie ilo ci wytwarzanych odpadów Główne działania zmierzaj ce do ograniczenia ilo ci powstaj cych w gminie odpadów to: •
stworzenie i realizacja regionalnego planu gospodarki odpadami uwzgl dniaj cego wszystkie rodzaje odpadów wytwarzanych, wykorzystywanych i unieszkodliwianych na obszarze gminy,
•
zmniejszenie materiałochłonno ci i odpadowo ci w zakładach przemysłowych,
•
wi kszy stopie
wykorzystania opakowa
biodegradowalnych lub wielokrotnego
u ytku, zamiast opakowa bezzwrotnych. Odpady przemysłowe Głównym zakładem wytwarzaj cym odpady przemysłowe na terenie gminy jest Cukrownia Krasnystaw, zlokalizowana w Siennicy Nadolnej. Zakład składuje powstałe w czasie produkcji odpady na składowisku odpadów przemysłowych. Powierzchnia składowiska na odpady przemysłowe jest niewielka - wynosi 0,2 ha. Rodzaj składowanych odpadów to głównie zu yte jonity, za wszystkie pozostałe odpady s zagospodarowywane gospodarczo przez zakład. Rocznie cukrownia wytwarza ok. 270 tys. ton odpadów. Znaczn cz
wytwarzanych odpadów przemysłowych stanowi na analizowanym
obszarze odpady ulegaj ce biodegradacji oraz osady z oczyszczalni cieków. Pozostałe to: u el, popiół z kotłowni zakładowych, stanowi ce odpady o charakterze mineralnym, a tak e złom, odpady budowlane, papier i tektura. Władze gminy nie ponosz
odpowiedzialno ci za gospodark
przemysłowymi, okre lonymi w ramach pozwole Odpowiedzialno wytwórcy
i zezwole
odpadami
rodowiskowych.
za prowadzenie wła ciwej gospodarki tymi odpadami spoczywa na
odpadów,
czyli
poszczególnych
zakładach
przemysłowych.
Sposób
post powania z wytwarzanymi odpadami przemysłowymi zdefiniowany jest w ww. pozwoleniach. Bardzo wa nym zagadnieniem jest jednostek prowadz cych działalno
cisłe przestrzeganie wywi zywania si
gospodarcz z obowi zku uzyskania zezwolenia na
wytwarzanie odpadów niebezpiecznych. W zezwoleniu tym wymagane jest m.in. 70
przedstawienie programu obejmuj cego sposoby zapobiegania odpadów niebezpiecznych lub minimalizacji ich ilo ci. Propagowanie gospodarczego wykorzystania odpadów Najwa niejszym zadaniem w strategii gminy w zakresie gospodarki odpadami przemysłowymi
jest
wzrost
energetycznego. Dominowa
ich
wykorzystania,
zarówno
surowcowego
jak
i
b dzie w dalszym stopniu ich wykorzystanie na cele
przemysłowe (energetyka, budownictwo). Zgodnie z "II Polityk Ekologiczn Pa stwa" w horyzoncie czasowym do roku 2010 w porównaniu ze stanem z 1990 r., udział odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych powinien zosta dwukrotnie zwi kszony. Kontrola odpadów niebezpiecznych
Istotnym zagadnieniem racjonalnej gospodarki odpadami jest problem odpadów niebezpiecznych, które tylko w niewielkim stopniu były jak dot d wykorzystywane gospodarczo. Bardzo wa ny jest rozwój monitoringu powstawania i składowania odpadów niebezpiecznych. Niezb dne jest utworzenie wojewódzkiej i uzupełnienie krajowej bazy danych o odpadach, zawieraj cej wytwórców odpadów, ilo ci i rodzaju wytwarzanych odpadów oraz sposobów post powania z nimi. Konieczna
jest
krajowa
i
wojewódzka
strategia
gospodarki
odpadami
niebezpiecznymi, wytyczaj ca główne kierunki gospodarki, wskazuj ca zalecane technologie przekształcania odpadów, ich wykorzystania i unieszkodliwiania. Gospodarka odpadami niebezpiecznymi powinna by kontrolowana przez instytucje publiczne bowiem nadmiar swobody gospodarczej w tej dziedzinie nie jest wskazany. Proponuje si utworzenie regionalnej agencji gospodarki odpadami, która stanowiłaby płaszczyzn współdziałania wytwarzaj cych odpady, podmiotów gospodarczych przetwarzaj cych odpady oraz władz regionalnych. Nale y egzekwowa
zakaz składowania odpadów w postaci nieprzetworzonej.
Zgodnie ze standardami UE oraz ustaw o odpadach odpady niebezpieczne powinny by zagospodarowywane lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania, a je li nie jest to mo liwe i uzasadnione wzgl dami ekonomicznymi, organizacyjnymi, technologicznymi w zakładach specjalistycznych zlokalizowanych mo liwie blisko wytwarzaj cego odpady. 71
Odpady komunalne
Ograniczenie ilo ci odpadów komunalnych Odpady komunalne to najszybciej rosn ca ilo ciowo grupa odpadów. Na terenie gminy odpady obecnie składowane s na mi dzygminnym składowisku odpadów w m. Wincentów. Na terenie gminy istnieje selektywna zbiórka odpadów. Nale y prowadzi
działania zmierzaj ce do minimalizowania ilo ci odpadów
trafiaj cych na składowiska. W tym celu gmina powinny realizowa przedsi wzi cia prowadz ce do minimalizacji ilo ci wytwarzanych odpadów, stanowi ce elementy gminnego planu gospodarki odpadami komunalnymi.
Wprowadzanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i ich przetwórstwo i składowanie
Zakłada si rozszerzenie do około 100 % obsługi mieszka ców gminy Krasnystaw w zakresie wywozu odpadów zmieszanych i selektywnej zbiórki odpadów u ytkowych. •
Stopniowe zwi kszanie obsługi mieszka ców do uzyskania zało onego poziomu, a nast pnie jej utrzymanie na tym poziomie. Zadanie to wi e si , m.in. ze zwi kszeniem ilo ci oraz utrzymaniem w odpowiednim stanie technicznym: taboru do transportu odpadów i zbiorników do gromadzenia odpadów zmieszanych i segregowanych.
•
Zorganizowanie kompleksowych systemów odzysku surowców wtórnych, odpadów opakowaniowych i pou ytkowych, budowa sortowni i kompostowni odpadów. Kluczowe znaczenie b d miały działania poprawiaj ce opłacalno
finansow ww.
przedsi wzi , bowiem aktualnie koszty segregacji odpadów s nieporównywalnie wy sze od ich składowania. •
Odpowiednie działania edukacyjne oraz informacyjne dla mieszka ców oraz wprowadzenie systemu zach t ekonomicznych dla społecze stwa, promuj cych segregacj odpadów, tj. obni enie opłat lub bezpłatny odbiór wyselekcjonowanych odpadów.
72
•
Nale y zwróci uwag na alternatywne mo liwo ci wykorzystania frakcji selektywnie gromadzonych,
zarówno
do
celów
materiałowych
(surowcowych),
jak
i
energetycznych (paliwa alternatywne). Jednak w tym ostatnim przypadku niezb dne jest uzyskanie aprobaty społeczno ci lokalnych oraz organizacji ekologicznych, które s
z reguły bardzo negatywnie nastawione na wszelkie formy energetycznego
wykorzystania odpadów. •
Zapewnienie bezpiecznego dla
rodowiska sposobu zebrania i utylizacji lub
unieszkodliwienie usuwanych przez mieszka ców tzw. odpadów problemowych, do których nale : niebezpieczne dla rodowiska baterie, akumulatory, wietlówki, resztki farb i lakierów, opakowania po pestycydach itp., zu yty sprz t AGD i RTV, sprz t komputerowy, wraki samochodowe. •
Modernizacja i rozbudowa składowiska odpadów komunalnych. Likwidacja nielegalnych składowisk
Brak sprawnie działaj cego systemu gromadzenia i gospodarowania odpadami i niski poziom
wiadomo ci ekologicznej mieszka ców powoduje,
terenach wiejskich, powstaj
e w szczególno ci na
nielegalne składowiska odpadów. Konieczne jest
przeprowadzenie szczegółowej inwentaryzacji istniej cych nielegalnych składowisk oraz ich bie ce likwidowanie, za w przyszło ci nale y podnie
skuteczno
egzekwowania
prawa w stosunku do osób wyrzucaj cych odpady na nielegalne wysypiska. Jednak warunkiem niezb dnym jest stworzenie mieszka com warunków do legalnego pozbywania si odpadów poprzez wygodny dla nich odbiór odpadów lub organizacje jak np. tzw. Wiejskich Punktów Tymczasowego Gromadzenia Odpadów. Zagadnienia zwi zane z tzw. odpadami problemowymi Istotnym elementem nowoczesnej
gospodarki
odpadami
jest
zagadnienie
usuwanych przez mieszka ców tzw. odpadów problemowych, do których nale : niebezpieczne dla rodowiska baterie, akumulatory, wietlówki, resztki farb i lakierów, opakowania po pestycydach itp., zu yty sprz t AGD i RTV, sprz t komputerowy, wraki samochodowe. Nale y zapewni bezpieczne dla rodowiska zebranie ww. odpadów oraz ich utylizacj lub unieszkodliwienie.
73
Monitoring rodowiska CEL: Poszerzenie i aktualizacja wiedzy o stanie rodowiska i jego zagro eniach
Aktualna i kompletna wiedza na temat stanu poszczególnych elementów rodowiska jest podstaw do planowania i realizacji wszelkich przedsi wzi
w zakresie
ich ochrony. Konieczne jest prowadzenie monitoringu stanu ró norodno ci biologicznej, stanu zasobów i jako ci wód powierzchniowych i podziemnych, zanieczyszcze powietrza i jako ci gleb oraz klimatu akustycznego. Nowym elementem powinno by wprowadzenie monitoringu pól elektromagnetycznych. Na podstawie prowadzonych bada
mo liwe jest stworzenie ogólnodost pnej bazy
informacji o stanie rodowiska w gminie.
Edukacja ekologiczna CEL: Wzrost wiadomo ci ekologicznej mieszka ców w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy Znaczenie edukacji ekologicznej jako istotnego elementu ochrony rodowiska b dzie rosło w najbli szych latach. Zgodnie z zało eniami "II Polityki Ekologicznej Pa stwa" do głównych celów i działa w perspektywie do roku 2010 nale y zaliczy prowadzenie działa na rzecz wzrostu wiadomo ci ekologicznej i kształtowania opinii społecze stwa.
Promowane
powinno
by
umiarkowane
u ytkowanie
zasobów
biologicznych i praktyki oszcz dnego i rozs dnego gospodarowania. Edukacja ekologiczna powinna by
prowadzona na wszystkich poziomach
szkolnictwa, pocz wszy od szkół podstawowych. Edukacja ekologiczna powinna by realizowana przez wszystkie poziomy administracji - władze gminne mog np. prowadzi akcje takie jak promowanie systemu segregacji odpadów oraz inicjatywy lokalne jak np. nasadzenia drzew etc. W prowadzeniu akcji maj cych na celu edukacj ekologiczn mo na wykorzysta potencjał pozarz dowych organizacji ekologicznych. W województwie lubelskim w skład
74
którego wchodzi gmina Krasnystaw, funkcjonuje wiele organizacji deklaruj cych proekologiczne cele działalno ci. Wiele organizacji prowadzi zakrojone na du
skal
akcje informacyjne skierowane do szerokich kr gów społecze stwa.
6.3 Cele ekologiczne do 2007 roku i plan operacyjny do 2007 roku W rozdziale 6.2 przedstawiono długoterminow strategi ochrony rodowiska do roku 2011. Niniejszy rozdział zawiera strategi krótkoterminow na najbli sze 4 lata (2003-2007) dla poszczególnych uci liwo ci i elementów
rodowiska, dla których
zdefiniowano cele do roku 2007 i opisano działania zmierzaj ce do osi gni cia tych celów.
Ochrona przyrody i krajobrazu CEL: Ochrona i wzrost ró norodno ci biologicznej oraz rozwój systemu obszarów chronionych
Działania ochronne i konserwatorskie podejmowane w takich obiektach jak: (parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, u ytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe, parki rekreacyjne, szczególnie chronione gatunki fauny i flory, obiekty zabytkowe).
Na terenie Gminy Krasnystaw poło one s
nast puj ce obiekty przyrodnicze:
Rezerwat „Wodny Wód” w Niemienicach, Skierbieszowski Park Krajobrazowy, Grabowiecko-Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu. Wszystkie obiekty obj te ochron konserwatorsk znajduj si w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Krasnystaw. Działania Gminy zwi zane z wydawaniem decyzji administracyjnych na terenie tych obiektów uwzgl dniaj zasady racjonalnego wykorzystania zasobów przyrody i zachowania równowagi przyrodniczej. Rezerwat „Wodny Dół” poło ony jest w miejscowo ci Niemienice powierzchni
i zajmuje
186 ha; celem ochrony jest zachowanie ze wzgl dów naukowych,
75
dydaktycznych i krajobrazowych szczególnego krajobrazu Wyniosło ci Giełczewskiej, w tym malowniczych rozci
erozyjnych pokrytych lessem z wyj tkowo rzadkimi i
chronionymi ro linami; drzewostany rezerwatu reprezentowane s przez zespół ro linny gr du subkontynentalnego o stosunkowo wysokiej zasobno ci; w drzewostanach rezerwatu dominuje sosna, znaczny jest te udział d ba, graba i lipy; zdecydowanie mniej osiki, brzozy,
wierka i modrzewia; poszczególne fragmenty drzewostanu odznaczaj
si
zró nicowaniem wiekowym w przedziale 25-105 lat; ogólny zapas w rezerwacie szacuje si
na ok. 45.671 m3; na przewa aj cym obszarze obecna jest warstwa podszytu
pokrywaj ca ok. 30% wył czenia, w skład której wchodzi najcz ciej grab i leszczyny. Planowane działania maj ce na celu popraw stanu przyrody b d realizowane przez: •
stał obserwacj procesów naturalnych na terenie całego rezerwatu
•
kształtowanie strefy ekotonowej (wykonywanie ci
rozlu niaj cych zwarcie drzewostanu i
podsadzanie krzewami) •
podsadzanie pod okapem drzewostanu oraz dalsza piel gnacja odnowie
•
ci cia piel gnacyjne w celu kształtowania odpowiedniej struktury, zwarcia oraz składu gatunkowego
•
przestrzeganie ustanowionych zakazów stosownych dla rezerwatów przyrody
Skierbieszowski Park Krajobrazowy utworzony został w 1995r. i zajmuje powierzchni ok. 35.488 ha, a wraz z otulin 47.967 ha, bardzo istotnym elementem krajobrazu s lasy, które zajmuj ok. 21% powierzchni parku; cech charakterystyczn lasów tego regionu jest du y udział buka (lasy gr dowe); w gr dowym runie dominuj rzadkie gatunki ro lin (marzanka wonna, gajowiec ółty, d brówka rozłogowa i in.); na dnie w wozów wyst puj fragmenty gr dów wilgotnych i ł gów z jesionem, olsz czarna, klonem i jaworem; na słonecznych zboczach w wozów wyst puj fragmenty wietlistych d bów; inn cech krajobrazu jest du y udział muraw kserotermicznych zwi zanych z lessow pokryw , urozmaicon rze b terenu i specyficznymi cechami klimatu; wyst puj tam ciepłolubne gatunki ro lin (pszaniec ró owy, driakiew ółtawa i inne); w lasach parku wyst puj do rzadkie gatunki ptaków np.muchołówka mała i białoszyja, dzi cioł redni; na nielicznych zbiornikach wodnych mo na spotka m.in.
perkozy rdzawoszyje, perkozki, błotniaki
stawowe; na terenie parku oraz w jego s siedztwie wyst puje 14 pomników przyrody; ochron obj to 10 pojedynczych drzew, 3 grupy drzew i płat ro linno ci stepowej. Działania ochronne na terenie parku głównie realizowane s przez : •
przestrzeganiu zakazu lokowania inwestycji szczególnie uci liwych dla rodowiska 76
•
nie dokonywaniu zmian stosunków wodnych szkodz cych chronionym ekosystemom
•
przestrzeganiu poboru wód w ilo ciach nie przekraczaj cych zasobów dyspozycyjnych
•
nie dokonywaniu zmian koryt rzecznych za wyj tkiem działa zwi zanych z reneutralizacj stosunków wodnych
•
przestrzeganiu zakazu wycinania zadrzewie
i zakrzacze
ródpolnych
i ródł kowych o
powierzchni powy ej 1 ara. •
nie prowadzeniu działalno ci wzmagaj cej procesy erozyjne gleb z wyj tkiem czynno ci zwi zanych z upraw roli,
•
nie odprowadzaniu cieków nie oczyszczonych do wód i do ziemi
•
przestrzeganiu zakazu lokalizacji składowisk odpadów
•
nie dokonywaniu eksploatacji surowców mineralnych na skal przemysłow
•
nie stosowanie w lasach zr bów zupełnych o powierzchni wi kszej ni 3 ha
•
nie stosowaniu pestycydów I i II klasy toksyczno ci
•
nie dopuszczaniu do niszczenia, ograniczania powierzchni interesuj cych zespołów ro linnych oraz stanowisk rzadkich gatunków ro lin i zwierz t.
Grabowiecko-Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu został utworzony w 1998r. i zajmuje na terenie gminy powierzchni
ok. 6.779 ha; jest to niezwykle malowniczy
teren Wyniosło ci Giełczewskiej i Działów Grabowieckich, o bardzo du ych walorach krajobrazowych, odznaczaj cy si urozmaicon rze b terenu w postaci suchych dolinek i w wozów oraz okazami rzadkiej ro linno ci; w obr bie Obszaru ochronie pomnikowej podlega: lipa drobnolistna, buk zwyczajny, d b szypułkowy, kasztany jadalne i tulipanowiec; do rzadkich gatunków ro lin
nale
: goryczka krzy owa, obuwnik
pospolity, storczyk kukawka i inne. W ramach działa ochronnych i konserwatorskich w dolinie rzeki Wieprz prowadzi si : •
liczenie ptaków w okresie zimowym,
•
zabiegi konieczne wykonuje si w niezb dnym stopniu – w zwi zku z okresowym zalewaniem ł k podczas wiosennych roztopów.
Na terenie Gminy Krasnystaw planowane s
nast puj ce obiekty ochrony
konserwatorskiej przyrody : utworzenie kilku u ytków ekologicznych w dolinie rzeki Wieprz w celu ochrony starorzecza rzeki, podmokłych ł k ze stanowiskami chronionych ro lin i zwierz t (naturalne stanowiska bobra i wydry)
77
utworzenie cie ki dydaktycznej z rejonu St ycy do Wincentowa przecinaj c dolin rzeki Wieprz projektowane s
cie ki dydaktyczne w rezerwacie przyrody „Wodny Dół” w
Niemienicach aktywna ochrona wyspowego stanowiska cieszynianki wiosennej w rezerwacie „Wodny Dół” utworzenie tras do jazdy konnej w kompleksie le nym „Namule ” Działania maj ce na celu popraw stanu przyrody Zadrzewianie, zalesianie i tworzenie skupisk ro linno ci;
W celu poprawy stanu przyrody podejmowane s działania zwi zane z zalesianiem i tworzeniem skupisk ro linno ci. Lasy i tereny poro ni te ro linno ci le n zajmuj powierzchni 27,61 km2, w tym lasy prywatne 3,25 km2. Jest to niska lesisto . W zwi zku z tym, i las jest jednym z najwa niejszych komponentów rodowiska naturalnego opracowany został „Program zwi kszenia lesisto ci Gminy Krasnystaw” obejmuj cy lata 1997 –2020, który jest konsekwentnie realizowany –corocznie zwi ksza si powierzchnia le na dzi ki nowym nasadzeniom. Do 2020 roku przewidziano zalesienie około 240 ha gruntów rolniczych, w tym ok. 200 ha gruntów prywatnych.. W Programie przewidziano przebieg granic polno-le nych w poszczególnych obr bach ewidencyjnych i okre lono powierzchni przewidzian do zalesienia. Znalazły si w nich grunty o niskich klasach bonitacyjnych V i VI oraz u ytki zielone, których wykorzystanie dla celów rolniczych nie ma ekonomicznego uzasadnienia. Bior c pod uwag wszystkie aspekty przyrodnicze, rekreacyjne, ekonomiczne i polityczne zalesiania s niekiedy jedyn racjonalna metod zagospodarowania gruntów rolniczych. Taka transformacja odpowiada podstawowym zało eniom polityki ekonomicznej Pa stwa, w kontek cie integracji Polski z UE, w tym głownie zamiany gospodarstw rolnych na le ne. Ochrona gleby
Ze wzgl du na dominuj ce w gminie rolnictwo za jedno z wiod cych zada samorz d uznał kompleksowe działania w ochronie gleb, lasów, zieleni, ukształtowania terenu i jego krajobrazu. Dla wła ciwej gospodarki naturalnym zasobem jakim jest ziemia konieczne jest systematyczne monitorowanie jej wła ciwo ci i zapobiegania skutkom
78
działalno ci człowieka. Mi dzy innymi gmina ze swego bud etu sfinansowała badania gleb, w ten sposób e sukcesywnie przebadano teren całej gminy. Zabezpieczenie lasów i zadrzewie przed zanieczyszczeniami i po arami
W celu zabezpieczenia lasów i zadrzewie przed po arami specjali ci Nadle nictwa Krasnystaw oraz Powiatowej Komendy Stra y Po arnej w Krasnymstawie opracowali „Plan działania na wypadek zagro enia po arowego w lasach”. Okre la on zasady działania, przydział sprz tu i ludzi w sytuacji ewentualnego zagro enia. Jednostkami wspomagaj cymi działania
jednostek powiatowych s
wyszkolone i zaopatrzone w
wysokiej jako ci sprz t i nowoczesne samochody bojowe jednostki Ochotniczych Stra y Po arnych. Na terenie Gminy Krasnystaw funkcjonuje 14 samodzielnych jednostek tego typu, w zdecydowanym stopniu finansowanych przez Urz d Gminy Krasnystaw. W okresach nasilonego zagro enia po arami , to jest od wiosny do pó nej jesieni (do wyst pienia opadów jesiennych, kiedy zagro enie ustaje) pełnione s całodobowe dy ury w Nadle nictwie Krasnystaw i PKSP w Krasnymstawie. Przy głównych drogach, liniach kolejowych, skupiskach zadrzewie oraz du ych powierzchniach upraw, w sytuacji zwi kszonego b d
potencjalnego zagro enia
po arowego, np. długotrwała susza wydziela si tzw. pasy przeciwpo arowe, stanowi ce naturaln barier rozprzestrzeniania si ognia. Na obrze ach i przy głównych, najbardziej ucz szczanych drogach do lasów ustawione s
tablice ostrzegawcze, równocze nie
zawieraj informacje o zakazie palenia ognia w lesie i jego za miecania łatwopalnymi materiałami. Ograniczenie mo liwo ci wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni
Prawo chroni ce drzewa i krzewy jest wa nym instrumentem w dyspozycji gminy, realizuj cej to prawo w ramach tzw. zada własnych. Niestety, ci gle jeszcze regulacje prawne nie nad aj za niszcz c , krzywdz c przyrod działalno ci człowieka. Dlatego równie wa nym elementem ochrony rodowiska naturalnego, obok prawa jest wiadomo społeczna dostrzegaj ca jakim skarbem s drzewa. Wszystkie drzewa obj te s ochron . Chronione s równie tereny zieleni i skupiska ro linno ci o walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Usuwane s tylko te drzewa, które stwarzaj zagro enie dla ludzi i bezpiecze stwa mienia oraz przepisów w sprawie nadzoru urbanistyczno-budowlanego. Usuwanie drzew i krzewów z pasów drogowych nast puje jedynie na podstawie „Planu wyr bu drzew przydro nych i nowych nasadze ” opracowanym i uzgodnionym z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody. Likwidowane s tylko te drzewa, które zagra aj bezpiecze stwu ruchu na drodze - jedynie wówczas, je eli inne rodki np. wykonanie ci
79
technicznych koron, wzmocnienie pni oka
si niewystarczaj ce.
Ochrona powietrza atmosferycznego CEL: Sukcesywne ograniczanie emisji zanieczyszcze do powietrza, głównie ze ródeł rozproszonych Główne ródło zanieczyszcze
powietrza stwarza na terenie gminy tzw. niska
emisja pochodz ca z indywidualnych palenisk domowych oraz emisja zanieczyszcze z zakładów produkcyjnych.
Gazyfikacja gminy
Dalsza rozbudowa sieci gazowej w gminie - wykonanie odcinka sieci gazowej w miejscowo ci Siennica Nadolna.
Modernizacja kotłowni opalanych paliwem stałym
Zast powanie pieców i kotłowni na paliwo stałe paleniskami wykorzystuj cymi gaz ziemny, olej opałowy lub biomas .
Pozyskiwanie energii ze ródeł niekonwencjonalnych
Wydawanie pozwole na lokalizacj na terenie gminy obiektów energetyki niekonwencjonalnej: Budowa małych elektrowni wodnych na rzekach . Budowa form wiatrowych.
Ochrona wód powierzchniowych 80
Ochrona zasobów i przywrócenie wysokiej jako ci wód powierzchniowych
Rozbudowa kanalizacji sanitarnej oraz oczyszczalni cieków Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie gminy wraz z przył czami. Budowa gminnej oczyszczalni cieków. Budowa przydomowych oczyszczalni cieków.
Na terenach o zabudowie rozproszonej promowana b dzie realizacja indywidualnych, przydomowych oczyszczalni. Budowy zbiorników na gnojowic , gnojówk oraz płyt do składowania obornika
Na terenach wiejskich, gdzie prowadzona jest hodowla zwierz t zarówno w systemie gospodarskim, jak i na skal zmniejszaj ce ilo
przemysłow
powinny by
realizowane inwestycje
zanieczyszcze zawieraj cych zwi zki biogenne (zwłaszcza zwi zki
azotu) pochodz ce z działalno ci rolniczej (budowa zbiorników na gnojowic i gnojówke oraz płyt gnojowych).
Ochrona wód podziemnych Ochrona zasobów i poprawa jako ci wód podziemnych W
zakresie
ochrony
zasobów
wód
podziemnych
i
racjonalnego
nimi
gospodarowania, główne zadania inwestycyjne b d dotyczyły rozbudowy i modernizacji systemów ujmowania, uzdatniania i dystrybucji wody, szczególnie na terenach wiejskich. Rozbudowa i modernizacja systemów dystrybucji wody - poprawa jako ci wody dostarczanej mieszka com
81
Wody podziemne s
ródłem wody pitnej dla wi kszo ci mieszka ców gminy.
Woda dostarczana odbiorcom nie zawsze spełnia standardy wody pitnej, szczególnie na obszarach wiejskich. W tym celu nale y podj
nast puj ce działania:
Wymiana rur AC na PCV sieci wodoci gowej - uj cie wody Krynica. Wymiana hydroforów na zestawy hydroforowo-kompaktowe dla uj
wody.
Wymiana pomp gł binowych.
Gospodarka odpadami Minimalizacja ilo ci powstaj cych odpadów, wzrost stopnia ich wykorzystania, zwi kszenie bezpiecze stwa składowania i stosowanie nowoczesnych metod utylizacji odpadów Zało ono, i odzysk surowców wtórnych oraz kompostowanie frakcji organicznej odpadów b d podstawowymi technologiami, rozwijanymi w celu ograniczenia ilo ci deponowanych odpadów komunalnych. Rozszerzenie do około 100 % obsługi mieszka ców gminy Krasnystaw w zakresie wywozu odpadów zmieszanych i selektywnej zbiórki odpadów u ytkowych.
Zakłada si stopniowe zwi kszanie obsługi mieszka ców do uzyskania zało onego poziomu, a nast pnie jej utrzymanie na tym poziomie. Zadanie to wi e si , m.in. ze zwi kszeniem ilo ci oraz utrzymaniem w odpowiednim stanie technicznym: taboru do transportu odpadów i zbiorników do gromadzenia odpadów zmieszanych i segregowanych. Zakup pojemników na odpady zmieszane - 1 100 l. Zakup pojemników na odpady zmieszane - 110 l. Zakup pojemników na odpady segregowane - 1 100 l. Zakup
przyczepy
ci gnikowej
do
wywozu
odpadów przez gminn
jednostk
organizacyjn .
Kontynuowanie wdra ania programu edukacyjno - informacyjnego z zakresu selektywnej gospodarki odpadami. W celu utrwalenia nabytych sposobów post powania z wytwarzanymi odpadami oraz ci głego poszerzania wiedzy i wiadomo ci społecze stwa miasta i gminy zaleca si
82
kontynuacj
i rozszerzanie zakresu w/w działa . Proponuje si
szerok
kampani
informacyjn (plakaty promuj ce zbiórk selektywn odpadów we wszystkich wsiach gminy, spotkania z młodzie dotychczasowych działa
i ludno ci , festyny itd.). Wskazana jest kontynuacja
poprzez systematyczn
prac
z młodzie
na zaj ciach
szkolnych.
Rozbudowa i modernizacja składowiska odpadów Wykonanie zadaszenia boksów na surowce wtórne oraz magazynu odpadów niebezpiecznych na składowisku odpadów w Wincentowie. Wykonanie łapaczy na istniej cym ogrodzeniu betonowym składowiska. Wykonanie ogrodzenia przestawnego niecki roboczej składowiska. Rozbudowa składowiska odpadów w Wincentowie - realizacja II etapu (budowa drugiej niecki).
Kontynuacja i rozszerzanie systemu zach t dla mieszka ców, mobilizuj cych ich do segregacji odpadów. Proponuje si
kontynuowa
i rozszerza
system zach t dla mieszka ców w celu
mobilizacji ich do segregacji odpadów i zwi kszania jej efektywno ci, poprzez: bezpłatny odbiór odpadów segregowanych (finansowanie przez Urz d Gminy), eko-bilety – na imprezy kulturalne (np. kino, dyskoteka itp.), na wypo yczanie filmów, na zakup ksi ek.
Zach t
jest równie
bezpłatne dostarczanie mieszka com pojemników do segregacji
odpadów. Wdro enie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi oraz wielkogabarytowymi, wł cznie z oponami.
SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI TYPU KOMUNALNEGO
Wdro enie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, wydzielonymi ze strumienia odpadów komunalnych, powinno by
rozpatrywane kompleksowo na
poziomie ponadgminnym (np. całego powiatu krasnostawskiego). Gminy i miasta powinny
partycypowa
w
stworzeniu
ujednoliconego
systemu,
wł cznie
ze
83
sfinansowaniem utworzenia wspólnego punktu okresowego gromadzenia odpadów niebezpiecznych. W celu wdro enia systemu kompleksowej gospodarki odpadami niebezpiecznymi wydzielonymi z komunalnych, samorz dy powinny przewidzie i zorganizowa :
1. akcj informacyjno - edukacyjn odno nie gromadzenia, post powania z odpadami niebezpiecznymi oraz poda do wiadomo ci publicznej harmonogram ich odbioru, 2. okresowy odbiór odpadów niebezpiecznych od mieszka ców z poszczególnych gospodarstw (np. odbiór spakowanych w worki odpadów, wystawianych przed posesje, w okre lonym harmonogramem czasie - np. 2 razy w roku), 3. miejsce okresowego przechowywania zebranych z terenu gmin ww. odpadów (do czasu zebrania ilo ci uzasadniaj cej ich transport do wyspecjalizowanych, posiadaj cych odpowiednie zezwolenia, zakładów unieszkodliwiania), 4. odbiór zgromadzonych odpadów niebezpiecznych do utylizacji przez specjalistyczn firm , posiadaj c odpowiednie zezwolenie na tak działalno . Zbiórk odpadów niebezpiecznych, wydzielonych z odpadów komunalnych Gmina mo e powierzy firmie wywozowej lub zakładowi komunalnemu. USUWANIE AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ CYCH AZBEST
Azbest oraz wyroby zawieraj ce azbest zaliczane s do odpadów niebezpiecznych. Ich usuwanie z obiektów zabudowanych tymi wyrobami powinno by wykonywane przez specjalistyczne firmy, posiadaj ce odpowiednie zezwolenia w tym zakresie. Przy usuwaniu i transporcie tych odpadów powinny by stosowane odpowiednie zabezpieczenia (zgodnie z Rozporz dzeniem Ministra Gospodarki z 14.08.1998r. w sprawie sposobów bezpiecznego u ytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawieraj cych azbest /Dz.U. Nr 138, poz. 895/ oraz Ustaw z 20.06.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym /Dz.U. Nr 98, poz. 602 z pó n. zm./, okre laj c warunki przewozu odpadów niebezpiecznych na składowisko). Przewiduje si deponowanie odpadów zawieraj cych azbest na składowisku odpadów azbestowych. W „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj cych azbest stosowanych na terytorium Polski” (przyj tym 14.05.2002r. przez Rad Ministrów) - dla województwa lubelskiego okre lono potrzeb ilo
składowisk do lokowania odpadów
azbestowo-cementowych w latach 2003-2032, tj.: (2003-2012 – 2 składowiska po 2 ha, 1 składowisko - 5 ha; 2013-2022 – 1 składowisko - 1 ha, 1 składowisko - 2 ha, 1 składowisko - 5 ha; 2023-2032 – 1 składowiska - 5 ha).
84
Niezb dnym,
podstawowym
działaniem
krasnostawskiego powinno by
samorz dów
gmin
z
terenu
powiatu
dokonanie rozpoznania stopnia zu ycia wyrobów
zawieraj cych azbest, zabudowanych na obiektach na terenie tych gmin oraz gromadzenie uzyskanych danych przez samorz dy gmin. SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI WIELKOGABARYTOWYMI, WŁ CZNIE Z OPONAMI
Gospodarka odpadami wielkogabarytowymi powinna zosta rozwi zana równie na poziomie ponadgminnym (np. w skali całego powiatu krasnostawskiego). Zaleca si prowadzi j w systemie odbierania, przy okazji akcyjnej zbiórki dwa razy w roku odpadów
niebezpiecznych.
Dodatkowo
mo na
odbiera
wówczas
odpady
wielkogabarytowe (stare meble, maszyny, urz dzenia z łazienek, kuchni /wanny, zlewy/, wraki pojazdów itp.) oraz zu yte opony. Cz
z tych odpadów mo na po demonta u i
wykorzysta jako surowce wtórne (m.in. złom, tworzywa sztuczne, szkło). Zu yte opony mo na gromadzi
np. w boksach betonowych z podło em utwardzonym i docelowo
przekazywa do utylizacji. Uchwalenie gminnego regulaminu dotycz cego utrzymania czysto ci i porz dku, stwarzaj cych warunki dla wdro enia planu gospodarki odpadami.
W celu stworzenia warunków do wdro enia Planu gospodarki odpadami, powinien zosta uchwalony (w my l Ustawy z 13.09.1996r. o utrzymaniu czysto ci i porz dku w gminach) gminny regulamin utrzymania czysto ci i porz dku, stanowi ce podstaw prawn post powania z odpadami komunalnymi osób prywatnych i przedsi biorstw. Wdro enie ustale
i wytycznych Planu gospodarki odpadami, m.in. systemów
zbierania odpadów stanie si obowi zuj ce jedynie przy jednoczesnym wprowadzeniu odpowiednich przepisów prawa lokalnego.
Ochrona przed hałasem Zmniejszenie uci liwo ci hałasu dla mieszka ców Komunikacja drogowa jest najwa niejszym czynnikiem maj cym wpływ na klimat akustyczny gminy. Jest to główne ródło uci liwo ci hałasu dla ludzi i rodowiska przyrodniczego.
85
rodki transportu s ruchomymi ródłami hałasu decyduj cymi o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Wi kszo pojazdów emituje hałas o poziomie d wi ku od 85 do 94 dB, przy dopuszczalnych nat eniach hałasu w rodowisku, w otoczeniu budynków mieszkalnych od 35 do 55 dB w porze nocnej i od 40 do 65 dB w porze dziennej. Najbardziej uci liwe s pojazdy ci kie, z których 80% emituje hałas o poziomie d wi ku wi kszym od 80 dB, z czego 40% o poziomie wi kszym od 85 dB.
Monitoring rodowiska Poszerzenie i aktualizacja wiedzy o stanie rodowiska i jego zagro eniach monitoring zasobów i jako ci wód podziemnych monitoring jako ci wód powierzchniowych monitoring stanu ró norodno ci biologicznej monitoring akustyczny wzdłu ci gów komunikacyjnych upowszechnianie wyników bada naukowych i wiedzy na temat stanu rodowiska
Edukacja ekologiczna Wzrost wiadomo ci ekologicznej mieszka ców w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy Działania edukacyjne b d prowadzone na dwóch płaszczyznach: -
edukacja formalna – realizowana w systemie o wiatowym
-
edukacja nieformalna – podnosz ca ekologiczn
wiadomo
społeczno ci i władz
lokalnych. Edukacja formalna Na terenie Gminy Krasnystaw podj to szereg działa dydaktycznych, organizacyjnych zmierzaj cych do upowszechnienia edukacji ekologicznej społecze stwa. Głównym celem tych działa jest:
86
-
upowszechnienie w ród dzieci i młodzie y oraz innych grup społecznych wiedzy z zakresu funkcjonowania i ochrony
rodowiska oraz zmian spowodowanych
działalno ci człowieka, -
rozbudzenie poczucia odpowiedzialno ci i solidarno ci za stan obecny i przyszły rodowiska,
-
poznanie walorów i zagro e lokalnego rodowiska przyrodniczego W ramach edukacji ekologicznej istotn
działalno ci
jest współpraca z
nauczycielami ró nych szczebli nauczania zajmuj cych si w swojej pracy dydaktycznowychowawczej problematyk ochrony rodowiska. Cz sto stosowan form edukacji ekologicznej dzieci przedszkolnych oraz młodzie y szkół podstawowych s prelekcje i wykłady. Maj one głównie na celu przedstawienie aktualnego stanu rodowiska, istniej cych zagro e
oraz koncepcji rozwi zania lokalnych
problemów ekologicznych. Zmiany w wiadomo ci ludzkiej zachodz
bardzo wolno,
dlatego te wdra anie edukacji ekologicznej nale y prowadzi ju od przedszkola. Daje to najlepsze rezultaty, a nabyte nawyki pozostaj na całe ycie. Na szczególn uwag zasługuje współpraca z przedszkolem w Siennicy Nadolnej. Wdra anie programu edukacji ekologicznej dzieci przedszkolnych rozpocz to w 1994r. Przedszkole posiada własne ekologiczne logo i główn działalno
misj
pracy przedszkola jest
ekologiczna. W latach 1994-2002 programem obj to ok. 1300 dzieci. Praca z
dzie mi jest prowadzona w kierunku edukacji ekologicznej poł czonej z innymi dziedzinami nauki i przebiega w oparciu o plany roczne placówki. Głównym celem jest rozwój dzieci, ich wzrost w kontakcie z przyrod . Edukacji nadano ciekawe formy, takie jak: wycieczki, spacery, zabawy, prelekcje, obserwacje czy do wiadczenia, które stanowi wielk rado
dla dzieci. Przedszkolaki poprzez działalno
na rzecz rodowiska jak:
sprz tanie lasu, sadzenie drzewek, dokarmianie ptaków i zwierz t propaguj szacunek do otaczaj cej przyrody. Od 1994r. przedszkole bierze czynny udział w Kampanii "Sprz tanie wiata", obchodach "Dnia Ziemi" organizowanych przez samorz d gminy. Przedszkole prowadzi równie pedagogizacj rodziców w kierunku edukowania rodowiskowego. Uwie czeniem działa maj cych na celu kształtowanie wiadomo ci ekologicznej dzieci i społeczno ci lokalnej s organizowane happeningi z okazji obchodów Dnia Ziemi. Jednym z elementów tej uroczysto ci jest marsz ekologiczny z udziałem przedszkolaków, mieszka ców i zaproszonych go ci. Dzieci nios transparenty nawołuj ce do ochrony rodowiska, nast pnie odbyła si cz
artystyczna o tre ci ekologicznej w wykonaniu
dzieci. Ponadto organizowany jest wernisa prac plastycznych o tematyce ekologicznej, a 87
tak e
pami tkowy
wpis
do
"Złotej
Ksi gi
Ekologii"
zawieraj cej
informacje
dotychczasowych działa ekologicznych w przedszkolu. W 2003r. z okazji obchodów „Dnia Ziemi ” Gminne Przedszkole w Siennicy Nadolnej zorganizowało konkurs recytatorski pt. „ZIEMIA OCZEKUJE POMOCY” dla dzieci sze cioletnich ze wszystkich placówek o wiatowych z terenu gminy. Dzieci z wielkim oddaniem recytowały przepi kne wiersze o tematyce ekologicznej i o ochronie przyrody. Wszyscy uczestnicy konkursu otrzymali dyplomy i nagrody ksi kowe, a dla najlepszych placówek zostały ufundowane akwaria, które b d zdobi k ciki przyrodnicze w ich szkołach. Uroczysto ci te s opisywane w lokalnej prasie i zaprezentowane w lokalnej telewizji. W ramach obchodów Dnia Ziemi Gmina Krasnystaw organizuje akcje sprz tania gminy głównie miejsc publicznych, poboczy dróg i innych zanieczyszczonych miejsc. Znacz cy udział w tych akcjach jest młodzie y. Wdra anie
edukacji
ekologicznej
ju
od
przedszkola
stanowi
element
wychowawczy, pogł bia wiedz i wykształca warto ci i postawy odpowiedzialne za stan rodowiska. Dewiz tych działa stało si motto: „wychowujmy wi c młode pokolenie w szacunku do przyrody, w rozumieniu jej prawa i harmonijnego współistnienia”. Program edukacji ekologicznej dzieci przedszkolnych został zgłoszony do konkursu „Gmina jakich mało” - III edycja 1998r. organizowanego przez Uni Miasteczek Polskich, Zwi zek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. W 2002r. osi gni cia w zakresie edukacji ekologicznej prowadzone w przedszkolu zostały zgłoszone do IV Edycji Konkursu Ekologicznego „Promotor Ekologii ”. Maj c na uwadze pozytywne efekty edukacji
ekologicznej dzieci przedszkolnych, program ten
został wprowadzony w pozostałych placówkach przedszkolnych zlokalizowanych na terenie gminy. Od 1997r. prowadzona jest szeroko poj ta edukacja ekologiczna w gimnazjach i szkołach podstawowych,
któr
obj to ok. 1000 dzieci rocznie. Ma ona na celu
u wiadomienie młodemu człowiekowi wpływu jego stylu
ycia i zachowa
na stan
rodowiska w najbli szej okolicy, rozró nianie negatywnych i pozytywnych wpływów człowieka na rodowisko, a tak e zapoznanie z
ochron
rodowiska w Polsce i w
najbli szej okolicy. Edukacja ekologiczna w szkołach prowadzona jest w formie cie ki mi dzyprzedmiotowej w zakresie teorii i praktyki. W ramach nauki biologii, chemii, plastyki i innych uczniowie zapoznawani s z ekologi jako nauk , ekologicznym stylem ycia (rodzaje wypoczynku, zasady prawidłowego od ywiania, wpływu u ywek na 88
organizm człowieka, wpływów ska enia rodowiska na człowieka), formami ochrony rodowiska i zasadami zachowania si w rezerwatach przyrody, sposobami oczyszczania cieków, ró norodno ci
ekosystemów, wpływem poznawanych organizmów na
rodowisko i ich znaczeniem w przyrodzie oraz negatywnymi skutkami działalno ci człowieka na rodowisko i sposobami
przeciwdziałania tym
zjawiskom. Ponadto w
programach edukacyjnych znalazły si
takie zagadnienia jak: kwa ne deszcze, efekt
cieplarniany, dziura ozonowa, konwencjonalne i alternatywne ródła energii, tworzywa i rodki czysto ci biodegradowalne, przyczyny i skutki zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby. Jedn
z form edukacji ekologicznej jest pobudzanie wyobra ni młodzie y poprzez
wykonywanie prac plastycznych, plakatów o tematyce ekologicznej, projektowanie własnych znaków informacyjnych o prawidłowym zachowaniu si , np. w rezerwatach przyrody, parkach narodowych. Edukacja ekologiczna prowadzona jest równie w ramach godzin wychowawczych i spotka
kół LOP, Koła Młodego Ekologa działaj cych przy szkołach. Organizowane s
okoliczno ciowe apele z okazji "Dnia Zwierz t", "Dnia Ziemi", Kampanii "Sprz tanie wiata". Zim młodzie dokarmia zwierz ta i ptaki, sezonowo organizowane s akcje sprz tania najbli szego otoczenia. Zagadnienia ekologii znalazły swoje stałe miejsce na gazetkach szkolnych wykonywanych przez młodzie szkoln . W ramach prowadzonych do wiadcze badano jako ciowe i ilo ciowe zapylenie powietrza na terenie kilku szkół oraz badano wpływ kwasu siarkowego na ro liny, oceniano stan drzewostanu na terenie szkół. W ramach popularyzacji walorów przyrodniczych gminy i okolic w szkołach odbyły si
prelekcje zaprezentowane przez Zarz d Chełmskich Parków Krajobrazowych
poł czone z ogl daniem prze roczy o tematyce przyrodniczej. Młodzie szkolna aktywnie uczestniczy w ró nych konkursach organizowanych przez Zarz d Chełmskich Parków Krajobrazowych np. konkurs wiedzy ekologicznej, konkurs piosenki przyrodniczej czy konkurs plastyczny, jak równie w konkursach ogłaszanych przez Gmin Krasnystaw, a tak e w Alercie Ekologiczno- Zdrowotnym, gdzie zdobywa dyplomy i wyró nienia. W maju 1999r został zorganizowany gminny konkurs wiedzy ekologicznej, w którym udział brali uczniowie gminnych szkół podstawowych. Najlepszych uczestników wyró niono dyplomami a sponsorzy ufundowali cenne nagrody. W styczniu 2002r. został zorganizowany przez
Urz d Gminy w Krasnymstawie konkurs plastyczny na plakat
reklamowy o tematyce zagospodarowania odpadów komunalnych na terenie Gminy Krasnystaw z uwzgl dnieniem selektywnej zbiórki surowców wtórnych. Ogółem na konkurs wpłyn ło 76 prac plastycznych z 8 placówek o wiatowych. Wykonane przez 89
młodzie prace plastyczne zostały zaprezentowane na wystawie w Urz dzie Gminy w Krasnymstawie. Komisja dokonała oceny zgłoszonych prac. Autorzy 3-ch najlepszych prac zostali nagrodzeni dyplomami i drobnymi upominkami. Ponadto jedna w tych prac została przeznaczona do realizacji
plakatu reklamowego, który słu y jako materiał
informacyjno-edukacyjny przy wdra aniu programu selektywnej zbiorki odpadów komunalnych na terenie gminy. W kwietniu 2003r. młodzie szkolna wzi ła udział w konkursie plastycznym pt. „Moja Gmina Przyjazna rodowisku ” zorganizowanym przez władze gminy w zwi zku uzyskaniem przez Gmin Krasnystaw certyfikatu „Przyja ni rodowisku ”. Wszystkie te działania maj na celu przybli enie problemów ekologii i ochrony rodowiska, wpojenie poszanowania dla otaczaj cej przyrody i zaakcentowanie zale no ci człowieka od rodowiska, w którym yje. W ramach Kampanii "Sprz tanie wiata - Polska" oraz obchodów „Dnia Ziemi ” od kilku lat prowadzone s akcje sprz tania najbli szego otoczenia, lasów, poboczy dróg, terenów rekreacyjnych zorganizowane przede wszystkim dla dzieci i młodzie y szkół. Skutecznymi formami zach ty do uczestnictwa w tych akcji s organizowane konkursy na najlepiej zorganizowan i przeprowadzon akcj poł czone z ufundowaniem przezwładze Gminy Krasnystaw nagród dla najlepszych. Nale y stwierdzi , i
akcje sprz tania gminy ciesz
si
z roku na rok coraz
wi kszym zainteresowaniem i na stałe weszły w kalendarz ekologiczny. wiadczy o tym udział młodzie y, który w 2002 roku wyniósł ok. 95 % wszystkich ucz cych si . Do akcji wł czaj
si
czynnie nauczyciele, organizacje społeczne (samorz d szkolny, Rada
Rodziców, ZHP, LOP, PCK), jak równie niektóre zakłady przemysłowe np. „Cukrownia Krasnystaw” w Siennicy Nadolnej wiadcz ce pomoc rzeczow i finansow . Akcjom towarzysz
konkursy plastyczne i wystawy po wi cone problematyce ochrony
powierzchni ziemi i gospodarki odpadami. Najwa niejsze kierunki działa w zakresie edukacji formalnej: Uczestnictwo uczniów w olimpiadach, konkursach i ró nych programach ekologicznych o charakterze regionalnym i krajowym (wraz z podaniem otrzymanych nagród i wyró nie ). Ponadprogramowa edukacja z zakresu ekologii i ochrony rodowiska, prowadzenie odr bnych zaj
dotycz cych ochrony rodowiska, organizowanie zaj
w terenie i
wycieczek krajoznawczych, prowadzenie ekologicznych kół zainteresowa , wykonywanie
90
wystaw i ekspozycji, albumów i kronik prezentuj cych osi gni cia uczniów w poznawaniu i ochronie rodowiska. Zaanga owanie szkół i uczniów w akcjach sprz tania terenu gminy, sadzenia drzew i piel gnacji zieleni, opieki nad zwierz tami, zbierania surowców wtórnych, a tak e innych przedsi wzi ciach proekologicznych zasługuj cych na uwag .
Edukacja nieformalna Najwa niejsze działania zrealizowane w zakresie edukacji ekologicznej (nieformalnej) przez Gmin Krasnystaw to: -
organizacja zebra wiejskich po wi conych zagadnieniom z zakresu stanu rodowiska,
-
organizacja wykładów i szkole
na temat ekologii i ochrony rodowiska dla radnych i
sołtysów, -
cykliczne prowadzenie akcji informacyjno- edukacyjnej w zakresie gospodarki odpadami dla radnych i sołtysów,
-
wykonanie
materiałów
informacyjno
-
edukacyjnych
w
postaci:
plakatów
informacyjnych dot. zbiorki i wywozu odpadów komunalnych z gospodarstw domowych, ulotek informacyjnych i broszur dot. organizacji zbiórki
odpadów
komunalnych i dostarczenie jej do ka dego gospodarstwa domowego, -
współpraca z nauczycielami szkół i przedszkoli oraz pracownikami słu b komunalnych, ochotnicz
stra
po arn ,
Nadle nictwem Krasnystaw oraz
pracownikami Zarz du Chełmskich Parków Krajobrazowych, -
udział pracowników gminy
w spotkaniach i prelekcjach o tematyce ekologicznej
organizowanych dla młodzie y szkolnej, -
udział pracowników gminy w szkoleniach , seminariach po wi conych zagadnieniom ekologii i ochrony rodowiska organizowanych przez ró ne instytucje ekologiczne,
-
organizowanie konkursów plastycznych dla młodzie y szkolnej: konkurs na plakat reklamowy pt. „Zagospodarowanie odpadów komunalnych na terenie gminy z uwzgl dnieniem selektywnej zbiórki odpadów”, konkurs plastyczny pt. „Moja Gmina Przyjazna rodowisku” – w zwi zku z uzyskaniem przez Gmin certyfikatu „Przyja ni rodowisku”,
-
zorganizowanie na terenie Urz du wystawy prac plastycznych o tematyce gospodarki odpadami komunalnymi,
-
druk plakatu reklamowego o tematyce zagospodarowania odpadów komunalnych,
91
-
coroczne organizowanie Kampanii „Sprz tanie wiata” oraz akcji sprz tania gminy w ramach obchodów „Dnia Ziemi”,
-
udział w utworzeniu cie ki rowerowej o charakterze edukacyjno-rekreacyjnym przez obszary chronionego krajobrazu oraz obrze a rezerwatu przyrody „Wodny Dół” wraz z lokalizacj punktów dydaktyczno-informacyjnych,
-
promocja gminy w rodkach masowego przekazu; publikacje prasowe i programy telewizyjne
Najwa niejsze kierunki działa w zakresie edukacji ekologicznej społeczno ci lokalnej: W oparciu o istniej ce walory przyrodnicze zamierzaj utworzy
cie ki dydaktyczne we
współpracy z ZChPK, wykorzystanie w wi kszym stopniu
potencjału O rodka
ZChPK m.in. poprzez udział w cyklu zaj
Dydaktyczno-Muzealnego
dydaktycznych na temat wykorzystania
odpadów, działania edukacyjne w szkołach i dla dorosłych zmierzaj ce do zapobiegania powstawaniu dzikich wysypisk mieci poprzez podnoszenie wiadomo ci, przygotowanie do prezentacji posteru na temat selektywnej zbiórki odpadów, zorganizowanie szkole
i prelekcji dla mieszka ców w celu upowszechniania
proekologicznych postaw i poszanowania praw przyrody
Podsumowanie: Wiele
celów
krótkoterminowej
jest
strategicznych celami
do
znajduj cych ci głego
swoje
wdra ania.
Ich
zapisy zapis
w
strategii
w
strategii
krótkoterminowej ma za zadanie podkre lenie du ej wagi i konieczno ci ich wdra ania ju w krótki horyzoncie czasowym.
92
7. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSI WZI
I
URUCHAMIANIA RODKÓW FINANSOWYCH Przyj te do wdro enia rozwi zania techniczno-organizacyjne poddano analizie w zakresie kosztów w celu okre lenia nakładów finansowych na ich realizacj oraz sposobu finansowania. Dla obni enia ponoszonych jednorazowo nakładów inwestycyjnych proponuje si wdra anie etapowe kolejnych zada . Przy realizacji powy szych zada
w pierwszym etapie niezb dne b dzie
uruchomienie rodków z bud etu gminy, a nast pnie mo liwe byłoby uruchamianie rodków z dotacji, po yczek i innych ródeł (po wcze niejszym ich uzyskaniu). rodki finansowe ze
ródeł zewn trznych: dotacje: NFO iGW, WFO iGW,
PFO iGW, Ekofundusz, EFRWP-Counterpart Found, FWPN, Program Małych Dotacji GEF, Sapard; po yczki z funduszy celowych i kredytów preferencyjnych - NFO iGW, WFO iGW, BO . Koszty eksploatacyjne systemu ochrony rodowiska mog by pokrywane: z opłat ponoszonych przez mieszka ców np. w dziedzinie gospodarki odpadami - za wywóz odpadów, za ich unieszkodliwianie, w dziedzinie gospodarki wodno- ciekowej rozbudowa stacji uzdatniania wody, w dziedzinie ochrony powietrza - modernizacja lokalnych kotłowni; z bud etu gminy. Harmonogram realizacji poszczególnych zada , wynikaj cych z niniejszego programu, nale y dostosowa rodków finansowych. Kolejno
do mo liwo ci pozyskiwania
realizacji dopuszcza si
wg przyj tych
przez Rad Gminy priorytetów.
93
Tabela 7.1. Harmonogram rzeczowo-finansowy programu ochrony rodowiska dla Gminy Krasnystaw Lp
Nazwa zadania i zakres rzeczowy
1
Zakup pojemników o poj. 1,1m3 na odpady zmieszane
2
Jednostka odpowiedzial na Zadania w zakresie gospodarki odpadami Termin realizacji 2004
Urz d Gminy
Zakup pojemników o poj. 110l na odpady zmieszane
2004 - 2007
Urz d Gminy
3
Zakup pojemników o poj. 1,1 m3 na odpady segregowane
2004-2007
Urz d Gminy
4
Zakup worków foliowych o poj. 120l do segregacji odpadów komunalnych 20 tys. szt/rok Zakup o poj. 30l na baterie dla obiektów o wiatowych
2004 - 2007
Urz d Gminy
2004 - 2005
Urz d Gminy
5 6
Zakup samochodu mieciarki SK-1 do wywozu odpadów komunalnych
2004
Urz d Gminy
7
Zakup przyczepy ci gnikowej do wywozu odpadów przez gminn jednostk organizacyjn
2004
Urz d Gminy
8
Wykonanie zadaszenia boksów na surowce wtórne + magazyn odpadów niebezpiecznych na Mi dzygminnym Składowisku Odpadów w Wincentowie
2004-2005
Podmioty uczestnicz ce Urz d Gminy, mieszka cy, podmioty gospodarcze Urz d Gminy, mieszka cy Urz d Gminy, mieszka cy Urz d Gminy, mieszka cy Urz d Gminy, mieszka cy Urz d Gminy, mieszka cy Urz d Gminy, Gminny Zakład Komunalny
Wójt Gminy Krasnystaw, Burmistrz Miasta Krasnystaw, „KRAS-EKO” Sp. Wójt Gminy z o.o. w Rejowiec Wincentowie
Koszty realizacji / PLN/
ródła finansowania
94 374
30% bud et gminy, 70% WFO iGW
70 000
30% bud et gminy, 70% mieszka cy bud et gminy, WFO iGW, fundusze ekologiczne bud et gminy, WFO iGW bud et gminy
150 000
45 000 1 500 240 000 80 000 50 000
bud et gminy, WFO iGW, NFO iGW 30% bud et gminy, 70% WFO iGW bud et 3 gmin b d cych współu ytkownik ami Mi dzygminnego Składowiska Odpadów w Wincentowie, rodki zewn trzne
94
9
Wykonanie łapaczy na istniej cym ogrodzeniu betonowym składowiska
2004-2005
Wójt Gminy Krasnystaw, Burmistrz Miasta Krasnystaw, „KRAS-EKO” Sp. Wójt Gminy z o.o. w Rejowiec Wincentowie
10 000
10
Wykonanie ogrodzenia przestawnego niecki roboczej składowiska
2004-2005
Wójt Gminy Krasnystaw, Burmistrz Miasta Krasnystaw, Wójt Gminy Rejowiec
15 000
11
12
Rozbudowa Składowiska Odpadów Komunalnych w Wincentowie II etap (budowa drugiej niecki)
Rozbudowa Składowiska Odpadów Komunalnych w Wincentowie III etap (budowa trzeciej niecki)
2007-2009
2010-2012
Wójt Gminy Krasnystaw, Burmistrz Miasta Krasnystaw, Wójt Gminy Rejowiec
Wójt Gminy Krasnystaw, Burmistrz Miasta Krasnystaw, Wójt Gminy Rejowiec
Sumaryczne nakłady
KRAS-EKO” Sp. z o.o. w Wincentowie
2 500 000 KRAS-EKO” Sp. z o.o. w Wincentowie
2 300 000 KRAS-EKO” Sp. z o.o. w Wincentowie
5.556.500
bud et 3 gmin b d cych współu ytkownik ami (wspólników) Mi dzygminnego Składowiska Odpadów w Wincentowie, rodki zewn trzne bud et 3 gmin b d cych współu ytkownik ami (wspólników) Mi dzygminnego Składowiska Odpadów w Wincentowie, rodki zewn trzne fundusze 3 gmin współu ytkownik ów (wspólników) Mi dzygminnego Składowiska Odpadów w Wincentowie, fundusze strukturalne fundusze 3 gmin współu ytkownik ów (wspólników) Mi dzygminnego Składowiska Odpadów w Wincentowie, fundusze strukturalne
Zadania w zakresie ochrony powietrza 95
13
Wykonanie kotłowni gazowych w 2-ch stra nicach OSP
2004-2005
Wójt Gminy Krasnystaw
Urz d Gminy
40 000
14
Wykonanie odcinka sieci gazowej w miejscowo ci Siennica Nadolna
2005-2010
-
mieszka cy
250 000
15
Modernizacja kotłowni w glowej na gazow w Gminnym Centrum Kultury w Wincentowie
2005-2007
Wójt Gminy Krasnystaw
16
Roboty z zakresu termomodernizacji budynków: wymiana stolarki okiennej i drzwiowej w obiektach o wiatowych
2004 - 2007
Urz d Gminy
17
Wymiana stolarki okiennej i drzwiowej w budynkach stra nic OSP
2004 - 2007
Urz d Gminy
gminy Urz d Gminy Krasnystaw, Gminne Centrum Kultury z/s w Wincentowie Urz d Gminy, mieszka cy Urz d Gminy, mieszka cy
40 000
300 000 200 000
830.000
18
Zadania w zakresie gospodarki wodno- ciekowej
Budowa zbiorników wodnych w miejscowo ciach: Białka i Krupiec
2008-2020
Wójt Gminy Krasnystaw
Urz d Gminy, mieszka cy
10 000 000
19
Budowa przydomowych oczyszczalni cieków
2004-2010
Wójt Gminy Krasnystaw
mieszka cy gminy
1 200 000
20
Budowa gminnej oczyszczalni cieków
2006-2009
Wójt Gminy Krasnystaw
Urz d Gminy, mieszka cy
3 900.000
21
Wymiana rur AC na PCV sieci wodoci gowej - uj cie wody Krynica
2006-2012
Wójt Gminy Krasnystaw
Urz d Gminy, Gminny Zakład Komunalny
170 000
22
Wymiana hydroforów na zestawy hydroforowo-kompaktowe dla uj wody oraz wymiana pomp gł binowych
2006-2015
Wójt Gminy Krasnystaw
Urz d Gminy, Gminny Zakład
310 000
bud et gminy, fundusze ekologiczne 30% bud et gmin + mieszka cy, 70% fundusze ekologiczne 30% bud et gminy, 70% fundusze ekologiczne Bud et gminy, fundusze ekologiczne Bud et gminy, fundusze ekologiczne
bud et gminy, fundusze ekologiczne, fundusze strukturalne 30% rodki własne gminy + mieszka cy, 70% rodki zewn trzne rodki własne, rodki zewn trzne 30% rodki własne, 70% rodki zewn trzne 30% rodki własne,
96
Komunalny 23
Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie gminy wraz z przył czami
24
Rozbudowa sieci wodoci gowej wraz z przył czami w Ostrowie Krupskim Modernizacja sieci wodoci gowej w celu zmniejszenia kosztów eksploatacji wodoci gów
25
2004-2007
Wójt Gminy Krasnystaw
Urz d Gminy, mieszka cy
45.000.000
2004
Urz d Gminy
90 000
2004 - 2007
Urz d Gminy
Urz d Gminy, mieszka cy Urz d Gminy, mieszka cy
Sumaryczne nakłady 19
60.820.000
Zadania w zakresie monitoringu rodowiska
Zainstalowanie piezometrów na Mi dzygminnym Składowisku Odpadów po zrealizowaniu I i II etapu
150 000
2009-2012
Wójt Gminy Krasnystaw, Burmistrz Miasta Krasnystaw, Wójt Gminy Rejowiec
„KRAS-EKO” Sp. z o.o. w Wincentowie
Sumaryczne nakłady
30.000
30.000
70% rodki zewn trzne 30% rodki własne gminy + mieszka cy, 70% rodki zewn trzne Bud et gminy Bud et gminy, rodki zewnetrzne
rodki własne 3 gmin b d cych współu ytkownik ami (wspólnikami) Mi dzygminnego Składowiska Odpadów w Wincentowie, WFO iGW, PFO iGW
Zadania w zakresie edukacji ekologicznej 20
21
22
Wdra anie programów edukacji ekologicznej w szkołach
Propagowanie zdrowego trybu ycia
Urz dzanie i piel gnowanie ogródków botanicznych przy szkołach
2003 j.w.
j.w.
szkoły podstawowe, gimnazja, przedszkola szkoły podstawowe, gimnazja, przedszkola szkoły podstawowe,
-
-
-
-
30 000
-
rodki własne, WFO iGW
97
Sumaryczne nakłady
gimnazja, przedszkola
30.000
98
8. WYTYCZNE DO SPORZ DZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY RODOWISKA Ustawa Prawo ochrony rodowiska w art. 17 i 18 stanowi, e w celu realizacji polityki ekologicznej pa stwa samorz dy sporz dzaj wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony rodowiska, które nast pnie s przyjmowane do realizacji w drodze uchwały sejmiku województwa albo rady powiatu lub gminy. Programy te, podobnie jak polityk ekologiczn pa stwa, sporz dza si na 4 lata, z tym, e przewidziane w niej działania obejmuj w perspektywie kolejne 4 lata. Programy powinny okre la cele ekologiczne, priorytety, rodzaj i harmonogram działa proekologicznych oraz rodki niezb dne do osi gni cia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i rodki finansowe. Prace nad gminnym programem ochrony rodowiska winny by prowadzone przy udziale wszystkich instytucji działaj cych na terenie gminy w sferze ochrony rodowiska i zagospodarowania przestrzennego. Do prac tych nale y wł czy
tak e reprezentantów
społecze stwa w postaci przedstawicieli gminnych organów samorz du terytorialnego (radnych, członków komisji itp.), samorz du gospodarczego i ekologicznych organizacji pozarz dowych (je li istniej lub prowadz swoje agendy na terenie gminy).
8.1
Zasady ogólne Przy sporz dzaniu gminnych programów ochrony rodowiska nale y uwzgl dnia
ustalenia zawarte w dokumentach: Programie wykonawczym do II polityki ekologicznej pa stwa, Polityce ekologicznej pa stwa na lata 2003 - 2006 z uwzgl dnieniem perspektywy na lata 2007-2010, Programie ochrony rodowiska województwa lubelskiego. Programie ochrony rodowiska powiatu krasnostawskiego. Cele i zadania uj te w wymienionych dokumentach, a konkretniej - zawarte w nich tabele przedsi wzi
inwestycyjnych i pozainwestycyjnych, powinny by wykorzystywane
przy sporz dzaniu gminnych programów ochrony rodowiska w trojaki sposób: jako podstawa wyj ciowa do konkretyzacji zada w nawi zaniu do specyfiki i potrzeb danego regionu (np. do sporz dzenia na szczeblu gminnym konkretnego wykazu planowanych do budowy lub modernizacji oczyszczalni
cieków komunalnych,
oczyszczalni cieków przemysłowych, składowisk odpadów, systemu segregacji odpadów
99
itd.). Podstaw wyj ciow dla wielu zada b dzie wykaz zada własnych samorz dów gminnych przedstawiony w rozdziale .2. niniejszego opracowania; jako analog do sformułowania regionalnych lub lokalnych celów, planowanych do uzyskania na danym terenie; jako inspiracja do wprowadzenia podobnego zadania na szczeblu regionalnym b d lokalnym, je li zadanie uj te w wymienionych wy ej dokumentach jest sformułowane ogólnie b d dotyczy szczebla krajowego, wojewódzkiego lub powiatowego. Struktura gminnego programu ochrony rodowiska powinna nawi zywa do struktury "Polityki ekologicznej pa stwa na lata 2003-2006 z uwzgl dnieniem perspektywy na lata 2007-2010", a wi c powinna zawiera co najmniej nast puj ce rozdziały: racjonalne u ytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszanie materiałochłonno ci, energochłonno ci i wodochłonno ci gospodarki, ochrona gleb, racjonalna eksploatacja lasów, ochrona zasobów kopalin), poprawa jako ci
rodowiska (ochrona wód, ochrona powietrza, gospodarowanie
odpadami, hałas, pola elektromagnetyczne, bezpiecze stwo chemiczne i biologiczne, nadzwyczajne zagro enia rodowiska, ochrona przyrody i bioró norodno ci), narz dzia i instrumenty realizacji programu (ramy prawa, planowanie przestrzenne, powi zania formalne i merytoryczne z analogicznymi programami wy szego szczebla administracyjnego, mechanizmy finansowania ochrony rodowiska, dost p do informacji i udział społecze stwa), nakłady na realizacj programu (wielko
nakładów i ródła finansowania),
kontrola realizacji programu (procedury kontroli, mierniki realizacji programu, procedury weryfikacji programu). Programy gminne powinny si składa z trzech cz ci: zada własnych gminy (pod zadaniami własnymi nale y rozumie te przedsi wzi cia, które b d finansowane w cało ci lub cz ciowo ze rodków b d cych w dyspozycji gminy); zada
koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi nale y rozumie
zadania zwi zane z ochron naturalnych, które s
pozostałe
rodowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów
finansowane ze
rodków przedsi biorstw oraz ze
rodków
zewn trznych, b d cych w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b d
instytucji działaj cych na terenie gminy, ale
podległych bezpo rednio organom powiatowym, wojewódzkim, b d centralnym). 100
Zadania własne powinny by
w programie uj te z pełnym zakresem informacji
niezb dnej do kontroli ich realizacji (opis przedsi wzi cia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty,
ródła finansowania). Zadania koordynowane powinny by
w
programie uj te z takim stopniem szczegółowo ci, jaki jest dost pny na terenie gminy. Gminny program ochrony rodowiska powinien by skoordynowany ze sporz dzanymi na szczeblu gminy programami sektorowymi (np. programem gospodarki le nej, programem ratowniczo-ga niczym sporz dzanym przez gminne komendy pa stwowej stra y po arnej, itp.), gminnymi programami rozwoju infrastruktury (je li s ): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w wod , itd., gminnym planem gospodarowania odpadami sporz dzonym zgodnie z ustaw o odpadach, a tak e obejmuj cym obszar gminy programem ochrony powietrza, programem ochrony rodowiska przed hałasem i programem ochrony wód (je eli programy takie dla obszarów obejmuj cych dan gmin zostały lub zostan opracowane w zwi zku z wymaganiami wynikaj cymi z ustawy Prawo ochrony rodowiska).
8.2
Limity krajowe uj te w "II Polityce ekologicznej pa stwa" W "II Polityce ekologicznej pa stwa", przyj tej przez Rad Ministrów w czerwcu
2000 r. a nast pnie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały nast puj ce wa niejsze limity krajowe, zwi zane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i popraw stanu rodowiska: zmniejszenie wodochłonno ci produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i warto
sprzedan w przemy le);
ograniczenie materiałochłonno ci produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyska
co najmniej
jednostk produkcji, warto
rednie wielko ci dla pa stw OECD (w przeliczeniu na produkcji lub PKB);
ograniczenie zu ycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r. (w przeliczeniu na jednostk produkcji, warto
produkcji lub PKB);
dwukrotne zwi kszenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990r.; odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych; pełna (100%) likwidacja zrzutów
cieków nieoczyszczonych z miast i zakładów
przemysłowych;
101
zmniejszenie ładunku zanieczyszcze
odprowadzanych do wód powierzchniowych, w
stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego - równie o 30%; ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych zwi zków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r.; do ko ca 2005 r. wycofa z u ytkowania etylin i przej
wył cznie na stosowanie
benzyny bezołowiowej. Wszystkie wymienione limity dotycz celów do osi gni cia najpó niej do 2010 r. Limity powy sze nie były korygowane przy sporz dzaniu "Polityki ekologicznej pa stwa na lata 2003 - 2006 z uwzgl dnieniem perspektywy na lata 2007-2010". W programach gminnych mog zosta uj te w zale no ci od specyficznych warunków danej gminy.
8.3
Podział limitów krajowych na limity wojewódzkie i powiatowe Brak dostatecznych podstaw planistycznych spowodował,
e zarówno Rada
Ministrów, przyjmuj c w czerwcu 2000 r. II Polityk ekologiczn pa stwa, jak i ustawa Prawo ochrony rodowiska nie dokonały podziału limitów krajowych na limity regionalne. Dlatego te
przytoczone powy ej wska niki liczbowe nale y traktowa
jako wielko ci
orientacyjne, przeznaczone do porówna mi dzyregionalnych i porówna tempa realizacji celów polityki ekologicznej pa stwa w poszczególnych powiatach i gminach z tempem realizacji tej polityki na szczeblu krajowym. Tylko w dwóch przypadkach mo e mie miejsce okre lona procedura "przydziału" limitów dla poszczególnych powiatów. Chodzi o ładunki zanieczyszcze odprowadzanych do wód powierzchniowych i do powietrza w takim zakresie, w jakim w ramach monitoringu rodowiska zostan zidentyfikowane obszary, w których nie s osi gni te wymagane poziomy jako ci wód oraz obszary przekrocze dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu. Ustalone programy działa naprawczych dla tych obszarów (w postaci programów ochrony wód i programów ochrony powietrza), mog ustala limity regionalne. Nie przewiduje si
natomiast
adnej procedury odgórnego ustalania limitów
gminnych, poza ewentualnymi porozumieniami mi dzy Ministerstwem
rodowiska a
zainteresowanymi samorz dami. Przypadki takie mogłyby mie miejsce, na przykład, w odniesieniu do miast przygranicznych, je li wynikałoby to z umów dwustronnych z pa stwami s siednimi.
102
Sporz dzaj c programy ochrony
rodowiska poszczególne powiaty lub gminy,
kieruj c si interesem swoich mieszka ców, mog ustali własne limity powiatowe lub gminne,
wzorowane
na
wymienionych
podstawowego powinny tak e sprecyzowa
wy ej
wska nikach.
Samorz dy
szczebla
zadania szczegółowe w zakresie ochrony
rodowiska dotycz ce estetyki terenów ogólnodost pnych, post powania ze zwierz tami (w tym domowymi), utrzymania obiektów u yteczno ci publicznej oraz posesji prywatnych itp.
8.4
ródła informacji wymagane przy sporz dzaniu programów gminnych Przy
sporz dzaniu
gminnych
programów
ochrony
rodowiska
musz
by
uwzgl dniane wszystkie wymagania obowi zuj cych przepisów prawnych, dotycz cych ochrony rodowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Przy sporz dzaniu gminnych programów ochrony rodowiska powinny by brane pod uwag tak e ró ne programy rz dowe, które w tym, czy innym stopniu dotycz ochrony rodowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. S to dokumenty takiego typu jak na przykład: II Polityka ekologiczna pa stwa, Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej pa stwa, Program ochrony rodowiska województwa lubelskiego, Raport o stanie rodowiska województwa lubelskiego w 2001 roku, Program zwi kszania lesisto ci województwa chełmskiego na lata 1997-2020, Strategia rozwoju Gminy Krasnystaw, Studium
uwarunkowa
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego
Gminy
Krasnystaw, Program gospodarki odpadami dla Miasta Krasnystaw i Gminy Krasnystaw, Selektywna zbiórka odpadów komunalnych na terenie Miasta i Gminy Krasnystaw, Program gospodarki ciekowej Gminy Krasnystaw, Projekt zało e do planu zaopatrzenia w ciepło, energi elektryczn i paliwa gazowe Gminy Krasnystaw. Gminne programy ochrony rodowiska musz spełnia (po uzyskaniu członkostwa w UE) warunki pozyskania wsparcia finansowego z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójno ci, które w głównej mierze udzielane b dzie jednostkom samorz du terytorialnego na
103
realizacj
inwestycji
ekologicznych.
Powinny
wi c
by
zgodne
z
dokumentami
programowymi, które b d stanowiły podstaw otrzymania takiego wsparcia.
8.5
Programy regionalne i lokalne na s siednich obszarach Istniej dwa specyficzne obszary ochrony rodowiska, które wymagaj koordynacji
poziomej
mi dzy
programami
administracyjnych. S
to: zale no
ochrony
rodowiska
dla
s siednich
jednostek
jako ci pobieranej wody powierzchniowej w danej
jednostce (gminie, mie cie) od zrzutu cieków w jednostkach ulokowanych w gór biegu rzeki, oraz przepływy zanieczyszcze
powietrza pomi dzy s siaduj cymi jednostkami
administracyjnymi. Dlatego konieczna jest koordynacja programów ochrony wód w układzie zlewniowym oraz koordynacja programów ochrony powietrza na du ych obszarach. W pierwszym przypadku dobrym mechanizmem tej koordynacji byłoby sporz dzanie programów ochrony wód w trybie porozumienia gmin lub zwi zku gmin o zasi gu zlewniowym. Wówczas gminne, a tak e powiatowe programy ochrony rodowiska mogłyby by sporz dzane (w cz ci dotycz cej ochrony wód) bezpo rednio na podstawie programu zlewniowego. W przypadku ochrony powietrza problem jest trudniejszy, gdy skuteczno i regionalnych strategii ograniczania emisji musiałaby by testowanych
obecnie,
odpowiednich
wielkoobszarowych
lokalnych
oceniania na podstawie, modeli
matematycznych,
uwzgl dniaj cych efekty oddziaływania zarówno własnej emisji, jak i napływu zewn trznego. Przy opracowywaniu programów ochrony rodowiska nale y równie zwróci uwag na konieczno
integrowania pomi dzy gminami planów dotycz cych ochrony ró norodno ci
przyrodniczej. Jest to niezb dne w celu zachowania spójno ci korytarzy ekologicznych oraz planów ochrony parków narodowych i krajobrazowych oraz rezerwatów przyrody, le cych na s siaduj cych terytoriach. Szczegółowe wytyczne sporz dzania programów ochrony rodowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym przygotowało Ministerstwo rodowiska. Dokument jest dost pny na stronach internetowych Ministerstwa (www.mos.gov.pl).
104
9. MONITORING I ZARZ DZANIE RODOWISKIEM, W TYM PROGRAMEM Monitoring dostarcza informacji w oparciu o które mo na oceni , czy stan rodowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu, a tak e jest podstaw oceny efektywno ci wdra ania polityki rodowiskowej. Rozró niamy dwa rodzaje monitoringu: monitoring jako ci rodowiska, monitoring polityki rodowiskowej. Obydwa rodzaje monitoringu s ze sob
ci le powi zane. Monitoring jako ci rodowiska jest
wykorzystywany w definiowaniu polityki ochrony rodowiska. W okresie wdra ania niniejszego programu, monitoring tak e b dzie wykorzystywany dla uaktualnienia polityki ochrony
rodowiska. Celem monitoringu jest zwi kszenie
efektywno ci polityki rodowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udost pnianie danych dotycz cych jako ci rodowiska i zachodz cych w nim zmian. Informacja o stanie rodowiska jest niezb dna do ustanawiania priorytetów ochrony rodowiska, do monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony rodowiska, do integrowania polityki. Powinna słu y zarówno podejmuj cym decyzje, jak i społecze stwu, sektorowi prywatnemu, pozarz dowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom.
9.1
Monitoring stanu rodowiska Monitoring - system kontroli stanu rodowiska - jest narz dziem wspomagaj cym
prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz dzania
rodowiskiem. Dostarcza on
informacji o efektach wszystkich działa na rzecz ochrony rodowiska.
9.2
Monitoring polityki ekologicznej Monitoring polityki ochrony rodowiska oznacza, e wdra anie Programu b dzie
polegało regularnej ocenie. Monitoring ten b dzie obejmował: okre lenie stopnia wykonania działa , okre lenie stopnia realizacji przyj tych celów, ocen rozbie no ci pomi dzy przyj tymi celami i działaniami a ich wykonaniem, analiz przyczyn tych rozbie no ci.
105
Koordynator wdra ania programu b dzie oceniał co dwa lata stopie
wdro enia
Programu. W latach 2004-2005 na bie co, b dzie monitorowany post p w zakresie wdra ania zdefiniowanych działa , a pod koniec 2005 roku nast pi ocena rozbie no ci mi dzy celami zdefiniowanymi w Programie i analiza przyczyn tych rozbie no ci. Wyniki oceny b d stanowiły wkład dla nast pnego Programu, w którym zostan zdefiniowane działania na lata 2006-2010, z uszczegółowieniem działa na lata, tj. 2006 i 2007. Ten cykl b dzie si powtarzał co dwa lata, co zapewni uaktualnienie strategii krótkoterminowej co cztery lata i polityki długoterminowej co sze
9.3
lat.
Zarz dzanie programem Efektywne wdra anie niniejszego opracowania wymaga du ego zaanga owania
administracji samorz dowej, a tak e dobrej współpracy mi dzy wszystkimi instytucjami (organizacjami) wł czonymi w zagadnienia ochrony
rodowiska. Wdra anie polityki
długoterminowej oraz strategii krótkoterminowej rozpocznie si w okresie zmian systemu prawnego, wynikaj cych z dostosowania polskiego ustawodawstwa do przepisów Unii Europejskiej. Zmiany te mog mie wpływ na struktur zarz dzania rodowiskiem, a co za tym idzie na struktur zarz dzania Programem.
9.4
Harmonogram weryfikacji celów i kierunków działa oraz terminów przygotowywania raportów z wykonania programów Ustawa Prawo ochrony rodowiska nakłada na zarz d gminy obowi zek sporz dzenia
co 2 lata raportu z wykonania programu ochrony rodowiska i przedło enia go Radzie Gminy. "II Polityka ekologiczna pa stwa" zakłada,
e głównym celem
redniookresowym
(do 2010 r.) w sprawie kontroli i monitoringu jest pełna harmonizacja procedur i zakresu działa
w tej dziedzinie z zaleceniami OECD, wymogami Unii Europejskiej oraz
zobowi zaniami wobec konwencji mi dzynarodowych. Realizacja tego celu wymaga w latach 2003 - 2006 powołania nowych struktur organizacyjnych i wdro enia systemów obiegu informacji w dziedzinie rodowiska, niezb dnych do spełnienia przez Polsk warunków uczestnictwa w Unii Europejskiej i realizacji innych zobowi za mi dzynarodowych, w tym: 1) wzmocnienia etatowego słu b inspekcji ochrony rodowiska na szczeblu centralnym i regionalnym (2004 r.); 2) wdro enia systemu informatycznego PRTR (uwalnianie i transfer zanieczyszcze - 2004 r.);
106
3) wdro enia systemu informatycznego SPIRS (rejestracja obiektów niebezpiecznych zgodnie z wymaganiami dyrektywy Seveso II - 2004 r.); 4) wdro enia systemu rejestracji substancji niebezpiecznych spełniaj cego wszystkie wymagania ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz ustawy o ochronie ro lin uprawnych (2004 r.); 5) wzmocnienia i rozwoju działalno ci Krajowego Centrum BAT (2004 r.); 6) utworzenia krajowego punktu kontaktowego do spraw wdra ania programu Unii Europejskiej Natura 2000 (2004 r.); 7) po uzyskaniu przez Polsk
członkostwa w Europejskiej Agencji
rodowiska -
rozszerzenia regularnej współpracy z Agencj ju na zasadach odnosz cych si do jej członków (2003 r.). Realizacja wymienionych w pkt 1 - 4 zada , z zwłaszcza wdro enie systemów informatycznych oraz modyfikacja systemu statystyki publicznej, pa stwowego monitoringu rodowiska i pozostałych mechanizmów nadzoru i kontroli umo liwi dokonywanie co 2 lata oceny realizacji wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony rodowiska oraz oceny realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów rodowiska.
9.5
Edukacja ekologiczna W warunkach gł bokich przekształce ustrojowych Polska stan ła przed obowi zkiem
dokonania zasadniczych zmian w polityce ekologicznej pa stwa. Przyj tym przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w 2002r. dokumencie Polityka ekologiczna pa stwa w zasadzie uspołeczniania zapisano prawo do udziału społecze stwa w podejmowaniu decyzji ekologicznych.
Zasada
uspołeczniania
b dzie
realizowana
poprzez
stworzenie
instytucjonalnych i prawnych warunków do udziału wszystkich zainteresowanych podmiotów wywieraj cych bezpo redni lub po redni wpływ na sposób i intensywno
korzystania ze
rodowiska, w tym równie udziału obywateli. Aby udział ten był wystarczaj co szeroki i przynosił oczekiwane efekty konieczne jest z jednej strony stymulowanie samej ch ci takiego udziału, natomiast z drugiej - tworzenie sprzyjaj cych warunków dla praktycznej realizacji tej potrzeby oraz dostarczenie wiedzy i umiej tno ci pomocnych w konkretnych działaniach. Podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego udziału w urzeczywistnianiu celów ekologicznych ma wi c po pierwsze odpowiednia edukacja ekologiczna, a po drugie zapewnienie powszechnego dost pu do informacji o
rodowisku oraz stworzenie
107
instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyra ania przez społecze stwo swoich opinii i wpływania na podejmowane, istotne dla rodowiska decyzje. Edukacja jest psychologiczno-pedagogicznym procesem oddziaływania na człowieka, na który składa si nauczanie i wychowanie. Celem edukacji jest kształtowanie wiadomo ci. Edukacja ekologiczna jest wi c procesem kształtowania wiadomo ci ekologicznej. Poziom wiadomo ci ekologicznej społecze stwa zale y od ilo ci i jako ci informacji, która do niego dociera oraz od form i sposobów edukacji. Edukacja która trafia do społecze stwa powinna by
cisła, bezstronna i kompletna. Jasno
i klarowno
tre ci powinna by wynikiem
jednoznaczno ci sformułowa . Pomimo niezb dnych uproszcze (w zale no ci od stopnia przygotowania odbiorcy) musi by zachowany pewien sens i poprawno Edukacja ekologiczna powinna by
merytoryczna.
prowadzona na wszystkich poziomach
szkolnictwa, pocz wszy od szkół podstawowych po szkoły wy sze, a tak e w ród społeczno ci lokalnej gminy. W prowadzeniu edukacji mo na wykorzysta potencjał pozarz dowych organizacji ekologicznych. Obecnie w Polsce zarejestrowanych jest ponad 600 organizacji deklaruj cych w swym statucie działalno
ekologiczn . Ponad 60 najbardziej aktywnych uczestniczy nie
tylko w rozwi zywaniu lokalnych problemów, ale i w pracach komisji sejmowych i wspieraj cych działania organów pa stwowych w realizacji ró nych zada
polityki
ekologicznej, cz sto samodzielnie je inicjuj c. Organizacje społeczne cz sto podejmuj współprac pomi dzy sob dla wspólnego rozwi zywania problemów ogólnopolskich. Na terenie Polski aktywne s tak e mi dzynarodowe organizacje działaj ce na rzecz ochrony rodowiska takie jak wiatowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) oraz wiatowy Fundusz na rzecz Ochrony Przyrody (WWF). Niew tpliwie wzrost działalno ci społecznej nie zast pi wyszkolonych kadr ochrony rodowiska. W roku 2000 na polskich uczelniach studiowało ok. 20 tys. studentów technicznych kierunków ochrony
rodowiska oraz ponad 23 tys. na kierunkach
uniwersyteckich.
9.6
Upowszechnianie informacji o stanie rodowiska i wykonaniu programu Aktywno
społeczn wspiera równie niezale na prasa ekologiczna i ró norodne
wydawnictwa. Du e znaczenie dla ekspansji obywatelskiej aktywno ci ma nowe
108
ustawodawstwo stwarzaj c powszechny dost p do informacji o rodowisku i procedury udziału społecze stwa w zarz dzaniu rodowiskiem (ustawa - prawo ochrony rodowiska). Obecnie informacja ekologiczna w Polsce dost pna jest dla społecze stwa poprzez: publikacje Głównego Urz du Statystycznego, publikacje Ministerstwa rodowiska, publikacje słu b pa stwowych - Inspekcj
Ochrony
rodowiska, Pa stwowy Zakład
Higieny, Inspekcj Sanitarn , publikacje o charakterze edukacyjnym i popularyzatorskim jednostek naukowobadawczych, publikacje opracowane przez organizacje pozarz dowe, Polski Klub Ekologiczny, O rodki i Centra Edukacji Ekologicznej, Fundacje Ekologiczne, pras popularnonaukow o tematyce ekologicznej, programy telewizyjne i radiowe, targi i giełdy ekologiczne, plakaty, plakaty filmowe, filmy, festiwale i konkursy ekologiczne, akcje edukacyjne i promocyjne, internet. Gromadzenie i udost pnianie informacji dotycz cych rodowiska jest jednym z zada m.in. Inspekcji Ochrony
rodowiska (IO ) - zgodnie z art. 28 ustawy o Inspekcji Ochrony
rodowiska. Zgodnie z tym zało eniem IO do celów swojej działalno ci wł czyła zadania edukacji ekologicznej i szerokiego informowania społecze stwa o faktycznym stanie rodowiska w Polsce oraz działaniach maj cych na celu jego ochron , w tym równie z realizacji wykonania zało e przyj tych w powy szym opracowaniu. W ramach realizacji tych zada WIO w Białymstoku prowadzi nast puj ce formy działalno ci: opracowuje cyklicznie raporty o stanie
rodowiska na terenie województwa, które
przekazywane s władzom lokalnym, placówkom o wiatowym i bibliotekom oraz poprzez sie wojewódzkich inspektoratów, wszystkim zainteresowanym na terenie kraju, prowadzi w swoich placówkach zaj cia dydaktyczne dla dzieci i młodzie y szkół województwa, pracownicy Wydziału i Działów Monitoringu
rodowiska bior udział w lekcjach o
tematyce ekologicznej w szkołach województwa, uczestnicz w zaj ciach metodycznych
109
dla nauczycieli oraz zwi zanych z tematyk ekologiczn szkoleniach organizowanych dla ró nych jednostek, udost pnia osobom zainteresowanym materiały informacyjne dotycz ce szeroko poj tej tematyki ochrony rodowiska, współpracuje z przedstawicielami regionalnej prasy, radia i TV w propagowaniu zagadnie zwi zanych z ochron Przedstawiciele WIO Inspekcji Ochrony
rodowiska.
zgodnie z wymaganiami wynikaj cymi z art. 8a ust.2 ustawy o
rodowiska, przygotowuj i przedstawiaj radom powiatów i sejmiku
województwa coroczn informacje o stanie rodowiska i podejmowanych działaniach na rzecz jego poprawy.
9.7
Mierniki oceny realizacji Programu Do szczególnie wa nych wska ników stopnia realizacji "II Polityki ekologicznej
pa stwa" nale y zaliczy : ocena dotrzymania norm jako ci poszczególnych komponentów rodowiska, okre lonych wymogami prawnymi, stopie zmniejszenia ró nicy (w %) mi dzy faktycznym zanieczyszczeniem rodowiska (np.
depozycj
lub
koncentracj
poszczególnych
zanieczyszcze ),
a
naukowo
uzasadnionym zanieczyszczeniem dopuszczalnym (ładunkiem krytycznym), stopie zmniejszenia zu ycia energii, surowców i materiałów na jednostk produkcji oraz stopie zmniejszenia całkowitych przepływów materiałowych w gospodarce, stopie zmniejszenia ilo ci wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszcze w przeliczeniu na jednostk dochodu narodowego lub wielko
produkcji,
stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie rodowiska), poprawa techniczno-ekologicznych charakterystyk materiałów, urz dze , produktów (np. zawarto ci ołowiu w benzynie, poziomu hałasu w czasie pracy samochodu itp.). Poza wymienionymi głównymi wska nikami przy ocenie skuteczno ci realizacji "II Polityki ekologicznej pa stwa" oraz "Programu ochrony
rodowiska Gminy Krasnystaw" b d
stosowane wska niki szczegółowe stanu rodowiska: zmniejszenia ładunku zanieczyszcze
odprowadzanych do wód powierzchniowych,
poprawy jako ci wód płyn cych, stoj cych i wód podziemnych, poprawy jako ci wody do
110
picia oraz spełnienia przez wszystkie te rodzaje wód wymaga
jako ciowych
obowi zuj cych w Unii Europejskiej; poprawy jako ci powietrza - zmniejszenia emisji zanieczyszcze powietrza (zwłaszcza metali ci kich, trwałych zanieczyszcze
organicznych, substancji zakwaszaj cych,
pyłów i lotnych zwi zków organicznych); zmniejszenia uci liwo ci hałasu wokół obiektów przemysłowych, hałasu ulicznego w miastach oraz hałasu wzdłu tras komunikacyjnych; zmniejszenia ilo ci wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenia zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenia zagro e
dla rodowiska ze strony
odpadów niebezpiecznych; ograniczenia degradacji gleb, zmniejszenia powierzchni obszarów zdegradowanych na terenach poprzemysłowych, likwidacji starych składowisk odpadów, zwi kszenia skali przywracania obszarów bezpo rednio lub po rednio zdegradowanych przez działalno gospodarcz
do stanu równowagi ekologicznej, ograniczenia pogarszania si
jako ci
rodowiska w jednostkach osadniczych; wzrostu lesisto ci województwa, rozszerzenia renaturalizacji obszarów le nych oraz wzrostu zapasu i przyrostu masy drzewnej, a tak e wzrostu poziomu ró norodno ci biologicznej ekosystemów le nych i poprawy stanu zdrowotno ci lasów b d cych pod wpływem zanieczyszcze powietrza, wody lub gleby; zahamowania zaniku gatunków ro lin i zwierz t oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, a tak e pomy lnych reintrodukcji gatunków; zmniejszenia negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowania estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczaj c przyrod ; Wska nikami po rednimi stopnia realizacji Programu b d
wska niki społeczno -
ekonomiczne: poprawy stanu zdrowia obywateli, mierzonego przy pomocy takich mierników jak długo
ycia, spadek umieralno ci niemowl t, spadek zachorowalno ci,
zmniejszenia tempa przyrostu obszarów wył czanych z rolniczego i le nego u ytkowania dla potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych; corocznego przyrostu netto miejsc pracy w wyniku realizacji przedsi wzi
ochrony
rodowiska; spójno ci i efektywno ci działa w zakresie monitoringu i kontroli;
111
zakresu i efektów działa edukacyjnych oraz stopnia udziału społecze stwa w procesach decyzyjnych; opracowywania i realizacji przez grupy i organizacje pozarz dowe projektów na rzecz ochrony rodowiska. Ocena stopnia realizacji Programu Bezpo rednim wska nikiem zaawansowania realizacji zada
b dzie wysoko
ponoszonych nakładów finansowych oraz uzyskiwane efekty rzeczowe. Uzyskiwane efekty rzeczowe, zweryfikowane przez ocen stanu jako ci i dotrzymywania norm komponentów rodowiska, dokonan
w ramach systemu monitoringu, ilustrowa
realizacji Programu w skali rocznej i umo liwia
b d
zaawansowanie
dokonywanie niezb dnych korekt na
bie co.
112
10. PI MIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU 1. Asenizacja terenów wiejskich; przewodnik metodyczny, przekład z j zyka francuskiego Wyd."PLUM" - Kraków 1994 2. Dostosowanie polskiego prawa i regulacji ekologicznych do rozwi za unii europejskiej, praca zbiorowa pod redakcj B. Fiedora - Wrocław-Białystok, 1999-2000 3. Dylikowa A., Geografia Polski -krainy geograficzne - PZWS, Warszawa, 1973 4. Raport o stanie rodowiska województwa lubelskiego w 2001 roku - WIO Lublin 2002r. 5. Jagielak J., Biernacka M., Grabowski D., Henschke J., Zmiany sytuacji radiologicznej rodowiska Polski w okresie 10 lat po awarii w Czarnobylu - PIO , Warszawa, 1996 6. Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo rodowiska - Warszawa, 2002 7. Kondracki J., Geografia regionalna Polski - PWN, Warszawa 1998 8. Le nictwo 2001 - GUS, Warszawa, 2001 9. Program zwi kszenia lesisto ci województwa chełmskiego na lata 1997-2020 - Chełm 1996 10. Natura 2000 - europejska sie ekologiczna, Ministerstwo Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Le nictwa - Warszawa, 1999 11. O rodek współpracy z pa stwami o transformuj cej si gospodarce OECD: Przegl dy ekologiczne - Polska, Pary ,1995 12. Planowanie i wdra anie polityki ochrony
rodowiska - poradnik, praca zbiorowa,
Warszawa, 2001 13. Podstawowe problemy
rodowiska w Polsce. Raport wska nikowy - Biblioteka
Monitoringu rodowiska, Warszawa, 2001 14. Polskie studium ró norodno ci biologicznej - red. R. Andrzejewski i A. Weigle, NFO , Warszawa, 1993 15. Poradnik - Metody badania i rozpoznawania wpływu na rodowisko gruntowo-wodne składowisk odpadów stałych - Ministerstwo rodowiska, Warszawa,2000 16. Przegl d
realizacji
przez
Polsk
konwencji
mi dzynarodowych
i
porozumie
wielostronnych i dwustronnych w zakresie ochrony rodowiska - materiał dla komisji sejmowej - Ministerstwo rodowiska, Warszawa, kwiecie 2002
113
17. Przestrze
ekologiczna dla Polski i Europy - praca zbiorowa, Instytut na Rzecz
Ekorozwoju, Warszawa, 1997 18. Rejestry uwalniania i transferu zanieczyszcze (PRTR) jako instrument realizacji polityki ekologicznej - praca zbiorowa pod redakcj J. J dro ki, Wrocław, 2001 19. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2001, GUS, Warszawa, 20. Rocznik Statystyczny Województw 2001, GUS, Warszawa, 21. Rocznik Statystyczny Województw 2002, GUS, Warszawa, 22. Sektorowy program operacyjny ochrona rodowiska i gospodarka wodna - tekst wst pny, Ministerstwo rodowiska, Warszawa, czerwiec 2002 23. Stan uszkodzenia lasów w Polsce w 2000 roku na podstawie bada monitoringowych Biblioteka Monitoringu rodowiska, Warszawa, 2001 24. Stan zdrowotny lasów Polski w 2000 roku - Biblioteka Monitoringu
rodowiska,
Warszawa, 2001 25. Stan zdrowotny lasów w Polsce w 2001 r. - Biblioteka Monitoringu
rodowiska.
Warszawa. 2002 26. Wawrzoniak J., Małachowska J., Wójcik J., Liwi ska A., Stan uszkodzenia lasów w Polsce w 1995 roku na podstawie bada monitoringowych - PIO , Warszawa, 1996 27. Wiatr I.: In ynieria ekologiczna - Warszawa-Lublin, 1995 28. Wykorzystanie odnawialnych ródeł energii na szczeblu lokalnym - poradnik, praca zbiorowa pod redakcj G. Wi niewskiego, Suwałki, 1999 29. Wytyczne sporz dzania programów ochrony rodowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym - projekt, Ministerstwo rodowiska, Warszawa, lipiec 2002 30. Zalesianie terenów porolnych - praca zbiorowa pod redakcj A. Gorzelaka:, Warszawa, 1999 31. Zanieczyszczenie rodowiska hałasem w wietle bada
WIO
w 1995 roku - praca
zbiorowa, PIO Warszawa, 1996 32. Zbiór przepisów i procedur dotycz cych bezpiecznego post powania z wyrobami zawieraj cymi azbest - Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001 33. ródła i zasady finansowania inwestycji w ochronie rodowiska w Polsce - informator, praca zbiorowa, Wydawnictwo Ekonomia i rodowisko, Białystok, 2001 34. Program ochrony rodowiska województwa lubelskiego na lata 2001-2015 - Urz d Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Lublin 2000
114
