Societat Catalana de Medicina de l Esport Jornades de Traumatologia Esportiva. Escoliosi i Esport

Societat Catalana de Medicina de l’Esport Jornades de Traumatologia Esportiva Escoliosi i Esport Dr. César Galo García Fontecha Unitat de Ortopèdia ...
67 downloads 0 Views 4MB Size
Societat Catalana de Medicina de l’Esport Jornades de Traumatologia Esportiva

Escoliosi i Esport Dr. César Galo García Fontecha

Unitat de Ortopèdia Pediàtrica. Hospital Vall d’Hebron www.traumatologiainfantil.com

Barcelona, 22 d’octubre de 2010

[email protected]

Acceso a los contenidos

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Anatomía y biomecánica 

Elementos  



Pasivos: hueso, disco, ligamentos Activos: músculos (capas)

Funciones de la columna vertebral   

Soporte del peso Movilidad Protección neurológica

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Anatomía y biomecánica 

Sistema mecánico de tejidos   



propiedades materiales propiedades geométricas propiedades estructurales

Unidad funcional de Junghans  

Conjunto de dos vértebras y las partes blandas que las unen Seis grados de libertad

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Anatomía y biomecánica 

Movimiento de un segmento  

Elementos como costillas y pelvis Orientación de las carillas articulares

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Definición 

Spine Research Society 

Curva lateral > 10º Rotación vertebral



(Deformidad tridimensional)





Escoliosis no es un diagnóstico



Clasificación (etiológica)  

Idiopática (80%) Secundaria

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Definición 

Cambios biomecánicos   

Elementos pasivos se deforman Elementos activos se adaptan Caja torácica bloquea movimiento

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Escoliosis idiopática 

La escoliosis idiopática es una curva tridimensional estructurada de la columna en un niño sin otra patología que la provoque.



Clasificación en base a la edad de aparición:   

 

Adolescente: 10 años hasta la maduración. Juvenil: 4-9 años. Infantil: 0-3 años. Inicio tardío, >5 años: deformidad Inicio precoz, 20

Consecuencias cardiorespiratorias: 

Hipertensión pulmonar - cor pulmonale

www.traumatologiainfantil.com

I

D

[email protected]

Escoliosis idiopática juvenil 

Epidemiología:  



4-9 años 12-21% escoliosis

Tipos:  

Niños: más precoz (5a), ≈ a la infantil (% no progresan) Niñas: más tardía (7a), ≈ a la del adolescente (gran progresión)

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Escoliosis secundaria 

Entidades:   

    



Escoliosis neuromuscular Escoliosis congénita



Actitud escoliótica





Neurofibromatosis Tumores óseos benignos Tumores intra espinales, benignos o malignos Infecciones Enfermedades del tejido conectivo: Marfan, Ehlers-Danlos... Anomalías cromosómicas (Down) Enfermedades metabólicas óseas Anomalías del disco intervertebral

Escoliosis idiopática = diagnóstico de exclusión www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Escoliosis secundaria 

Entidades:   

    



Escoliosis neuromuscular Escoliosis congénita



Actitud escoliótica





Neurofibromatosis Tumores óseos benignos Tumores intra espinales, benignos o malignos Infecciones Enfermedades del tejido conectivo: Marfan, Ehlers-Danlos... Anomalías cromosómicas (Down) Enfermedades metabólicas óseas Anomalías del disco intervertebral

Escoliosis idiopática = diagnóstico de exclusión www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Escoliosis secundaria 

Deporte  

No hay evidencia científica de que el deporte pueda ser un factor etiológico o de progresión en la escoliosis. Ni en deportes “asimétricos”.

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Escoliosis secundaria 

Deportes con mayor incidencia de espondilolisis: escoliosis 2aria   

Gimnasia rítmica (50% élite) Baloncesto: pivot Natación: braza y mariposa

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Escoliosis congénita 



Escoliosis congénita: evolución de malformaciones congénitas 

Deformidad puede no estar al nacimiento



Deformidad puede no desarrollarse

NO confundir con escoliosis infantil: 

No hay malformación

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Escoliosis congénita

Mayor deformidad

Mayor deformidad www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Escoliosis congénita 

Malformaciones asociadas.   



Intraespinales Sistema genitourinario (25%) Cardiaca: capacitación deportiva (ecocardio)

Pronóstico.  

Tipo de anomalía vertebral: barra + hemivértebra, doble hemivértebra. Lugar de la anomalía: torácica y toracolumbar menor evolución

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Escoliosis neuromuscular 

Patogenia: Pérdida de control sobre el crecimiento de la columna por desequilibrio o pérdida de fuerza muscular.  Prevalencia: 25-100% según el trastorno neuromuscular  Problemas médicos: luxación cadera, retraso mental, espasticidad...  Pronóstico: según la patología de base.  Progresan más que la escoliosis idiopática y también en la edad adulta.  Efectos a largo plazo más graves que en la escoliosis idiopática.

Parálisis cerebral www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Actitud escoliótica 

Definición:  



Adaptación biomecánica a una oblicuidad pélvica (por dismetría EEII) Curva lateral SIN rotación de los cuerpos vertebrales

Etiología:  

Discrepancia idiopática de longitud de EEII (10% población) Secundaria: fractura fémur, congénita, alteraciones musculares…

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Importancia de la escoliosis 

Calidad de vida: magnitud de la curva   

Determina la progresión en el adulto (0.5 – 1 grado/año por encima de 50º) Determina la presencia de dolor (50º) Determina la limitación funcional (respiratorio, >100º)

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Diagnóstico 

Pilares del diagnóstico:   



Manifestaciones clínicas: Exploración: Pruebas complementarias:

+/++ ++

Diagnóstico precoz: “screening” (cribaje)

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Cribaje 

En 1984, SRS y AAOS buscan el diagnóstico precoz basándose:  



tratamiento ortopédico mejoraría la historia natural en las formas graves la cirugía precoz sería más efectiva

Limitaciones y detractores: recomendaciones 1. En la escuela o en el centro de atención primaria por el pediatra, o por una enfermera entrenada. 2. Las niñas a los 10 y 12 años y los niños a los 13 y 14 años. 3. Debe incluir la maniobra de Adams. 4. Precisa del juicio correcto del evaluador para enviar al ortopeda sólo el paciente con sospecha de escoliosis. 5. No todos los pacientes derivados precisan radiografías y si se hacen, éstas deben realizarse con las medidas máximas de protección de radiación.



Revisión médica previa al deporte

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Manifestaciones clínicas 

Alteración estética



Molestias musculares: 23% 



Dolor: sospecha de escoliosis secundaria

Específica:   

Inicio precoz: compromiso cardiopulmonar Congénita: otras malformaciones Secundaria: patología de base

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Incluye:



Evaluación general del paciente Evaluación ortopédica Evaluación de la deformidad raquídea Exploración neurológica



Signos de sospecha de escoliosis no idiopática

  

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Bipedestación:



Altura de hombros Prominencia escapular Anomalías en la piel Anomalías de cierre Asimetría cintura Asimetría en pelvis



Hipocifosis dorsal

  

 

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Oblicuidad pélvica 

Compás pélvico y corrección con alzas de tamaño conocido

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Sedestación: 

Actitud escoliótica por dismetría de EEII: alzas

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Maniobra de Adams

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Maniobra de Adams

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Maniobra de Adams: 

Escoliotest: inclinómetro de Bunnell > 7º Rx >15º Progresión

20% adolescentes 2% escoliosis

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Maniobra de Adams 

Actitud escoliótica por dismetría de EEII  

Inclinación lateral del tronco (no giba) por oblicuidad pélvica Alzas de altura conocida bajo la pierna más corta corrigen la inclinación lateral anómala

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Extremidades inferiores  

Galeazzi invertido Actitud escoliótica por dismetría de EEII

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Examen neurológico: 

Reflejos osteotendinosos profundos

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Examen neurológico: 

Reflejo cutáneo abdominal: siringomielia (Chiari I)

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploración 

Signos de sospecha de escoliosis no idiopática:   

    

Dolor intenso Edad de aparición temprana Velocidad de progresión rápida Signos o síntomas neurológicos Disminución franca de movilidad Alteraciones del tejido conjuntivo Alteraciones de la piel Alteraciones cutáneas lumbares

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploraciones complementarias 

Estudio radiológico   



Proyecciones postero-anterior y lateral Raquis completo Bipedestación Incluyendo la pelvis (Risser)

Risser: grado de osificación de la apófisis ilíaca. Cinco grados.

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploraciones complementarias 

Estudio radiológico 

Magnitud: método de Cobb



Rotación: método de Nash y Moe Eje C7-sacro Elevación hombro izquierdo

 

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploraciones complementarias 

Resonancia magnética   

   

Escoliosis idiopática infantil o juvenil Escoliosis congénita Alteraciones neurológicas Defectos del tubo neural Neurofibromatosis Escoliosis idiopática torácica izquierda Escoliosis idiopática en varones

Schwannoma

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploraciones complementarias 

Gammagrafía ósea 



Indicada en escoliosis con dolor: infecciones y tumores

Pruebas de laboratorio: 

En sospecha de causa infecciosa, inflamatoria o tumoral.

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Exploraciones complementarias 

Tomografía de superficie (Moiré)  

Proyección de unas líneas de luz sobre la superficie corporal. Mide superficie: influenciada por IMC (edad dependiente), rotación, zona...

Haz de luz

Extrapolación

www.traumatologiainfantil.com

Realidad

[email protected]

Tratamiento 

Alternativas

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Tratamiento 

Scoliosis Research Society:  

Maduración esquelética (Risser 50º cirugía

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Tratamiento 

Observación  

Objetivo: identificar una curva progresiva Curvas 10º-30º 0’5-3% población población 1/10

Magnitud Cobb

Ratio fem/masc

Prevalencia %

>10

1.5-2 / 1

2-3

>20

5.5 / 1

0.3-0.5

>30

10 / 1

0.1-0.3

>40

 

curvas >30º 1’5-3‰

6º a los 4 años  25% pacientes tratados con corsé empeoraron >6º a los 4 años Dolan 2007 (nivel de evidendia III):  Disminución en el riesgo de progresión con corsé 20-30%

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Tratamiento 

Corsé   

Objetivo: frena la progresión aplicando una fuerza externa en Risser 0-3 Indicaciones: curvas progresivas >25º-30º (a más joven, más bajo el límite) Pauta:  

Tiempo completo (23h) : hasta la menarquia Tiempo parcial (17h): hasta finalizar la maduración

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Tratamiento 

Corsé de Chenêau

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Tratamiento 

Corsé de Charleston:   



Corsé en hipercorrección Curva lumbar Uso nocturno Menor efectividad

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Tratamiento 

SpineCor  

Sistema Correctivo dinámico Efectividad: 

Grammon 2010: longitudinal 2 años comparando TLSO con SpineCor no diferencias

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Tratamiento 

Tratamiento quirúrgico: adolescente  

 

Objetivos: mejorar la alineación y el balance y prevenir la progresión de la deformidad Método: fusión sólida en la postura de máxima corrección (instrumentación) Abordajes: posterior, doble, anterior Indicaciones: curvas por encima de los 50º (dolor y deformidad progresivas)

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Otros tratamientos 

Fisioterapia 

Efecto beneficioso:    



Evita la atrofia muscular, especialmente si corsé Condicionamiento aeróbico Favorecer la flexibilidad de la curva SOSORT (Society on Scoliosis Orthopaedic and Rehabilitation Treatment)

Evidencia científica:  

Nachemson 1995: estimulación eléctrica no efecto sobre la curva Weiss 2008: no evidencia clara efecto sobre la curva

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Implicaciones en el deporte 

Dificultades para la práctica deportiva 



Riesgos para la práctica deportiva 







Natación: simétrico, desgravado, cifosante (?) Deportes asimétricos: ejercicios de potenciación muscular y flexibilidad (?) “El que les guste”

Pacientes con corsé:  



No hay evidencia de mayor riesgo de fracturas

Recomendación de práctica deportiva 



Alto grado: dolor, problema respiratorio

Retirada para la práctica deportiva Corsé dinámico tipo SpineCor (?)

Pacientes operados: 

Un año después de la cirugía

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Ante el deporte 

Medidas de prevención   

      

Deporte organizado Entrenadores cualificados Calentamiento – estiramiento Condición física adecuada Revisión médica Evitar desigualdad física Reglas adecuadas (sanciones) Protecciones: casco… Arbitraje correcto Condiciones ambientales correctas

www.traumatologiainfantil.com

[email protected]

Gracias

Valverde 1560 www.traumatologiainfantil.com