Sejarah Awal Masyarakat Arab di Johor Mohd Sohaimi Esa (PhD) Pusat Penataran Emu dan Bahasa Universiti Malaysia Sabah

Abstrak

e

Masyamkat Arab boleh dianggap sebagai penduduk nllnoriti di Johor. Sebahagian besar mereka terdiri daripada keturunan Syed Alawiyyah, di samping masyarakat bukan keturunan Syed yang bergelar Sheikh. Sungguhpun sebagai penduduk minori:ti~ tetapi mereka telah mendapat tempat yang baik dan istimewa daripada ker~iaan Johor. Hal ini jelas jika dilihat peranannya di Degeri ini, khususnya dalam bidang agama dan ekonomi. Justeru itu. kertas kerja ini akan membincangkan sejarah awal masyarakat Arab di Johor, khususnya pada awal abad ke-19 hingga awal abad ke-20. Antara perkara yang dibincangkan tennasuklah pola penghijrahan dan penempatan, taburan penduduk dan corak kehidupan m ereka di negeri ini. Status mereka sebagai rakyat negeri Johor juga dibincangkan dalam kertas kerja ini.

Kata Kunci: Arab, Johor, Syed, Sheikh, penduduk

e

Sejarah Awal Masyarakat Arab di Jobor Mohd Sohaimi Esa (PhD) Pusat Penataran Emu dan Bahasa Universiti Malaysia Sabah

Pendabnluan Masyarakat Arab bolch dianggap sebagai penduduk minoriti eli Johor.. Sebahagian besar

e.

mereka terdiri daripada keturunan Syed Alawiyyah, di samping masyarakat bukan keturunan Syed yang bergelar Sheikh. Sungguhpun sebagai penduduk: minoriti, tetapi mereka telah mendapat tempat yang baik dan istimewa oleh kerajaan Jobor. Hal ini jelas jika dilihat peranannya di negeri ini, khususnya dalam bidang agama dan ekonomi. Justeru ito., kenas kerja ini akan membincangkan sejarah awal masyarakat Arab di lohor, khususnya pada awal abad ke-19 hingga awal abad ke-20. Antara perkara yang dibincangkan termasuklah pola penghijrahan dan penempatan, taburan penduduk dan corak kehidupan mereka di negeri ini. Status mereka sebagai rakyat negeri lohor juga

e

,

dibincangkan dalam kertas keIja ini.

)

)

Sejarah Awa}

l>erk,ataan Johor lebih hamuir dengan istilah Arab iaitu .lauhar yang membawa makna~

'permata" berbanding dengan istilah-istilah lain seperti Wurawari, Ujung Tanah, Hujung

2

Medinl dan Ganggayu2 yang juga merujuk kepada nama asal negeri ini. Dan sebutan JauJuu itu manandakan hams terbitnya nama negeri Johor. Di sini jeJaslah bahawa terdapatnya pengaruh atau hubungan yang Tapat antara orang Arab dengan negeri Johor. Hubungan ini berJaku sejak mereka muJa belayar dan berdagang di Nusantara dengan menyusuri pengairan Johor untuk. ke Tiyumah (Tioman) sebelum meneruskan pelayaran ke China.

Kehadiran beberapa orang tokoh Arab yang terkenal dapat dikesan sejak sebelum

-

lahimya kerajaan loboT sekitar abad ke- 16M. Kisah ketokoban mereka dikaitkan dengan penyebaran agama Islam dan pembabitan mereka daJam bidang politik. lohor telah dijadikan salah satu kawasan persinggahan mereka sebelwn menetap di tempat-tempat lain.

Dj Jobor. penglibatan mereka dalam politik dapat dikesan sejak Tun Habib Abdul Majid sebagai bendahara dengan gelaran Sri Maharaja Menurut R.O. Winstedt,3 Tun Habib Abdul Majid berketurunan Arab Syed Hadramaut iaitu bersusur-galur daripada "Hashimite Sayid Aidarus" yang tdah berhijrah ke Acheh. Tun Habib Abdul Maj id telah

I~

dilantik sebagai bendahara pada tahun 1688 semasa pemerintahan Sultan Mahmud Syah

)

n

(1 685-] 699). Sepanjang tempoh pentadbiTannya. beliau telah berjaya mengekalkan

I Istilah Wurawari berasal dari sebuah prasasti dalam bahasa Sanskrit dan Jawa ( 1006M). Hujung Medini pula berasal dan syair Jawa Nagara Kertagama (1 635M), manakala UjWlg Tanah dipetik dari buku undang-undang Siam, Kat Mant'ien Ban (l 360M). R.O. W instedt, A History of Jahore, [Sultan Ibrahim Reign (up to 1914 )]. Added by Khoo Kay Kim in 1991. Kuala Lumpur: MBRAS. Reprint no. 6, 1992, him .

.,

J

-~ .

2 Ganggayu terdapat di dalam Sejarah Melayu yang membawa makna tem pat yang menyimpan permata hampir sarna ertinya dengan perkataan Arab Jauhar tersebut. W.G. Shellabear, pnyt., Sejarah Melayu. Kuala Lumpur: Penerbit Fajar Bakti, 1975, Wm. 10- 11; Zakiah Hanum. ( 1989) Asa/-usuJ Negeri­ negeri Malaysia, Times Books lnterratio!la~ Singapura, him. 8-13 . Sila T'Jjukjuga tentang istilah-istilah asal Johor dalam R.O. Winstedt, "The Early History of Singapore, Johore and Malacca", JMBRAS, no. 86, 1922, him. 257-260. 3 R.O. Winstedt, A History ~rJohore, him. 59 dan ] 95.

at

3

keunggulan kuasa politik: dan ekonomi kerajaan Johor di Alam Me1ayu. Pada zaman ini juga terdapat ramai orang Arab yang berhijrab dan berdagang di ibu negeri Johor, Riau. 4 Setelah itu, jawatan beliau telah diambil alih oleh anakandanya, Tun Abdul JaW dengan gelaran Bendahara Paduka Raja. Setelah Sultan Mahmud Syah II mangkat pada tahun 1699 dengan tanpa meninggalkan waris, maka Bendahara Tun Abdul Jalil telah dlisytiharkan sebagai Sultan Johor dengan memakai ge1aran Abdul Jalil Riayat Syah pada 3 September 1699. 5 Sesungguhnya peristiwa ini amat penting dalam konteks salasilah

-

keturunan Raja-Raja Melayu bukan sahaja di Johor. tetapi juga di Pahang dan Terengganu kerana mereka secara tidak langsung mempunyai darah keturunan Arab. Ia juga dapat menunjukkan bahawa orang Arab telah memainkan peranan penting dalam politik negeri ini sejak abad ke-l1M lagi.

Penglibatan orang Arab dalam politik tersebut, dapatlah disimpulkan bahawa betapa eratnya hubungan mereka dengan pihak istana Keadaan ini membolehkan orang Arab terdidik dalam sistem birokrasi yang mengamalkan dasar pengkelasan masyarakat yang amat sesuai dengan keadaan dan kehendak jiwa mereka, terutamanya golongan

e

Syed Alawiyyah. Oleh itu, tidak hairanlah jika mereka wanggap sebagai golongan birokrat yang mempunyai status tinggi dalam masyarakat Melayu. K edudukan ini juga memberi kesan besar kepada mereka untuk mencari pengaruh, kekayaan ekonomi dan seterusnya berkuasa di beberapa negeri Alam Melayu.

mainkan peranan penting dalam bldang In1

sejak zaman Sultan Abu Bakar. Jika berdasarkan maklumat terawal tentang

4 Leonard Y. Andaya, The Kingdom of Johore, /641-1728. Kuala Lumpur: Oxford University Press, 1975, hIm. 180-181. 5 Ibid., him. 186.

4

pentadbiran awam kerajaan negeri lohor iaitu Straits Calendar Directory, terdapat tiga orang Arab terlibat secara langsung di dalam Ahli Mesyuarat lohor pada tahun 1873. Mereka ialah Ungku Ahmed Syed Abdullah (Residen Pengerang), P.S. Sheikh Abdul Rahman Khatib (Penguasa Lombong eli Sedili) dan Syed Mohamed. 6 Penglibatan awal mereka ini menunjukkan bahawa kerajaan negeri tidak menafikan kedudukan dan hak mereka dalam bidang pentadbiran, tennasukjawatan peningkat tertinggi.

Pada ghalibnya, jawatan pentadbiran bahagian hal-ehwal agama Islam negeri _

diberikan keutamaan kepada masyarakat Arab. Masyarakat Arab mendapat kepercayaan ),

daripada sultan kerana kewibawaan mereka sebagai ahli agama, terutamanya jika mereka berketurunan

Syed

Alawiyyah.

7

Mereka

merupakan

keturunan

yang

pertama

menyandang jawatan mufti. 8 Selain jawatan mufti, terdapat masyarakat Arab yang bekerja sebagai kadi dan imam, di samping sebagai kakitangan sokongan seperti kerani di Jabatan Pendaflaran Nikah dan Cerai, guru agama dan bilal. Mereka juga terlibat di

e

6 Tokoh-tokoh lain yang terlibat dalam Ahli Mesyuarat JOhOT 1873 ialah Ungku Abdul Rahinan sebagai Yang Dipertua (Wakil Mutlak Maharaj a), Raja A1unad (bekas Residen Iskandar Puteri), Ungku Abdul Maj id, Datuk Bentara Jaafar Haji Mubamad (Setiansaha Keraj aan), Haj i Mohamad Salleh (Majistret), Muhamad Salleh Perang (Pesurobjaya Polis Jobor), Haj i Osman, En. Osman, En. Abu Talib (Ketua Jabatan Laut), En. Mi (Residen Senggarang), Haji Abdul Ra\Wlan (Imam), En. Abdul Kadir, En. Andak, En. Awal, En. Nong Yabya (Residen Tanjllllg Surat), Mejar Tan Hiok Nee (pemajak Candu dan Arak Johor) dan Kapitan Cina Tye Haing. The Straits Calender and Directory, 1873 (Mikrofilem, NL 11 74-88, National Library of Singapore). Sila bandingkan juga dengan Ahmad Fauzi Basri, Johar / 855­ 1917, Petaling Jaya: Fajar Bakti, 1988, hlm. 38 dan 55. 7 W.R. Roft: The Origins of Malay Nationalism, cd ke-2, Oxfoxd University Press, Kuala Lumpur, 1994, hlnL 41 ; Mahayudin Haji Yahaya, Sej arah Orang Syed di Pahang, Kuala Lumpur: DBP, 1984, hhn . 75 . 8 Mufti lohor pertama ia lah Syed Salim Ahmed ai-Atlas (1873 hiugga 1899), The Straits Calender and Directory, 1873. Namun begitu, mengikut Othman Haji Ishak, tarikh rasmi perlantikan Syed Salim ia.bh pgda tabu!' 1!!95. H3l iJli ~.eraj::an berketu.run:m Arnb dalam fail, Cu.t 8011911, surat Pejabat Ukur Muar untuk Syed Ibmhim Se. kepada eLM pada 8 Mac 19 11; CLMS 345/1913, surat Syed Salleh Abdul Rahman kepada Pejabut Pos pada 2 Jun 1913. Permohonan menaikkan gaji, meminjam wang daripada kerajaan atau cuti di dalam fail, CLM625119 10, surat permohonan menaikkan gaji daripada Syed Umar Ali kepada eLM pada II Disember 1910; CLMS 154 /1913, surat Syed Ahmad Zin memohon clIti kepada eLMS pada20 Mac 1913; 40(1/1914, surat permohonan Syed Mustaffa Akil untuk meminjam wang kepada eLMS pada 20 Jun 1914 dan GA 6871191 4, Surat Syed Ali Husain memohon cuti kepada Mahkamah Besar Johor Bahru pada 11 Oktober 1914.

6

langsung. Sebelmn sampai ke Johor mereka telah singgah di beberapa kawasan sekitar Nusantara seperti Singapura, negeri-negen Tanah Melayu dan Kepulauan Indonesia. Penghijrahan dari satu negeri ke satu negeri lain atau dati satu daerah ke daerah lain merupakan adat kebiasaan yang pernah dilakllkan oleh orang Arab sejak mereka berada di Semenanjung Arab. Tujuan mereka untuk berniaga sambil berdakwah di tempat­ tempat yang mereka singgah sarna ada di kota atau di desa, di samping mencari kuasa pengaruh. Dengan cara itu didapati keadaan mereka bertaburan di sana-sini dan hidup berkelompok-kelompok..

e. Sebahagian besar masyarakat Arab di Johor terdiri daripada keturunan Syed 1J Alawiyyah. Mereka berasal dari daerah Tarim, Yaman. Struktur masyarakatnya berpuak:­ puak mengikut nama keluarga masing-masing. Antara nama keluarga Arab keturunan Syed seperti aJ-Sagoff, al-Idrus, al-Attas aJ-Kaff,

al-Had~

al-F al-Aidid, al-Kbirid dan

al-Hinduan. 12 Di Jobor, masyarakat Arab bukan sahaja terdiri daripada orang Arab Syed

e,

II Perkataan Syed adalah berasal dan perkataan Arab Sayyid, jamak, sadah atau asyad, dari kata dasar sa wa da (sa do) yang bennaksud pengetua atan pemimpin. Dalam konteks yang lain pula. perkataan Sayyid beerti ketua atau suku kaum (Sayyid al-Qabilah), yang Jazimnya digunakan dalam masyarakat bersukuan. Kalimah Sayyid juga diertikan sebagai orang bangsawan (lihat, al-Qur 'an, surah al­ [mran, ayat 39), suami (lihat, al-Qur'an, surah Yusut: ayat 25), tuan, ahli tasawuf dan sharfdari kata dasar ashraj Gelaran sayyid dan sharif dikatakan mempunyai kaitan dengan keturunan Nabi. Pada kebiasaannya goiongan sharif hanya ditentukan kepada keluarga Sayidina Husain yang kebanyakannya terdapat di Yaman dan Hadramaut. Ketunman Sayid Hadrami boleh juga dipanggil habib yang membawa erti orang yang dikasihi. Lihat, Mahayudin Haji Yabaya, "Latarbelakang sejarah keturunan Say id di Malaysia", NUBantara, btl. 2 1984, hIm. 60-6 l; C. V. Avendok, "Sharif, dalam M. Tb. Houtsma, A.I. Wensik, pnyt., The Encyclopeadia of Islam, vol. 4, New Edition, Leiden: E .J. Brill, 1986, blm. 326. Menurut Hamka, gelaran syarif diberikan untuk keturunan Hassan ibn Ali, manakala gelaran Syed untuk keturunan Husain ibn Ali. Di s'!Set~ngah negerj pula, ditetapknn ~.kaI.bn keturunan Hass:m dmI HUS!1in bergelar syed, dan j ika mereka menjadi raja (sultan) digelar Syarif. Lihat, Hamka, "Masuk: dan berkembangnya agama Islam di daerah persisir Sumatera Utara", dalam Risalah Seminar Sefarah Mosuknya Islam Ice Indonesia, t.pt, Medan, 1963, him. 75. 12 Semua nama keluarga ketllIunan Syed ini berdasarkan bebernpa fail yang dirujuk sebe merdeka di Arkib Negara Malaysia, Cawangan Selatan, lohorlMelaka (ANMCS) seperti Setiausaha Kerajaan Johor (State Secretary of Johore), Financial Commissioner of Johore. Commissioner of Land and M'mes, Johore dan GeneralAdvicer ofJohore.

7

Alawiyy~

tetapi juga bukan keturunan Syed yang bergelar Sheikh. Masyarakat Arab

bergelar Sheikh adalah mereka yang terdiri daripada keturunan Arab kebanyakan iaitu mereka bukan daripada keturunan Nabi Muhammad s.aw.

Bancian penduduk Tanah Melayu bagi masyarakat Arab paling awal dicatatkan ialah pada tahun 1824, iaitu terbad di Singapura sahaja Manakala di Johor pula, tarikh terawal bancian dilal'Ukan ke atas masyarakat Arab hanya pada 1911 . Merujuk J adual I,

e

pada tabun 1911 lebib riga suku daripada masyarakat Arab di Tanah Melayu tertumpu di tiga buah negeri iaitu Singapura (1237 orang), Pulau Pinang (702 orang) dan Johor (699 orang). Dalam tahun 1921, Jobor telah mengambil kedudukan Pulau Pinang sebagai tempat kedua jumlah penduduk Arab teramai iaitu 736 orang. Manakala di Pulau Pinang jumlahnya merosot kepada 520 orang dan Singapura terdapat sedikit pertambahan iaitu 1282 orang. Jumlah penduduk sepulub tabun kemudian di lohor meningkat hampir setengah kali ganda iaitu seramai 1345 orang pada tabun 1931. Peningkatan jumlab penduduk Arab juga berlaku di Singapura iaitu dari orang kepada 1.939 orang. Pada tahun

,e

1947 pula, j umlah penduduk Arab terns menunjukkan peningkatan eli Johor iaitu seramai 1897 orang. (Lilia!, Jadual 2) Berasaskan perangkaan penduduk tersebut, dapat dibuat kesimpulan bahawa jumlab mereka bertambah secara positif dari semasa ke semasa sepertimana yang berlaku di Singapura. Perkara ini berlaku kerana kedudukan Singapura berhampiran dengan negeri lohor, di samping terdapatnya jalinan ekonomi di antara

kedua-clua. negeri herlIndia dan eina untuk membantu kegiatan perdagangan di rantau ini. Pihak British juga memberi pelbagai insentif seperti jaminan keselamatan urusan pemiagaan. kestabilan ekonomi dan pelepasan cukaL 16

Sultan Johor pula. baginda telah dapat mewujudkan suasana politik negeri yang

~

stabil serta jaminan ekonomi yang mapan untuk menarik perhatian pelabur-pelabur Arab. MaIah baginda sanggup memberikan tanah konsesi dan lombong untuk diusahakan, serta sebahagian daripada mereka dilantik ke jawatan-jawatan tinggi kerajaan.

Kedatangan orang Arab ke Tanah Melayu juga dapat dikaitkan dengan faktor luar

iaitu kekacauan yang berlaku di Hadramaut pada abad ke-19M. Kekacauan ini berkaitan dengan penentangan puak Wahhabi 17 terhadap

e

golongan Syed Hadrami

yang

menyebabkan mereka lad keluar, termasuklah berhijrah ke Tanah Melayu.18 Mereka terpaksa lari kerana keadaan politik yang tidak stabil dan kedudukan ekonomi mereka terjejas akibat kekacauan itu. Sebahagian besar mereka yang berhijrah ke Tanah Melayu pada abaci ke-19M dan awal abad ke-20M menuju ke Singapura. Kebetulan pula Singapura berhampiran dengan Johor, maka tidak hairanlah jika penduduk Arab di negeri

Ibid., hIm. 72. .

Kaum Wabhabi ialah golongan modenis Islam yang diasaskan oleb Muhammad Abdul Wahhab

i Arab Saudi pada abad ke-19M Mereka berusaba untuk menghapuskan goJongan Syed Hadnuni yang dikatakan berfahaman konservatif. L ihat keterangan lanjut dalam Abdul Rahman Hajj Abdullah, Pemikiran Islam Masa Kin;: Sejarah dan Aliran, Kuala Lumpur: DBP, 1987, hIm. 209-214. 18 Mahayudin Haji Yahaya, "Latarbelakang Sej arah Keturunan Sayid MaLaysia", hIm. 72-73. 16

17

12

ini terus bertambah dari dekad ke delead. Walaupun begitl4 mereka masih tergolong sebagai goiongan minoniti. Menurut bancian penduduk Arab eli lobor pada tahun 1911 jumlah mereka hanya 699 orang sahaja, berbanding dengan jumlah keseluruhan penduduk lobor seramai 180,412 orang.19 Pada tahun 1921 pula, masyarakat Arab berjumlah 736 orang, manakala keseluruhan penduduk negeri ini kira-kira 282,234 orang.20

e

Dari sudut sosio-budaya, masyarakat Arab eli Johor adalah sama seperti yang terdapat di seluruh Alam Melayu. Mereka roempunyai sistem sosial yang kukuh dan berpegang !ruat kepada ikatan keluarga, kbususnya keturunan Syed Alawiyyah. Perpaduan sosial mereka adalah berasaskan kepada semangat asabiyah dan ikatan nasab (keturunan) daripada Rasulullah s.aw. Lambang kemuliaan dan kebesaran inilah yang menyebabkan setiap individu masyarakat Arab Syed mematuhl undang-undang keluarga sebingga sampai kepada peringkat fanatik. Semangat dan tanggungjawab kekeluargaan

ini telah disemai dan dipupuk sejak mereka berada di Hadramaut lagi. Perasaan cinta dan

e

tanggungjawab terhadap keluarga dan keturunan j ugalah yang melahirkan tidak sedikit pakar-pakar limu Keturunan (al-Ansab) dalam kalangan masyarakat Arab Syed. Antara lain buku-buku keturunan yang dihasilkan oleh mereka ialah Kitab al-Nashra' al-Rawwi

/i Nanaqib al-Sadah al-Kiram al-Abi 'Alawl oleh Shali yang eliterbitkan di Kahirah pada tahun 1901-1902.21 Buku ini pada keseluruhannya menyentuh tentang nasab keturunan

J9

The Census of the Federated Malay States 1911, Darling and Sons London. 19 J I , hIm. 57 rum

20

The Census o/British Malaya 1921, Waterlow and Sons Ltd., London 1922, hlm. 91 dan 194. Mahyudin Haji Yahaya, "Sejarah Awal Masyarakat Arab di Pahang," Nusantara", hIm. 82.

107. 2J

13

Syed Alawiyyah yang telah dijadikan panduan bukan sahaja di Johor. maIah di negeri­ negeri lain di Tanah Melayu.

Tujuan memelihara salasilah keturunan itu ialah untuk menjaga perpaduan dan kesucian keturunan masyarakat Arab Syed daripada pencemaran masyarakat luar. Ia juga penting untuk memeliliara ta.raf kedudukan mereka yang mulla dalam kalangan masyarakat Islam di Tanah Melayu. Justeru itu, mereka bercita-cita untuk mewujudkan

e

sebuah komuniti yang beridentitikan ketunman di rantau ini dengan berlandaskan prinsip agama dan kepercayaan yang dibawa oleh pemimpin mereka yang terdahulu seperti alFaqih al-Muqaddam. 22

Perkara di atas amat jelas berlaku di negeri Johor apahila tubuhnya persatuan khusus untuk masyarakat Arab iaitu Jam 'iyyah al-Arabiyyah pada tabun 1923. Semua ahli jawatankuasa persatuan ini terdiri daripada orang Arab Syed dengan diketua oleh Syed Husain Salim aI-Attas. Tujuan persatuan ini untuk «membangkitkan beberapa

e

kebajikan persahabatan pelajar dan kesejahteraan" untuk ahli-ahlinya 23 Pada hakikatnya, penubuhan persatuan ini dapatlah ditafsirkan sebagai suatu usaha untuk memperbaiki dan memperkukuhkan lagi kedudukan masyarakat Arab Syed di Johor. Oleh itu, mereka tidak boleh dianggap sebagai orang Melayu sebagaimana yang ditafsirkan dalam Pedembagaan Negeri Johor di bawah Enakmen No.1. 1936:

Mahayudin Haj i Yahaya, Sejarah Orang Syed di Pahang. him. 58.

Lihat, , SS 2843/1923, Jam'iyyah at- 'Arab;yyah berhubung dengan pendaftarannya sebagai

sebuah pertubuhan, ahli-ahli jawatankuasa dan peraturan-peraturannya. 22 23

14

"Malay" means a person belonging to the Malay or Malaysian race who habitually speaks the Malay language or any Malaysian language and professes the Muslim religion. 24 JikaJau masyarakat Arab bukan tergolong daLam kaJangan orang MeLayu, maka secara langsung

juga menandakan mereka tidak boleh memiliki Tanah Simpanan Melayu (Malay Reservation).

Walau bagaimanapun, kedua-dua perkara yang tennaktub di daJam undang-undang tersebut masih "tonggar" daJam perlaksanaannya. OJeh sebab masyarakat Arab lebih mudah

e

menyesuaikan din dengan orang MeJayu berbanding dengan orang Cina dan Indja kerana mereka seagama dan satu mazhab. Hubungan mereka cukup mesra sehingga masyarakat Arab banyak dipeogaruhi oleh unsur-unsur kemelayu~ sarna ada dari segi

pakai~

makanan. tutur bahasa dan

lain-lain yang pada keseJuruhannya tidak berbeza dengan cars hid up orang Melayu.25 Kedudukan mereka itu diaklli oleh salah seorang Menteri Besar Johor, Dato' Onn Jaafar yang menganggap bahawa orang Arab mempunyai hak yang sarna sebagaimana yang dinikmati oleh orang MeLayu.26 Perobahan corak hidup mereka ke arab kemeLayuan itu kebanyakannya berlaku daJam lingkullan generasi muda yang lebih dikenali sebagai "Arab Peranakan".27

e State of Johore Enactment, 1936, hIm. 1.

Mohd Sohaimi Esa, Ekonomi Orang Arab di Johor, hlm. 59.

26 GA 27/1940, surat Onn laafar kepada Pengarah Pejabat Perubatan lohor Bahru pada 31 Januari

1940. Dato' Onn telah meoimbulkan perkara in.i kerana Syed Omar Mohd. Ali dan Syarifah Esah Hussein dari Muar mombuat aclruul kcpada kerajaan untuk menuutut hak pefkhidmatan perubatan pc;;rcwna Jj hospital Muar. Bagi Dato' Onn, mereka seharusnya tidak menghadapi masalah untuk rnendapatkan perkhidmatan tersebut kerana status kedua-duanya sarna sepertimana orang Melayu. 27 "Arab peranakan" ialah orang Arab yang diasimilasikan dengan kehidupan sepertimana orang elayu, dan bukan lagi Arab jati. P:.uia kebiasaannya ia berlaku setelah mere!rn bergaul lmru1 dengan masyarakat tempatan dan terdapat juga dalam kalangan mereka yang berkabwin dengan orang MeJayu. 24

II

15

Kesimpulan Pada umumnya, masyarakat Arab telah mendapat kedudukan yang baik dalam kalangan pemimpin dan masyarakat Johor. Mereka tidak menghadapi masalah kerakyatan dan diterima baik dari. sudut politik dan pentadbiran kerajaan negeri. Masyarakat Arab diterima dengan baik kerana kesediaan mereka sendiri untuk menerima proses asimilasi dengan budaya tempatan. Proses ini amat penting kerana banyak membantu mereka

e

untuk terns tinggal dan menetap di JOhOT.

e

16

Rujukan

Sumber Awalan

e

e

A Report on the 1947 Census of Population of Malaya. (1949). Kuala Lumpur: The Government Printer, Federation of Malaya. British Malaya: A Report on the 1931 Census and on Certain Problems of Vital Statistics. (1932). London: The Malayan Infonnation Agency. Census of the Straits Settlements, 1881. 1881. Singapore: The Government Printing Office, Straits Settlement. Commissioner ofLand and Mines, Johore. 1910-1914. General Adviser (GA) , 1914 dan 1940. State ofJohore Enactment, 1936. Johor Bahru: Arkib Negara Malaysia Cawangan Selatan. State Secretary ofJohore (Setiausaha Kerajaan Johor), 1923.

The Census of the Federated Malay States 1911. 1911. London: Darling and Sons, Ltd.

The Straits Calender and Directory, 1873 (Mikrofi1e~ NL 11 74-88, National Library of

Singapore). Proceedings of the LegisLative Council of the Straits SettLements for 1881. 1881. Singapore: The Government Printing office, Straits Settlements. Report on the Census of the Straits SettLements. 1891.(1892). Singapore: The Government Printing Office, Straits Settlement. Report on the Census of the Straits Settlements, 1901. Singapore: The Government Printing Office, Straits Settlement The Census of the Federated Malay States, 1911. 1911. London: Darling and Sons, Ltd. The Census of the British Malaya, 1921. 1922. London: Waterlowand Sons, Ltd. The Straits Calender and Directory, 1873 (Mikrofilem, NL 1174-88, National Library of Singapore).

Buku dan Artikel Avendok C.V. 1986. Sharif. dalam M. Th. Houtsma, A.J. Wensik, pnyt., The Encyclopeadia ofIslam, vol. 4, New Edition, Leidell: E.J. Brill. Abdul Ralunan Haji A bdullah. (1987). Pemildran Islam Masa Kini: Sej arah dan Aliran, Kuala Lumpur: DBP. Ahmad Fawzi Basri. (1 988). Johor 1855-1917: Pentadbiran dan Perkembangannya. Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti. Andaya, Leonard Y. (1 975). The Kingdom ofJohore 1641-1728. Kuala Lumpur: Oxford University Press. Hamka, (1963). "Masuk dan beckembangnya agama Islam di dae.rah persisir Sumatera Utara", dalam Risalah Seminar Sefarah Masulcnya Islam ke Indonesia. Medan: tanpa penerbit:

17

-.

e

Mahayudin Haji Yahaya. (1984). Sejarah Orang Syed di Pahang. Kuala Lumpur: DBP. Mahyudin Haji Yahaya. (1984). Sejarah Awal Masyarakat Arab di Pahang. Nusanlara, bil. 2. Mohd Sohaimi Esa. (1999). Ekonomi Orang Arab di Johor: (1862-1942). Kota Kinabalu: Penerbitan UMS. Roff. W.R. (1994). The Origins ofMalay Nationalism, ed. ke-2. Kuala Lumpur: Oxfoxd University Press,. Sabari Jantan. (1975). PerkembanganPentadbiran Johor Abad ke-19. Jebat, biL 5/6. Shellabear, W.G. pnyt., 1975. Sejarah Melayu. Kuala Lumpur: Penerbit Fajar Bakti Winstedt. RO. (1992). A History ofJohore [Sultan Ibrahim Reign (up to 1914)]. Added by Khoo Kay Kim in 1991. Kuala Lumpur: MBRAS. Reprint no. 6. Winstedt, RO. (1922). "The Early History of Singapore, lohore and Malacca", JMBRAS~ no. 86. Zakiah Hanum. (1989). Asal-usul Negeri-Negeri dt Malaysia. Singapura: Times Books International, ,

e

18