STRATEGIA
MIASTA
ROZWOJU
ŚWINOUJŚCIE
maj 2004
Wstęp Głównym celem działania władz samorządowych jest dążenie do stałej poprawy stopnia zaspokojenia potrzeb mieszkańców w każdej dziedzinie, decydującej o poziomie życia nowoczesnego społeczeństwa, a więc zapewnienie: (1) możliwości osiągania poziomu dochodów gwarantujących możliwie najwyższy stopień zaspokojenia potrzeb materialnych mieszkańców, (2) odpowiedniej infrastruktury mieszkaniowej, (3) właściwej opieki zdrowotnej, (4) usług komunalnych o odpowiedniej, jakości, (5) realizacji aspiracji edukacyjnych i kulturalnych mieszkańców, (6) należytych warunków komunikacyjnych, (7) bezpieczeństwa i porządku publicznego, (8) właściwych warunków wypoczynku i rozwoju kultury fizycznej, (9) opieki nad najsłabszymi, (10) ochrony środowiska naturalnego oraz (11) ładu przestrzennego i warunków trwałego i zrównoważonego rozwoju. Proces poprawy, jakości życia mieszkańców (stopnia zaspokojenia ich potrzeb), o ile miałby być skuteczny, winien być głęboko przemyślany przez gospodarza (samorząd terytorialny), a więc wszechstronnie zaplanowany i konsekwentnie realizowany. Etap planowania takiego procesu określa się mianem budowy strategii rozwoju, która z kolei powinna być podstawowym dokumentem planistycznym gminy, powiatu, czy też regionu. Opisuje ona stan wyjściowy, stan docelowy oraz organizacyjny proces dochodzenia do takiego stanu. Dobrze sformułowana strategia to taka, która: (1) wynika z diagnozy stanu miasta i analizy jego otoczenia, (2) jest spójna ze strategiami wyższego rzędu (strategia miasta ze strategią regionu i Narodowego Planu Rozwoju), (3) uwzględnia zmiany w otoczeniu, (4) „mierzy zamiary według sił”, a więc nie jest zbiorem pobożnych życzeń, ale zamierzeń zbilansowanych z rzeczywistymi możliwościami i która wreszcie jest (5) akceptowana przez lokalną społeczność (powinna być konsultowana na każdym etapie budowy z jej najszerszym udziałem). Strategia określa: (1) wizję stanu docelowego miasta, (2) cele strategiczne opisujące pożądane stany docelowe w ważniejszych sferach życia lokalnej społeczności, (3) priorytety rozwojowe, (4) programy i przedsięwzięcia, wypełniające swoim zakresem przestrzeń objętą celami strategicznymi, (5) priorytetyzację przedsięwzięć. Poprawność opracowanej strategii zależy przede wszystkim od wnikliwej i wszechstronnej diagnozy stanu istniejącego, z której największe znaczenie ma właściwa ocena stanu i perspektyw rozwojowych lokalnej gospodarki. Niemniej ważny dla końcowego sukcesu uchwalonej przez samorząd strategii jest etap jej wdrażania i modyfikacji w miarę zmian zachodzących w otoczeniu. Wdrażanie musi być konsekwentne i zorganizowane (nie
2
może być akcyjne i przypadkowe), a każda poważniejsza zmiana rzutująca na zasadność i zakres przyjętych programów winna skutkować odpowiednimi modyfikacjami przyjętej strategii. Przedstawione powyżej teoretyczne zasady budowy strategii gmin nie doczekały się – jak dotychczas – praktycznych wskazówek metodologicznych, nie mówiąc już o spójnej i kompleksowej technice sporządzania diagnoz i analiz, które w następnym etapie byłyby podstawą formułowania misji, celów strategicznych i programów. Powyższy stan rzeczy wymógł na zespole przygotowującym strategię konieczność wypracowania metodologii, uwzględniającej zarówno wymogi teoretyczne stawiane przed strategią rozwoju miasta, jak i uwarunkowania praktyczne, zapewniające jej czytelność i przejrzystość. Wymóg czytelności i przejrzystości był zadaniem najtrudniejszym i – niestety - niewystarczająco spełnionym. Usprawiedliwieniem tej wady dokumentu może być jedynie konieczność stosowania pojęć specjalistycznych, które z kolei należało – wobec braku możliwości odwołania się do literatury tematu –opisać. Odczucie „przeteoretyzowania” dokumentu starano się złagodzić zastępując bardzo często opis ilustracjami graficznymi. Z powyższych też względów za konieczne uznano zamieszczenie w formie załącznika (zał. 1) do niniejszego dokumentu słowniczka wyjaśniającego niektóre pojęcia i terminy w nim używane. Stworzenie własnej oryginalnej metodologii nie byłoby możliwe bez udziału zewnętrznych
konsultantów
tj.
konsultanta
Banku
Światowego
oraz
wiceprezesa
Stowarzyszenia Rozwoju Gospodarczego Gmin pana Janusza Szewczuka oraz pracownika naukowego Akademii Morskiej w Szczecinie dr Dariusza Bernackiego. Szczególnie pomocne w procesie budowy strategii były narzędzia diagnostyczne, których użyczył dr Bernacki. Dotyczy to zarówno metod estymacji lokalnie wytworzonej wartości dodanej, macierzy diagnostycznych, jak i adaptowanych przez niego dla potrzeb badania gospodarki lokalnej metod
portfelowych
(stosowanych
dotychczas
tylko
w
analizach
strategicznych
przedsiębiorstw). Należy w tym miejscu podziękować Naczelnikowi i pracownikom Urzędu Skarbowego
w
Świnoujściu
za
wzorową
współpracę
i
udostępnienie
danych,
umożliwiających przeprowadzenie unikalnej w skali kraju analizy gospodarki lokalnej.
3
1.
Tryb prac nad strategią W celu wykonania uchwały Rady Miasta nr XII/98/ 2003 z dnia 9 września ub. r. w
sprawie opracowania strategii Rozwoju Miasta powołany został przez Prezydenta Miasta Zespół Roboczy (skład Zespołu w załączniku nr 2) Za organizację i nadzór merytoryczny nad przebiegiem prac nad strategią odpowiedzialny był Wydział Rozwoju Miasta, który współpracował z ekspertami zewnętrznymi. Konsultacje ze strony reprezentatywnych przedstawicieli środowisk naszego miasta: polityków, osób kierujących najważniejszymi zakładami pracy oraz osób, które z racji swojego autorytetu lub stanowiska wywierają wpływ na swoje otoczenie zostały zapewnione przez powołanie 16 osobowej Rady Programowej (skład Rady w załączniku nr 3), której opinie decydowały o kluczowych kierunkach prac nad strategią. Celem zapewnienia udziału specjalistów z podstawowych dziedzin funkcjonowania miasta powołano dwa zespoły problemowe - Zespół ds. Rozwoju Gospodarczego i Zespół ds. Społecznych (skład zespołów w załączniku nr 4). Na etapie formułowania programów prace toczyły się w grupach roboczych, w skład których wchodzili członkowie Zespołu Roboczego, Zespołów Problemowych oraz dodatkowo zapraszani specjaliści. Odbyło się kilkanaście spotkań grup roboczych, na których weryfikowana była diagnoza stanu miasta i wypracowana została ostateczna wersja programów. Biorąc pod uwagę wszystkie osoby, wypowiadające się na temat strategii, liczba uczestników dyskusji przekroczyła znacznie dwieście osób. Do prac nad strategią zaproszono praktycznie wszystkich mieszkańców Świnoujścia, publikując w lokalnej prasie wyniki przeprowadzonej diagnozy stanu miasta oraz ankietę dotyczącą propozycji programów, wypełniających przestrzeń objętą proponowaną wizją i celami strategicznymi rozwoju Świnoujścia. Identyczną ankietę zamieszczono na miejskiej stronie internetowej. Zorganizowane zostały również debaty z uczniami ostatnich klas szkół licealnych i zawodowych na temat szans i możliwości ludzi młodych w naszym mieście oraz przeprowadzona została dodatkowa ankieta: „Szanse i perspektywy rozwoju zawodowego młodzieży wchodzącej na rynek pracy”. Procedurę prac poświęconych budowie strategii – z podziałem na poszczególne etapy jej konstruowania - przedstawiono schematycznie na następnej stronie.
4
ETAPY PRAC NAD STRATEGIĄ DIAGNOZA STANU MIASTA 1) DEMOGRAFIA 2) GOSPODARKA (w tym TURYSTYKA) 3) DOCHODY MIESZKAŃCÓW 4) BUDŻET MIASTA 5) BEZROBOCIE 6) INFRASTRUKTURA KOMUNALNA 7) KOMUNIKACJA Z OTOCZENIEM 8) MIESZKALNICTWO 9) EDUKACJA 10) OCHRONA ZDROWIA 11) OPIEKA SPOŁECZNA 12) KULTURA I REKREACJA 13) BEZPIECZEŃSTWO MIESZKAŃCÓW 14) ŁAD PRZESTRZENNY 15) OCHRONA ŚRODOWISKA
NARODOWY
STRATEGIA ROZOWJU WOJEWÓDZTWA
PLAN ROZWOJU
ZACHODNIOPOMORSKIEGO
STUDIUM UWARUNKOWAŃ ROZOWJU PRZESTRZENNEGO
WSTĘPNA ANALIZA
STARTEGIA
UWARUNKOWAŃ
ROZOWJU PORTÓW
ROZOWOJOWYCH
SZCZECINA I ŚWINOUJŚCIA
PROJEKT ROBOCZY: WIZJI MIASTA CELÓW STRATEGICZNYCH
PREZENTACJA MATERIAŁÓW
RADA
ROBOCZYCH
PROGRAMOWA
KONSULTACJE WYPRACOWANEJ KONCEPCJI
ZESPOŁY
STRATEGII Z LOKALNYMI ŚRODOWISKAMI
PROBLEMOWE ZESPOŁY PROBLEMOWE
ZESPÓL ROBOCZY
SPECJALIŚCI
ANKIETA W PRASIE
SPOTKANIA Z MŁODZIEŻĄ
ANKIETY W INTERNECIE SFORMUŁOWANIE PROGRAMÓW I PRZEDSIĘWZIĘĆ
SPORZĄDZENIE DOKUMENTU
WYDZIAŁ ROZOWJU MIASTA
„STRATEGIA ROZOWOJU
ZESPÓŁ ROBOCZY
MIASTA SWINOUJŚCIA” 5
2.
Diagnoza stanu miasta Diagnozę poszczególnych sfer funkcjonowania Miasta starano się przedstawić w
sposób możliwie zwięzły, wykorzystując wykresy i tzw. macierze diagnostyczne. Dane źródłowe, które posłużyły do konstrukcji wykresów, uzyskano z: Urzędu Skarbowego w Świnoujściu, roczników statystycznych, materiałów ze spisu powszechnego 2002, Centrum Badań Regionalnych, materiałów Urzędu Miasta oraz Powiatowego Urzędu Pracy. Macierze diagnostyczne stanowią owoc dyskusji panelowych przeprowadzonych z uczestnikami zespołów problemowych oraz zainteresowanymi środowiskami, przy czym przy opisie ładu przestrzennego i środowiska przyrodniczego wykorzystano materiały zawarte w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Świnoujścia. Zasady konstrukcji macierzy diagnostycznych wyjaśniono na str. 14 (macierze 1 – 3, opisujące możliwości rozwojowe gospodarki lokalnej) oraz na str. 18 (pozostałe macierze). W przypadku oceny połączeń komunikacyjnych Świnoujścia posłużono się mapką, ilustrującą stan skomunikowania się miasta z otoczeniem. Diagnozę rozpoczęto analizą aspektów demograficznych, a następnie poddano analizie podstawowe sfery funkcjonowania miasta, a mianowicie:
gospodarczą,
budżetu miejskiego,
zatrudnienia (bezrobocia),
infrastruktury komunalnej,
komunikacji z otoczeniem,
mieszkalnictwa,
edukacyjną,
ochrony zdrowia,
opieki społecznej,
kultury, sportu i rekreacji,
bezpieczeństwa mieszkańców,
ładu przestrzennego,
ochrony środowiska.
6
2.1.
Sfera demograficzna Miasto Świnoujście – według spisu powszechnego sporządzonego w roku 2002 –
liczyło 41,8 tys. mieszkańców. Oznacza to spadek liczby mieszkańców o osiemset osób w porównaniu do roku 1988 (poprzedni spis powszechny) i aż o 1,7 tys. w porównaniu do prognoz demograficznych sporządzonych przez GUS. Głównymi przyczynami powyższego stanu rzeczy są: systematyczne zmniejszanie się przyrostu naturalnego oraz ujemna migracja, której głównym powodem jest z pewnością regres gospodarczy miasta. Obecną strukturę wiekową w podziale na mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (0 – 17 lat), produkcyjnym (18 – 60/65 lat) i poprodukcyjnym (powyżej 60/65 lat) prezentuje wykres nr 1. WYKRES 1. STRUKTURA WIEKOWA MIESZKAŃCÓW ŚWINOUJŚCIA (2002)
13,7%
19,4%
66,9%
PRZEDPRODUKCYJNI
PRODUKCYJNI
POPRODUKCYJNI
Ujemny od kilku lat przyrost naturalny, ujemne saldo migracji oraz niekorzystna struktura wiekowa mieszkańców są przyczynami niekorzystnych prognoz demograficznych Miasta. Na poniższych wykresach (następna strona) zaprezentowano: saldo migracji wg grup wiekowych za rok 2003 (podobnie kształtują się i poprzednie lata) – wykres nr 2, ilościową strukturę wiekową ludności Świnoujścia w roku 2002 i prognozowaną na rok 2016 – wykres nr 3, prognozowaną procentową strukturę wiekową w roku 2016 – wykres nr 4. Drastyczny wzrost liczby mieszkańców w wieku poprodukcyjnym przy jednoczesnym spadku mieszkańców „produkcyjnych” jest zjawiskiem niekorzystnym dla gospodarki Świnoujścia. Prognozy wskazują ponadto na pojawienie się w przyszłości dodatkowych zadań dla władz Miasta z zakresu opieki społecznej, opieki zdrowotnej i wreszcie organizacji wolnego czasu „poprodukcyjnej” grupy mieszkańców.
7
WYKRES 2. SALDO RUCHÓW MIGRACYJNYCH MIESZKAŃCÓW ŚWINOUJŚCIA (ROK 2003)
600 500 400 300 ZAMELDOWANIA
200 WYMELDOWANIA
100 UJEMNE SALDO MIGRACJI
0
18 0-
-3 19
0
5 -4 31
PO
W
5 .4
M ZE A R
WYKRES 3. LUDNOŚĆ ŚWINOUJŚCIA W LATACH 2002 i 2016 (prognoza)
45 000 40 000 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000
2016
10 000 5 000 0
2002 PRZEDPRODUKCYJNI
PRODUKCYJNI
POPRODUKCYJNI
RAZEM
2002
8232
27 872
5 658
41 762
2016
4752
23724
9412
37 888
WYKRES 4. PROGNOZA STRUKTURY WIEKOWEJ MIESZKAŃCÓW ŚWINOUJŚCIA (2016)
12,5%
24,8%
62,6%
PRZEDPRODUKCYJNI
PRODUKCYJNI
POPRODUKCYJNI
8
2.2.
Sfera gospodarcza Wzrost stopnia zaspokojenia potrzeb mieszkańców oraz poprawa, jakości ich życia
uzależnione są od lokalnego rozwoju gospodarczego. Rozwój gospodarczy to nie tylko podniesienie standardu życia mieszkańców i większe dochody samorządu - niezbędne dla finansowania kolejnych etapów rozwoju, ale również szansa na zmniejszenie zakresu największej plagi społecznej miasta, jaką jest bezrobocie. Miastom o prężnej gospodarce znacznie łatwiej przychodzi realizowanie zadań ze sfery społecznej, dlatego też podstawowym priorytetem strategii rozwoju lokalnego powinien być rozwój gospodarczy. Kreowanie programów rozwojowych, jedno z podstawowych zadań strategii, wymaga rzetelnej diagnozy stanu gospodarki miasta. Rzetelność diagnozy wymaga jej rozszerzenia poza dane statystyczne dotyczące liczby podmiotów gospodarczych i liczby zatrudnionych w nich pracowników, do czego w praktyce sprowadza się większość studiów nad gospodarką lokalną (dane tego typu nie dają ani rzeczywistego obrazu gospodarki, ani nie umożliwiają prognozowania jej przyszłości). Celem głównym diagnozy jest przede wszystkim stwierdzenie, czy gospodarka lokalna posiada predyspozycje rozwojowe i w którym kierunku należy stymulować jej rozwój. Wychodząc z powyższych założeń przeprowadzono badania kluczowych dla właściwej oceny stanu gospodarki - problemów, a mianowicie:
stopnia
rozwoju
gospodarczego
Świnoujścia
z
uwzględnieniem
znaczenia
poszczególnych sektorów lokalnej gospodarki,
możliwości rozwojowych gospodarki lokalnej,
dochodów własnych budżetu Miasta,
bezrobocia. Analizy powyższych zagadnień dokonano w sposób możliwie syntetyczny, ilustrując
występujące zjawiska wykresami oraz adaptowanymi do potrzeb diagnozy lokalnej gospodarki, metodami portfelowymi (patrz: Słowniczek), stosowanymi w analizach strategicznych przedsiębiorstw. Diagnozę sfery gospodarczej podsumowano w formie macierzy diagnostycznych, oceniających:
gospodarkę, jako całość,
turystykę – gałąź gospodarki, na której rozwój decyzje lokalne mają rzeczywisty i wymierny wpływ,
sferę finansów miasta.
sferę zasobów ludzkich i rynku pracy.
9
2.2.1. Rozwój gospodarczy miasta Ocenę stopnia rozwoju gospodarczego Świnoujścia przeprowadzono w oparciu o badania lokalnie wytworzonej wartości dodanej, (LWWD), którą – w dużym uproszczeniu można nazwać lokalnym odpowiednikiem Produktu Krajowego Brutto (PKB). Wyjaśnienie powyższych pojęć zamieszczono w Słowniczku (zał. 1). Szacunkowe określenie lokalnie wytworzonej wartości dodanej było możliwe dzięki życzliwości i zaangażowaniu Urzędu Skarbowego w Świnoujściu. Szacunkowość obliczeń wynika przede wszystkim z trudności w prawidłowym określeniu rozmiarów dochodowości podmiotów rozliczanych na zasadach karty podatkowej, ryczałtu a także z konieczności oszacowania lokalnej „szarej strefy”, którą w dalszej części niniejszego dokumentu określono eufemistycznie pojęciem „obrotów nieewidencjonowanych”. Powyższe szacunki nie miały większego wpływu na wyniki przeprowadzanej diagnozy, ponieważ ich trafność:
nie ma istotnego wpływu na prawidłowość określenia tendencji w kształtowaniu się lokalnie wytworzonej wartości dodanej (LWWD),
ma tylko ograniczony wpływ na analizy sektorowe LWWD Świnoujścia, a ich istotny wpływ ma miejsce jedynie przy porównywaniu LWWD per capita Świnoujścia z wartością dodaną (WD) per capita w skali kraju. Kalkulacji wytworzonej wartości dodanej w cenach bieżących dokonano w oparciu o
dane uzyskane z miejscowego Urzędu Skarbowego, Urzędu Miasta oraz większych przedsiębiorstw Świnoujścia. Wyniki kalkulacji dla lat 2000, 2001 i 2002 (dane za rok 2003 będą dostępne dopiero w II półroczu 2004) przedstawiono na wykresie nr 5. WYKRES 5. WARTOŚĆ DODANA WYTWORZONA W ŚWINOUJŚCIU (zł.)
700 000 000 600 000 000 500 000 000 400 000 000 300 000 000 200 000 000 100 000 000 0 2000
2001
2002
10
Na wykresie nr 6 przedstawiono porównanie wielkości i trendu lokalnie wytworzonej wartości dodanej przypadającej na 1 mieszkańca Świnoujścia z wielkością i trendem wartości dodanej per capita wytworzonej w kraju (wykres nr 6). Wielkości wartości dodanej wytworzonej w kraju przyjęto za danymi publikowanymi przez Główny Urząd Statystyczny. W obu przypadkach stosowane były ceny bieżące. WYKRES 6. ZMIANY WARTOŚCI DODANEJ PER CAPITA (zł./mieszkańca) 20 000 18 000 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 2000
2001 SWINOUJŚCIE
2002 KRAJ
Zaprezentowane powyżej ilustracje graficzne lokalnie wytworzonej wartości dodanej (proporcjonalnej do wielkości wytworzonego produktu lokalnego) dają raczej pesymistyczny obraz świnoujskiej gospodarki, ponieważ:
wytworzony w Świnoujściu produkt lokalny brutto per capita nie przekracza 80% średniej krajowej,
gospodarka lokalna przeżywa regres – liczona w cenach bieżących lokalnie wytworzona wartość dodana nie rośnie (w okresie objętym analizą wzrost PKB Polski liczony w cenach bieżących przekroczył 10%).
2.2.2. Możliwości rozwojowe gospodarki Świnoujścia Zbadanie przyczyn regresu gospodarczego Świnoujścia, a następnie określenie możliwości
rozwojowych
wymagało
przeprowadzenia
analizy
sektorowej
lokalnej
gospodarki. W tym celu dokonano wyodrębnienia podstawowych sektorów działalności gospodarczej, za które – w warunkach Świnoujścia – uznano: 1)
gospodarkę morską,
2)
turystykę, obejmującą: usługi uzdrowiskowe,
11
usługi hotelarskie i gastronomiczne,
pozostałe usługi związane z turystyką,
część handlu (pozostającą w ścisłym związku z osobami wizytującymi miasto),
3)
działalność produkcyjną,
4)
handel,
5)
usługi dla mieszkańców, do których zakwalifikowano:
6)
gospodarkę komunalną,
budownictwo ogólne,
oświatę,
ochronę zdrowia,
usługi różne (w tym edukację), administrację publiczną (wojsko, policja, samorząd, organizacje społeczne itp.). Posługując się materiałami otrzymanymi z Urzędu Skarbowego (dane z PIT-ów i CIT-
ów powiązane z symbolami Europejskiej Klasyfikacji Działalności) skalkulowano wielkość wartości dodanej wytwarzanej w każdym z sektorów. Kalkulacja ujmuje również obroty nieewidencjonowane,
które
oszacowano
na
podstawie
profesjonalnych
publikacji
dotyczących szarej strefy w Polsce (z uwzględnieniem specyfiki Świnoujścia). Wyniki obliczeń przedstawiono na wykresach nr 7 – 8. WYKRES 7. WARTOŚĆ DODANA W SEKTORACH GOSPODARKI ŚWINOUJSCIA (lata 2000 - 2002)
200 000 000 150 000 000 100 000 000 50 000 000 0
S O G
AR D PO
KA
R O M
SK
A
2002 KA TY YS R TU
PR
D O
JA KC U H
D AN
U
2000
EL
S
ID G ŁU
LA
M
IE
KA SZ
Ń
W Ó C
M AD
.
BL PU
IC
A ZN
12
WYKRES 8. STRUKTURA LOKALNEJ WARTOŚCI DODANEJ (rok 2002)
13,9%
22,4%
31,7%
15,1% 13,4%
GOSPODARKA MORSKA
TURYSTYKA
PRODUKCJA
HANDEL
USŁUGI DLA MIESZKAŃCÓW
ADM. PUBLICZNA
3,5%
Zaprezentowane wyniki analiz pozwalają na sformułowanie kilku ważnych dla oceny świnoujskiej gospodarki wniosków:
filarem świnoujskiej gospodarki jest co prawda nadal gospodarka morska (22,4% lokalnego produktu w roku 2002), ale jest to filar wyraźnie słabnący zarówno pod względem wartości bezwzględnej, jak i względnej (25% w roku 2000);
udział turystyki w gospodarce Miasta, co prawda rośnie, ale jest nadal niewielki (15,1% przy wysokim oszacowaniu obrotów nieewidencjonowanych);
niekorzystny jest, z punktu widzenia możliwości rozwojowych gospodarki, duży relatywnie udział (w lokalnej wartości dodanej) administracji publicznej (ze swojej natury nie stanowi ona bazy rozwojowej miasta, chociaż zapewnia dochody znacznej części mieszkańców – np. wojsko),
niekorzystny jest również, z punktu widzenia możliwości rozwojowych gospodarki, bardzo duży udział sektora usług dla mieszkańców (rozwój tego sektora ograniczony jest poziomem dochodów mieszkańców). Badanie możliwości rozwojowych lokalnej gospodarki kontynuowano drogą analizy
konkurencyjności i pozycji strategicznej produktów (usług) charakterystycznych dla Świnoujścia a wytwarzanych na „eksport”, przy czym wyróżnikiem kwalifikującym do „eksportu” jest ich sprzedaż poza granice Miasta (sprzedaż osobom przyjeżdżającym do Świnoujścia jest również „eksportem”). Wyodrębniono a następnie oceniono możliwości rozwojowe następujących produktów (usług):
13
przeładunków węgla w eksporcie,
przeładunków węgla w imporcie,
przeładunków rudy w imporcie,
przeładunków rudy w tranzycie,
przeładunków drobnicy konwencjonalnej,
przeładunków drobnicy promowej,
usług związanych z zaokrętowaniem i wyokrętowaniem pasażerów,
przeładunków paliw,
przeładunków ładunków masowych pozostałych,
przeładunków kontenerów,
usług holowniczych,
remontów statków,
konstrukcji typu off shore (np. na potrzeby wież wiertniczych)
usług uzdrowiskowych,
turystyki zdrowotnej (wellness),
turystyki wypoczynkowej,
turystyki aktywnej (wodna, rowerowa, piesza, specjalistyczna),
turystyki morskiej (biała flota),
wypoczynku dzieci („zielone szkoły”)
turystyki ekologicznej,
turystyki przygranicznej,
rybołówstwa,
przetwórstwa (spożywcze, przerób uszlachetniający, inne)
budownictwa hydrotechnicznego,
handlu przygranicznego. Badania przeprowadzono w oparciu o znane z teorii analiz strategicznych metody
portfelowe adaptowane do potrzeb studiów nad gospodarką lokalną. Metody te – w przypadku przedsiębiorstw – służą głównie do określenia rynkowej pozycji przedsiębiorstwa w stosunku do jego konkurentów.
14
Zgodnie z powyższą koncepcją produkty (usługi) wytwarzane w Świnoujściu (wymienione powyżej) spozycjonowano w trzech różnych macierzach trójwymiarowych:
macierzy diagnostycznej nr 1, w której poszczególne produkty (usługi) uplasowano w jednym z czterech pól płaszczyzny podstawy scharakteryzowanych: (1) tempem wzrostu rynku (niskie, wysokie) oraz (2) udziałem w rynku (mały, duży). Wysokość walca reprezentującego produkt (usługę) określa orientacyjną wielkość wartości dodanej generowanej łącznie przez świnoujskie podmioty wytwarzające poszczególne produkty (usługi). Macierz diagnostyczna jest adaptacją macierzy BCG (Boston Consulting Group);
macierzy diagnostycznej nr 2, w której produkty (usługi) uplasowano w jednym z dziewięciu pól płaszczyzny podstawy scharakteryzowanych: (1) atrakcyjnością sektora (niska, średnia, wysoka) oraz (2) pozycją konkurencyjną podmiotów wytwarzających badane produkty (słaba, korzystna, silna). Wysokość walca reprezentującego produkt (usługę) określa orientacyjną wielkość wartości dodanej generowanej łącznie przez świnoujskie podmioty wytwarzające poszczególne produkty (usługi). Macierz diagnostyczna jest adaptacją macierzy Mc Kinsey’a;
macierzy diagnostycznej nr 3, w której produkty (usługi) uplasowano w jednym z dwunastu pól płaszczyzny podstawy scharakteryzowanych: (1) cyklem życia produktu (start, ekspansja, dojrzałość, schyłek) oraz (2) pozycją konkurencyjną podmiotów wytwarzających badane produkty (słaba, korzystna, silna). Wysokość walca reprezentującego produkt (usługę) określa orientacyjną wielkość wartości dodanej generowanej łącznie przez świnoujskie podmioty wytwarzające poszczególne produkty (usługi). Macierz diagnostyczna jest adaptacją macierzy ADL (Artur D. Little). Pozycjonowanie poszczególnych produktów (usług) przeprowadzono analizując rynek
usług portowych, turystyki, remontu statków, przetwórstwa, rybołówstwa, budownictwa a następnie konsultując wyniki analiz ze środowiskami gospodarczymi miasta.
15
17
18
Z przeprowadzonych analiz wynikają następujące wnioski:
rynek dotychczas „sztandarowych” produktów Świnoujścia (przeładunki węgla i rudy, remonty statków), mimo ich znaczących udziałów w rynku, nie jest niestety wzrostowy (pewien wzrost odnotowuje się w roku 2004 na rynku remontowym),
większość produktów generujących wysoką wartość dodaną jest bądź w fazie schyłku, bądź w fazie dojrzałości,
dodatnie tempo wzrostu wykazuje rynek produktów (usług), które na razie są w sferze zamierzeń (przeładunki rudy w tranzycie, węgla w imporcie, przeładunki kontenerów),
wobec kurczenia się rynków na usługi świadczone przez świnoujskie podmioty gospodarcze należy się liczyć z dalszym spadkiem lokalnie wytworzonej wartości dodanej,
najbardziej obiecującym sektorem świnoujskiej gospodarki – mimo jej stosunkowo niewielkiego udziału w PLB – jest turystyka,
uwaga partnerów lokalnego rozwoju winna być skoncentrowana na: przeciwdziałaniu dalszemu regresowi gospodarki morskiej, rozwoju turystyki, pomocy istniejącym MŚP (dostępność kredytów, system ulg, klimat, pomocy w podejmowaniu nowych inicjatyw gospodarczych, poszukiwaniu nowych „specjalności” Miasta. Dla pełnej oceny sfery gospodarczej Miasta – poza aspektami analizowanymi powyżej
– oceniono i inne uwarunkowania lokalne jak: otoczenie biznesu, dostępność komunikacyjna, dostępność kredytów, stopień prywatyzacji itp. a wyniki tej oceny przedstawiono w macierzy diagnostycznej nr 4. Macierz zawiera ocenę czynników rozwojowych gospodarki (negatywna, zadowalająca, pozytywna), ocenę realnej możliwości zmian (mała, duża) oraz stopień ważności ocenianego czynnika (w skali 1-10). Ocena możliwości zmian wynika z odpowiedzi na pytanie: czy partnerzy rozwoju lokalnego swoim działaniem potrafią poprawić istniejącą sytuację? Odpowiedź pozytywna implikuje umieszczenie odpowiednich zadań w programach realizacyjnych strategii miasta. Z uwagi na specyfikę turystyki, jako sektora gospodarki, na którego rozwój rzeczywisty i wymierny wpływ mają decyzje lokalne, opracowano dodatkową macierz diagnostyczną oceniającą czynniki rozwojowe w tej sferze działalności gospodarczej (macierz nr 5).
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 4. OCENA CZYNNIKÓW ROZWOJOWYCH GOSPODARKI MIASTA
możliwości pozyskania kredytów
preferencje dla firm lokalnych klimat dla biznesu oprocentowanie kredytów
stopień organizacji klastera gosp. morskiej i turystycznej infrastruktura (nabrzeża,woda,ścieki, energia itp..) struktura gospodarki
dostępność komunikacyjna stopień prywatyzacji
pozycja strategiczna sektorów
duża
renomowane firmy
stopień ważności (1 - 10)
realna możliwość z mian chłonność innowacyjna
mała
nowoczesność technologiI
0 negatywna
zadowalająca
ocena stanu istniejącego
pozytywna
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 5. OCENA CZYNNIKÓW ROZWOJOWYCH TURYSTYKI
infrastruktura turystyczna jakość usług oferta organizatorów turystyki "produkty" turystyczne
baza gas tronomiczna wysokostandardowa baza noclegowa
długość sezonu
oferta kulturalna baza uzdrowiskowa
dostępność komunikacyjna
promocja turystyczna miasta
baza noclegowa informacja turystyczna
stopień organizacji klastera turyst.
duża
walory naturalne
stopień w ażności (1 - 10) walory antropogeniczne (zabytki itp.)
realn a możliwość zmian mała
0 negatyw na
zadowalająca
pozytywna
ocena stanu istniejącego
21
2.2.3. Dochody mieszkańców Sytuacja gospodarcza każdego miasta ma swoje odzwierciedlenie w dochodach jego mieszkańców. Jakie są źródła dochodów mieszkańców Świnoujścia? Odpowiedź na to pytanie daje poniższy wykres, a odchylenie danych na nim prezentowanych (wynikających z danych źródłowych Urzędu Skarbowego) od danych rzeczywistych jest oczywiście wynikiem istnienia obrotów nieewidencjonowanych (szarej strefy). WYKRES 9. DOCHODY MIESZKAŃCÓW ŚWINOUJSCIA WG ŹRÓDEŁ (w zł.)
450 000 000 400 000 000 350 000 000 300 000 000 250 000 000 200 000 000 150 000 000
2002 2001 2000
100 000 000 50 000 000 0
stosunek pracy
emerytury i renty
działalność gosp.
pozostałe źródła
razem
bez emerytur
2000
256 882 288 104 269 917
64 974 797
32 510 332
433 060 334 328 790 417
2001
260 631 027 119 826 764
64 000 000
26 758 793
446 147 336 326 320 572
2002
254 173 595 125 893 344
63 727 549
27 132 267
449 228 755 323 335 411
Analiza dochodów i ich źródeł pozwala na sformułowanie czterech podstawowych wniosków (1)
maleją dochody mieszkańców ze wszystkich źródeł z wyjątkiem rent i emerytur,
(2)
przy uwzględnieniu siły nabywczej realny spadek dochodów jest jeszcze bardziej dotkliwy,
(3)
największy spadek dotyczy dochodów ze stosunku pracy,
(4)
znaczący wzrost dochodów mieszkańców odnotowuje się jedynie w pozycji – „renty i emerytury”. Jest to efekt znaczącego wzrostu liczby emerytów i rencistów (a nie wzrostu wysokości świadczeń społecznych).
Trend zmian dochodów mieszkańców jest prawie zgodny z trendem kształtowania się lokalnie wytworzonej wartości dodanej, zaprezentowanego uprzednio (wykres 6). Potwierdzeniem niekorzystnych tendencji w dochodach mieszkańców, (czyli także regresu gospodarki miasta) jest zestawienie źródeł dochodów mieszkańców Świnoujścia (liczby osób osiągających dochody z różnych źródeł -wykres 10). Liczba osób osiągających dochody ze stosunku pracy zmniejszyła się w okresie 2000 – 2002 o blisko 9% i wszystko wskazuje na to, że w roku 2003 zjawisko to, niestety, pogłębi się (upadłość PPDiUR „Odra”). WYKRES 10. ŹRÓDŁA DOCHODÓW MIESZKAŃCÓW ŚWINOUJŚCIA (liczba osób)
15 000
2002
10 000
2001
5 000
2000 0
stosunek pracy
emerytury i renty działalność gosp. pozostałe źródła
2000
14482
9708
4486
7261
2001
13717
9827
4475
7609
2002
13223
9950
4486
7681
Wzrost liczby emerytów i rencistów jest wynikiem starzenia się lokalnego społeczeństwa, co już sygnalizowano przy analizie zagadnień demograficznych. Zjawisko to będzie się, niestety, nasilało w latach przyszłych. Niepokojącym jest brak wzrostu ilości osób osiągających dochody z działalności gospodarczej, przy jednoczesnym ustabilizowaniu się łącznych dochodów z tego tytułu. Jest to wyraźny sygnał o spadku atrakcyjności prowadzenia działalności gospodarczej. Zjawisko to w dużej mierze wyjaśniają macierze nr 4 i 5 (negatywnie oceniając wiele czynników rozwojowych świnoujskiej gospodarki i turystyki). Uzupełnieniem dotychczasowej prezentacji dochodów mieszkańców jest wykres 11, ilustrujący kształtowanie się przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
23
WYKRES 11. PRZECIĘTNY MIESIĘCZNY DOCHÓD MIESZKAŃCÓW
1 800 1 600 1 400 1 200 1 000 800
2002
600 400
2001
200 0
2000 stosunek pracy
emerytury i renty
działalność gosp.
2000
1 478
895
1 207
2001
1 583
1 016
1 192
2002
1 602
1 054
1 184
Z przedstawionych na wykresie danych wynika, że w latach 2000 – 2002 odnotowano wzrost płac nominalnych o ok. 8%, co po uwzględnieniu inflacji oznacza spadek ich wartości realnej (nabywczej). Szczegółowe badania wskazały znaczne zróżnicowanie dynamiki płac w sektorach. Największy wzrost płac (pokrywający z nadwyżką efekt inflacyjny) odnotowano w przedsiębiorstwach gospodarki komunalnej, najpoważniejsze spadki płac (w tym nawet płac nominalnych) odnotowano w sektorach rynkowych. Uzupełnieniem badań nad gospodarką i dochodami mieszkańców Świnoujścia jest porównanie lokalnie wytworzonej wartości dodanej (tego, co wytwarzamy) z całkowitymi dochodami lokalnej społeczności (dochody ludności, dochody przedsiębiorstw oraz budżetu miejskiego, z którego finansowane są pozostałe potrzeby społeczeństwa). Diagram taki zamieszczono na następnej stronie. Jak wynika z diagramu, wielkość dochodów lokalnej społeczności (wliczając w to dotacje i subwencje centralne) znacznie przewyższa wartość produktu wytwarzanego przez gospodarkę Świnoujścia (więcej dostajemy niż wytwarzamy).
24
2.2.4. Wpływ rozwoju gospodarczego Świnoujścia na dochody budżetu Budżet miasta jest planem stanowiącym podstawę finansowania jego działalności statutowej. Przy tworzeniu budżetu władze samorządowe muszą wziąć pod uwagę następujące uwarunkowania:
potrzeby społeczności lokalnej są nieograniczone,
środki finansowe, które można użyć do zaspokojenia potrzeb lokalnej społeczności, są zawsze ograniczone,
źródła dochodów w krótkim okresie (rok) są względnie stałe a wyznaczane są przez przewidziany prawem systemem dochodów lokalnych,
na wielkość dochodów mają wpływ zarówno parametry makroekonomiczne (wzrost gospodarczy kraju, inflacja, kursy walutowe), jak i lokalne uwarunkowania gospodarcze (dochody lokalnych podmiotów gospodarczych, poziom zatrudnienia, atrakcyjność inwestycyjna miasta, stopa bezrobocia),
ustawową zasadą konstruowania budżetu jest równowaga budżetowa pomiędzy dochodami i wydatkami (z uwzględnieniem zewnętrznych środków finansowych a więc kredytów i pożyczek, których wielkość i rozłożenie w czasie ich spłaty ograniczone są przepisami ustawowymi). Uwzględniając powyższe aspekty sformułować można dwie krańcowe (brzegowe)
koncepcje tworzenia budżetu: (1) dochodową i (2) wydatkową. Pierwsza z nich polega (ujmując skrótowo) na sztywnym dostosowaniu wydatków do przewidywanych dochodów. W metodzie drugiej podstawą tworzenia budżetu są potrzeby. W przypadku, gdy potrzeby przekraczają poziom dochodów jednostka samorządowa zaciąga pożyczki (kredyty) lub dokonuje emisji obligacji (w wysokości dozwolonej prawem). W praktyce stosuje się metodę pośrednią z różnym (w różnych gminach) podejściem do wielkości zaangażowanego kapitału obcego, przy czym podejście to wynika częściej z intuicyjności decydentów niż chłodnej oceny sytuacji. Na dochody budżetowe składają się dochody własne oraz środki z budżetu centralnego przeznaczone na finansowanie zadań zleconych a także subwencje i dotacje. Kierunki zmian w systemie dochodów lokalnych zmierzają do ograniczania subwencji i dotacji na rzecz zwiększonego udziału jednostek samorządowych w podatkach dochodowych. Początkiem tych zmian są nowe zasady określania dochodów gmin i powiatów wdrożone z początkiem roku 2004. Dobrze ilustruje to wykres 12, na którym oprócz statystycznego przedstawienia
relacji: dochody własne – subwencje/dotacje zaprezentowano relacje w wielkościach przewidzianych planem budżetu miasta Świnoujścia na rok 2004. WYKRES 12. STRUKTURA DOCHODÓW BUDŻETOWYCH MIASTA ŚWINOUJŚCIA
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2001
2002 dochody własne
2003
2004
dotacje/subwencje
Z wykresu wynika rosnąca rola dochodów własnych w tegorocznym i przyszłych budżetach Świnoujścia (a należy liczyć się z dalszymi zmianami zasad pozyskiwania dochodów lokalnych poprzez zwiększanie udziału w podatkach dochodowych kosztem dotacji i subwencji). W związku z powyższym - lokalny rozwój gospodarczy to nie tylko kategoria ekonomiczna, mającą bezpośredni wpływ na dochody mieszkańców i poziom bezrobocia, ale również podstawowy czynnik decydujący o rozwoju miasta w każdej sferze jego funkcjonowania. W relacji rozwój gospodarczy – budżet miasta występuje zjawisko sprzężenia zwrotnego: im większy jest rozwój gospodarczy, tym większe są dochody własne i większe nakłady inwestycyjne na rozwój. Jak każde sprzężenie zwrotne, tak i to ma – niestety – drugie oblicze: im większy regres gospodarczy, tym niższe dochody budżetu miasta, mniejsze nakłady inwestycyjne, a tym samym głębszy regres gospodarczy. Dochody własne miasta składają się głównie z: (1) podatków lokalnych, (w którym największy udział ma podatek od nieruchomości), (2) opłat lokalnych, (3) udziału w podatkach dochodowych, przy czym udział podatku od osób prawnych odgrywa rolę marginalną oraz (4) dochodów z majątku, w których decydujące znaczenie ma dochód z jego sprzedaży. Wielkość dochodów budżetu miasta Świnoujścia z wymienionych wyżej źródeł w latach 2001 – 2003 oraz dochody według planu na rok 2004 przedstawione są na wykresie 12.
27
WYKRES 12. PODSTAWOWE ŹRÓDŁA DOCHODÓW WŁASNYCH MIASTA 2001 - 2003
25 000 000
20 000 000
15 000 000
10 000 000
5 000 000
0 2001 podatki lokalne
2002 opłaty lokalne
2003 udział w PIT/CIT
2004 dochody z majątku
Jak wynika z wykresu, wpływy z podatków i opłat lokalnych wykazują stały poziom, natomiast dochody z majątku zależą od wielkości i atrakcyjności oferty sprzedaży oraz koniunktury na rynku nieruchomości. Spadek realnych dochodów z tytułu udziału w podatkach PIT/CIT w roku 2003 ponownie potwierdza prawidłowość diagnozy o regresie gospodarki miasta (podatki są pochodną dochodów mieszkańców, które z kolei stanowią najpoważniejszą część lokalnie wytworzonej wartości dodanej). Należy zaznaczyć, że planowany na rok 2004 wzrost dochodów z podatków PIT / CIT wynika ze zmiany systemu ustalania dochodów gmin i powiatów, która to zmiana spowoduje znacznie większy wpływ stanu lokalnej gospodarki na wielkość dochodów miasta. Podstawowe elementy, składające się na charakterystykę sfery finansów miasta zostały ocenione podobnie wg metodologii zastosowanej do oceny sfery gospodarki i turystyki, a więc w formie macierzy diagnostycznej (nr 6).
28
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 6. OCENA SFERY FINANSÓW MI EJSKICH
przygotowanie do pozyskania finansowania zewnętrznego (np. obligacje komunalne) przygotowanie do korzystania ze śr. UE stopień zadłużenia system sprzedazy nieruchomości miejskich
prorozwojowość budżetu
korzystanie ze środków UE
obciążenie budżetu wydatkami nierozwojowymi (ZGM, szpital) dochody z pod. od nieruch.
du ża
dochody z PIT
stopień ważności (1 - 10)
pozostałe dochody własne
realna możliwość zmian
dochody z CIT
mała
0 negatywna
zadowalająca
ocena stanu istniejącego
pozytywna
2.2.5. Bezrobocie i lokalny rynek pracy Lokalna sytuacja gospodarcza ma swoje bezpośrednie przełożenie na poziom lokalnego bezrobocia. Świnoujście do końca lat dziewięćdziesiątych było pod tym względem miastem wyjątkowym i plasowało się w czołówce miast polskich o najmniejszym poziomie bezrobocia. Począwszy od roku 1999 następuje drastyczny wzrost liczby bezrobotnych (i tylko po części tłumaczy to chęć uzyskania przez bezrobotnych ubezpieczenia zdrowotnego). Podstawowe przyczyny wzrostu liczby bezrobotnych tkwią w nierozwojowej strukturze świnoujskiej gospodarki (rybołówstwo dalekomorskie skazane – w warunkach gospodarki rynkowej – na zagładę, przerosty zatrudnienia w innych dużych przedsiębiorstwach), która w konfrontacji z warunkami rynku musi dokonywać stałej redukcji zatrudnienia. Kształtowanie się liczby zarejestrowanych bezrobotnych na koniec każdego roku w okresie 2000 – 2003 ilustruje wykres 14. WYKRES 14. BEZROBOCIE W LATACH 2000 - 2003 (ilość bezrobotnych)
3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 Razem
2000
2001
2002
2003
2 285
2 967
3 245
3 345
Pomimo obniżenia dynamiki wzrostu liczby bezrobotnych trudno wskazać przesłanki umożliwiające prognozę spadku ich liczby. Drastyczny spadek przeładunków węgla w Porcie Handlowym Świnoujście sp. z o.o. i wynikający stąd spadek obrotów przedsiębiorstw współpracujących z Portem, przy braku oznak ożywienia w innych sektorach gospodarki miasta, wskazują na możliwość dalszego wzrostu bezrobocia. Największy przyrost liczby bezrobotnych dotyczy mieszkańców w wieku 45 – 59 lat, dla których utworzenie nowych miejsc pracy jest najtrudniejsze. W dużej mierze wzrost bezrobocia w tym przedziale wiekowym jest następstwem upadłości PPDiUR „Odra”,
przesądzonej zresztą w momencie reformy ustrojowej kraju. Strukturę wiekową bezrobotnych obrazuje wykres 15. WYKRES 15. ZAREJESTROWANI BEZROBOTNI WG WIEKU NA KONIEC KOLEJNYCH LAT
3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500
2003
0
2002
-2 18
4
ta la 4 -3 25
2001
ta la -4 35
4
ta la 45
4 -5
ta la 55
9 -5
2000
t la 60
64
ra la
em az R
18-24 lata
25-34 lata
35-44 lata
45-54 lata
55-59 lat
60-64 lara
Razem
2000
615
542
550
510
58
10
2 285
2001
791
715
653
715
84
9
2 967
2002
685
850
781
817
91
21
3 245
2003
714
847
693
947
128
16
3 345
Czy stopa bezrobocia zależy od wykształcenia? Strukturę osób bezrobotnych wg poziomu wykształcenia przedstawiono na wykresie 16. WYKRES 16. STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA OSÓB BEZROBOTNYCH WG STANU NA 31.12.03
182 713
1 099
303 1 048
Wyższe
Policealne i śr.zaw.
L.O
ZSZ
Gimnazjum i poniżej
31
Liczba bezrobotnych w poszczególnych grupach wykształcenia odpowiada z grubsza strukturze mieszkańców miasta wg poziomu wykształcenia, trudno, zatem twierdzić, że uzyskanie wyższego poziomu wykształcenia chroni przed bezrobociem. Dowodem na to jest bardzo duża ilość bezrobotnych absolwentów (wykres 17). WYKRES 17. BEZROBOTNI ABSOLWENCI NA KONIEC KOLEJNYCH LAT
450 400 350 300 250 200 150 100 50 0
2003 2002 2001
m ółe og ci en lw so Ab
e
W
sz yż
2000
. aw
e ln ea lic Po
. O L.
r .z iś
ze ic dn sa Za
we do wo za
Absolwenci ogółem
Wyższe
Policealne i śr.zaw.
L.O.
Zasadnicze zawodowe
2000
293
42
183
116
226
2001
354
67
133
64
89
2002
365
90
113
72
89
2003
436
146
100
94
83
Brak zainteresowania pracodawców zatrudnianiem absolwentów wynika zarówno ze stagnacji gospodarczej, jak i z małej innowacyjności lokalnej gospodarki. Ilustracją powyższego jest struktura zatrudnieniowa świnoujskiej gospodarki (wykres 18). WYKRES 18. ZATRUDNIENIE W ŚWINOUJSCIU WG SEKTORÓW (ROK 2002)
19,5%
26,3%
7,4% 3,7%
33,2% 9,9%
GOSPODARKA MORSKA
TURYSTYKA
PRODUKCJA
HANDEL
USŁUGI DLA MIESZKAŃCÓW
ADM.PUBLICZNA
32
Struktura zatrudnienia jest jeszcze mniej korzystna niż sektorowa struktura lokalnie wytwarzanej wartości dodanej (większy udział sektorów nierozwojowych). Następstwem tego jest ubogi rynek pracy, o płytkości, którego świadczy wykres 19, prezentujący ilość ofert pracy oraz faktyczne podjęcia pracy (za pośrednictwem PUP i bez niego). WYKRES 19. OFERTY I PODJĘCIA PRACY W KOLEJNYCH LATACH
2003
2 000 1 500
2002
1 000 500
2001
0
ty er of
2000
y ac pr tru za
dn
U -P ie n ie
P
tru za
dn
e ni ie
PU b/
P
tru za
dn
gó .o
m łe
oferty pracy
zatrudnienie-PUP
zatrudnienie b/PUP
zatrudn. ogółem
2000
585
298
825
1 123
2001
308
275
934
1 209
2002
489
145
1 240
1 385
2003
721
327
1 338
1 665
Lokalne uwarunkowania związane z problematyką zatrudnieniową, a więc:
sfera zasobów ludzkich (struktura wiekowa mieszkańców, prognozy demograficzne, migracja),
rynek pracy (struktura zatrudnienia, miejsca pracy),
bezrobocie i formy jego łagodzenia (dokształcanie, programy zatrudnieniowe typu „pierwsza praca”, „absolwent” itp.) zostały ocenione w formie podobnej do dotychczas stosowanych, czyli przy pomocy macierzy diagnostycznej (nr 7).
33
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 7. OCENA SFERY ZASOBÓW LUDZKICH I RYNKU PRACY
przygotowanie do korzystania ze sr. UE system edukacji a rynek pracy
sektorowa struktura zatrudnienia
saldo migracji
systemy dokształcania nowe miejsca pracy poziom bezrobocia
duża
przygot. zawodowe bezrobotnych
prognozy demograficzne stopień ważności (1 - 10)
istniejące miejsca pracy aktywne formy zmniejszania bezrobocia
realna możliwość zmian
mała
struktura wiekowa
0 negatywna
zadowalająca
pozytywna ocena stanu istniejącego
2.3.
Sfera infrastruktury komunalnej i komunikacyjnej Infrastruktura komunalna w najszerszym jej rozumieniu (z budownictwem
mieszkaniowym włącznie) jest jednym z podstawowych atrybutów miasta, który z jednej strony decyduje o standardzie życia mieszkańców, warunkując z drugiej strony rozwój gospodarki lokalnej. Oprócz infrastruktury mieszkaniowej pojęciem infrastruktury objęte są systemy: (1) zaopatrzenia w (a) wodę, (b) gaz, (c) energię elektryczną, (d) energię cieplną, (2) odbioru: (a) ścieków, (b) odpadów, (3) łączności (telekomunikacja) oraz (4) transportu wewnętrznego (infrastruktura drogowa oraz system miejskiej komunikacji publicznej). Równie dwoistą rolę – jak miejska infrastruktura komunalna – spełnia zewnętrzna infrastruktura komunikacyjna: z jednej strony zapewnia miejscowej gospodarce dostawy i odbiór towarów i usług, z drugiej zaś umożliwia mieszkańcom łączność ze światem. Infrastruktura komunalna i komunikacyjna są, zatem jednymi z podstawowych czynników, określających pozycję konkurencyjną miast i mogą decydować nie tylko o wyborze miejsca lokalizacji nowych inwestycji, ale i o lokalnym rozwoju gospodarczym. 2.3.1. Infrastruktura komunalna Infrastruktura komunalna służy zarówno mieszkańcom, jak i lokalnej gospodarce. O ile stopień zaspokojenia przez infrastrukturę potrzeb gospodarczych wymyka się z możliwości porównań z innymi miastami (odmienne jest zapotrzebowanie poszczególnych sektorów na podstawowe media), o tyle stosunkowo łatwo jest dokonać tego rodzaju oceny w sferze konsumpcji indywidualnej (wykresy 20 – 22, dane dotyczą roku 2002).
W Y KRES 1 9 . Z UŻ Y C IE W O DY NA 1 M IES Z KA ŃC A ( m 3 )
60 40 20 0 Ś w i noujś c i e
gr upa por ów naw c z a
w oj ew ódz tw o
Pol s k a
W Y K RES 2 0 . Z UŻ Y C IE G A Z U N A 1 G O S P . D O M . ( m 3 )
600 400 200 0 Ś w i nouj ś c ie
g r upa po r ów naw c z a
w oj ew ód z tw o
P o ls k a
W Y KRES 21. Z UŻ YC IE ENERGII EL EKT R. NA 1 M IES Z KA ŃC A (k Wh)
1000
500
0 Św inoujście
Kos zalin
Szc zecin
w ojew ódz tw o
Układem odniesienia na prezentowanych powyżej wykresach (powtarzających się również przy ocenie innych sfer funkcjonowania miasta) są:
grupy
porównawcze
(miasta
do
100.000
mieszkańców),
województwo
zachodniopomorskie i Polska (w przypadku, gdy dane zaczerpnięto z materiałów Centrum Badań Regionalnych), lub:
Koszalin, Szczecin i województwo zachodniopomorskie (w przypadku, gdy dane zaczerpnięto z wojewódzkiego rocznika statystycznego). Z przeprowadzonych porównań wynika, że stan rozwoju świnoujskiej infrastruktury
komunalnej w części dotyczącej dostaw mediów jest na ogół zadowalający. Nie można tak ocenić miejskiej infrastruktury drogowej, która mimo znaczących wydatków finansowych miasta jest nadal w stanie niezadowalącym. Ocenę stanu infrastruktury komunalnej (wraz ze skróconym opisem działań w tej sferze) przedstawiono w macierzy diagnostycznej nr 8.
36
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 8. OCENA INFRASTRUKTURY KOMUNALNEJ MIASTA
przygotowanie do korzystanie ze środków UE stan sieci wodociągowej
sukcesywna wymiana sieci
komunikacja miejska
stan ulic
wypracowanie koncepcji komunikacji publicznej
remont ulic, nowe ulice
sieć teleinformatyczna infrastruktura dla sieci szkieletowej zaopatrzenie w ciepło
zasilanie dwustronne, powiększenie GPZ odbiór wód opadowych
zaopatrzenie w en. elektr.
stopień ważności (1 - 10)
rozbudowa sieci, filtry, modernizacja kotłów, koncepcja wegiel - gaz
odbiór ścieków sukcesywna wymiana sieci, odcięcie wód opadowych, dociążenie oczyszczalni
uzdatnianie na ujęciu Granica
zaopatrzenie w wodę
zaopatrzenie w gaz
duża
realna możliwość zmian
mała
0 zdecydowanie negatywna
zadowalajaca
ocena stanu istniejacego
pozytywna
2.3.2. Komunikacja z otoczeniem Infrastruktura komunikacyjna stanowi bazę materialno - techniczną miasta, regionu, państwa, warunkującą efektywne prowadzenie działalności gospodarczej. Z logiki rozwoju gospodarczego wynika, że rozwój infrastruktury powinien wyprzedzać potrzeby („najpierw droga, potem fabryka”). W Świnoujściu rola infrastruktury komunikacyjnej jest szczególnie ważna nie tylko z uwagi na położenie geograficzne miasta (ważny szlak morski, ważny szlak barkowy, położenie przygraniczne), ale również z uwagi na możliwości rozwojowe dwóch podstawowych sektorów lokalnej gospodarki, jakimi są: turystyka i gospodarka morska. Dla obydwu sektorów sprawny układ komunikacyjny odgrywa rolę kluczową. Graficznej
oceny
podstawowych
elementów
zewnętrznej
infrastruktury
komunikacyjnej miasta dokonano na mapce, ilustrującej podstawowe elementy komunikacji Świnoujścia z otoczeniem. Pozytywnie oceniono:
skomunikowanie morskie Świnoujścia ze Skandynawią,
połączenia morskie z przedpolem portu (patrz Słowniczek), za wyjątkiem możliwości przyjmowania statków wielkości 100.000 DWT,
połączenie wodne ze Szczecinem,
połączenie śródlądowe z Niemcami.
połączenie drogowe prawobrzeża ze Szczecinem,
możliwości połączeń lotniczych (Garz, Goleniów),
sieć telekomunikacyjną łączącą Świnoujście z krajem. Ocenę negatywną z jednoczesną szansą (trudną do oszacowania) na realne zmiany
przypisano:
połączeniu drogowemu prawobrzeża z z zapleczem portu (patrz Słowniczek),
połączeniu śródlądowemu ze Śląskiem,
połączeniu drogowemu z Niemcami.
połączeniu kolejowemu ze Szczecinem i zapleczem portu (stan techniczny),
połączeniu kolejowemu z Niemcami. Znaną od lat bolączką Świnoujścia jest brak połączenia drogowego wyspy Uznam z
resztą kraju (przeprawa stała). Jej substytut w postaci przepraw promowych, nie jest rozwiązaniem
sprzyjającym
rozwojowi
miasta
i zapobiegającemu
jego
regresowi
gospodarczemu. Brak stałej przeprawy, jak i zamknięte dla ruchu samochodowego przejścia graniczne uznać należy za największe słabości Miasta.
39
2.3.3. Budownictwo mieszkaniowe Stopień zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych mieszkańców Świnoujścia jest w dalszym ciągu niewystarczający. Dotyczy to zarówno osób o niskim, jak i o średnim poziomie dochodów. W przypadku osób o niskich zarobkach (bądź wręcz ich braku) jedynym rozwiązaniem jest budownictwo socjalne, którego rozwój ograniczony jest możliwościami finansowymi budżetu Miasta. Za równie niezadowalający, choć znacznie mniej dotkliwy społecznie, należy uznać poziom zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych osób młodych i przedsiębiorczych, ale nieposiadających jeszcze środków na zakup własnego mieszkania. Próby częściowego rozwiązania problemu drogą budownictwa typu TBS nie dały rezultatów z powodu niewłaściwych decyzji organizacyjnych i finansowych, podjętych przez władze miasta w roku 1999. Istniejącą w Świnoujściu substancję mieszkaniową, w porównaniu do największych miast regionu ilustruje wykres 23. WYKRES 22. POWIERZCHNIA UŻYTKOWA ZASOBÓW MIESZKANIOWYCH NA 1 MIESZKAŃCA (m2)
21,0 20,8 20,6 20,4 20,2 20,0
Świnoujście
Koszalin
Szczecin
województwo
Osobnym zagadnieniem jest rozwój budownictwa „rezydenckiego”, a więc przeznaczonego dla ludzi zamożnych, poszukujących atrakcyjnego miejsca do okresowego lub stałego zamieszkania. Tego rodzaju budownictwo mogłoby być działaniem na rzecz zahamowania regresu, który przeżywa obecnie gospodarka Miasta. Napływ ludzi zamożnych zwiększy obroty lokalnego handlu i sfery usług, podwyższając jednocześnie wpływy z tytułu podatku od nieruchomości. Działania w tym zakresie traktować można, jako jedną z metod ożywienia gospodarczego miasta.
40
Świnoujście jest obecnie przedmiotem zainteresowania lokalnych i zewnętrznych developerów, jednak zakres wykonywanego budownictwa nie jest adekwatny do potencjalnych możliwości. Wykres 24 ilustruje tempo budownictwa mieszkaniowego w roku 2002, które, co prawda, jest wyższe niż w Polsce i w grupie porównawczej (miasta do 100.000 mieszkańców), ale niższe niż w województwie zachodniopomorskim. WYKRES 23. TEMPO BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO (mieszkania oddane do użytku jako % wszystkich mieszkań - rok 2002)
2,7 2,6 2,5 2,4 2,3 2,2 Świnoujście
grupa porównawcza
województwo
Polska
Ocenę elementów decydujących o rozwoju sfery budownictwa mieszkaniowego przeprowadzono w macierzy nr 9. Wynika z niej, że na ocenę pozytywną (z poprzednim komentarzem o niewykorzystanych możliwościach) zasługuje jedynie budownictwo komercyjne, a na ocenę zadawalającą - stan techniczny mieszkaniowych zasobów spółdzielczych, przygotowanie terenów pod budownictwo mieszkaniowe oraz obecny poziom zarządzania budownictwem komunalnym. Negatywnie oceniono rozmiar budownictwa socjalnego (mimo znacznej poprawy) oraz stan zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, zdając sobie jednocześnie sprawę z ograniczonych możliwości finansowych miasta. Zdecydowanie negatywnie oceniono:
stan przygotowania ofert terenowych pod budownictwo „rezydenckie”,
atrakcyjność komunikacyjną Miasta, czyli brak stałego połączenia wysp Uznam i Wolin oraz zamknięte dla ruchu drogowego przejście graniczne (w aspekcie programu budownictwa „rezydenckiego”),
możliwości samofinansowania Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej,
stan techniczny komunalnych zasobów mieszkaniowych,
dostępność kredytów preferencyjnych na „odtworzenie” substancji mieszkaniowej,
budownictwo typu TBS (jego brak).
41
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 9. OCENA SFERY MIESZKANIOWEJ
uzbrojenie terenów pod budownictwo "rezydenckie" samofinansowanie ZGM
uzbrojenie terenów pod budownictwo mieszkaniowe
bud. socjalne
atrakcyjnośc komunikacyjna dla "rezydentów" stan techn. zasobów komun. stan techn. zasobów spółdz. zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych
budownictwo komercyjne
zarządzanie bud. komunalnym
duża
stopień w ażności (1 - 10) budownictwo typu TBS
realna możliwość zmian mała
0 negatywna
zadowalająca
ocena stanu istniejącego
pozytywna
2.4.
Sfera społeczna Obowiązki lokalnego samorządu związane z tą sferą funkcjonowania miasta polegają
na możliwie jak najlepszym zaspokojeniu zbiorowych potrzeb mieszkańców z zakresu oświaty, pomocy społecznej, standardu ochrony ich zdrowia, kultury, możliwości rekreacji i wypoczynku oraz bezpieczeństwa publicznego. Rozwój mieszkańców w sferze społecznej to z kolei stały wzrost ich poziomu wykształcenia, świadomości obywatelskiej oraz kultury osobistej. 2.4.1. Sfera edukacji W dobie rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, o możliwościach rozwojowych społeczeństw decyduje w praktyce, jakość procesu kształcenia i wychowywania młodzieży,. Zgodnie z przesłaniem opisanej w Słowniczku strategii lizbońskiej, konieczność przemodelowania systemu kształcenia jest największym wyzwaniem stojącym przed Europą w pierwszej dekadzie XXI wieku. Takie wyzwanie stoi również przed społeczeństwem polskim, a w przypadku Świnoujścia (szczególne położenie geograficzne) nabiera ono szczególnego znaczenia. Przeprowadzona diagnoza stanu Miasta, spotkania z młodzieżą oraz przeprowadzone wśród niej badania ankietowe wskazały na następujące niedoskonałości lokalnego systemu oświaty:
niewystarczające przygotowanie młodzieży do wejścia na rynek pracy (brak umiejętności wykorzystywania technik komputerowych, niezadowalająca znajomość języków obcych, brak przedsiębiorczości),
niedostateczne wyposażenie placówek oświatowych,
niezadowalający stan techniczny szkół; a szczególnie ich bazy sportowej
niedostateczną ilość zajęć pozaszkolnych,
brak elastyczności w dostosowywaniu kierunków kształcenia do zmian w otoczeniu. W wymiarze praktycznym najdotkliwszą bolączką jest oczywiście niewystarczające
przygotowanie młodzieży do wymogów obowiązujących na rynku pracy, a więc brak u absolwentów biegłej znajomości języków obcych oraz narzędzi informatycznych. Wydaje się, że konieczność znaczącej poprawy w tych dziedzinach i podjęcie odpowiednich działań przez miasto (bez względu na zakres kompetencyjny: miasto – kuratorium) powinno być uznane za jeden z priorytetów strategii lokalnego rozwoju.
Problemem w nadchodzących latach będzie również malejąca liczba dzieci i młodzieży. Wg sporządzonych prognoz w każdej kategorii wieku przedszkolnego i szkolnego nastąpi znaczny spadek. (wykres 25). WYKRES 25. LICZBA DZIECI I MŁODZIEŻY
3 000 2 500 2 000 1 500 1 000
2016
500
2002
0 O ZŁ
K BE PR
D ZE
KO SZ
LE K SZ
O .P
ST D
. N IM G
JU AZ
M C LI
EU
M
Spadek liczby uczniów nakazuje konieczność przeprowadzenia analiz w zakresie:
bazy materialnej szkół (czy likwidować, czy cieszyć się z ich rozgęszczenia?),
kadry nauczycielskiej (czy redukować, czy oczekiwać efektów w postaci wzrostu, jakości nauczania?)
Ostatnie pytanie należy zilustrować danymi statystycznymi (wykres 26) WYKRES 26. LICZBA UCZNIÓW NA 1 NAUCZYCIELA (2002)
16 14 12 10 8 6 4 2 0
Świnoujście
grupa porównawcza
województwo
szkoły podstawowe
Polska
gimnazja
44
Diagnozując system oświaty i wychowania nie sposób pominąć problematyki patologii, które coraz częściej dotykają młodzież. Badania ankietowe przeprowadzone wśród młodzieży Świnoujścia przez Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną w październiku i listopadzie 2003 roku dały bardzo niepokojący obraz sytuacji (wykres 27). WYKRES 27. KONTAKTY UCZNIÓW Z NARKOTYKAMI 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% kontakty z narkotykami
pierwszy kontakt gimnazjaliści
częste kontakty
stałe kontakty
uczniowie szkół ponadgimnazjalnych
Głównych przyczyn powyższego stanu rzeczy należy dopatrywać się w braku właściwej organizacji i współdziałania instytucji, obligatoryjnie uczestniczących w walce z patologiami (szkoły, Policja, MOPR, sądy rodzinne, organizacje pozarządowe), co skutkuje brakiem spójnego systemu informacji o młodzieży z „problemami” i w efekcie wzrostem liczby uzależnień. Negatywnie należy ocenić także współpracę wymienionych instytucji z rodzicami (z przyczyn leżących po obu stronach). Zjawisku wzrostu uzależnień sprzyja również:
brak rozwiniętych form organizacji czasu pozalekcyjnego,
brak systemu wspierania inicjatyw młodzieży (imprezy muzyczne, sportowe, kulturalne),
Macierz diagnostyczna 10 poświęcona
jest
ocenie podstawowych elementów,
składających się na świnoujski system oświaty i wychowania.
45
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 10. OCENA SFERY EDUKACYJNEJ
nauczanie infor matyki
nauczanie języków obcych wyposażenie szkół
kształcenie ustawiczne
przygotowanie do studiów
szkolnictwo podstawowe przygotowanie do pracy
szkolnictwo wyższe
wychowanie przedszkolne
przygotowanie do korzystania ze śr. UE zajęcia pozaszkolne
duża udział szkół w walce z patologiami stan techniczny szkół szkolnictwo ogólnokształcące stopień w ażności (1 - 10) szkolnictwo zawodowe
realna możliwość zmian
mała
0 negatywna
zadowalająca
ocena stanu istniejącego
pozytywna
2.4.2. Sfera ochrony zdrowia Problematyka ochrony zdrowia dotyczy jednej z najwrażliwszych społecznie sfer życia mieszkańców, a sposób jej rozwiązania w Polsce jest powszechnie krytykowany. Wynika to głównie z niewydolności systemu finansowania i zarządzania funduszami przeznaczonymi na ochronę zdrowia oddziałując negatywnie również na poziom ochrony zdrowia w Świnoujściu. Podstawową bolączką systemu ochrony zdrowia w mieście jest występująca od wielu lat deficytowość działalności szpitala i to pomimo przeprowadzanych restrukturyzacji zatrudnieniowych i organizacyjnych. Do wielu refleksji, dotyczących lecznictwa zamkniętego w kraju, skłaniają dane statystyczne, obrazujące wielkość infrastruktury szpitalnej (ilości łóżek szpitalnych w stosunku do liczby mieszkańców) w Świnoujściu, regionie i kraju (wykres 28) WYKRES 26. ŁÓŻKA SZPITALNE NA 1000 MIESZKANCÓW
8 7 6 5 4 3 2 1 0 Świnoujście
grupa porównawcza
województwo
Polska
Skoro liczba łóżek w szpitalu świnoujskim jest – wg opinii wszystkich (łącznie z mieszkańcami) – w zupełności wystarczająca, a baza szpitalna w grupie miast do 100.000 mieszkańców jest większa aż o 140%, natomiast w województwie i w Polsce również znacznie wyższa (o 58%), należy domniemywać, że jedną z przyczyn braku środków na utrzymanie szpitali w Polsce jest po prostu zbyt rozbudowana infrastruktura lecznictwa zamkniętego. W opinii zdecydowanej większości uczestniczących w dyskusjach i sondażach specjalistów kryzysowej sytuacji finansowej szpitala w Świnoujściu nie uzdrowi budowa nowego szpitala, gdyż wysokie koszty jego budowy przekreślają zasadność takiego przedsięwzięcia. Uważa się, że znacznie większe efekty można uzyskać drogą scalenia istniejących oddziałów szpitala (w jednej lokalizacji przy ul. Jana z Kolna) i ich modernizacji.
Słabości sfery ochrony zdrowia w Świnoujścia to nie tylko szpital, ale i wiele innych problemów, z rozwiązaniem, których nie mogą sobie poradzić (najczęściej nie ze swojej winy) pracownicy służby zdrowia. Sondaże przeprowadzone w środowiskach związanych ze służbą zdrowia i dyskusje na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii wskazały, że za podstawowe bariery rozwoju sfery ochrony zdrowia (poza infrastrukturą i finansami lecznictwa zamkniętego) należy uznać:
zbyt małą liczbę programów profilaktycznych,
niezadowalający system dokształcania lekarzy,
ograniczony
dostęp
do
niektórych
usług
specjalistycznych
oraz
badań
diagnostycznych,
utrudniony dostęp do opieki zdrowotnej turystów odwiedzających miasto,
niewystarczającą liczba programów promujących zdrowy styl życia i infrastruktury niezbędnej do ich wdrożenia (np. ścieżki zdrowia). Na przyszły stan ochrony zdrowia w Świnoujściu wpływ będzie miała również
sytuacja demograficzna (patrz wykres poniżej). Starzenie się społeczeństwa to dodatkowe wyzwanie stojące zarówno przed służbą zdrowia, jak i przed władzami Miasta. WYKRES 29. PROGNOZA DEMOGRAFICZNA WG WIEKU
30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 2016
5 000 2002 0 do lat 17
18 - 64
powyżej 65
Podsumowania oceny sfery ochrony zdrowia w formie graficznej dokonano w macierzy diagnostycznej (nr 11).
48
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 11. OCENA SFERY OCHRONY ZDROWIA
opieka medyczna dla turystów
infrastruktura leczn. zamkn.
promocja zdrowia profilaktyka przygotowanie do korzystania ze śr. UE usługi specjalistyczne
infrastruktura typu ściezki zdrowia doskonalenie zawodowe lekarzy
poziom usług.POZ diagnostyka laboratoryjna
duża
stopień w ażności (1 - 10)
szkolna opieka medyczna
poziom usług.leczn. zamkn.
realna możliwość zmian
samofinansowanie leczn. zamkn.
mała
infrastruktura POZ
0 negatywna
zadowalająca
ocena stanu istniejącego
pozytywna
2.4.3. Sfera pomocy, opieki i solidaryzmu społecznego Sporządzona diagnoza wskazała na rosnący odsetek mieszkańców korzystających z pomocy społecznej. Liczbę rodzin objętych pomocą społeczną, z równoczesnym uwzględnieniem liczby osób w tych rodzinach, przedstawia wykres 30. WYKRES 30. LICZBA RODZIN I OSÓB OBJĘTYCH POMOCĄ SPOŁECZNĄ
4 500 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0
2000
2001 liczba rodzin
2002
2003
liczba osób w rodzinach
Należy być świadomym, że strefa ubóstwa jest znacznie większa, a udzielana pomoc jest dalece niewystarczająca, choć angażuje i tak znaczne środki miejskiego budżetu (patrz wykres 31). WYKRES 31. POMOC SPOLECZNA W TYS. ZŁ.
3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 2000
2001
2002
zadania własne
2003
zadania zlecone
plan 2004
Na uwagę zasługuje drastycznie malejący w finansowaniu pomocy społecznej udział budżetu Państwa (patrz wykres 31, rok 2004). Tendencja ta będzie się w przyszłości pogłębiać, a więc problem likwidacji strefy ubóstwa stanie się prawie wyłącznie domeną lokalnych samorządów. Przyczyn wzrostu sfery ubóstwa należy doszukiwać się głównie w rosnącym ubożeniu społeczeństwa lokalnego, spowodowanym postępującym regresem gospodarczym miasta. Przed miastem, jak i przed wszystkimi innymi lokalnymi społecznościami, pojawia się dylemat: jak dalece można i należy angażować środki publiczne w pomoc najuboższym? Jest to, więc nie tyle kwestia ekonomiczna, ile kwestia solidaryzmu społecznego. Wzrastający poziom ubóstwa i alienacji społecznej przejawia się głównie w następujących zjawiskach społecznych:
powiększającej się liczbie bezrobotnych,
wzroście osób potrzebujących pomocy społecznej,
malejącej zdolności rodzin do pokrywania kosztów utrzymania lokali mieszkalnych,
wzroście patologii społecznej. Główne problemy, z którymi boryka się społeczność świnoujska, a które zakwalifikować można do sfery problemów społecznych, są następujące:
bezrobocie,
bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i związana z tym przestępczość nieletnich,
opieka nad niepełnosprawnymi i bariery związane z integracją niepełnosprawnych (z barierami architektonicznymi włącznie),
alkoholizm,
bezdomność. Ponadto, brak jest kompleksowych programów dotyczących opieki (nie tylko
medycznej) nad osobami starszymi, szczególnie w aspekcie omawianego już zjawiska szybkiego „starzenia się” lokalnego społeczeństwa. Oceny większości elementów składających się na sferę pomocy, opieki i solidaryzmu społecznego – z uwzględnieniem dyskusji na posiedzeniach Zespołów Problemowych – dokonano w macierzy nr 12.
51
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 12. OCENA SFERY SOLIDARYZMU SPOŁECZNEGO
pomoc niepełnosprawnym
finansowanie pomocy społecznej
budownictwo socjalne
walka z patologiami
przygotowanie do korzystania ze śr. UE
pomoc dzieciom współpraca z organizacjami pozarządowymi duża
pomoc rodzinom
poziom ubóstwa bezdomność stopień ważności (1 - 10) opieka nad ludźmi starszymi
inicjatywy społeczne realna możliwość zmian mała
0
integracja społeczeństwa negatywna
zadowalająca
ocena stanu istniejącego
pozytywna
2.4.4. Kultura, sport i rekreacja Kultura i rekreacja w miastach o silnie rozbudowanej funkcji turystycznej to sfery służące zarówno mieszkańcom, jak i turystom. Atrakcyjność turystyczna w dużej mierze polega na bogatej ofercie kulturalnej i rozbudowanej infrastrukturze rekreacyjnej. W trakcie dyskusji na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii wskazywano na złożony obraz sfery kulturalnej i sportowo – rekreacyjnej miasta. Do atutów Świnoujścia w sferze kulturalnej z pewnością zaliczyć można:
imprezy kulturalne o charakterze ogólnopolskim (Fama, Wiatrak),
posiadane obiekty kulturalne (domy kultury, biblioteka i jej filie, amfiteatr),
atrakcyjność zasobów historyczno – kulturowych (Dzielnica Nadmorska, Park Zdrojowy, zespoły fortów, latarnia morska, obiekty sakralne w Karsiborzu i Przytorze, chaty rybackie w Przytorze i Karsiborzu, zespoły zabudowy Basenu Północnego),
stosunkowo dużą liczbę lokalnych twórców kultury i prężne środowiska twórcze. Silne strony sfery kultury wspiera z powodzeniem miejscowa biblioteka i jej filie, o
czym świadczy wielkość księgozbioru (na wykresie 29 porównano go z danymi dotyczącymi Szczecina, Koszalina i województwa). WYKRES 29. WIELKOŚĆ KSIĘGOZBIORU NA 1000 MIESZKAŃCÓW
4 500 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 Świnoujście
Koszalin
Szczecin
województwo
Prowadzone na forum zespołów dyskusje wskazywały również występujące słabości życia kulturalnego miasta. Jednym z poważniejszych problemów jest brak historycznej ciągłości dorobku kulturalnego i związana z tym niewykształcona w pełni lokalna tożsamość kulturowa. Z podobnym problemem boryka się większość ośrodków miejskich tzw. „ziem
odzyskanych” i poza największymi miastami (Gdańsk, Wrocław) z problemem tym się nie uporano, do czego z pewnością przyczyniają się w Świnoujściu również:
nowe wzorce życia preferujące minimalizm kulturowy,
znaczne zubożenie społeczeństwa, które nie pozwala na zaspokajanie potrzeb wyższego rzędu,
niedostateczna i niespójna promocja życia kulturalnego,
niedostateczna ilość obiektów kulturalnych (kino), Za pozostałe słabości miasta z tej dziedziny uznano:
brak promocji lokalnych twórców kultury,
zbyt wąską ofertę programową Muzeum Rybołówstwa Morskiego,
mało intensywną edukację kulturalną młodzieży szkolnej. Ocena sfery sportu i rekreacji miasta – podobnie, jak sfery kultury – nie może być
jednoznaczna. Miasto posiada wiele atutów, z których do najważniejszych należą:
walory naturalne miasta umożliwiające rekreację (plaża, morze, wody wewnętrzne, lasy itp.),
nieograniczona praktycznie możliwość uprawiania sportów wodnych,
istniejące sportowe hale szkolne, boiska i stadiony (abstrahując od ich stanu technicznego),
relatywnie dobrze rozwinięty sport wyczynowy,
stosunkowo dobra organizacja sportu masowego
Do słabości miasta z tej dziedziny należą:
niezadowalający stan techniczny obiektów sportowych i rekreacyjnych,,
niedostosowaną do potrzeb liczba obiektów sportowych i rekreacyjnych,
niedostateczna oferta rekreacji zimowej,
niezadowalająca promocja uprawiania sportu wśród młodzieży i dorosłych,
zły stan techniczny szkolnej bazy sportowej,
słabo rozbudowana sieć ścieżek rowerowych, brak ścieżek zdrowia i „małej” infrastruktury sportowej. Próbę całościowej oceny sfery kultury, rekreacji i sportu zawarto w dwóch
macierzach diagnostycznych (nr 13 i 14).
54
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 13. OCENA SFERY KULTURY
imprezy kulturalne ponadlokalne oferta programowa muzeum
oferta kulturalna animacja życia kulturalnego współpraca kulturalna z miastami partnerskimi
przygotowanie do korzystania ze śr. UE obiekty kulturalne
aktywność środowisk twórczych
tożsamość kulturowa
duża
stopień ważności (1 - 10) edukacja kulturalna młodzieży
promocja ofert kulturalnych pomoc środowiskom twórczym
czytelnictwo realna możliwość zmian
atrakcyjność zasobów kulturowych mała
0 negatywna
zadowalająca ocena stanu istniejącego
pozytywna
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 14. OCENA SFERY SPORTU I REKREACJI
infrastruktura rekreacyjna promocja rekreacji sciezki zdrowia infrastruktura sportowa
sportowa infrastruktura osiedlowa
imprezy masowe
sport wyczynowy rekreacja zimowa przyg. do korzyst. ze śr. UE
naturalne walory rekreacyjne
sciezki rowerowe
duża
sport szkolny stopień ważności (1 - 10)
stan techniczny szkolnej bazy sportowej
realna m ożliwość zmian mała
0 negatywna
zadowalająca
ocena stanu istniejącego
pozytywna
2.4.5. Bezpieczeństwo miasta, jego mieszkańców i turystów Największe zagrożenie bezpieczeństwa w Świnoujściu występuje w okresie lipiec – sierpień, tj. w sezonie letnim. W tym czasie szacunkowa liczba mieszkańców, wczasowiczów, tzw. gości weekendowych, podróżujących tranzytem, a także obywateli Niemiec przekraczających granicę w celach handlowych – sięga jednorazowo nawet do 100.000 osób. W 2003 r. granicę morską w Świnoujściu przekroczyły 2.187.452 osoby, natomiast granicę lądową 3.655.165 osób. W minionym roku w mieście wypoczywało lub przebywało na leczeniu sanatoryjnym ok. 300.000 osób. Liczby te mają swoje odzwierciedlenie w zagrożeniu przestępczością oraz we wszelkich patologiach społecznych. W tym okresie nasila się głównie przestępczość przeciwko mieniu: drobne kradzieże mienia (torebek, plecaków, odzieży na plaży, rowerów), włamania do pojazdów, tzw. kradzieże hotelowe, a także przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu: bójki, pobicia oraz kierowanie pojazdami pod wpływem alkoholu. Znacznym problemem są także wszelkiego rodzaju akty wandalizmu, chuligaństwo, spożywanie alkoholu w miejscach publicznych, zakłócenia ciszy nocnej. Sprawcami wymienionych czynów są w zdecydowanej większości osoby napływowe, w młodym wieku. W związku z nasileniem ruchu kołowego, zwiększa się ilość wykroczeń w ruchu drogowym, przede wszystkim parkowanie pojazdów w niedozwolonym miejscu, jazda rowerami po chodnikach, kolizje drogowe. Specyficznym jest zmniejszenie się ilości wypadków drogowych – z uwagi na niewielkie prędkości pojazdów na zatłoczonych ulicach miasta. W czasie sezonu letniego Komenda Miejska Policji otrzymuje wsparcie z Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie – jest to kilkunastoosobowa grupa policjantów skierowana w całości do służby prewencyjnej w pasie nadmorskim, której pobyt jest finansowany przez władze miejskie. Poza sezonem letnim, w Świnoujściu dominuje drobna przestępczość kryminalna w postaci:
kradzieży z włamaniami do altanek działkowych, piwnic, niewielkich obiektów handlowych,
kradzieży rowerów, kieszonkowych i sklepowych,
uszkodzenia mienia komunalnego i prywatnego. W celu skuteczniejszej walki z przestępczością, najbardziej dotkliwą dla mieszkańców
Świnoujścia, a więc kradzieżami, włamaniami, rozbojami i pobiciami w mieście wdrożono program „Bezpieczne Miasto”. Polega on m.in. na kierowaniu do służby patrolowej zwiększonej ilości funkcjonariuszy (w tym również z pionu kryminalnego), elastyczności w
dyslokacji i zadaniach dla patroli w zależności od występujących zagrożeń, oraz na skutecznych zatrzymaniach osób poszukiwanych. Skalę działań związanych z lepszym wykorzystaniem policyjnego potencjału ludzkiego w służbach patrolowych i obchodowych oraz ich aktywizację charakteryzują następujące dane (rok 2003 w porównaniu do 2002):
wylegitymowano 42.996 osób – więcej o 12.513 osób,
podjęto interwencji 12.673 – więcej o 1353,
zatrzymano w trakcie przestępstwa 567 osób – o 71 sprawców więcej. Efektami wdrożonego programu są: wyraźne zmniejszenie współczynnika zagrożenia
przestępczością (mierzony liczbą przestępstw na 1000 mieszkańców) oraz korzystniejsze kształtowanie się tego współczynnika na tle województwa (przy niekorzystniejszych warunkach – sezon znacznie zawyża statystykę) – wykres 34. WYKRES 34. WSPÓŁCZYNNIK ZAGROŻENIA PRZESTEPCZOŚCIĄ (LICZBA PRZESTEPSTW NA 1000 MIESZKAŃCÓW) 600 500 400 300 200 100 0 2000
2001 Świnoujście
2002
2003
województwo zachodniopomorskie
Wskaźnik wykrywalności przestępstw utrzymuje się na poziomie 56%, lokując Świnoujście w połowie tabeli rankingowej województwa. Wykres 35 prezentuje dane dotyczące liczby przestępstw i ich wykrywalności w latach 2000 – 2003.
58
WYKRES 35. LICZBA PRZESTĘPSTW (szt.) I WYKRYWALNOŚĆ (%) 2 200
60%
2 000
55%
1 800
50%
1 600
45%
1 400
40%
1 200
35%
1 000
30%
2000
2001 liczba przestępstw
2002
2003
wykrywalność
Należy dodać, że w przeprowadzonym w roku 2003 kompleksowym rankingu, oceniającym
pracę
20
komend
miejskich
i
powiatowych
województwa
zachodniopomorskiego, komenda świnoujska zajęła 2 miejsce. W ocenie sfery bezpieczeństwa miasta i jego mieszkańców uwzględnić należy również przygotowanie służb antykryzysowych do zapobiegania i zwalczania skutków:
pożarów,
powodzi,
katastrof ekologicznych,
epidemii,
katastrof komunikacyjnych związanych z transportem wodnym i lądowym ładunków niebezpiecznych,
katastrof budowlanych,
innych katastrof technicznych,
innych katastrof związanych z działaniem sił natury. Ocenę większości czynników decydujących o bezpieczeństwie miasta i jego
mieszkańców zawarto w macierzy nr 15.
59
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 15. OCENA SFERY BEZPIECZEŃSTWA MIESZKAŃCÓW I TURYSTÓW
prewencja przygotowanie do zapobiegania pożarom
poziom zagrozenia mieszkańców przygotowanie do korzystania ze śr. UE
poziom przestępczości wal ka z patologiami
poziom zagrozenia turystów
przygotowanie do zapobiegania powodziom
przestępczość nieletnich duża
poziom zagrożenia patologiami wykrywalność
stopień ważności (1 - 10)
przygotowanie do zapobiegania katastrofom komunikacyjnym
mała
0 negatywna
zadowalająca
pozytywna
realna możliwość zmian
2.5.
Jakość przestrzeni miejskiej Sfera rozwoju ekologiczno – przestrzennego to trzeci, równie ważny, obok sfery
rozwoju gospodarczego i rozwoju społecznego, element koncepcji zrównoważonego i trwałego rozwoju miasta. Diagnoza stanu tej sfery to ocena, jakości przestrzeni miejskiej w jej najszerszym pojęciu, obejmująca zarówno strukturę przestrzenną miasta, jak i stan i zasoby środowiska naturalnego. Jakość przestrzeni miejskiej ocenia się na podstawie nie tylko istniejącego ładu przestrzennego, estetyki miasta, zasobów historyczno – kulturowych, zasobów fizjonomicznych oraz jakości procesów planowania przestrzennego, ale również na podstawie szeroko rozumianego stanu środowiska naturalnego (stopnia zanieczyszczenia gleby, wody i powietrza, stanu terenów zielonych itp.) i jego zasobów przyrodniczych. Szczegółowe
omówienie
powyższej
problematyki
dokonane
zostało
w
Studium
Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Świnoujście (lipiec 2002). W związku z tym niniejszą diagnozę ograniczono jedynie do zagadnień oddziałujących na kierunki działań strategicznych. 2.5.1. Ład przestrzenny Dyskusje
na
forum
Zespołu
Roboczego,
Zespołów
Problemowych
oraz
przeprowadzone sondaże wśród mieszkańców, turystów i potencjalnych inwestorów potwierdziły trafność diagnozy zawartej w Studium Uwarunkowań, w której za atuty gospodarki przestrzennej Świnoujścia uznano:
czytelną strefowość funkcjonalną lewobrzeża w układzie równoleżnikowym,
ciągłość historycznego charakteru dzielnicy nadmorskiej i parku zdrojowego,
zachowanie uzdrowiskowej funkcji Miasta,
rozpoczęcie procesu rewitalizacji kwartałów śródmiejskich (Bohaterów Września),
koncentrację usług administracji publicznej na terenie po jednostkach armii radzieckiej,
atrakcyjność zasobów historyczno – kulturowych (dzielnica nadmorska, park zdrojowy, zespoły fortów, latarnia morska, obiekty sakralne w Karsiborzu i Przytorze, chaty rybackie w Przytorze i Karsiborzu, zespoły zabudowy Basenu Północnego),
ukształtowanie terenowe (woda i tereny otwarte) tworzące doskonałe przedpole panoramicznych widoków sylwetowych,
zespoły urządzonej zieleni wysokiej (Park Zdrojowy, otoczenie stadionów),
dominanty punktowe (wieże i wieżyczki, latarnia morska).
Generalną słabością sfery ładu przestrzennego miasta jest degradacja całych fragmentów miasta. Do najbardziej istotnych przykładów słabości tego typu należą:
dominacja architektoniczna budynków mieszkaniowych z wielkiej płyty,
dysharmonijne zespoły zabudowy (bloki mieszkalne, garażowiska, zabudowa przemysłowo – magazynowa w rejonie ul. Grunwaldzkiej),
chaos przestrzenny i brak właściwego zagospodarowania południowej pierzei ul. Grunwaldzkiej i terenów przyległych,
chaotyczny i nieestetyczny charakter zabudowy i lokalizacji handlu przygranicznego,
powierzchniowe degradacje środowiska (składy złomu, refulaty),
przestrzenne degradacje krajobrazu (GPZ, wysypisko odpadów komunalnych),
dysharmonijne
dominanty
i
subdominanty
punktowe
(kominy,
maszty
radiokomunikacyjne),
dysharmonijne dominanty architektoniczne (pojedyncze budynki nie harmonizujące z sąsiedztwem),
liniowe degradacje krajobrazu (linie napowietrzne WN).
kulturowa degradacja całych fragmentów Miasta. Do pozostałych (nie sposób wymienić wszystkie) słabości sfery gospodarki
przestrzennej miasta należą:
zbyt duża asymetria funkcjonalna prawo- i lewobrzeża,
niezagospodarowane tereny Basenu Północnego (przeznaczonego na port jachtowy) i pozbawiony charakteru bulwarowego północny odcinek Wybrzeża Władysława IV,
niewystarczająca ilość miejsc parkingowych w centrum,
zły stan techniczny budowli uznanych za warte ochrony,
groźba rozbiórki niektórych obiektów o wartościach historycznych,
zbyt powolny proces rewitalizacji obszaru śródmiejskiego,
niezadowalający stan estetyki miasta i tzw. „małej architektury”. Podstawowe zagadnienia, składające się na całość sfery zagospodarowania
przestrzennego Miasta, starano się ocenić w macierzy diagnostycznej (nr 16).
62
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 16. OCENA SFERY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA
rewitalizacja centrum gospodarka estetyka miasta terenami komunal. miejsca parkingowe plan zagospodarowania przestrz.
połączenie komunikacyjne obu części miasta
architektura osiedli mieszkaniowych
zagospodarowanie terenów zielonych
zagosp. dzielnicy nadm. duża
wewnętrzny układ komunikacyjny
struktura przestrzenna lewobrzeża stopień ważności (1 - 10) struktura przestrzenna prawobrzeża
ukształtowanie terenowe
mała
zasoby historyczno-kulturowe
0 negatywna
zadowalająca
pozytywna
realna możliwość zmian
2.5.2. Środowisko przyrodnicze Podstawowe
cechy
zasobów
przyrodniczych
Świnoujścia
–
wg
Studium
Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego - to:
wyspiarskie położenie,
bogata kompozycja układów zieleni brzegowej,
ujednolicona morfologia terenu Miasta,
unikalny charakter krajobrazu rozlewisk Starej Świny oraz jezior Wicko Małe i Wielkie (wspaniała ekspozycja z wyspy Wolin),
dominacja terenów leśnych na lądowej części Miasta. Na terenie Miasta istnieje szereg chronionych obiektów (form) przyrody
podlegających formalnej i nieformalnej ochronie (respektowanej przez Miasto, mimo braku formalnego aktu objęcia ochroną). Należą do nich:
rezerwat przyrody „Karsiborskie Paprocie”
zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Uznamskie Torfiska”,
użytek ekologiczny „Wyspy Bielawki”,
rezerwat przyrody „Świdne Bagna”,
ostoja ptaków błotnych „Karsiborska Kępa”,
pomniki przyrody (piętnaście na wyspie Wolin i Uznam). Stopień degradacji środowiska naturalnego Świnoujścia jest różny. Do jego
zdegradowanych elementów należą:
wody powierzchniowe, szczególnie Świny (II klasa czystości wód),
wody podziemne (III klasa czystości),
osady denne w obrębie portu (depozycja substancji toksycznych i metali ciężkich),
gleby i wody (w tym eksploatowana warstwa wodonośna) w rejonach wysypisk odpadów, czynnych pól refulacyjnych oraz byłej bazy armii radzieckiej,
klimat akustyczny wzdłuż dróg krajowych i w centrum miasta (poziom hałasu drogowego 70-73 dB/A). Obserwuje się stałą, powolną poprawę niektórych elementów środowiska, np. jakości
wód powierzchniowych (spadek ilości fosforanów, lepsze natlenienie) i powietrza (np. zmiana paliw stałych w urządzeniach grzewczych na gazowe lub płynne), ale poziom zagrożenia środowiska nadal plasuje Świnoujście w IV kategorii w grupie C ogólnopolskiej klasyfikacji zagrożenia środowiska. Oznacza to, że na jego obszarze mogą występować
przekraczające dopuszczalne normy lokalne stężenia zanieczyszczeń lub natężenia uciążliwości jednego z analizowanych kryteriów. W ostatnich latach nastąpiło zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza z powodu zmiany rodzaju opału (rezygnacja z węgla i miału węglowego), mniejszej ilości podmiotów emitujących zanieczyszczenia do powietrza. Efektem powyższego są korzystne, w porównaniu z innymi miastami województwa, wielkości emisji zanieczyszczeń (poniższe wykresy oparte na danych za rok 2002). EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ (tony/rok)
20,0 15,0 Szczecin
10,0
Koszalin 5,0 Swinoujście 0,0 pyłowe
SO2 Swinoujście
NO Koszalin
Szczecin
EMISJA CO2 (tony na rok)
6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Koszalin
Szczecin
Swinoujście
Ogólną ocenę elementów środowiska przyrodniczego zawiera macierz diagnostyczna nr 17.
65
MACIERZ DIAGNOSTYCZNA 17. OCENA SFERY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
świadomość proekologiczna ochrona wód zbiórka odpadów
ochrona walorów krajobrazowych zagospodarowanie odpadów klimat akustyczny
walory uzdrowiskowe
ochrona powietr za
ochrona obiektów przyrody
promocja ekologii
ochrona gleby
duża
gospodarka ściekowa
stopień ważności (1 - 10) realna możliwość zmian zasoby środowiska p rzyrodniczego mała
0 negatywna
zadowalająca
ocena stanu istniejącego
pozytywna
3.
Bilans strategiczny Przeprowadzona w poprzedniej części dokumentu diagnoza obszarów funkcjonowania
miasta
wskazała
na
szereg
wewnętrznych
czynników
sprzyjających
(atutów)
i
niesprzyjających (słabości) rozwojowi Świnoujścia. Niemniejszy wpływ na rozwój miasta ma otoczenie (makroekonomia, polityka gospodarcza państwa, systemy transportowe, przepisy prawne, konkurencja itp.), którego oddziaływanie na miasto można traktować w kategorii zarówno szans, jak i zagrożeń. Obydwie grupy czynników (wewnętrznych i zewnętrznych) wymagają zidentyfikowania i określenia siły wpływu ich oddziaływania na możliwości rozwojowe miasta, zaś wynik takiej analizy można określić mianem bilansu strategicznego. Bilans strategiczny jest pomocny w udzieleniu odpowiedzi na pytanie - gdzie jesteśmy?. Poszerzony o analizy związków pomiędzy atutami i słabościami z jednej strony a szansami i zagrożeniami z drugiej (patrz: rozdział następny – „wybór wariantu strategii”), potrafi dać wskazówkę do sformułowania odpowiedzi na pytanie, – jaką pozycję miasto mogłoby osiągnąć? Pozwala to na określenie wizji / misji miasta, jego celów strategicznych i priorytetów rozwojowych. 3.1.
Analiza mocnych i słabych stron miasta (atutów i słabości) Wewnętrzną analizę miasta przeprowadzono na podstawie sporządzonej uprzednio
diagnozy stanu istniejącego, starając się wyselekcjonować z macierzy diagnostycznych (opracowanych i przedyskutowanych na wielu spotkaniach z członkami zespołów problemowych) najistotniejsze czynniki wewnętrzne sprzyjające (atuty) i niesprzyjające (słabości) rozwojowi miasta. Oceny czynników wewnętrznych dokonano w ten sposób, że łączna suma ocen bezwzględnych (słabościom, mimo ich ujemnego oddziaływania na rozwój miasta, przypisano w sumowaniu znak dodatni) wynosi 100, umożliwiając dzięki temu porównanie siły pozytywnego i negatywnego oddziaływania czynników wewnętrznych1. Przyjęta metodologia oceny pozwala jednocześnie określić tzw. wewnętrzny bilans strategiczny miasta, (która grupa czynników lokalnego rozwoju przeważa i jaka jest ta przewaga)2. Zgodnie z opisaną procedurą sporządzono listę najistotniejszych czynników, uważanych za atuty i słabości Świnoujścia, wraz z określeniem stopnia ich wpływu na możliwości jego rozwoju. 1
określenie stopnia oddziaływania poszczególnych czynników na możliwości rozwojowe miasta – mimo szerokich konsultacji oceny - ma oczywiście charakter subiektywny, nie istnieją jednak metody obiektywizacji oceny tego rodzaju czynników.
2
patrz: uwaga wyżej
ATUTY 1. położenie przygraniczne
8,0
2. walory wypoczynkowe („miasto – kąpielisko morskie”)
8,0
3. położenie na szalku morskim
8,0
4. walory uzdrowiskowe („miasto – uzdrowisko”)
4,5
5. infrastruktura portowa
4,0
6. infrastruktura komunalna
3,0
7. renomowane firmy*
0,5
* atut rozumiany
jako istnienie w Świnoujściu firm o wysokiej pozycji konkurencyjnej i ustabilizowanej
pozycji na rynku (PHŚ, MSR, Uzdrowisko, Terminal Promowy itp.)
SŁABOŚCI 1. zamknięte dla ruchu samochodów przejście graniczne
9,0
2. brak stałej przeprawy
9,0
3. sezonowość turystyk
4,5
4. brak nowych miejsc pracy
4,0
5. niedostateczna znajomość języków obcych
4,0
6. struktura gospodarki lokalnej
3,5
7. regres gospodarki lokalnej
3,0
8. braki w infrastrukturze turystycznej
3,0
9. zły stan dróg
3,0
10. zadłużenie budżetu Miasta
2,5
11. dezintegracja społeczeństwa
2,5
12. wzrost sfery ubóstwa
2,0
13. niewystarczające budownictwo socjalne
2,0
14. brak rozwiniętych produktów turystycznych
2,0
15. brak wsparcia dla MSP
2,0
16. stan techniczny budynków komunalnych
1,5
17. brak ładu przestrzennego
1,5
18. ujemna migracja
1,5
19. niedorozwój funkcji miejskich prawobrzeża
1,0
20. starzenie się społeczeństwa
1,0
21. deficytowość mieszkalnictwa komunalnego i szpitala
1,0
22. brak systemu gospodarki nieruchomościami miejskimi
0,5
Zestawienie atutów (mocnych stron) i słabości (słabych stron) miasta wraz z ich punktacją
(oceną
stopnia
wpływu)
dokonano
na
diagramie
1. 68
3.2.
Analiza otoczenia Na otoczenie miasta składają się elementy tworzące bliższe i dalsze środowisko
zewnętrzne (czynniki oddziaływania gospodarczego i polityczno – społecznego), a więc:
czynniki makroekonomiczne:
wzrost (stagnacja) gospodarczy kraju,
warunki pozyskania kredytów przez przedsiębiorców (koszt i dostępność),
kurs złotego,
koszty pracy,
poziom finansowania zewnętrznego budżetu miasta i inwestycji na jego terenie:
możliwość pozyskania funduszy pomocowych,
poziom centralnego finansowania służby zdrowia,
poziom subwencji i dotacji,
dopływ kapitału inwestycyjnego,
popyt zewnętrzny na produkty (usługi) wytwarzane lokalnie
konkurencja na rynku wymienionych wyżej produktów (usług). Czynniki zewnętrzne, a więc te, które leżą poza możliwościami oddziaływania miasta,
dzielą się na:
szanse – zjawiska pozytywne z punktu widzenia możliwości kształtowania rozwoju
miasta oraz
zagrożenia – zjawiska negatywne mogące stanowić zagrożenie dla przyszłego
rozwoju. Identyfikacja czynników zewnętrznych jest nieco inna niż w przypadku czynników wewnętrznych, ponieważ: 1)
opiera się na wyselekcjonowaniu spośród setek zjawisk (uwarunkowań) istniejących w
otoczeniu tylko tych, które mają istotny wpływ na rozwój miasta (jego gospodarki, sfery społecznej, przestrzeni miejskiej); 2)
czynniki zewnętrzne mają charakter probabilistyczny, czyli przed ich uznaniem, jako
szansę lub zagrożenie należy oszacować prawdopodobieństwo ich wystąpienia; 3)
zasady klasyfikacji czynników zewnętrznych zależą od lokalnej sytuacji - szansa dla
jednego miasta może być zagrożeniem dla innego (np. spadek kursu złotego jest szansą dla gospodarki lokalnej opartej na eksporcie, natomiast jest zagrożeniem dla miast, w których dominują sektory gospodarki oparte na imporcie surowców).
Podobnie, jak w przypadku analizy czynników wewnętrznych, analiza otoczenia polegała na: (1) identyfikacji czynników najistotniejszych, (2) przyporządko- waniu czynnikom oceny stopnia ich oddziaływania (miary ich siły)3 na możliwości rozwojowe miasta. Poniżej przedstawiono wyodrębnioną grupę czynników zewnętrznych, stwarzających miastu szanse rozwojowe oraz grupę czynników stanowiących zagrożenie rozwoju, szacując jednocześnie ich siły oddziaływania. SZANSE 1. dopływ kapitału inwestycyjnego
12
2. wzrost gospodarczy
12
3. rosnący popyt turystyczny
10
4. rozwój żeglugi bliskiego zasięgu
8
5. otwarcie połączenia kolejowego z RFN
5
6. obniżka kosztów pracy
4
7. możliwość pozyskania środków UE
4
8. spadek kursu złotego
4
9. powstanie bazy NATO
3
10. spadek oprocentowania kredytów
3
ZAGROŻENIA 1. wzrost konkurencji w turystyce
6
2. brak dostępności do kredytów
5
3. wzrost konkurencji portowej
5
4. marginalizacja komunikacyjna
5
5. Regres handlu przygranicznego (wyrównywanie się cen)
5
6. likwidacja subwencji na przeprawy promowe
5
7. spadek popytu na przeładunki masowe
4
8. niedofinansowanie służby zdrowia
2
9. likwidacja handlu wolnocłowego
1
Zbiorcze zestawienie szans i zagrożeń oraz ich siły oddziaływania zamieszczono na diagramie nr 2.
3
obciążonego, jak w przypadku oceny siły czynników wewnętrznych, wadą subiektywności oceniających
71
3.3.
Podsumowanie Bilans strategiczny najłatwiej jest przedstawić na rysunku obrazującym układ sił
oddziaływujących na sfery funkcjonowania miasta i stanowiącym jednocześnie graficzną odpowiedź na pytanie – gdzie jesteśmy? (współrzędne pozycji wynikają z sił oddziaływania poszczególnych czynników wewnętrznych i zewnętrznych). szanse Pozycja strategiczna· Świnoujścia
słabości
atuty
zagrożenia
Zidentyfikowana,
(choć
tylko
orientacyjnie)
pozycja
strategiczna
wykazuje
zdecydowaną dominację słabych stron miasta nad jego atutami przy wyraźnie sprzyjającym rozwojowi miasta otoczeniu. Taki sposób potraktowania tematu pozwala określić pozycję strategiczną miasta tylko w ujęciu statycznym, ponieważ:
nieznane są relacje zachodzące pomiędzy czynnikami wewnętrznymi (atutami i słabościami) a zewnętrznymi (szansami i zagrożeniami),
nieznana jest dynamika zmiany pozycji w czasie (głównie wskutek redukcji słabości miasta). Pierwszą z wad tak sporządzonego bilansu usunąć można poszerzając go o analizy
relacji pomiędzy czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi (analizy SWOT/TOWS). Uzyskanie dynamiki oceny pozycji osiągnąć można z kolei monitorując pozycję miasta drogą corocznych aktualizacji bilansu.
4.
Wybór wariantu strategii Uzyskanie wskazówek służących wyborowi wariantu strategii możliwe jest dzięki
poszerzeniu sporządzonego bilansu strategicznego o analizę relacji zachodzących pomiędzy obiema grupami (wewnętrznymi i zewnętrznymi) uwarunkowań rozwojowych miasta. Identyfikacja tych powiązań stwarza możliwość poznania rzeczywistych uwarunkowań rozwojowych miasta. Metody badania powiązań (relacji) pomiędzy czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi opierają się na analizach SWOT/TOWS (szczegółowy opis sporządzania analiz zamieszczono w Słowniczku). Analiza SWOT służy ocenie sił i słabości firmy w kontekście szans i zagrożeń - jest, więc spojrzeniem „od wewnątrz na zewnątrz”, natomiast TOWS jest analizą szans i zagrożeń stwarzanych przez otoczenie w kontekście mocnych i słabych stron miasta – jest więc spojrzeniem
„od
zewnątrz
do
wewnątrz”.
Prawidłowo
przeprowadzona
analiza
SWOT/TOWS, po uprzednim zdefiniowaniu listy czynników wewnętrznych i zewnętrznych oraz ich ocenie (patrz: bilans strategiczny) opiera się następujących zasadach:
badaniu podlegają relacje pomiędzy atutami i słabościami a szansami i zagrożeniami,
przy czym:
w analizie SWOT (od wewnątrz do zewnątrz) istnienie interakcji stwierdza się odpowiadając na następujące pytania:
(a) czy zidentyfikowane atuty pozwolą wykorzystać szanse, które mogą się zdarzyć? (b) czy zidentyfikowane słabości nie pozwolą na wykorzystanie pojawiających się szans? (c) czy zidentyfikowane atuty pozwolą na przezwyciężenie możliwych zagrożeń? (d) czy zidentyfikowane słabości wzmocnią siłę oddziaływania potencjalnych zagrożeń?
w analizie TOWS (od zewnątrz do wewnątrz) występowanie relacji określa się odpowiadając na pytania:
(a) czy zagrożenia osłabią zidentyfikowane atuty? (b) czy szanse spotęgują posiadane atuty? (c) czy zagrożenia spotęgują występujące słabości? (d) czy potencjalne szanse pozwolą przezwyciężyć istniejące słabości?
74
dla każdego z wyspecyfikowanych powyżej pytań buduje się odpowiednią tablicę, za
pomocą której bada się relacje pomiędzy parami czynników, przypisując istniejącemu silnemu powiązaniu cyfrę „2”, słabej „1”, nieistniejącej „0”;
otrzymane sumy powiązań (poziome i pionowe) podlegają przemnożeniu przez
wartość odpowiedniego czynnika, tworząc poziome i pionowe wartości interakcji a ich suma łączną wartość interakcji;
zestawienie wartości interakcji dla poszczególnych par czynników wewnętrznych i
zewnętrznych stanowi wskazówkę do wyboru najkorzystniejszego wariantu strategii. I tak w przypadku, gdy największą łączną sumę interakcji przypisano relacjom:
„atuty – szanse” - zalecanym wariantem jest strategia agresywna ukierunkowana na wykorzystanie pojawiających się szans przy pomocy posiadanych atutów,
„słabości – szanse” - preferowanym wariantem jest strategia przygotowawczo – ofensywna skoncentrowana w pierwszej fazie na minimalizacji słabych stron, a następnie na ofensywnym wykorzystywaniu szans stwarzanych przez otoczenie,
„atuty – zagrożenia” - najkorzystniejszym wariantem jest strategia reorientacji, polegająca na zmianie wytyczonych intuicyjnie priorytetów strategicznych, czasami nawet na zmianie określonej intuicyjnie wizji/misji miasta,
„słabości – zagrożenia” - jedynym wariantem jest strategia przetrwania zmierzająca do ograniczania negatywnego wpływu otoczenia, a jednocześnie do systematycznej poprawy słabych stron. Każdy z przedstawionych wyżej wariantów strategii różni się metodologią ich
wdrażania, dostosowaną do ich charakteru, zdefiniowaną trzema podstawowymi czynnikami:
wielkością zaangażowanych środków na rozwój (udział wydatków na cele związane z realizacją strategii do wydatków ogółem),
poziomem ryzyka finansowego budżetu (stopień zadłużenia),
intensywnością zmian (zakres programów, harmonogram przedsięwzięć itp.). Rekomendowane dla każdego z wariantów strategii cechy wymienionych powyżej
czynników przedstawiono na załączonym diagramie nr 3.
75
Przeprowadzona dla miasta Świnoujścia analiza SWOT (tabele i obliczenia zawarte są w materiałach roboczych) przyniosła wyniki zaprezentowane na diagramie nr 3 (wysokość walców odpowiada łącznym sumom interakcji obliczonym w sposób opisany w Słowniczku). DIAGRAM 4 WYBÓR WARIANTU STRATEGII ANALIZA SWOT
1 200 800 SZANSE
400 ZAGROŻENIA
0 ATUTY
SŁABOŚCI
DIAGRAM 5. WYBORU WARIANTU STRATEGII ANALIZA TOWS
1200 800 SZANSE 400 ZAGROŻENIA 0 ATUTY
SŁABOŚCI
DIAGRAM 6. WYBÓR WARIANTU STRATEGII ANALIZA ZBIORCZA SWOT/TOWS
2 000 1 500 1 000
SZANSE
500
ZAGROŻENIA
0 ATUTY
SŁABOŚCI
79
Sumaryczne wyniki przeprowadzonych analiz wskazują na istnienie najsilniejszych korelacji pomiędzy szansami i słabościami (najwięcej pozytywnych odpowiedzi na pytania: czy potencjalne szanse pozwolą przezwyciężyć istniejące słabości oraz czy zidentyfikowane słabości nie pozwolą na wykorzystanie pojawiających się szans? W przypadku takim rekomendować się powinno strategię przygotowawczo-ofensywną, polegającą w pierwszym rzędzie na eliminacji słabości miasta a następnie maksymalnym wykorzystaniu szans sprzyjających rozwojowi (inwestowanie w utrzymanie lub stworzenie nowej przewagi konkurencyjnej). Niewiele mniej pozytywnych odpowiedzi uzyskano na pytania: czy zidentyfikowane atuty pozwolą wykorzystać szanse, które mogą się zdarzyć oraz czy szanse spotęgują posiadane atuty? Sugerowałoby to równie zasadną możliwość zastosowania strategii agresywnej polegającej na wykorzystaniu synergii występującej pomiędzy atutami a szansami, czyli na wykorzystaniu okazji stwarzanych przez otoczenie przy pomocy swoich silnych stron. Podsumowując – strategia działania miasta, a więc formułowanie programów rozwojowych, zasady ich priorytetyzacji, stopień intensyfikacji ich wdrażania, (czyli również stopień determinacji w pozyskiwaniu środków zewnętrznych i angażowaniu środków własnych) winna mieć cechy zarówno strategii przygotowawczo-ofensywnej, jak i: agresywnej:
(1)
usuwanie
i
poprawę
(minimalizowanie
zakresu
oddziaływania)
stwierdzonych w trakcie sporządzania diagnozy słabości (słabych stron) miasta przy jednoczesnym (2) wykorzystywaniu szans stwarzanych przez otoczenie, licząc na wystąpienie zjawiska synergii pomiędzy atutami (mocnymi stronami) a szansami. Skuteczność realizacji powyższego wariantu strategii wymaga konsekwentnego zastosowania rekomendacji odpowiadających przyjętym wariantom strategii (diagram zamieszczony w Słowniczku), a więc opracowywane programy wdrożeniowe winny przewidywać:
szeroki zakres zmian w funkcjonowaniu miasta (usunięcie podstawowych barier rozwojowych),
wysoki udział wydatków prorozwojowych w wydatkach budżetu miasta,
konieczność wykorzystania wszelkich możliwych źródeł finansowania (wewnętrznych – drogą zwiększenia wpływów budżetowych oraz zewnętrznych – środki pomocowe, obligacje komunalne, kredyty).
80
5.
Określenie wizji/misji miasta, celów strategicznych i priorytetów rozwojowych Sporządzony bilans strategiczny, znajomość wewnętrznych i zewnętrznych czynników
rozwojowych oraz dokonany wybór wariantu strategii umożliwia sformułowanie wizji Świnoujścia (z uwagi na bliskoznaczność pojęcia wizji i misji zrezygnowano z deklarowania misji) czyli udzielenie odpowiedzi na pytanie: jakim miastem chcemy być? O ile budowa każdego elementu strategii wymaga bardzo racjonalnej oceny własnych możliwości, o tyle deklarując wizję można pozwolić sobie na nieco większą - choć również osadzoną w realiach - wyobraźnię. Sporządzony bilans wykazał w otoczeniu zdecydowaną przewagę szans nad zagrożeniami, natomiast w odniesieniu do wewnętrznych uwarunkowań rozwoju przewagę słabości nad atutami. Przyjęty wariant strategii zakłada w pierwszej fazie jego realizacji usuwanie i poprawę stwierdzonych w trakcie diagnozy słabości miasta, skuteczne jego wdrażanie przynieść powinno więc zminimalizowanie zakresu ich oddziaływania. Ograniczenie negatywnego oddziaływania słabości miasta może znacznie zmienić jego pozycję strategiczną – patrz poniższy rysunek. docelowa pozycja
Pozycja strategiczna· Świnoujścia
słabości
szanse
strategiczna
atuty
zagrożenia
Świnoujścia
szanse
słabości
atuty
zagrożenia
Istniejące atuty miasta a szczególnie położenie na ważnym szlaku morskim, walory turystyczne i uzdrowiskowe oraz sąsiedztwo rozwiniętych gospodarczo krajów (Niemcy, Szwecja, Dania), stwarza – mimo istniejących barier rozwojowych – szansę na odgrywanie przez Świnoujście znaczącej roli w gospodarce morskiej kraju i turystyce. W związku z powyższym – po szerokiej dyskusji – wizję miasta sformułowano następująco: ŚWINOUJŚCIE MIĘDZYNARODOWYM KURORTEM NADMORSKIM I NOWOCZESNYM MIASTEM PORTOWYM, WYKORZYSTUJĄCYM NATURALNE PRZEWAGI KONKURENCYJNE I ZAPEWNIAJĄCYM MIESZKAŃCOM TRWAŁY WZROST POZIOMU ŻYCIA 81
Pochodnymi deklaracji wizji są główne (strategiczne) cele rozwoju, których sformułowanie a następnie realizacja zapewnić winno miastu rozwój trwały i zrównoważony. Zgodnie z założeniami koncepcji planowania zrównoważonego rozwoju (patrz: Słowniczek) rozwój samorządowych wspólnot powinien być postrzegany, jako proces stałego wzrostu, jakości życia lokalnych społeczeństw, wsparty na wzajemnie zrównoważonych czynnikach o charakterze społecznym, gospodarczym i ekologicznym.
Powyższy sposób podejścia do
strategii rozwoju prowadzi do sformułowania trzech celów strategicznych: CEL 1. Przeciwdziałanie regresowi gospodarki miasta, tworzenie warunków dla jej rozwoju CEL 2. Tworzenie dogodnych warunków życia i rozwoju mieszkańców CEL 3. Poprawa jakości przestrzeni miejskiej (środowiska). Powyższe
cele
wynikają
zarówno
z
zasady
zrównoważonego
rozwoju,
przeprowadzonej diagnozy miasta (regres gospodarczy, niezadowalające warunki życia, bariery rozwojowe, brak ładu przestrzennego), przyjętej wizji miasta (jej realizacja wymaga realizacji wszystkich celów strategicznych), jak i wreszcie podstawowych zadań samorządu lokalnego. Analiza przyczynowo - skutkowa istniejącej sytuacji miasta oraz czynników, od których zależą realne możliwości poprawy (możliwości zmian zostały oszacowane w macierzach diagnostycznych) pozwala na sformułowanie priorytetów rozwojowych (patrz: Słowniczek). Oto one: 1)
rozwój i zwiększenie konkurencyjności lokalnych MŚP,
2)
wspieranie lokalnej gospodarki morskiej,
3)
rozwój infrastruktury turystycznej,
4)
skomunikowanie miasta z otoczeniem,
5)
pozyskiwanie inwestorów,
6)
zmniejszenie bezrobocia,
7)
zapewnienie młodzieży lepszego startu życiowego (poprawa systemu edukacji, szczególnie z zakresu znajomości języków obcych i informatyki). Mocne strony Świnoujścia, szanse stwarzane miastu przez otoczenie, przyjętą wizję,
wytyczone cele strategiczne i zdefiniowane priorytety rozwojowe przedstawiono w formie graficznej na następnej stronie.
82
W Y B Ó R W I Z J I /M I S J I CELÓW i PRIORYTETÓW STRATEGICZNYCH ŚWINOUJŚCIA
ATUTY MIASTA położenie względem szlaków morskich położenie przygraniczne miasto - kąpielisko morskie infrastruktura portowa miasto - uzdrowisko renomowane firmy gospodarki morskiej infrastruktura komunalna
SZANSE STWARZANE PRZEZ OTOCZENIE wzrost gospodarczy Polski rosnący popyt na usługi turystyczne rozwój żeglugi bliskiego zasięgu dopływ kapitału inwestycyjnego możliwości pozyskania funduszy pomocowych powstanie strategicznej bazy NATO malejące oprocentowanie kredytów
ŚWINOUJŚCIE - MIĘDZYNARODOWYM KURORTEM NADMORSKIM I NOWOCZESNYM MIASTEM
PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI
TWORZENIE DOGODNYCH
POPRAWA JAKOŚCI
P R I O R Y T E T Y
rozwój i zwiększanie konkurencyjności lokalnych MŚP
rozwój infrastruktury turystycznej
wspieranie lokalnej gospodarki morskiej
zmniejszenie bezrobocia
zapewnienie młodzieży lepszego startu zyciowego
skomunikowanie miasta z otoczeniem
pozyskiwanie inwestorów
83
6.
Programy Diagnoza stanu miasta, wnioski z analizy służącej wyborowi wariantu strategii,
docelowa wizja Świnoujścia oraz wytyczone cele strategiczne i przyjęte priorytety rozwojowe pozwalają na sformułowanie programów, których realizacja stanowić będzie fazę wdrożeniową strategii. Budowę programów oparto na siedmiu podstawowych – wymienionych poniżej - zasadach. Zasada konsekwencji W myśl tej zasady formułowane programy winny zawierać podprogramy, projekty, przedsięwzięcia i działania (zwane dalej przedsięwzięciami) służące realizacji przyjętego wariantu strategii (strategia przygotowawczo – ofensywna z elementami strategii agresywnej):
(1)
usuwanie
i
poprawę
(minimalizowanie
zakresu
oddziaływania)
stwierdzonych w trakcie sporządzania diagnozy słabości (słabych stron) Miasta przy jednoczesnym (2) wykorzystywaniu szans stwarzanych przez otoczenie, licząc na wystąpienie zjawiska synergii pomiędzy atutami (mocnymi stronami) a szansami (patrz: wybór wariantu strategii). Zasada otwartości Programy powinny być otwarte na nowe przedsięwzięcia, będące efektem propozycji i przemyśleń partnerów lokalnego rozwoju, stanowiąc elastyczny i dostosowujący się do zmieniających się warunków wewnętrznych i zewnętrznych plan działania władz miasta i lokalnej społeczności. Zasada komplementarności Programy powinny się nawzajem uzupełniać i przenikać, co w praktyce może oznaczać powiązanie jednego przedsięwzięcia z dwoma, lub więcej programami. Przedsięwzięcia takie wykazuje się, jako części składowe programów, powiązanie z którymi ocenia się jako istotniejsze. Zasada koncentracji Charakterystyczna cecha finansów lokalnych: ograniczoność środków przy nieograniczonych praktycznie potrzebach dyktuje konieczność dokonywania stałego wyboru projektów, na których należy się koncentrować. Sposoby dokonywania wyborów omówione zostały w części dotyczącej konstruowania planów realizacyjnych (planów rozwoju lokalnego)
84
Zasada cykliczności. Wybór projektów przeznaczonych do realizacji w wieloletnich i rocznych planach rozwoju, czyli - inaczej mówiąc - proces priorytetyzacji (wynikający z zasady koncentracji) dokonywany winien być cyklicznie (raz w roku), cyklicznie też należy ustalać jego kryteria (dostosowując je do aktualnej sytuacji w mieście i otoczeniu, która dyktuje przyjęcie takich a nie innych priorytetów strategicznych). Zasada SMART Omówiona w Słowniczku zasada SMART wymaga od zawartych w programach przedsięwzięć: konkretności, mierzalności stopnia ich realizacji, społecznej akceptacji (i jak najszerszego udziału lokalnej społeczności na etapie ich formułowania), realności i zorientowania w czasie. Ogólnikowość w formułowaniu niektórych przedsięwzięć, konieczna na etapie planowania strategicznego, zastąpiona winna być szczegółowym opracowaniem w fazie przedwdrożeniowej strategii. Zasada powyższa dyktuje też potrzebę sporządzania (w przypadkach
koniecznych)
studium
wykonalności
przedsięwzięcia
(jego
realność,
efektywność ekonomiczna itp.). Jest to również wymóg instytucji finansujących projekty (w przypadku, gdy miasto ubiegać się będzie o pomoc finansową). Uszczegóławianie przedsięwzięć to również wprowadzenie mierników stopnia ich realizacji oraz zorientowanie ich w czasie. Zasada atrakcyjności Atrakcyjność programów to przede wszystkim ich zawartość merytoryczna, a więc zaplanowane przedsięwzięcia, które mogą przyczynić się nie tylko do wzrostu standardu życia mieszkańców, ale i do ich zadowolenia z faktu przynależności do lokalnej społeczności. Z marketingowego punktu widzenia atrakcyjność programów to także ich „opakowanie”, czyli nazwy. Postępując zgodnie z zasadą atrakcyjności odstąpiono od typowego nazewnictwa programów, stąd też nazwy: „małe jest piękne” (rozwój małych i średnich przedsiębiorstw), ”morze bogaci” (rozwój gospodarki morskiej) itp. Kierując się powyższymi zasadami sformułowano łącznie piętnaście programów, obejmujących swoim zakresem trzy podstawowe sfery życia Miasta:
sferę gospodarczą, której rozwój zapewnić winny następujące programy:
MAŁE JEST PIĘKNE (rozwój przedsiębiorczości i zwiększenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw),
MORZE BOGACI (zahamowanie regresu i stworzenie warunków dla rozwoju lokalnej gospodarki morskiej),
ODWIEDZAJ NAS (rozwój turystyki), 85
INWESTUJ TUTAJ (stworzenie dogodnych warunków dla absorpcji kapitału inwestycyjnego).
sferę społeczną, której rozwój zapewnić winny poniższe programy:
ŻYJEMY RAZEM (pomoc społeczna, budownictwo socjalne, integracja osób niepełnosprawnych, bezpieczeństwo, integracja społeczeństwa),
ŻYJMY DŁUŻEJ (ochrona zdrowia),
NASZE DZIECI (edukacja, wychowanie, walka z patologiami wśród młodzieży),
COŚ DLA DUCHA, COŚ DLA CIAŁA (kultura, rekreacja, sport),
sferę przestrzeni miejskiej (ład przestrzenny, ochrona środowiska, infrastruktura komunalna), której poprawę, jakości winien zapewnić bardzo szeroki i kosztowny program:
MOJE MIASTO (projekty rewitalizacyjne, remonty i modernizacja infrastruktury komunikacyjnej,
rozbudowa
infrastruktury
komunalnej,
realizacja
planu
zagospodarowania przestrzennego, ochrona środowiska). W obszarze wspólnym sfery gospodarczej i społecznej założono funkcjonowanie programów, których celem jest zarówno rozwój gospodarczy, jak i poprawa standardu życia mieszkańców. Są to programy:
DOSTĘPNE WYSPY (skomunikowanie Świnoujścia z otoczeniem, a więc stałe połączenie wyspy Wolin i Uznam, otwarcie przejścia drogowego, przedłużenie kolei UBB do Świnoujścia itp.),
PRACA, PRACA, PRACA (walka z bezrobociem),
ZAMIESZKAJ
TU
(promocja
i
udostępnienie
terenów
pod
budownictwo
„rezydenckie” oraz rozwój budownictwa mieszkaniowego dla mieszkańców),
eMIASTO (rozwój infrastruktury teleinformatycznej, umiejętności posługiwania się narzędziami informatycznymi),
INTER – LINGUA (intensyfikacja nauczania języków obcych). Finansowanie sformułowanych wyżej programów wymaga środków. Tylko część tych
środków może być uzyskana drogą aplikacji o fundusze pomocowe, których zasady przyznawania wymagają z kolei wkładu własnego miasta (minimum 25%). Wybór ofensywnego wariantu strategii implikuje konieczność opracowania równie ofensywnej, ale przemyślanej polityki finansowej miasta, łączącej wszystkie elementy składające się na sferę zarządzania finansami. Obszar ten winien być objęty - powiązanym z programami
86
wymienionymi powyżej – piętnastym programem, któremu przydano (utrzymując dotychczasową konwencję nazewnictwa) tytuł:
MONEY, MONEY (poszukiwanie dodatkowych źródeł przychodów poprzez przemyślany system sprzedaży nieruchomości miejskich, staranne przygotowanie się do aplikacji o środki pomocowe, przygotowanie i wybór koncepcji zewnętrznych źródeł finansowania np. emisji obligacji komunalnych). Wymienionych piętnaście programów przedstawiono na planszy (następna strona) w
powiązaniu z wizją Miasta i wytyczonymi celami strategicznymi. Szczegółowe omówienie programów zawarte jest w tzw. kartach programów, w których:
zamieszczono skrótowy opis programu, jego genezę oraz planowane (w jego ramach) projekty;
przywołano programy komplementarne z programem opisywanym na karcie,
wskazano potencjalne źródła finansowania zewnętrznego projektów,
wymieniono
partnerów
rozwoju
lokalnego,
którzy
winni
uczestniczyć
w
przygotowaniu projektów a następnie w ich realizacji,
zdefiniowano wskaźniki, które mogłyby służyć do oceny stopnia realizacji programu (projektów),
wymieniono beneficjentów programu (projektów), czyli osoby, które odniosą korzyści z pomyślnej realizacji programu,
wskazano koordynatora programu,
odwołano się do odpowiednich celów i priorytetów zapisanych w Strategii Rozwoju Województwa
Zachodniopomorskiego
oraz
Narodowym
Planie
Rozwoju,
potwierdzając zgodność programu z powyższymi dokumentami;
87
79
nazwa programu
nr programu MAŁE JEST PIĘKNE
str. 1
1
program służy realizacji celu strategicznego:
PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI GOSPODARCZEMU MIASTA, TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARKI geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Sporządzona diagnoza wykazała relatywnie (w stosunku do możliwości) niski stopień rozwoju przedsiębiorczości na terenie Miasta. Przeprowadzone sondaże w środowiskach przedsiębiorców i dyskusje na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii za podstawowe bariery rozwoju pozwoliły uznać: utrudniony dostęp do kredytów, wysokie stopy procentowe udzielanych kredytów, niesprzyjający (choć ulegający poprawie) klimat dla przedsiębiorczości, brak preferencji dla miejscowych przedsiębiorców, poszerzający się sektor średniopowierzchniowych jednostek handlowych, eliminujących z rynku lokalne sklepy, brak preferencji dla przedsiębiorców zwiększających zatrudnienie (np. podatek od nieruchomości), brak rozwiniętych form samoorganizacji przedsiębiorców, zbyt mała atrakcyjność turystyczna Świnoujścia (infrastruktura, imprezy itp.) brak stałego połączenia wyspy Uznam i Wolin, zamknięte dla samochodów przejścia graniczne. Proponowany program MAŁE JEST PIĘKNE, dedykowany głównie małym przedsiębiorstwom, koncentruje się na projektach „miękkich”, projekty infrastrukturalne pozostawiając w gestii innych programów. W ramach programu zamierza się opracować i przygotować do wdrożenia następujące przedsięwzięcia: o fundusz kredytowy (po uprzednim zbadaniu możliwości) dla lokalnych MŚP, o fundusz poręczeń kredytowych (po uprzednim zbadaniu możliwości) dla lokalnych MŚP, o „buy local” (kupuj towary i usługi u lokalnych przedsiębiorców), o przyjazny klimat dla przedsiębiorczości (stałe forum UM-US-MŚP, system ulg itp.), o system monitorowania lokalnej gospodarki. Do dalszych analiz (w tym zapoznaniu się z efektami wdrożeniowymi w innych miastach) zamierza się skierować następujące przedsięwzięcia, uznawane za pomocne w rozwoju przedsiębiorczości: o inkubator przedsiębiorczości (pomoc w zakładaniu nowych mikroprzedsiębiorstw), o park przemysłowy.
powiązanie z programami:
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego
MORZE BOGACI INWESTUJ TUTAJ ODWIEDZAJ NAS PRACA, PRACA, PRACA INTER-LINGUA
c.d na następnej stronie
c.d. opisu programu nr 1 nr programu str. 1 2
nazwa programu MAŁE JEST PIĘKNE partnerzy:
Urząd Miasta banki Polska Agencja Przedsiębiorczości Urząd Marszałkowski PUP Urząd Skarbowy przedsiębiorcy konsumenci
mierniki realizacji programu:
liczba działających podmiotów gospodarczych wartość dodana wytwarzana przez MŚP Rozwoju liczba zatrudnionych w MŚP beneficjenci przedsięwzięć:
przedsiębiorcy
koordynator programu:
Wydział Rozwoju Miasta
zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Poprawa konkurencyjności Województwa Zachodniopomorskiego Cel pośredni: Tworzenie warunków dla zrównoważenia rozwoju gospodarki Województwa Zachodniopomorskiego Cel operacyjny: Wspieranie rozwoju MŚP Priorytet 1: Stworzenie warunków dla rozwoju sektora MŚP Narodowy Plan Rozwoju: Cel podstawowy 1: Wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB Oś rozwoju: Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw Cel podstawowy 2: Zwiększenie poziomu zatrudnienia i wykształcenia Oś rozwoju: Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia
81
nazwa programu
nr programu MORZE BOGACI
str. 2
1
program służy realizacji celu strategicznego:
PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI GOSPODARCZEMU MIASTA, TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARKI geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Przeprowadzona analiza stanu gospodarki Świnoujścia wykazała, że gospodarka morska jest dominującą gałęzią sfery gospodarczej miasta, generującą ok. 23% lokalnie wytworzonej wartości dodanej, jednakże wielkość ta zarówno w wielkościach bezwzględnych, jak i względnych posiada tendencję spadkową. Powyższy fakt wynika z mało rozwojowej struktury świnoujskiej gospodarki morskiej (wiele usług znajduje się w schyłkowej fazie życia). Z dyskusji, które odbyły się w środowiskach przedsiębiorców oraz na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii wynikają następujące bariery rozwoju gospodarki morskiej: marginalizacja korytarza transportowego doliny Odry (nie jest on wpisany do głównych europejskich szlaków komunikacyjnych), wzrost konkurencyjności portów południowego Bałtyku, położenie poza głównymi europejskimi szlakami transportowymi, zły stan linii kolejowych E-59 i CE-59, wysoka dekapitalizacja infra- i suprastruktury portowej, wysoka kapitałochłonność inwestycji portowych, znaczna monokulturowość usług portowych wykonywanych w Świnoujściu, spadek przeładunków w dwóch głównych grupach ładunkowych: eksporcie węgla, imporcie rudy żelaza oraz nie wykorzystany potencjał terminalu paliwowego Porta Petrol, silne uzależnienie od stanu polskiej i światowej gospodarki, brak w pełni uzbrojonych terenów dla usług off-shore, brak wysoko wykwalifikowanej kadry dla przemysłu stoczniowego, brak stałego połączenia wyspy Uznam i Wolin, brak centrum logistyczno - dystrybucyjnego z miejscem przeładunkowym dla transportu kombinowanego, zamknięte dla samochodów przejścia graniczne wraz z brakiem połączeń transportowych (drogi, kolej) z Niemcami. Proponowany program MORZE BOGACI, skierowany jest głównie do lokalnych przedsiębiorstw i koncentruje się na projektach „miękkich” obejmujących działania promocyjne, integracyjne oraz lobbistyczne na rzecz zadań infrastrukturalnych. Program ten pozwoli na wykorzystanie silnych stron miasta (położenie geograficzne, funkcjonowanie renomowanych przedsiębiorstw gospodarki morskiej) oraz pojawiających się szans w otoczeniu (rozwój żeglugi bliskiego zasięgu oraz wzrost wymiany handlowej z zagranicą przechodzącej przez porty morskie). Pogram będzie składał się z następujących przedsięwzięć: wspieranie programu restrukturyzacji PHŚ, wspieranie sektora usług remontowych statków/konstrukcji off-shore, „nasz port” (promocja portu Świnoujście, wspólny marketing, budowanie świadomości marki portu, identyfikacja oraz rozwój klastera gospodarki morskiej, program optymalnego wykorzystania istniejącej infrastruktury: nabrzeża, tereny okołoportowe), wspieranie rozwoju usług „okołoportowych” (przerób uszlachetniający, mini centrum dystrybucyjno-logistyczne z usługami LCL i LTL), modernizacja Basenu Bosmańskiego wspieranie działań, których celem jest obsługa statków o nośności 100 tys. DWT w porcie Świnoujście. . cd na następnej stronie
82
c.d. opisu programu nr 2 nr programu str. 2 2
nazwa programu MORZE BOGACI c.d. planowanych przedsięwzięć:
lobbing na rzecz poprawy dostępności do portu od strony Polski (S-3), lobbing remontu linii kolejowych E-59 i CE-59, lobbing programu Odra lobbing przejścia drogowego do RFN i odbudowa linii kolejowej do Berlina, lobbing wpisania korytarza transportowego doliny Odry w sieć głównych europejskich korytarzy transportowych północ-południe
powiązanie z programami:
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwa i Przetwórstwa Ryb (Basen Bosmański) Sektorowy Program Operacyjny Transport Fundusz Spójności
MAŁE JEST PIĘKNE PRACA, PRACA, PRACA INWESTUJ TUTAJ DOSTĘPNE WYSPY
partnerzy:
Mierniki realizacji programu:
Urząd Miasta lokalne przedsiębiorstwa gosp. morskiej ZMPSiŚ S.A. Urząd Marszałkowski Ministerstwo Infrastruktury PUP Urząd Skarbowy Urząd Wojewódzki Związek Miast i Gmin Morskich
wartość dodana wytwarzana przez sektor gospodarki morskiej zwiększenie udziału produktów (usług) rozwojowych beneficjenci przedsięwzięć:
przedsiębiorstwa mieszkańcy
koordynator programu:
Wydział Rozwoju Miasta
zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Poprawa konkurencyjności województwa zachodniopomorskiego Cel pośredni: Stworzenie sprzyjających warunków do zrównoważonego rozwoju gospodarki morskiej w województwie zachodniopomorskim Cel operacyjny: Wzmocnienie międzynarodowej konkurencyjności portów morskich województwa Priorytet 1: podniesienie konkurencyjności portów morskich Cel operacyjny: Restrukturyzacja rybołówstwa
Priorytet 1 : poprawa efektywności ekonomicznej przedsiębiorstw z sektora rybołówstwa
Narodowy Plan Rozwoju:
Cel podstawowy 1: Wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB Oś rozwoju: Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw Cel podstawowy 3: Włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej Oś rozwoju: Tworzenie warunków dla zwiększania poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej Cel podstawowy 4: Intensyfikacja procesu zwiększenia w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej, rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego Oś rozwoju: Przekształcenia strukturalne w rolnictwie i rybołówstwie, rozwój obszarów wiejskich Cel podstawowy 1: Wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB Oś rozwoju: Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw Cel podstawowy 2: Zwiększenie poziomu zatrudnienia i wykształcenia Oś rozwoju: Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia
83
nazwa programu
nr programu ODWIEDZAJ NAS
str.
1
3
Program służy realizacji celu strategicznego: PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI GOSPODARCZEMU MIASTA, TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARKI TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Diagnoza sporządzona na podstawie przeprowadzonych rozmów w środowiskach związanych z branżą turystyczną oraz dyskusje na forum Zespołów Problemowych ds. budowy strategii wykazała, iż głównymi barierami rozwoju i słabościami turystyki w Świnoujściu są: brak stałego połączenia wyspy Uznam i Wolin, zamknięte dla samochodów przejścia graniczne, brak rozwiniętej infrastruktury turystycznej, w tym dużych, wysokostandardowych obiektów hotelowych i restauracji, brak rozwiniętych produktów turystycznych w turystyce pobytowej i zdrowotnej wyróżniających miasto na rynku, brak dostatecznego know-how w zarządzaniu turystyką, niewystarczająca promocja miasta i nierozwinięty system promocji produktu turystycznego, niedostatecznie rozwinięty system informacji turystycznej, niewystarczająca ilość imprez kulturalnych i sportowych o charakterze regionalnym/ogólnopolskim, stanowiących magnes dla potencjalnych turystów, zbyt krótki sezon, wynikający w głównej mierze z niskiego standardu obiektów i niedostatecznie rozwiniętej infrastruktury turystycznej, stosunkowo niewielki – jak na wyjątkowe położenie miasta - odsetek turystów zagranicznych, brak preferencji dla przedsiębiorców zwiększających zatrudnienie (np. podatek od nieruchomości). Proponowany program ODWIEDZAJ NAS koncentruje się na projektach zarówno „miękkich”, jak i infrastrukturalnych. Projekty infrastrukturalne są projektami niezbędnymi dla rozszerzenia oferty turystycznej miasta, natomiast projekty miękkie mają za zadanie stworzenie i wypromowanie nowej marki Miasta, marki rozpoznawalnej i wyznaczającej odpowiednią jakość świadczonych usług. W skład programu wchodzą następujące przedsięwzięcia : zagospodarowanie dzielnicy nadmorskiej (wraz z budową molo), zagospodarowanie Basenu Północnego jako mariny, rewaloryzacja parku zdrojowego, „atrakcyjna plaża” (imprezy, infrastruktura), zagospodarowanie turystyczne wyspy Karsibór (m.in. centrum ekologiczno-edukacyjne), stworzenie systemu informacji miejskiej dla turystów (punkty informacyjne, oznakowanie), rozbudowa ścieżek rowerowych w miescie połączonych ze ścieżkami na terenie Niemiec, stworzenie koncepcji i wypromowanie imprez o charakterze regionalnym i ogólnopolskim, wypromowanie marki Świnoujścia jako międzynarodowego kurortu, wykreowanie i promocja produktów turystyki pobytowej i zdrowotnej, identyfikacja i rozwój klastera turystycznego, wprowadzenie systemu poprawy jakości i standardu usług, powiązanie z programami:
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
Zintegrowany Program Operacyjny MAŁE JEST PIĘKNE Regionalnego, PRACA, PRACA, PRACA Program LIVE, COS DLA CIAŁA, COŚ DLA Inicjatywa Wspólnotowa Interreg IIA DUCHA OTWARTE WYSPY MOJE MIASTO
Rozwoju
84
c.d. opisu programu nr 3 nr programu str. 3 2
nazwa programu ODWIEDZAJ NAS
partnerzy:
Urząd Miasta Uzdrowisko Świnoujście S.A. PART Urząd Marszałkowski developerzy, organizatorzy turystyki, stowarzyszenia turystyczne, mieszkańcy przedsiębiorcy
mierniki realizacji programu:
wartość dodana generowana przez sektor turystyki wskaźnik wykorzystania bazy noclegowej wpływy z opłaty klimatycznej dochody miasta z tytułu PIT beneficjenci przedsięwzięć:
przedsiębiorcy, turyści, mieszkańcy
koordynator programu:
Wydział Rozwoju Turystyczna
Miasta,
Lokalna
Organizacja
zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Poprawa konkurencyjności województwa zachodniopomorskiego Cel pośredni: Rozwój funkcji turystyczno-uzdrowiskowej Cel operacyjny: Rozwój infrastruktury turystycznej i paraturystycznej Priorytet 1: Modernizacja i rozbudowa istniejącej infrastruktury, w tym turystycznej, w celu zwiększenia dostępności komunikacyjnej województwa oraz zwiększenia dostępności komunikacyjnej do obszarów i miejscowości turystycznych w obrębie województwa. Cel operacyjny: Wykształcenie profesjonalnych kadr obsługi ruchu turystycznego i zarządzania w zakresie turystyki Priorytet 1: Tworzenie systemu zachęt dla szkolnictwa w zakresie tworzenia kierunków nauczania związanych z obsługą ruchu turystycznego w korelacji z zapotrzebowaniem rynku. Tworzenie sprawnie funkcjonujących mechanizmów podnoszenia kwalifikacji zawodowych i społecznych kadr turystyki. Cel operacyjny: Rozwój turystyki w ścisłej korelacji z ochroną środowiska naturalnego Priorytet 1: Racjonalne zagospodarowanie i wykorzystanie w celach turystycznych zasobów naturalnych województwa w połączeniu z przeciwdziałaniem ich degradacji. Rewaloryzacja cennych obiektów przyrody jako elementów rozwoju turystyki. Cel pośredni: Rozwijanie systemu promocji regionu Cel operacyjny: Integracja działań promocyjnych w regionie Priorytet 1: Organizowanie i współorganizowanie przedsięwzięć promocyjnych, w które zaangażowane będą podmioty reprezentatywne dla województwa.
Cel operacyjny: Prowadzenie aktywnej polityki informacyjnej regionu Priorytet 2:Stworzenie wizerunku regionu atrakcyjnego pod względem gospodarczym i społecznym. Priorytet 3: Stworzenie wizerunku regionu atrakcyjnego turystycznie.
Narodowy Plan Rozwoju: Cel podstawowy 2: Zwiększanie poziomu zatrudnienia i wykształcenia Oś rozwoju: Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia Cel podstawowy 3: Włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej Oś rozwoju: Tworzenie warunków dla zwiększania poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej Cel podstawowy 5: Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce Oś rozwoju: Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów.
85
nazwa programu
nr programu INWESTUJ TUTAJ
str.
1
4
Program służy realizacji celu strategicznego:
PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI GOSPODARCZEMU MIASTA, TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARKI geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Historia gospodarcza Świnoujścia od momentu transformacji ustrojowej to proces zmniejszania zatrudnienia w przedsiębiorstwach przemysłowych, bądź wręcz ich upadku (Euroodra, PPDiUR Odra). W okresie tym nie pojawił się żaden – poza grupą norweską modernizującą Odraport znaczący inwestor, który zdynamizowałby życie gospodarcze Miasta. Podczas licznych spotkań w środowiskach przedsiębiorców, inwestorów oraz dyskusji na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii wyartykułowano następujące przyczyny braku inwestycji w Świnoujściu: brak kompleksowego programu ofert inwestycyjnych miasta, brak w pełni uzbrojonych terenów inwestycyjnych, brak wyposażenia suprastrukturalnego (hale produkcyjne, magazyny i place składowe, parkingi), niedostatecznie rozwinięte preferencje dla przedsiębiorców, brak pierwszego inwestora, który stanowiłby wzorzec współpracy miasto-inwestor, ograniczenia inwestycyjne związane z funkcją uzdrowiskową miasta, brak stałego połączenia wyspy Uznam i Wolin, zamknięte dla samochodów przejścia graniczne. Proponowany program skierowany jest do inwestorów krajowych i zagranicznych. Główny nacisk kładzie na stworzenie profesjonalnej i kompleksowej oferty oraz na przygotowaniu projektów infrastrukturalnych. Program będzie realizowany poprzez wdrożenie niżej wymienionych przedsięwzięć: Miejska Baza Ofert Inwestycyjnych (monitoring rynku, „kojarzenie” partnerów, promocja biznesowa miasta), przygotowanie terenów inwestycyjnych („uzbrojenie” działek: media, połączenia komunikacyjne), Pierwszy Inwestor (kompleksowy projekt „ściągnięcia” pierwszego, wzorcowego inwestora), studium atrakcyjności inwestycyjnej Świnoujścia. Do dalszych analiz (w tym zapoznanie się z efektami wdrożeniowymi w innych miastach) skierowany zostanie projekt dotyczący parku przemysłowego (patrz: program MAŁE JEST PIĘKNE) z uwzględnieniem pilnej potrzeby podwyższenia innowacyjności gospodarki lokalnej. Planowane przedsięwzięcia inwestycyjne powinny być zgodne z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. powiązanie z programami:
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
Sektorowy Program Operacyjny Konkurencyjności Przedsiębiorstw Programy „miękkie”
MAŁE JEST PIĘKNE PRACA, PRACA, PRACA MORZE BOGACI DOSTĘPNE WYSPY
Wzrost
c.d na następnej stronie
86
c.d. opisu programu nr 4 nr programu str. 4 2
nazwa programu INWESTUJ TUTAJ
partnerzy: Urząd Miasta Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ZMPSiŚ S.A. Urząd Marszałkowski PUP Urząd Skarbowy
mierniki realizacji programu:
wartość dodana generowana przez nowe inwestycje liczba miejsc pracy stworzona przez inwestorów wartość inwestycji, beneficjenci przedsięwzięć:
przedsiębiorstwa mieszkańcy
koordynator programu:
Wydział Rozwoju Miasta, Wydział Gospodarki Nieruchomościami, Wydział Inżyniera Miata zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Poprawa konkurencyjności województwa zachodniopomorskiego Cel pośredni: Rozwijanie systemu promocji regionu
Cel operacyjny: wspieranie działań promocyjnych regionu oraz form i struktur lobbingu na rzecz regionu Priorytet: bieżąca analiza wszystkich działań promocyjnych w regionie, wybór najskuteczniejszych i wsparcie ich poprzez dofinansowanie, objęcie patronatem gospodarza województwa, działania organizacyjne, operacyjne Cel pośredni: Wykorzystanie nauki jako stymulatora rozwoju Cel operacyjny: zbudowanie więzi strukturalnych między praktyką a nauką Priorytet 1: nadanie nauce, jako dziedzinie życia społeczno-gospodarczego rangi filaru rozwoju województwa Narodowy Plan Rozwoju:
Cel podstawowy1: Wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB Oś rozwoju: Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw
Cel podstawowy 5: Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce Oś rozwoju: Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów
87
nazwa programu
nr programu ZAMIESZKAJ TU
str.
1
5
Program służy realizacji celu strategicznego: PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI GOSPODARCZEMU MIASTA, TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARKI TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Nierozwojowa struktura świnoujskiej gospodarki, wykazana w diagnozie stanu istniejącego powoduje konieczność rozwoju sektorów, w których miasto może osiągnąć przewagi konkurencyjne. Jednym z takich kierunków „nakręcających” koniunkturę może być rozwinięte na dużą skalę „osadnictwo” osób zamożnych, poszukujących miejsca sezonowego bądź stałego zamieszkania. Z drugiej strony, za nadal niezadowalający należy uznać poziom zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych osób młodych i przedsiębiorczych, ale nie posiadających jeszcze środków na zakup własnego mieszkania. Przeprowadzone badania wśród obecnych i potencjalnych mieszkańców oraz dyskusje na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii za główne problemy rozwoju sfery mieszkalnictwa „rezydenckiego” i „na wynajem” uznały: brak przygotowanych ofert mieszkaniowych, brak uzbrojonych terenów pod budownictwo mieszkaniowe wielo- i jednorodzinne, brak preferencji dla miejscowych przedsiębiorców budowlanych, kapitałowa słabość lokalnych developerów, brak budownictwa typu TBS, brak stałego połączenia wyspy Uznam i Wolin, zamknięte dla samochodów przejścia graniczne. Proponowany program ZAMIESZKAJ TUTAJ, skierowany jest do inwestorów (devoloperów) oraz do wszystkich chętnych (w tym również do obywateli państw ościennych), którzy chcieliby zamieszkać w Świnoujściu. W ramach programu, w części dotyczącej potencjalnych rezydentów, zamierza się opracować i przygotować do wdrożenia następujące przedsięwzięcia: marketing (badanie popytu) na budownictwo „rezydenckie” w atrakcyjnych rejonach Świnoujścia: Wolin (Przytór, Łunowo), Uznam (Mulnik, Płw. Mielin) i Karsibór, przygotowanie terenów pod inwestycje mieszkaniowe (uzbrojenie, dostępność komunikacyjna), promocja miasta jako atrakcyjnego miejsca zamieszkania. W części dotyczącej mieszkańców Świnoujścia proponuje się powrót do koncepcji TBS jako najtańszej metody zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych osób średnio sytuowanych (budownictwo socjalne jako sposób zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych osób ubogich zawarte jest w programie ŻYJEMY RAZEM). powiązanie z programami:
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
Sektorowy Program Operacyjny Konkurencyjności Przedsiębiorstw
MAŁE JEST PIĘKNE PRACA, PRACA, PRACA MORZE BOGACI DOSTĘPNE WYSPY MOJE MIASTO
Wzrost
c.d na następnej stronie
88
c.d. opisu programu nr 5 nr programu str. 5 2
nazwa programu ZAMIESZKAJ TU
partnerzy:
Urząd Miasta Urząd Mieszkalnictwa Urząd Marszałkowski developerzy mieszkańcy banki
mierniki realizacji programu:
wartość dodana generowana przez sektor budownictwa mieszkaniowego, liczba miejsc pracy stworzona przez inwestorów liczba oddawanych mieszkań, dochody miasta z tytułu PIT oraz podatku od nieruchomości beneficjenci przedsięwzięć:
przedsiębiorstwa budowlane mieszkańcy
koordynator programu:
Wydział Rozwoju Miasta, Wydział Gospodarki Nieruchomościami, Wydział Inżyniera Miasta zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Poprawa konkurencyjności województwa zachodniopomorskiego
Cel pośredni: Tworzenie warunków dla równoważenia rozwoju gospodarki województwa zachodniopomorskiego Cel operacyjny: Działanie na rzecz zmian struktury gospodarki w kierunku zwiększenia udziału sektorów charakteryzujących się wysoką stopą wzrostu Priorytet 1 : wzrost udziału zaawansowanych technologii oraz produktów wysokiej jakości w procesie wytwórczym przemysłu województwa Cel strategiczny: Powszechna dostępność dóbr, usług i informacji Cel pośredni: Kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego oraz dziedzictwa kulturowego Cel operacyjny: Podniesienie świadomości o wartościach przestrzeni i procedurach prawnych w zakresie zagospodarowania przestrzeni Priorytet 4: Wykorzystywanie planowania regionalnego i miejscowego do kreowania rozwoju gospodarczego (bank ofert przestrzeni) Narodowy Plan Rozwoju: Cel podstawowy 1: Wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB Oś rozwoju: Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw Cel podstawowy 3: Włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej Oś rozwoju: Tworzenie warunków dla zwiększania poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej
89
nazwa programu
nr programu DOSTĘPNE WYSPY
str.
1
6
Program służy realizacji celu strategicznego: PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI GOSPODARCZEMU MIASTA, TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARKI TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Sporządzona diagnoza wykazała znaczne uzależnienie dwóch głównych sektorów gospodarki miasta: turystyki i gospodarki morskiej od dostępności transportowej zaplecza i przedpola ciążącego do Świnoujścia. Problemy komunikacyjne dotykają również innych sfer życia miasta powodując obniżenie poziomu jakości życia mieszkańców. Głównymi barierami rozwojowymi Świnoujścia związanymi z dostępnością komunikacyjna są: zamknięte przejście kołowe do Niemiec, brak stałego połączenia wysp Uznam i Wolin, brak dostatecznie rozbudowanej infrastruktury drogowej i kolejowej (towarowej) po stronie niemieckiej, która mogłaby umożliwić włączenie Świnoujścia w system komunikacyjny Europy Zachodniej, dekapitalizacja linii kolejowych E-59 i CE-59, zbyt wolne tempo przebudowy drogi krajowej nr 3 oraz brak decyzji budowy S-3 (na całej jej długości), brak centrum logistyczno-dystrybucyjnego z miejscem przeładunkowym dla transportu kombinowanego. nieuwzględnienie korytarza transportowego doliny Odry w sieci europejskich głównych szlakach transportowych, niedostateczna ilość miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i brak miejsc parkingowych dla samochodów ciężarowych. Program DOSTĘPNE WYSPY ma umożliwić pełne skomunikowanie Świnoujścia z otoczeniem wykorzystując najsilniejsze strony miasta, jakimi są: przygraniczne położenie na ważnym szlaku morskim, istniejący potencjał portowy oraz turystyczno-uzdrowiskowe walory miasta. Program warunkuje realizację przyjętej wizji / misji, zahamowanie regresu gospodarczego miasta i stworzenie warunków rozwoju Świnoujścia. Realizacja programu jest niemożliwa bez zaangażowania środków budżetu centralnego i regionalnego, niemniej przygotowanie projektów, ich lobbowanie i nieunikniony wkład finansowy miasta to domena władz lokalnych. W ramach programu realizowane będą następujące przedsięwzięcia: uruchomienie połączenia drogowego z Niemcami (drogowe przejście graniczne - drogi federalne 110 i 111, autostrada A-20), uruchomienie połączenia kolejowego z Niemcami (UBB, kolej towarowa), budowa stałego połączenia wysp Uznam i Wolin, studium wykonalności połączenia nisko-mostowego przez Zalew Szczeciński jako alternatywnego szybkiego skomunikowania Miasta ze stolicą Niemiec Realizację niniejszego programu wspierać będą działania w ramach MORZE BOGACI, polegające na permanentnym lobbingu w zakresie: modernizacji linii kolejowych E-59 i CE-59, wpisania korytarza transportowego doliny Odry w sieć głównych europejskich korytarzy transportowych północ-południe budowy drogi ekspresowej S-3 (a następnie autostrady A-3), . c.d na następnej stronie
90
nazwa programu DOSTĘPNE WYSPY powiązanie z programami:
MAŁE JEST PIĘKNE PRACA, PRACA, PRACA MORZE BOGACI ODWIEDZAJ NAS INWESTUJ TUTAJ ZAMIESZKAJ TU
partnerzy:
c.d. opisu programu nr 6 nr programu str. 6 2
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego: Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju
Regionalnego, Inicjatywa Wspólnotowa Interreg IIIA
mierniki realizacji programu:
lokalnie wytworzona wartość dodana Urząd Miasta nowe miejsca pracy Ministerstwo Infrastruktury dochody miasta z tytułu PIT i CIT Urząd Wojewódzki beneficjenci przedsięwzięć: Urząd Marszałkowski przedsiębiorcy PKP S.A. mieszkańcy Generalna Dyrekcja Dróg koordynator programu: Publicznych Wydział Rozwoju Miasta, Wydział Inżyniera Miasta Deutsche Bahn UBB
zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Powszechna dostępność dóbr, usług i informacji Cel pośredni: Stworzenie zrównoważonego, dostępnego i zintegrowanego systemu transportowego w województwie zachodniopomorskim Cel operacyjny: Opracowanie i realizacja kompleksowego programu modernizacji i rozwoju infrastruktury transportowej oraz systemu transportowego województwa zachodniopomorskiego do roku 2020 Priorytet 1 : udrożnienie sieci transportowej w regionie Cel operacyjny: Integracja systemu transportowego województwa zachodniopomorskiego z systemami transportowymi krajów UE i Regionu Morza Bałtyckiego Priorytet 1: Wprowadzenie sieci transportowej kompatybilnej z sieciami transportowymi sąsiednich regionów i krajów Narodowy Plan Rozwoju:
Cel podstawowy 1: Wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB Oś rozwoju: Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw Cel podstawowy 3: Włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej Oś rozwoju: Tworzenie warunków dla zwiększania poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej Cel podstawowy 5: Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce Oś rozwoju: Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów
91
nazwa programu
nr programu P R A C A, P R A C A, P R A C A
str.
1
7
Program służy realizacji celu strategicznego: PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI GOSPODARCZEMU MIASTA, TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARKI TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Zawarta w diagnozie miasta analiza stanu gospodarki oraz sfery bezrobocia, poparta prognozami demograficznymi i trendami gospodarczymi wykazała trwałą tendencję wzrostu bezrobocia i wiążący się z tym proces ubożenia społeczeństwa. Liczne spotkania z przedsiębiorcami poparte dyskusjami na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii za najistotniejsze problemy rozwoju rynku pracy uznały: dominację w strukturze gospodarki sektorów nierozwojowych, niedostatek miejscowego oraz brak zewnętrznego kapitału inwestycyjnego, brak inwestora strategicznego, który zapoczątkowałby napływ dalszych inwestycji, niedostosowany do potrzeb rynku system edukacji (języki obce, posługiwanie się narzędziami informatyki), negatywne skutki marginalizacji gospodarczej województwa zachodniopomorskiego, brak preferencji dla przedsiębiorców zwiększających zatrudnienie (np. podatek od nieruchomości), brak instytucjonalnych form wspierania przedsiębiorczości, brak stałego połączenia wyspy Uznam i Wolin; zamknięte dla samochodów przejścia graniczne. PRACA, PRACA, PRACA jest programem najsilniej skorelowanym z pozostałymi programami dotyczącymi rozwoju gospodarczego miasta. Skupia się on głównie na działaniach „miękkich”, dotyczących poprawy jakości edukacji i procesu dokształcania wśród dorosłych mieszkańców. Powodzenie realizacji programu w znacznym stopniu uzależnione jest również od projektów infrastrukturalnych (będących przedmiotem innych programów), które sprzyjają rozwojowi miejscowych MŚP oraz uatrakcyjnieniu Miasta dla zewnętrznych inwestorów. Realizacja programu będzie przebiegała poprzez wdrożenia następujących przedsięwzięć (poza programami i projektami realizowanymi przez PUP w ramach działań przygotowanych przez MGPiSS): ustawiczne kształcenie dorosłych (podnoszenie umiejętności, nowe kwalifikacje zawodowe), dostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku (monitoring rynku i potrzeb pracodawców), forum współpracy: PUP – przedsiębiorcy – szkoły ponadgimnazjalne - instytucje szkoleniowe aktywne poszukiwanie miejsc pracy za granicą, stały monitoring rynku pracy i losów absolwentów,
powiązanie z programami:
MAŁE JEST PIĘKNE MORZE BOGACI ODWIEDZAJ NAS INWESTUJ TUTAJ INTER-LINGUA
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju regionalnego, Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich c.d na następnej stronie
92
nazwa programu P R A C A, P R A C A, P R A C A
partnerzy: Urząd Miasta szkoły, centra kształcenia zawodowego szkoły języków obcych Urząd Marszałkowski PUP przedsiębiorcy pracodawcy zagraniczni kuratorium
c.d. opisu programu nr 7 nr programu str. 7 2
mierniki realizacji programu:
stopa bezrobocia liczba osób korzystających z oferty stałego podnoszenia kwalifikacji beneficjenci przedsięwzięć:
przedsiębiorcy mieszkańcy
koordynator programu:
Powiatowy Urząd Pracy
zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Stworzenie warunków do rozwoju zasobów ludzkich Cel pośredni: Budowanie społeczeństwa uczącego się Cel operacyjny: rozwój powszechnej edukacji ustawicznej oraz specjalistycznej edukacji zawodowej, w tym także zapewnienie równości szans na rynku pracy Priorytet: organizowanie szkół „drugiej szansy” dla dorosłych dotkniętych bezrobociem Cel operacyjny: Podnoszenie kwalifikacji osób zatrudnionych, ze szczególnym uwzględnieniem sektora MŚP Priorytet: Rozwój systemu szkoleń i instytucji je prowadzących Cel strategiczny: Poprawa konkurencyjności województwa zachodniopomorskiego Cel pośredni: Tworzenie warunków dla równoważenia rozwoju gospodarki województwa zachodniopomorskiego Cel operacyjny: Budowanie warunków dla podnoszenia innowacyjności gospodarki Priorytet: Tworzenie mechanizmów i struktur sprzyjających działalności innowacyjnej Cel operacyjny: Wspieranie rozwoju MŚP Priorytet: Stworzenie warunków dla rozwoju sektora MŚP Cel operacyjny: Promowanie procesów sprzyjających postawom proinnowacyjnym Priorytet: Stworzenie systemu edukacji proinnowacyjnej. Narodowy Plan Rozwoju: Cel podstawowy 1: Wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB Oś rozwoju: Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw Cel podstawowy 2: Zwiększanie poziomu zatrudnienia i wykształcenia Oś rozwoju: Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia Cel podstawowy 5: Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce Oś rozwoju: Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów.
93
nazwa programu
nr programu INTER - LINGUA
str.
1
8
Program służy realizacji celu strategicznego: PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI GOSPODARCZEMU MIASTA, TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARKI TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Diagnoza stanu miasta w sferze edukacji oraz analiza rynku pracy wykazała niezadowalający - w stosunku do potrzeb - stopień znajomości języków obcych przez mieszkańców miasta. Ponadto sąsiedzkie położenie Miasta zarówno względem Niemiec, jak i państw skandynawskich stwarza szansę szybszej – niż w przypadku innych miast polskich – integracji z Europą. Dyskusje na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii uznały brak znajomości języków obcych przez mieszkańców Świnoujścia za jedną z ważniejszych barier rozwoju miasta. Przyczyn istniejącego stanu rzeczy upatruje się w: niewystarczającym poziomie nauczania języków obcych wśród dzieci i młodzieży , niedostatecznej ilości wykwalifikowanych nauczycieli i lektorów, mało przydatnych w praktyce metod nauczania (brak słownictwa zawodowego, brak kontaktów praktycznych), braku systemu ustawicznego kształcenia dorosłych w zakresie nauki języków obcych, niedostatecznej ilości działań „około edukacyjnych” związanych z nauką języków obcych (międzynarodowe kontakty: kulturalne, sportowe, gospodarcze). Wyniki analizy trendów demograficznych, integracyjnych i gospodarczych dobitnie wskazują znaczenie i rolę znajomości języków obcych przez świnoujścian, w związku z czym w ramach programu będą wdrażane następujące przedsięwzięcia: intensyfikacja nauczania języków obcych na wszystkich poziomach edukacji dzieci i młodzieży (dodatkowe lekcje, „import” lektorów, dokształcanie nauczycieli, międzynarodowe kontakty dzieci i młodzieży), pomoc w uruchomieniu nowoczesnych szkół i kursów językowych, uruchomienie kursów języków obcych związanych z wykonywaniem zawodu dla dorosłych (rybacy, marynarze, pielęgniarki, pracownicy sektora turystycznego), letnie szkoły językowe, organizacja szkoły polsko – niemieckiej. powiązanie z programami:
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
Program Socrates- Lingua, Sektorowy Program Rozwój Zasobów Ludzkich Jugendwerk ( polsko-niemiecki)
MAŁE JEST PIĘKNE PRACA, PRACA, PRACA MORZE BOGACI ODWIEDZAJ NAS INWESTUJ TUTAJ NASZE DZIECI
partnerzy:
Urząd Miasta szkoły szkoły języków obcych Urząd Marszałkowski PUP przedsiębiorcy mieszkańcy
mierniki realizacji programu:
liczba absolwentów szkół językowych liczba certyfikatów językowych
beneficjenci przedsięwzięć:
przedsiębiorcy mieszkańcy
koordynator programu:
Wydział Edukacji, Kultury i Kultury Fizycznej c.d na następnej stronie
94
nazwa programu INTER - LINGUA
c.d. opisu programu nr 8 nr programu str. 8 2
zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Stworzenie warunków do rozwoju zasobów ludzkich Cel pośredni: Budowanie społeczeństwa uczącego się Cel operacyjny: Przemiany struktury edukacji zawodowej poszczególnych szczebli ( Zasadniczego, średniego i wyższego) z uwzględnieniem standardów europejskich oraz potrzeb i warunków lokalnych Priorytet 2: Zagwarantowanie wysokiego poziomu kształcenia językowego ( wg standardów unijnych) Narodowy Plan Rozwoju: Cel podstawowy 5: Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce Oś rozwoju: Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów
95
nazwa programu
nr programu eMIASTO
str.
1
9
Program służy realizacji celu strategicznego: PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI GOSPODARCZEMU MIASTA, TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARKI TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Rozwój cywilizacyjny (globalizacja) oraz proces szybkich zmian technologicznych powodują konieczność przekształcenia społeczeństwa epoki industrialnej w społeczeństwo informacyjne. Sporządzona diagnoza stanu miasta wykazała znaczne braki w infrastrukturze teleinformatycznej oraz w umiejętności korzystania z narzędzi informatycznych. Przeprowadzone sondaże wśród mieszkańców, przedsiębiorców i dyskusje na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii za przyczyny powyższego stanu pozwoliły uznać: niewystarczające wyposażenia szkół w sprzęt informatyczny, nieumiejętność stosowania przez absolwentów podstawowych programów użytkowych, stosunkowo wysoki koszt dostępu do internetu, brak światłowodowej sieci szkieletowej łączącej dzielnice miasta, niski stopień korzystania z infrastruktury teleinformatycznej przez lokalne przedsiębiorstwa. Proponowany program eMIASTO dotyczy głównie projektów „miękkich” oraz jednego infrastrukturalnego, jakim jest przygotowanie warunków do budowy sieci szkieletowej łączącej instytucje publiczne i dzielnice miasta. Elementami programu Miasto są następujące przedsięwzięcia: miejski portal internetowy, intensyfikacja nauczania informatyki w szkołach, program ustawicznego nauczania informatyki dla dorosłych (internet, programy użytkowe), infrastruktura dla budowy sieci szkieletowej szerokopasmowej, informatyczny standard obsługi interesantów w instytucjach publicznych. powiązanie z programami:
MAŁE JEST PIĘKNE PRACA, PRACA, PRACA NASZE DZIECI ODWIEDZAJ NAS
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego: Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju
Regionalnego, Sektorowy Zasobów Ludzkich
Program
partnerzy:
mierniki realizacji programu:
beneficjenci przedsięwzięć:
Urząd Miasta Urząd Wojewódzki Urząd Marszałkowski PUP szkoły firmy telekomunikacyjne lokalni providerzy przedsiębiorcy mieszkańcy
Operacyjny
Rozwój
liczba użytkowników wartość dodana wytworzona przez podmioty zajmujące się e-biznesem dochody miasta z tytułu PIT i CIT
przedsiębiorcy mieszkańcy młodzież
koordynator programu: Wydział Rozwoju Miasta; Kultury i Kultury Fizycznej
Wydział Edukacji, c.d na następnej stronie
96
nazwa programu eMIASTO
c.d. opisu programu nr 9 nr programu str. 9 2
zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Powszechna dostępność dóbr, usług i informacji Cel pośredni: Tworzenie warunków dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego Cel operacyjny: Powszechna dostępność usług informatycznych Priorytet 2: realizacja koncepcji elektronicznego urzędu
Cel operacyjny: Rozwijanie warunków edukacji informatycznej Priorytet 1 : realizacja koncepcji Komputer w szkole dla każdego ucznia Cel strategiczny: Stworzenie warunków do rozwoju zasobów ludzkich Cel pośredni: Budowa społeczeństwa uczącego się Cel operacyjny: Rozwój powszechnej edukacji ustawicznej oraz specjalistycznej edukacji zawodowej , w tym także zapewnienie równości szans na rynku pracy Priorytet 1: Organizowanie szkół drugiej szansy dla dorosłych dotkniętych bezrobociem Narodowy Plan Rozwoju: Cel podstawowy 2: Zwiększanie poziomu zatrudnienia i wykształcenia Oś rozwoju: Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia Cel podstawowy 3: Włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej
Oś rozwoju: Tworzenie warunków dla zwiększania poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej Cel podstawowy 4: Intensyfikacja procesu zwiększenia w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej, rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego Oś rozwoju: Przekształcenia strukturalne w rolnictwie i rybołówstwie, rozwój obszarów wiejskich
97
nazwa programu MOJE MIASTO
nr programu str. 10 1
Program służy realizacji celu strategicznego: PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI GOSPODARCZEMU MIASTA, TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARKI TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW POPRAWA JAKOŚCI PRZESTRZENI MIEJSKIEJ (ŚRODOWISKA) geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Diagnoza stanu miasta wykazała zadowalający stopień (z małymi wyjątkami, szczególnie prawobrzeżne) dostaw ciepła, gazu, wody, energii elektrycznej oraz odbioru ścieków i odpadów, natomiast zły stan infrastruktury drogowej (jezdnie, chodników). Wiele do życzenia pozostawia stan techniczny budynków komunalnych oraz estetyka Miasta. Za niewykorzystaną dotychczas szansę uatrakcyjnienia Świnoujścia należy uznać brak projektów rewitalizacyjnych, szczególnie rejonów ulic Daszyńskiego i Steyera oraz Hołdu Pruskiego. Biorąc pod uwagę powyższe konstatacje oraz stosunkowo niski poziom emisji zanieczyszczeń a także rozwiązany już problem ścieków za podstawowe problemy rozwoju – wg opinii mieszkańców, turystów, potencjalnych inwestorów oraz Zespoły Problemowe d/s budowy strategii – należy uważać: zły stan wewnątrzmiejskiej infrastruktury komunikacyjnej (drogi gminne i powiatowe, chodniki, brak miejsc parkingowych, niedostateczna długość ścieżek rowerowych), nieuporządkowaną strukturę przestrzenną, słabo rozwinięte miejskie i turystyczne funkcje prawobrzeża, niezagospodarowane obiekty dziedzictwa kulturowego, brak zagospodarowanego centrum miasta, słabo rozwiniętą infrastrukturę rekreacyjną i sportową, niedostatecznie rozwinięty system gospodarki odpadami, niedostateczne zasilanie elektroenergetyczne na terenach inwestycyjnych, brak koncepcji docelowego systemu komunikacji publicznej, brak założeń planu zaopatrzenia energetycznego miasta. jakość estetyki miasta Program MOJE MIASTO dotyczy dużych projektów infrastrukturalnych, których realizacja przyczyni się do poprawy jakości życia mieszkańców oraz uporządkowania struktury przestrzennej Miasta. Zakresem swojego oddziaływania program obejmuje sferę infrastruktury komunalnej, zagospodarowania przestrzennego oraz ochrony środowiska. W ramach programu proponuje się opracować i przygotować do wdrożenia następujące przedsięwzięcia: rozbudowa i modernizacja sieciowej infrastruktury komunalnej (sieci: ciepłownicza, wodno-kanalizacyjna, elektroenergetyczna, gazowa, teleinformatyczna), sporządzenie założeń planów zaopatrzenia energetycznego, remont i modernizacji infrastruktury komunikacyjnej (jezdnie, chodniki, parkingi), rewitalizacja centrum miasta (rewaloryzacja budynków, deptak, bulwar), Lokalne Programy Rewitalizacji (rejony ulic: Steyera, Daszyńskiego, Hołdu Pruskiego, Kołłątaja; poradziecki Port Amunicyjny), rewaloryzacja obiektów historycznych, rozwój funkcji miejskich i zagospodarowanie prawobrzeżnej części miasta, promocja zachowań proekologicznych, wdrożenie systemu gospodarki odpadami, estetyzacja miasta, koncepcja docelowego systemu komunikacji publicznej. Podkreślić należy, że program jest ściśle związany z programami ODWIEDZAJ NAS (zagospodarowanie dzielnicy nadmorskiej oraz Basenu Północnego), ZAMIESZKAJ TU (budownictwo mieszkaniowe) oraz INWESTUJ TUTAJ (budownictwo przemysłowe).
98
c.d. opisu programu nr 10 nr programu str. 10 2
nazwa programu MOJE MIASTO powiązanie z programami:
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego
MAŁE JEST PIĘKNE ZAMIESZKAJ TU ODWIEDZAJ NAS INWESTUJ TUTAJ
Partnerzy:
Urząd Miasta ZWiK, ENEA, PEC, WSG Bej, Koros, ZGO Urząd Marszałkowski przedsiębiorcy mieszkańcy
mierniki realizacji programu:
długość wyremontowanych dróg, liczba odrestaurowanych obiektów wskaźnik zagospodarowanych odpadów
beneficjenci przedsięwzięć:
przedsiębiorcy mieszkańcy budżet gminy
Koordynator programu:
Wydział Inżyniera Miasta, Wydział Komunalnej i Ochrony Środowiska
Gospodarki
zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Powszechna dostępność dóbr, usług i informacji Cel pośredni: Tworzenie warunków dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego Cel operacyjny: Stworzenie drożnej struktury sieci teleinformatycznej Priorytet: Budowa metropolitalnych (miejskich) sieci teleinformatycznych Cel pośredni: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej Cel operacyjny: Zapewnienie zaopatrzenia w energię zgodnego ze standardami UE Priorytet 1: Alternatywne źródła dostawy gazu do regionu zachodniopomorskiego Priorytet 2: Modernizacja proekologiczna systemów grzewczych (cieplnych) Priorytet 3: Gazyfikacja województwa Cel operacyjny: Zabezpieczenie w wodę konsumpcyjną o odpowiedniej jakości całego obszaru województwa zachodniopomorskiego Priorytet 1: Budowa nowych i modernizacja istniejących ujęć wody, stacji uzdatniania wody i magistrali przemysłowych Cel operacyjny: Opracowanie zintegrowanego programu gospodarki ściekowej, osiągnięcie wysokiego stopnia oczyszczania ścieków Priorytet 2: Rozbudowa sieci kanalizacyjnej Cel operacyjny: Utworzenie sprawnego, kompleksowego systemu zarządzania gospodarką odpadami Priorytet 1: Opracowanie i wdrożenie selektywnej zbiórki i zagospodarowania odpadów w każdym mieście i gminie województwa Cel pośredni: Kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego Cel operacyjny: Przeciwdziałanie degradacji przestrzeni przez nieskoordynowaną działalność inwestycyjną Priorytet3: Ochrona krajobrazu naturalnego i kulturowego Priorytet 5: Dbałość o utrzymanie historycznego kształtu wartościowych zespołów urbanistycznych i architektonicznych Narodowy Plan Rozwoju: Cel podstawowy 3: Włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej Oś rozwoju: Tworzenie warunków dla zwiększania poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej Cel podstawowy 5: Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce Oś rozwoju: Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów
99
nazwa programu ŻYJEMY
RAZEM
nr programu str. 11 1
Program służy realizacji celu strategicznego: TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Sporządzona diagnoza wykazała rosnący odsetek mieszkańców korzystających z pomocy społecznej, przy jednocześnie malejącym jej budżecie. W szczególnie trudnej sytuacji znajdują się osoby z rodzin dysfunkcyjnych, osoby niepełnosprawne, osoby starsze i samotne. Osobnym i poważnym problemem społecznym w Świnoujściu jest dezintegracja społeczeństwa. Badania wśród mieszkańców oraz dyskusje na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii za główne bariery w poprawie poziomu i zadowolenia z życia mieszkańców uznały: gwałtowne i stale rosnące zubożenie społeczeństwa, nasilające się zjawiska patologii społecznej, brak poczucia bezpieczeństwa, dezintegracja społeczeństwa, brak instytucjonalnych form wsparcia oraz kompleksowych programów dotyczących ludzi starszych, niedostatecznie rozwinięty system wsparcia rodzin (poradnictwo, rodziny zastępcze, pogotowia rodzinne), niedostatecznie rozwinięta infrastruktura pomocy społecznej (hotel, mieszkania chronione, noclegownia , siedziba MOPR), niedostateczny poziom instytucjonalnych form wsparcia osób niepełnosprawnych, bariery w integracji społecznej osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem. Waga programu ŻYJEMY RAZEM wynika również z prognoz demograficznych, które wskazują na rosnący odsetek ludzi starszych. Realizacyjnie program będzie się składał z następujących przedsięwzięć: nowa lokalizacja SPZOZ Zakładu Pielęgnacyjno-Opiekuńczego, rozwój budownictwa socjalnego, rozwój infrastruktury pomocy społecznej (mieszkania chronione, siedziba MOPR, hotel dla osób i rodzin będących ofiarami przemocy), miasto bez barier dla osób niepełnosprawnych (likwidacja barier architektonicznych, wspieranie środowiskowych), utworzenie ośrodka wsparcia pn. „Dzienny Dom Pomocy” dla osób starszych, niepełnosprawnych i samotnych, budowanie lokalnego systemu wsparcia dziecka i rodziny (świetlice i kluby środowiskowe, poradnictwo rodzinne), rozwój instytucji rodzin zastępczych, miejskie forum organizacji społecznych. bezpieczne miasto (prewencja, piesze patrole, akcja – sezon, monitoring miejsc niebezp.). powiązanie z programami:
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
ŻYJMY DŁUŻEJ NASZE MIASTO NASZE DZIECI
Sektorowy Program Rozwój Zasobów Ludzkich, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, PFRON środki Urzędu Wojewódzkiego
c.d na następnej stronie
100
nazwa programu ŻYJEMY
Partnerzy:
Urząd Miasta Policja MOPR Urząd Marszałkowski organizacje pozarządowe mieszkańcy
RAZEM
c.d. opisu programu nr 11 nr programu str. 11 2
mierniki realizacji programu:
wielkość strefy ubóstwa liczba obiektów niepełnosprawnych wskaźnik przestępczości
dostępnych
dla
beneficjenci przedsięwzięć:
osoby niepełnosprawne rodziny o b. niskim poziomie dochódów (bądź ich braku) rodziny wielodzietne dzieci osoby samotne w podeszłym wieku osoby potrzebujące pomocy Koordynator programu:
Wydział Zdrowia i Polityki Społecznej zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Podniesienie jakości życia w regionie Cel pośredni: Zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego i zwiększenie poczucia bezpieczeństwa ludności Cel operacyjny: Rozpoznawanie i zwalczanie przestępstw oraz monitorowanie zagrożeń bezpieczeństwa Priorytet: Wspieranie rozwoju kadrowego i technicznego organów bezpieczeństwa publicznego Cel pośredni: Stworzenie spójnego systemu realizacji zadań polityki socjalnej w regionie Cel operacyjny: Tworzenie warunków integracji społecznej i ekonomicznej dla ludzi niepełnosprawnych Priorytet1: Wspieranie wyrównywania szans osób niepełnosprawnych ( ośrodki szkolenioworehabilitacyjne, przedszkola i szkoły integracyjne, zakłady aktywności zawodowej) Cel operacyjny: Bezpieczeństwo społeczne i socjalne dla osób starszych Priorytet 1: Propagowanie i wspieranie programów i inicjatyw na rzecz ludzi w podeszłym wieku (zwalczanie izolacji społecznej, poprawa opieki nad ludźmi starszymi) Cel operacyjny: Pomoc rodzinom w prawidłowym wypełnianiu swych społecznych ról Priorytet 2: Pomoc rodzinie w wypełnianiu funkcji wychowawczej ( programy wspierające, poradnictwo, system szkoleń) Cel strategiczny: Stworzenie warunków do rozwoju zasobów ludzkich Cel pośredni: Wspomaganie rozwoju demokracji lokalnej Cel operacyjny: Rozwój organizacji pozarządowych i wspieranie inicjatyw obywatelskich Priorytet 1: Pomoc w tworzeniu organizacji pozarządowych realizujących programy wspierające rozwój społeczny i inicjatywy obywatelskie Narodowy Plan Rozwoju: Cel podstawowy 5: Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce Oś rozwoju: Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów
101
nazwa programu ŻYJMY
DŁUŻEJ
nr programu Str. 12 1
Program służy realizacji celu strategicznego: TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Diagnoza stanu miasta, poparta wywiadami wśród mieszkańców, wykazała niezadowalającą dostępność oraz poziom opieki zdrowotnej. Powyższy fakt potwierdziły również sondaże przeprowadzone w środowiskach związanych ze służbą zdrowia i dyskusje na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii. Za główne przyczyny powyższego stanu oraz za podstawowe bariery rozwoju – poza niedofinansowaniem ochrony zdrowia na szczeblu kraju, co leży całkowicie poza sferą oddziaływania gminy - pozwoliły uznać: niedostosowaną do potrzeb infrastrukturę lecznictwa zamkniętego zbyt ubogą infrastrukturę POZ, deficytowość szpitala miejskiego niewystarczającą ilość programów profilaktycznych, brak sprawnych procesów dokształcania lekarzy, ograniczony dostęp do niektórych usług specjalistycznych oraz badań diagnostycznych, utrudniony dostęp do opieki zdrowotnej turystów odwiedzających miasto, brak programów promujących zdrowy styl życia oraz niezbędnej do tego infrastruktury. Oprócz powyższych czynników zasadność programu ŻYJMY DŁUŻEJ wynika z czekających Miasto zmian demograficznych („starzenie się” mieszkańców) i cywilizacyjnych (nowe wzorce konsumpcji) zachodzącymi w rozwiniętych społeczeństwach. W ramach programu, którego nadrzędnym celem jest poprawa jakości życia opracuje się i wdroży następujące przedsięwzięcia: optymalizacja formuły szpitala miejskiego (patrz : Uwaga) rozwój programów profilaktycznych, rozwój programów promujących zdrowy styl życia, program walki z patologiami. Uwaga: zdecydowana większość uczestniczących w dyskusjach i sondażach specjalistów uznało koncepcję budowy nowego szpitala za zbyt kosztowną w stosunku do osiągniętych ta drogą efektów, natomiast za zasadne uznano scalenie w jednej lokalizacji przy ul. Jana z Kolna obu istniejących obiektów po odpowiedniej modernizacji (łącznik itp.). Projekt winien być przedmiotem dalszych analiz łącznie z rozważaniem pojawiających się zagranicznych ofert inwestycyjnych powiązanie z programami:
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich
ŻYJEMY RAZEM NASZE DZIECI
c.d na następnej stronie
102
c.d. opisu programu nr 12 nr programu str. 12 2
nazwa programu ŻYJMY
DŁUŻEJ
Partnerzy:
mierniki realizacji programu:
beneficjenci przedsięwzięć:
Urząd Miasta NFZ Uzdrowisko Świnoujście S.A. Szpital Miejski POZ, ZPO MOPR Urząd Marszałkowski organizacje pozarządowe mieszkańcy
przeciętna długość życia stopień zadowolenia mieszkańców z poziomu usług medycznych, liczba mieszkańców objętych profilaktyką
pacjenci mieszkańcy personel medyczny
Koordynator programu:
Wydział Zdrowia i Polityki Społecznej zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Podniesienie jakości życia w regionie Cel pośredni: Stworzenie spójnego systemu realizacji zadań ochrony zdrowia i bezpieczeństwa zdrowotnego Cel operacyjny: Stworzenie systemu rozwoju promocji i profilaktyki zdrowia Priorytet 1: Stworzenie zaplecza instytucjonalnego wspierającego i koordynującego działaniami na terenie województwa w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia zgodnie z kierunkami wytyczonymi przez Narodowy Program Zdrowia. Priorytet 2: Stworzenie warunków oraz kształtowanie motywacji i umiejętności zdrowego stylu życia, a także podejmowania działań na rzecz swego zdrowia i zdrowia własnej rodziny. Priorytet 3: Zapobieganie i rozwiązywanie problemów uzależnień (tytoń, alkohol, leki, środki psychoaktywne). Cel operacyjny: Podnoszenie poziomu wykształcenia personelu medycznego
Priorytet 2: Utworzenie systemu ciągłego dokształcania podyplomowego personelu medycznego Cel operacyjny: Przekształcenia własnościowe zakładów opieki zdrowotnej Priorytet1: Maksymalizacja wykorzystania zasobów: ludzkich, materialnych, finansowych i organizacyjnych. Priorytet 2: Przekształcenia własnościowe zgodne z aktami prawnymi w tym zakresie
Narodowy Plan Rozwoju: Cel podstawowy 2: Zwiększanie poziomu zatrudnienia i wykształcenia Oś rozwoju: Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia Cel podstawowy 5: Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce Oś rozwoju: Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów
103
nazwa programu NASZE DZIECI
nr programu Str. 13 1
Program służy realizacji celu strategicznego: TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Diagnoza stanu miasta, spotkania z młodzieżą, badania ankietowe wśród młodzieży dotyczące ich opinii na temat życia w Mieście, systemu oświaty a także rozmiaru i przyczyn uzależnień wśród młodzieży, badania sondażowe na temat perspektyw i szans na rynku pracy oraz wyniki wojewódzkich i krajowych rankingów szkół wskazują na szereg problemów tkwiących w systemie edukacji i wychowania. Do najważniejszych z nich należą: niewystarczające przygotowanie młodzieży do wejścia na rynek pracy (umiejętności wykorzystywania technik komputerowych, znajomość języków obcych, przedsiębiorczość), niedostateczne wyposażenie placówek oświatowych, w szczególności w sprzęt informatyczny, stan techniczny szkół, w tym ich bazy sportowej, niedostateczna ilość zajęć pozaszkolnych, niedostosowanie systemu oświaty do trendów demograficznych, rosnąca liczba uzależnień wśród młodzieży, brak spójnego systemu informacji o młodzieży „z problemami”, brak elastyczności w dostosowywaniu kierunków kształcenia do zmian w otoczeniu. Celem programu NASZE DZIECI jest dążenie do stworzenia sprawnego lokalnego systemu edukacyjnego Świnoujścia, zapewniającego nabycie umiejętności: ciągłego dokształcania, znalezienia pracy i udanego wejścia w życie lokalnej społeczności. Program skupia się – poza niezbędnymi remontami i modernizacjami szkół - głównie na projektach „miękkich”, zmierzających do wzbogacenia systemu oświaty o elementy decydujące o powyższych umiejętnościach. W ramach programu proponuje się opracować i przygotować do wdrożenia następujące przedsięwzięcia: przeciwdziałanie patologiom wśród młodzieży, alternatywne formy spędzania wolnego czasu (zajęcia pozalekcyjne), wspieranie inicjatyw ludzi młodych (imprezy, „młodzi twórcy” itp.), kreowanie systemu kształcenia przygotowującego do samodzielnego wejścia w życie (nawyk ciągłego dokształcania, przedsiębiorczość itp.), pomoc rodzinom w wypełnianiu obowiązku wychowawczego dzieci, system podnoszenia kwalifikacji przez nauczycieli (informatyka, języki obce, metodyka nauczania), monitoring i współpraca pomiędzy instytucjami (szkoły, policja, MOPR, sądy rodzinne), doposażenie bazy oświatowej w niezbędne wyposażenie (pracownie, sale audiowizualne, itp.), podniesienie stanu technicznego szkół (ze szczególnym uwzględnieniem bazy sportowej). W ramach komplementarności z programem COŚ DLA DUCHA, COŚ DLA CIAŁA należy sukcesywnie realizować projekt: o „mała” infrastruktura sportowa (osiedlowe mini boiska). powiązanie z programami:
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
CIAŁA
Program Socrates, Młodzież, Sektorowy Program Operacyjny Zasobów Ludzkich, Inicjatywa Wspólnotowa Interreg III A
ŻYJEMY RAZEM INTER – LINGUA PRACA, PRACA, PRACA COŚ DLA DUCHA, COŚ DLA
Rozwój
c.d na następnej stronie
104
c.d. opisu programu nr 13 nr programu str. 13 2
nazwa programu NASZE
DZIECI
Partnerzy:
mierniki realizacji programu:
beneficjenci przedsięwzięć:
Urząd Miasta szkoły Kuratorium MOPR Urząd Marszałkowski Policja organizacje pozarządowe mieszkańcy
procentowy udział mieszkańców z wyższym wykształceniem liczba laureatów olimpiad odsetek młodzieży mających konflikt z prawem
uczniowie nauczyciele placówki oświatowe
Koordynator programu:
Wydział Edukacji, Kultury i Kultury Fizycznej, Wydział Zdrowia i Polityki Społecznej zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Podniesienie jakości życia w regionie Cel pośredni: Stworzenie spójnego systemu realizacji zadań polityki socjalnej w regionie Cel operacyjny: Pomoc rodzinom w prawidłowym wypełnianiu swych społecznych ról Priorytet 1: Przeciwdziałanie i ograniczanie powstawania dysfunkcji w rodzinach (programy profilaktyczne, rozwój poradnictwa wspierającego dla środowisk zagrożonych). Priorytet 2: Pomoc rodzinie w wypełnianiu funkcji wychowawczej (programy wspierające, poradnictwo, system szkoleń).
Cel pośredni: Kreowanie zdrowego stylu życia Cel operacyjny: Upowszechnianie aktywności fizycznej, rekreacji rodzinnej i zdrowego trybu życia Priorytet 1: Zwiększenie dostępności szkolnej bazy sportowej dla środowiska poprzez działalność pozalekcyjną w oparciu o kluby sportowe, rady rodziców, rady osiedlowe i inne organy administracji samorządowych (gmina, powiat, województwo) Cel strategiczny: Stworzenie warunków do rozwoju zasobów ludzkich Cel pośredni: Budowanie społeczeństwa uczącego się Cel operacyjny: Wczesne wyrównywanie szans rozwojowych i edukacyjnych Priorytet 2: Unowocześnienie bazy edukacyjnej w poszczególnych środowiskach
Cel strategiczny: Powszechna dostępność dóbr, usług i informacji Cel pośredni: Tworzenie warunków dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego Cel operacyjny: Rozwijanie warunków edukacji informatycznej Priorytet 2: stałe podnoszenie kwalifikacji informatycznych nauczycieli Narodowy Plan Rozwoju: Cel podstawowy 2: Zwiększanie poziomu zatrudnienia i wykształcenia Oś rozwoju: Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia Cel podstawowy 5: Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce Oś rozwoju: Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów
105
nazwa programu C O Ś D L A C I A Ł A, C O Ś D L A D U C H A
nr programu Str. 14 1
Program służy realizacji celu strategicznego: TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Diagnoza stanu miasta wykazała niesatysfakcjonujący stan rozwoju sfery kulturalnej Miasta. Podobne wnioski płyną z rozmów przeprowadzonych w środowiskach twórców i animatorów kultury oraz turystów, którzy oczekują wzbogacenia oferty wypoczynkowej. Dyskusje na forum Zespołów Problemowych d/s budowy strategii za przyczyny obecnego stanu pozwoliły uznać: brak tradycji i lokalnej tożsamości kulturowej, nowe wzorce życia preferujące minimalizm kulturowy, brak spójnego systemu promocji życia kulturalnego i lokalnych twórców, niedostateczna ilość obiektów sportowych i rekreacyjnych. Program COŚ DLA CIAŁA, COŚ DLA DUCHA skierowany jest do wszystkich mieszkańców Świnoujścia. Ma on na celu poprawę jakości ich życia poprzez dbanie o rozwój duchowy (kultura) i fizyczny (sport i rekreacja). Jego zadaniem jest również uatrakcyjnienie oferty turystycznej miasta o imprezy pozwalające wzbogacić i wydłużyć sezon wypoczynkowy. Poza dużym projektem o charakterze infrastrukturalnym (rozwój infrastruktury sportowej i rekreacyjnej) koncentruje się on głównie na projektach „miękkich”, które mogą być realizowane od razu, bez wielkich nakładów finansowych Program będzie składał się następujących przedsięwzięć: wykreowanie i wypromowanie ponadlokalnych imprez kulturalnych (ogólnopolskie, transgraniczne), doposażenie domów kultury i bibliotek, promocja lokalnych twórców kultury, poszerzenie zakresu i intensyfikacja edukacji kulturalnej, rozszerzenie funkcji muzeum miejskiego, rozwój infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, współpraca z innymi ośrodkami, promocja sportu i rekreacji. Uwaga: Wynikający z niniejszego programu projekt „mała” infrastruktura sportowa (min-boiska osiedlowe) zamieszczono w programie NASZE DZIECI z uwagi na szczególne jego znaczenie dla młodzieży.. powiązanie z programami:
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego:
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Inicjatywa Wspólnotowa Interreg III A
ŻYJEMY RAZEM ŻYJMY DŁUZEJ NASZE DZIECI ODWIEDZAJ NAS
c.d na następnej stronie
106
nazwa programu C O Ś D L A C I A Ł A, C O Ś D L A D U C H A
Partnerzy:
Urząd Miasta miejskie placówki kultury OSiR kluby sportowe szkoły Urząd Marszałkowski mieszkańcy animatorzy kultury
c.d. opisu programu nr 14 nr programu str. 14 2
mierniki realizacji programu:
liczba imprez, liczba uczestników długość ścieżek rowerowych czytelnictwo
beneficjenci przedsięwzięć:
mieszkańcy turyści placówki kultury
Koordynator programu:
Wydział Edukacji, Kultury i Kultury Fizycznej
zgodność programu z dokumentami strategicznymi regionu i kraju:
Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego: Cel strategiczny: Podniesienie jakości życia Cel pośredni: Działania na rzecz wzrostu poziomu kulturalnego społeczeństwa Cel operacyjny: Tworzenie warunków rozwoju środowiska kultury oraz wspieranie inicjatyw kulturalnych Priorytet 1:Wzmacnianie istniejącej i stwarzanie nowej infrastruktury kulturalnej Priorytet 2:Wspieranie i promowanie środowisk kultury Priorytet 4: Umożliwienie swobodnego korzystania z różnorodnych form sztuki
Cel operacyjny: Kształtowanie nowych potrzeb i zaspokajanie istniejących wartościowych potrzeb kulturalnych Priorytet 2: Rozwój szkolnictwa artystycznego i edukacja kulturalna
Cel pośredni: Kreowanie zdrowego stylu życia Cel operacyjny: Upowszechnianie aktywności fizycznej, rekreacji rodzinnej i zdrowego trybu życia Priorytet 1: Zwiększenie dostępności szkolnej bazy sportowej dla środowiska poprzez działalność pozalekcyjną w oparciu o kluby sportowe, rady rodziców, rady osiedlowe i inne organy administracji samorządowych (gmina, powiat, województwo)
Narodowy Plan Rozwoju: Cel podstawowy 5: Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce Oś rozwoju: Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów
107
nazwa programu
nr programu str. 15 1
MONEY, MONEY
Program służy realizacji celu strategicznego: PRZECIWDZIAŁANIE REGRESOWI GOSPODARCZEMU MIASTA, TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARKI TWORZENIE DOGODNYCH WARUNKÓW DO ŻYCIA I ROZWOJU MIESZKAŃCÓW POPRAWA JAKOŚCI PRZESTRZENI MIEJSKIEJ (ŚRODOWISKA) geneza, opis, planowane przedsięwzięcia:
Szczegółowe opracowanie przedwdrożeniowe a następnie wdrożenie przedsięwzięć, tworzących część realizacyjną strategii miasta (zaplanowano czternaście programów) wymaga środków finansowych. Tylko część tych środków może być uzyskana drogą aplikacji o fundusze pomocowe, których zasady przyznawania wymagają z kolei wkładu własnego miasta (minimum 25%). Wybór ofensywnego wariantu strategii implikuje konieczność opracowania równie ofensywnej, ale przemyślanej polityki finansowej miasta, łączącej wszystkie elementy składające się na sferę zarządzania finansami. Obszar ten jest objęty niniejszym programem, polegającym na poszukiwaniu dodatkowych źródeł przychodów poprzez przemyślany program sprzedaży nieruchomości miejskich, starannym przygotowaniu się do aplikacji o środki pomocowe, przygotowaniu i wyborze koncepcji zewnętrznych źródeł finansowania np. emisji obligacji komunalnych: W ramach programu zaplanowano następujące przedsięwzięcia: opracowanie profesjonalnego programu sprzedaży nieruchomości miejskich, program redukcji deficytowości szpitala i ZGM, oddłużenie miasta poprzez przeniesienie pożyczek z FOŚiGW na ZWiK sp. z o.o., stworzenie efektywnego systemu pozyskiwania środków pomocowych, przeprowadzenie analizy poszukiwania dodatkowych źródeł dochodów miasta (np. prywatyzacja),, przeprowadzenie analizy możliwości pozyskiwania zewnętrznych środków finansowych (np. emisja obligacji komunalnych). powiązanie z programami:
MAŁE JEST PIĘKNE MORZE BOGACI ODWIEDZAJ NAS INWESTUJ TUTAJ ZAMIESZKAJ TU DOSTĘPNE WYSPY PRACA, PRACA, PRACA INTER LINGUA eMIASTO MOJE MIASTO ŻYJEMY RAZEM ZYJMY DŁUŻEJ NASZE DZIECI COŚ DLA DUCHA, COŚ DLA
potencjalne źródła finansowania zewnętrznego: Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju
Regionalnego, Sektorowy Program Operacyjny Zasobów ludzkich, kredyty, partnerstwo publiczno-prywatne, emisja obligacji komunalnych.
Rozwój
CIAŁA
partnerzy:
Urząd Miasta Urząd Wojewódzki Urząd Marszałkowski banki instytucje finansowe inwestorzy NFOŚiGW, WFOŚiGW Ministerstwo Infrastruktury, inne instytucje rządowe
mierniki realizacji programu:
środki finansowe przeznaczone na rozwój
beneficjenci przedsięwzięć:
przedsiębiorcy mieszkańcy
koordynator programu: Skarbnik Miasta, Wydział Gospodarki Nieruchomościami, Rozwoju Miasta, ZGM
108
7.
Plan realizacyjny strategii rozwoju Zaprezentowane w poprzedniej części niniejszego dokumentu programy stanowią
zbiór: podprogramów, przedsięwzięć, projektów i pojedynczych zadań, które – dla uproszczenia nazewnictwa – opatrzono w kartach programów określeniem: przedsięwzięcia. W trakcie uszczegółowiania (przygotowywania do wdrażania) przedsięwzięć o zakresie szerszym, dzielone muszą być one na typowe, jednorodne projekty. Najbardziej charakterystycznym przykładem przedsięwzięcia wymagającego podziału na projekty jest „remont i modernizacja infrastruktury komunikacyjnej” (program NASZE MIASTO). Zakres przedsięwzięcia tego typu, które w dokumencie kierunkowym, jakim jest Strategia Rozwoju, musi być zapisane w formie lakonicznej, wymaga oczywiście uszczegółowienia (np.: remont ul. Szopena, modernizacja ul. Konstytucji 3-go Maja, rozbudowa ul. Jachtowej itp.). Szczegółową postać wraz z rozbiciem na projekty i zadania przedsięwzięcie tego typu może dopiero przybrać w planie realizacyjnym (dla zgodności z zapisami planów operacyjnych rozwoju regionalnego przyjęto nazwę - Plan Rozwoju Lokalnego), którego horyzont czasowy jest znacznie krótszy (średniookresowy Plan Rozwoju Lokalnego – 4 do 6 lat). Procedura zarządzania rozwojem miasta oparta jest w powyższej koncepcji na trzech dokumentach: Strategii Rozwoju Miasta, Wieloletnich Planach Rozwoju Lokalnego (na lata 2004 – 2008), Rocznych Planach Rozwoju Lokalnego W praktyce taki sposób zarządzania rozwojem miasta oznacza przyjęcia zasady kroczącego corocznego:
monitorowania realizacji strategii,
programowania średniookresowego,
budżetowania. Realizacja powyższej procedury wymaga przyjęcia pewnych ustaleń, które omówiono
poniżej. Uczestnicy procesu monitorowania i planowania. Lista uczestników – poza pracownikami merytorycznymi Urzędu Miasta - powinna obejmować możliwie szeroko reprezentowanych partnerów lokalnego rozwoju, a więc przedstawicieli:
mieszkańców,
kluczowych środowisk gospodarczych,
instytucji publicznych odpowiedzialnych za rozwój lokalny,
109
samorządowców, lokalnych polityków,
organizacji pozarządowych – zwłaszcza społeczno-gospodarczych,
lokalnych mediów.
Organizacja zespołów. Organizacja formalna procesu planowania przebiegałaby podobnie, choć w sposób bardziej uproszczony, jak w przypadku konstruowania niniejszego dokumentu. Zespół Roboczy – złożony z merytorycznych pracowników Urzędu Miasta oraz koordynatorów programów. Pracami zespołu kieruje jeden z wiceprezydentów Miasta, pod jego nieobecność - Naczelnik Wydziału Rozwoju. Do obowiązków Zespołu Roboczego należy:
analiza materiałów dotyczących aktualnego stanu miasta i jego otoczenia, przygotowanych przez wydziały Urzędu Miasta i instytucje podległe Prezydentowi (PUP, MOPR itp.), opracowanie wniosków (skróconego raportu);
analiza stopnia zaawansowania realizowanych projektów, sporządzenie raportu;
propozycje zmian w priorytetach strategicznych, zawartościach programów (nowe projekty, projekty zdezaktualizowane lub modyfikowane).
Zespoły Problemowe – złożone ze specjalistów poszczególnych sfer życia miasta. Powoływane ad hoc przez Prezydenta Miasta w celu konsultacji przy budowie i aktualizacji planów rozwoju lokalnego. Rada Programowa – ciało opiniodawcze, w skład, którego wchodzą liderzy środowisk, przedstawiciele Rady Miasta,
szefowie
najważniejszych dla rozwoju Świnoujścia
przedsiębiorstw i instytucji. Fazy procedury realizacyjnej i jej harmonogram czasowy. Realizacja strategii to zarówno tworzenie wieloletnich i rocznych planów realizacyjnych, monitoring jej wdrażania, jak i cykliczne badanie aktualności diagnozy stanu miasta i wniosków z niej płynących. Fazy procedury realizacyjnej wraz z zorientowaniem ich w czasie przedstawiono na odpowiednim diagramie (następna strona). Zasady ustalanie priorytetów realizacyjnych. Sposób konstruowania planów rozwoju powinien być zgodny zarówno z zasadą cykliczności (zilustrowaną na diagramie nr 5), jak i zasadą koncentracji, (czyli wyboru).
110
111
Obiektywizacja wyboru projektów wymaga ustalenia kryteriów priorytetyzacji (hierarchizacji), która w efekcie pozwoli na uszeregowanie kolejności realizacji projektów i zorientowanie ich w czasie. Kryteria powinny posiadać przypisaną im wagę (zaproponowano wagę w przedziale 1 - 5), natomiast każdy z projektów winien być oceniany w skali stopnia spełnienia kryterium (zaproponowano skalę 1 - 10). Za najwłaściwsze kryteria służące ocenie priorytetyzacji projektów uznano:
wpływ na poprawę życia mieszkańców,
wpływ na aktywność gospodarczą,
liczba osób objętych projektem,
poparcie społeczne,
stan obecny,
wpływ na budżet miasta,
wysokość nakładów,
zgodność z priorytetami strategicznymi,
powiązanie z innymi programami,
zgodność ze strategią wojewódzką,
możliwość pomocy z UE. Oceny łączne otrzymane, jako suma iloczynów wag każdego z kryterium oraz
cząstkowych ocen stopnia spełnienia kryterium pozwalają na właściwą hierarchizację projektów, a więc pozwalają na ich zakwalifikowanie do kolejnych grup priorytetowych (priorytet I, priorytet II, priorytet III). Sporządzoną według powyższych zasad prioryteryzacji listę przedsięwzięć przeznaczonych do realizacji zamieszczono w załączniku nr 5 do niniejszego dokumentu. Przedsięwzięcia potraktowane są hasłowo – ich uszczegółowienie możliwe będzie dopiero na etapie sporządzania Rocznego Planu Rozwoju Lokalnego. Nadanie przedsięwzięciu najwyższego priorytetu nie oznacza automatycznego przyznania mu klauzuli natychmiastowej wykonalności (termin rozpoczęcia realizacji przedsięwzięcia warunkowany jest wieloma okolicznościami np. możliwościami pozyskania środków pomocowych, zbadaniem możliwości realizacyjnych itp.). W związku z powyższym każdemu z przedsięwzięć przyporządkowano rok rozpoczęcia jego realizacji (przedsięwzięcia mają wieloletni cykl realizacyjny - harmonogramy opracowane będą na etapie WPRL i RPRL). W
załączniku
nr
6
zamieszczono
orientacyjny
harmonogram realizacyjny
przedsięwzięć rozpoczynających się w roku bieżącym.
112
Załącznik 1 Słowniczek pojęć stosowanych w dokumencie „Strategia Rozwoju Miasta Świnoujścia”
Lokalnie Wytworzona Wartość Dodana (LWWD) Powszechnie stosowanym miernikiem wzrostu gospodarczego jest Produkt Krajowy Brutto (PKB). Jego wielkość służy do porównań stopnia rozwoju gospodarczego państw i regionów. PKB na szczeblu gospodarki narodowej liczony jest – zgodnie z ustawą o dnia 26.10.2000 r. o sposobie obliczania produktu krajowego brutto – trzema metodami. Jedna z nich, szacująca rozmiary działalności produkcyjnej, polega na obliczeniu, PKB jako sumy wartości dodanej wytworzonej i skorygowanej o saldo podatków oraz dotacji produktowych we wszystkich sektorach gospodarki. W skład sektorów zalicza się również administrację publiczną, samorządową, sferę edukacyjną, ochronę zdrowia itp. (sektory te noszą nazwę sektora usług nierynkowych). Wartość dodana mierzy wartość nowo wytworzoną w wyniku działalności produkcyjnej; stanowi ona różnicę pomiędzy produkcją globalną a zużyciem pośrednim, a więc obejmuje: uzyskany zysk netto, należny podatek dochodowy, amortyzację, zapłacone odsetki od kredytów i pożyczek oraz poniesione koszty pracy (wynagrodzenia brutto wraz z narzutami). Związek pomiędzy PKB a wartością dodaną mógłby zostać wykorzystany do szacunkowego określenia jego odpowiednika na szczeblu lokalnym, a mianowicie Produktu Lokalnego Brutto (PLB). Względy praktyczne (związane z nietypowym dla kraju a typowym dla Świnoujścia udziałem zerowej stawki VAT, stosowanej przy eksporcie i usługach portowych) nakazują posługiwanie się w diagnozie pojęciem lokalnie wytworzonej wartości dodanej – LWWD. Miernik ten, mogąc być porównywany z wartością dodaną obliczaną przez GUS na szczeblu kraju, umożliwia ocenę poziomu i dynamiki rozwoju (regresu) gospodarczego Miasta. Szacunkowość obliczeń wynika przede wszystkim z trudności w prawidłowym określeniu rozmiarów dochodowości podmiotów rozliczanych na zasadach karty podatkowej, ryczałtu oraz udziału w gospodarce lokalnej „szarej strefy”, którą w dalszej części
niniejszego
dokumentu
określono
eufemistycznie
pojęciem
„obrotów
nieewidencjonowanych”. Zaznaczyć należy, że subiektywność szacunków będzie miała również mały wpływ na ewentualne analizy porównawcze z innymi miastami Polski, o ile zastosowana w Świnoujściu koncepcja kalkulacji LWWD (w oparciu o dane US), doczekałaby się etapu powszechnego wdrożenia (wdrożenie powyższej koncepcji w Świnoujściu ma charakter pilotażowy, ponieważ jak dotąd – poza obliczeniami GUS dla
113
Warszawy, regionów i subregionów – ani Produkt Lokalny Brutto, ani Lokalnie Wytworzona Wartość Dodana nie były dotąd szacowane.
Wyjaśnienie pozostałych pojęć (w porządku alfabetycznym). Analizy SWOT/TOWS – analizy służące do badania relacji pomiędzy atutami i słabościami organizacji (miasta) a szansami i zagrożeniami mogącymi pojawić się w otoczeniu m.in. celem dokonania wyboru najwłaściwszego wariantu strategii. Atrakcyjność sektora – parametr opisujący specyfikę sektorów gospodarki, ujmujący w sposób syntetyczny następujące czynniki: (1) wielkość popytu, (2) zmiany, cykliczność i sezonowość popytu, (3) rentowność produkcji, (4) charakter konkurencji, (5) substytuty, (6) dostępność surowców, (7) bariery wejścia, (8) cykl życia sektora itp. Bilans strategiczny - wynik analiz atutów i słabości miasta oraz szans i zagrożeń, stwarzanych przez otoczenie. Cykl życia produktu (usługi) – obrazuje zjawisko stopniowego nabywania i utraty zdolności produktu (usługi) do zaspokajania potrzeb konsumenta. W cyklu życia każdego produktu (usługi) można wyróżnić następujące fazy: (1) start (wprowadzenie wyrobu na rynek, (2) ekspansja (wzrost sprzedaży), (3) dojrzałość (pierwsze oznaki nasycenia rynku), (4) schyłek (spadek sprzedaży i schodzenie z rynku). Inkubatory przedsiębiorczości – forma pomocy i promocji małych firm poprzez zapewnienie im powierzchni na działalność, umożliwienie obsługi biurowej, oferowanie usług wspierających (doradztwo ekonomiczne, organizacyjne, techniczne). Klaster - geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych podmiotów gospodarczych i instytucji (prywatnych i publicznych) względem siebie komplementarnych. Współpraca podmiotów uczestniczących w klasterze może zapewnić im znaczną przewagę konkurencyjną szczególnie w przypadku, gdy uczestniczy w nim czynnik publiczny stymulujący rozwój klastera (np. samorząd lokalny). W Świnoujściu wyróżnić można dwa klastery – turystyczny i morski. Lokalnie wytworzona wartość dodana – suma wartości dodanych wytworzonych we wszystkich sektorach lokalnej działalności włącznie z sektorem instytucji rządowych i samorządowych oraz sektorem instytucji niekomercyjnych. Macierz diagnostyczna – narzędzie służące do graficznego opisu zarówno sfer życia miasta (gminy), jak i sytuacji konkurencyjnej (rynkowej) lokalnych przedsiębiorstw oraz wytwarzanych przez nie produktów (usług). W drugim z wymienionych zastosowań są one adaptacją (dodanie trzeciego wymiaru) metod portfelowych. 114
Metody portfelowe – stosowane w analizie strategicznej przedsiębiorstwa metody oceny sytuacji konkurencyjnej samego przedsiębiorstwa, jak i wytwarzanych przez niego produktów (usług). Do najczęściej stosowanych należą: macierze BCG, GE i ADL. W niniejszym dokumencie zastosowano je do analizy stanu gospodarki miasta. Adaptacja powyższych metod, poza oczywistą zmianą celu ich stosowania, polega na dodaniu macierzom trzeciego wymiaru, który obrazuje orientacyjną wielkość wartości dodanej generowanej łącznie przez lokalne podmioty wytwarzające poszczególne produkty (usługi). MŚP – małe i średnie przedsiębiorstwa; szczegółowa definicja jest zawarta w ustawie Prawo o działalności gospodarczej. Odróżnienie od pozostałych przedsiębiorstw ma duże znaczenie dla zakresu dopuszczalnej pomocy państwa. Narodowy Plan Rozwoju (NPR) - dokument, który określa najważniejsze działania, jakie Polska, będąc członkiem Unii Europejskiej zamierza podjąć w latach 2004 - 2006 m.in. dzięki wykorzystaniu środków strukturalnych UE. Parametry makroekonomiczne – wskaźniki planistyczne dotyczące przyszłości, zakładane przy ustalaniu polityki gospodarczej państwa np. wzrost produktu krajowego brutto, inflacja, stopa bezrobocia; także wskaźniki statystyczne odnoszące się do scharakteryzowania stanu gospodarki w minionym okresie statystycznym. Park przemysłowy (park technologiczny) – przedsięwzięcie polegające na zorganizowaniu w określonym miejscu warunków dla prowadzenia działalności wytwórczej i usługowej o dużym natężeniu (w przypadku parku technologicznego – z zastosowaniem nowoczesnej i rozwijającej się technologii). Partnerstwo publiczno-prywatne – realizacja przedsięwzięć gospodarczych dokonywana na zasadzie obopólnie korzystnej współpracy sektora publicznego i prywatnego. Partnerzy lokalnego rozwoju – formalni i nieformalni uczestnicy procesów rozwojowych miasta. Należą do nich osoby i instytucje: zatrudniające mieszkańców, gospodarujące na terenie miasta, świadczące usługi rynkowe i nierynkowe mieszkańcom i podmiotom gospodarczym oraz wszystkie organizacje pozarządowe obecne w mieście (stowarzyszenia, organizacje społeczne, kościoły). Partnerami lokalnego rozwoju są również mieszkańcy, będąc swoistymi „akcjonariuszami” podmiotu, jakim jest miasto. Pozycja konkurencyjna – parametr opisujący miejsce przedsiębiorstwa na „mapie” otoczenia konkurencyjnego. ujmujący w sposób syntetyczny następujące wskaźniki: (1) udział w rynku, (2) jakość marketingu, (3) jakość produktu (usługi), (4) doświadczenie, (5) technologia, (6) kadry oraz inne decydujące o zdolności konkurowania na rynku obecnym i docelowym. 115
Pozycja strategiczna – parametr opisujący miejsce przedsiębiorstwa, miasta, produktu (usługi) w układzie współrzędnych ważnych z punktu widzenia możliwości rozwojowych. W przypadku miasta za najbardziej racjonalny sposób określenia pozycji strategicznej uznano przetransponowanie wyników analizy słabych i mocnych stron, szans i zagrożeń na układ współrzędnych: „czynniki wewnętrzne – czynniki zewnętrzne”, (przy czym siłom słabości i zagrożeń przypisano znak ujemny). W przypadku produktów (usług) lokalnych - wobec wielorakości czynników decydujących o pozycji strategicznej – określono pozycje cząstkowe, pozycjonując produkty w trzech macierzach (łącznie względem sześciu parametrów). Priorytety rozwojowe – cele pośrednie, które z uwagi na swój potencjalny wpływ na życie miasta powinny być realizowane w pierwszej kolejności. Produkt turystyczny – pakiet materialnych i niematerialnych elementów składających się na wszystkie doświadczenia turysty od momentu rozpoczęcia podróży to jej końca. W skład produktu wchodzą m.in. transport, nocleg, wyżywienie, atrakcje turystyczne, walory naturalne, rozrywka, urządzenia, z których turyści korzystają jak również odczucia i wyobrażenia o samym produkcie. Przedpole portu – „zamorska” przestrzeń lądowa gdzie powstaje potencjał ładunkowy i pasażerski, który może być obsłużony w danym porcie dzięki istnieniu morskich szlaków komunikacyjnych. Najbardziej charakterystycznym przedpolem portu Świnoujście jest Skandynawia. Przedsięwzięcia publiczno–prywatne – przedsięwzięcia, realizowane wspólnie przez sektor publiczny i prywatny. Przykładem może być park przemysłowy, infrastruktura, którego jest własnością publiczną lub publiczno-prywatną, natomiast dzierżawcami obiektów są podmioty prywatne. Przedsięwzięcia – podprogramy, projekty, zadania składające się na realizację programów rozwojowych. Przewagi konkurencyjne – cechy miasta (przedsiębiorstwa), wyróżniające je in plus w porównaniu z innymi miastami (przedsiębiorstwami). Naturalne przewagi wynikają m.in. z położenia miasta (przedsiębiorstwa). Realna możliwość zmian – parametr zastosowany w macierzach diagnostycznych opisujących poszczególne sfery funkcjonowania miasta. Wg zamysłu autorów miałby obrazować w sposób syntetyczny: (1) możliwości oddziaływania miasta na poprawę stanu istniejącego, (2) realność zmian, (3) wielkość i pilność potrzeby zmian.
116
Sektorowe Programy Operacyjne – programy na lata 2004 – 2006 opracowywane przez poszczególne ministerstwa w korespondencji z NPR. Przykłady: Program Rozwoju Zasobów Ludzkich, Program Operacyjny Transportu itp. Sektor instytucji niekomercyjnych - organizacje społeczne, stowarzyszenia, fundacje, związki zawodowe itp. SMART – cechy, które powinny posiadać planowane przedsięwzięcia: konkretne, mierzalne, uzgodnione, wykonalne i określone w czasie (skrót od angielskich słów: Specific, Measurable, Agreed, Real, Timed). Strategia agresywna (zwana także strategią „maxi – maxi”) - ukierunkowana jest na wykorzystanie pojawiających się szans przy pomocy posiadanych atutów. Zalecana najczęściej w przypadku, gdy nad słabościami miasta dominują jego atuty, w otoczeniu szanse nad zagrożeniami, a analizy SWOT/TOWS wykazują najsilniejsze relacje pomiędzy atutami i szansami/. Strategia przygotowawczo – ofensywna (zwana także strategią „mini – maxi”) skoncentrowana w pierwszej fazie na minimalizacji słabych stron, a następnie na ofensywnym wykorzystywaniu szans stwarzanych przez otoczenie. Zalecana w przypadku, gdy słabości miasta dominują nad jego atutami, w otoczeniu zaś szanse nad zagrożeniami, przy czym analizy SWOT/TOWS wykazują najsilniejsze relacje pomiędzy nimi szansami i słabosciami. Strategia reorientacji (zwana także strategią „maxi – mini”) polegająca na zmianie wytyczonych intuicyjnie priorytetów strategicznych, czasami nawet na zmianie określonej intuicyjnie wizji/misji miasta. Zalecana w przypadku, gdy wewnątrz miasta dominują atuty, w otoczeniu -i zagrożenia, a analizy SWOT/TOWS wykazują pomiędzy nimi silne relacje Strategia przetrwania (zwana także strategią „mini – mini”) - zmierzająca do ograniczania negatywnego wpływu otoczenia, a jednocześnie do systematycznej poprawy słabych stron. Jedyny wariant strategii, który może być zastosowany w przypadku, gdy słabości miasta górują nad atutami, a w otoczeniu jest więcej zagrożeń niż szans. Strategia lizbońska – przyjęta na szczycie Rady Europejskiej w Lizbonie strategia mająca na celu przekształcenie gospodarki unijnej w „najbardziej konkurencyjną, opartą na wiedzy gospodarkę na świecie, zdolną do utrzymania zrównoważonego wzrostu gospodarczego, stworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy oraz zachowania spójności społecznej”. SWOT – analiza słabych i silnych stron miasta (przedsiębiorstwa), szans i zagrożeń mogących pojawić się w otoczeniu (skrót od angielskich słów: Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats). 117
Usługi wellness – dynamicznie rozwijająca się od kilku lat gałąź turystyki. W skład oferty „wellness” wchodzą zabiegi typu hydromasaże, masaże, zabiegi z zakresu kosmetologii, odpowiednia dieta, gimnastyka, relaks. Wszystkie te działania mają na celu przywrócenie harmonii ciała, duszy i umysłu, co w efekcie ma się przełożyć na dłuższe zachowanie młodości, zdrowia i lepszą kondycję psychofizyczną. Zasady planowania zrównoważonego rozwoju - opublikowane w dokumencie Agenda 21, stanowiącym efekt porozumienia 179 krajów świata, zasady planowania rozwoju w skali globalnej, regionalnej i lokalnej. Myślą przewodnią zasad jest pogodzenie wymagań zdrowego środowiska i zdrowej gospodarki. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego - dokumenty określające priorytety i działania, służące rozwojowi województw możliwe do realizacji w oparciu o współfinansowanie środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej. Opracowywane są przez samorządy wojewódzkie na lata 2004 - 2006. Zaplecze portu - obszar lądowy powiązany z portem siecią dróg transportowych, z którego ładunki i pasażerowie ciążą do portu morskiego w określonym czasie.
118
Załącznik nr 2
Skład Zespołu Roboczego
1.
Andrzej Szczodry
Wiceprezydent Miasta, Przewodniczący Zespołu
2.
Robert Gawroński
Sekretarz Miasta
3.
Katarzyna Rówińska
Naczelnik Wydziału Rozwoju Miasta
4.
Jarosław Wdziękoński
Główny Specjalista d.s. Strategii
5.
Anna Kwieduk
Podinspektor Wydziału Rozwoju Miasta
6.
Tomasz Jagusz
Inspektor Wydziału Rozwoju Miasta
7.
Jan Odorczuk
Inspektor Wydziału Rozwoju Miasta
8.
Paweł Pelc
Inspektor Wydziału Rozwoju Miasta
9.
Danuta Piasecka- Bursiak
Naczelnik Wydziału Spraw Obywatelskich
10.
Barbara Michalska
Inżynier Miasta
11.
Joanna Smalc
Naczelnik Wydziału Architektury i Budownictwa
12.
Aleksandra Garboś
Zastępca Naczelnika Wydziału Architektury i Budownictwa
13.
Iwona Górecka
Naczelnik Wydziału Podatków Opłat Lokalnych i Budżetu
14.
Krzysztof Szpytko
Naczelnik Wydziału Gospodarki Komunalnej i Środowiska
15.
Janina Śmiałkowska
Naczelnik Wydziału Edukacji, Kultury i Kultury Fizycznej
16.
Bożena Łukaszewska
Kierownik Działu Kultury i Kultury Fizycznej
17.
Gabriela Flis – Niśkiewicz
Naczelnik Wydziału Zdrowia i Polityki Społecznej
18.
Małgorzata Borowiec
Naczelnik Wydziału Gospodarki Nieruchomościami
19.
Renata Młynarczyk
p. o. Kierownika Powiatowego Urzędu Pracy
119
Załącznik nr 3
Skład Rady Programowej
1.
Elżbieta Piela-Mielczarek
Poseł RP
2.
Stanisław Bartkowiak
Przewodniczący Rady Miasta
3.
Helena Frankowska
Wiceprzewodnicząca Rady Miasta
4.
Irena Kurszewska
Wiceprzewodnicząca Rady Miasta
5.
Marek Michalski kontradm..
Dowódca 8 Flotylli Obrony Wybrzeża
6.
Lechosław Goździk
Działacz samorządowy
7.
Stanisław Kasperkowiak
były Dowódca 8 Flotylii Obrony Wybrzeża
8.
Krystyna Dulnik
Przewodnicząca Komisji Edukacji Rady Miasta
9.
Marek Borowski
Przewodniczący Komisji Zdrowia Rady Miasta
10.
Bogdan Piotrowski
Przewodniczący
Komisji
Gospodarki
Rady
Miasta 11.
Krystyna Filińska
Prezes Uzdrowiska Świnoujście S.A.
12.
Czesław Krygier
Prezes Portu Handlowego Świnoujście Sp. z o.o.
13.
Marek Różalski
Prezes Morskiej Stoczni Remontowej S.A.
14.
Ryszard Kowalski
Wiceprezydent Miasta
15.
Andrzej Szczodry
Wiceprezydent Miasta
16.
Stanisław Zdziech
Skarbnik Miasta
120
Załącznik nr 4
Skład Zespołu Problemowego ds. Rozwoju Gospodarczego 1.
Wojciech Bartoszewski
2.
Józef Białecki
3.
Małgorzata Bogdał
4.
Jacek Borzymowicz
5.
Franciszka Cichosz
6.
Andrzej Czajka
7.
Waldemar Dimke
8.
Tomasz Dziwota
9.
Juliusz Filoda
10.
Romuald Głowacki
11.
Izabela Grabowska
12.
Jarosław Grzelak
13.
Eugeniusz Japtok
14.
Ryszard Kola
15.
Marek Kowalewski
16.
Krzysztof Krzyżaniak
17.
Mieczysław Kubiak
18.
Leszek Kuczyński
19.
Wiesław Mileńko
20.
Edward Rachwałowski
21.
Kazimierz Reimus
22.
Włodzimierz Jurczyk
23.
Violetta Samitowska
24.
Sławomir Sienicki
25.
Andrzej Sokołowski
26.
Zbigniew Sulżycki
27.
Ryszard Szczepański
28.
Krzysztof Wagner
29.
Tomasz Woźniak
121
Skład Zespołu Problemowego ds. Społecznych 1.
Halina Bajurska
2.
Renata Brudnik
3.
Bogusław Brzezowski
4.
ks. Ireneusz Starachowski
5.
Władysław Cholewa
6.
Stanisław Dąbrowski
7.
Marian Gac
8.
Ryszard Gaca
9.
Zdzisław Gogol
10.
Małgorzata Gołębiowska
11.
Stanisław Iwan
12.
Jolanta Jędrak
13.
Jadwiga Józefiak- Maciesowicz
14.
Grzegorz Kędzierski
15.
Zbigniew Kolanek
16.
Gabriela Kopacka
17.
Monika Lech
18.
Mirosław Matusz
19.
Andrzej Morawiak
20.
Stanisław Niśkiewicz
21.
Barbara Okoń
22.
Stanisława Płociniak
23.
Leszek Podolecki
24.
Jerzy Porębski
25.
Edward Rozwałka
122