Rezerwaty Biosfery w Polsce A. Antczak, A. Breymeyer, T.J. Chmielewski, T. Hryniewicz, M. i M. Kotowie, E. Kowalik, J. Kruszelnicki, W. Kwiatkowski, T. Lamorski, G. Okołów, E. Owadowska, A. Raj, A. Różycki, P. Volponi

Redakcja: A. Breymeyer

Redakcja techniczna: J. Więckowska

Komitet Narodowy UNESCO-MAB przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, 00-818 Warszawa, ul. Twarda 51/55, tel. fax.: (48 22) 697-89-03

Warszawa 2009

Biosphere Reserves in Poland A. Antczak, A. Breymeyer, T.J. Chmielewski, T. Hryniewicz, M. i M. Kotowie, E. Kowalik, J. Kruszelnicki, W. Kwiatkowski, T. Lamorski, G. Okołów, E. Owadowska, A. Raj, A. Różycki, P. Volponi

Editor: A. Breymeyer

Technical editor: J. Więckowska National UNESCO-MAB Committee of Polish Academy of Sciences, 00818 Warsaw, 51/55 Twarda Str., tel. fax.: (48 22) 697-89-03

Warsaw 2009

Przedstawiamy w niniejszej książeczce polskie Rezerwaty Biosfery i Polski Komitet UNESCO/MAB działający przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. Pomysł przedstawienia wszystkich istniejących na świecie 529 Rezerwatów w jednym wydawnictwie poświęcając każdemu 1 stronę powstał na Światowym Kongresie Rezerwatów Biosfery w Madrycie (3-9.02.2008). Zaakceptowaliśmy ten pomysł, zwróciliśmy się do polskich Rezerwatów Biosfery i uzyskaliśmy jednostronicowe opisy naszych 8 Rezerwatów (opis dla R.B. Jezioro Łuknajno nie nadszedł, w ostatnim terminie musieliśmy go skomponować w Komitecie na podstawie posiadanego przez nas maszynopisu przygotowanego do innej książki). Niestety, mimo moich wielokrotnych apeli część tekstów nie jest autoryzowana. W Komitecie wykonaliśmy redakcję techniczną stron, redakcję tekstów angielskich, wymieniliśmy słabsze ilustracje (za zgodą autorów) dla Łuknajna kupiliśmy fotografie za pieniądze Komitetu i przełożyliśmy opisy na polski (za zgodą autorów). Zakładam, że książeczka będzie użyteczna w Polsce jako krótki, łatwy opis naszych Rezerwatów Biosfery i Komitetu UNESCO/MAB. Zachowaliśmy pierwotne angielskie wersje opisów Rezerwatów z dwóch powodów: 1) może jakimś użytkownikom książeczki potrzebna będzie angielska terminologia, 2) jest to wersja autorska

Alicja Breymeyer

Spis treści Contents

1.

Polskie Rezerwaty Biosfery i Narodowy Komitet UNESCO-MAB. Przedstawienie aktualnej problematyki …………………………………………….............. 7

2.

Biaba Góra Rezerwat Biosfery…………………………………...................

17

3.

Babia Góra Biosphere Reserve……………………………………………...

18

4.

Białowieski Park Narodowy – Rezerwat Biosfery………………………….

19

5.

Białowieża Forest Biosphere Reserve……………………………………....

20

6.

Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie (część polska)…………………….

21

7.

East Carpathians Biosphere Reserve (polish part)…………………………

22

8.

Puszcza Kampinoska………………………………………………………

23

9.

Puszcza Kampinoska Biosphere Reserve…………………………………

24

10.

Rezerwat Transgraniczny Karkonosze-Krkonose…………………………

25

11.

Krkonose/Karkonosze Bilateral Biosphere Reserve………………………

26

12.

Jezioro Łuknajno Park Narodowy – Rezerwat Biosfery.............................

27

13.

Łuknajno Lake Biosphere Reserve………………………….....................

28

14.

Polesia Zachodnie………………………………………………………..

29

15.

West Polesie Biosphere Reserve…………………………………………

30

16.

Słowiński Rezerwat Biosfery…………………………………………….

31

17.

Słowiński Biosphere Reserve…………………………………………….

32

18.

Tatrzański Trangraniczny Rezerwat Biosfery …………………………..

33

19.

Tatra Mountains Transborder Biosphere Reserve ………………………..

34

POLSKIE REZERWATY BIOSFERY I NARODOWY KOMITET UNESCO-MAB: PRZEDSTAWIENIE AKTUALNEJ PROBLEMATYKI Alicja Breymeyer Polski Komitet Narodowy UNESCO-MAB, 00-818 Warszawa, ul. Twarda 51/55 [email protected] Rezerwaty Biosfery to piękne fragmenty naszego kraju wybrane przez nas i zaakceptowane przez uznaną, międzynarodową organizację jaką jest UNESCOMAB (Man and Biosphere). Należą do wielkiej światowej sieci tworzonej przez 105 krajów, a składającej się z 529 Rezerwatów Biosfery (World Network of Biosphere Rerserves, UNESCO-MAB and Ministerio de Medio Ambiente, Spain 2008). Rezerwaty

pozostają w stałym kontakcie z tą siecią, odbywają się zebrania

regionalne

i

tematyczne,

tworzy

się

wspólne

programy

badawcze

i

monitoringowe. Rezerwaty Biosfery ustanawiane są wokół obszarów chronionych prawem danego kraju, co jest konieczne dla zapewnienia im długiego trwania bez drastycznych ingerencji ludzi. Jednak różnią się od klasycznych Parków Narodowych i innych form ochrony tym, że posiadają wyraźną strefowość (Fig.1): ściśle chronioną strefę centralną (core zone) otaczają kolejne strefy przejściowe (buffer i transition zones) dopuszczające coraz intensywniejszą gospodarkę ludzką. W ten sposób Rezerwaty Biosfery włączają w proces ochrony tereny zagospodarowane i lokalne populacje ludzkie z ich aktywnością, obyczajami i kulturą. Rezerwaty Biosfery są więc wyraźnie większe niż Parki Narodowe (Tab.1), mieszczą się w nich obszary zagospodarowane Koncepcja strefowania terenów chronionych, a następnie koncepcja łączenia ich korytarzami ekologicznymi i tworzenia sieci stosunkowo szybko znalazła poparcie w Europie. IUCN sfinansowała opracowanie tematu dla obszaru Polski i wydanie dużej książki na ten temat (Liro 1995), następnie sieć ECONET prezentowana była w innych wydawnictwach (Liro 1998). Prawie jednocześnie pojawia się program EU Natura 2000, który jest programem wprowadzanym przez rządy krajów europejskich zobowiązywanych do wyznaczenia odpowiedniej liczby i powierzchni terenów ochrony ptaków i siedlisk. Równocześnie z wytyczaniem powierzchni Natury 2000 trwają przygotowania metodyczne: program PEEN (Pan-European Ecological Network) lansowany przez European Council

lansuje podobną filozofię ochrony przyrody z jeszcze wyrażniejszą obudową stref chronionych; PEEN oprócz strefowości podobnej do Rezerwatów Biosfery wymaga łączenia

terenów chronionych

korytarzami ekologicznymi (Ryc.1), tak, aby

wszystkie

zwierzęta, zarodniki i nasiona mogły się przemieszczać i znajdować

nisze ekologiczne, w których będą w stanie przeżyć presje ze strony człowieka, także ewentualne zmiany klimatu i towarzyszące im zjawiska ekstremalne. Eksperci programu PEEN wykonali użyteczną pracę rejestrując i klasyfikując różne sieci europejskie i światowe i w rezultacie dokonanej selekcji uznano za przyszłościowe i ważne tylko ok. 30 sieci przedstawionych w Tab.2- wśród nich znalazły się także Rezerwaty Biosfery.

Ryc. 1. Struktura przestrzenna obecnych Rezerwatów Biosfery UNESCO-MAB oraz przyszłościowa struktura przestrzenna terenów chronionych w Europie według PEEN (Pan-European Ecological Network).

Tab. 1. Parki narodowe i rezerwaty biosfery. Dziewięć rezerwatów biosfery wyróżniono boldem i szarym tłem. Parki narodowe

Rezerwaty biosfery

Lp. Nazwa Parku Narodowego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Białowieski

Powierzchnia całkowita Ha 10 502

Ochrona ścisła ha % 4747 45,2

Świętokrzyski Tatrzański Pieniński Babiogórski Ojcowski Wielkopolski Karkonoski Kampinoski

7626 21 164 2346 3392 2 146 7620 5 579 38544

1 731 11514 777 1 061 251 259 1 718 4638

22,7 54,4 33,1 31,3 11,7 3,4 30,8 12,0

Woliński Słowiński Bieszczadzki Roztoczański Gorczański Wigierski Drawieński Poleski Biebrzański Gór Stołowvch Magurski Bory Tucholskie Narwiański Ujście Warty

10937 18247 29200 8482 7019 1 5 085 11 342 9648 59 223 6 340 19962 4798 7 350 7956

165 5618 18536 808 2850 386 368 428 3936 48 -

1,5 30,8 63,5 9,5 40,6 2,6 3,2 4,4 6,6 0,8 -

"Core zone" Pozostała Nazwa Rezerwatu Powierzchnia część Biosfery całkowita ha ha ha % 5755 Puszcza 92 399 21 946 23,8 Białowieska 5 895 9650 Tatra 20 396 7548 37 1 569 2331 Babia Góra 11 829 1062 9 1 895 7361 3861 Karkonosze 5575 1717 30,8 33906 Puszcza 76232 5675 7,4 Kampinoska 10772 12 629 Słowiński 20 790 5619 27 10664 Karpaty Wsch. 109694 18 536 16,9 7674 4 169 14 699 10974 9220 Polesie Zachodnie 5224 3,7 55287 139917 6292

Łuknajno Razem

314 508

59 839

-

214603

1 410 478 242

710 68037

Pozostała część

Lp.

ha 70453

1

12848

2

10767

3

3858 70 557

4 5

15 171 91 158

6 7

134693

8

700 410205

9

Ryc. 2. Rezerwaty Biosfery w Polsce Mamy w Polsce 9 Rezerwatów Biosfery (Ryc. 2), a oficjalne powołanie dziesiątego RB Bory Tucholskie jest kwestią miesięcy. We wrześniu 2004 złożyliśmy do UNESCO wniosek o powiększenie RB Białowieża (Fig.3) na cały obszar polskiej części Puszczy Białowieskiej (Breymeyer, Kwiatkowski 2002); wniosek ten zaopatrzony jest w zestaw nowoczesnych map waloryzacyjnych na podstawie których przeprowadzono strefowanie Rezerwatu Białowieża. Warto podkreślić, że po serii trudnych zebrań i dramatycznych często debat dotyczących powiększenia RB Białowieża uzyskaliśmy dla tego projektu zrozumienie wśród miejscowych społeczności i poparcie wszystkich władz lokalnych i samorządów, służb leśnych, Dyrekcji i Rady Naukowej Parku Narodowego, Dyrekcji i Rady Naukowej Leśnego Kompleksu Promocyjnego oraz większości organizacji pozarządowych. Wniosek o powiększenie RB Białowieża został zaopiniowany pozytywnie przez UNESCO International Coordination Council już w czerwcu 2005, ze szczególnym podkreśleniem wartości nowych map Rezerwatu. Mamy nadzieję, że po powiększeniu Rezerwatu Biosfery Białowieża jednomyślnym

poparciu,

do

utworzenia

doprowadzimy, jednego,

przy podobnie

polsko-białoruskiego

Transgranicznego Rezerwatu Białowieża, który obejmie cały ten unikalny na kontynencie las składający się z dwu prawie równych części, polskiej i białoruskiej.

Ryc. 3. Rezerwat Biosfery Puszcza Białowieska A. Stan do 2005 r. B. Po powiększeniu polskiego Rezerwatu Biosfery Białowieża; Autor mapy W. Kwiatkowski. W Polskim Narodowym Komitecie MAB szczególnymi staraniami otaczamy Transgraniczne Rezerwaty Biosfery, zarówno samą koncepcję wysuniętą przez nasz Komitet, jak i jej realizację (Breymeyer and Noble eds.1996, Breymeyer ed. 1999, Breymeyer and Dąbrowski eds.2000). W ciasnej, gęsto zaludnionej Europie jest wiele cennych, często chronionych obszarów poprzecinanych granicami państw. IUCN 1996 wskazuje aż 42 takie miejsca (Ryc.. 4). Wiadomo, że taka fragmentacja naturalnych krajobrazów i ekosystemów fatalnie odbija się na ich funkcjonowaniu i na racjonalnym gospodarowaniu w nich. Zaproponowaliśmy- już ponad 10 lat temu tworzenie Rezerwatów Transgranicznych i uzyskaliśmy szerokie poparcie dla tej idei. W latach 1998-99 Polski Komitet MAB uzyskał z UNESCO niewielki grant ( tzw. Participation Program) na przeprowadzenie badań i seminariów w celu wypracowania podstaw teoretycznych i praktycznych dla transgranicznych RB. Wyniki naszych dociekań przedstawione zostały na Inauguracji Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Karpaty Wschodnie (Polska-Słowacja-Ukraina) w 1999r w Ustrzykach Górnych, PL . Było to duże (ponad 80 uczestników) międzynarodowe

zebranie

naukowców i działaczy aktywnych w kreowaniu sieci Rezerwatów Biosfery MAB. Dyskusja dotycząca Rezerwatów Biosfery na granicach państwowych zaowocowała

licznymi korektami i ostateczną akceptacją zasad powoływania tych rezerwatów, a także doprowadziła do uchwalenia apelu o przygotowanie międzynarodowej konwencji, która zapewniałaby opiekę prawną wartościowym przyrodniczo terenom rozdzielonym przez granice. Zgodnie z tym postulatem pod koniec zebrania sformułowano wstępną wersję Konwencji Karpackiej – nazwa nawiązywała do miejsca- Karpat Wschodnich- gdzie konwencja została uchwalona (tekst konwencji zamieszczono na końcu tego tekstu). Zarówno apel jak i konwencja uchwalone zostały jednogłośnie. W maju 2004 Polska stała się członkiem Unii Europejskiej i jej wschodnia granica stała się granicą Unii. To historyczne wydarzenie musiało pobudzić aktywność ekologów: wschodni pas graniczny zawiera wiele wartościowych ekosystemów i krajobrazów połączonych

przez liczne korytarze większych i mniejszych rzek ,

kompleksów leśnych i mokradeł – co się z nimi będzie działo gdyby doszło do “uszczelniania” tej granicy? Piękna dolina Bugu, rzeki granicznej klasyfikowana jest w dokumentach Unii Europejskiej jako kontynentalny korytarz ekologiczny pierwszej klasy. Bug przecina tą część Europy Wschodniej z południa na północ i stanowi tu granicę między dwoma wielkimi europejskimi zlewniami: do Morza Bałtyckiego (BugWisła) i do Morza Czarnego (Prypeć-Dniepr). Wychodząc naprzeciw powstającym na wschodnich krańcach naszego kraju trudnym pytaniom Polski Narodowy Komitet MAB inicjuje projekt utworzenia łańcucha transgranicznych rezerwatów biosfery (Ryc.5). Stanowić go będą posuwając się od południa: 1)

Transgraniczny Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie (Polska, Słowacja, Ukraina) działający już od 7 lat jako pierwszy światowy rezerwat trójstronny;

2)

Transgraniczny Rezerwat Roztocze (Polska, Ukraina), który jest w trakcie przygotowywania

z

inicjatywy

strony

ukraińskiej

jako

połączenie

dwu

sąsiadujących Parków Narodowych z ich otulinami; 3)

Transgraniczny Rezerwat Polesie Zachodnie (Białoruś, Polska, Ukraina), który jest w trakcie tworzenia. Wszystkie trzy kraje przygotowały już i mają zatwierdzone trzy poleskie rezerwaty biosfery stykające się ze sobą na granicach, powstała też już pierwsza wersja wspólnej mapy strefowania całego TRB. Intensywne prace i spotkania ekspertów trwają od kilku lat, wspierane są przez Departament Nauk Ekologicznych i Nauk o Ziemi UNESCO, Japońską Fundację JFIT, Polską Akademię Nauk i Polskie Ministerstwo Środowiska,

Ryc. 4. Protected Areas in Europe that cross national frontiers 1. Austria/Hungary: Neusiedlersee/Lake Ferto 2. Austria/Germany: Teilbereich Des Unterer Inn 3. Belgium/ Luxembourg BelgiumLuxembourg Nature Park 4. Belgium/Germany: Haute Fagneseifel/Nordeifel 5. Bulgaria/Greece: Rhodope 6. Czech/Slovak Republic/Germany: Sumava/Bayerischer Wald 7. Czech/Slovak Republic/Poland: Krkonose/Karkonoski 8. Czech/Slovak

Republic/Poland: Tatra/Tatrzanski 9. Czech/Slovak Republic/ Poland: Pieniny/Pieninski 10. Czech/Slovak Republic/Poland: Karpaty/Bieszczady 11. Czech/Slovak Republic/Hungary: SlovakKarst/Aggtelek 12. Czech/Slovak Republic/Poland: Horna Orava/Babia Gora 13. Czech/Slovak Republic/Austria: Sumava/Bohmerwald 14. Czech/Slovak Republic/ Austria: Podyhi/Thaya R 15. Czech/Slovak Republic/ Austria: Trebonsko/ Blockheide

Eibenstein 16. Denmark/Germany: Waddensea 17. Finland/Russia: Friendship 18. Finland/Russia: Oulanka/Paanajarvi 19. Finland/Sweden: Perameri/Haparanda Archipelago 20. France/Spain: Pyrenees Occidentales/Ordessa 21. France/Italy: Vanoise/Gran Paradiso 22. France/Italy: Mercantour/Argentera 23. Germany/Czech/ Slovak Republic: Zittauer Gebirge/Luzicke Hory 24. Germany /Czech/Slovak Republic: Sachsische Scweiz/Labe R Ceske Schweiz

25. Germany/Austria: Berchtesgaden/ Kalkhochalpen 26. Germany/France: Pfalzerwald/Vosges du Nord 27. Germany/Poland: Oder/Odra Nature Park 28. Hungary/Croatia: Mohacs/Kopacki Rit 29. Luxembourg/ Germany: GermanoLuxembourg Nature park/Sudeifel 30. Netherlands/ Germany: Waddensea 31. Norway/Sweden: Femundsmarka/Rogen 32. Norway/Finland: Ovre Anarjokka/ Lemmonjoki 33. Poland/Ukraine: Bieszczady/Bieszcadzi

Narodowe Komisje UNESCO, OBWE i inne organizacje; 4)

Transgraniczny Rezerwat Białowieża (Białoruś, Polska), który, w zależności od zgody strony białoruskiej zorganizowany może być wkrótce;

5)

Transgraniczny

Rezerwat

Biosfery

nie

posiadający

jeszcze

nazwy,

umiejscowiony na północnym krańcu tego łańcucha, który miałby powstać na obszarach leśnych trzech państw, tam, gdzie stykają się granice Rosji (Kaliningradu), Litwy i Polski . Na obszarach tych znajdują się tereny chronione każdego z trzech państw. Polski Komitet MAB wystąpił już w tej sprawie do Narodowych Komitetów MAB Litwy i Rosji. Wierzymy, że ekologowie, którzy dążą do łączenia pokrojonych przez granice terenów chronionych i chcą doprowadzić do wspólnego, racjonalnego pielęgnowania, powiązanych wewnętrznie systemów ekologicznych leżących na pograniczach mają do spełnienia ważną misję jednoczącą nasz kontynent .

Literatura Breymeyer A.& R. Noble eds. 1996. Biodiversity conservation in transboundary protected areas. Proc. Of an International Workshop Bieszczady and Tatra National Parks, Poland, May 15-25, 1994. US National Academy Press, Washington DC: 279p. Breymeyer A. & Dąbrowski P., eds. 2000. Biosphere Reserves on Borders, National UNESCO-MAB Committee of Poland, Warsaw, Space Research Centre: 133p. Breymeyer A. & Kwiatkowski W. 2002. Towards the large Białowieża biosphere reserve – presentation of an idea and maps. Nature Conserv. 59:73-90 Liro A., ed. 1995. National Ecological Networ ECONET Poland. Foundation IUCN Poland, Warsaw. 10 maps, Bibliography and lists of endangered species. Liro A. 1998. The ECONET – PL. National Ecological Network and the Conservation of Biodiversity. Zeszyty Naukowe PAN 22; 11-27 p. 1 map, 2 Tabs., 2 Appendices. World Network of Biosphere Rerserves, 2008, UNESCO MAB and Ministerio de Medio Ambiente, Spain (Poster)

Ryc. 5. Łańcuch transgranicznych Rezerwatów Biosfery na wschodniej granicy Polski i UE.

Tab. 2. Główne sieci europejskie w/g PEEN (w oryginale)

Global • Ramsar Convention on Wetlands of International Importance as Waterfowl Habitat • Paris Convention concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage I

• Man and Biosphere Programme (MAB) • Bonn Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals • Convention on Biological Diversity

European • European Diploma for Protected Areas • Bern Convention on the Conservation of European Wildlife and Natural Habitats • European Network of Biogenetic Reserves • Convention on the Protection and Use of Transboundary Watercourses and International Lakes Regional • Barcelona Protocol concerning specially protected areas and biological diversity in the Mediterranean • Helsinki Convention on the protection of the marinę environment of the Baltic Sea area European Union • Council Directive on the conservation of wild birds • Council Directive on the conservation of natural habitats and of wild fauna and flora

Państwo: POLSKA Nazwa Rezerwatu Biosfery: BABIA GÓRA REZERWAT BIOSFERY Data utworzenia: 1976 Powierzchnia: 11 825 ha Jednostka administracyjna: województwo małopolskie, powiaty: Sucha Beskidzka, Nowy Targ, gminy: Lipnica Wielka, Jabłonka Kategoria ochrony: strefa centralna i buforowa Babiogórski Park Narodowy, strefa przejściowa – otulina parku Działalność człowieka: Na terenie rezerwatu znajdują się 4 wsie z liczbą mieszkańców ok. 6000. Natomiast w jego sąsiedztwie mieszka ok. 25 000 osób. Co roku, podczas wakacji rezerwat odwiedza ok. 70 000 osób. Do 1918 roku grzbiet Babiej Góry stanowił granicę państwa, a społeczności mieszkające po jego dwóch stronach funkcjonowały niezależnie od siebie, czego wyrazem są różnice w architekturze, folklorze, ubiorze i dialekcie. Mieszkańcy tych terenów zajmują się rolnictwem, hodowlą, gospodarką leśną, stolarstwem i agroturystyką. Uprawiają pszenicę, owies, ziemniaki, a hodują bydło i trzodę chlewną. Ze względu na warunki przyrodnicze gospodarka ma charakter tradycyjny, ekstensywny i jest przyjazna środowisku. Wsie usytuowane są w pięknym krajobrazie, wśród mozaiki pól, łąk i lasów. Turystyka ma małe, ale wciąż rosnące znaczenie w regionie. Charakterystyka ekologiczna: Biom: ekosystemy górskie i wyżynne z piętrami roślinnymi Położony w Beskidach, Rezerwat Babia Góra jest drugim w kolejności najwyższym masywem górskim w Polsce. Jego najwyższy szczyt osiąga wysokość 1725 m n.p.m. Wyróżnia się 4 piętra roślinne: regiel dolny (do 1150 m n.p.m.), regiel górny (do 1390 m n.p.m.), piętro kosodrzewiny (do 1650 m n.p.m.) i piętro alpejskie (do 1725 m n.p.m.). Strefa centralna RB obejmuje ok. 1000 ha pierwotnych lasów, a w strefie buforowej znalazły się lasy naturalne i gospodarcze. Obszar rezerwatu charakteryzuje się typowym klimatem górskim. Średnia roczna temperatura powietrza waha się od 4oC w niższych położeniach do 2,5oC powyżej górnej granicy lasu. Średnia roczna suma opadów na pogórzu wynosi 1140 mm. Pokrywa śnieżna utrzymuje się przez 5-7 miesięcy. Grzbietem Babiej Góry biegnie dział wodny, który oddziela zlewisko Morza Bałtyckiego od Morza Czarnego. T. Lamorski

Kontakt: Babiogórski Park Narodowy – Rezerwat Biosfery, Zawoja 1403, 34-223 Zawoja, Polska Tel.: 048 33 877 51 10, 048 33 877 67 02, fax 048 33 877 55 54, [email protected]

Country: POLAND Name of Biosphere Reserve: BABIA GÓRA BIOSPHERE RESERVE Declaration date: 1976 Surface area: 11825 ha Administrative division: province: Malopolskie county: Sucha Beskidzka, Nowy Targ Gmina: Lipnica Wielka, Jablonka Protection classifications: Core Areas and Buffer Zones - Babia Gora National Park Transition areas – protective zone of the Babia Gora National Park

Human activities: The Biosphere Reserve has some 6 000 inhabitants living in 4 villages and some 70 000 visitors annually spend their holidays in the area. Some 25 000 people are living in the vicinity of biosphere reserve. The Babia Góra Mountain ridge was a state border until 1918 and the communities living on the different sides of the massif have developed independently, giving rise to different architecture, folklore, clothing and dialects. The main economic activities are agriculture, cattle breeding, forestry, carpentry and agro-tourism. Farmers cultivate mostly wheat, oats and potatoes, they breed cattle and pigs. The above circumstances cause that land use is very traditional, extensive and nature-friendly. The villages maintained a beautiful landscape consisting of a patchwork of fields, meadows and forests. Tourism plays a small, however growing role in the local economy.

Ecological characteristic: Biome: Mixed mountain and highland ecosystems with complex zonation. The Babia Góra Biosphere Reserve is the second highest mountain massif in Poland situated in the Beskids Mountains. Its highest peak reaches 1,725 m above sea level. Four habitats are represented: the lower forest belt (up to 1,150 m), the upper forest belt (up to 1,390 m), the dwarf pine belt (up to 1,650 m) and the alpine belt (up to 1,725 m). The core zone includes about 1000 ha primeval forests, and buffer zone consists natural and managed forests. The climate is typically montane. The average annual temperature varies between 4°C in lower altitudes and 2.5°C at the upper timberline. The average annual precipitation is 1 140 mm at the foothills. Snow cover lasts 5-7 months. The Babia Góra Biosphere Reserve forms a watershed between the Baltic Sea and the Black Sea basins. Text: T. Lamorski

Contact information: Babia Gora National Park BR, Zawoja 1403, 34-223 Zawoja, Poland tel. 0-48-33-877 51 10; 0-48-33-877 67 02; fax 0-48-33-877 55 54; e-mail [email protected]; Internet www.bgpn.pl

Państwo: POLSKA Nazwa Rezerwatu Biosfery: BIAŁOWIESKI PARK NARODOWY - REZERWAT BIOSFERY

Charakterystyka ekologiczna: W Puszczy Białowieskiej zachowały się ostatnie na niżu europejskim fragmenty lasów o charakterze pierwotnym. W rezerwacie ochronie podlegają wielogatunkowe lasy liściaste wraz z mozaiką zbiorowisk torfowiskowych i turzycowych w dolinach rzek: Narewka, Hwoźna, Łutownia i Leśna. Te tereny nigdy nie zostały odlesione. W krajobrazie dominują lasy liściaste na płaskich obszarach z glinami morenowymi w podłożu, a lasy jesionowoolszowe w zabagnionych dolinach. Dużą część rezerwatu zajmują grądy i bory mieszane. Puszcza jest ostatnim europejskim azylem żubra (Bison bonasus) i środowiskiem życia dla takich gatunków jak: wilk (Canis lapus), ryś (Lynx lynx), kuna (Marten marten), wydra (Lutra lutra), nietoperze (np. Barbastella barbastellus), bociany (Cicconia cicconia, Cicconia nigra), orzeł przedni (Aquila chrysaetos). Andrzej Antczak

Fot. A. Antczat

Data utworzenia Parku w 1977, Rezerwat powiększony w 2005 Powierzchnia: 59 726 ha, strefa przejściowa 32 673 ha Jednostka administracyjna: województwo podlaskie, Białystok Działalność człowieka: - turystyka: agroturystyka, turystyka kwalifikowana i ekologiczna, - gospodarka leśna, - rolnictwo (w sąsiedztwie rezerwatu), - badania naukowe.

Kategorie ochrony w Rezerwacie Biosfery: Obszar Natura 2000 PLC 200004 Puszcza Białowieska, Białowieski Park Narodowy, Rezerwaty Przyrody, Obszar Chronionego Krajobrazu

K. Kwiatkowski

Kontakt: Nadleśnictwo Białowieża ul. Wojciechówka 4, 17-230 Białowieża Polska. tel.: 48 085 681 24 05 [email protected] Fot. A. Antczak

Country: POLAND Name of Biosphere Reserve: BIAŁOWIEŻA FOREST BIOSPHERE RESERVE

communities in the valleys of the rivers Narewka, Hwoźna, Lutownia and Leśna. These areas have never been deforested. The dominating landscape of this area is formed by the flat lowlands of the clayey ground moraine, overgrown with deciduous forests; the swampy valleys are occupied by the ash-andalder woods and the large unit of the BR is formed by the stenothermal deciduous oakhornbeam-lime and mixed forests. The Forest remains the last European refuge of the European bison (Bison bonasus), and the habitat of such species as wolf {Canis lupus), lynx (Lynx lynx), marten (Maries martes), otter (Lutra lutra), bats (ex. Barbastella barbastellus), storks (Cicconia cicconia, Cicconia nigra), or golden eagle (Aquila chrysaetos). Andrzej Antczak

Phot.. A. Antczak

Declaration date: 1977, enlarged in 2005 Surface area: 59 726 ha, transition zone: 32 673 ha Administrative division(Białystok / Podlasie Province) At the national level BR includes:: The Nature 2000 network PLC 200004 site, National Park, Nature Reserves, Landscape Protection Area Human activities: - tourism: agro-tourism, eco-tourism and the like; - forestry; - science institutions; - agriculture (in the area surrounding BR) Prep. W. Kwiatkowski

Ecological characteristics:

The Białowieża Forest constitutes the relic of the primeval forest landscapes of the old-morainic

Phot..A.Antczak Phot. A. Antczak

plateau, which dominated in the past over the Middle-Poland and Northern Podlasie lowlands. The reserve protects mixed broad leafs forests with the mosaic of peat bogs and sedge

Contact information: Nadleśnictwo Białowieża, ul. Wojciechówka 4, 17-230 Białowieża, Poland; tel.: +48 856812405 e-mail: [email protected]

Państwo: POLSKA, SŁOWACJA, UKRAINA Nazwa Rezerwatu Biosfery: REZERWAT BIOSFERY KARPATY WSCHODNIE (część polska)

Charakterystyka ekologiczna: Przedmiotem ochrony w rezerwacie są: - typowy dla Karpat Wschodnich krajobraz z bogatą rzeźbą i sieć rzeczna prowadząca wody do Morza Bałtyckiego (San, Terebowiec, Wołosatka, Wetlina i Czarna oraz 6 rzek po stronie ukraińskiej) - charakterystyczny piętrowy układ roślinności, - rzadkie gatunki roślin i zwierząt, alpejskie i wschodniokarpackie zbiorowiska roślinne, - naturalne biocenozy pierwotnego lasu karpackiego z bogatą fauną dużych

Data utworzenia: 1992 Powierzchnia: część polska - 1089 km2, w tym Bieszczadzki Park Narodowy – 292 km2 Jednostka administracyjna: województwo podkarpackie Działalność człowieka: głównie turystyka, poza Bieszczadzkim PN gospodarka leśna, mała gęstość zaludnienia (mniej niż 4 osoby/km2) Kategoria ochrony: na poziomie narodowym: strefa centralna i buforowa – Bieszczadzki Park Narodowy, strefa przejściowa – 2 parki krajobrazowe: Park Krajobrazowy Dolina Sanu i Park Krajobrazowy Ciśniańsko-Wotliński

drapieżników: ssaków i ptaków.

Kontakt: Bieszczadzki Park Narodowy Rezerwat Biosfery 38-714 Ustrzyki Górne 19 tel.: 48 13 461 1091 e-mail: [email protected] Copyright: ECBC

–

Country: POLAND, SLOVAKIA, UKRAINE Name of Biosphere Reserve: EAST CARPATHIANS BIOSPHERE RESERVE (Polish part)

Ecological characteristics: The main aims protection of the BR are: -

typical landscape for the Eastern

Carpathians with the richness of relief forms, -- the characteristic layer arrangement of the vegetation, the main concentration of rare plant and animal species, alpine and Eastern-Carpathian plant communities, - natural biocenoses of the Carpathian primeval forest with rich fauna of large predators: mammals and birds.

Declaration date: 1992 Surface area: Polish part 1 089 km2 (Bieszczady National Park - 292 km2) Administrative division: voivodeship: Podkarpackie, PL Human activities: Mainly tourism, outside Bieszczady N. P. forest management. Low density of human population (less than 4 persons/ km2) Protection classifications: at the national level: core and buffer zone Bieszczady National Park; transitional zone - two landscape parks Contact information: Bieszczadzki Park Narodowy Rezerwat Biosfery, 38-714 Ustrzyki Górne 19, tel.: 48 13 461 1091 e-mail: [email protected]

Copyright: ECBC Foundation

Państwo: POLSKA Nazwa Rezerwatu KAMPINOSKA

Biosfery:

PUSZCZA

rolnictwa. Tylko w swoim górnym biegu Łasica ma naturalny charakter. Roślinność Puszczy Kampinoskiej jest zdominowana przez lasy, szczególnie bory mieszane. Z innych typów najczęstsze są bory sosnowe (świeże, wilgotne i bagienne) oraz lasy liściaste: grądy,

Fot. G. Okołów

Data utworzenia: 21 stycznia 2002 Powierzchnia: 76 233 ha Jednostka administracyjna: województwo mazowieckie, gminy: Stare Babice, Izabelin, Łomianki, Czosnów, Leszno, Kampinos, Brochów, Leoncin, Bielany, Bemowo, Zakroczym, Sochaczew, Młodzieszyn, Czerwińsk, Wyszogród Działalność człowieka: rolnictwo, gospodarka leśna, turystyka i rekreacja (wycieczki piesze i rowerowe, narciarstwo biegowe, jazda konna), edukacja ekologiczna, badania naukowe Kategoria ochrony: na poziomie narodowym Kampinoski Park Narodowy z otuliną, obszar Natura 2000 PLC140001 Puszcza Kampinoska, obszar Natura 2000 PLH140020 Charakterystyka ekologiczna: Rezerwat Biosfery Puszcza Kampinoska jest położony w centralnej Polsce, na Nizinie Środkowomazowieckiej, w pradolinie Wisły, na północny zachód od Warszawy. Jest to obszar węzła hydrologicznego, w którym spotykają się dopływy Wisły: Bug, Narew, Wkra i Bzura (węzeł

ekologiczny o randze europejskiej). Na terenie Puszczy wyraźnie wyróżniają się równolegssaków. łe do koryta Wisły pasy wydm przedzielone pasami bagiennych obniżeń. Największym ciekiem wodnym jest kanał Łasica, wykopany w połowie XIX wieku by odwodnić tereny bagienne i przystosować je dla

Fot. G. Okołów

dąbrowy świetliste, olsy, łęgi olszowe. Oprócz zbiorowisk leśnych występuje w Puszczy wiele innych zbiorowisk roślinnych: zbiorowiska wodne, szuwary, turzycowiska, torfowiska, łąki wilgotne i świeże,

Fot. T Hryniewicz

pastwiska, psiary i wrzosowiska, murawy. Dotychczasowe badania potwierdziły występowanie ok. 1420 gatunków roślin naczyniowych, w tym 92 objętych ochroną ścisłą i 19 częściową. Na terenie Puszczy potwierdzono także występowanie 3000 gatunków zwierząt, ale szacuje się, że w rzeczywistości zamieszkuje ją 16500 gatunków, co stanowi połowę polskiej fauny. Wśród kręgowców odnotowano 61 gatunków zagrożonych i 259 gatunków objętych ochroną. Występuje tu 13 gatunków płazów, 6 gatunków gadów, 160 gatunków ptaków lęgowych, 53 gatunki E. Owadowska Kontakt: Kampinoski Park Narodowy, ul. Tetmajera 38, 05-080 Izabelin, Polska, tel.: 48 022 722 60 01 [email protected]

Country: POLAND Name of Biosphere Reserve: PUSZCZA KAMPINOSKA BIOSPHERE RESERVE

Lasica. It was created as a drainage canal to make marsh areas accessible for agriculture in die middle of die XIX century. Only the upper course of die Lasica River has a natural character. Vegetation of die BR "Puszcza Kampinoska" is dominated by forests, most notably of the mixed type. Of other types most common are pine forests (fresh, moist or bog) and deciduous forests, e.g. oak-hornbeam forests (moist, fresh and reedgrass), thermophilus oak

Fot. G. Okołów

Declaration date: 21th January 2002 Surface area: 76 233 ha Administrative division: Mazowieckie Voivodeship and 15 communities: Stare Babice, Izabelin, Lomianki, Czosnów, Leszno, Kampinos, Brochów, Leoncin, Bielany, Bemowo, Zakroczym, Sochaczew, Młodzieszyn, Czerwińsk and Wyszogród. Human activities: Agriculture, forestry, tourism and recreation (hiking, biking, cross-country skiing, horse-riding), ecological education, research. Protection classifications at the national level: Kampinos National Park and its buffer zone Natura 2000 site PLC 140001 Puszcza Kampinoska Natura 2000 site PLH140020 Forty Modlińskie Ecological classifications: The BR "Puszcza Kampinoska" is situated in central Poland (52°14'52°26'N, 20°12'-20°59'E), on the Middle Mazovian Lowland, in the proglacial valley of the Vistula River, northwest of Warsaw. It is located in the area of a hydrological node, where the rivers: Bug, Narew, Wkra and Bzura fall into the Vistula River and is

Fot. G. Okołów

forests, alder carr and flood-plain alder forests. Apart from forests, die Park abounds in a variety of other plant communities, such as underwater and surface water communities, sedge meadows, fens,

Fot. T. Hryniewicz

recognized as a European rank ecological node. The whole area of the BR "Puszcza Kampinoska" has a structure of belts parallel to the Vistuala River's bed. Dune areas are divided by wide marshy lowerings. The most important watercourse of the area is the

transitional peat bogs, high peat bogs, wet and fresh meadows, pasturelands, moors, sandy grasslands. So far research has confirmed me presence of 1420 species of vascular plants in the BR "Puszcza Kampinoska". Of these 92 are under strict protection and 19 under partial one. On die area of die BR "Puszcza Kampinoska" the occurence of only 3000 animal species has been proved, but it is estimated to be home for 16,5 thousand animal species, which constitutes half of Poland's native fauna. Within the vertebrates there have been recorded 61 endangered and vulnerable species and 259 species under legal protection in Poland. There are 13 lowland amphibian species, 6 species of reptiles, 160 species of breeding birds and 53 species of mammals. Text : E. Owadowska

Contact information: Kampinos National Park, 05-080 Izabelin, 38 Tetmajera Str., Poland, +48(022)722 60 01, [email protected]

Państwo: POLSKA - CZECHY Nazwa Rezerwatu Biosfery: REZERWAT TRANSGRANICZNY KARKONOSZE – KRKONOŠE

Data utworzenia: 1992 Powierzchnia: 60 200 ha Jednostka administracyjna: Polska – województwo dolnośląskie, Czechy – Liberec, Hradec Kralove Działalność człowieka: Region karkonoski ma bogatą historię, sięgającą XII wieku. Można znaleźć wiele pozostałości po działalności ludzkiej z tego okresu: średniowieczne zamki, kaplice, schroniska górskie, a także tkalnie, huty szkła. Obecnie Karkonosze są miejscem często wybieranym przez turystów i narciarzy. Po polskiej stronie odwiedza je ok. 1,5 mln, a po czeskiej ok. 5,5 mln osób rocznie. Duża liczba schronisk oraz szlaków turystycznych w obrębie strefy centralnej RB przyczynia się do zwiększenia presji turystycznej, co stwarza zagrożenie dla przyrody i krajobrazu.

Kategoria ochrony: po obu stronach granicy są to parki narodowe: w Polsce - Karkonoski Park Narodowy (kategoria II IUCN), w Czechach Krkonošský Národní Park (kategoria V IUCN)

Charakterystyka ekologiczna: Karkonosze są częścią Sudetów, masywu górskiego na granicy Polski i Czech. Jest to obszar znany z dużej różnorodności biologicznej piętra subalpejskiego i alpejskiego. Karkonosze są swoistą „wyspą ekologiczną” na kontynencie europejskim z ekosystemami arktycznymi i alpejskimi, których odpowiedniki można znaleźć w Alpach oraz w północnej i północnozachodniej Skandynawii. Najwyższe partie gór w Karkonoszach – strefy subalpejska i alpejska objęte są ochroną ścisłą. Osobliwościami tych terenów są: najwyżej położone w Europie torfowiska, kotły polodowcowe, głazy i stawy oraz granitowe skały i zarośla sosny karłowatej. Ogromne znaczenie dla różnorodności biologicznej mają unikalne na światową skalę ekosystemy z gatunkami endemicznymi i reliktowymi: Saxifraga moschata ssb. basaltica, Pado sorbetum, Saliceti lapponum, Pendicularis sudetica, Saxifraga nivalis. A. Raj

Kontakt: Karkonoski Park Narodowy - RB ul.Chałubińskiego 23 58-570 Jelenia Góra Polska www.kpnmab.pl

Krkonošský Národní Park Dobrovského 3 543 01 Vrchlabi Czech Republic www.krnap.cz

Country: POLAND, THE CZECH REPUBLIC Name of Biosphere Reserve: KRKONOŠE/ KARKONOSZE BILATERAL BIOSPHERE RESERVE

Declaration date: 1992 Surface area: 60 200ha Administrative division: Poland- Lower Silesia Province, Czech- Liberec, Hradec Kralove Human activities: The Karkonosze region has a very rich history related to man appearing already in XII century. Man can observe many remnants of human activity (middleaged castles, chapels, charming mountain hostels). There are also some relicts of industry development in the past: loom houses, glassworks. Nowadays the Karkonosze Mountains are popular tourist destination for hikers and skiers with about 1,5 million visitors on the Polish side and 5,5 million on the Czech side per year. The high number of hostels and trails situated mainly within the strict protection zone contributes to extension of tourism pressure, which seems to be the biggest threat for nature and landscape. Protection classifications: On both sides of the border there are National Parks: in Poland Karkonosze NP cat. II of IUCN, in Czech Krkonose National Park cat. V of IUCN.

Ecological characteristics: The Krkonose/ Karkonosze Mountains are part of the Sudeten in the north- east Bohemia, a mountain system shared by the Czech Republic and Poland. The area is known for its high biodiversity in four altitudinal vegetation belts, from submontane to alpine. The mountains constitute a kind of ecological island of arctic and alpine ecosystems whose counterparts are found in the Alps and north and north-west Scandinavia. In Karkonosze especially valuable are the highest mountain belts: subalpine and alpine which are under strict protection These are the most interesting areas encompassing: the highest situated in Europe high bogs, postglacial cirques, block fields, ponds, granite rocks and dwarf pine shrubs. Especially important for biodiversity are unique in the global scale ecosystems with endemic and relicts species: Saxifraga moschata ssb. basaltica, Pado sorbetum, Saliceti lapponwn, Pendicularis sudetica, Saxifraga nivalis. Text: A. Raj

Contact information: Karkonoski Park Narodowy, Chałubińskiego 23, 58570 Jelenia Góra Poland, www.kpnmab.pl

Krkonošský Národní Park Dobrovského 3 543 01 Vrchlabi Czech Republic www.krnap.cz

Państwo: POLSKA Nazwa Rezerwatu Biosfery: JEZIORO ŁUKNAJNO REZERWAT BIOSFERY Data utworzenia: 1976 Powierzchnia: 1342,34 ha Jednostka administracyjna: województwo warmińsko-mazurskie, powiat Mikołajki, gmina Mrągowo Kategoria ochrony: strefa centralna i buforowa Jezioro Łuknajno, strefa przejściowa Mazurski Park Krajobrazowy Fot. P. Volponi

Charakterystyka ekologiczna: Jezioro Łuknajno, od długiego czasu znane jako jedno z największych w Europie miejsc koncentracji łabędzia niemego Cygnus olor, zostało objęte ochroną już w 1937 roku. W roku 1947 utworzono na tym obszarze rezerwat ornitologiczny (pow. 710 ha), a w 1987 roku jezioro zostało wpisane na listę terenów chronionych Konwencją Ramsarską. Obecnie powierzchnia rezerwatu wynosi 1342,34 ha. W roku 2004 rezerwat został włączony do sieci Natura 2000 jako obszar specjalnej ochrony ptaków PLB 280007. Pojezierze Mazurskie leży w strefie klimatu umiarkowanego, ze średnią roczną temperaturą powietrza ok. 7oC i sumą opadów 559-680 mm. Na uwagę zasługuje bogata awifauna jeziora i jego okolic. Gatunkiem sztandarowy i symbolem rezerwatu jest łabędź niemy Cygnus olor. Późnym latem i wczesną jesienią (sierpieńwrzesień), podczas okresu pierzenia stada łabędzi liczą ok. 2000 osobników (maks. 2300). Podczas okresu jesiennych wędrówek zbierają się w rezerwacie ogromne stada łysek Fulica atra. W latach 80. zaobserwowano ok. 18 000 osobników tego gatunku. Odnotowano także 20 innych gatunków ptaków na jeziorze i sąsiednich mokradłach. Na terenie rezerwatu spotyka się wiele gatunków dużych ssaków, w tym: łosia, jelenia, sarnę, dzika, lisa, jenota, a także liczne płazy i gady. J. Kruszelnicki Fot. P. Volponi

Kontakt: Mazurski Park Krajobrazowy, Krutyń 66, 11-710 Piecki, Polska tel.: 48 89 742 1405, fax 48 89 742 1405, [email protected], www.mazurskipark.pl

Country: POLAND Name of Biosphere Reserve: ŁUKNAJNO LAKE BIOSPHERE RESERVE Declaration date: 1976 Surface area: 1342,34 ha Administrative division: province: Kraina Wielkich Jezior (the Great Lakes District) county: Mikołajki gmina: Mrągowo Protection classifications: Core Area and Buffer Zones – Łuknajno Lake, Transition areas Mazury Landscape Park Phot. P. Volponi

The lake of Łuknajno has long been famous as one of the biggest sites of concentration of Cygnus olor swans in Europe, and so it has been subject to protection since 1937. Within the boundaries of Poland, in 1947, it was established as an ornithological reserve with the surface area of 710 hectares. In 1978 the lake was put on the list of the aquaticswampy areas of the RAMSAR convention. Its current surface area is 1342.34 hectares. Since 2004 the reserve is the bird sanctuary conform to the Bird Directive of the European Commission (PLB 28 0007), included in the European Ecological Network NATURE 2000. Climate of the Great Masurian Lakes District is moderate with annual average of about 7oC. Long-term annual precipitation is at 559-680 mm. The animal world of Łuknajno lake and its vicinity is characterized by rich avifauna. The flagship species of Łuknajno, and its symbol, is the Cygnus olor swan. In late summer and early autumn (August-September), during moulting, the assembly of swans counts up to 2000 individuals (with maximum of 2300). During autumn migrations a large number of bald coots Fulica atra gather there. During the 1980s up to 18 000 birds of this species have been observed. There are more than 20 other species of birds on the lake and on the surrounding wetlands. Of the large mammals one encounters there moose, roe-deer, deer, boar, fox and raccoon dogs. There are numerous reptiles and amphibians. Establishment of the extensive Biosphere Phot. P. Volponi

Reserve is planned, to be called Mazurian Lakes, encompassing the lakes of Łuknajno and Śniardwy, as well as a part of the Pisz Forest. Text: J. Kruszelnicki

Contact information: Mazurski Park Krajobrazowy, Krutyń 66, 11-710 Piecki, Phone: +48 89 742 1405 Facsimile: +48 89 742 1405, e-mail: [email protected] Internet: http://www.mazurskipark.pl

Państwo: POLSKA Nazwa Rezerwatu ZACHODNIE

Charakterystyka ekologiczna: Biosfery:

POLESIE

Fot. T. J. Chmielewski

Data utworzenia: 30 kwietnia 2002 Powierzchnia: 139 917 ha Jednostka administracyjna: województwo lubelskie, gminy: Cyców, Dębowa Kłoda, Hańsk, Niedźwiada, Ostrów Lubelski, Ludwin, Łęczna, Parczew, Puchaczów, Sawin, Siemień, Sosnowica, Stary Brus, Urszulin, Uścimów, Wierzbica, Włodawa, Wola Uhruska, Wyryki. Działalność człowieka: rolnictwo (pastwiska, pola uprawne), gospodarka leśna, rybołówstwo, turystyka i rekreacja (sporty wodne, agroturystyka, turystyka ekologiczna obserwacje ptaków, wycieczki rowerowe, jazda konna)

Rezerwat znajduje się w strefie przejściowej pomiędzy dwoma regionami biogeograficznymi: borealnych lasów szpilkowych oraz lasów liściastych strefy umiarkowanej, z większym wpływem tej pierwszej. W rezerwacie obserwujemy mozaikę zbiorowisk, od zbiorowisk roślinności wodnej i torfowiskowej po zbiorowiska łąkowe i leśne, a w strefie B i C również zbiorowiska segetalne. Na obszarze rezerwatu Polesie Zachodnie stwierdzono występowanie 1466 gatunków roślin naczyniowych, w tym: 12 gatunków z europejskiej listy CORINE i 4 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi oraz 341 gatunków glonów i 154 gatunki porostów. O dużym zróżnicowaniu siedliskowym świadczy występowanie na terenie rezerwatu ponad 250 zespołów roślinnych. Równie bogata jest fauna: zooplankton jest reprezentowany przez 278 gatunków, zoobentos – 197, ryby – 35, płazy – 13, gady – 6, ptaki – 154, ssaki – 35. 58 gatunków z regionu widnieje na liście CORINE, a 25 w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Elżbieta Kowalik

T.J. Chmielewski

Kategoria ochrony: na poziomie narodowym: Poleski Park Narodowy, rezerwat przyrody Żółwiowe Błota Kontakt: Poleski Park Narodowy – RB, ul. Lubelska 3a, 22-234 Urszulin, Polska, tel.: 48 082 571 30 72 [email protected]

Fot. A. Różycki

Country: POLAND Name of Biosphere Reserve: WEST POLESIE BIOSPHERE RESERVE

Ecological classifications: "West Polesie" Biosphere Reserve is situated in an ecotone sphere among two bio-geographic regions: boreal coniferous forests and leafy forests of the Temperate Zone, with bigger influence of the first one. Diverse water, moor, forest and meadow ecosystems' mosaic has place here, as well as -in zones B and C - traditional field use. On the area of "West Polesie" Biosphere Reserve 1466 species of vascular plants exist, in this: 12 species from the

Photo T.J. Chmielewski

Declaration date: 30th April 2002 Surface area: 139 917 ha Administrative division: Lublin Province (boroughs: Cyców, Dębowa Kłoda, Hańsk,

Niedźwiada, Ostrów Lubelski, Ludwin, Łęczna, Parczew, Puchaczów, Sawin, Siemień, Sosnowica, Stary Brus, Urszulin, Uścimów, Wierzbica, Włodawa, Wola Uhruska, Wyryki) Human activities: Agriculture (pastures, fields), forestry, fishery, tourism and recreation (water sports, agro-tourism, ecological tourism, bird - watching, biking, horse - riding)

European CORINE list and 4 species from the Polish "Red Book of Plants", 341 alga species and 154 lichen species are here as well. Great habitat diversity shows that over 250 plant groups were noted here. The animal world is also very rich - zooplankton is represented by at least 278 species, zoobentos - 197, fish -35, amphibian - 13, reptile - 6, birds - 154, mammals - 35. 58 fauna species of the region are recorded in the CORINE list, and 25 - in the Polish "Red List of Animals". Text E. Kowalik

Protection classifications at the national level: Poleski National Park, "Zotwiowe Muds" Nature Reserve

T.J. Chmielewski

Contact information: Poleski National Park –

Biosphere Reserve, ul. Lubelska 3a, 22-234 Urszulin, Polska, tel.: 48 082 571 30 72, [email protected] Photo A. Różycki

Państwo: POLSKA Nazwa Rezerwatu Biosfery: REZERWAT BIOSFERY

Charakterystyka ekologiczna: SŁOWIŃSKI

Data utworzenia: 1997 Powierzchnia: 32 744 ha Jednostka administracyjna: województwo pomorskie, powiaty: Słupsk, Lębork, gminy: Ustka, Smołdzino, Główczyce, Wicko, Łeba Działalność człowieka: Nazwa rezerwatu pochodzi od kaszubskiego plemienia Słowińców zamieszkujących w przeszłości te odosobnione tereny. Ich kulturę prezentuje muzeum w miejscowości Kluki. Rezerwat jest popularnym miejscem, często odwiedzanym przez turystów, którzy mogą skorzystać z jego bogatej oferty edukacyjnej m.in. ścieżek przyrodniczych. Kategoria ochrony: na poziomie narodowym: Słowiński Park Narodowy – Rezerwat Biosfery

Ten położony na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego (pomiędzy Łebą i Rowami) rezerwat został utworzony dla ochrony brzegowych procesów eolicznych oraz ruchomych nadmorskich wydm, należących do najaktywniejszych i najrozleglejszych na całym bałtyckim wybrzeżu. Piaszczysta mierzeja oddzielająca jeziora od morza powstała na skutek działania fal Bałtyku i innych procesów geomorfologicznych. Ruchome wydmy mierzei mogą osiągać wysokość ponad 30 m n.p.m. Ogromne znaczenie dla całego rejonu Morza Bałtyckiego mają także słowińskie mokradła. Są miejscem lęgu oraz odpoczynku podczas przelotów dla wielu gatunków ptaków. W 1995 roku rezerwat został wpisany na listę terenów chronionych Konwencją Ramsarską. W rezerwacie obserwuje się naturalne ciągi sukcesyjne roślinności od zbiorowisk pionierskich na wybrzeżu do nadmorskich borów bażynowych w głębi lądu, a także bogatą roślinność na torfowiskach.

Mapa Słowińskiego Rezerwatu Biosfery

Kontakt: Słowiński Park Narodowy Rezerwat Biosfery, ul. Bohaterów Warszawy 1a, 76-214 Smoldzino, Polska

Country: POLAND Name of Biosphere Reserve: SŁOWIŃSKI BIOSPHERE RESERVE

Declaration date: 1997 Surface area: Slowinski National Park-Biosphere Reserve 32 744 ha Administrative division (province,.......): Poland/Pomeranian Province/on the terrain of two administrative districts: Slupsk and Lebork, within administrative borders of five communes: Ustka, Smoldzino, Glowczyce. Wicko, Leba. Human activities: The name of the biosphere reserve derives from the group of Kashubian tribe (Slowincy), who once lived in this remote area. An open-air museum, located in Kluki village, is designated to present the culture of this ethnic group. The biosphere reserve is a popular touristdestination and offers environmental education to the visitors, for instance with interpretative nature paths. Protection classifications: At the national level: Slowinski National Park Map of the Slowinski National Park-Biosphere Reserve

Ecological characteristics: Situated along the southern Baltic coast between Leba and Rowy, this biosphere reserve focuses on the protection of coastal aeolian processes and mobile sand dunes which are among the most active and extensive around the Baitic Sea. TheBaitic Sea activity and other geomorphological processes lead to the creation of sand-bars, separating lakes from the sea. The mobile dunes can reach a height of over 30 meters above sea level. The Slowinski wetlands are of high importance in the Baltic Sea region as a breeding and stopover area for many bird species. It was designated as Ramsar site in 1995. The biosphere reserve comprises a series of vegetation zones created by natural succession, going from the coastline towards the mainland The system includes pioneer initial sand communities, as well as peatbogs with the richness of the vegetation. Contact: Słowiński National Park – Biosphere Reserve, Bohaterów Warszawy Street 1a, 76-214 Smoldzino, POLAND e-mail: [email protected]

Państwo: POLSKA, SŁOWACJA Nazwa Rezerwatu Biosfery: TATRZAŃSKI TRANSGRANICZNY REZERWAT BIOSFERY

Fot. M. Kot

Data utworzenia: 1992 Powierzchnia: (w hektarach) razem 123 566, strefa centralna 56 992 (Polska 7 548, Słowacja 49 444), strefa buforowa 30 012 (Polska 6 371, Słowacja 23 641), strefa przejściowa 36 562 (Polska 3 987, Słowacja 32 575) Jednostka administracyjna: województwo małopolskie, okręg Poprad Działalność człowieka: badania naukowe, edukacja, turystyka, sport, wypas owiec Kategoria ochrony: na poziomie narodowym parki narodowe

Charakterystyka ekologiczna: Tatry są najwyższym masywem górskim w paśmie Karpat. Zbudowane są ze skał krystalicznych, metamorficznych i osadowych przemodelowanych podczas zlodowaceń pleistoceńskich. Średnia roczna suma opadów wynosi 1720 mm. Wyróżnia się 5 pięter klimatyczno-roślinnych: piętro regla dolnego, regla górnego, subalpejskie, alpejskie, subniwalne. Górna granica lasu występuje na wysokości 1500-1550 m n.p.m. W Tatrach występuje wyjątkowo bogata flora i fauna (razem ok. 10 000 gatunków). Do najbardziej charakterystycznych gatunków wysokogórskich należą: kozica, świstak, darniówka tatrzańska, nornik śnieżny. Marek Kot

Fot. M. Kot

Fot. M. Kot

Kontakt: Tatrzanski Park Narodowy – Rezerwat Biosfery Chałubińskiego 42A, 34-500, Zakopane Tel.: (48.1820)632 03), Fax (48.1820) 63579 e-mail: [email protected] Tatransky Národný Park, P.O. Box 21 059 41 Tatranska Strba 75, Slovakia Tel.: (421.52)4782 002 Fax (421.52), 4484 217 e-mail [email protected]

Country: POLAND Name of Biosphere Reserve: TATRA MOUNTAINS TRANSBORDER BIOSPHERE RESERVE

Protection classifications: At the national level national parks Ecological characteristics: The Tatra Mountain, the highest massif within the Carpathian Range. Built of cristalline, metamorphic and sedimentary rocks remodeled during Pleistocene glaciations. The average amount of precipitation 1720 mm yearly. Five climatic - vegetation belts: lover montane, upper montane, dwarf pine (subalpine), alpine, subnival. Climatic timber line (between 1500-1550 m asl. Exeptional reachness of the flora and fauna (total about 10 000 species). The most characteristic high moutain species of fauna include the chamois, the marmot, the Tatra pine vole, the snow vole. Marek Kot Phot. M. Kot

Declaration date: 1992 Surface Area: (hectares): Total 123,566 Core area(s) 56,992 (Poland: 7,548; Slovakia: 49,444) Buffer zone(s) 30,012 (Poland: 6,371; Slovakia: 23,641) Transition area(s) when given 36,562 (Poland: 3,987; Slovakia; 32,575)

Phot. M. Kot

Administrative division: province Malopolska, district Poprad Human activities: science, education, tourism, sport, sheep breeding

Phot. M. Kot

Contact information: Tatra National Park – Biosphere Reserve, Chałubińskiego 42A, 34-500, Zakopane, Poland, Telephone (48.1820)632 03), Fax (48.1820) 63579 e-mail: [email protected] Tatry National Park, Biosphere Reserve P.O. Box 21 059 41 Tatranska Strba 75 Slovakia Telephone (421.52)4782 002 Fax (421.52), 4484 217 E-mail [email protected]

THREE TRANSBORDER BIOSPHERE RESERVES ALONG EASTERN BORDERS OF POLAND AND EUROPEAN UNION Alicja Breymeyer, NATIONAL ICSU-SCOPE/UNESCO-MAB COMMITTEE OF POLAND Three TBRs on Eastern Border of EU: East Carpatians works from early 70-ties; West Polesie is in last stages before final acceptation; Bialowieza Forest was enlarged, it has the new, modern maps and the process of nomination can start. The selected publications on TBRs:

The first pages of documents prepared for TBRs:

Prepaared for 3rd World Congress of BRs in Madrid Alicja Breymeyer, PAS National ICSUSCOPE/UNESCO-MAB COMMITTEE of POLAND, 00-818 Warsaw, 51/55 Twarda str.; e-mail: [email protected]