Rewitalizacja ulicy Filtrowej Raport z konsultacji społecznych

Zespół ds. konsultacji społecznych Polskiego Towarzystwa Socjologicznego

SPIS TREŚCI 1

Wstęp

2

Metodologia

7

Filtrowa w oczach mieszkańców podstawowe problemy i rozwiązania: studnia i mapa pomysłów

12

Wyniki warsztatów grudniowych (eksperckich)

16

Warsztaty lutowe (animacyjne) Pierwszy projekt: Filtrowa miejscem na handel Filtrowa miejscem na kulturę

23

Podsumowanie

WSTĘP Konsultacje „Filtrujemy pomysły dla dzielnicy”, zainicjowane i wdrożone przez Zespół ds. Konsultacji Społecznych Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, służyły zgromadzeniu i opracowaniu pomysłów na rewitalizację ulicy Filtrowej, na odcinku od Placu Narutowicza do Raszyńskiej z uwzględnieniem znajdującego się dalej parkanu MPWiK, czyli tzw. „Filtrów”. Działania Zespołu zostały zaprojektowane i zrealizowane w porozumieniu z władzami

dzielnicy, przy udziale mieszkańców, architektów, artystów i organizacji pozarządowych z włączeniem specjalistów zatrudnionionych w Urzędzie m.st. Warszawy. Modernizacja Placu Narutowicza prawie w całości podlega decyzjom wykonawczym Urzędu Miasta. Inaczej jest w przypadku ulicy Filtrowej, gdzie rola samorządu na poziomie dzielnicy Ochota jest znacznie większa, ale niemal równorzędna co aktorów społecznych,

czyli mieszkańców Ochoty i ich sojuszników. Będzie nią zapewnienie warunków dialogu pomiędzy różnymi aktorami społecznymi, dostarczenie środków tym organizacjom pozarządowym, które złożą dobre projekty oraz utrzymanie ulicy i poprawa jakości życia na niej. Ulica Filtrowa ma zmieniać się dzięki uwolnionym inicjatywom obywatelskim, artystycznym i handlowym.

1

1. METODOLOGIA Proces konsultacji trwał od 6 listopada 2011 r. do 15 lutego 2012 r. i był ostatnim z etapów konsultacji realizowanych w ramach projektu Ochocki Model Dialogu Obywatelskiego. Głównymi założeniami przedsięwzięcia „Rewitalizacja ulicy Filtrowej” było przygotowanie wdrożenia zmian niskobudżetowych i krótkoterminowych, które obudzą w mieszkańcach chęć do brania odpowiedzialności za przestrzeń wspólną i do realizowania konkretnych projektów w bliższej i dalszej przyszłości. Zależało nam na wspieraniu mieszkańców w podejmowaniu inicjatyw oddolnych.

Opracowując metodologię procesu przyjęliśmy następujące cele: 1.Umożliwienie jak największej liczbie mieszkańców udziału w swobodnej dyskusji na temat przyszłości ulicy i zaproponowanie dla niej pomysłów i rozwiązań.

5.Określenie ścieżki komunikacyjnej między samorządem, właścicielami fragmentów omawianej przestrzeni oraz przedstawicielami instytucji.

2.Aktywizacja środowiska lokalnego, które będzie gotowe do współdziałania i współpracy z samorządem w realizowaniu uzgodnionych projektów rewitalizacji ulicy Filtrowej.

6.Wypracowanie projektów, które mimo swej różnorodności będą spójne dzięki uwzględnieniu „ducha ulicy”, czyli jej dominującej funkcji.

3.Ukierunkowanie władz samorządowych na współpracę i zapewnienie wsparcia obywatelskim inicjatywom służącym rewitalizacji ulicy Filtrowej.

7.Budowanie postawy otwarcia na dialog o przestrzeni publicznej.

4.Przygotowanie fazy wdrożeniowej projektów poprzez ich uzgodniony wybór, podział ról i odpowiedzialności oraz określenie źródeł finansowania.

2

3

Na proces konsultacji ulicy Filtrowej składały się z trzy fazy: FAZA DIAGNOSTYCZNA zbieranie pomysłów W pierwszej fazie konsultacji w sprawie rewitalizacji ulicy Filtrowej postanowiliśmy zebrać opinie jak najszerszej grupy bezpośrednich użytkowników przestrzeni ulicy i przyszłych beneficjentów projektu. Mogli oni wrzucać swoje postulaty do „studni pomysłów” i dzielić się swoimi opiniami z członkami naszego Zespołu podczas spotkań na pikniku na Placu Narutowicza, w kawiarniach ochockich oraz za pośrednictwem strony internetowej. W ten sposób, dzięki wielu spontanicznym „burzom mózgów”, jakie rodziły się podczas rozmów, zdiagnozowaliśmy główne potrzeby lokalnej społeczności w zakresie koniecznych do przeprowadzenia zmian.

FAZA EKSPERCKA określenie głównego kierunku rewitalizacji i jej ram formalno-prawnych Trzymając się głównych założeń projektu postanowiliśmy poddać postulaty mieszkańców pod merytoryczną dyskusję przy udziale reprezentacji lokalnych liderów, specjalistów z zakresu planowania przestrzeni, artystów, architektów oraz przedstawicieli wydziałów Urzędu Dzielnicy i biur Urzędu Miasta odpowiedzialnych za poszczególne funkcje ulicy. Celem było ograniczenie listy postulatów do postulatów realnych (tj. możliwych do wprowadzenia ze względu na uwarunkowania formalne jak i przyjętą perspektywę czasową) oraz określenie „ducha ulicy”, czyli jej podstawowych funkcji określających kierunek przyszłych zmian.

FAZA ANIMACYJNA utworzenie sieci kontaktów do realizacji wybranych postulatów Następnym etapem było określenie możliwych dróg realizacji kilku wybranych propozycji zmian. Fazie tej towarzyszyły liczne spotkania wstępne Zespołu OMDO ze stronami tj. przedstawicielami samorządu, użytkownikami przestrzeni oraz reprezentantami instytucji, które mogły ewentualnie wesprzeć realizację proponowanych projektów. W warsztacie kończącym tę fazę, oprócz wymienionych wyżej podmiotów, udział wzięli właściciele stoisk warzywnych oraz przedstawiciel MPWiK, czyli tzw. „stacji Filtrów”.

3

FAZA DIAGNOSTYCZNA zbieranie pomysłów DZIAŁANIA PIKNIK NA PLACU NARUTOWICZA, 6 listopada 2011

ROZMOWY W KAWIARNIACH, 24, 26 i 27 listopada 2011, kawiarnia Kolonia, Cafe Filtry i Cukiernia Azalia E-KONSULTACJE, 2-16 grudnia 2011, witryna internetowa projektu OMDO

OPIS

EFEKTY

Mieszkańcy wpisują swoje pomysły na Filtrową na kartki i wrzucają je do „studni pomysłów”. Odpowiadają na trzy pytania: 1. Co zmienić, aby Filtrowa stała się wizytówką Ochoty? 2. Jaki jest Twój pomysł na Filtrową? 3. Jaka ulica może być wzorem dla Filtrowej?

Zebraliśmy około 200 postulatów, których analiza stała się podstawą stworzenia „studni pomysłów” oraz jej graficznego przedstawienia - „mapy pomysłów”. Oba materiały zostały zamieszczone na witrynie internetowej projektu OMDO oraz posłużyły za podstawę do pracy warsztatowej (pełny wykaz pomysłów znajduje się w zał. nr 1 ).

Oprócz możliwości wrzucenia swojego głosu w sprawie Filtrowej do „studni pomysłów” mieszkańcy mają okazję uargumentować swój punkt widzenia w rozmowie z dyżurującymi członkami Zespołu OMDO. „Studnia pomysłów” w wersji wirtualnej – każdy, kto odwiedzi witrynę internetową OMDO ma okazję przesłać swoją opinię do skrzynki internetowej; wypowiedzi mieszkańców, również te z wcześniejszych etapów konsultacji są następnie publikowane na stronie.

4

FAZA EKSPERCKA określenie głównego kierunku rewitalizacji i jej ram formalno-prawnych DZIAŁANIA Pierwsze warsztaty typu charette – „WARSZTATY GRUDNIOWE”, 19 grudnia 2011

OPIS Uczestnikom warsztatu (przedstawiciele samorządu, lokalni artyści i architekci, reprezentanci organizacji pozarządowych zajmujących się aktywizacją społeczną i liderzy społeczności) zaprezentowano wyniki wcześniejszego etapu konsultacji, czyli „mapę” i „studnię pomysłów”. Następnie uczestnicy dyskutowali nad dominującą funkcją ulicy, która wyznaczy kierunki przyszłych zmian, innymi słowy określali „ducha ulicy Filtrowej”. Ponadto rozważali warunki formalno-prawne postulatów zgłoszonych przez mieszkańców. Głównym założeniem warsztatu było zbadanie, które z postulatów mogą zostać wdrożone przy uwzględnieniu krótkiej perspektywy realizacyjnej (max. trzyletniej) i możliwości finansowych UD i jego poszczególnych wydziałów.

EFEKTY Określenie dominującej funkcji ulicy i kierunku rewitalizacji, czyli „ducha ulicy”, zawężenie listy postulatów do tych, które mogą być spełnione w ciągu 3 lat przy przeważającym udziale mieszkańców oraz stworzenie listy postulatów do dalszej dyskusji.

5

FAZA ANIMACYJNA utworzenie sieci kontaktów do realizacji wybranych postulatów DZIAŁANIA

OPIS

EFEKTY

Drugie warsztaty typu charette – „WARSZTATY LUTOWE”, 15 lutego 2012

W oparciu o dane z pierwszego warsztatu, uczestnicy spotkania lutowego zajmowali sie opracowaniem wstępnych możliwości wdrożenia kilku realnych postulatów mieszkańców. Grupa A pracowała nad zagadnieniem „Miejsce na handel” (kwestia poprawy estetyki stoisk warzywnych i wyznaczenie osób odpowiedzialnych za realizację projektu), grupa B – „Miejsce na kulturę” (stworzenie ścieżki komunikacyjnej przy podejmowaniu przez mieszkańców inicjatyw związanych z kulturą, p.w. kwestia wykorzystania parkanu „Filtrów” oraz ustalenie zasad korzystania z infrastruktury stoisk warzywnych po zakończeniu dnia handlowego – np. przy organizacji “pchlich” targów).

Opracowanie konkretnego projektu wykonawczego dla „Miejsca na handel” oraz określenie ścieżek komunikacyjnych przy organizacji oddolnych inicjatyw kulturalnych i zawiązanie sieci kontaktów przy organizacji Święta Starej Ochoty..

6

2. Filtrowa w oczach mieszkańców – podstawowe problemy i rozwiązania: studnia i mapa pomysłów W fazie diagnostycznej konsultacji koncentrowaliśmy się na zebraniu i opracowaniu głównych problemów z jakimi stykają się użytkownicy ulicy Filtrowej. Natomiast prośba o dzielenie się również konkretnymi pomysłami miała zachęcić do twórczego myślenia i pomagać w dyskusji nad zakresem przyszłych zmian, nie stanowiąc jednoznacznie o ich kierunku. Efektem naszego „filtrowania” jest „studnia pomysłów”. Wyróżniliśmy trzy obszary problematyczne najczęściej zgłaszane przez mieszkańców (tj. w zakresie przestrzeni wspólnej, estetycznej i bezpiecznej) oraz proponowane przez nich ciekawe pomysły. Prezentowane niżej opracowanie nie jest opracowaniem krytycznym, tzn. zostały w nim uwzględnione wszystkie postulaty (z pominięciem powtarzających się i nie związanych z ulicą Filtrową), bez względu na możliwości ich wprowadzenia. Ich analizie krytycznej służyły pierwsze warsztaty typu charette („warsztaty grudniowe”) opisane w kolejnym rozdziale.

FILTROWA ESTETYCZNA

FILTROWA WSPÓLNA

FILTROWA BEZPIECZNA

7

STUDNIA POMYSŁÓW OBSZAR TEMATYCZNY

FILTROWA ESTETYCZNA

ZGŁASZANE PRZEZ MIESZKAŃCÓW PROBLEMY

ZGŁASZANE PRZEZ MIESZKAŃCÓW POMYSŁY (WYBÓR)

• • • • • •

• • • • • • • • • •

brzydkie, betonowe torowisko zniszczone i brudne budki warzywne mało zieleni i umierające drzewa psie sprawy na chodnikach niejednolite fasady, krzykliwe szyldy brak stylowych detali architektonicznych

torowisko obrośnięte trawą nowe budki warzywne obsadzone pnączami więcej nasadzeń z wysokich, silnych drzew wysokiej jakości materiał chodnikowy (nie bauma) historyczne detale (latarnie, fragmenty fasad) kolorowe drzwi wejściowe na wzór Dublina konkurs na najbardziej ukwieconą fasadę kosze na psie sprawy z dystrybutorami woreczków murale na podwórkach, slajdowiska na starych fasadach regulacje konserwatora w sprawie szyldów i kolorów

8

STUDNIA POMYSŁÓW OBSZAR TEMATYCZNY

FILTROWA WSPÓLNA

ZGŁASZANE PRZEZ MIESZKAŃCÓW PROBLEMY

ZGŁASZANE PRZEZ MIESZKAŃCÓW POMYSŁY (WYBÓR)

• słaba ekspozycja kultury i historii Filtrowej (np. niewidoczne Muzeum Motoryzacji) • za dużo banków i aptek • trudności w organizowaniu imprez przez mieszkańców • niszczejące, nieużywane piwnice • chodniki i podwórka zastawione samochodami • brak ciekawych wydarzeń związanych z dzielnicą • brak kawiarni i klimatycznych miejsc, gdzie można spędzić czas

• • • • • • • • •

urządzenie w piwnicach pracowni art., siłowni itp. szkolne boiska wieczorem dostępne dla mieszkańców zaciszne kąciki z ławkami mata do biegania wzdłuż murów Filtrów otwieranie podwórek na potrzeby ciekawych wydarzeń święto ulicy /dzielnicy /wielokulturowe corso – zamykanie wieczorami ulicy dla samochodów pomoc instytucji kultury w realizacji inicjatyw mieszkańców “pchli” targ – mieszkańcy pozbywają się bibelotów

9

STUDNIA POMYSŁÓW OBSZAR TEMATYCZNY

FILTROWA BEZPIECZNA

ZGŁASZANE PRZEZ MIESZKAŃCÓW PROBLEMY

ZGŁASZANE PRZEZ MIESZKAŃCÓW POMYSŁY (WYBÓR)

• krzywe chodniki, brak łagodnych podjazdów • brak ścieżek rowerowych i mat dla biegających • duży ruch samochodowy, przekraczanie dozwolonej prędkości • hałas spowodowany ruchem samochodowym i tramwajowym • słabo doświetlone okolice parku wielkopolski • brak miejsc parkingowych, zastawione chodniki

• więcej komunikacji publicznej kosztem samochodowej • parkowanie tylko dla mieszkańców • nagrody za przestrzeganie przepisów (darmowe bilety itp.) • znaczniki dla niepełnosprawnych • wydłużyć czas świateł dla pieszych • doświetlenie ulicy latarniami i ciekawymi witrynami • miękkie krawężniki dla rowerzystów • pomiary prędkości, radary lub progi zwalniające • zwiększenie liczby przejść dla pieszych • miejsca na parkingi, np. pas zieleni przy Raszyńskiej, teren przy NIK-u

10

PRZESTRZENNE ODZWIERCIEDLENIE STUDNI POMYSŁÓW: MAPA POMYSŁÓW Zebrane w „studni pomysłów” postulaty w zakresie przestrzeni wspólnej, estetycznej i bezpiecznej nanieśliśmy na mapę ulicy Filtrowej, tak, by lepiej zilustrować potrzeby mieszkańców w odniesieniu do konkretnych fragmentów przestrzeni. Mapę zaprezentowaliśmy na pierwszych warsztatach grudniowych, była dostępna także na naszej stron-

ie internetowej. Do jej opracowania wykorzystano ujęcia satelitarne, dlatego dokładnie oddawała problemy, jakie powstają m.in. w związku z parkowaniem samochodów w niedozwolonych miejscach.

11

3. Wyniki warsztatów grudniowych(eksperckich) Wstępny przegląd wyników badania, poprzedzający warsztat, nasuwał Zespołowi OMDO szereg hipotez co do wizji ulicy Filtrowej, inspirowanej pomysłami mieszkańców. Zasadnicze elementy tej wizji odsyłały do tego, co dzisiaj Filtrową ożywia, to jest do ulicznego handlu. Początkowo sądziliśmy, że tym „czymś”, uśpionym duchem ulicy są jej wielcy i nieco zapomniani mieszkańcy, wśród nich tacy wybitni twórcy jak Józef Czapski. Przebieg warsztatu zasadniczo wzbogacił wątek „ducha ulicy”. Obok wielkich nazwisk, które niewątpliwie przydają blasku Filtrowej i zobowiązują do pielęgnowania tradycji, historię tej ulicy wyznaczają także inicjatywy zwykłych, ale ak-

tywnych obywateli. Jest to przecież także miejsce, gdzie rozwijał się ruch spółdzielczy. Duchem Filtrowej jest więc duch obywatelski, do którego chcemy nawiązać, przypominając mieszkańcom, że mogą przyszłość ulicy wziąć w swoje ręce. To jednak nie wszystko, bowiem ulica żyje na co dzień zakupami i spacerami, a nie wspomnieniami. W związku z tym do obywatelskiego i kulturalnego ducha ulicy warto dodać uliczny handel, czyli aktywnego ducha trans-akcyjnego, który rządzi wieloma naszymi codziennymi zachowaniami.

12

POSTULATY REALNE • Prowadzenie przez władze samorządowe polityki zmierzającej do minimalizowania negatywnych skutków nadmiernej komercjalizacji ulicy, wypierającej takie formy działalności jak mała gastronomia i kultura przez banki i apteki. Stąd propozycja preferencyjnych czynszów dla “miejsc kultury”. Trzeba pamiętać jednak, że większość lokali należy do wspólnot mieszkaniowych i spółdzielni, a nie do dzielnicy i to wspólnoty trzeba by przekonywać o zasadności takiego rozwiązania. • Wykorzystanie ulicy Filtrowej w charakterze pasażu handlowego z małymi sklepikami i usługami, który mieszkańcom Ochoty jest bardziej potrzebny, aniżeli „kolejny salon Warszawy” wzorowany na Krakowskim Przedmieściu. • Ujednolicenie estetyki szyldów i wystaw. • Wykorzystanie zasobów historycznych i artystycznych ulicy, zwłaszcza związanych ze znanymi postaciami („Monter”, Czapski), ale nie w formie tablic pamiątkowych, lecz poprzez organizowanie spacerów z narracją lub innych powtarzalnych lub jednorazowych wydarzeń, jak np. cykliczne święto ulicy Filtrowej z udziałem mieszkańców i lokalnych artystów. • Nadanie ulicy Filtrowej unikalnego charakteru dzięki nawiązaniu do istniejących w jej przestrzeni zasobów kulturowych. • Stałe aktywizowanie mieszkańców Filtrowej, a także innych sąsiadujących z nią ulic, poprzez organizowanie wspólnych akcji służących podniesieniu estetyki lub bezpieczeństwa. Jednym z takich pomysłów było sąsiedzkie „pospolite ruszenie” polegające na regularnym zamalowywaniu graffiti. Uczestnicy zwracali uwagę na zasadność takich działań odwołując się do „teorii rozbitych szyb” – czyli konieczności stanowczego usuwania aktów wandalizmu, by nie powodować ich pogłębienia. • Ochrona zieleni, zwłaszcza usychających drzew, przed skutkami zasolenia: propozycja „Filtrowa bez soli” – ustanowiona strefą specjalną na mocy specjalnego przepisu, nakazującego stosowanie innych środków, aniżeli sól. • Mała architektura poprawiająca komfort i estetykę ulicy: np. zagospodarowanie straganów warzywnych, które będą służyć także mieszkańcom (wyprzedaże, “pchli” targ), a nie tylko kupcom. • Regulacja kwestii parkowania, włącznie z zakazem parkowania w wydzielonym obszarze (np. narożnik przy ulicy Asnyka), aby uwolnić przestrzeń dla inicjatyw handlowych, gastronomii i kultury. 13

POSTULATY DO DALSZEJ DYSKUSJI • Wybudowanie parkingu podziemnego dla mieszkańców Filtrowej i okolicznych ulic. • Przeznaczenie muru Filtrów na wystawy interaktywne połączone z efektami wizualnymi i podświetleniem. • Połączenie torowiska z pasem ruchu drogowego lub ścieżką rowerową i tym samym reorganizacja ruchu jako sposób na uzyskanie dodatkowego miejsca na działalność kulturalną i handlową a także stworznie, zgodnych z przepisami, miejsc parkingowych na terenie odzyskanym. • Stworzenie „zielonego” torowiska. • Zagospodarowanie piwnic, które w obecnym kształcie pełnią rolę magazynów lub nieużywanych pustostanów.

NAJWAŻNIEJSZE Z UWARUNKOWAŃ WSKAZANYCH PRZEZ URZĘDNIKÓW • Wedle informacji dyr. Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków, ulica Filtrowa na odcinku od pl. Narutowicza do ul. Raszyńskiej nie jest wpisana do rejestru zabytków, a jedynie znajduje się w gminnej ewidencji zabytków, w odróżnieniu od jej dalszej części biegnącej wzdłuż Filtrów, Parku Wielkopolski i Kolonii Staszica. • Zdaniem uczestników warsztatu, powstałe wątpliwości jak przebiega wytyczona na ulicy granica na odcinku Filtrów, powinny być jednoznacznie rozstrzygnięte. W przypadku odcinka od pl. Narutowicza do Raszyńskiej, zalecenia konserwatorskie nie są tak restrykcyjne. Jednak w dalszym ciągu niektóre formy ingerencji w ten obszar wymagają uzgodnień z konserwatorem. • W przypadku ewentualnego zagospodarowania parkanu Filtrów na działalność wystawową (pomysły takie pojawiły się w „studni”), Konserwator sugerowała w pierwszym rzędzie nawiązanie kontaktu z dyrektorem Filtrów, a następnie po ustaleniach z nim, złożenie projektu do Stołecznego Biura Konserwatora w celu uzyskania zgody. Jednocześnie zaznaczyła, że nie wyklucza możliwości wydania takiej zgody pod warunkiem spełnienia przez projekt określonych warunków. Na pewno niemożliwe są instalacje elektryczne. 14

• Stołeczny Konserwator przypomniała, że to wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe decydują o wykorzystaniu swoich pomieszczeń – np. piwnic i lokali usługowych. Również one wydają zezwolenia na umieszczanie szyldów i reklam na swoich murach. Zobowiązała się zarazem do przeprowadzenia kontroli w tym zakresie na ulicy Filtrowej, dopatrując się nieprawidłowości w oparciu o przedstawiony materiał zdjęciowy. • Opinia dyrektora Zarządu Dróg Miejskich, Michała Trzcińskiego, na temat zakresu ewentualnych zmian infrastrukturalnych stwierdza, że zarówno ograniczenia budżetowe jak i nieodległe w czasie prace remontowe powodują, że dalej idące działania renowacyjne nie mają dużych szans na dodatkowe środki. Jednak ZDM czuje się odpowiedzialny za utrzymanie ulicy w dobrym stanie. Mieszkańcom zaproponowano wykonanie generalnego przeglądu stanu infrastruktury, który ma odbyć się na wiosnę 2012 r. • Przedstawiciel Straży Miejskiej podkreślił, że działalność Straży ma przede wszystkim charakter interwencyjny. W większości przypadków patrole zjawiają się na wezwanie. Zaznaczył, że wedle statystyk rejon Starej Ochoty należy do najbezpieczniejszych w Warszawie, zwłaszcza takie jego obszary, które w społecznym odbiorze wydają się być niebezpieczne jak np. Park Wielkopolski. • Przedstawiciel Tramwajów Warszawskich zaznaczył, że przeprowadzone niedawno asfaltowanie torowiska wydaje się złym rozwiązaniem. Na domiar wszystkiego utrudnia wykonanie zielonego, trawiastego torowiska, czego życzyliby sobie mieszkańcy. Inne, daleko idące rozwiązania, jak przekładanie torowiska w inne miejsce, wytyczanie pasa ruchu kołowego i/lub rowerowego razem z pasem tramwajowym uznał za mało realne, zwłaszcza ze względu na wymagania płynności ruchu tramwajowego i bezpieczeństwo. • Budowanie parkingów osiedlowych pod płytami dwóch boisk szkolnych jest możliwe. Na razie jednak nie zgłosił się żaden inwestor zainteresowany taką inwestycją, przewidzianą do realizacji w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (informacja ze strony burmistrza Ochoty). Ze względu na palący problem braku miejsc parkingowych i odciążenie ulicy Filtrowej, sprawa ta jednak powinna stać się przedmiotem działań władz dzielnicy w nadchodzących latach. • Najwięcej wyjaśnień zostało przekazanych przez przedstawicielkę Zarządu Oczyszczania Miasta, która odpowiadała na szereg pytań i komentarzy związanych z utrzymaniem zieleni i nowymi nasadzeniami drzew w obrębie ulicy. Zebranych zbulwersował fakt, że prowadzi się nowe nasadzenia choć wiadomo, że poziom zasolenia przy dużych opadach śniegu prowadzi do niszczenia tak nowej jak i starej zieleni. Oczekiwania społeczne są jednoznaczne: należy znaleźć metodę ochrony drzew na ulicy Filtrowej, zdając sobie sprawę, że są one regularnie zasypywane przy odśnieżaniu zwałami śniegu z solą.

15

4. Wyniki warsztatów lutowych (animacyjnych) W środę 15 lutego 2012 roku w Urzędzie Dzielnicy odbył się drugi i ostatni z planowanych w ramach OMDO warsztatów: „Filtrujemy pomysły dla dzielnicy”. Jego charakter był odmienny, aniżeli warsztatów grudniowych. O ile wcześniej chodziło o krytyczny przegląd pomysłów zgłoszonych dla ulicy Filtrowej, to tym razem celem warsztatu było zrobienie pierwszego kroku o charakterze „wdrożeniowym”. Można go określić jako „uzgodnienie wizji”, ale to byłoby zbyt mało, aby nazwać końcowy „produkt” warsztatu. Takim produktem są z jednej strony inicjatywy, które mają określonych wykonawców, ramy organizacyjne, narzędzia i źródła finansowania, z drugiej ścieżki komunikacyjne między wykonawcami i beneficjentami projektów. O ile w pierwszym, grudniowym warsztacie można było mówić o istotnej roli ekspertów, bowiem pomysły mieszkańców zostały poddane ich ocenie

ze względu na wykonalność i spójność, to tym razem można było mówić o roli podmiotów, grupowych lub jednostkowych, odpowiedzialnych za realizację działań. W takim podejściu, które określamy jako „animacyjne” zawarta jest odpowiedź na pytania: kto się zajmie realizacją „pomysłów” i na jakich warunkach? Jakie dostępne rozwiązania formalno -prawne umożliwią wdrożenie wybranych postulatów? Podkreślmy jeszcze raz: jeśli udało się wypracować odpowiedź na te pytania, prawomocnym określeniem staje się „projekt”. Kryteria wyboru tematów Na warsztacie nie bylibyśmy w stanie przepracować wszystkich postulatów zgłoszonych przez mieszkańców i uznanych zarazem na warsztacie grudniowym za realne do zrealizowania. Dlatego postanowiliśmy wybrać te z nich, które najbardziej zachęcą mieszkańców do podejmowania dalszych inicjatyw. Zespól OMDO przed wyłonieniem

tematów warsztatu lutowego przeprowadził szereg rozmów z osobami odpowiedzialnymi za przestrzeń ulicy i liderami społeczności. Zastanawialiśmy się, czy jednym z tematów nie powinna być kwestia lepszego zagospodarowania istniejących miejsc parkingowych, a nawet udostępnienia obszarów dotąd objętych zakazem parkowania. Kierowcy bowiem z braku miejsc parkingowych nie stosują się do przepisów ruchu drogowego i zajmują przestrzeń chodnika. Mieliśmy nadzieję, że być może prawna regulacja dopuszczająca parkowanie po oznaczonej zakazem stronie ulicy i wiążące się z tym uporządkowanie „dzikiego parkingu” złagodzą problem i przynajmniej częściowo odpowiedzą na postulaty mieszkańców. Przedstawiciel ZDM zauważył jednak, że z miejsc, które obecnie niezgodne z prawem zajmowane są przez samochody, nie może zostać zdjęty zakaz, ponieważ nie pozwalają na to stosowne regulacje

16

(konieczna odległość od skrzyżowania – 10 metrów i chodnik wolny dla pieszych o szerokości co najmniej 1,5 m), a także niebezpieczeństwo kolizji z pojazdami szynowymi. Podobnie postępowaliśmy z innymi postulatami, np. ujednoliceniem estetyki szyldów. Decyzje w sprawie ich wyglądu są domeną wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, do których należą fasady budynków. Z racji dużej liczby decydentów i konieczności przeprowadzenia szeregu spotkań wstępnych uznaliśmy, że nie jesteśmy w stanie zrealizować tego zadania w założonym w projekcie terminie. Ostatecznie uznaliśmy, że wybrane przez nas tematy, powinny wpłynąć na zmianę sposobu postrzegania przestrzeni ulicy i przyczynią się do aktywizacji mieszkańców – tak by samodzielnie podejmowali inicjatywy wpływające na estetykę przestrzeni publicznej. Handel i kultura to dwie możliwe do połączenia ze sobą funkcje, o tyle bezsporne, że odpowiadające potrzebom i oczekiwaniom uczestników konsultacji

społecznych. Przy czym Filtrowa już jest miejscem na handel obwoźny, który cieszy się aprobatą mieszkańców i zaspokaja ich potrzeby. Filtrowa jeszcze nie jest miejscem kultury, ale ma ku temu możliwy do uruchomienia potencjał. Założyliśmy, że działania kulturalne przyczynią się do podniesienia rangi ulicy. Tym samym zachęcą mieszkańców do oddolnego realizowania pozostałych postulatów, innymi słowy do „wzięcia spraw w swoje ręce”.

17

PIERWSZY PROJEKT: FILTROWA MIEJSCEM NA HANDEL ZAŁOŻENIA I CELE WARSZTATU

• Zgodnie z oczekiwaniami mieszkańców wyrażonymi podczas konsultacji obecność straganów warzywnych na Filtrowej jest potrzebna, jednak poprawy wymaga ich estetyka. • Nowe stragany powinny spełniać dwie podstawowe funkcje: zapewniać kupcom godziwe warunki sprzedaży (odpowiednia ekspozycja towaru, ochrona przed złymi warunkami atmosferycznymi) oraz tworzyć infrastrukturę dla inicjatyw mieszkańców podejmowanych po zakończeniu dnia handlowego oraz w weekendy (pchle targi, wystawy). • Na warsztacie powinny zostać rozpatrzone potrzeby kupców, których zaspokojenie w jakiejś

WSTĘPNE WARUNKI REALIZACJI PROJEKTU

• Handel obwoźny ma swoje ramy prawne na terenie Warszawy i regulowany jest zarządzeniem Prezydenta Miasta Stołecznego z dnia 10 stycznia 2008r. (Zarządzenie nr 1153/2008). Jest to dokument określający m.in. jakie elementy powinny zostać użyte do budowy ulicznego stanowiska handlowego. Należy do nich parasol o określonej formie i kolorach. Na warsztacie ustalono, że istnieje możliwość odstępstwa od powyższego zarządzenia i modyfikacji wyglądu straganów. • Zgodzono się co do podziału stoiska na dwie części – składane zadaszenie oraz trwałą podstawę pełniącą funkcję „małej architektury” (np. ladę w kształcie litery „U” o obniżonych ramionach, które mogłyby służyć za ławki). • Stałe elementy, po zakończeniu dnia handlowego, mogą służyć mieszkańcom podejmującym inicjatywy typu “pchle” targi, wystawy, wymiany książek. • Przyjęte rozwiązanie kwestii nowych straganów powinno być estetyczne i skomponowane z wyglądem ulicy.

18

mierze wynagrodziłoby im konieczność partycypacji w kosztach przebudowy stoisk (p.w. zmiana warunków umów podpisywanych z Urzędem Dzielnicy i ZDM) • Wypracowanie warunków praktycznej realizacji projektu, czyli opracowanie wytycznych w sprawie wyglądu warzywniaków, właściciela, partycypacji w kosztach, dni i godzin wykorzystania przez kupców. . .

• Według deklaracji Burmistrza Ochoty stałe elementy mogą być sfinansowane przez UD. • Kupcy wstępnie zgodzili się sfinansować składane (górne) elementy stoisk. • Nie ma możliwości zmiany opłat za handel, uiszczanych przez kupców do Urzędu Dzielnicy, ponieważ ich wysokość regulowana jest odpowiednimi zarządzeniami Urzędu Miasta. • Nie ma możliwości wydawania przez ZDM pozwoleń na handel na dłużej niż rok (mapy lokalizacyjne muszą być co roku aktualizowane). • Przedstawiciele Straży Miejskiej uznali za możliwe wydzielenie na ulicy Asnyka miejsca na płatne parkowanie specjalnie dla dostawców warzyw. • Powołano grupę projektową d.s. koncepcji nowych stanowisk handlowych. W jej skład weszli obecni na warsztacie mieszkańcy Ochoty, przedstawiciel kupców, lokalni projektanci oraz przedstawiciel OMDO. • Grupa ma zadanie wypracowanie projektu nowych straganów. Efekty ich pracy mają zostać zaprezentowane burmistrzowi a następnie trafić do ZDM. Zadaniem grupy będzie także monitorowanie procesu realizacji całego przedsięwzięcia.

PYTANIA DO DALSZEJ DYSKUSJI: 1. Elementy związane z handlem, znajdujące się na pasie drogowym (chodnik) podlegają opłacie handlowej. W dni robocze taką opłatę uiszczają handlujący na Filtrowej kupcy. Powstaje pytanie, jaki status uzyskają wprowadzone nowe elementy stałe, pełniące funkcję „małej architektury” i wobec tego jakie będą z tym związane opłaty oraz kto będzie je uiszczał? Na to pytanie ZDM może odpowiedzieć dopiero po otrzymaniu koncepcji nowych konstrukcji. 2. Kupcy dostrzegają potrzebę ścian bocznych pomiędzy stojącymi szeregowo stoiskami. Za dogodne rozwiązania uznano częściowo otwarty namiot, chroniący przed kurzem i hałasem. Powstaje więc pytanie, czy musi być zapewniona widoczność od strony jezdni?

19

DRUGI PROJEKT: FILTROWA MIEJSCEM NA KULTURĘ ZAŁOŻENIA I CELE WARSZTATU

• Głównym założeniem było określenie warunków możliwości podejmowania przez mieszkańców inicjatyw kulturalnych i integracyjnych związanych ze stacją Filtrów i infrastrukturą stoisk warzywnych (dostępną po zakończeniu dnia handlowego). • Zgodnie z oczekiwaniami mieszkańców parkan „Filtrów” mógłby zostać wykorzystany jako przestrzeń „wystawowa”, tak by między Placem Narutowicza, Parkiem Wielkopolski i dalszą, rezydencjalną częścią Filtrowej wytworzyła się naturalna ścieżka spacerowa.

WSTĘPNE WARUNKI REALIZACJI PROJEKTU

• W sprawie zgody na realizację wystaw na murze stacji „Filtrów” należy każdorazowo złożyć wniosek do Dyrektora MPWiK (pana Henryka Brzuchacza), drogą pocztową na adres: ul. Starynkiewicza 5, 02-015 Warszawa lub zostawić w biurze podawczym mieszczącym się pod tym samym adresem. • Wniosek powinien zawierać szczegółowy opis treści wystawy oraz planowanych na parkanie instalacji (ze względu na przepisy konserwatorskie niemożliwe są instalacje świetlne). • Następnie inicjator wystawy w porozumieniu z Zarządem „Filtrów” muszą zwrócić się do Stołecznego Konserwatora Zabytków z prośbą o zgodę na realizację wystawy w zaproponowanym kształcie.

20

• Tworzenie wystaw na parkanie „Filtrów” wymaga następujących ustaleń: kto i w jaki sposób może finansować tego typu inicjatywy, jaki może być tryb ich zgłaszania, kto byłby odpowiedzialny za realizację. • Korzystanie z infrastruktury stoisk warzywnych wymaga ustalenia: zasad zgłaszania inicjatyw, podmiotu odpowiedzialnego za grafik wydarzeń, kwestii pilnowania porządku i odpowiedzialności za wykorzystywaną przestrzeń. • Inicjatywy podejmowane na stoiskach warzywnych dotyczą sytuacji, gdy zostanie zrealizowany projekt nowych straganów.

• Kwestie finansowania tego typu wystaw mogą być rozwiązane na co najmniej kilka sposobów: - poprzez zgłoszenie inicjatywy do konkursów organizowanych przez Wydział Kultury UDO - poprzez złożenie projektu wystawy do Wydziału Kultury UDO jako propozycji do uwzględnienia w budżecie na nadchodzący rok – należy wówczas uwzględnić termin ostatecznego ustalania budżetu, czyli sierpień każdego roku - jeśli wystawa jest finansowana przez UDO może on zwrócić się do Zarządu MPWiK o współfinansowanie projektu – według deklaracji obecnego na warsztacie przedstawiciela „stacji Filtrów”, jeśli taka wystawa mogłaby się przyczynić do promocji stacji, możliwa jest partycypacja MPWiK w kosztach jej realizacji - MPWiK może także współfinansować projekty wystawowe mieszkańców, podejmowane bez pośrednictwa UDO • Podmiotami odpowiedzialnymi za realizację wystaw mogą być mieszkańcy, organizacje pozarządowe i UDO; ze względu na specyfikę swojej działalności MPWiK nie może wziąć na siebie odpowiedzialności za tego typu zadania. • Ustalono organizację „Święta Starej Ochoty” w Parku Wielkopolski: - każde tego typu przedsięwzięcie wymaga uzyskania zezwoleń – obecni urzędnicy zadekla rowali chęć pomocy w ich uzyskaniu - możliwe jest połączenie wydarzenia z „dniem otwartym” Filtrów - z oprowadzaniem przez przewodników i pulą wejściówek tylko dla mieszkańców Ochoty, rozprowadzaną w porozumieniu z organizatorami święta - niemożliwe jest natomiast umiejscowienie wydarzeń towarzyszących Świętu w obrębie „stacji Filtrów”, ponieważ podlega ona ochronie sanitarno-epidemiologicznej - rozważane daty wydarzenia to czerwiec (problematyczny ze względu na Mistrzostwa Europy), wrzesień lub dzień upamiętniający otwarcie stacji Filtrów 3 lipca 1886 roku -za organizację święta odpowiedzialni byliby pomysłodawcy, czyli Stowarzyszenie Ochocianie • W sprawie wykorzystania stoisk warzywnych ustalono, że za grafik powinna odpowiadać organizacja pozarządowa wyłoniona w efekcie konkursu zorganizowanego przez UDO • W celu zapewnienia porządku podczas i po zakończeniu wydarzenia (typu pchli targ itp.) inicjator musi podpisać dokument będący zobowiązaniem z UDO; za opracowanie jego treści będzie odpowiadał UDO. 21

• Ustalono, że zapewnienie bezpieczeństwa sprzedającym lub urządzającym wystawę nie musi być związane z dodatkowym alarmowaniem straży miejskiej, a jedynie doraźnym zgłoszeniem w razie zaistniałego niebezpieczeństwa; nierozstrzygnięta pozostaje natomiast kwestia zgłoszenia do Wydziału Działalności Gospodarczej.

PYTANIA DO DALSZEJ DYSKUSJI: 1. Czy mur Filtrów od strony Filtrowej stanowi dobrą przestrzeń wystawową (niebezpieczna bliskość torów tramwajowych, co uniemożliwia oglądanie wystawy z odpowiedniej perspektywy, mały przepływ „zwiedzających”)? 2. Czy inne miejsca na Starej Ochocie nie mogłyby lepiej służyć wystawom – np. niewykorzystany pasaż przy Akademickiej i Mochnackiego (za budką kwiaciarni)? 3. Jakie sposoby prezentacji wystaw sprzyjałyby ich instalacji na murze Filtrów – np. wystawy dostosowane do oglądania z tramwaju lub drugiej strony ulicy? 4. Wniesionym pomysłem wartym przemyślenia byłoby zazielenienie chodnika wzdłuż muru Filtrów i tym samym urozmaicenie tej przestrzeni np. poprzez zasianie szpaleru słoneczników.

22

5. PODSUMOWANIE Podsumowując wykonanie tego części konsultacji społecznych, która była realizowana pod nazwą „Rewitalizacja ulicy Filtrowej”, warto wyodrębnić kilka kwestii: Pierwsza, i zapewne najważniejsza, to stopniowe przyjęcie przez wszystkich uczestników tego procesu postawy, którą najlepiej określają takie słowa jak „uczestnictwo”, „zaangażowanie” i „odpowiedzialność”. Krok po kroku doszło do wyodrębnienia nie tylko wartościowych pomysłów na rewitalizację jednej z najważniejszych ulic Ochoty, ale do wyłonienia się osób i grup, które zadeklarowały chęć i gotowość do wprowadzenia w życie tego, co zostało wypracowane. Potrzebna do tego była nie tylko praca twórcza, analityczna i intelektualna, ale również ewolucja postaw wszystkich uczestników zaangażowanych w sposób trwały w to kilkumiesięczne przedsięwzięcie. Druga, doszło do przebudowy relacji pomiędzy tzw. „władzą samorządową” a „mieszkańcami”.

Założeniem OMDO było przełamanie ważnego stereotypu, podpowiadającego, że samorząd pracuje, a elektorat głosuje (albo nie). Taki „podział pracy”, skutkował przekonaniem, że jednostki i grupy składające się na barwną mozaikę określaną zbiorczo jako mieszkańcy, mają wpływ na to co się dzieje w dzielnicy tylko, lub w najlepszym razie głównie, poprzez akt wyborczy. To z gruntu fałszywe przekonanie miało i ma nadal opłakane skutki nie tylko na Ochocie, tak dla administracji jak i dla mieszkańców. Trudno o współodpowiedzialność, gdy samorząd widzi mieszkańców jako statystyczny agregat do głosowania, a mieszkańcy uchodzą za roszczeniowych i nie zainteresowanych uczestnictwem np. w kwestiach związanych z zagospodarowaniem przestrzeni. Po trzecie, doprowadzenie do zmiany dryfującego „kontraktu pomiędzy władzą a społeczeństwem” wymaga zmiany pewnych rutyn organizujących codzienne życie pracowników administracji

samorządowej. Wszyscy uczestnicy konsultacji, a na pewno od samego początku Zespół OMDO, byli świadomi tego, że bez zaangażowania administracji samorządowej, proces konsultacji miałby charakter „papierowy”. Z tego powodu liczne spotkania przygotowawcze, z udziałem urzędników samorządowych i specjalistów, miały kluczowe znaczenie. Można było obserwować rosnące zainteresowanie i zaangażowanie tego grona, które demonstrowało coraz dalej idącą gotowość do zmiany nawyków, odkrywając w sobie coraz większą gotowość do kontaktów z mieszkańcami. Mocnym argumentem za tym, że lokalne władze stały się żywym i odpowiedzialnym uczestnikiem procesu konsultacji była konstruktywna aktywność burmistrza dzielnicy Ochota, który uczestniczył w większości spotkań z mieszkańcami, jak i spotkaniach o charakterze warsztatowym. Co więcej, władze dzielnicy w ślad konsultacji społecznych zaczęły podejmować

23

konkretne zobowiązania wobec mieszkańców, nie wyczerpując, oczywiście, pełnej ich listy. Najlepszym podsumowaniem aktywnej i odpowiedzialnej postawy władz dzielnicy Ochota będzie informacja przekazana przez burmistrza Ochoty, że Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego M. St. Warszawy przystąpiło do przygotowywania konkursu na wytyczne do miejscowego planu zagospodarowania przestrzeni dla Placu Narutowicza, a Urząd Dzielnicy przygotował już wszystkie wymagane w tym zakresie dokumenty. Po czwarte, wzięcie przez mieszkańców spraw w swoje ręce, wymagało nie tylko chęci uczestnictwa, po stronie „społecznej”. Animacja organizująca logikę pracy w trakcie lutowego warsztatu miała na celu nie tylko doprowadzenie do uzgodnienia wybranych projektów, mając na uwadze ich domniemaną wykonalność, ale również zawiązanie porozumień pomiędzy różnymi stronami zaplanowanego jeszcze szkico-

wo przedsięwzięcia. Przy czym stron takiego porozumeinia może być więcej niż dwie i nie koniecznie musi to być porozumienie pomiędzy „urzędnikiem” i „mieszkańcem”. Przykładem może być wstępna umowa pomiędzy Stowarzyszeniem „Ochocianie” a przedstawicielem stacji Filtry o wspólne zorganizowanie „Święta Starej Ochoty”. Po piąte, Zespół OMDO od początku miał świadomość, że w pewnym momencie musi zakończyć swój udział w procesie konsultacji społecznych i przekazać inicjatywę w ręce jego faktycznych uczestników. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie został określony cel i zarazem wynik wspólnej pracy. Był nim projekty, które zostały na tyle opracowane, aby implementacja była wyłącznie kwestią techniczną. Pojawienie się planu działania i narzędzi zarządzania projektami uzupełni w przyszłości to, co zostało już wykonane tj. wypracowywanie twórczej wizji i otwarcie nowych kanałów komunikacji.

Z kolei, jeśli idzie o warunki dialogu obywatelskiego, który powinien rozwijać się po zakończeniu konsultacji prowadzonych przez Zespół Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, to władze dzielnicy zamierzają zbudować nowy kanał dwustronnej komunikacji mieszkańców i samorządu. Będzie to finansowane i administrowane przez urząd dzielnicy otwarte forum internetowe, służące planowaniu rewitalizacji przestrzeni publicznej Ochoty. Jego cel i funkcję burmistrz określił w formie pytania: „Jak chcemy widzieć przestrzeń wokół nas?”. Aby nie ograniczać się do Internetu, urząd planuje jedno lub dwa spotkania w ciągu roku z mieszkańcami podsumowujące dyskusje na Forum. Planowane jest także powołanie rady, która będzie ciałem doradczym, dbającym o to, aby planowanie przestrzeni w dzielnicy uwzględniało pomysły i oczekiwania mieszkańców.

24

OPRA CO WA NI E G RA F I CZ NE : W W W.H W S T U DI O.P L