Conference of the Commission Internationale d’Histoire et d’Etude du Christianisme (CIHEC)

Religious Space of East-Central Europe – Open to the East and the West Lublin–Lviv, 6-10 September 2007

Meeting Place in Lublin: Collegium Norvidianum John Paul II Catholic University of Lublin Aleje Racławickie 14 20-950 Lublin, Poland Meeting Place in Lviv: Ukrainian Catholic University Svientsitskoho 17 79011, Lviv, Ukraine

Organizers Polish Commission of CIHEC Ukrainian Commission of CIHEC in cooperation with Institute of East Central-Europe, Lublin Institute of History, John Paul II Catholic University of Lublin Institute of Church History, Ukrainian Catholic University, Lviv John Paul II Catholic University of Lublin Ukrainian Catholic University, Lviv European College of Polish and Ukrainian Universities, Lublin Association of the Institute of East-Central Europe, Lublin Institute of History, Polish Academy of Sciences, Warsaw Ivan Krypiakevych Institute of Ukrainian Studies (National Academy of Sciences of Ukraine), Lviv Ukrainian Committee of Historical Sciences, Lviv

Conference Office Contact Persons Agnieszka Januszek e-mail: [email protected] Andrzej Deryło e-mail: [email protected] Oleh Behen e-mail: [email protected] Phones Institute of East-Central Europe 0048 81 743 68 62; 0048 81 532 29 07 Institute of History, John Paul II Catholic University of Lublin 0048 81 445 44 28 Institut of Church History, Ukrainian Catholic University 00380 322 79 27 77

Thursday, 6 September 9:30 – 10:00

Opening Session

Room CJP 1031

Jerzy Kłoczowski President of the Polish Commission of CIHEC, VicePresident of CIHEC, Director of the Institute of EastCentral Europe, Lublin Borys Gudziak President of the Ukrainian Commission of CIHEC, Rector of the Ukrainian Catholic University, Lviv Hugh McLeod President of CIHEC Stanisław Wilk Rector of the John Paul II Catholic University of Lublin

10:00 – 11:00

Plenary Session

Chair

Borys Gudziak

Room CJP 1031

Presenters Marcin Przeciszewski (Warszawa), Marek Pieńkowski (Kraków) – La situation religieuse actuelle en Europe centrale et orientale dans l’approche comparative

11:00 – 11:15

Break

11.15 Françoise Nozati presents a Visual Exhibition : The Wooden Churches of East-Central Europe (to be held in the Hall of the Collegium Norvidianum)

11:15 – 2:00 p.m. Panel Sessions

Session 1 Title Organizers

Room CJP 1031

The Present Situation in the Field of Religion in EastCentral Europe: a Comparative Approach Tomasz Żukowski, Marcin Przeciszewski, Piotr Cywiński

3

Presenters Christian Sorrel (Chambéry) – Situation religieuse en Europe Occidentale José Andrés Gallego (Madrid) – La situation actuelle de l’Eglise en Espagne Vinko Potočnik (Ljubljana), Igor Bahovec (Ljubljana) – Church and Civil Society – its Impact on Transition Processes: the Case of Slovenia Andriy Yurash (Lviv) – Religious Situation in Contemporary Ukraine: Diversity and Plurality in their Regional Dimension

Room CN 104

Session 2 Title Organizer Secretary

Religious Culture of Medieval East-Central Europe Urszula Borkowska Agnieszka Januszek

Presenters Wojciech Iwańczak (Kielce) – Miles Christi. Ideał rycerza średniowiecznego (Miles Christi. The Ideal of a Medieval Knight) Maria Starnawska (Siedlce) – Relikwie jako fundament ładu w życiu wspólnoty (Relics as a Basis for Order in the Life of a Community) Barbara Trelińska (Lublin) – Epigrafika jako wyraz kultury religijnej w średniowiecznej Małopolsce (Epigraphics as the Expression of Religious Culture in Medieval Little Poland) Izabela Skierska (Poznań) – Handel w dzień święty (Mercatum on the Feast Days)

Room CN 103

Session 3 Title Organizer

Canon Law and Synodal Legislation: their Importance for the Church and Society of East-Central Europe Leszek Zygner

Presenters Leszek Zygner (Toruń) – Synody prowincjonalne XIV-XV wieku (Gniezno–Praga–Lwów) (Provincial Councils of the Fourteenth and Fifteenth Century (Gniezno–Prague–Lviv) 4

Henryk Streit (Jarosław) – Średniowieczny proces kanoniczny i jego rola w kształtowaniu kluczowych instytucji świeckiego procesu karnego. Wzajemne inspiracje i rywalizacja (Medieval Canonical Proceeding and its Role in the Formation of Key Institutions of Secular Penal Proceeding) Jerzy Kaliszuk (Warszawa) – Recepcja statutów synodalnych w Polsce XV wieku na podstawie tekstów rękopiśmiennych (The Reception of Synodal Statutes in Fifteenth Century Poland – the Evidence of Handwritten Texts) Blanka Zilynská (Praha) – Nové podoby synodality konce středovĕku: Čechy v kontextu evropské reformace (New Forms of Synodal Movement at the End of the Middle Ages: Bohemia in the Context of the European Reformation)

Room CN 102

Session 4 Title Organizer

Typical Features of the Monastic Life in Eastern Christianity in East-Central Europe Antoni Mironowicz

Presenters Antoni Mironowicz (Białystok) – Specyfika życia monastycznego wschodniego chrześcijaństwa w Europie Środkowo-Wschodniej (The Specificity of Monastic Life of Eastern Christianity in East-Central Europe) Warsonofiusz (Doroszkiewicz) (Białystok–Saki) – Monastycyzm bizantyjski do połowy XV wieku (Byzantine Monasticism to the Middle of the Fifteenth Century) Krzysztof Leśniewski (Lublin) – Wstęp do rosyjskiej duchowości hezychastycznej (Introduction to the Russian Hesychastic Spirituality) Nikolay Nikolayev (Moscow) – Klasztory prawosławne jako ośrodki kultury w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI wieku (Orthodox Monasteries as Cultural Centers in the Grand Duchy of Lithuania in the Sixteenth Century) Piotr Chomik (Białystok) – Kultura monastyczna w Wielkim Księstwie Litewskim (Monastic Culture in the Grand Duchy of Lithuania) Inessa Slyunkova (Moscow) – Православные монастыри Киевской митрополии первой половины XVII в. и влияние Афона (Orthodox Monasteries of the Kiev Metropolis in

5

the First Half of the Seventeenth Century and the Influence of Afon) Andrzej Borkowski (Athens) – Hiob Poczajkowski i jego wizja życia monastycznego (Job Pochaykovsky and His Vision of Monastic Life) Gabriel (Giba) (Białystok–Supraśl) – Monaster zabłudowski jako obrońca wiary greckiej (The Monastery of Zabłudów as the Protector of the Greek Faith) Alexander Gavrilin (Riga) – Orthodox monasteries in Latvia Urszula Pawluczuk (Białystok) – Prawosławne duchowieństwo zakonne w II Rzeczypospolitej (Orthodox Monastic Clergy in the Second Polish Republic) Serhiy Horin (Kyiv) – Православні та католицькі монастирі Західної Волині (Orthodox and Catholic Monasteries of Western Wolhynia) Аndriy Pavlyshyn (Lviv) – Василіянські монастирі Львівської єпархії (The Basilian Monasteriesl in the Lviv Eparchy) Oleh Duch (Lviv) – Жіноче чернецтво Львівської та Перемиської єпархій (The Female Religious Communities of the Lviv and Przemyśl Eparchies)

Room CN 105

Session 5 Title Organizer

The Denominational Geography of the Commonwealth of Many Nations Stanisław Litak, Bogumił Szady a) Historical Geography and History of Cartography

6

Presenters Stanisław Litak (Lublin) – Mapa wyznaniowa Rzeczypospolitej w II połowie XVIII wieku (The Denominational Map of the Polish-Lithuanian Commonwealth during the Second Half of the Eighteenth Century) Jacek Chachaj (Lublin) – Mapa wyznaniowa Rusi Koronnej w XVIII wieku – problemy, wątpliwości i propozycje rozwiązań (The Denominational Map of Crown Ruthenia during the Eighteenth Century – Problems, Doubts and Suggested Solutions) Jarosław Łuczyński (Toruń) – Kwestie wyznaniowe na dawnych mapach Rzeczypospolitej (XVI - pierwsza połowa XVIII wieku)

(Denominational Issues with the Old Maps of the Commonwealth. Sixteenth - First Half of the Seventeenth Centuries) Sławomir Mielnik (Lublin) – „Carte de la Pologne” jako źródło historyczne („Carte de la Pologne” as a Historical Source) Jerzy Czajewski (Dublin) – Polskie i rosyjskie mapy graniczne jako źródło informacji o podziałach administracyjnych w strefie przygranicznej w II połowie XVIII wieku (Polish and Russian Border Maps as a Source of Information on Divisions of Administration in the Borderland during the Second Half of the Eighteenth Century) b) New Technologies Presenters Grzegorz Myrda (Gliwice) – Systemy Informacji Geograficznej – wprowadzenie do problematyki (Systems of Geographical Information – an Introduction) Bogumił Szady (Lublin) – Geografia historyczna i geohistoria (Historical Geography and Geo-History) Multimedia presentation of the Geographic Information System (GIS) and discussion

2:00 p.m. – 3.00 p.m.

Break

3:00 p.m. – 3:30 p.m. Opening of the Carthographic Exhibition: The Socio-Religious Space of East-Central Europ

Room GG 142

Jerzy Kłoczowski (Lublin) Henryk Gapski (Lublin)

3:30 p.m. – 6:00 p.m. Panel Sessions

7

Room CN 103

Session 6 Title Organizer

Religious Justification of Political Power in Sixteenthand Seventeenth- Century Europe Hubert Łaszkiewicz

Presenters Maciej Ptaszyński (Warszawa) – „Unter uns cor unum, anima una, ein Hertz und eine Seele”. Rabbies Theologorum w państwie nowożytnym na przykładzie księstw zachodniopomorskich w XVI - XVII wieku („Unter uns cor unum, anima una, ein Hertz und eine Seele”. Rabbies Theologorum in the Early Modern State on the Example of the Duchies of Western Pomerania in the Sixteenth and Seventeenth Centuries) Mirosław Filipowicz (Lublin) – Between Khan, Basileus and People: Michael Cherniavsky on Russian Political Theory Arkadiusz Stasiak (Lublin) – Religijne uzasadnienia władzy królewskiej w osiemnastowiecznej Polsce (Religoius Justification of the King’s Authority in Poland in 18th Century) Roundtable participants Hubert Łaszkiewicz (Lublin) Jonathan Morgan (London)

Room CN 102

Session 7 Title Organizer Secretary

The Holy See and East-Central Europe in 1917-1939 Stanisław Wilk Arkadiusz Smagacz

Presenters Roman Dzwonkowski (Lublin) – Stolica Apostolska wobec Kościoła katolickiego w Związku Radzieckim w latach 19171939 (The Holy See and the Catholic Church in the Soviet Union, 1917-1939) Stanisław Nabywaniec (Rzeszów) – Stolica Apostolska wobec Kościoła grecko-katolickiego w okresie międzywojennym (The Holy See and the Greek Catholic Church during the Interwar Period) 8

Stanisław Wilk (Lublin) – Misja wizytatora i nuncjusza apostolskiego Achillesa Rattiego w latach 1918-1921 (The Mission of Visitator and Apostolic Nuntio Achille Ratti, 1918-1921) Antonina Kozyrska (Toruń) – Stolica Apostolska a projekty unii kościelnej w Rosji sowieckiej w latach 1917-1939 (The Holy See and the Projects of the Ecclesiastical Union in Soviet Russia, 1917-1939) Witalij Rosowski (Lublin) – Stolica Apostolska wobec Kościoła katolickiego na Ukrainie w latach 1917-1921 (The Holy See and the Catholic Church in the Ukraine, 1917-1921) Maciej Mróz (Wrocław) – Misja Giovanniego Genocchiego SCJ w charakterze wizytatora apostolskiego dla Ukrainy w latach 1920-1921 (The Mission of Giovanni Genocchi SCJ as an Apostolic Visitator for the Ukraine, 1920-1921)

Room CN 104

Session 8 Title Organizer Secretary

Mutual Influences of the Christian and Jewish Communities in East-Central Europe Stefan Schreiner Łukasz Jasina

Presenters Stefan Schreiner (Tübingen) – Karraite and Rabbanite Jews in the PolishLithuanian Commonwealth Sławomir Jacek Żurek (Lublin) – The modern Christian-Jewish dialogue in Poland with the East-Central European Context in the Background Maria Cieśla (Warszawa) – Judei tanquam cives, quam cives christiani. The Jews of seventeenth century Slutsk: between Protestantism, Orthodoxy and Catholicism Łukasz Jasina (Lublin) – Żydzi – chrześcijanie w Warszawie 1939-1943 (Jewish – Christians in Warsaw, 1939-1943) Selim Chazbijewicz (Gdańsk) – Stosunki między polskimi muzułmanami, chrześcijanami i żydami od XVI do XX wieku (Relations among Polish Muslims, Christians and Jews from the Sixteenth to the Twentieth Century) Marek Pieńkowski (Kraków), Romuald-Jakub Weksler-Waszkinel (Lublin) – Podsumowanie (Concluding Remarks) 9

Room CN 105

Session 9 Title Organizer

The Situation of Christians in Europe in the Twentieth Century – Various Aspects Halina Parafianowicz

Presenters Halina Parafianowicz (Białystok) – Herbert Hoover and Humanitarian Relief in Soviet Russia, 1921-1923 Mikko Ketola (Helsinki) – The Work of „Die Baltische Russlandarbeit” in the 1920s and 1930s. Etienne Thévenin (Nancy) – Les Eglises à la famine de 1932-33 en Ukraine Aila Lauha (Helsinki) – Relations between the Lutherans and the Orthodox in Finland in the Twentieth Century Imrich Vašečka (Brno), Michal Vašečka (Bratislava) – Problems of Religious Life of the Roma Poeple in East-Central Europe in the Twentieth Century

Friday, 7 September Room 9:00 – 10:00 CJP 1031

Title Presider

Plenary Session The Place of East-Central and Central Europe in the History of European Christianity Urszula Borkowska

This session will consider the manner in which the subject is presented in the classic textbooks covering the general history of Christianity published in Paris (1990-2000) and Cambridge (edition in progress):

10

Jerzy Kłoczowski (Lublin) – Moyen Age Brenda Bolton (London) – Middle Ages Marc Venard (Paris) –16e - 18e siècles Jean Marie-Mayeur (Paris) – 19e et 20e siècles Hugh McLeod (Birmingham) – 19th and 20th Centuries

10:00 – 10:15

Coffee Break

10:15 – 1:00 p.m. Panel Sessions Room CJP 1031

Session 10 Title Organizers

The Place of East-Central Europe in the History of European Christianity Marc Venard, Jean Marie-Mayeur, Brenda Bolton, Hubert Łaszkiewicz

Middle Ages: Presenters Girolamo Arnaldi (Rome) Yuriy Avvakumov (Munich–Lviv) Stanisław Bylina (Warszawa) Henryk Samsonowicz (Warszawa) Jerzy Wyrozumski (Kraków) Discussion 16th-18th c. Presenters Tetiana Balabushevych (Kyiv) Mikhail Dmitriev (Moscow) Janusz Tazbir (Warszawa) Maksym Yaremenko (Kyiv) Discussion 19th-20th c. Presenters Hanna Dylągowa (Warszawa) Maria Horiacha (Leuven–Lviv) Mikhailo Kirsenko (Kyiv) Tomasz Schramm (Poznań) Jan Skarbek (Lublin) Discussion 11

Room CN 105

Session 11 Title Organizers

Bishoprics and Parishes in East-Central Europe in the Middle Ages Andrzej Rozwałka, Henryk Wąsowicz

Presenters Henryk Wąsowicz (Lublin), Józef Szymański (Lublin) – Biskupstwa Polski w średniowieczu (Polish Bishoprics in the Middle Ages) Darius Baronas (Vilnius) – Założenie biskupstwa w Wilnie i siedem pierwszych parafialnych kościołów na Litwie (Establishment of the Bishopric of Vilnius and the First Parish Churches in Lithuania) Leszek Poniewozik (Rzeszów) – Początki parafii kolegiackich w diecezji krakowskiej (Beginnings of the Collegiate Parishes in the Diocese of Cracow) Renata Trawka (Rzeszów) – Metropolia i metropolici lwowscy obrządku łacińskiego w wiekach średnich. Stan i perspektywa badań (The Roman Catholic Metropolitan See of Lviv and its Metropolitans in the Middle Ages) Piotr Plisiecki (Lublin) – Akt wdzięczności czy zapłata? – z badań nad pojmowaniem dziesięciny w Polsce średniowiecznej (The Act of Gratuity or Payment? – Research on the Concept of Tithes in Medieval Poland) Stanisław Olczak (Lublin) – Tytuły ołtarzy a wezwania kościołów w XVIXVIII wieku na przykładzie archidiakonatu włocławskiego (Titles of Altars and Dedications of Churches from the Sixteenth to the Eighteenth Century Considering the Example of the Archdeaconry of Włocławek)

Room CN 107

Session 12 Title

Organizers

12

The Significance and Role of Theology in European Integration: Cooperation of East-Central European Theologians at the turn of the Twentieth and Twenty First Century Karol Klauza, Stanisław Celestyn Napiórkowski

Presenters Stanisław Celestyn Napiórkowski (Lublin) – Z doświadczeń Lublina: Pierwsze lata działalności Forum Teologów Europy Środ-

kowo-Wschodniej (The Lublin Experience: Early Years of the Activity of the Forum of East-Central European Theologians) Karol Klauza (Lublin), Anna Bodnar (Lviv) – Z doświadczeń Lwowa (The Lviv Experience) Leonard Górka (Lublin), Tadeusz Krahel (Białystok), Aleksander Dudik (Brest) – Z doświadczeń Białorusi (The Belarus Experience) Nikola Doubinin (Moscow), Igor Baranov (Moscow) – Z doświadczeń Moskwy: Współpraca teologiczna w pracach nad rosyjską Encyklopedią Katolicką (The Moscow Experience: Theological Cooperation as Seen in the Work on the Russian Catholic Encyclopedia) Jakub Błaszczyszyn (Sankt Petersburg) – Z doświadczeń Sankt Petersburga (The Sankt Petersburg Experience) Tadeusz Krahel (Białystok), Anna Mroczek (Vilnius) – Z doświadczeń litewskich (The Lithuanian Experience) Valerián Bugel (Olomouc) – Z doświadczeń czeskich (The Czech Experience) Anton Adam (Banska Bystřica), Jana Moricová (Ružemberok) – Z doświadczeń słowackich (The Slovak Experience)

Session 13 Title Organizer

Room CN 102

The Franciscan Movement in East-Central Europe from the Thirteenth to the Nineteenth Century Henryk Gapski

Presenters Petr Hlaváček (Praha) – The Franciscans and the Border of Europe/Christianity in the Fifteenth Century Dariusz Karczewski (Bydgoszcz) – Postawy polskich franciszkanów wobec prawosławia i prawosławnych w średniowieczu (Attitudes of Polish Franciscans to the Eastern Orthodoxy and the Orthodox Population in the Middle Ages) Cyprian Moryc (Lublin) – Ambicje artystyczne bernardynów i działalność własnych warsztatów artystycznych w okresie nowożytnym (The Artistic Ambitions of the Franciscan Observants and their Artistic Workshops in the Early Modern Period) 13

Adam Błachut (Kraków) – Teoretyczne podstawy budownictwa i sztuki reformatów w czasach nowożytnych (The Art and Architecture of the Reformed Franciscans in the Early Modern Period) Aleksander Sitnik (Kraków) – Nadzwyczajne formy działalności bernardynów lwowskich (1460-1785) (The Extraordinary Forms of Activity of the Lviv Franciscan Observants, 1460-1785) Jolanta Marszalska (Tarnów) – Fundacje religijne książąt Lubartowiczów-Sanguszków linii kowelskiej na przełomie XVII i XVIII wieku na Wołyniu (Fundatio Ecclesiae in Volynia: the Lubart-Sanguszko Family of Kovel as Founders of Churches at the turn of the Seventeenth Century) Pál Attila Illés (Budapest) – The Franciscan and the Pastoral Care in the Multicultural Transylvania in the Nineteenth Century Ondřej Bastl (Praha) – The Franciscan Movement and Joseph II. in Austrian Monarchy Anzelm Szteinke (Warszawa) – Historiografia franciszkańska w Polsce. Stan i perspektywy badawcze (Franciscan Historiography in Poland: Present State and Perspectives) Roundtable participants Henryk Gapski (Lublin) Magdalena Janowska (Poznań) István Zombori (Szeged)

Room CN 104

Session 14 Title

Organizers

14

Female Religious Orders of East-Central Europe in Struggle with Nazi and Communist Totalitarianisms (1939-1989) Agata Mirek, Krystyna Dębowska

Presenters Krystyna Dębowska (Warszawa) – Żeńskie zgromadzenia zakonne w Polsce w latach 1939-1945 (Female Religious Congregations in Poland, 1939-1945) Ewa Kaczmarek (Warszawa) – Polityka władz partyjnych i rządowych wobec zgromadzeń zakonnych w Polsce w latach 19451956. (The Policy of Government and Polish Workers Party toward Female Orders and Congregations in Polad between 1945-1956)

Agata Mirek (Lublin) – Komunizm w walce z żeńskim ruchem zakonnym w Europie Środkowo-Wschodniej (Communism in the Struggle against the Female Religious Movement in EastCentral Europe) Alina Chomiuk (Warszawa) – Kłopoty sióstr loretanek z działalnością wydawniczą (The Troubles Encountered by the Loreto Sisters Carrying out their Publishing Activities) Dorota Schreibner-Kurpiers (Opole) – Siostry Dobrego Pasterza i ich działalność na Śląsku (The Sisters of the Good Shepherd and their Activity in Silesia)

1:00 p.m. – 2:30 p.m.

Break

2:30 p.m. – 6:00 p.m. Panel Sessions Session 15 Title Organizer Secretary

Room GG 142

Religious Spaces in East-Central Europe – a Cartographic Illustration Zbigniew Piłat Paulina Dąbrosz-Drewnowska

Presenters Vincenc Rajšp (Ljubljana) – Historical Maps of the Church Organization in Slovenia Jacek Wiesiołowski (Poznań) – Religious Orders in the Municipal Space as Seen in Poznań Zbigniew Piłat (Lublin) – Atlas ruchu zakonnego w Europie ŚrodkowoWschodniej w średniowieczu. Stan prac (An Atlas of Religious Movement in East-Central Europe in the Middle Ages: a Report on Current Research) Jan Skarbek (Lublin) – Atlas Europy Środkowo-Wschodniej XIX wieku. Struktury administracyjne (The Atlas of Religious Movement in East-Central Europe during the Nineteenth Century: Administrative Structures) Robert Kozyrski (Lublin) – Mapy wyznaniowe Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce KUL, 1957-2007 (Denominational Maps of the Polish Church 1957-2007: a Project of the Institute of Historical Geography KUL) 15

Room CN 105

Session 16 Title Organizer

Orthodoxy and Heterodoxy in East-Central Europe Paweł Kras

Presenters Paweł Kras (Lublin) – Ruchy heterodoksji religijnej w średniowiecznej Europie Środkowo-Wschodniej: osiągnięcia i perspektywy badawcze (Movements of Religious Dissent in Medieval East-Central Europe: Achievements and Perspectives of Research) Jarosław Szymański (Wrocław) – Nowe spojrzenie na „świdnicką hekatombę” 1315 r. w świetle protokołów inkwizycyjnych (A New Approach to the Persecution of the Waldensians in Świdnica in 1315 in Light of Inquisitorial Registers) Martin Nodl (Praha) – Hereze v herezi. Tolerance a intolerance v Čechach v druhe poloviny 15. stoleti. Utrakviste a Jednota bratrska (Heresy in Heresy. Tolerance and Intolerance in Bohemia during the Second Half of the Fifteenth Century. The Utraquists and the Czech Brethren) Olga Osadczy (Lublin) – Państwo halicko-włodzimierskie między tradycją Kościoła wschodniego a zachodniego (The Halicz-Vlodymir State Between the Traditions of the Eastern and Western Churches) Jitka Komendová (Olomouc) – Reflexe katolickeho svĕta v pisemnictvi Rusi 13. stoleti (The Image of Western Christianity as Seen in Thirteenth Century Ruthenian Writings) Julia Verkholantsev (Philadelphia) – Obieg tekstów katolickich wśród prawosławnych Rusinów (XV-XVI wiek) The Transmission of Catholic Texts among Orthodox Ruthenian during the Fifteenth and Sixteenth Centuries)

Room CN 107

Session 17 Title Organizers Secretary

16

Preaching as an Instrument of Catechetical Instruction in the Middle Ages and Early Modern Period Krzysztof Bracha, Stanisław Bylina Tomasz Ossowski

Presenters Krzysztof Bracha (Kielce) – Średniowieczne kaznodziejstwo w Europie Środkowej. Stan badań (Preaching in Medieval East-Central Europe: State of Research) Zdenek Uhlíř (Praha) – Stredoveke kazatelske sbirky a jejich misto v procesu kazani (Medieval Sermon Collections and their Place in the Preaching Process) Andras Nemeth (Budapest) – Teaching, Learning and Preaching in Fifteenth Century Rhymed Decalogue Stanislava Kuzmová (Trenčin) – Vzor pastiera: Pastorálna problematika v stredovekých kázňach o sv. Stanislavovi, biskupovimučeníkovi (An Exemplary Shepherd: Pastoral Concerns Found in Sermons on Saint Stanislaus of Cracow from the Late Middle Ages) Tomasz Wiślicz (Warszawa) – Duchowieństwo parafialne a religia ludowa na wsi polskiej XVII-XVIII wieku (Parochial Clergy and Popular Religion in the Polish Countryside in the Seventeenth – Eighteenth Centuries) Alicja Szulc (Poznań) – Kaznodziejstwo bernardyńskie w misji duszpasterskiej Kościoła polskiego w okresie późnego średniowiecza (The Preaching of the Franciscan Observants as Part of the Pastoral Mission of the Late Medieval Polish Church) Anna Zajchowska (Kraków) – Quadruplex est modus faciendi librum. Kazania ad clerum z rękopisu I Q 377 Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego w świetle średniowiecznej teorii autorstwa (Quadruplex est modus faciendi librum. Sermones ad clerum from the Manuscript I Q. 377 of the University Library in Wrocław in Light of the Medieval Theory of Authorship) Stanisław Bylina (Warszawa) – Podsumowanie (Concluding Remarks)

Session 18 Title Organizers

Room CN 104

Survival Strategies of Churches in East-Central Europe under the Communist Regime Tomasz Schramm, Konrad Białecki

Presenters Tomasz Schramm (Poznań) – Wprowadzenie (Introduction) 17

Bohdan Zilynskyj (Praha) – Řecko-katolická církev v českých zemích 1945-1948 (The Greek-Catholic Church on the Czech Lands, 1945-1948) Stefan Samerski (Munich) – St. Wenceslas as an Old and Modern Symbol of Christianization and Representation of the Czech State Józef Puciłowski (Kraków) – Z powojennych dziejów zakonu dominikanów na Węgrzech (On the Postwar History of the Dominicans in Hungary) Antón M. Pazos (Madrid) – Les relations avec les pays de l’Est et du Centre de l’ Europe avec l’ Eglise espagnole pendant la guerre civile (1936-1939) Konrad Białecki (Poznań) – Między komunistyczną Scyllą a katolicką Charybdą – chrześcijańskie Kościoły mniejszościowe w PRL (Between the Communist Scylla and the Catholic Charybda – Christian Minority Churches in the Polish People’s Republic)

Room CN 103

Session 19 Title Organizers

Christianity in East-Central Europe from the Sixteenth to the Eighteenth Century Hanna Dylągowa, Andrzej Gil

Presenters Hanna Dylągowa (Warszawa) – Wprowadzenie (Introduction) Andrzej Gil (Lublin) – Historia Kościołów wschodnich w Rzeczypospolitej – w 20. rocznicę śmierci Ludomira Bieńkowskiego (A History of the Eastern Churches in the Polish-Lithuanian Commonwealth – on the Twentieth Anniversary of the Death of Ludomir Bieńkowski) Leonid Tymoshenko (Drohobych) – Криза Православної Церкви як передумова Берестейської унії (The Crisis of the Orthodox Church as the Reason for the Union of Brest) Mychaylo Dovbyshchenko (Kyiv) – Релігійні конверсії волинської православної шляхти наприкінці XVI - в першій половині XVII століття (Religious Controversies of the Wolhynian Gentry at the End of the Sixteenth and in the First Half of the Seventeenth Centuries) 18

Wojciech Walczak (Białystok) – Struktura organizacyjna unickiej eparchii turowsko-pińskiej (The Organizational Structure of the Uniate Eparchy of Turów and Pińsk) Ihor Skochylyas (Lviv) – Program religijny synodu w Zamościu – jego twórcy i mity. U podstaw ruskich źródeł postanowień soboru cerkwi unickiej w Rzeczypospolitej w 1720 roku (The Religious Program of the Council of Zamość – its Leaders and Myths. On the Origins of the Ruthenian Sources for the Decisions of the Uniate Church in the Polish-Lithuanian Commowealth of 1720) Mikhail Popov (Minsk) – Metropolita Stanisław Bohusz-Siestrzencewicz (1731-1826). Źródła i historiografia (Metropolitan Stanisław Bohusz-Siestrzencewicz [1731-1826]. Sources and Historiography)

6:00 p.m. – 7:30 p.m.

Reception

Saturday, 8 September 9:00 – 10:00

Plenary Session

Chair

Yaroslav Isayevych

Room CJP 1031

Presenter Ihor Ševčenko (Harvard) – Ukraine between the Byzantine and the Latin Worlds

10:00 – 10:15

Coffee Break

10:15 – 2:00 p.m. Panel Sessions

19

Room Session 20 CJP 1031

Title Organizers

European Border Areas between the Byzantine and Roman Worlds Ihor Ševčenko, Yaroslav Isayevych

Presenters Girolamo Arnaldi (Rome) – L’Histoire de l’Eglise et la géographie ecclésiastique. L’Eglise romaine et la christianité byzantine (451-1054) Mikhail Dmitriev (Moscow) – La région frontaliére et les influences mutuelles du christianisme oriental et occidental dans l’historiographie russe moderne Bohdan Cywiński (Warszawa) – Polityczne uwarunkowania stosunków międzykonfesyjnych na europejskim pograniczu XIXwiecznego imperium rosyjskiego (Political Circumstances of the Inter-Confessional Relations on the European Borderland of the Nineteenth Century Russian Empire) Roundtable participants Teresa Chynczewska-Hennel (Białystok) Andrzej Gil (Lublin) Ihor Skochylyas (Lviv) Discussion

Room CN 101

Session 21 Title Organizer

The Religious Life and Culture of Christian Emigrants from East-Central Europe to North America Hugh McLeod

Presenters William J. Galush (Chicago) – Power in Parish: Polish American Congregations, 1880-1940 M. Mark Stolarik (Ottawa) – Slovak Immigrants Come to Terms with Religious Diversity in North America, 1880-2006 Thaddeus C. Radzilowski (Hamtramck) – The American Experience as Religious Revival for Polish Immigrants 20

Session 22 Title

Organizer

Room CN 102

Cohabitation of National and Denominational Minorities in the Framework of the Internal Policy of the Second Polish Republic and the Occupying Powers during World War II Janusz Kania

Presenters Janusz Kania (Lublin) – Koegzystencja mniejszości narodowych i wyznaniowych na Lubelszczyźnie w II Rzeczypospolitej (Coexistence of National and Confessional Minorities in the Lublin Province during the Second Polish Republic) Wanda Musialik (Opole) – Język mniejszości narodowej w obrębie górnośląskiego terenu plebiscytowego w okresie międzywojennym (The Language of National Minorities in the Plebiscite Area of Upper Silesia during the Interwar Period) Roman Dzwonkowski (Lublin) – Losy Kościoła katolickiego na terenach Polski okupowanych przez Armię Czerwoną (The Fate of the Catholic Church on the Polish Territory Occupied by the Red Army.) Edmund Jarmusik (Grodno) – Stosunki narodowościowe i religijne na terenach obecnej Białorusi w czasie II wojny światowej (1939-1945) (National and Religious Relations in the Territory of Present Belarus during World War II, 19391945) Waldemar Żurek (Lublin) – Salezjańscy męczennicy w Europie Wschodniej w XX wieku (Salesian Martyrs in Eastern Europe during the Twentieth Century)

Session 23 Title

Organizers

Room CN 107

Female Religious Orders of East-Central Europe in Struggle with Nazi and Communist Totalitarianisms (1939-1989) Agata Mirek, Krystyna Dębowska

Presenters Anna Rogozińska (Kraków), Elena Pogrebnaja (Oradea) – Życie sióstr urszulanek unii rzymskiej w Rumunii w czasach komuni-

21

zmu (The Life of the Ursuline Sisters of the Roman Union in Romania during the Communist Period) Irena Guzy (Wrocław) – Losy służebniczek śląskich w obozach pracy w Czechosłowacji (The Fates of the Sisters Servants of Mary in the Labor Camps in Czechoslovakia) Zofia Rusztyn (Kraków) – Działalność oświatowo-wychowawcza Zgromadzenia Córek Bożej Miłości na Węgrzech i w Jugosławii w czasach komunistycznych (The Educational and Didactic Activity of the Daughters of Divine Love Congregation in Hungary and Yugoslavia during the Communist Period) Edyta Kołtan (Wrocław) – Losy sióstr Maryi Niepokalanej w totalitarnych Niemczech (The Fates of the Sisters of Mary Immaculate in Totalitarian Germany) Janina Samolewicz (Warszawa) – Siostry Eucharystki w ZSRR (The Sisters of the Congregatio Sororum Ancillarum Iesu in Eucharistia in the Soviet Union)

2:00 p.m. – 3:00 p.m.

Break

4:30 p.m.

Departure to Lviv

11:00 p.m.

Arrival in Lviv

Sunday, 9 September 10.00 – 1.00 p.m. Sightseeing tour of Lviv 1.00 – 1.30 p. m. Tour of the Ukrainian Catholic University 1.30 p.m. – 2.30 p.m.

22

Lunch Break

2.30 p.m. – 2.50 p.m. Opening of the Lviv part of the Conference

Room 117

Borys Gudziak

Rector of the Ukrainian Catholic University, President of the Ukrainian Commission of CIHEC Yaroslav Isayevych Director of the Ivan Krypiakevych Institute of Ukrainian Studies (National Academy of Sciences of Ukraine), President of the Ukrainian Committee of Historical Sciences 2.50 – 4.30 p.m.

Plenary Session

Title

The Variety of Religious Traditions of Lviv throughout the Ages Yaroslav Isayevych

Chair

Room 117

Presentres: Tadeusz M. Trajdos (Warszawa) – The Catholic Church in Medieval Lviv Мyron Kapral (Lviv) – Ethno-Religious Communities of Lviv in the Seventeenth and Eighteenth Centuries Liliana Hentosh (Lviv) – Inter-Confessional Relations in Lviv in the Nineteenth and Twentieth Centuries

4:30 p.m. – 4:50 p.m.

Coffee Break

4:50 p.m. – 7:30 p.m. Panel Sessions Session 24 Title Chair

Room 412

The Variety of Religious Traditions in Lviv throughout the Ages Yaroslav Isayevych

Presenters Marian Buczek (Lviv) – Sytuacja Kościoła rzymskokatolickiego w archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego (The Situation of the Roman Catholic Church in the Archdiocese of Lviv) Viktoria Liubashchenko (Lviv) – Протестантські спільноти в реліігійному житті Львова й Галичини (The Protestant Communities in the Religious Life of Lviv and Galicia) Volodymyr Aleksandrovych (Lviv) – Mистецтво Львова: традииція як вираз співіснування та взаємодії культур (The Art of

23

Lviv: Tradition as Expression of the Coexistence and Interaction of Cultures) Yuriy Yasynovskyi (Lviv) – Духовна музика та літургійний спів Західної України (Church Music and Liturgical Singing of the Western Ukraine)

Room 117

Session 25 Title Chair

Eastern Christianity in East-Central Europe from the Sixteenth to the Eighteenth Century Andrzej Gil, Vasyl Ulyanovskyi

Presenters Teresa Chynczewska-Hennel (Białystok) – Znaczenie relacji nuncjuszy apostolskich w badaniach nad historią Kościołów Wschodnich w Rzeczypospolitej (The Significance of Apostolic Nuntios in the Research on the History of Eastern Churches in the Polish-Lithuanian Commonwealth) Norbert Moraviec – Piotr Mohyła w historiografii Europy ŚrodkowoWschodniej. Problem badawczy (Peter Mohyla in the Historiography of East-Central Europe: A Research Problem) Olga Popova (Minsk) – Unickie arcybiskupstwo połockie (XVI-XIX wiek). Historiografia i źródła. (The Uniate Archbishopric of Polock (Sixteenth - Ninteenth Centuries). Historiography and Sources) Denis Liseytchykov (Minsk) – Protokoły wizytacji generalnych unickich świątyń diecezji kijowsko-wileńskiej z lat 1681-1682 w zbiorach Narodowego Historycznego Archiwum Białorusi (Reports of the General Visitations from 16811682 of Uniate Churches in the Kiev – Vilnius Diocese in the National Historical Archive of Belarus) Irena Wodzianowska (Lublin) – Funkcjonowanie parafii unickich w województwie bracławskim w przededniu II rozbioru Polski (The Functioning of the Uniate Parishes in the Voivodship of Bracław before the Second Partition of Poland) Yuriy Voloshyn (Poltava) – Конфлікт у середовищі мешканців малоросійських старообрядницьких слобод у другій половині XVIII ст. (Conflicts between the Environments of Russian Old-Believers and the Inhabitants 24

of Little Russia Rozkolnicheskih Settlements during the Second Half of the Eighteenth Century) Maksym Yaremenko (Кyiv) – Влада Церкви та її межі у спринятті мирян на теренах козацького Гетьманату у XVIII ст. (The Limits of Orthodox Church Power in the Opinion of the Laity in the Cossack Hetmanate Territory during the Eighteenth Century)

Room 130

Session 26 Title

Chair

Church, Nation and State in East-Central Europe in the Nineteenth and First Decades on the Twentieth Centuries Wassyl Rassewytsch, Daniel Olszewski

Presentres: Оleh Turiy (Lviv) – Конфесійно-обрядовий чинник в національній самоідентифікації галицьких українців в середині XIX ст. (Confessional and Ritual Factors of the National Self-Identification of the Galician Ukrainians in the Middle of the Nineteenth Century) Ostap Sereda (Lviv) – “Обрядовий рух“ і проблема національної ідентичності галицьких греко-католиків у 60-70 роках XIX ст. (The Ritual-Purification Movement and the Problem of National Identity of Galician Greek Catholics in the 1860-70s) Wassyl Rassewytsch (Lviv) – Конфесійно-обрядовий чинник в національній самоідентифікації галицьких українців в середині XIX ст. (Confessional and Ritual Factors in the National Self-Identity of the Galician Ukrainians in the Middle of the Nineteenth Century) Włodzimierz Osadczy (Lublin) – Filoprawosławny ruch w Galicji Wschodniej (The Philorthodox Movement in Eastern Galicia) Yuriy Avvakumov (Munich–Lviv) – Галицька митрополія і проблема ідентичності російських греко-католиків (Galician Metropolitanate and the Problem of Identity of Russian Greek Catholics) Stanisław Stępień (Przemyśl) – Kościół greckokatolicki między bizantynizacją a okcydentalizacją. Wokół poszukiwań tożsamości obrządkowej w okresie międzywojennym (Between Byzantinization and Occi-

25

dentalization: Discussions on the Ritual Identity of Galician Greek Catholics in the Interwar Period)

Room 119

Session 27 Title

Chair

Female Religious Orders in East-Central Europe in the Struggle with Nazi and Communist Totalitarianisms (1939-1989) Agata Mirek, Krystyna Dębowska, Anna Bodnar

Presenters Gerarda Śliwińska (Braniewo) – Siostry Świętej Katarzyny na Litwie wobec systemu rządów totalitarnych XIX i XX wieku (The Sisters of St Catherine in Lithuania in the Face of the System of Totalitarian Regimes in the Nineteenth and Twentieth Centuries) Józefa Wątroba (Kraków) – Osoba i życie Siostry Marty Wieckiej, czyli jak być siostrą miłosierdzia: katolików, prawosławnych i żydów (The Person and Life of Sister Maria Wiecka, i.e. how to be a Sister of Mercy for the Catholics, Orthodox and Jews) Jadwiga Kalinowska (Olsztyn) – Benedyktynki misjonarki wobec przemocy nazistowskiej i komunistycznej w latach 1939-1945 (The Benedictine Missionaries in the Face of Nazi and Communist Repressions of 1939-1945) Danuta Kozieł (Kraków) – Siostry nazaretanki w łagrach na Syberii w latach 1941-1946 (The Sisters of the Holy Family of Nazareth in the Siberian Gulags, 1941-1946) Jadwiga Kupczewska (Kraków) – Siostry sercanki wczoraj i dziś w Europie Środkowo-Wschodniej (The Sisters of the Sacred Heart in Past and Present-Day East-Central Europe) 7:30 p.m.

26

Dinner

Monday, 10 September 9:00 – 10:30

Plenary Session

Title

Religious Life in the Ukraine before the Establishment of Soviet Totalitarianism Myroslav Marynovych

Chair

Room 117

Presenters Borys Gudziak (Lviv) – Profils of Fortitude: an Oral History of the Clandestine Life of the Ukrainian Greek Catholic Church Natalia Shlikhta (Кyiv) – Everyday Protests of the Orthodox Church in the Soviet State as Seen in the Example of the Orthodox and “the United” Faithful Svitlana Hurkina (Lviv) –The Role of Women in the Underground Orthodox Church Tarik Amar (Lviv) – The Fate of the Jewish Community of Lviv in the Context of Post-war Soviet Policy towards the Religion Mariusz Krzysztofiński (Rzeszów), Bogdan Prach (Lviv) – Repressions against the Catholic Metropolitanates of Lviv in 19391950: Presentation of Joint Research Project of the Institute of National Memory and the Ukrainian Catholic University

10:30 – 10:50

Break

10:50 – 1:30 p.m. Panel Sessions Session 28 Title

Chair

Room 130

Church, Nation and State in East-Central Europe in the Nineteenth and First Decades on the Twentieth Centuries Daniel Olszewski, Wassyl Rassewytsch

27

Presenters Daniel Olszewski (Kielce) – Struktury i funkcje parafii w XIX wieku na terytorium dawnego państwa polsko-litewskiego (Structures and Functions of Parishes in the Territory of the Former Polish-Lithuanian State during the Nineteenth Century) Andrzej Chwalba (Kraków) – Polityka zaborców wobec Kościołów chrześcijańskich na ziemiach polskich w XIX wieku (The Policy of the Partitioning Powers towards Christian Churches in the Polish Lands during the Nineteenth Century) Andriy Starodub (Kyiv) – Ідентичності забуті–згадані–вигадані: національна самоідентифікація вищого православного духовенства в перших роках II Речі Посполитої (Forgotten–Remembered–Imagined Identities: National Self-Identification of the High Clergy of Orthodox Church in Poland in Early 1920s) Roman Skakun (Lviv) – «Неоунія» в міжвоєнній Речі Посполитій: проблема церковної та національної ідентичності вірних (“Neo-Union” in the Second Polish Republic: the Problem of the Ecclesiastical and National Identity of the Faithful) Andrey Lebedyev (Homel) – Репрессии против католического духовенства в Белорусской ССР в 1920-х гг. (The Repressions against the Catholic Clergy in the Belorussian Soviet Socialist Republic during the 1920s) Vitalina Sidorenko (Homel) – Соотношение национальной и религиозной идентичности польского населения Белорусской ССР в 20-30-х гг. XX века (Mutual Relations between the National and Religious identity of the Polish Population in the Belorussian Soviet Socialist Republic during the 1920s and 1930s)

Room 119

Session 29 Title

Chair 28

Female Religious Orders in East-Central Europe in the Struggle with Nazi and Communist Totalitarianisms (1939-1989) Agata Mirek, Krystyna Dębowska, Anna Bodnar

Presenters Anna Klipacka (Rostov) – Rekrutacja i formacja młodych sióstr i jej specyfiki w Zgromadzeniu Małych Sióstr Niepokalanego Serca Maryi na terenie Związku Radzieckiego w latach 1939-1989 (The Recruitment and Formation of Young Sisters, and its Specificity in the Congregation of Little Sisters of the Holy and Immaculate Heart of Mary in the Territory of the Soviet Union, 1941-1989) Teresa Maliniak (Gorlice) – Organizacja polskiej prowincji sióstr bazylianek po II wojnie światowej (The Organization of the Polish Province of Basilian Sisters after World War II) Ilona Lewandowska (Warszawa) – Siostry od Aniołów w łagrach sowieckich (The Sisters of the Congregatio Sororum Angelorum in the Soviet Gulags) Lukia Murashko (Lviv) – Свідчення новомучеників і чернече покликання (Testimonies of New Martyrs and a Religious Vocation) Аnastasia Zabrotska (Rome–Lviv) – Досвід жіночих чинів і згромаджень УГКЦ в підпіллі (The Experiences of Female Congregations of the Ukrainian Greek Catholic Church Underground) Session 30

Room 412

Title

The Churches of Podolya until 1793

Chair Secretary

Tadeusz M. Trajdos Jacek Adamczyk

Presenters Tadeusz M. Trajdos (Warszawa) – Kościół Katolicki na Podolu od XIV wieku do 1793 roku (The Catholic Church in Podolya from the Fourteenth Century to 1793) Janusz Kurtyka (Warszawa) – Województwo podolskie do najazdu Turków w 1672 roku: struktury polityczne i społeczne (The Voivodship of Podolya until the Turkish Invasion in 1672: Political and Social Structures) Andrzej Dziubiński (Warszawa) – Administracja turecka na Podolu w latach 1672-1699 wobec chrześcijaństwa i żydów (The Turkish Administration in Podolya during 1672-1699 towards Christianity and Jews) 29

Marek Miławicki (Kraków) – Klasztory katolickie w Kamieńcu Podolskim w XVIII wieku (The Catholic Monasteries in Kamieniec Podolski during the Eighteenth Century) Jan Andrzej Spież (Warszawa), Walery Frańczuk – Dominikanie w województwie podolskim do najazdu tureckiego w 1672 roku (Dominicans in the Voivodship of Podolya until the Turkish Invasion in 1672) Ihor Skochylyas (Lviv) – Від домінуванння до моделі конфесійного співіснування: структури Східної Церкви на Поділлі в Середньовіччі та ранньомодерних часах (From Domination to the Confessional Model of Coexistence: the Structures of the Eastern Orthodox Church in Podolya in the Middle Ages and the Modern Period)

Room 117

Session 31 Title Chair

Christian Universalism and Integral Nationalism Yaroslav Hrytsak

Presenters Oleksandr Zaytsev (Lviv) – Інтегральний націоналізм як політична релігія (International Nationalism as a Political Religion) Oleh Behen (Lviv) – УГКЦ та націоналістичний рух в боротьбі за молодь у 1920-30-х рр. (The Ukrainian Greek Catholic Church and the Ukrainian Nationalistic Movement in the Struggle for the Youth in the 1920s and 1930s) Vasyl Stefaniv (Lviv) – Церква та релігія в ідеології ОУН (The Church and Religion in the Ideology of the Organization of Ukrainian Nationalists) Inna Poizdnyk (Kyiv) – Греко-католицьке і римо-католицьке духовенство в українсько-польському конфлікті під час II світової війни (Greek Catholic and Roman Catholic Clergy in the Polish-Ukrainian Conflict during World War II) Oleksandr Lysenko (Kyiv) – Церковні проблеми в політичній діяльності ОУН під час II світової війни (Ecclesiastical Problems in the Political Activity of the Organization of Ukrainian Nationalists during World War II) 30

2:00 p.m. – 3.00 p.m.

Break

3:00 p.m. – 4.30 p.m. Plenary Session

Title Chair

Room 412

The Present State, Problems and Perspectives of the Ecclesiastico-Historical Research in the Ukraine Oleh Turiy

Roundtable participants Yuriy Avvakumov (Munich–Lviv) Yuriy Voloshyn (Poltava) Maria Horiacha (Leuven–Lviv) Yaroslav Dashkevych (Lviv) Ihor Skochylyas (Lviv) Vasyl Ulianovskyi (Kyiv) Volodymyr Fenych (Uzhhorod) Stanisław Stępień (Przemyśl) Maksym Yaremenko (Kyiv)

4.30 p.m. – 5.00 p.m. Closing Borys Gudziak President of the Ukrainian Commission of CIHEC Jerzy Kłoczowski President of the Polish Commission of CIHEC Hugh McLeod President of CIHEC

31