Uzdrowiska i ich funkcja turystyczno-lecznicza pod redakcją naukową Adama R. Szromka

PROKSENIA Kraków 2012

13

Publikacja z serii „Monografie o tematyce turystycznej”

Publikacja powstała w ramach projektu badań własnych nr 3709/B/H03/2011/40 pt. „Wskaźniki funkcji turystycznej obszaru recepcji turystycznej”. Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki na podstawie decyzji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP z 4 lutego 2011 r.

Autor słowa wstępnego: prof. Jafar Jafari – University of Wisconsin-Stout, USA Autorzy artykułów:

Diana Dryglas, Izabela Gąsior, Andrzej Hadzik, Tomasz Holecki, Katarzyna Jakowska-Suwalska, Małgorzata Januszewska, Joanna Kantyka, Marta Kubasiak, Zygmunt Kruczek, Edyta Letka-Paralusz, Jolanta Mirek, Elżbieta Nawrocka, Anna Nitkiewicz-Jankowska, Katarzyna Orfin, Tomasz Owczarek, Agnieszka Sawińska, Marta Sidorkiewicz, Jolanta Staszewska, Małgorzata Szewczuk, Adam R. Szromek, Piotr Romaniuk, Joanna Woźniak-Holecka

Redaktor naukowy:

Adam R. Szromek

Recenzenci:

prof. zw. dr hab. n. med. Barbara Zubelewicz-Szkodzińska – Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach prof. zw. dr hab. n. ekon. Jerzy Mika – Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach dr hab. n. ekon. Michał Żemła – Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa w Katowicach

Korekta tekstu:

Marek Chadziński

Zdjęcia na okładce:

Zygmunt Kruczek, Maciej Hubert Krzemień

Wydawca: Wydawnictwo „PROKSENIA” ul. Sarego 23/2, 31-047 Kraków, tel./fax: + 48 12 421 63 80 www.proksenia.pl, e-mail: [email protected]

Spis treści Słowo wstępne/Foreword.......................................................................................................................... 7 Jafar Jafari Historyczny kontekst działalności uzdrowiskowej w Polsce ............................................................... 15 Izabela Gąsior, Adam R. Szromek 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................... 15 2. Pierwsze wzmianki – pierwsze uzdrowiska........................................................................................................ 16 3. Historia działalności uzdrowiskowej na ziemiach polskich ............................................................................... 16 4. Trzy historie obszarów uzdrowiskowych ........................................................................................................... 25 4.1. Byłe uzdrowisko – Jastrzębie-Zdrój ............................................................................................................ 25 4.2. Obecne uzdrowisko – Nałęczów ................................................................................................................. 29 4.3. Przyszłe uzdrowisko – Uniejów .................................................................................................................. 32 5. Zakończenie ........................................................................................................................................................ 33 Literatura ................................................................................................................................................................. 34

Funkcja uzdrowiskowa i jej znaczenie w gospodarce gmin uzdrowiskowych .................................. 35 Adam R. Szromek 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................... 35 2. Funkcja turystyczna i uzdrowiskowa .................................................................................................................. 36 3. Metodologia podejmowanych badań .................................................................................................................. 45 4. Podobieństwa i różnice gmin uzdrowiskowych i innych gmin turystycznych ................................................... 49 5. Podsumowanie .................................................................................................................................................... 54 Literatura ................................................................................................................................................................. 55

Atrakcyjność turystyczna uzdrowisk karpackich................................................................................ 59 Zygmunt Kruczek 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................... 59 2. Karpackie uzdrowiska – powstanie, tradycje, specyfika ................................................................................... 60 3. Atrakcyjność uzdrowisk karpackich dla różnych form turystyki ....................................................................... 63 4. Uzdrowiska jako atrakcje turystyczne ................................................................................................................ 69 5. Wnioski ............................................................................................................................................................... 70 Literatura ................................................................................................................................................................. 71

Zrównoważony rozwój turystyki jako determinanta funkcjonowania polskich uzdrowisk – wybrane zagadnienia ........................................................................................................................... 73 Jolanta Mirek 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................... 74 2. Zrównoważony rozwój turystyki – podstawy teoretyczne ................................................................................. 74 3. Turystyka zrównoważona na obszarach uzdrowiskowych ................................................................................. 76 3.1. Ochrona naturalnych surowców leczniczych .............................................................................................. 77 3.2. Zabezpieczenie leczniczych właściwości klimatu ....................................................................................... 79 3.3. Utrzymanie właściwego stanu higieniczno-sanitarnego w uzdrowiskach................................................... 80 3.4. Dbałość o harmonię krajobrazu i zagospodarowania przestrzennego uzdrowisk ....................................... 81 3.5. Uwzględnienie interesów stałych mieszkańców miejscowości uzdrowiskowych ...................................... 84 4. Zakończenie ........................................................................................................................................................ 85 Literatura ................................................................................................................................................................. 86

Zastosowanie e-promocji na rynku uzdrowisk ................................................................................... 89 Katarzyna Orfin, Agnieszka Sawińska, Marta Sidorkiewicz 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................... 89 2. Promocja w ujęciu klasycznym i nowoczesnym (e-promocja)........................................................................... 90 3. Główni oferenci produktu turystyki zdrowotnej w miejscowościach uzdrowiskowych .................................... 95 4. Instrumenty e-promocji stosowane przez oferentów produktu turystyki zdrowotnej w miejscowościach uzdrowiskowych województwa zachodniopomorskiego ................................................... 99 5. Sprawność internetowa zakładów uzdrowiskowych ........................................................................................ 104 6. Zakończenie ...................................................................................................................................................... 106 Literatura ............................................................................................................................................................... 106

Możliwości intensyfikacji sprzedaży oferty polskich przedsiębiorstw uzdrowiskowych w internecie ........................................................ 109 Elżbieta Nawrocka, Małgorzata Januszewska 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................. 109 2. Przejawy rozwoju społeczeństwa informacyjnego ........................................................................................... 110 3. Pozycjonowanie stron internetowych przedsiębiorstw uzdrowiskowych......................................................... 115 4. Ocena stron internetowych przedsiębiorstw uzdrowiskowych – badania bezpośrednie .................................. 119 5. Podsumowanie .................................................................................................................................................. 122 Literatura ............................................................................................................................................................... 123

Podejście agentowe w badaniach nad strukturą kuracjuszy w przedsiębiorstwach uzdrowiskowych .............................................................................................. 125 Tomasz Owczarek 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................. 125 2. Zarys problemu ................................................................................................................................................. 127 3. Opis modelu ...................................................................................................................................................... 129 3.1. Agenci – cechy i reguły ............................................................................................................................. 129 3.2. Przydział kuracjuszy .................................................................................................................................. 130 3.3. Wynik agenta, zmiana struktury ................................................................................................................ 131 4. Wyniki symulacji .............................................................................................................................................. 132 5. Dyskusja i perspektywa dalszych badań ........................................................................................................... 137 Literatura ............................................................................................................................................................... 138

Przyrodnicze uwarunkowania funkcjonowania uzdrowisk w Polsce .............................................. 141 Anna Nitkiewicz-Jankowska 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................. 141 2. Determinanty przyrodnicze funkcjonowania uzdrowisk .................................................................................. 144 2.1. Położenie geograficzne .............................................................................................................................. 144 2.2. Naturalne surowce lecznicze ..................................................................................................................... 146 2.3. Klasyfikacja uzdrowisk pod względem naturalnych surowców leczniczych ............................................ 155 3. Wnioski ............................................................................................................................................................. 158 Literatura ............................................................................................................................................................... 159

Wielokryterialna ocena gmin uzdrowiskowych ................................................................................. 161 Katarzyna Jakowska-Suwalska 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................. 161 2. Charakterystyka gminy uzdrowiskowej............................................................................................................ 162 3. Wskaźniki funkcji turystycznej obszaru ........................................................................................................... 164 3.1. Wskaźnik Baretje’a-Deferta ...................................................................................................................... 165 3.2. Wskaźnik Schneidera ................................................................................................................................ 165 3.3. Wskaźnik przystosowania gminy uzdrowiskowej do obsługi turystów indywidualnych ........................ 166 3.4. Wskaźnik rozwoju bazy noclegowej ......................................................................................................... 166 3.5. Wskaźnik wykorzystania pojemności noclegowej .................................................................................... 166 3.6. Wskaźnik Charvata .................................................................................................................................... 166 4. Analiza poziomu rozwoju turystycznego gmin uzdrowiskowych ................................................................... 167 5. Analiza zależności dochodów własnych od poziomu rozwoju turystycznego gmin uzdrowiskowych............ 173 6. Ocena funkcji turystycznej gmin uzdrowiskowych za pomocą analizy wielokryterialnej ............................... 177 7. Wielokryterialna analiza podobieństw gmin uzdrowiskowych ........................................................................ 180 8. Podsumowanie .................................................................................................................................................. 183 Literatura ............................................................................................................................................................... 184

Rozwiązania sieciowe w działalności uzdrowiskowej – nowe spojrzenie na funkcjonowanie uzdrowisk ............................................................................................................. 185 Jolanta Staszewska 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................. 185 2. Koncepcja klastrów uzdrowiskowych .............................................................................................................. 186 3. Korzyści z klastrów uzdrowisk ......................................................................................................................... 191 Literatura ............................................................................................................................................................... 194

Prognoza rozwoju funkcji uzdrowiskowej w kontekście zmian wskaźników demograficznych w Polsce ........................................................... 195 Adam R. Szromek, Małgorzata Januszewska, Piotr Romaniuk 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................. 195 2. Sytuacja demograficzna na świecie .................................................................................................................. 196 3. Cechy turystyki zdrowotnej .............................................................................................................................. 197 4. Materiały i metody badawcze ........................................................................................................................... 200 5. Zmiany demograficzne w Polsce ...................................................................................................................... 201 6. Wpływ zmian demograficznych na turystykę zdrowotną ................................................................................. 207 7. Zakończenie ...................................................................................................................................................... 212 Literatura ............................................................................................................................................................... 214

Profilaktyka i edukacja zdrowotna w leczeniu uzdrowiskowym ...................................................... 215 Joanna Woźniak-Holecka, Tomasz Holecki 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................. 215 2. Edukacja zdrowotna w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego ...................................................................... 220 3. Profilaktyka chorób jako zadanie lecznictwa uzdrowiskowego ....................................................................... 224 4. Podsumowanie .................................................................................................................................................. 226 Literatura ............................................................................................................................................................... 227

Edukacja zdrowotna w uzdrowisku Lądek-Zdrój. Opinia kuracjuszy na temat edukacji zdrowotnej prowadzonej przez pielęgniarki uzdrowiskowe ............................. 229 Edyta Letka-Paralusz, Marta Kubasiak, Małgorzata Szewczuk 1. Wstęp ................................................................................................................................................................ 230 2. Materiał i metody badawcze ............................................................................................................................. 232 3. Cel pracy ........................................................................................................................................................... 232 4. Wyniki przeprowadzonych badań ..................................................................................................................... 232 5. Dyskusja............................................................................................................................................................ 239 6. Wnioski ............................................................................................................................................................. 243 Literatura ............................................................................................................................................................... 244

Rodzaje turystyki uzdrowiskowej i jej wpływ na realizację zadań promocji zdrowia ................... 245 Diana Dryglas 1. Wstęp ................................................................................................................................................................ 245 2. Promocja zdrowia jako warunek rozwoju społeczeństwa XXI w. .................................................................... 246 3. Turystyka uzdrowiskowa jako forma promocji zdrowego stylu życia ............................................................. 249 4. Walory środowiska przyrodniczego polskich uzdrowisk.................................................................................. 252 4.1. Naturalne surowce lecznicze ..................................................................................................................... 252 4.2. Właściwości lecznicze klimatu .................................................................................................................. 254 4.3. Walory krajobrazowe ................................................................................................................................. 256 5. Zakończenie ...................................................................................................................................................... 258 Literatura ............................................................................................................................................................... 259

Uzdrowiskowa usługa zdrowotna jako narzędzie budowania przewagi konkurencyjnej w regionie .................................................... 261 Tomasz Holecki, Joanna Woźniak-Holecka 1. Wstęp ................................................................................................................................................................ 262 2. Konkurencyjność regionów w oparciu o usługę medyczną.............................................................................. 263 3. Usługa medyczna w kontekście rynku ochrony zdrowia.................................................................................. 266 4. Rynkowy potencjał infrastrukturalny i usługowy w obszarze uzdrowiskowym .............................................. 269 5. Finansowy potencjał usług uzdrowiskowych w kontekście rynku ochrony zdrowia ....................................... 271 6. Podsumowanie .................................................................................................................................................. 273 Literatura ............................................................................................................................................................... 274

Ubezpieczenie uzdrowiskowe kuracjuszy – trzy propozycje rozwiązań systemowych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego ................................................................................................ 275 Adam R. Szromek, Piotr Romaniuk 1. Wstęp ................................................................................................................................................................ 276 2. Ubezpieczenia i ich rola w systemie zdrowotnym ............................................................................................ 277 2.1. Ubezpieczenie jako mechanizm ochrony przed ryzykiem ........................................................................ 277 2.2. Ubezpieczenie zdrowotne a ubezpieczenie społeczne ............................................................................... 280 3. Metoda badawcza.............................................................................................................................................. 284 4. Wyniki badań .................................................................................................................................................... 285 5. Dyskusja............................................................................................................................................................ 290 6. Podsumowanie .................................................................................................................................................. 294 Literatura ............................................................................................................................................................... 295

Ocena poziomu usług rekreacyjno-sportowych uzdrowiska Ustroń w świetle współczesnych badań............................................................................................................ 297 Andrzej Hadzik, Joanna Kantyka 1. Wstęp ................................................................................................................................................................ 297 2. Materiał i metody .............................................................................................................................................. 299 3. Wyniki ............................................................................................................................................................... 300 3.1. Ocena składowych produktu uzdrowiskowego oraz ruchu turystycznego Ustronia ................................. 300 3.2. Ocena oferty rekreacyjno-sportowej Ustronia w świetle badań własnych ................................................ 302 4. Dyskusja i wnioski ............................................................................................................................................ 304 Literatura ............................................................................................................................................................... 311

Dostępność komunikacji drogowej i transportu publicznego w gminach uzdrowiskowych.......... 313 Adam R. Szromek, Izabela Gąsior 1. Wprowadzenie .................................................................................................................................................. 313 2. Podróż do uzdrowiska ....................................................................................................................................... 314 2.1. Transport drogowy..................................................................................................................................... 315 2.2. Transport kolejowy .................................................................................................................................... 317 2.3. Transport wodny ........................................................................................................................................ 319 2.4. Transport lotniczy ...................................................................................................................................... 321 3. Wyniki analizy infrastruktury ........................................................................................................................... 322 4. Analiza infrastruktury transportowej uzdrowisk .............................................................................................. 323 5. Podsumowanie .................................................................................................................................................. 329 Literatura ............................................................................................................................................................... 330

Zakończenie ........................................................................................................................................... 331 Adam R. Szromek Summary................................................................................................................................................ 335 Adam R. Szromek