PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA NA LEKCJACH CHEMII W KLASIE I GIMNAZJUM Dział 1. ŚWIAT SUBSTANCJI Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą Uczeń: Uczeń: Uczeń:  podaje przykłady obecności  wymienia gałęzie przemysłu  wskazuje zawody w chemii w swoim życiu; związane z chemią; wykonywaniu, których niezbędna jest znajomość zagadnień  wymienia podstawowe  podaje przykłady produktów chemicznych; narzędzia pracy chemika; wytwarzanych przez zakłady przemysłowe związane z  wyszukuje w dostępnych źródłach  zna i stosuje zasady chemią; informacje na temat historii i bezpiecznej pracy rozwoju chemii na przestrzeni w pracowni chemicznej;  czyta ze zrozumieniem tekst dziejów; popularnonaukowy na temat  dzieli substancje na stałe, wybranych faktów z historii i  potrafi udzielić pierwszej pomocy ciekłe i gazowe; rozwoju chemii; w pracowni chemicznej;  wskazuje przykłady substancji  określa zastosowanie stałych, ciekłych i gazowych w  rozpoznaje i nazywa podstawowy sprzęt i naczynia podstawowego sprzętu swoim otoczeniu; laboratoryjne; laboratoryjnego;  wymienia podstawowe  wie, w jakim celu stosuje się  identyfikuje substancje na właściwości substancji; oznaczenia na etykietach podstawie przeprowadzonych  zna wzór na gęstość substancji; opakowań odczynników badań;  zna podział substancji na chemicznych i środków  bada właściwości wybranych metale i niemetale; czystości stosowanych w metali (w tym przewodzenie  wskazuje przedmioty gospodarstwie domowym; ciepła i prądu elektrycznego); wykonane z metali;  zna skład wybranych stopów  wymienia czynniki powodujące  bada właściwości substancji;  korzysta z danych zawartych metali; niszczenie metali; podaje w tabelach (odczytuje gęstość  podaje definicję korozji; przykłady niemetali; oraz wartości temperatury  wyjaśnia różnice we  podaje właściwości wybranych wrzenia i temperatury właściwościach metali i niemetali; niemetali; topnienia substancji);  wyjaśnia pojęcia: sublimacja i  sporządza mieszaniny  zna jednostki gęstości; resublimacja; substancji;  podstawia dane do wzoru na  planuje i przeprowadza proste  podaje przykłady mieszanin gęstość substancji; doświadczenia dotyczące znanych  odróżnia metale od innych rozdzielania mieszanin z życia codziennego; substancji i wymienia ich jednorodnych i niejednorodnych;  wymienia przykładowe metody właściwości;  montuje zestaw do sączenia; rozdzielania mieszanin;  odczytuje dane tabelaryczne,  wyjaśnia, na czym polega metoda  zna pojęcie reakcji chemicznej; dotyczące wartości destylacji;  podaje co najmniej trzy objawy temperatury wrzenia i  wskazuje w podanych reakcji chemicznej;

bardzo dobrą

celującą

Uczeń:  wskazuje chemię wśród innych nauk przyrodniczych;  wskazuje związki chemii z innymi dziedzinami nauki;  wyjaśnia, na podstawie budowy wewnętrznej substancji, dlaczego ciała stałe mają na ogół największą gęstość, a gazy najmniejszą;  wskazuje na związek zastosowania substancji z jej właściwościami;  wyjaśnia rolę metali w rozwoju cywilizacji i gospodarce człowieka;  tłumaczy, dlaczego metale stapia się ze sobą;  wykazuje szkodliwe działanie substancji zawierających chlor na rośliny;  wyjaśnia pojęcia: sublimacja i resublimacja na przykładzie jodu;  składników;  opisuje rysunek przedstawiający aparaturę do destylacji;  wskazuje różnice między właściwościami substancji, a następnie stosuje je do rozdzielania mieszanin;  projektuje proste zestawy doświadczalne do rozdzielania wskazanych mieszanin;  formułuje poprawne wnioski na podstawie obserwacji.

 przedstawia zarys historii rozwoju chemii;  bezbłędnie posługuje się podstawowym sprzętem laboratoryjnym  interpretuje informacje z tabel chemicznych dotyczące właściwości metali;  bada właściwości innych (niż podanych na lekcji) metali oraz wyciąga prawidłowe wnioski na podstawie obserwacji z badań;  porównuje właściwości stopu (mieszaniny metali) z właściwościami jego sporządza kilkuskładnikowe mieszaniny, a następnie rozdziela je poznanymi metodami;  przeprowadza w obecności nauczyciela reakcję żelaza z siarką;  przeprowadza rekcję termicznego rozkładu cukru i na podstawie produktów rozkładu cukru określa typ reakcji chemicznej;

1

 dzieli poznane substancje na proste i złożone.

temperatury topnienia metali; przykładach przemianę chemiczną i zjawisko fizyczne;  wie, co to są stopy metali;  wskazuje w podanych  podaje zastosowanie przykładach przemianę chemiczną wybranych metali i ich i zjawisko fizyczne; stopów;  wyjaśnia, czym jest związek  wymienia sposoby chemiczny; zabezpieczania metali przed korozją;  wykazuje różnice między mieszaniną a związkiem  omawia zastosowania chemicznym. wybranych niemetali;  wymienia sposoby zabezpieczania metali przed korozją;  omawia zastosowania wybranych niemetali;  wie, w jakich stanach skupienia niemetale występują w przyrodzie;  sporządza mieszaniny jednorodne i niejednorodne;  wskazuje przykłady mieszanin jedno- rodnych i niejednorodnych;  odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych;  odróżnia substancję od mieszaniny substancji;  wie, co to jest: dekantacja; sedymentacja, filtracja, odparowanie rozpuszczalnika i krystalizacja;  wykazuje na dowolnym przykładzie różnice między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną;  przedstawia podane przemiany w schematycznej formie zapisu równania reakcji

2

chemicznej;  wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej;  podaje przykłady przemian chemicznych znanych z życia codziennego. Dział 2. BUDOWA ATOMU A UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW CHEMICZNYCH Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą Uczeń: Uczeń: Uczeń:  definiuje pierwiastek  przyporządkowuje nazwom  wymienia pierwiastki chemiczne chemiczny; pierwiastków chemicznych ich znane w starożytności; symbole i odwrotnie;  wie, że symbole pierwiastków  podaje kilka przykładów chemicznych mogą być jedno-  tłumaczy, na czym polega pochodzenia nazw pierwiastków lub dwuliterowe; zjawisko dyfuzji; chemicznych;  wie, że w symbolu  podaje dowody ziarnistości  odróżnia modele dwuliterowym pierwsza litera materii; przedstawiające jest wielka, a druga – mała; drobiny różnych pierwiastków  definiuje pierwiastek chemicznych;  układa z podanego wyrazu chemiczny jako zbiór prawie możliwe jednakowych atomów;  wyjaśnia budowę wewnętrzną kombinacje literowe – symbole  podaje symbole, masy i atomu, wskazując miejsce pierwiastków; protonów; neutronów i ładunki cząstek elektronów;  wie, że substancje są elementarnych; zbudowane z atomów;  rysuje modele atomów  wie, co to jest powłoka wybranych pierwiastków  definiuje atom; elektronowa; chemicznych;  wie, na czym polega dyfuzja;  oblicza liczby protonów,  wie, jak tworzy się nazwy grup; elektronów i neutronów  zna pojęcia: proton, neutron, znajdujących się w atomach  wskazuje w układzie elektron, elektron walencyjny, danego pierwiastka okresowym pierwiastków konfiguracja elektronowa; chemicznego, korzystając z chemicznych miejsce  kojarzy nazwisko Mendelejewa liczby metali i niemetali; z układem okresowym atomowej i masowej;  tłumaczy, dlaczego masa pierwiastków chemicznych;  określa rozmieszczenie atomowa pierwiastka  zna treść prawa okresowości; elektronów w poszczególnych chemicznego ma wartość  wie, że pionowe kolumny w powłokach elektronowych i ułamkową; układzie okresowym wskazuje elektrony  oblicza liczbę neutronów w pierwiastków chemicznych to walencyjne; podanych izotopach grupy, a poziome rzędy to  wie, jaki był wkład D. pierwiastków chemicznych;

bardzo dobrą Uczeń:  tłumaczy, w jaki sposób tworzy się symbole pierwiastków chemicznych;  planuje i przeprowadza doświadczenia potwierdzające dyfuzję zachodzącą w ciałach o różnych stanach skupienia;  zna historię rozwoju pojęcia: atom;  tłumaczy, dlaczego wprowadzono jednostkę masy atomowej u;  wyjaśnia, jakie znaczenie mają elektrony walencyjne;  omawia, jak zmienia się aktywność metali i niemetali w grupach i okresach;  projektuje i buduje modele jąder atomowych izotopów;  oblicza średnią masę atomową pierwiastka chemicznego na podstawie mas atomowych poszczególnych izotopów i ich zawartości procentowej;  tłumaczy, dlaczego gazy szlachetne są pierwiastkami mało aktywnymi chemicznie.

celujący Uczeń:  planuje i przeprowadza doświadczenia potwierdzające dyfuzję zachodzącą w ciałach o różnych stanach skupienia;  szuka rozwiązań dotyczących składowania odpadów  promieniotwórczych;  tłumaczy, dlaczego pierwiastki chemiczne znajdujące się w tej samej grupie mają podobne właściwości;  charakteryzuje przemiany: α, β i γ;  omawia wpływ promieniowania jądrowego na organizmy;  określa na podstawie położenia w układzie okresowym budowę atomu danego pierwiastka i jego charakter chemiczny.

3

okresy;  posługuje się układem okresowym pierwiastków chemicznych w celu odczytania symboli pierwiastków i ich charakteru chemicznego;  wie, co to są izotopy;  wymienia przykłady izotopów;  wymienia przykłady zastosowań izotopów;  odczytuje z układu okresowego pierwiastków chemicznych podstawowe informacje niezbędne do określenia budowy atomu: numer grupy i numer okresu oraz liczbę atomową i liczbę masową.

 









Mendelejewa w prace nad uporządkowaniem pierwiastków chemicznych; rozumie prawo okresowości; wskazuje w układzie okresowym pierwiastków chemicznych grupy i okresy; porządkuje podane pierwiastki chemiczne według wzrastającej liczby atomowej; wyszukuje w dostępnych mu źródłach informacje o właściwościach i aktywności chemicznej podanych pierwiastków; nazywa i zapisuje symbolicznie izotopy pierwiastków chemicznych; wyjaśnia, na czym polegają przemiany promieniotwórcze;

 wskazuje zagrożenia wynikające ze stosowania izotopów promieniotwórczych;  bierze udział w dyskusji na temat wad i zalet energetyki jądrowej;  wskazuje położenie pierwiastka w układzie okresowym pierwiastków chemicznych na podstawie budowy jego atomu.  wyjaśnia, co to są izotopy;

Dział 3. ŁĄCZENIE SIĘ ATOMÓW dopuszczającą Uczeń:  zapisuje w sposób symboliczny aniony i kationy;  wie, na czym polega wiązanie jonowe, a na czym wiązanie atomowe (kowalencyjne);  odczytuje wartościowość pierwiastka z układu okresowego pierwiastków chemicznych;  nazywa tlenki zapisane za pomocą wzoru sumarycznego;  odczytuje masy atomowe

dostateczną Uczeń:  rozróżnia typy wiązań przedstawione w sposób modelowy na rysunku;  rysuje modele wiązań jonowych i atomowych na prostych przykładach;  rozumie pojęcia oktetu i dubletu elektronowego;  wyjaśnia sens pojęcia: wartościowość;  oblicza liczby atomów poszczególnych pierwiastków chemicznych na podstawie zapisów typu: 3 H2O;

Wymagania na ocenę dobrą Uczeń:  tłumaczy mechanizm tworzenia jonów i wiązania jonowego;  wyjaśnia mechanizm tworzenia się wiązania atomowego (kowalencyjnego);  podaje przykład chlorowodoru i wody jako cząsteczki z wiązaniem atomowym (kowalencyjnym) spolaryzowanym;  określa wartościowość pierwiastka na podstawie wzoru jego tlenku;  ustala wzory sumaryczne i

bardzo dobrą Uczeń:  wyjaśnia, od czego zależy trwałość konfiguracji elektronowej;  modeluje schematy powstawania wiązań: atomowych, atomowych spolaryzowanych i jonowych;  oblicza wartościowość pierwiastków chemicznych w tlenkach;  wykonuje obliczenia liczby atomów i ustala rodzaj atomów na podstawie znajomości masy cząsteczkowej;

celujący Uczeń:  układa równania reakcji chemicznych przedstawionych w formie prostych chemografów;  rozumie istotę przemian chemicznych w ujęciu teorii atomistyczno-cząsteczkowej;  uzupełnia podane równania reakcji chemicznych;

4





 

pierwiastków z układu okresowego pierwiastków chemicznych; zna trzy typy reakcji chemicznych: łączenie (syntezę), rozkład (analizę) i wymianę; podaje po jednym przykładzie reakcji łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; zna treść prawa zachowania masy; zna treść prawa stałości składu.

 definiuje i oblicza masy cząsteczkowe pierwiastków i związków chemicznych;  wyjaśnia, na czym polega reakcja łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany;  podaje po kilka przykładów reakcji łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany;  zapisuje przemiany chemiczne w formie równań reakcji chemicznych;  dobiera współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji chemicznych;









strukturalne tlenków niemetali oraz wzory sumaryczne tlenków metali na podstawie wartościowości pierwiastków; wykonuje proste obliczenia oparte na prawach zachowania masy i stałości składu w zadaniach różnego typu; rozumie znaczenie obu praw w codziennym życiu i procesach przemysłowych. wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na prawie zachowania masy; wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na stałości składu.

 analizuje reakcję żelaza z tlenem (lub inną przemianę) w zamkniętym naczyniu z kontrolą zmiany masy.  podaje sens stosowania jednostki masy atomowej;  układa równania reakcji chemicznych zapisanych słownie;  układa równania reakcji chemicznych przedstawionych w zapisach modelowych;

Dział 4. GAZY I ICH MIESZANINY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą Uczeń: Uczeń: Uczeń:  przedstawia dowody na  bada skład oraz podstawowe  oblicza objętość poszczególnych istnienie powietrza; właściwości powietrza; składników powietrza w pomieszczeniu o podanych  wie, z jakich substancji  tłumaczy, dlaczego bez tlenu nie wymiarach; składa się powietrze; byłoby życia na Ziemi;  rozumie, dlaczego zmienia się  opisuje na schemacie obieg  wskazuje źródła pochodzenia ozonu naturalny skład powietrza; tlenu w przyrodzie; oraz określa jego znaczenie dla organizmów;  określa na podstawie obserwacji  definiuje tlenek; zebranego gazu jego podstawowe  podaje podstawowe zastosowania  podaje, jakie zastosowania właściwości (stan skupienia, praktyczne kilku wybranych znalazł tlen; barwę, zapach, rozpuszczalność w tlenków;  wyjaśnia znaczenie azotu wodzie);  proponuje sposób otrzymywania dla organizmów;  otrzymuje tlenki w wyniku tlenków na drodze spalania;  podaje podstawowe spalania np. tlenek węgla(IV);  ustala nazwy tlenków na podstawie zastosowania azotu;  ustala wzory tlenków na wzorów;  odczytuje z układu podstawie modeli i odwrotnie;  ustala wzory sumaryczne tlenków okresowego nazwy  zapisuje równania reakcji na podstawie nazwy; pierwiastków należących do otrzymywania kilku tlenków;

bardzo dobrą

celujący

Uczeń: Uczeń:  oblicza, na ile czasu wystarczy  podaje skład jąder tlenu osobom znajdującym się w atomowych pomieszczeniu (przy założeniu, i rozmieszczenie że jest to pomieszczenie elektronów na hermetyczne i jest mu poszczególnych znane zużycie tlenu na godzinę); powłokach dla czterech helowców (He,  konstruuje proste przyrządy do Ne, Ar, Kr); badania następujących zjawisk atmosferycznych i właściwości  wyjaśnia, dlaczego powietrza: wykrywanie wzrost zawartości powietrza w „pustym” naczyniu, tlenku węgla(IV) w badanie składu powietrza, atmosferze jest badanie udziału powietrza niekorzystny; w paleniu się świecy;  uzasadnia, przedstawiając  otrzymuje pod nadzorem odpowiednie obliczenia, nauczyciela tlen podczas reakcji kiedy istnieje zagrożenie termicznego zdrowia i życia ludzi

5

18. grupy;  zna wzór sumaryczny i strukturalny tlenku węgla(IV) [dwutlenku węgla];  wymienia podstawowe zastosowania tlenku węgla(IV);  omawia podstawowe właściwości wodoru;  wymienia praktyczne zastosowania wodoru;  wymienia źródła zanieczyszczeń powietrza;  wyjaśnia skutki zanieczyszczeń powietrza dla przyrody i człowieka.

 oblicza masy cząsteczkowe wybranych tlenków;  uzupełnia współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji otrzymywania tlenków na drodze utleniania pierwiastków;  omawia właściwości azotu;  wyjaśnia znaczenie azotu dla organi zmów;  wymienia źródła tlenku węgla(IV);  wyjaśnia znaczenie tlenku węgla(IV) dla organizmów;  przeprowadza identyfikację tlenku węgla(IV) przy użyciu wody wapiennej;  wie, jaka właściwość tlenku węgla(IV) zadecydowała o jego zastosowaniu;  omawia właściwości wodoru;  bezpiecznie obchodzi się z substancjami i mieszaninami wybuchowymi;  podaje, jakie właściwości wodoru zdecydowały o jego zastosowaniu;  podaje przyczyny i skutki smogu;  wyjaśnia powstawanie efektu cieplarnianego i konsekwencje jego wzrostu na życie mieszkańców Ziemi;  wymienia przyczyny i skutki dziury ozonowej.

 odróżnia na podstawie opisu słownego reakcję egzotermiczną od reakcji endotermicznej;  tłumaczy, na czym polega obieg azotu w przyrodzie;  omawia właściwości i zastosowanie gazów szlachetnych;  tłumaczy na schemacie obieg tlenku węgla(IV) w przyrodzie;  przeprowadza i opisuje doświadczenie otrzymywania tlenku węgla(IV) w szkolnych warunkach laboratoryjnych;  bada doświadczalnie właściwości fizyczne tlenku węgla(IV);uzasadnia konieczność wyposażenia pojazdów i budynków użyteczności publicznej w gaśnice pianowe lub proszkowe;

rozkładu manganianu(VII) przebywających potasu; w niewietrzonych pomieszczeniach;  wie, kiedy reakcję łączenia się tlenu z innymi pierwiastkami  wyjaśnia, jak może dojść nazywa się spalaniem; do wybuchu mieszanin wybuchowych, jakie są  przedstawia podział tlenków na jego skutki i jak przed tlenki metali i tlenki niemetali wybuchem można się oraz podaje przykłady takich zabezpieczyć; tlenków;  porównuje gęstość  podaje znaczenie warstwy wodoru z gęstością ozonowej dla życia na Ziemi;  sprawdza eksperymentalnie, jaki powietrza;  przeprowadza jest wpływ zanieczyszczeń doświadczenie gazowych na rozwój roślin; udowadniające, że  bada stopień zapylenia dwutlenek węgla powietrza w swojej okolicy. jest gazem cieplarnianym;  proponuje działania mające na celu ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami.  otrzymuje wodór w reakcji octu z wiórkami magnezowymi;  opisuje doświadczenie, za pomocą którego można zbadać właściwości wybuchowe mieszaniny wodoru i powietrza;

6