PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA NA LEKCJACH CHEMII W KLASIE I GIMNAZJUM Dział 1. ŚWIAT SUBSTANCJI Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą Uczeń: Uczeń: Uczeń: podaje przykłady obecności wymienia gałęzie przemysłu wskazuje zawody w chemii w swoim życiu; związane z chemią; wykonywaniu, których niezbędna jest znajomość zagadnień wymienia podstawowe podaje przykłady produktów chemicznych; narzędzia pracy chemika; wytwarzanych przez zakłady przemysłowe związane z wyszukuje w dostępnych źródłach zna i stosuje zasady chemią; informacje na temat historii i bezpiecznej pracy rozwoju chemii na przestrzeni w pracowni chemicznej; czyta ze zrozumieniem tekst dziejów; popularnonaukowy na temat dzieli substancje na stałe, wybranych faktów z historii i potrafi udzielić pierwszej pomocy ciekłe i gazowe; rozwoju chemii; w pracowni chemicznej; wskazuje przykłady substancji określa zastosowanie stałych, ciekłych i gazowych w rozpoznaje i nazywa podstawowy sprzęt i naczynia podstawowego sprzętu swoim otoczeniu; laboratoryjne; laboratoryjnego; wymienia podstawowe wie, w jakim celu stosuje się identyfikuje substancje na właściwości substancji; oznaczenia na etykietach podstawie przeprowadzonych zna wzór na gęstość substancji; opakowań odczynników badań; zna podział substancji na chemicznych i środków bada właściwości wybranych metale i niemetale; czystości stosowanych w metali (w tym przewodzenie wskazuje przedmioty gospodarstwie domowym; ciepła i prądu elektrycznego); wykonane z metali; zna skład wybranych stopów wymienia czynniki powodujące bada właściwości substancji; korzysta z danych zawartych metali; niszczenie metali; podaje w tabelach (odczytuje gęstość podaje definicję korozji; przykłady niemetali; oraz wartości temperatury wyjaśnia różnice we podaje właściwości wybranych wrzenia i temperatury właściwościach metali i niemetali; niemetali; topnienia substancji); wyjaśnia pojęcia: sublimacja i sporządza mieszaniny zna jednostki gęstości; resublimacja; substancji; podstawia dane do wzoru na planuje i przeprowadza proste podaje przykłady mieszanin gęstość substancji; doświadczenia dotyczące znanych odróżnia metale od innych rozdzielania mieszanin z życia codziennego; substancji i wymienia ich jednorodnych i niejednorodnych; wymienia przykładowe metody właściwości; montuje zestaw do sączenia; rozdzielania mieszanin; odczytuje dane tabelaryczne, wyjaśnia, na czym polega metoda zna pojęcie reakcji chemicznej; dotyczące wartości destylacji; podaje co najmniej trzy objawy temperatury wrzenia i wskazuje w podanych reakcji chemicznej;
bardzo dobrą
celującą
Uczeń: wskazuje chemię wśród innych nauk przyrodniczych; wskazuje związki chemii z innymi dziedzinami nauki; wyjaśnia, na podstawie budowy wewnętrznej substancji, dlaczego ciała stałe mają na ogół największą gęstość, a gazy najmniejszą; wskazuje na związek zastosowania substancji z jej właściwościami; wyjaśnia rolę metali w rozwoju cywilizacji i gospodarce człowieka; tłumaczy, dlaczego metale stapia się ze sobą; wykazuje szkodliwe działanie substancji zawierających chlor na rośliny; wyjaśnia pojęcia: sublimacja i resublimacja na przykładzie jodu; składników; opisuje rysunek przedstawiający aparaturę do destylacji; wskazuje różnice między właściwościami substancji, a następnie stosuje je do rozdzielania mieszanin; projektuje proste zestawy doświadczalne do rozdzielania wskazanych mieszanin; formułuje poprawne wnioski na podstawie obserwacji.
przedstawia zarys historii rozwoju chemii; bezbłędnie posługuje się podstawowym sprzętem laboratoryjnym interpretuje informacje z tabel chemicznych dotyczące właściwości metali; bada właściwości innych (niż podanych na lekcji) metali oraz wyciąga prawidłowe wnioski na podstawie obserwacji z badań; porównuje właściwości stopu (mieszaniny metali) z właściwościami jego sporządza kilkuskładnikowe mieszaniny, a następnie rozdziela je poznanymi metodami; przeprowadza w obecności nauczyciela reakcję żelaza z siarką; przeprowadza rekcję termicznego rozkładu cukru i na podstawie produktów rozkładu cukru określa typ reakcji chemicznej;
1
dzieli poznane substancje na proste i złożone.
temperatury topnienia metali; przykładach przemianę chemiczną i zjawisko fizyczne; wie, co to są stopy metali; wskazuje w podanych podaje zastosowanie przykładach przemianę chemiczną wybranych metali i ich i zjawisko fizyczne; stopów; wyjaśnia, czym jest związek wymienia sposoby chemiczny; zabezpieczania metali przed korozją; wykazuje różnice między mieszaniną a związkiem omawia zastosowania chemicznym. wybranych niemetali; wymienia sposoby zabezpieczania metali przed korozją; omawia zastosowania wybranych niemetali; wie, w jakich stanach skupienia niemetale występują w przyrodzie; sporządza mieszaniny jednorodne i niejednorodne; wskazuje przykłady mieszanin jedno- rodnych i niejednorodnych; odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych; odróżnia substancję od mieszaniny substancji; wie, co to jest: dekantacja; sedymentacja, filtracja, odparowanie rozpuszczalnika i krystalizacja; wykazuje na dowolnym przykładzie różnice między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną; przedstawia podane przemiany w schematycznej formie zapisu równania reakcji
2
chemicznej; wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej; podaje przykłady przemian chemicznych znanych z życia codziennego. Dział 2. BUDOWA ATOMU A UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW CHEMICZNYCH Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą Uczeń: Uczeń: Uczeń: definiuje pierwiastek przyporządkowuje nazwom wymienia pierwiastki chemiczne chemiczny; pierwiastków chemicznych ich znane w starożytności; symbole i odwrotnie; wie, że symbole pierwiastków podaje kilka przykładów chemicznych mogą być jedno- tłumaczy, na czym polega pochodzenia nazw pierwiastków lub dwuliterowe; zjawisko dyfuzji; chemicznych; wie, że w symbolu podaje dowody ziarnistości odróżnia modele dwuliterowym pierwsza litera materii; przedstawiające jest wielka, a druga – mała; drobiny różnych pierwiastków definiuje pierwiastek chemicznych; układa z podanego wyrazu chemiczny jako zbiór prawie możliwe jednakowych atomów; wyjaśnia budowę wewnętrzną kombinacje literowe – symbole podaje symbole, masy i atomu, wskazując miejsce pierwiastków; protonów; neutronów i ładunki cząstek elektronów; wie, że substancje są elementarnych; zbudowane z atomów; rysuje modele atomów wie, co to jest powłoka wybranych pierwiastków definiuje atom; elektronowa; chemicznych; wie, na czym polega dyfuzja; oblicza liczby protonów, wie, jak tworzy się nazwy grup; elektronów i neutronów zna pojęcia: proton, neutron, znajdujących się w atomach wskazuje w układzie elektron, elektron walencyjny, danego pierwiastka okresowym pierwiastków konfiguracja elektronowa; chemicznego, korzystając z chemicznych miejsce kojarzy nazwisko Mendelejewa liczby metali i niemetali; z układem okresowym atomowej i masowej; tłumaczy, dlaczego masa pierwiastków chemicznych; określa rozmieszczenie atomowa pierwiastka zna treść prawa okresowości; elektronów w poszczególnych chemicznego ma wartość wie, że pionowe kolumny w powłokach elektronowych i ułamkową; układzie okresowym wskazuje elektrony oblicza liczbę neutronów w pierwiastków chemicznych to walencyjne; podanych izotopach grupy, a poziome rzędy to wie, jaki był wkład D. pierwiastków chemicznych;
bardzo dobrą Uczeń: tłumaczy, w jaki sposób tworzy się symbole pierwiastków chemicznych; planuje i przeprowadza doświadczenia potwierdzające dyfuzję zachodzącą w ciałach o różnych stanach skupienia; zna historię rozwoju pojęcia: atom; tłumaczy, dlaczego wprowadzono jednostkę masy atomowej u; wyjaśnia, jakie znaczenie mają elektrony walencyjne; omawia, jak zmienia się aktywność metali i niemetali w grupach i okresach; projektuje i buduje modele jąder atomowych izotopów; oblicza średnią masę atomową pierwiastka chemicznego na podstawie mas atomowych poszczególnych izotopów i ich zawartości procentowej; tłumaczy, dlaczego gazy szlachetne są pierwiastkami mało aktywnymi chemicznie.
celujący Uczeń: planuje i przeprowadza doświadczenia potwierdzające dyfuzję zachodzącą w ciałach o różnych stanach skupienia; szuka rozwiązań dotyczących składowania odpadów promieniotwórczych; tłumaczy, dlaczego pierwiastki chemiczne znajdujące się w tej samej grupie mają podobne właściwości; charakteryzuje przemiany: α, β i γ; omawia wpływ promieniowania jądrowego na organizmy; określa na podstawie położenia w układzie okresowym budowę atomu danego pierwiastka i jego charakter chemiczny.
3
okresy; posługuje się układem okresowym pierwiastków chemicznych w celu odczytania symboli pierwiastków i ich charakteru chemicznego; wie, co to są izotopy; wymienia przykłady izotopów; wymienia przykłady zastosowań izotopów; odczytuje z układu okresowego pierwiastków chemicznych podstawowe informacje niezbędne do określenia budowy atomu: numer grupy i numer okresu oraz liczbę atomową i liczbę masową.
Mendelejewa w prace nad uporządkowaniem pierwiastków chemicznych; rozumie prawo okresowości; wskazuje w układzie okresowym pierwiastków chemicznych grupy i okresy; porządkuje podane pierwiastki chemiczne według wzrastającej liczby atomowej; wyszukuje w dostępnych mu źródłach informacje o właściwościach i aktywności chemicznej podanych pierwiastków; nazywa i zapisuje symbolicznie izotopy pierwiastków chemicznych; wyjaśnia, na czym polegają przemiany promieniotwórcze;
wskazuje zagrożenia wynikające ze stosowania izotopów promieniotwórczych; bierze udział w dyskusji na temat wad i zalet energetyki jądrowej; wskazuje położenie pierwiastka w układzie okresowym pierwiastków chemicznych na podstawie budowy jego atomu. wyjaśnia, co to są izotopy;
Dział 3. ŁĄCZENIE SIĘ ATOMÓW dopuszczającą Uczeń: zapisuje w sposób symboliczny aniony i kationy; wie, na czym polega wiązanie jonowe, a na czym wiązanie atomowe (kowalencyjne); odczytuje wartościowość pierwiastka z układu okresowego pierwiastków chemicznych; nazywa tlenki zapisane za pomocą wzoru sumarycznego; odczytuje masy atomowe
dostateczną Uczeń: rozróżnia typy wiązań przedstawione w sposób modelowy na rysunku; rysuje modele wiązań jonowych i atomowych na prostych przykładach; rozumie pojęcia oktetu i dubletu elektronowego; wyjaśnia sens pojęcia: wartościowość; oblicza liczby atomów poszczególnych pierwiastków chemicznych na podstawie zapisów typu: 3 H2O;
Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: tłumaczy mechanizm tworzenia jonów i wiązania jonowego; wyjaśnia mechanizm tworzenia się wiązania atomowego (kowalencyjnego); podaje przykład chlorowodoru i wody jako cząsteczki z wiązaniem atomowym (kowalencyjnym) spolaryzowanym; określa wartościowość pierwiastka na podstawie wzoru jego tlenku; ustala wzory sumaryczne i
bardzo dobrą Uczeń: wyjaśnia, od czego zależy trwałość konfiguracji elektronowej; modeluje schematy powstawania wiązań: atomowych, atomowych spolaryzowanych i jonowych; oblicza wartościowość pierwiastków chemicznych w tlenkach; wykonuje obliczenia liczby atomów i ustala rodzaj atomów na podstawie znajomości masy cząsteczkowej;
celujący Uczeń: układa równania reakcji chemicznych przedstawionych w formie prostych chemografów; rozumie istotę przemian chemicznych w ujęciu teorii atomistyczno-cząsteczkowej; uzupełnia podane równania reakcji chemicznych;
4
pierwiastków z układu okresowego pierwiastków chemicznych; zna trzy typy reakcji chemicznych: łączenie (syntezę), rozkład (analizę) i wymianę; podaje po jednym przykładzie reakcji łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; zna treść prawa zachowania masy; zna treść prawa stałości składu.
definiuje i oblicza masy cząsteczkowe pierwiastków i związków chemicznych; wyjaśnia, na czym polega reakcja łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; podaje po kilka przykładów reakcji łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; zapisuje przemiany chemiczne w formie równań reakcji chemicznych; dobiera współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji chemicznych;
strukturalne tlenków niemetali oraz wzory sumaryczne tlenków metali na podstawie wartościowości pierwiastków; wykonuje proste obliczenia oparte na prawach zachowania masy i stałości składu w zadaniach różnego typu; rozumie znaczenie obu praw w codziennym życiu i procesach przemysłowych. wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na prawie zachowania masy; wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na stałości składu.
analizuje reakcję żelaza z tlenem (lub inną przemianę) w zamkniętym naczyniu z kontrolą zmiany masy. podaje sens stosowania jednostki masy atomowej; układa równania reakcji chemicznych zapisanych słownie; układa równania reakcji chemicznych przedstawionych w zapisach modelowych;
Dział 4. GAZY I ICH MIESZANINY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą Uczeń: Uczeń: Uczeń: przedstawia dowody na bada skład oraz podstawowe oblicza objętość poszczególnych istnienie powietrza; właściwości powietrza; składników powietrza w pomieszczeniu o podanych wie, z jakich substancji tłumaczy, dlaczego bez tlenu nie wymiarach; składa się powietrze; byłoby życia na Ziemi; rozumie, dlaczego zmienia się opisuje na schemacie obieg wskazuje źródła pochodzenia ozonu naturalny skład powietrza; tlenu w przyrodzie; oraz określa jego znaczenie dla organizmów; określa na podstawie obserwacji definiuje tlenek; zebranego gazu jego podstawowe podaje podstawowe zastosowania podaje, jakie zastosowania właściwości (stan skupienia, praktyczne kilku wybranych znalazł tlen; barwę, zapach, rozpuszczalność w tlenków; wyjaśnia znaczenie azotu wodzie); proponuje sposób otrzymywania dla organizmów; otrzymuje tlenki w wyniku tlenków na drodze spalania; podaje podstawowe spalania np. tlenek węgla(IV); ustala nazwy tlenków na podstawie zastosowania azotu; ustala wzory tlenków na wzorów; odczytuje z układu podstawie modeli i odwrotnie; ustala wzory sumaryczne tlenków okresowego nazwy zapisuje równania reakcji na podstawie nazwy; pierwiastków należących do otrzymywania kilku tlenków;
bardzo dobrą
celujący
Uczeń: Uczeń: oblicza, na ile czasu wystarczy podaje skład jąder tlenu osobom znajdującym się w atomowych pomieszczeniu (przy założeniu, i rozmieszczenie że jest to pomieszczenie elektronów na hermetyczne i jest mu poszczególnych znane zużycie tlenu na godzinę); powłokach dla czterech helowców (He, konstruuje proste przyrządy do Ne, Ar, Kr); badania następujących zjawisk atmosferycznych i właściwości wyjaśnia, dlaczego powietrza: wykrywanie wzrost zawartości powietrza w „pustym” naczyniu, tlenku węgla(IV) w badanie składu powietrza, atmosferze jest badanie udziału powietrza niekorzystny; w paleniu się świecy; uzasadnia, przedstawiając otrzymuje pod nadzorem odpowiednie obliczenia, nauczyciela tlen podczas reakcji kiedy istnieje zagrożenie termicznego zdrowia i życia ludzi
5
18. grupy; zna wzór sumaryczny i strukturalny tlenku węgla(IV) [dwutlenku węgla]; wymienia podstawowe zastosowania tlenku węgla(IV); omawia podstawowe właściwości wodoru; wymienia praktyczne zastosowania wodoru; wymienia źródła zanieczyszczeń powietrza; wyjaśnia skutki zanieczyszczeń powietrza dla przyrody i człowieka.
oblicza masy cząsteczkowe wybranych tlenków; uzupełnia współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji otrzymywania tlenków na drodze utleniania pierwiastków; omawia właściwości azotu; wyjaśnia znaczenie azotu dla organi zmów; wymienia źródła tlenku węgla(IV); wyjaśnia znaczenie tlenku węgla(IV) dla organizmów; przeprowadza identyfikację tlenku węgla(IV) przy użyciu wody wapiennej; wie, jaka właściwość tlenku węgla(IV) zadecydowała o jego zastosowaniu; omawia właściwości wodoru; bezpiecznie obchodzi się z substancjami i mieszaninami wybuchowymi; podaje, jakie właściwości wodoru zdecydowały o jego zastosowaniu; podaje przyczyny i skutki smogu; wyjaśnia powstawanie efektu cieplarnianego i konsekwencje jego wzrostu na życie mieszkańców Ziemi; wymienia przyczyny i skutki dziury ozonowej.
odróżnia na podstawie opisu słownego reakcję egzotermiczną od reakcji endotermicznej; tłumaczy, na czym polega obieg azotu w przyrodzie; omawia właściwości i zastosowanie gazów szlachetnych; tłumaczy na schemacie obieg tlenku węgla(IV) w przyrodzie; przeprowadza i opisuje doświadczenie otrzymywania tlenku węgla(IV) w szkolnych warunkach laboratoryjnych; bada doświadczalnie właściwości fizyczne tlenku węgla(IV);uzasadnia konieczność wyposażenia pojazdów i budynków użyteczności publicznej w gaśnice pianowe lub proszkowe;
rozkładu manganianu(VII) przebywających potasu; w niewietrzonych pomieszczeniach; wie, kiedy reakcję łączenia się tlenu z innymi pierwiastkami wyjaśnia, jak może dojść nazywa się spalaniem; do wybuchu mieszanin wybuchowych, jakie są przedstawia podział tlenków na jego skutki i jak przed tlenki metali i tlenki niemetali wybuchem można się oraz podaje przykłady takich zabezpieczyć; tlenków; porównuje gęstość podaje znaczenie warstwy wodoru z gęstością ozonowej dla życia na Ziemi; sprawdza eksperymentalnie, jaki powietrza; przeprowadza jest wpływ zanieczyszczeń doświadczenie gazowych na rozwój roślin; udowadniające, że bada stopień zapylenia dwutlenek węgla powietrza w swojej okolicy. jest gazem cieplarnianym; proponuje działania mające na celu ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami. otrzymuje wodór w reakcji octu z wiórkami magnezowymi; opisuje doświadczenie, za pomocą którego można zbadać właściwości wybuchowe mieszaniny wodoru i powietrza;
6