PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY klasa 6

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY klasa 6 I. OBSZARY AKTYWNOŚCI PODLEGAJĄCE OCENIE Na lekcjach przyrody oceniane są następujące obszary aktywno...
9 downloads 2 Views 728KB Size
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY klasa 6 I. OBSZARY AKTYWNOŚCI PODLEGAJĄCE OCENIE Na lekcjach przyrody oceniane są następujące obszary aktywności ucznia: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Rozumienie pojęć przyrodniczych. Stosowanie języka przyrodniczego. Samodzielne lub w grupie przeprowadzanie doświadczeń. Samodzielne lub w grupie przeprowadzanie obserwacji i wyciąganie wniosków. Stosowanie zdobytej wiedzy i umiejętności w sytuacjach typowych. Rozwiązywanie zadań problemowych. Prace projektowe i długoterminowe. Aktywność na lekcji i poza nią oraz wkład pracy ucznia. Praca w grupach. Prowadzenie zeszytu ćwiczeń i odrabianie zadań domowych.

II. SPRAWDZANIE I OCENIANIE OSIĄGNIEĆ UCZNIÓW 1. Formy oceniania:  prace klasowe ( testy ),  kartkówki,  prace długoterminowe,  wypowiedzi ustne,  samodzielna praca na lekcji,  prace domowe,  zeszyt ćwiczeń,

    

aktywność na lekcji, praca w grupie, przygotowanie do lekcji, udział w dyskusji, udział w konkursach przyrodniczych i ekologicznych.

2. Kryteria ocen z przyrody: Stopień celujący otrzymuje uczeń, który:    

potrafi stosować wiadomości w sytuacjach problemowych, umie formułować i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk, proponuje nietypowe rozwiązania, osiąga sukcesy w konkursach szczebla wyższego niż szkolny. Stopień bardzo dobry otrzymuje uczeń, który:

    

potrafi biegle i samodzielnie używać sformułowań przyrodniczych, projektuje doświadczenia i je prezentuje, dostrzega i ocenia związki dotyczące zjawisk przyrodniczych i działalności człowieka, przewiduje następstwa i skutki działalności człowieka oraz przebieg procesów naturalnych w przyrodzie, wyjaśnia je, rozwiązuje problemy. Stopień dobry otrzymuje uczeń, który:

 poprawnie używa podręczników z zakresu wiedzy przyrodniczej oraz pomocy naukowych,  właściwie wykorzystuje przyrządy do obserwacji i pomiarów elementów przyrody,

    

korzysta z różnych źródeł informacji, dostrzega wpływ przyrody na życie i gospodarkę człowieka, proponuje działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego, ocenia relacje miedzy działalnością człowieka a środowiskiem przyrody dokonuje porównań zjawisk i elementów przyrody, posługując się terminologia przyrodniczą. Stopień dostateczny otrzymuje uczeń, który:

    

rozpoznaje i ocenia postawy człowieka wobec środowiska przyrodniczego, obserwuje pośrednio i bezpośrednio procesy zachodzące w środowisku przyrodniczym, potrafi je opisać, posługuje się mapą jako źródłem wiedzy przyrodniczej, poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania przy pomocy nauczyciela typowych zadań i problemów, potrafi korzystać przy pomocy nauczyciela z innych źródeł wiedzy. Stopień dopuszczający otrzymuje uczeń, który:

    

w zakresie przewidzianym podstawą programową wykazuje się znajomością i zrozumieniem podstawowych pojęć, rozwiązuje przy pomocy nauczyciela typowe zadania o niewielkim stopniu trudności, przy pomocy nauczyciela potrafi korzystać z różnych źródeł informacji – mapy, globusa, rozpoznaje i nazywa podstawowe zjawiska przyrody, posiada, przejawiający się w codziennym życiu, pozytywny stosunek do środowiska przyrodniczego. Stopień niedostateczny otrzymuje uczeń, który:

 nie opanował wiadomości i umiejętności określonych programem nauczania, które są potrzebne do dalszego kształcenia,  nie potrafi rozwiązać problemów przedmiotowych o elementarnym stopniu trudności, nawet przy pomocy nauczyciela,  nie zna podstawowych określeń przyrodniczych.

III. ZAŁOŻENIA OGÓLNE 1. 2. 3. 4. 5.

6. 7. 8. 9. 10. 11.

Ocenie podlegają wiadomości i umiejętności określone programem nauczania w danej klasie. Wykaz wiadomości i umiejętności jest podany do wiadomości uczniów i rodziców zgodnie z WSO. Ocenianie jest systematyczne , jawne, obiektywne i zgodne z wymaganiami programowymi. Nie będzie pozytywnie oceniany uczeń, który uchyla się od oceniania. Ocenie podlegają następujące formy aktywności ucznia:  wypowiedzi ustne – co najmniej jedna ocena w półroczu, biorąc pod uwagę rzeczowość, stosowanie języka przyrodniczego, formułowanie dłuższych wypowiedzi, obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu,  wypowiedzi pisemne: a) kartkówki – bieżące sprawdziany (do 15 min.) polegające na sprawdzeniu wiadomości i umiejętności z 1 – 3 ostatnich lekcji, nie musza być zapowiedziane, b) sprawdziany ( test ) – przeprowadzane po zakończeniu każdego działu, zapowiedziane co najmniej tydzień wcześniej,  zeszyt ćwiczeń oceniany przynajmniej raz w półroczu,  zadania domowe,  aktywność na lekcji; przez aktywność na lekcji rozumiemy: a) częste zgłaszanie się na lekcji i udzielanie poprawnych odpowiedzi b) poprawne wnioskowanie c) aktywną pracę w grupie d) wykonywanie dodatkowych zadań - przygotowanie środków dydaktycznych, prowadzenie obserwacji, twórcze rozwiązywanie problemów, wykorzystanie różnorodnych źródeł poszerzania wiedzy, posługiwanie się wiedzą w praktyce. Każdy uczeń ma prawo poprawić ocenę niedostateczną uzyskaną ze sprawdzianu w terminie uzgodnionym z nauczycielem. Kartkówki, odpowiedzi ustne, prace domowe i oceny za prowadzenie ćwiczeń – nie podlegają poprawie. Uczeń, który w terminie nie poprawi oceny traci prawo do poprawy. Prace klasowe są obowiązkowe. Nieobecni uczniowie piszą w terminie ustalonym z nauczycielem. Jeżeli uczeń nie przystąpi do pisania pracy klasowej w wyznaczonym drugim terminie, nauczyciel ma prawo do przeprowadzenia jej na lekcji, na której uczeń jest obecny. Uczeń ma prawo do dwukrotnego w ciągu półrocza zgłoszenia, że jest nieprzygotowany do lekcji. Po wykorzystaniu limitu określonego powyżej uczeń za każde następne nieprzygotowanie otrzymuje ocenę niedostateczną. Na koniec półrocza nie przewiduje się żadnych sprawdzianów poprawkowych (uczeń na bieżąco otrzymuje oceny cząstkowe).

12. Przy ocenianiu, nauczyciel uwzględnia możliwości intelektualne ucznia. 13. Uczeń, który otrzymał ocenę niedostateczną na półrocze, powinien ją poprawić w terminie uzgodnionym z nauczycielem. 14. Ustalona przez nauczyciela na koniec roku szkolnego ocena niedostateczna może być zmieniona tylko w wyniku egzaminu poprawkowego zgodnie z zasadami określonymi w WSO.

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA. KLASA 6

Wymagania na poszczególne stopnie szkolne Nr i temat lekcji ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

wyjaśnia etapy powstawania gleby,

opisuje znaczenie gleby jako bogactwa naturalnego,

rozpoznaje rodzaje gleb na podstawie ich profili.

Dział 1 – Życie w glebie i wodzie 1. Poznajesz rodzaje gleb

wyjaśnia, co to jest gleba, wymienia czynniki, od których zależy rodzaj wskazuje na gleby, przykładowym profilu glebowym warstwę rysuje schematyczny próchniczną. profil glebowy.

opisuje poziomy glebowe na podaje różnice między schematycznym profilu glebą leśną a glebą glebowym, wykorzystywaną pod uprawy rolnicze. wymienia rodzaj gleby w zależności od skały macierzystej.

2. Jakie organizmy żyją w glebie?

podaje znaczenie gleby określa znaczenie dla roślin, zwierząt i ludzi, warstwy próchnicznej dla żyzności gleby, wymienia organizmy żyjące w glebie, prezentuje wybrane organizmy glebowe. wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać traw.

określa rolę dżdżownic uzasadnia, dlaczego wyjaśnia, jak w podnoszeniu żyzności dżdżownice zasługują na gruzełkowata budowa gleby, ochronę, gleby wpływa na życie roślin. podaje argumenty wyjaśnia, dlaczego po przeciwko wypalaniu przeprowadzonej traw. obserwacji organizmy należy wypuścić w tym samym miejscu, skąd zostały pobrane.

3. Jakie organizmy żyją w wodach słodkich?

wymienia różnice między na wybranych środowiskiem wodnym przykładach a środowiskiem lądowym, przedstawia przystosowania roślin podaje przykłady zwierząt do życia w wodzie, wód słodkich w Polsce, ze szczególnym rozpoznaje pospolite uwzględnieniem ryb. organizmy słodkowodne.

podaje przykłady słodkowodnych bezkręgowców,

4. Bezkręgowce – zwierzęta o prostej budowie, żyjące w różnych środowiskach

zalicza dżdżownice i pijawki do pierścienic, a ślimaki i małże do mięczaków, krótko charakteryzuje skorupiaki, pajęczaki i owady.

opisuje strefy występowania roślin w jeziorze.

opisuje narządy opisuje sposoby oddechowe wymiany gazowej skorupiaków, ślimaków i małżów, pajęczaków i owadów, wymienia cechy klasyfikuje pospolitych charakterystyczne przedstawicieli poznanych grup bezkręgowców (okazy zwierząt.

wykazuje różnice w warunkach życia w wodzie i na lądzie, wynikające z warunków środowiska,

opisuje strefy występowania roślin w jeziorze,

porównuje skorupiaki, pajęczaki i owady.

opisuje przebieg rozwoju owadów.

podaje przykład łańcucha pokarmowego w określa, czym jest środowisku plankton i jakie jest jego słodkowodnym. znaczenie.

lub na rysunkach) do odpowiednich grup. 5. Ryby to zwierzęta wodne

wskazuje najważniejsze przystosowania ryb do życia w środowisku wodnym,

wyjaśnia, co to znaczy, podaje przykłady ryb opisuje przebieg że ryby są kostnych i chrzęstnych. rozmnażania się ryb. zmiennocieplne.

wyjaśnia zasadę działania pęcherza pławnego.

odróżnia płazy od innych zwierząt na podstawie charakterystycznych cech.

wykazuje związek między elementami budowy ciała płazów a środowiskami, w których żyją te zwierzęta.

podaje przykłady ryb słodkowodnych i morskich występujących w Polsce. 6. Płazy to zwierzęta podaje przykłady płazów wodno-lądowe bezogonowych i ogoniastych występujących w Polsce, wymienia cechy przystosowujące płazy do życia w wodzie i na lądzie.

opisuje przebieg rozmnażania się i rozwoju płazów.

uzasadnia konieczność ochrony płazów.

7. Powtórzenie działu „Życie w glebie i wodzie”

podaje przykłady organizmów żyjących w glebie,

porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie,

podaje przykłady roślin wodnych,

rozróżnia i podaje charakterystyczne cechy pierścienic, porównuje budowę ryb mięczaków, i płazów. skorupiaków, pajęczaków i owadów,

rozróżnia ryby i płazy.

rozpoznaje pospolite gatunki ryb (z podziałem na słodkowodne i morskie) oraz płazów,

porównuje glebę bielicową, brunatną i czarnoziem,

porównuje rozmnażanie się oraz rozwój ryb i płazów.

omawia strefowość życia w wodzie, porównuje poznane grupy bezkręgowców.

wymienia cechy charakterystyczne ryb i płazów świadczące o przystosowaniu do życia w określonych środowiskach.

Dział 2 – Różnorodność organizmów lądowych 8. Warunki życia na lądzie

wymienia typowe cechy środowisk lądowych.

opisuje warunki świetlne i temperaturowe na lądzie, podaje przykłady wpływu temperatury na życie organizmów lądowych.

porównuje warunki życia na lądzie i w wodzie, podaje przykłady wpływu rodzaju podłoża na życie organizmów.

podaje przykłady zależności organizmów lądowych od światła.

uzasadnia, że środowiska lądowe są różnorodne pod względem panujących warunków.

9. Dlaczego rośliny nasienne dominują na lądach?

podaje przykłady roślin okrytonasiennych wykorzystywanych przez człowieka,

rozpoznaje sosnę, świerk i jodłę.

10. Mchy i paprocie to także rośliny lądowe

odróżnia roślinyi paprocie opisuje budowę i rolę odróżnia mchy nagonasienne (iglaste) od poszczególnych części na podstawie budowy okrytonasiennych. zewnętrznej. mchu,

wykazuje zróżnicowanie uzasadnia korzyści roślin płynące dla roślin okrytonasiennych. z wytworzenia nasion i owoców.

porównuje rośliny okrytonasienne i nagonasienne.

charakteryzuje torfowce.

opisuje powstawanie i znaczenie torfowisk.

opisuje rolę organów paproci.

11. W jaki sposób gady przystosowały się do życia na lądzie?

podaje charakterystyczne wymienia grupy cechy gadów, gadów.

12. Jak ptaki przystosowały się do lotu?

wymienia cechy budowy zewnętrznej ptaka świadczące o przystosowaniu do lotu.

wymienia gady występujące w Polsce. podaje przykłady polskich ptaków występujących w różnych środowiskach, przedstawia budowę jaja ptaka.

podaje przykłady paprotników chronionych, rozpoznaje i krótko charakteryzuje widłaki oraz skrzypy.

wskazuje różnice między gadami a płazami.

wykazuje, że rozmnażanie się i rozwój gadów stanowią przystosowanie do życia na lądzie.

wyjaśnia, na czym opisuje rozmnażanie się polega stałocieplność i rozwój ptaków. i jakie korzyści wynikają z niej dla zwierząt.

uzasadnia konieczność ochrony gadów, podaje przykłady gadów kopalnych. wskazuje cechy budowy wewnętrznej ptaka świadczące o przystosowaniu do lotu.

13. Poznajesz ssaki – kręgowce karmiące młode mlekiem

podaje przykłady ssaków żyjących w różnych środowiskach.

opisuje pokrycie ciała ssaków,

14. Powtórzenie działu „Różnorodność organizmów lądowych”

rozróżnia rośliny okrytonasienne, nagonasienne, paprocie i mchy,

opisuje warunki życia na lądzie,

rozpoznaje pospolite rośliny nagonasienne i okrytonasienne, rozróżnia gady, ptaki i ssaki.

wymienia cechy charakterystyczne ssaków.

podaje cechy świadczące o tym, że człowiek jest ssakiem.

porównuje torbacze, stekowce i łożyskowce.

wykazuje różnorodność ssaków.

porównuje warunki życia na lądzie i w wodzie,

porównuje mchy i paprocie.

wykazuje związek między rozwojem zarodkowym gadów, ptaków i ssaków a uniezależnieniem tych zwierząt od środowiska wodnego.

opisuje przystosowania ptaków do lotu, porównuje rośliny nagonasienne wymienia typowe i okrytonasienne, cechy gadów, ptaków i ssaków. porównuje gady, ptaki i ssaki.

Dział 3 – Funkcjonowanie organizmów 15. Poznajesz czynności życiowe organizmów

wymienia podstawowe czynności życiowe organizmów.

wskazuje, w jaki sposób jego organizm wykonuje czynności życiowe.

krótko omawia wyjaśnia na przykładach, wskazuje różnice poszczególne czynności na czym polega w realizacji czynności życiowe. reagowanie na bodźce. życiowych między roślinami a zwierzętami.

16. Jakie są sposoby odżywiania się organizmów?

wymienia sposoby odżywiania się organizmów, ze wskazaniem, u których

porównuje odżywianie opisuje przebieg opisuje znaczenie roślin się samożywne fotosyntezy, uwzględnia w życiu człowieka. i cudzożywne. rolę chlorofilu,

podaje, jakie organizmy są głównymi producentami na lądach i w wodach.

grup organizmów występują. 17. Zwierzęta są przystosowane do pobierania różnorodnego pokarmu

podaje przykłady roślinożerców i mięsożerców z najbliższego otoczenia.

18. Co łączy spalanie wymienia składniki i oddychanie? powietrza, zalicza spalanie do przemian nieodwracalnych, opisuje zjawiska towarzyszące spalaniu.

wyjaśnia znaczenie procesu fotosyntezy. na dowolnie wybranych przykładach ptaka i ssaka roślinożernego oraz ptaka i ssaka mięsożernego wskazuje ich przystosowania do zdobywania pokarmu.

podaje przykłady materiałów energetycznych, a wśród nich tłuszcze roślinne i zwierzęce,

opisuje różnorodność przystosowań mięsożerców i roślinożerców do zdobywania pokarmu.

charakteryzuje płynożerców i planktonożerców – ich przystosowania do zdobycia pokarmu, podaje przykłady egzotycznych roślinożerców i mięsożerców, prawidłowo określając kontynent, na którym żyją.

wykazuje uzasadnia, że spalanie doświadczalnie, że jest źródłem energii, czynnikiem niezbędnym określa produkty do spalania jest tlen, spalania paliw ciekłych określa produkty i stałych w warunkach określa znaczenie tlenu spalania paliw ciekłych niedoboru powietrza. jako gazu i stałych przy podtrzymującego swobodnym dostępie spalanie, powietrza.

wskazuje różnice między pokarmem roślinnym a zwierzęcym i wynikające z tego konsekwencje dla roślinożerców.

identyfikuje doświadczalnie produkty spalania i oddychania: dwutlenek węgla, parę wodną oraz podaje ich nazwy.

wymienia wspólne produkty spalania i oddychania. 19. Dzięki czemu organizmy uzyskują energię?

20. Sposoby rozmnażania się organizmów

21. Powtórzenie działu „Funkcjonowanie organizmów”

podaje przykłady zwierząt wyjaśnia, co jest celem prowadzących wymianę oddychania, gazową za pomocą płuc uzasadnia, że wszystkie i skrzeli. organizmy muszą oddychać.

wyjaśnia, co jest celem rozmnażania się, podaje przykłady gatunków organizmów żyjących w najbliższym otoczeniu.

wymienia czynności życiowe organizmów, podaje przykłady narządów wymiany gazowej.

podaje, co jest niezbędne do oddychania komórkowego i co powstaje w wyniku tego procesu.

określa, jaka jest istota podaje przykłady rozmnażania sposobów płciowego. bezpłciowego rozmnażania się,

określa sposób wykonywania wymiany gazowej przez rośliny, wykazuje, że oddychanie jest związane z odżywianiem się.

dostrzega analogię między oddychaniem a spalaniem (np. drewna lub węgla).

porównuje rozmnażanie uzasadnia, dlaczego się płciowe i bezpłciowe. pewne organizmy należą do jednego gatunku, a inne nie.

wykazuje, że rośliny, podobnie jak zwierzęta, rozmnażają się płciowo. określa cel poszczególnych czynności życiowych organizmów, podaje skład powietrza.

określa, czym jest gatunek,

opisuje przebieg fotosyntezy,

wyjaśnia różnicę między podaje, co jest samożywnością potrzebne do spalania a cudzożywnością, i co powstaje w jego wyniku, wyjaśnia różnicę między rozmnażaniem porównuje sposoby wykonywania czynności

porównuje oddychanie i spalanie.

płciowym a bezpłciowym.

życiowych przez rośliny i zwierzęta.

uzasadnia, że dzięki Słońcu może istnieć życie na Ziemi,

opisuje budowę Układu Słonecznego,

Dział 4 – Planeta Ziemia 22. Słońce jest gwiazdą, dzięki której istniejemy

wyjaśnia założenia teorii opisuje hipotezę heliocentrycznej Mikołaja dotyczącą powstania Kopernika, Układu Słonecznego,

wymienia planety Układu wymienia planety opisuje ruch planet Słonecznego, Układu Słonecznego, Układu Słonecznego. w kolejności od Słońca, opisuje przyczyny dzieli je na skaliste powstawania zaćmienia i gazowe. Słońca.

wymienia powody, dla których Pluton przestał być uznawany za planetę.

porównuje historyczne hipotezy (poglądy) dotyczące Układu Słonecznego.

23. Poznajesz planety Układu Słonecznego

wskazuje na schemacie wymienia cechy charakteryzuje planety układu planet wybraną klimatu wybranej Układu Słonecznego. przez nauczyciela planetę, planety skalistej i wyjaśnia, dlaczego nie opisuje wybraną planetę rozwinęło się na niej Układu Słonecznego. życie.

porównuje cechy klimatu wybranej planety i Ziemi oraz wyjaśnia, dlaczego panują na niej warunki niesprzyjające życiu.

opisuje różne obiekty astronomiczne.

24. Z czego jest zbudowana Ziemia?

wymienia warstwy budujące Ziemię,

wykreśla, według opisu, diagram słupkowy rozpowszechnienia niektórych substancji prostych (pierwiastków głównych) budujących skorupę ziemską.

uzasadnia podział substancji budujących skorupę ziemską na proste i złożone.

rozróżnia przedmioty wykonane z materiałów o właściwościach

charakteryzuje substancje metaliczne i niemetaliczne, określa zastosowanie wybranych materiałów

krótko charakteryzuje warstwy budujące Ziemię, posługując się graficznym schematem budowy Ziemi.

25. Globus jest modelem Ziemi

metalicznych i niemetalicznych.

o właściwościach metalicznych.

wskazuje na globusie bieguny oraz oś ziemską,

wymienia rodzaje globusów.

wskazuje na globusie uzasadnia, że globus jest wymienia cechy półkulę północną dobrym modelem naszej poznanych globusów, i południową oraz planety. wyjaśnia, jakie znaczenie wschodnią i zachodnią, dla życia na Ziemi ma podaje cechy nachylenie osi ziemskiej południków do płaszczyzny obrotu. i równoleżników.

wyjaśnia termin górowanie Słońca,

wyjaśnia obserwowane uzasadnia zjawisko pozornego wprowadzenie ruchu gwiazd na niebie, w niektórych państwach czasu urzędowego, wyjaśnia zjawisko powstawania dnia na podstawie mapy stref i nocy jako następstwo czasowych w atlasie ruchu obrotowego odczytuje różnice czasu Ziemi, w różnych miejscach na Ziemi. wyjaśnia znaczenie utworzenia stref czasowych.

oblicza godzinę czasu lokalnego na podstawie długości geograficznej,

posługuje się terminami: zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca, koła

samodzielnie wykonuje rysunki przedstawiające położenie Słońca i Ziemi

rozróżnia południki i równoleżniki.

26. Dlaczego występują noce i dni?

27. Jakie są następstwa ruchu obiegowego Ziemi?

definiuje ruch obrotowy Ziemi,

wymienia dzień i noc jako wyjaśnia, że na Ziemi skutek ruchu występują strefy obrotowego. czasowe oraz słoneczny (lokalny) i czas urzędowy.

definiuje ruch obiegowy Ziemi, podaje jego czas trwania,

wymienia daty rozpoczęcia pór roku,

wskazuje rysunek przedstawiający położenie Ziemi w stosunku do Słońca

opisuje pozostałe (nieujęte w podręczniku) skutki ruchu obrotowego Ziemi.

wymienia jego najważniejszy skutek – występowanie pór roku.

wyjaśnia terminy podbiegunowe; w dniach przesileń równonoc i przesilenie, wskazuje je na globusie. i równonocy,

w dniach rozpoczęcia por roku,

wyjaśnia, dlaczego co 4 lata luty ma 29 dni,

wyjaśnia zależność pór roku od wysokości Słońca nad widnokręgiem.

wyjaśnia, w jaki sposób położenie Słońca w stosunku do osi ziemskiej warunkuje oświetlenie Ziemi,

wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetlenia Ziemi.

rozpoznaje i wskazuje rysunki przedstawiające położenie Ziemi w stosunku do Słońca w dniach rozpoczynających pory roku. 28. Poznajesz lądy i oceany

nazywa i wskazuje na globusie oraz mapie kontynenty i oceany,

wyjaśnia terminy linia brzegowa rozwinięta i nierozwinięta,

wskazuje na mapie świata przykładową wyspę, półwysep, archipelag wysp.

rozpoznaje na mapie linię brzegową rozwiniętą i nierozwiniętą, podaje nazwę: największego, najmniejszego, najzimniejszego

wyjaśnia termin wszechocean, wyjaśnia znaczenie terminów: wyspa, półwysep, przylądek, zatoka, cieśnina, określa, bez mapy, półkulę, na której leży dany kontynent.

opisuje budowę dna oceanicznego, wskazuje na mapie: szelf, stok kontynentalny, rów oceaniczny, grzbiet oceaniczny, wymienia czynniki mające wpływ na zasolenie mórz i oceanów.

wyjaśnia, w jaki sposób dany czynnik wpływa na zmianę zasolenia mórz i oceanów (zwiększa zasolenie czy zmniejsza i dlaczego).

i najcieplejszego kontynentu. 29. Największy, najmniejszy, najcieplejszy, najzimniejszy ...

wskazuje poszczególne kontynenty na globusie, mapie ściennej świata oraz mapie w atlasie,

wskazuje i odczytuje z mapy nazwy większych wysp, półwyspów, cieśnin i mórz przybrzeżnych każdego kontynentu,

wymienia i wskazuje na mapie oceany i morza oblewające poszczególne rozpoznaje rodzaj linii kontynenty. brzegowej przy różnych kontynentach i uzasadnia swój wybór,

wskazuje na mapie granice między Afryką a Europą i Afryką a Azją oraz między innymi kontynentami, wskazuje na mapie świata Australię.

opisuje położenie Australii w stosunku do innych kontynentów, uzasadnia różnice we florze i faunie między Australią a innymi kontynentami (relikty i endemity), podaje powierzchnię kontynentów – od największego do najmniejszego.

wskazuje na mapie obiekty na różnych kontynentach, podaje czy jest to kraina geograficzna, wyspa, półwysep i inne. 30. Poznajesz życie w oceanach

podaje przykłady morskich organizmów samożywnych i cudzożywnych,

wyjaśnia, co to jest plankton, wymienia czynniki niezbędne do

wymienia przykładowe (największe) państwa leżące na poszczególnych kontynentach, wskazuje na mapie (wymienione przez nauczyciela) większe krainy geograficzne, rzeki i jeziora oraz obiekty na różnych kontynentach.

analizuje, porównuje mapy tematyczne różnych kontynentów, wyciąga wnioski.

opisuje przystosowania organizmów do życia w strefie przybrzeżnej i toni wodnej,

wyjaśnia różnice w sposobie odżywiania się fitoplanktonu i zooplanktonu,

układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w głębinach oceanicznych,

31. Podróże pomagają lepiej poznać świat

opisuje przystosowania zwierząt do życia w głębinach oceanicznych.

zachodzenia procesu fotosyntezy.

układa prosty łańcuch wyjaśnia, jak odżywiają pokarmowy się organizmy występujący w oceanie. w głębinach oceanicznych.

porównuje warunki panujące w poszczególnych strefach.

opisuje najdawniejsze odkrycia geograficzne, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o Ziemi,

wymienia dwa nazwiska Polaków, którzy przyczynili się do poznania różnych zakątków kuli ziemskiej,

ocenia znaczenie podróży Kolumba i Magellana dla rozwoju myśli geograficznej,

ocenia znaczenie ery wielkich odkryć geograficznych dla rozwoju świata,

opisuje wyprawy Kolumba i Magellana.

32. Powtórzenie działu „Planeta Ziemia”

wskazuje na mapie trasy wybranych podróżników.

wyjaśnia założenia teorii wyjaśnia, dlaczego na heliocentrycznej Mikołaja Ziemi występują: czas Kopernika, lokalny, czas słoneczny i czas urzędowy, definiuje ruchy Ziemi (obrotowy i obiegowy), wyjaśnia terminy: górowanie, przesilenie wymienia najważniejsze i równonoc. konsekwencje ruchów Ziemi, wymienia i wskazuje na mapie strefy nazywa i wskazuje na oświetlenia Ziemi, globusie i mapie kontynenty i oceany oraz rozpoznaje linię pokazuje przykładową brzegową rozwiniętą

wyjaśnia, dlaczego wiek XV i XVI nazwano erą wielkich odkryć geograficznych

opowiada o zdobywcach ocenia znaczenie odkryć biegunów ziemskich, geograficznych dla podaje ich nazwiska. tempa rozwoju świata w wieku XX i XXI.

wyjaśnia konsekwencje wyjaśnia, w jaki sposób ruchów Ziemi, położenie Słońca w stosunku do osi wyjaśnia znaczenie ziemskiej warunkuje utworzenia stref oświetlenie Ziemi, czasowych oraz uzasadnia rozpoznaje i wskazuje wprowadzenie czasu rysunki przedstawiające urzędowego, położenie Ziemi w stosunku do Słońca posługuje się w dniach terminami: zwrotnik rozpoczynających pory Raka, zwrotnik roku, Koziorożca, koła

na podstawie mapy stref czasowych w atlasie odczytuje różnice czasu w różnych miejscach na Ziemi, opisuje pozostałe (nieujęte w podręczniku) skutki ruchu obrotowego Ziemi, samodzielnie wykonuje rysunki przedstawiające położenie Słońca i Ziemi

wyspę, półwysep, archipelag,

i linię brzegową nierozwiniętą,

wskazuje kontynent: największy, najmniejszy, najcieplejszy, najzimniejszy.

opowiada o najdawniejszych oraz późniejszych odkryciach geograficznych, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o Ziemi oraz o wyprawie Kolumba i Magellana.

podbiegunowe; wyjaśnia zależność pór wskazuje je na globusie, roku od wysokości Słońca nad wskazuje na mapie widnokręgiem, granice między Afryką a Europą i Afryką a Azją wyjaśnia budowę dna oraz między innymi oceanicznego oraz kontynentami. pojęcie wszechoceanu, wymienia czynniki mające wpływ na zasolenie mórz i oceanów,

w dniach rozpoczęcia pór roku, wyjaśnia, w jaki sposób dany czynnik wpływa na zmianę zasolenia mórz i oceanów (zwiększa zasolenie czy zmniejsza i dlaczego).

analizuje, porównuje mapy tematyczne różnych kontynentów, wyciąga wnioski, ocenia znaczenie odkryć geograficznych dla tempa rozwoju świata. Dział 5 – Krajobrazy Ziemi 33. Klimaty na Ziemi wymienia i wskazuje na układają się mapie strefy strefowo klimatyczne,

wymienia strefy roślinne występujące na Ziemi, określa położenie strefy klimatycznej

charakteryzuje strefy klimatyczne, opisuje strefy roślinne występujące na kuli ziemskiej,

wskazuje różnice między strefami klimatycznymi i roślinnymi i je uzasadnia,

uzasadnia występowanie krajobrazów astrefowych,

określa w przybliżeniu i roślinnej w stosunku położenie strefy roślinnej do innych stref. w stosunku do równika.

wymienia strefy leśne i bezleśne.

podaje przykłady wpływu różnych czynników przyrodniczych na powstawanie stref roślinnych,

podaje przykłady krajobrazów astrefowych.

uzasadnia różnice między strefami klimatycznymi. 34. W pobliżu równika rośnie wilgotny las równikowy

wskazuje na mapie świata obszary występowania wilgotnych lasów równikowych, podaje przykłady organizmów żyjących w wilgotnym lesie równikowym.

35. Na Ziemi są „morza traw” – sawanny

wskazuje na mapie świata obszary zajmowane przez sawanny,

wymienia cechy klimatu typowego dla obszarów zajmowanych przez wilgotne lasy równikowe,

opisuje klimat wilgotnych lasów równikowych i związane z nim warunki życia organizmów.

prezentuje prostą zależność pokarmową występującą w wilgotnym lesie równikowym. wymienia interpretuje dane charakterystyczne przedstawione na cechy klimatu sawann, wykresie dotyczące średnich miesięcznych opisuje przystosowania

interpretuje dane dotyczące średnich miesięcznych opadów i temperatury powietrza przedstawione na wykresie.

prezentuje bogactwo roślin i zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych różnych kontynentów.

opisuje klimat obszarów wskazuje obszary trawiastych – sawann sawann na różnych oraz związane z nim kontynentach. warunki życia organizmów.

36. Stepy przypominają ogromne łąki

podaje przykłady organizmów zamieszkujących sawanny.

organizmów do życia na obszarach trawiastych,

podaje przykłady organizmów zamieszkujących step, pampę, prerię.

wskazuje na mapie świata występowanie obszarów zajmowanych przez obszary trawiaste klimatu umiarkowanego,

opadów i temperatury powietrza.

prezentuje prostą zależność pokarmową występującą na sawannie. interpretuje dane przedstawione na wykresie dotyczące średnich miesięcznych opadów i temperatury powietrza,

wymienia prezentuje prostą charakterystyczne zależność pokarmową cechy klimatu występującą na stepie, obszarów pampie lub prerii. zajmowanych przez step, pampę, prerię. 37. Poznajesz wielkie pustynie świata

wskazuje na mapie wymienia cechy świata obszary pustynne, klimatu obszarów pustynnych na podaje przykłady podstawie organizmów interpretacji wykresu zamieszkujących klimatycznego, pustynie.

rozpoznaje na ilustracjach i nazywa rodzaje pustyń.

opisuje klimat obszarów charakteryzuje obszary trawiastych – prerii, trawiaste różnych pampy, stepu, puszty kontynentów. oraz związane z nim warunki życia organizmów, wyjaśnia, dlaczego obecnie obszary trawiaste – stepy – są nazywane spichlerzem świata.

opisuje klimat pustyń i związane z nim warunki życia organizmów.

prezentuje fragmenty literatury opisujące krajobraz i warunki życia na pustyniach różnych kontynentów.

opisuje przystosowania organizmów do życia na pustyni. 38. Poznajesz okolice Morza Śródziemnego

wskazuje na mapie obszar basenu Morza Śródziemnego, krótko (3–4 zdania), na podstawie mapy, opisuje ukształtowanie terenu wokół Morza Śródziemnego.

wyjaśnia termin makia,

uzasadnia, dlaczego świat zwierzęcy w krajobrazie wymienia przykładowe śródziemnomorskim rośliny strefy jest ubogi, śródziemnomorskiej, wymienia zwierzęta tej wymienia ważniejsze strefy. miasta leżące w krajobrazie śródziemnomorskim,

analizuje wykresy klimatyczne i charakteryzuje klimat śródziemnomorski, wyjaśnia, jak zmieniła się roślinność tego regionu na przestrzeni wieków.

ocenia zmiany krajobrazu naturalnego w basenie Morza Śródziemnego w kontekście szybkiego rozwoju turystyki, powodującego zagrożenie dla środowiska.

uzasadnia, dlaczego jest to rejon atrakcyjny dla turystów. 39. Cechy charakterystyczne krajobrazu wysokogórskiego

wskazuje na mapie ogólnogeograficznej obszar Alp, wymienia atrakcje turystyczne Alp.

opisuje krajobraz gór wysokich w porównaniu z górami niskimi, np. Świętokrzyskimi poznanymi w klasie 5., opisuje klimat Alp, po stronie północnej i południowej,

wymienia państwa, na których obszarze leżą Alpy, określa, którą część kraju zajmują, opisuje piętra roślinne w Alpach w porównaniu z piętrami roślinnymi w Tatrach

wyjaśnia, dlaczego Alpy nazywamy barierą klimatyczną, wyjaśnia przyczyny różnic w klimacie na stokach południowych i północnych Alp, wyjaśnia etapy powstawania lodu

ocenia szanse dalszego rozwoju turystyki w Alpach w kontekście ochrony krajobrazu naturalnego, podaje informacje o Alpach, niezamieszczone w podręczniku.

40. Poznajesz życie w tajdze

wskazuje na mapie świata obszary porośnięte tajgą, podaje przykłady roślin i zwierząt charakterystycznych dla tajgi.

41. Poznajesz życie w tundrze

wskazuje na mapie świata obszary porośnięte tundrą, podaje przykłady organizmów zamieszkujących tundrę.

wyjaśnia termin granica wieloletniego śniegu.

(podobieństwa i różnice),

lodowcowego w kotłach lodowcowych w Alpach,

podaje przykładowe rośliny w danym piętrze.

wyjaśnia powstawanie jęzorów lodowcowych.

opisuje przystosowania roślin i zwierząt do życia w tajdze,

opisuje klimat umiarkowany chłodny i związane z nim warunki życia organizmów w tajdze.

wymienia, na podstawie interpretacji klimatogramu, cechy klimatu umiarkowanego chłodnego.

charakteryzuje obszary leśne klimatu umiarkowanego chłodnego na kuli ziemskiej.

wyjaśnia, dlaczego w tundrze nie występują drzewa,

prezentuje kartę doświadczenia ukazującego znaczenie wieloletniej zmarzliny w rozwoju roślinności oraz opisuje przebieg doświadczenia i dokumentuje je własnymi fotografiami.

układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w tajdze.

wymienia, na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego, cechy klimatu strefy okołobiegunowej, opisuje przystosowania roślin i zwierząt do życia w tundrze.

porównuje strategie różnych zwierząt zapewniające im przetrwanie zimy. opisuje klimat strefy okołobiegunowej i związane z nim warunki życia w tundrze, układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w tundrze.

wyjaśnia termin wieloletnia zmarzlina.

42. Czy w okolicach biegunów istnieje życie?

wskazuje na mapie świata obszary zaliczane do strefy okołobiegunowej, podaje przykłady organizmów zamieszkujących obszary polarne.

43. Powtórzenie działu „Krajobrazy Ziemi”

Dział 6 – Bliżej fizyki

podaje, na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego, cechy klimatu obszarów okołobiegunowych,

opisuje różnorodność organizmów zamieszkujących obszary Arktyki i Antarktydy,

wskazuje przystosowania organizmów do życia na obszarach Arktyki i Antarktydy.

układa prosty łańcuch pokarmowy występujący na obszarach polarnych.

wymienia i wskazuje na opisuje położenie stref mapie strefy klimatyczne klimatycznych i krajobrazowo roślinne i krajobrazowych, Ziemi, wymienia przykładowe spośród stref rośliny i zwierzęta krajobrazowo roślinnych danej strefy wymienia te, które mogą krajobrazowobyć atrakcją turystyczną; roślinnej, podaje przykłady, wymienia pojęcia wskazuje różnice między poznane podczas krajobrazem gór niskich omawiania i krajobrazem krajobrazów na Ziemi. wysokogórskim.

omawia i charakteryzuje strefy klimatyczne i krajobrazowe (roślinne) na Ziemi.

wymienia charakterystyczne rośliny i zwierzęta zamieszkujące tundrę Arktyki, wskazując te, które żyją tam stale i te, które pojawiają się tylko latem.

określa warunki życia na obszarach okołobiegunowych z podkreśleniem różnic między Arktyką i Antarktydą.

wskazuje różnice klimatyczne i roślinne między strefami,

przyporządkowuje klimatogramy danej strefie krajobrazowej świata, analizuje je i uzasadnia,

podaje przykłady i uzasadnia występowanie krajobrazów astrefowych, wyjaśnia znaczenie nowopoznanych pojęć i posługuje się nimi.

posługuje się informacjami o strefach krajobrazoworoślinnych, które nie są zamieszczone w podręczniku.

44. Wielkości charakteryzujące substancje

45. Jakie są rodzaje ruchu?

wymienia jednostki masy,

przelicza jednostki masy i objętości,

wymienia jednostki objętości,

definiuje gęstość,

wyznacza masę i objętość wybranych ciał.

na podstawie jednostki masy i objętości podaje jednostkę gęstości.

opisuje dowolny ruch ciała,

wyjaśnia pojęcie układu odniesienia,

podaje przykłady ruchów prostoliniowych i krzywoliniowych.

wyjaśnia terminy tor i droga, wymienia jednostki czasu i potrafi je przeliczać,

oblicza gęstość substancji, znając jej masę i objętość,

interpretuje gęstość jako wielkość fizyczną.

przekształca wzór na gęstość i wyznacza z niego masę lub objętość.

prezentuje symbole literowe prędkości, drogi i czasu oraz formułę matematyczną definiującą prędkość.

przekształca wzór na prędkość, wyznaczając z niego drogę lub czas.

oblicza prędkość poruszających się ciał, znając drogę i czas jej przebycia.

oblicza parametry ruchu na podstawie definicji prędkości.

interpretuje pojęcie masy i gęstości.

podaje przykład świadczący o względności ruchu, stosuje definicję prędkości do wyznaczenia jej wartości.

wymienia jednostki drogi i potrafi je przeliczać. 46. Jak wyznaczyć prędkość ciała?

porównuje prędkości poruszających się ciał.

opisuje sposób wyznaczenia prędkości dowolnego ciała.

przelicza jednostki drogi, czasu i prędkości.

47. Tarcie i inne opory ruchu

opisuje zjawisko tarcia w ciałach stałych i cieczach,

opisuje pozytywne i negatywne skutki oporów ruchu w przyrodzie.

wyjaśnia, od czego podaje, w jaki sposób zależy siła tarcia dwóch można zmniejszyć lub trących się zwiększyć siłę tarcia. powierzchni.

wymienia źródła energii elektrycznej,

opisuje przepływ prądu elektrycznego,

wymienia przykładowe odbiorniki energii elektrycznej.

podaje przykłady przewodników i izolatorów.

opisuje wygląd i funkcję przewodu elektrycznego,

wymienia elementy prostego obwodu elektrycznego.

opisuje za pomocą symboli elementy prostego obwodu elektrycznego,

rysuje schemat obwodu elektrycznego na podstawie jego rzeczywistego wyglądu,

wyjaśnia znaczenie zabezpieczania obwodu elektrycznego w naszych domach,

wymienia warunki przepływu prąd elektrycznego w obwodzie.

łączy elementy obwodu elektrycznego na podstawie narysowanego schematu.

wymienia sytuacje, w jakich może dojść do porażenia prądem elektrycznym.

opisuje opory ruchu występujące w przyrodzie. 48. Co nazywamy prądem elektrycznym?

49. Kiedy płynie prąd elektryczny?

podaje przykłady niebezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych.

opisuje skutki występowania siły tarcia lub oporu ruchu w przykładzie podanym przez nauczyciela.

wyjaśnia pojęcie wymienia wielkości przewodnika i izolatora, fizyczne charakteryzujące prąd wymienia napięcie, jako elektryczny oraz ich cechę charakteryzującą jednostki. źródła energii elektrycznej.

rysuje schemat obwodu elektrycznego zawierającego dwa lub więcej odbiorników.

50. Urządzenia, które ułatwiają prace w domu

wymienia urządzenia elektryczne używane w domach, podaje podstawowe zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas korzystania z urządzeń elektrycznych.

51. Dlaczego rozróżnia odnawialne oszczędzamy i nieodnawialne źródła energię elektryczną? energii,

52. Jakie właściwości mają magnesy?

określa miejsce podłączenia i sposób użytkowania przykładowego urządzenia elektrycznego.

opisuje zasadę bezpiecznego użytkowania przykładowego urządzenia elektrycznego.

prezentuje na wybranym przykładzie zasadę działania prostego urządzenia elektrycznego.

opisuje budowę i zasady działania urządzenia elektrycznego na podstawie instrukcji obsługi.

krótko charakteryzuje wybrane źródła energii,

uzasadnia pojęcia: odnawialne i nieodnawialne źródła energii,

uzasadnia korzyści płynące z oszczędzania energii.

interpretuje wynik doświadczenia Sprawdź, jaki wpływ na rośliny ma „kwaśny deszcz”.

opisuje pole magnetyczne wokół magnesu sztabkowego i podkowiastego.

podaje zastosowania magnesów.

wymienia sposoby oszczędzania energii elektrycznej.

podaje przykłady szkodliwego działania kwaśnych opadów na rośliny.

wymienia nazwy magnesów trwałych,

opisuje pojęcie biegunów magnetycznych.

podaje, kiedy dochodzi do odpychania, a kiedy do przyciągania biegunów magnetycznych dwóch różnych magnesów.

wyjaśnia szkodliwy wpływ na środowisko produktów spalania paliw kopalnych. rozróżnia bieguny magnetyczna oraz określa je za pomocą symbolu i koloru.

53. Pole magnetyczne Ziemi

54. Powtórzenie działu „Bliżej fizyki”

opisuje sposób wyznaczania biegunów magnetycznych Ziemi.

opisuje pole magnetyczne Ziemi,

wymienia jednostki masy, objętości i gęstości,

opisuje ruch, biorąc pod uwagę, jego względność i kształt toru,

wymienia jednostki drogi, czasu i prędkości, podaje przykłady przewodników i izolatorów, rysuje symbole graficzne elementów obwodu elektrycznego.

wyjaśnia znaczenie występowania pola magnetycznego Ziemi dla niektórych zwierząt.

wymienia skutki działania sił tarcia i oporów ruchu, wymienia ciężar i rodzaje trących się powierzchni jako własności siły tarcia,

buduje własny kompas, wyjaśnia, co pokazuje igła magnetyczna. buduje własny elektromagnes.

opisuje wykorzystanie elektromagnesu.

przelicza jednostki masy i objętości,

oblicza masę lub objętość ciał, korzystając z definicji gęstości,

przelicza jednostki drogi, czasu i prędkości,

oblicza gęstość substancji. znając jej masę i objętość,

oblicza prędkość poruszających się ciał, znając drogę i czas jej opisuje przepływ prądu przebycia. elektrycznego w przewodniku,

oblicza parametry ruchu na podstawie definicji prędkości.

opisuje pole magnetyczne Ziemi.

określa właściwości magnesów trwałych. Dział 7 – Powtórzenie przed gimnazjum 55. Powtórzenie wiadomości – obserwacje

wymienia cechy badacza przyrody,

wymienia źródła wiedzy o tematyce przyrodniczej

wyjaśnia znaczenie obserwacji i doświadczeń

określa warunki, opisuje poznane w których pozostaje zjawiska, posługując się próba badawcza i próba

i doświadczenia przyrodnicze

opisuje sposoby poznawania przyrody, opisuje rolę zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego, podaje przykłady przyrządów optycznych służących do obserwacji wymienionych obiektów przyrodniczych, planuje proste doświadczenie przyrodnicze pozwalające poznać rozwój dowolnej rośliny,

i wskazuje ich znaczenie w formułowaniu wniosków z obserwacji i doświadczeń, odróżnia próbę kontrolną od próby badawczej w doświadczeniu, podaje przykłady dokumentowania obserwacji i doświadczeń przyrodniczych.

w poznawaniu przyrody, wskazuje różnice między próbą badawczą i próbą kontrolną,

kontrolna doświadczenia przyrodniczego, planuje kartę obserwacji przyrodniczej,

schematem lub modelem, wyjaśnia, kiedy można wyciągać wnioski z obserwacji i doświadczeń.

wyjaśnia, czym się różni obserwacja od doświadczenia przyrodniczego.

opisuje znaczenie karty pracy doświadczenia.

posługuje się drobinowym modelem budowy materii,

definiuje poznane pojęcia,

wyciąga wnioski z doświadczeń,

opisuje poznane zjawiska, posługując się

rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub

podaje przykłady obiektów przyrodniczych, które można obserwować. 56. Powtórzenie wiadomości – substancje i ich przemiany

podaje przykłady trzech stanów skupienia substancji i ich mieszanin,

opisuje poznane zjawiska, wyjaśnia poznane pojęcia.

podaje przykłady poznanych zjawisk, podaje przykłady zastosowania materiałów zależnie od ich właściwości. 57. Powtórzenie wiadomości – pogoda i jej składniki

wymienia podstawowe składniki pogody, rozróżnia opady i osady atmosferyczne.

przedstawia na mapie pogody składniki za pomocą znaków synoptycznych, opisuje, jakie są przyczyny powstawania tęczy, opisuje przyczyny występowania burz.

58. Powtórzenie wiadomości – świat roślin

rozróżnia rośliny zielne, drzewa i krzewy, rozpoznaje organy roślinne, opisuje zmiany w świecie roślin zachodzące w ciągu roku.

podaje przykłady roślin rosnących w różnych środowiskach, rozpoznaje pospolite gatunki nagonasiennych i okrytonasiennych,

określa warunki, w których zachodzą poznane zjawiska.

schematem lub modelem.

B) i dodatkowo test trudny (C).

wymienia przyrządy, za pomocą których mierzymy poszczególne składniki pogody,

porównuje prędkość dźwięku i prędkość światła.

szacuje odległość od centrum burzy na podstawie prędkości dźwięku, światła i czasu między błyskiem pioruna a grzmotem.

rozróżnia mchy, paprocie, skrzypy i widłaki,

opisuje sposoby rozmnażania się roślin.

opisuje pogodę na podstawie mapy synoptycznej lub komunikatu słownego.

podaje funkcje organów roślinnych.

wymienia warunki niezbędne do przebiegu fotosyntezy.

podaje miejsce zachodzenia i cel procesu fotosyntezy. 59. Powtórzenie wiadomości – świat zwierząt

podaje przykłady zwierząt żyjących w różnych środowiskach, rozróżnia bezkręgowce i kręgowce.

60. Powtórzenie wiadomości – organizm człowieka

wymienia komórkę jako najmniejszy element budujący wszystkie organizmy, podaje przykłady układów narządów budujących organizm człowieka, wymienia etapy rozwoju człowieka, opisuje zmiany zachodzące w organizmach dziewcząt

wymienia wspólne cechy zwierząt,

porównuje ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki,

opisuje podstawowe zasady opieki nad zwierzętami domowymi.

klasyfikuje pospolite zwierzęta różnych środowisk do głównych grup systematycznych.

wymienia narządy budujące organizm człowieka i określa ich przynależność do odpowiedniego układu,

podaje przykłady komórek budujących ciało człowieka,

podaje funkcje wybranych układów narządów człowieka.

podaje przykłady tkanek budujących ciało człowieka.

porównuje pierścienice, skorupiaki, pajęczaki, owady i mięczaki, wskazuje przystosowania ryb do życia w wodzie i ptaków do lotu. opisuje tkankę jako zespół komórek, opisuje układy narządów budujących organizm człowieka, charakteryzuje etapy rozwoju człowieka.

podaje przykłady zwierząt egzotycznych żyjących w różnych środowiskach i ich przynależność systematyczną.

opisuje hierarchiczną budowę ciała człowieka, podaje odpowiednie przykłady.

i chłopców podczas dojrzewania płciowego. 61. Powtórzenie wiadomości – jak być zdrowym?

opisuje zachowania zapobiegające chorobom przenoszonym przez zwierzęta, bakterie, wirusy,

podaje przykłady zachowań i sytuacji, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu człowieka,

wyjaśnia, na co należy zwracać uwagę podczas zakupu i przechowywania produktów spożywczych.

wymienia podstawowe zasady bezpiecznego zachowania się w domu.

podaje przykłady produktów spożywczych korzystnie i niekorzystnie wpływających na organizm człowieka,

podaje propozycje asertywnego zachowania się wobec presji otoczenia.

wyjaśnia, na czym polega higiena skóry, włosów, zębów, paznokci i odzieży, wskazuje właściwe sposoby spędzania wolnego czasu z uwzględnieniem zasad

uzasadnia konieczność zachowania postawy asertywnej wobec presji otoczenia,

podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych gatunków zwierząt, roślin, grzybów, bakterii wymienia podstawowe i wirusów na zdrowie zasady postępowania człowieka. z produktami spożywczymi.

uzasadnia stwierdzenie, że aktywny wypoczynek sprzyja utrzymaniu zdrowia,

opisuje zasady właściwego odżywiania się.

wykazuje, dobierając argumenty dotyczące fizjologii organizmu człowieka, szkodliwy wpływ alkoholu, nikotyny i substancji psychoaktywnych.

wymienia zasady zdrowego stylu życia i uzasadnia konieczność ich stosowania.

bezpieczeństwa w czasie gier i zabaw, podaje numery alarmowe. 62. Powtórzenie wiadomości – Polska, nasza ojczyzna

podaje pełną nazwę państwa polskiego, podaje nazwę miasta będącego stolicą Polski, wymienia i wskazuje na mapie większe miasta Polski,

na podstawie mapy opisuje ukształtowanie powierzchni Polski.

63. Powtórzenie wiadomości – planeta Ziemia

wymienia nazwy ruchów Ziemi,

wymienia państwa graniczące z Polską, podaje od której strony świata dane państwo jest naszym sąsiadem.

omawia podział administracyjny Polski, określa położenie pasów rzeźby terenu względem siebie.

wymienia instytucje państwowe znajdujące się w stolicy,

charakteryzuje poszczególne pasy rzeźby terenu w Polsce,

ocenia skuteczność różnych form ochrony przyrody,

wyjaśnia, na jakiej podstawie zostały w Polsce wydzielone pasy rzeźby terenu,

podaje informacje dotyczące krain geograficznych Polski, nieujęte w podręczniku (ciekawostki).

wymienia nazwy, i krótko omawia (w jednym zdaniu), pasy rzeźby terenu w Polsce,

na podstawie opisu cech krajobrazu, rozpoznaje i podaje nazwę pasa rzeźby terenu,

opisuje, w jaki sposób można chronić przyrodę.

opisuje formy ochrony przyrody w Polsce.

charakteryzuje ruchy Ziemi, określa wokół

wymienia wszystkie następstwa ruchów Ziemi.

podaje co najmniej 5 cech

wyjaśnia występowanie na Ziemi krajobrazów astrefowych,

wymienia najważniejsze następstwo ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi, wymienia i wskazuje na mapie kontynenty i oceany kuli ziemskiej.

czego się odbywa, czas wyjaśnia pojęcie trwania itp. wszechoceanu,

charakteryzujących Ziemię jako planetę,

charakteryzuje linię brzegową rozwiniętą i nierozwiniętą.

charakteryzuje kontynenty, określając ich położenie, linię brzegową i inne cechy,

charakteryzuje dno oceaniczne.

analizuje mapy tematyczne i wyciąga wnioski.

wyjaśnia, dlaczego na Ziemi występują strefy oświetlenia Ziemi i dlaczego na ich obszarze występują strefy klimatyczne, charakteryzuje strefy klimatyczne Ziemi.

Dział 8 – Osiągnięcia człowieka 64. Odkrycia wymienia nazwy prostych przedstawia i wynalazki narzędzi stosowanych przełomowe zmieniają życie ludzi przez ludzi pierwotnych, wydarzenia w dziejach ludzkości, wymienia nazwy surowców stosowanych opisuje sposoby w dawnych czasach do wytwarzania wyrobu narzędzi. pierwszych naczyń używanych przez człowieka.

wyjaśnia znaczenie przedstawia zalety metod posługiwania się i wady materiałów ogniem, pisarskich stosowanych w historii ludzkości. opisuje wpływ hutnictwa szkła na rozwój nauk przyrodniczych.

uzasadnia znaczenie przełomowych odkryć dla rozwoju ludzkości.

65. W jaki sposób ludzie poznają Wszechświat?

wymienia przyrządy i sposoby służące poznawaniu kosmosu.

66. Co to jest telekomunikacja?

67. Osiągnięcia medycyny są ogromne

68. Polacy przyczynili się do rozwoju nauki

wymienia ważne wydarzenia związane z podbojem kosmosu.

wskazuje w kolejności chronologicznej wydarzenia związane z podbojem kosmosu.

wymienia powody, dla których ludzie chcą poznawać kosmos.

wymienia wydarzenia z współczesnej historii podboju kosmosu.

wyjaśnia znaczenie wymienia podstawowe terminu telekomunikacja, elementy sieci telekomunikacyjnej, wymienia rodzaje sieci tworzące wspólną sieć wymienia telekomunikacyjną, zastosowania komputera. wskazuje podstawowe elementy komputera.

podaje przeznaczenie podstawowych elementów sieci telekomunikacyjnej,

porównuje zasady działania telefonii stacjonarnej i komórkowej (mobilnej).

charakteryzuje sposoby przesyłania informacji w technice analogowej i cyfrowej.

wymienia zasady profilaktyki chorób układu krążenia.

wyjaśnia zasadę działania szczepionki oraz antybiotyków,

wyjaśnia, na czym polega miażdżyca.

wyjaśnia istotę chorób nowotworowych.

omawia dokonania polskich uczonych i wynalazców.

uzasadnia znaczenie dokonań polskich uczonych dla rozwoju nauki.

wymienia najważniejsze odkrycia w dziedzinie zwalczania chorób zakaźnych i ich twórców oraz określa, kiedy miały miejsce.

wymienia nazwiska pięciu prezentuje sylwetki sławnych Polaków, wybranych, sławnych Polaków. wymienia odkrycia, dokonania, wynalazki poszczególnych osób.

przedstawia zasadę działania telefonu.

podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać. zestawia nazwiska sławnych Polaków z dziedziną wiedzy i okresem działalności.

69. Jakie są globalne podaje przykłady wymienia 3 agendy problemy ludzkości? codziennych działań ludzi, ONZ i określa ich które mogą się przyczynić główne zadania, do ochrony środowiska. podaje przykłady polskich organizacji charytatywnych i ich działalności.

wymienia i krótko opisuje główne problemy ludzkości.

przedstawia ideę rozwoju zrównoważonego.

wymienia alternatywne źródła energii i uzasadnia celowość ich poszukiwania.

70. Fizyka, chemia, biologia i geografia należą do nauk przyrodniczych

podaje przykłady zagadnień fizycznych, chemicznych, biologicznych i geograficznych, które były omawiane na lekcjach przyrody.

podaje przykłady metod badawczych stosowanych w fizyce, chemii, biologii i geografii,

wykazuje istnienie związków między różnymi naukami przyrodniczymi.

wymienia nauki przyrodnicze, podaje po jednym przykładzie zagadnień związanych z fizyką, chemią, biologią i geografią.

krótko omawia, czym się zajmują: fizyka, chemia, biologia i geografia.

uzasadnia znaczenie nauk przyrodniczych dla rozwoju cywilizacji ludzkiej.