PROGRAM 21 KONFERENCJI NAUKOWO-TECHNICZNEJ

ROLA KOSZTORYSU W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH NA ETAPIE WYBORU OFERTY I REALIZACJI INWESTYCJI – TEORIA I PRAKTYKA REJESTRACJA UCZESTNIKÓW 7 października 2015 r. – środa, godz. 1700 - 2130 (doba hotelowa od godz. 1400) 8 października 2015 r. – czwartek, godz. 800 - 945

Hotel Austeria Conference&SPA Ciechocinek, ul. Bema 32

1230 - 1300 mgr inż. Elżbieta ZIAJA – Oczekiwania inwestora wobec kosztorysu inwestorskiego po nowelizacji Pzp a rzeczywistość 1300 - 1320

Dyskusja plenarna na tematy przedstawione w referatach – zamykająca I sesję

1320 - 1500

Przerwa na obiad II SESJA POPOŁUDNIOWA

PROWADZĄCY SESJĘ – Paweł Kaczmarski 1500 - 1530 mgr inż. Tomasz LATAWIEC – Pozacenowe kryteria oceny ofert w zamówieniach publicznych – wybór oferty najkorzystniejszej ekonomicznie a nie najtańszej 1530 - 1730

OBRADY DZIEŃ PIERWSZY – 8 października 2015 r. – czwartek

~ 1930

1000 - 1020 ∗ Powitanie uczestników i otwarcie obrad – Redaktor Naczelna – mgr Mariola GALA-DE VACQUERET, Prezes Zarządu OWEOB „PROMOCJA” mgr inż. Andrzej GÓRNIECKI ∗ Wystąpienia przedstawicieli Patronów Honorowych i zaproszonych gości I SESJA PRZEDPOŁUDNIOWA

WARSZTATY: „Koncepcja – projekt – wycena. Jak to zrobić z BIM?” – PROWADZĄCY WARSZTATY: mgr Przemysław NOGAJ, mgr inż. Arkadiusz MACKIEWICZ, Paweł KACZMARSKI Uroczysta kolacja – ogłoszenie wyników XVIII Rankingu Biur Kosztorysowych

DZIEŃ DRUGI – 9 października 2015 r. – piątek III SESJA KOŃCOWA PROWADZĄCA SESJĘ – mgr Mariola Gala-de Vacqueret 915 - 920

Rozpoczęcie obrad sesji końcowej – komunikaty organizatorów

920 - 950

dr Piotr KUNICKI – Orzecznictwo KIO w zakresie rażąco niskiej ceny oraz rażąco niskich cen jednostkowych (przy kosztorysie) w kontekście zarzutów czynu nieuczciwej konkurencji

PROWADZĄCY SESJĘ – prof. dr hab. Andrzej Borowicz 1020 - 1050

prof. dr hab. Andrzej BOROWICZ – Ocena konsekwencji wybranych zmian w Pzp dla budowlanych zamówień publicznych

950 - 1020

1050 - 1120

Przedstawiciel Urzędu Zamówień Publicznych – Zmiany w ustawie Prawo Zamówień Publicznych

mgr inż. Tomasz PYTKOWSKI – „Rażąco niska cena” w zamówieniach publicznych

1020 - 1050

Dyskusja, pytania uczestników konferencji

1120 - 1200

Przerwa kawowa

1050 - 1120

Przerwa kawowa

1200 - 1230

Kancelaria Prawna Ćwik i Partnerzy – Możliwość uzupełniania wykazu materiałów i robocizny w zamówieniach publicznych

1120 - 1150

mgr inż. Bartosz DĄBROWSKI – Prawidłowa kalkulacja robót – jak wykonać kosztorys rynkowy?

1150 - 1230

Dyskusja plenarna kończąca Konferencję

1230 - 1250

Zakończenie obrad i podsumowanie konferencji

1300 - 1400

Obiad

Wprowadzenie W dniach 7-9 października spotkamy się.............

Mariola Gala-de Vacqueret Redaktor Naczelna wydawnictw SEKOCENBUD Andrzej Górniecki Prezes Zarządu OWEOB Promocja

11

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Dr hab. Andrzej Borowicz, prof. nadzw. UŁ

OCENA KONSEKWENCJI WYBRANYCH ZMIAN W PZP DLA BUDOWLANYCH ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

Lata ostatnie były okresem istotnych zmian w polskim oraz unijnym prawie zamówień publicznych. Mamy tu na myśli w pierwszym rzędzie zmiany wprowadzone do polskiego systemu zamówień publicznych ustawami nowelizacyjnymi w latach 2013-20141) oraz nowe zamówieniowo-publiczne dyrektywy UE, w tym zwłaszcza dyrektywę ogólną2) i opracowany na jej podstawie projekt nowej ustawy Pzp3). W tej sytuacji w pełni uzasadnione jest postawienie pytania, jakie efekty w odniesieniu do zamówień publicznych na roboty budowlane przyniosły już wprowadzone zmiany oraz jakich konsekwencji należy się spodziewać po zmianach projektowanych. Ze względu na ograniczoną objętość niniejszego referatu, w odpowiedzi na to pytanie ograniczymy się do trzech, jednak szczególnie istotnych dla środowiska polskich kosztorysantów budowlanych, rozwiązań systemowych, a mianowicie: a) modeli i kryteriów oceny ofert, b) relacji cen ofertowych do wartości zamówień jako wyznacznika kategorii rażąco niskiej ceny, c) specyfiki rachunku cyklu życia w odniesieniu do zamówień publicznych na roboty budowlane.

12

1)

Ustawa z 8.11.2013 roku o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013, poz. 1473); ustawa z 14.03.2014 o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014, poz. 423); ustawa z 18.09.2014 roku o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2014, poz. 1232).

2)

Mowa tu o dyrektywie 2014/24/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26.02.2014 w sprawie zamówień publicznych uchylającej dyrektywę 2004/18/WE (Dz. UL 94 z 28.03.2014, s. 65).

3)

Projekt z dnia 17.04.2015 dostępny pod adresem www.uzp.gov.pl

13

CIECHOCINEK 2015

1. Modele i kryteria oceny ofert w publicznych zamówieniach budowlanych

Wykres 1 Udział wielokryteriowych modeli oceny ofert w budowlanych zamówieniach publicznych w latach 2000-2015 a) na wykonanie robót budowlanych

2001

2002

2003

2006

42 925

39 491

45 017

43 572

49 685

40

20

7,04

7,41 2007

5,97 2008

0,11 2009

iloś ć badany c h pos tępow ań w pos z c z ególny c h latac h

0,19 2010

0,02 2011

4,62 2012

4,37

2013

8,10

2014

5 748

2005

49 475

52 318

2004

16 170

16,31

11 911

15 660

17 778

17 487

17 318

25,94

60

34 822

38,30

11 625

Liczebność

30 000

2000

14

95,93

0

2015(I-IV )

udz iał m odeli w ielok ry terialny c h

Przepis ten wprowadzono ustawą nowelizacyjną z 29.08.2014 roku. Obowiązuje on od 19.10.2014 roku. Byłoby to ewentualnie możliwe co najwyżej w odniesieniu do nośników tych kosztów.

100

80

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2008

iloś ć badany c h pos tępow ań w pos z c z ególny c h latac h

890 729

12,31

2009

0,11 2010

7,30

0,34 2011

40

14,92

8,92

20

123

0,56 2007

871

882

15,58

366

234

0 2000

16,66

382

418

279

500

548

400

200

60

815

32,20

831

52,99

711

600

1 097

58,37

2012

2013

2014

udział modeli wielokryteriowychw %

73,60

800

0

2015(I-IV )

udz iał m odeli w ielok ry teriow y c h

Źródło: obliczenia własne na podstawie Biuletynu Zamówień Publicznych (BZP).

Bardziej pogłębione badanie statystyczne prowadzi jednak do wniosku, że swój faktyczny cel, jakim było ograniczenie roli ceny na rzecz niecenowych kryteriów oceny ofert, omawiany przepis spełnił jedynie formalnie. Taki wniosek wynika z danych liczbowych zebranych w tabeli 1. Tabela 1 Istotność poszczególnych kryteriów oceny ofert w zamówieniach związanych z inwestycjami budowlanymi w okresie od X 2014 do VI 2015 Zamówienia na dokumentację

100

80

56,29

0

5)

120

97,49 83,76

Zamówienia na usługi inżynierskie

Nazwa kryte- Dokumentacja Dokumentacja Nadzory rium urbanistyczna projektowa inwestorskie a Cena

93,65

92,50

20 000

4)

1 000

Sposób WiaryWarunki wykonania godność płatności zamówienia oferenta

97,46

40 000

10 000

1 200

120

udział modeli wielokryteriowych w %

50 000

CIECHOCINEK 2015

b) na zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych

Dominacja jednokryterialnego modelu oceny ofert (tylko cena) na rynku zamówień publicznych na roboty budowlane postrzegana była powszechnie, aczkolwiek nie do końca słusznie, za główną przyczynę zaniżania cen ofertowych. Był to powód dla którego postanowiono rozszerzyć treść art. 91 ustawy Pzp o nowy przepis – ustęp 2a treści następującej: Kryterium ceny może być zastosowane jako jedynie kryterium oceny ofert jeżeli przedmiot zamówienia jest powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe /…/ a w przypadku gdy zamawiający jest podmiotem sektora finansów publicznych, jeżeli dodatkowo wykaże /…/ w jaki sposób zostały uwzględnione w opisie przedmiotu zamówienia koszty ponoszone w całym okresie korzystania z przedmiotu zamówienia4). Przepis ten, nie do końca poprawnie sformułowany (jak można bowiem w opisie przedmiotu zamówienia uwzględnić koszty cyklu życia5)) i trudny do zrozumienia dla przeciętnego użytkownika systemu zamówień publicznych, ma jednak wyraźnie zaporowy charakter wobec ekspansji jednokryterialnego modelu oceny ofert. W tym zakresie przywołany przepis spełnił swoje zadanie, na co wskazują dane przedstawione na wykresie 1.

60 000

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

Liczebność

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

b

a

b

a

b

Zamówienia na roboty budowlane ZaprojektowaWykonanie Zastępstwo nie i wykorobót inwestycyjne nanie robót budowlanych budowlanych a b a b a b

100,00 91,76 100,00 92,82 100,00 94,79 100,00 91,76 100,00 92,29 100,00 89,92 –

–

–

–

–

–

–

–

0,05

6,88

–

–

5,88

12,00

–

–

2,79

6,44

6,67

10,00

0,12

10,00

0,22

20,00

1,18

40,00

–

–

0,31

2,00

–

–

0,28

10,12

0,67

10,00

15

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

cd. Tabeli 1 Zamówienia na dokumentację

Zamówienia na usługi inżynierskie

Warunki Inne gwarancji/ kryteria rękojmi

Termin

Nazwa kryte- Dokumentacja Dokumentacja Nadzory rium urbanistyczna projektowa inwestorskie a

b

23,53

9,65

3,53

8,66

a

b

Zamówienia na roboty budowlane ZaprojektowaWykonanie Zastępstwo nie i wykorobót inwestycyjne nanie robót budowlanych budowlanych a b a b a b

a

b

43,33 11,00

0,31

4,00

–

10,00

8,33

10,19

8,75

6,67

10,00 55,79

31,76 13,29 20,00

6,66

55,56

7,17

60,00

9,66

–

13,54 10,49 23,11 11,94

8,23

50,00

8,74

12,98 11,18 13,11 13,23

a = wskaźnik popularności kryterium, obliczony jako iloraz postępowań w którym dane kryterium zostało zastosowane do wszystkich postępowań danego rodzaju ogłoszonych w BZP w okresie objętym badaniem; b = średnia waga kryterium w okresie objętym badaniem.

Źródło: obliczenia na podstawie Biuletynu Zamówień Publicznych (BZP).

Dane zebrane w tabeli 1 wyraźnie świadczą o tym, iż jedynym efektem ust. 2a art. 91 było pozorne tylko, a nie faktyczne, dowartościowanie niecenowych kryteriów oceny ofert. Najbardziej przekonywującymi wskaźnikami które ten problem sygnalizują są uśrednione wskaźniki wagowe przypisywane na rynkach zamówień związanych z inwestycjami budowlanymi cenie jako kryterium oceny ofert. W pięciu przypadkach były one wyższe niż 90% natomiast na szóstym rynku (zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych) wskaźnik ten wyniósł blisko 90% (89,92%). Na tym tle fakt, iż wskaźniki popularności pewnych kryteriów niecenowych na niektórych rynkach były wysokie, ma już znaczenie drugoplanowe. Oznacza on bowiem jedynie, iż jakkolwiek stosowanie wielokryterialnego modelu oceny ofert zostało wymuszone przez zmienione przepisy Pzp, to jednak zamawiający stosują je w charakterze „zasłony dymnej”, natomiast kryterium które decyduje o wyborze najkorzystniejszej oferty – nadal pozostaje cena. Konstatacja ta prowadzi z kolei do wniosku dalej idącego. Mówi on, iż normy prawne nie są wszechmocne. Tak więc, chcąc zrealizować określony cel, na przykład w zakresie systemu zamówień publicznych, właściwe podmioty powinny zastosować, oprócz legislacyjnych, również inne instrumenty oddziaływania na interesariuszy systemu, takie jak np. edukacja, perswazja, przykłady dobrych praktyk.

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

2. Wiarygodność relacji cen ofertowych do wartości zamówień jako wyznacznika rażąco niskiej ceny Środowisko polskich kosztorysantów budowlanych należało do tych grup zawodowych, które szczególnie intensywnie i uporczywie protestowały przeciwko pominięciu w legalnej definicji rażąco niskiej ceny zapisanej w art. 90 ustawy Pzp – kwantytatywnych wyróżników tej kategorii. Ponaglany ujawniającymi się nieprzerwanie, bardzo poważnymi konsekwencjami powszechnego zaniżania cen ofertowych, prawodawca, po długich dyskusjach, zdecydował się na wprowadzenie dwóch takich wyróżników. Tak więc nowelizacją Pzp6) zdecydowano, że domniemanie faktu zaproponowania w ofercie rażąco niskiej ceny zamawiający ma obowiązek sformułować wówczas, gdy cena ta będzie niższa o 30% od: a) wartości zamówienia lub b) średniej arytmetycznej cen wszystkich złożonych ofert (art. 90 ust. 1 Pzp). Pomijając uwagi krytyczne co do poprawności i precyzyjności wyrażenia w języku prawnym tych wyróżników, zajmiemy się jedynie merytoryczną oceną pierwszego z nich, a mianowicie relacją cen do wartości. Badania statystyczne prowadzone przez autora niniejszej publikacji wskazują na fakt, iż zarówno na rynku zamówień publicznych na roboty budowlane, jak i na innych rynkach – wiarygodność tej relacji jest zdecydowanie niedostateczna. Zanim przedstawimy dane liczbowe, które w sposób bezdyskusyjny do powyższego wniosku prowadzą przypomnijmy, że wartość poznawcza omawianej relacji w „stanie czystym”, czyli ustalonej na podstawie ogłoszeń publikowanych w BZP – jest niepełna. Czynniki obiektywne które mogą ograniczać tę wartość poznawczą wynikają z tego że: • wartość zamówienia publicznego nie obejmuje podatku VAT, natomiast cena podatek VAT uwzględnia, • w przypadku, gdy zamawiający przewiduje udzielenie zamówień uzupełniających, przepis art. 32 ust. 1 pkt 3 Pzp nakazuje mu uwzględnić przy ustalaniu wartości zamówienia również wartość zamówień uzupełniających. Postanowiono zatem w autorskich programach informatycznych zastosowanych do relacjonowanych w niniejszej publikacji obliczeń wprowadzić odpowiednie korekty. Korekty te umożliwiły: • uwzględnienie w obliczeniach relacji cen ofertowych do wartości tylko w tych postępowaniach, w których zamówienia uzupełniające nie były przewidywane oraz • powiększenie podawanych w BZP wartości zamówień o stawkę VAT, która w przypadku robót budowlanych wynosi zwykle 23%. 6)

16

CIECHOCINEK 2015

Mowa tu o ustawie nowelizacyjnej z 29.08.2014 roku.

17

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Relacje cen do wartości obliczono według wzoru: n

AX =

Σ i

=1

Cwyb. i 1,23 ×Wi n

gdzie: AX – wskaźnik ilustrujący uśrednioną relację cen wybranych ofert do wartości zamówień wybieranych należących do zbioru X, Cwyb. i – cena oferty wybranej w postępowaniu i-tym, 1,23 × Wi – szacunkowa wartość zamówienia w postępowaniu i-tym powiększona o podatek VAT (23%), n – liczba zamówień należących do zbioru X w przypadku których zamówienia uzupełniające nie były przewidywane. Wyniki dokonanych obliczeń przedstawiamy w tabeli 2. Tabela 2 Relacje cen wybieranych ofert do wartości na rynkach budowlanych zamówień publicznych w latach 2010-2015(I-VI)

Rok

2010 2011 2012 2013 2014

w tym klasy CPV: 45.23 Zamówienia na 45.26 45.21 45.45 Roboty budowlane wykonanie robót Roboty budowlane budowlanych Roboty budowlane w zakresie budowy w zakresie pokryć Roboty budowlane w zakresie rurociągów, wykończeniowe (45.00) i konstrukcji budynków autostrad, dróg, pozostałe*) dachowych kolei, lotnisk liczba wskaźnik liczba wskaźnik liczba wskaźnik liczba wskaźnik liczba wskaźnik AX AX AX AX AX obserwacji obserwacji obserwacji obserwacji obserwacji 25 847 24 431 23 862 18 848 21 261

0,724 0,755 0,731 0,751 0,775

5 196

0,731

365

0,769

1 869

Ogółem 119 445

0,746

10 749

0,770

39 874

2015(I-VI)

2 739 2 408 2 133 1 487 1 617

0,740 0,777 0,769 0,782 0,801

9 438 7 630 7 635 5 922 7 380

0,731 0,754 0,719 0,743 0,770

1 090 1 088 901 715 593

0,710 0,751 0,737 0,763 0,749

1 436 1 513 1 416 1 065 1 002

0,724 0,765 0,752 0,754 0,788

0,697

151

0,741

4 538

0,750

242

0,767

0,740

6 674

0,755

*) Klasa 45.45 obejmuje: dekorowanie, zdobienie, zakładanie paneli, modernizację oranżerii, zewnętrzne czyszczenie budynków, piaskowanie fasady budynków, roboty remontowe i renowacyjne, roboty restrukturyzacyjne i odnawianie. Źródło: obliczenia na podstawie Biuletynu Zamówień Publicznych (BZP).

Jak wynika z danych zamieszczonych w tabeli, w całym badanym okresie, zarówno na rynku zamówień publicznych na wykonanie robót budowlanych jak i w jego poszczególnych segmentach (klasach CPV) ceny wybieranych ofert były średnio biorąc, niższe od „ubruttowionej” wartości zamówień. 18

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Wcześniejsze badania autora niniejszego referatu wskazują na fakt, iż omawiane relacje w sposób równie nieracjonalny kształtują się też na innych rynkach zamówień udzielanych w ramach procesu inwestycyjnego7). Stwierdzony w wyniku przeprowadzonych badań fakt nieracjonalnego kształtowania się cen do wartości uznać należy za istotną przesłankę do sformułowania wniosku mówiącego o bardzo wątpliwej przydatności tej relacji jako wyróżnika rażąco niskiej ceny. 3. Specyfika rachunku kosztów cyklu życia w odniesieniu do badanych zamówień publicznych Dyrektywa 2014/24/WE stanowi, iż zamówienia publiczne powinny być udzielane tym oferentom, którzy złożą oferty najkorzystniejsze ekonomicznie (art. 67 ust. 1). Oferta najkorzystniejsza ekonomicznie powinna natomiast zostać wyłoniona na podstawie ceny lub kosztu. W tym drugim przypadku dyrektywa nakazuje wykorzystanie rachunku kosztów cyklu życia przedmiotu zamówienia (ang. Life Cycle Costing, LCC)8). Opisane rozwiązanie zostało zaimplementowane również do projektu nowej polskiej ustawy Pzp, w pierwszym rzędzie w art. 101 ust. 2 i 3 oraz art. 103 ust. 1, 2, 3 i 5 tego projektu. Ogólną formułę rachunku kosztów cyklu życia wyrazić można w dwóch postaciach. Pierwsza postać formuły n

PVLCCA1 =

Σ t

=1

Ct (1 +d)t

gdzie: PVLCCA1 – zaktualizowana wartość kosztu finalnego danej alternatywy (np. opcji A1 lub oferty 1), Ct – koszty jednorazowe i stałe związane z wyborem danej alternatywy (np. alternatywy A1 lub oferty 1) poniesione w roku t, d – stopa dyskontowa zastosowana do zaktualizowania (zdyskontowania) kosztów stałych ponoszonych w poszczególnych latach okresu obliczeniowego, czyli przyjętym okresie cyklu życia przedmiotu zamówienia t = 1,…, n, n – długość okresu obliczeniowego czyli okresu cyklu życia przedmiotu zamówienia w latach. 7)

A. Borowicz, Zamówienia publiczne w procesie inwestycyjno-budowlanym: tendencje i zagrożenia, [w:] H. Nowicki, P. Nowicki (red. naukowa), Prawo zamówień publicznych. Stan obecny i kierunki zmian, PRESSCOM Sp. z o.o., Wrocław 2015, s. 135-151.

8)

W terminologii polskiej rachunek ten nosił nazwę rachunku kosztu finalnego.

19

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Druga postać formuły PVLCCA1 = Ip + Ep + Mp + Rp – Sp lub PVLCCA1 = Ip + Ep + Mp + Rp + Up gdzie: PVLCCA1 – jak w formule poprzedniej, Ip – zaktualizowana wartość kosztów jednorazowych (ceny nabycia) alternatywy A1 (oferty 1), Ep – zaktualizowana wartość kosztów energii alternatywy A1 (oferty 1) niezbędnych do poniesienia w okresie obliczeniowym, Mp – zaktualizowana wartość pozostałych kosztów eksploatacji alternatywy A1 (oferty 1) niezbędnych do poniesienia w okresie obliczeniowym, Rp – zaktualizowana wartość kosztów remontów i konserwacji alternatywy A1 (oferty 1) niezbędnych do poniesienia w okresie obliczeniowym, Sp – zaktualizowana wartość wpływów ze sprzedaży lub wartości pozostałej (rezydualnej) alternatywy A1 (oferty 1), Up – zaktualizowane koszty związane z wycofaniem przedmiotu zamówienia z eksploatacji, np. koszty recyklingu alternatywy A1 (oferty 1). W przypadku badanych zamówień publicznych, ze względu na ich specyfikę, wyróżnić można dwa rodzaje zastosowań rachunku LCC, a mianowicie: a) do wyboru oferty najkorzystniejszej w homogenicznych postępowaniach na wykonanie robót budowlanych – bezpośrednie zastosowanie rachunku LCC, b) do wyboru najkorzystniejszych wariantów materiałowo-konstrukcyjnych obiektu budowlanego, elementu lub roboty budowlanej, w przypadku zamówień na prace projektowe oraz na zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych – pośrednie zastosowanie rachunku LCC. Ad a) Możliwości zastosowania rachunku LCC do wyboru oferty najkorzystniejszej w jednorodnych zamówieniach publicznych na wykonanie robót budowlanych – jest zdecydowanie ograniczone. W tego rodzaju postępowaniach mamy bowiem do czynienia z dokładnym opisem przedmiotu zamówienia. Jest on zawarty w sporządzonej przez inwestora (lub na jego zlecenie) dokumentacji projektowej. Rozwiązania wynikające z tej dokumentacji, na które firmy budowlane składające oferty wykonania robót, z reguły nie mają wpływu, są natomiast nośnikami poszczególnych kosztów składających się na rachunek cyklu życia. Są to m.in. koszty remontów, konserwacji, napraw, wymian czy też koszty mediów energetycznych i innych, a nawet koszty utrzymania w czystości poszczególnych elementów (ścian, podłóg itp.) 20

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

konieczne do poniesienia w przewidywanym okresie cyklu życia budynku lub jego elementu. Ad b) Zdaniem autora referatu, rachunek LCC powinien natomiast znaleźć szerokie zastosowanie w wyborze optymalnych (z punktu widzenia tego rachunku) rozwiązań materiałowo-konstrukcyjnych w zamówieniach na prace projektowe oraz na zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych9). Dopiero dokonane przez wykonawców w taki sposób wybory mogłyby być oceniane przez komisje przetargowe w ramach, przyjętych w poszczególnych postępowaniach, niecenowych kryteriów oceny ofert. A zatem rachunek kosztu finalnego byłby tu stosowany w sposób pośredni. Prosty przykład ilustrujący tę tezę na podstawie referatu angielskich pracowników naukowych wygłoszonego na konferencji naukowej w Wielkiej Brytanii w 1987 roku przedstawiamy w tabeli 3. Tabela 3 Przykład zastosowania rachunku kosztu finalnego (LCC) Założenia 1. Przedmiot rachunku – 3 warianty wykończenia ścian w kuchni szkolnej 2. Łączna powierzchnia ścian – 1000 m2 3. Zakładany cykl życia budynku szkolnego – 30 lat 4. Przyjęta stopa dyskontowa – 4%

Elementy rachunku kosztu finalnego (LCC) I. Koszt jednorazowy Płytki ceramiczne (12 jp/m2) Malowanie olejne (4 jp/m2) Malowanie emulsyjne (2,5 jp/m2) Wydatki nieprzewidziane (5%) A. Razem koszt jednorazowy (I)

9)

Płytki ceramiczne (cykl życia 30 lat) koszt koszt zaktualizowany

Malowanie olejne Malowanie emulsyjne (cykl życia 7 lat) (cykl życia 5 lat) koszt koszt koszt zaktualikoszt zaktualizowany zowany

12 000 4 000 600 12 600

200 4 200

2 500 125 2 625

Na podkreślenie zasługuje fakt, iż poradniki LCC adresowanie do architektów i projektantów były na Zachodzie wydawane już w latach 70 i 80-tych. Patrz na przykład: Haviland D. S. (1977), Life Cycle Cost Analysis. A Guide for Architects, American Institute of Architekts; Dell’isola A.J., Kirk S.J. (1981), Life Cycle Costing for Design Professionals, McGraw-Hill, za: R. Flanagan, G. Norman, G.D. Robinson, Using a Life Cycle Approach in practice [w:] P.S. Brandon (1987), Building Cost Modelling and Computers, E.F.N.SPON, London, s. 600.

21

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

Radca prawny Dariusz Ćwik mgr Piotr Płaciszewski

cd. Tabeli 3 Elementy rachunku kosztu finalnego (LCC)

Płytki ceramiczne (cykl życia 30 lat) koszt koszt zaktualizowany

Malowanie olejne Malowanie emulsyjne (cykl życia 7 lat) (cykl życia 5 lat) koszt koszt koszt zaktualikoszt zaktualizowany zowany

II.1. Roczne koszty stałe – koszty utrzymania stanu technicznego wsp. dyskont. i sumujący Płytki ceramiczne 17,292 300 5 188 (0,30 jp/m2/rok) Malowanie olejne 17,292 500 8 646 (0,50 jp/m2/rok) Malowanie emulsyjne 17,292 600 10 375 (0,60 jp/m2/rok) Ogółem zdyskontowane koszty 5 188 8 646 10 375 utrzymania stanu technicznego II.2. Roczne koszty stałe – koszty wymian powłok malarskich wsp. lata dyskont. 7 0,7599 4 000 3 040 Malowanie olejne (co 14 0,5775 4 000 2 310 7 lat) 21 0,4388 4 000 1 755 28 0,3335 4 000 1 334 Malowanie 5 0,7835 2 500 1 959 emulsyjne 10 0,6756 2 500 1 689 (co 5 lat) 15 0,5553 2 500 1 388 20 0,4564 2 500 1 141 25 0,3751 2 500 938 Ogółem zdyskontowane koszty 8 439 7 115 wymian powłok malarskich B. Razem zdyskontowane 5 188 17 085 17 490 koszty stałe (II.1 + II.2) C. Całkowity zdyskontowany 17 788 21 285 20 115 koszt cyklu życia (A + B) Źródło: opracowanie własne na podstawie R. Flanagan, G. Norman, G.W. Robinson, Using a Life Cycle Approach…, op. cit. s. 594.

MOŻLIWOŚĆ UZUPEŁNIANIA WYKAZU MATERIAŁÓW I ROBOCIZNY W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH 1. Wstęp Wartość rynku zamówień publicznych udzielanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 907 z późn. zm.), dalej jako „ustawa Pzp”, w roku 2014 ustalona w oparciu o dane zawarte w rocznych sprawozdaniach o udzielonych zamówieniach przekazanych przez Zamawiających Prezesowi Urzędu Zamówień Publicznych wyniosła 133,2 mld zł1). Oszacowana wartość rynku zamówień publicznych stanowiła ok. 7,72% produktu krajowego brutto (PKB) z roku 20142). Uwzględniając wartość zamówień, najistotniejszą część rynku, jak co roku, stanowiły roboty budowlane. Z danych zawartych w rocznych sprawozdaniach o udzielonych zamówieniach wynika, że w roku 2014 wartość zakontraktowanych środków na roboty budowlane stanowiła 40% ogólnej kwoty wydatków (w roku 2013 – 38%; w 2012 – 45%; w 2011 – 39%). Natomiast, pomimo dużego odsetka wartości, liczba postępowań na roboty budowlane w 2014 roku stanowiła 26% wszystkich postepowań (w roku 2013 – 23%; w 2012 i 2011 – 25%)3). W świetle 1)

Andrzej BOROWICZ – doktor habilitowany nauk ekonomicznych, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalność: procesy inwestycyjno-budowlane, zamówienia publiczne, gospodarka nieruchomościami. Autor kilku książek i wielu artykułów. Były arbiter UZP. Kierownik Podyplomowego Studium Zamówień Publicznych UŁ. 22

CIECHOCINEK 2015

Sprawozdanie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w 2014 r.; dostęp: http://uzp.gov.pl/cmsws/page/?F;288;sprawozdania_roczne_uzp_z_funkcjonowania_systemu_zamowien_publicznych.html

2)

Według wstępnych szacunków GUS produkt krajowy brutto (PKB) w 2014 r. (w cenach bieżących) kształtował się na poziomie 1 724,7 mld zł (Biuletyn Statystyczny Nr 2/2015) 3) Sprawozdanie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w 2014 r.; dostęp: http://uzp.gov.pl/cmsws/page/?F;288;sprawozdania_roczne_uzp_z_funkcjonowania_systemu_zamowien_publicznych.html

23

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

niniejszych danych, wartość robót budowlanych na rynku zamówień publicznych wynosiła w 2014 roku ponad 53 mld zł. Mając na uwadze powyższe, oraz coraz większy poziom profesjonalizmu uczestników postępowań w trybie ustawy Pzp, w tym z możliwości korzystania ze środków ochrony prawnej, Zamawiający niejednokrotnie staje przed trudnym wyborem sposobu rozliczania umowy w sprawie zamówienia publicznego. Przepisy ustawy Pzp nie określają obligatoryjnego sposobu wynagrodzenia Wykonawcy robót budowlanych. Wobec tego, należy zastosować odesłanie zawarte w przepisie art. 139 ust. 1 ustawy Pzp. Przepis ten wskazuje, iż do umów w sprawach zamówień publicznych stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r., poz. 121 z późn. zm.), dalej jako „Kodeks cywilny”. W przepisach Kodeksu cywilnego stronom umowy pozostawiono wybór sposobu wynagrodzenia. Strony umowy zgodnie z zasadą swobody umów określoną w przepisie art. 3531 Kodeksu cywilnego, mogą go ukształtować według swojego uznania z ograniczeniami wynikającymi z właściwości stosunku, ustawy lub zasad współżycia społecznego. Przepis art. 3531 Kodeksu cywilnego wskazuje na podstawowy element, jaki dla swobody umów obligacyjnych ma kompetencja stron w zakresie kształtowania treści zobowiązania: „mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”4). Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Szczecinie5) „swobodę kontraktową stron mogą ograniczać tylko przepisy mające charakter iuris cogentis, co oznacza, że nie jest dopuszczalne takie ustalenie treści stosunku zobowiązaniowego lub jego celu, wskutek którego dochodziłoby do naruszenia takich przepisów. Innymi słowy granica swobody umów kończy się tam gdzie postanowienie umowy narusza przepis o wspomnianym charakterze. Jako ius cogens traktować należy nie tylko te przepisy, z których redakcji wyraźnie wynika ich bezwzględnie obowiązujący charakter, lecz także te, których treść jest wyrazem zasady moralnej, wyraża intencję ochrony porządku publicznego lub odzwierciedla istotny cel społeczno-gospodarczy. Cel umowy sprzeczny z prawem nie musi być celem wspólnym dla obu stron, wystarczy, że do jego osiągnięcia dąży jedna ze stron umowy, a druga jest tego świadoma lub – biorąc pod uwagę okoliczności zawarcia umowy oraz jej treść – powinna być świadoma”. Należy jednak zauważyć, że przepisy ustawy Pzp stanowią lex specialis wobec przepisów Kodeksu cywilnego. Niniejsze przejawia się choćby we wzmocnieniu pozycji Zamawiającego – jako gospodarza postępowania – wobec Wykonawcy w kontekście możliwości stron w obrocie gospodar-

czym. W związku z tym, równość Wykonawcy względem Zamawiającego ulega pewnym ograniczeniom. Jak wskazała KIO6) „ustawa Prawo zamówień publicznych zawiera ograniczenia zasady swobody zawierania umów. Zamawiający – w myśl przepisów tej ustawy – ma bowiem prawo tak uregulować treść umowy, aby możliwym było zrealizowanie zamówienia. Przedmiotowe ograniczenia dotyczą m.in. zakresu swobodnego wyboru kontrahenta, co do zasady, zakazu dokonywania zmian postanowień zawartej umowy w stosunku do treści oferty, wprowadzenia ograniczeń co do terminu obowiązywania umowy, braku możliwości wyboru formy zawieranej umowy”. W innym wyroku KIO7) wskazała, że „przede wszystkim należy zauważyć, iż realizacja zasady swobody umów nie przejawia się zawsze równorzędnością stron cywilnoprawnej umowy. Zasada swobody umów może podlegać jedynie pewnym modyfikacjom, jeżeli treść lub cel umowy pozostają w sprzeczności z właściwością (naturą), ustawą, zasadom współżycia społecznego. Odwołujący nie udowodnił istnienia powyższych przesłanek określonych w cytowanym przepisie. Według Izby powoływanie się na zasady współżycia społecznego w obrocie gospodarczym, w którym występuje profesjonalny podmiot mają bardzo ograniczone działanie. Natomiast istnienie w kontrakcie niekorzystnych postanowień, które mogą mieć wpływ na cenę dostawy i osiągany przez Wykonawcę zysk nie stanowią o tym, iż postanowienia te są wymierzone przeciwko zasadom współżycia społecznego. Wszystkie te okoliczności związane z ryzykami kontraktowymi Wykonawców uczestniczących w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, są z reguły brane przez nich pod uwagę przy sporządzaniu oferty, a na ich podstawie dokonują oni kalkulacji ceny, co jest powszechną praktyką stosowaną w obrocie gospodarczym”. Stwierdzić w tym miejscu należy, że umowa w sprawie zamówienia publicznego posiada w pewnym stopniu charakter umowy adhezyjnej, a więc takiej, w której jedna strona przyjmuje warunki narzucone przez drugą. Zazwyczaj to Zamawiający dyktuje prawie wszystkie postanowienia umowy (w szczególności kary umowne, terminy realizacji, odstąpienie, możliwość zmian umowy), Wykonawca zaś może jedynie wnioskować o ich zmianę – decyzja w tej mierze należy jednak wyłącznie do Zamawiającego. Z drugiej strony Wykonawca dyktuje cenę, a po wielokroć ma również możliwość określenia terminu gwarancji lub terminu wykonania zamówienia. Należałoby w tym kontekście wskazać na szczególny przypadek umów zawieranych w trybach niekonkurencyjnych, szczególnie w trybie zamówienia z wolnej ręki, gdzie adhezyjność umowy nie jest tak oczywista, a równowaga stron wyraźniejsza.

4)

uchwała SN z dnia 9 października 1991 r., sygn. akt III CZP 94/91

6)

wyrok KIO z dnia 24 maja 2012 r., sygn. akt KIO 974/12

5)

wyrok SA w Szczecinie z dnia 2 października 2014 r., sygn. akt I ACa 381/14

7)

wyrok KIO z dnia 16 lutego 2011 r., sygn. akt KIO 225/11

24

25

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

2. Wynagrodzenie kosztorysowe Jak już wskazano powyżej, strony mogą swobodnie kształtować stosunek prawny (treść umowy). Dodatkowo, zarówno ustawa Pzp, jak i przepisy ustawy Prawo budowlane oraz Kodeksu cywilnego nie zawierają regulacji nakładających na Zamawiającego obowiązek przyjęcia w umowie określonego rodzaju wynagrodzenia za wykonanie przedmiotu umowy. W przypadku umów, których przedmiotem są roboty budowlane, istnieje możliwość wyboru spośród dwóch podstawowych rodzajów wynagrodzeń – kosztorysowego i ryczałtowego. W ramach przedmiotowej analizy, z racji przyjętego tematu rozważań, poruszać będziemy się jedynie w ramach wynagrodzenia kosztorysowego. Definicja wynagrodzenia kosztorysowego zawarta została w przepisie art. 629 Kodeksu cywilnego, który wskazuje, iż jeżeli strony określiły wynagrodzenie na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów, a w toku wykonywania dzieła zarządzenie właściwego organu państwowego zmieniło wysokość cen lub stawek obowiązujących dotychczas w obliczeniach kosztorysowych, każda ze stron może żądać odpowiedniej zmiany umówionego wynagrodzenia. Nie dotyczy to jednak należności uiszczonej za materiały lub robociznę przed zmianą cen lub stawek. Odmiennie niż w przypadku wynagrodzenia ryczałtowego, wynagrodzenie kosztorysowe powinno dotyczyć robót budowlanych trudniejszych, bardziej złożonych. Jednocześnie, wynagrodzenie kosztorysowe nie jest najbardziej popularnym rodzajem wynagrodzenia stosowanym przez Zamawiających w rozliczeniach robót budowlanych, choć umożliwiającym urealnienie wysokości wynagrodzenia do rzeczywistego zakresu i kosztów wykonanych robót. Jest to wynagrodzenie opierające się na przewidywaniach dotyczących zakresu prac oraz kosztów ich wykonania, które nie są ostateczne i mogą ulec zmianie, stosownie do zmiany okoliczności wykonania umowy. Typowy kosztorys zatem, stanowi orientacyjny preliminarz przewidywanych kosztów wykonania robót budowlanych8). Zatem kosztorys jest kluczowy do przyjęcia wynagrodzenia kosztorysowego. Jak wskazał Sąd Najwyższy9), „wynagrodzenie kosztorysowe jest to wynagrodzenie określone na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów, co oznacza, że kosztorys powinien być sporządzony przed lub przy zawarciu umowy a nie po jej wykonaniu i na żadnej ze stron umowy nie spoczywa obowiązek sporządzenia kosztorysu powykonawczego (kosztorysów częściowych i kosztorysu ostatecznego)”. Najczęściej przyjmuje się, że kosztorys stanowi zestawienie (z reguły pisemne) potrzebnych do wykonania dzieła materiałów i nakładów pracy z podaniem ich cen jed8)

por. A. Brzozowski (w:) System prawa prywatnego, t. 7, 2004, s. 344-345

9)

w wyroku z dnia 30 lipca 2003 r., sygn. akt II CKN 361/01

26

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

nostkowych. Sporządzany on jest zwykle przed zawarciem umowy przez przyjmującego zamówienie i stanowi istotny element jego oferty. Wraz z zawarciem umowy kosztorys staje się jej integralnym elementem. Zgodnie z treścią przepisu art. 630 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli w toku wykonywania dzieła zajdzie konieczność przeprowadzenia prac, które nie były przewidziane w zestawieniu prac planowanych będących podstawą obliczenia wynagrodzenia kosztorysowego, a zestawienie sporządził Zamawiający, przyjmujący zamówienie może żądać odpowiedniego podwyższenia umówionego wynagrodzenia. Jeżeli zestawienie planowanych prac sporządził przyjmujący zamówienie, może on żądać podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku10), „przypomnieć w tym miejscu należy, że wskazana w art. 630 § 1 zd. 2 k.c. zasada ma, zgodnie z zamiarem ustawodawcy, przeciwdziałać praktyce przedstawiania przez przyjmujących zamówienie zaniżonych kosztorysów (ofertowych), w celu zwiększania wynagrodzenia w trakcie wykonywania dzieła”. Powyższa reguła doznaje modyfikacji na gruncie zamówień publicznych. Bowiem, jak wskazuje przepis art. 140 ust. 1 ustawy Pzp, zakres świadczenia wykonawcy wynikający z umowy jest tożsamy z jego zobowiązaniem zawartym w ofercie. Natomiast przepis art. 140 ust. 3 rozstrzyga, że umowa podlega unieważnieniu w części wykraczającej poza określenie przedmiotu zamówienia zawarte w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. W takim przypadku, należy uznać, że pierwszeństwo mają przepisy ustawy Pzp determinujące możliwość udzielenia zamówienia z wolnej ręki na roboty dodatkowe, oczywiście przy ziszczeniu się przesłanek ustawowych. Wskazać dodatkowo należy, że w żadnym wypadku wykonawca (nawet w obrocie powszechnym) nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, jeżeli wykonał prace dodatkowe bez uzyskania zgody Zamawiającego. Przy czym – mając na uwadze publiczny charakter podmiotów udzielających zamówień – „zgoda” winna być uprzednia i we właściwym trybie dokonana. Z praktyki Kancelarii wynika jednak, iż wykształcił się zwyczaj ustalania wynagrodzenia kosztorysowego, z elementem wynagrodzenia ryczałtowego. Określając wynagrodzenie przyjmującego zamówienie, strony korzystają z zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów, przy czym jednocześnie określają, że należne wynagrodzenie nie może przekroczyć przyjętego przez nie poziomu. W konsekwencji, konstrukcja umowy przewiduje jedynie możliwość obniżenia wynagrodzenia.

10) w wyroku z dnia 19 grudnia 2014 r., sygn. akt I ACa 557/14

27

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

3. Kosztorysy Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 33 ust. 1 pkt 1) ustawy Pzp, wartość zamówienia na roboty budowlane ustala się na podstawie kosztorysu inwestorskiego sporządzanego na etapie opracowania dokumentacji projektowej albo na podstawie planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym, jeżeli przedmiotem zamówienia jest wykonanie robót budowlanych. Szczególnie istotne znaczenie, już z punktu widzenia oceny złożonych ofert, ma zestawienie RMS (robocizna, materiały, sprzęt), bowiem to właśnie w tym dokumencie jest zwykle najwięcej błędów i braków, przy czym dane w nim przedstawione są kluczowe z punktu widzenia Zamawiającego. W przypadku ustalenia przez Zamawiającego wynagrodzenia kosztorysowego, wykonawca zobowiązany jest dołączać kosztorys ofertowy do składanej oferty. Podstawą do sporządzenia kosztorysu ofertowego są projekty wykonawcze oraz przedmiary robót. W związku z tym, należy zadać pytanie: jakim dokumentem, w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego jest wykaz materiałów i robocizny. Czy należy go traktować jako szczegółowe wyliczenie ceny oferty, czy potwierdzenie oferowania robót budowlanych zgodnie z SIWZ, a może jeszcze jako inny dokument? Ustawodawca, w przepisie art. 25 ust. 2 ustawy Pzp wskazał, iż Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje dokumentów, jakich może żądać Zamawiający od wykonawcy, oraz formy, w jakich dokumenty te mogą być składane, mając na uwadze, że potwierdzeniem spełniania warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia może być zamiast dokumentu również oświadczenie złożone przed właściwym organem, potwierdzeniem niekaralności wykonawcy może być w szczególności informacja z Krajowego Rejestru Karnego, a potwierdzeniem, że oferowane dostawy, usługi lub roboty budowlane odpowiadają wymaganiom określonym przez Zamawiającego może być w szczególności zaświadczenie podmiotu uprawnionego do kontroli jakości oraz że formy dokumentów powinny umożliwiać udzielanie zamówień również drogą elektroniczną, a także potrzebę zapewnienia ochrony informacji niejawnych, w przypadku zamówień wymagających tych informacji, związanych z nimi lub je zawierających, w sposób określony w przepisach o ochronie informacji niejawnych. Przepis ten zatem, odsyła do odpowiedniego aktu wykonawczego. Aktem tym jest – w obecnym stanie prawnym – rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2013 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać Zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te do-

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

kumenty mogą być składane11), dalej jako „rozporządzenie ws. dokumentów”. W przepisie § 6 ust. 1 wskazano, że: W celu potwierdzenia, że oferowane roboty budowlane, dostawy lub usługi odpowiadają wymaganiom określonym przez Zamawiającego, Zamawiający może żądać w szczególności: 1) próbek, opisów lub fotografii produktów, które mają zostać dostarczone, których autentyczność musi zostać poświadczona przez wykonawcę na żądanie Zamawiającego; 2) zaświadczenia niezależnego podmiotu uprawnionego do kontroli jakości potwierdzającego, że dostarczane produkty odpowiadają określonym normom lub specyfikacjom technicznym; 3) zaświadczenia niezależnego podmiotu zajmującego się poświadczaniem zgodności działań wykonawcy z normami jakościowymi, jeżeli Zamawiający odwołują się do systemów zapewniania jakości opartych na odpowiednich normach europejskich; 4) zaświadczenia niezależnego podmiotu zajmującego się poświadczaniem zgodności działań wykonawcy z europejskimi normami zarządzania środowiskiem, jeżeli Zamawiający wskazują środki zarządzania środowiskiem, które wykonawca będzie stosował podczas wykonywania zamówienia na roboty budowlane lub usługi, odwołując się do systemu zarządzania środowiskiem i audytu (EMAS) lub norm zarządzania środowiskiem opartych na europejskich lub międzynarodowych normach poświadczonych przez podmioty działające zgodnie z prawem Unii Europejskiej, europejskimi lub międzynarodowymi normami dotyczącymi certyfikacji. Za tym nieco enigmatycznym przepisem, kryć się może odpowiedź na postawione wyżej pytanie. Jak wskazała KIO12), „każdorazowo zawarte w ofercie wykonawcy zobowiązanie dotyczące zakresu przedmiotowego oraz sposobu realizacji przedmiotu zamówienia jest elementem merytorycznej treści oferty. Zaoferowany przez wykonawcę zakres świadczenia i sposób realizacji przedmiotu umowy, winien być zgodny z – opisanym w treści SIWZ i załącznikami do niej – przedmiotem zamówienia. Jednakże w przypadku przedmiotu zamówienia mamy w ustawie Prawo zamówień publicznych do czynienia ze specyficznymi regulacjami. Otóż wykonawca w celu potwierdzenia, że oferowane przez niego dostawy, usługi lub roboty budowlane, spełniają wymagania określone przez Zamawiającego może przedkładać w ofercie własne oświadczenia (harmonogramy rzeczowo-finansowe, kosztorysy, plany, koncepcje, projekty itp.) oraz dokumenty własne lub wystawione przez podmioty trzecie (aprobaty techniczne, deklaracje zgodności, certyfikaty, 11) Dz. U. poz. 231 12) wyrok KIO z dnia 27 sierpnia 2010 r., sygn. akt KIO/UZP 1714/10

28

29

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

specyfikacje techniczne, katalogi, foldery, itp.). Powyższe przykładowe pozycje są tylko częścią możliwych oczekiwań Zamawiającego w tym zakresie, gdyż zgodnie z § 6 ust. 1 rozporządzenia ws. dokumentów Zamawiający może żądać – w celu potwierdzenia, że oferowane przez wykonawcę dostawy, usługi lub roboty budowlane odpowiadają wymaganiom określonym przez Zamawiającego – określonych dokumentów i oświadczeń. Jednakże powyższy przepis, na skutek poprzedzenia zawartego w jego treści wykazu zwrotem „w szczególności” wskazuje, iż wykaz ten ma jedynie charakter przykładowy – tj. nie stanowi on katalogu zamkniętego. (…) Składane wraz z ofertą dokumenty i oświadczenia wskazujące na rodzaj oraz właściwości oferowanych przez wykonawców materiałów i urządzeń przewidzianych do realizacji robót budowlanych – stanowiących zasadniczy przedmiot zamówienia oraz przeznaczonych do trwałego wbudowania w obiekt budowlany należy zakwalifikować jako dokumenty i oświadczenia, o których mowa w art. 25 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp”. Powyższa konstatacja została potwierdzona również w późniejszym wyroku KIO13), w którym wskazano, że „Robocizna, Materiały i Sprzęt oraz narzuty do tych kosztów są czynnikami, na podstawie których wykonawca kalkuluje ceny jednostkowe pozycji kosztorysowych zgodnie z przedmiarem robót. Tak więc są one zagregowane w poszczególnych pozycjach kosztorysu ofertowego wykonanego w przypadku odwołującego metodą uproszczoną, która była również dopuszczona przez Zamawiającego. Zamawiający w toku badania i oceny oferty odwołującego nie zakwestionował prawidłowości wyliczeń cen jednostkowych, na co wskazał pośrednio w czynności odrzucenia oferty odwołującego wskazując, że nie może bez zestawienia RMS i narzutu do kosztów sprawdzić (wyliczyć) poszczególnych pozycji kosztorysu odwołującego. Zresztą też uczestnik postępowania odwoławczego w swoim pisemnym stanowisku z dnia 7 kwietnia 2014 r. chcąc wykazać nie dotrzymanie warunku SIWZ w zakresie stosowania jednolitych: stawki roboczogodziny i narzutów do kosztów, stwierdził niemożność jednoznacznego sprawdzenia prawidłowości wyliczenia ceny jednostkowej w ofercie odwołującego. W efekcie uczestnik przedstawił symulacje z dwoma wariantami możliwości wnioskowania, co do kosztorysu odwołującego w zakresie podniesionej nieprawidłowości wyliczenia stawki jednostkowej opisanej zgodnie z przedmiarem robót. Reasumując zestawienie RMS i narzutu do kosztów nie jest treścią oferty, ponieważ to w poszczególnych pozycjach kosztorysu ofertowego uproszczonego znajdują się stawki roboczogodziny, sprzętu, materiałów czy też

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

narzutów do tychże kosztów w postaci stawek kosztów pośrednich i zysku liczonych do R, M i S. W związku z tym zestawienie stawek RMS i narzutu do tych kosztów wynikają z poszczególnych pozycji kosztorysu ofertowego (są wliczone do poszczególnych pozycji kosztorysu ofertowego) i nie stanowią treści oferty. Tym samym ich brak, pomimo wymogu SIWZ, zobowiązuje Zamawiającego do wezwania do ich uzupełnienia, jako brakującego dokumentu w trybie art. 26 ust. 3 w związku z art. 25 ust. 1 ustawy jako dokumentu potwierdzającego zgodność treści oferty z treścią SIWZ. Tak więc Zamawiający w myśl sentencji wyroku jest zobowiązany do wezwania odwołującego do uzupełnienia dokumentu zestawienia RMS i narzutu do kosztów. Tak uzupełniona oferta odwołującego może dopiero stanowić podstawę do sprawdzenia zgodności treści oferty w tym przypadku treści kosztorysu ofertowego uproszczonego z treścią SIWZ np.: co do stosowania jednolitych stawek cenotwórczych to jest R i wskaźników zastosowanych narzutów dla wszystkich wycenionych pozycji przedmiarowych w ramach jednego kosztorysu (punkt 13 podpunkt 7 SIWZ). Izba nie podziela stanowiska odwołującego, co do obowiązku stosowania art. 87 ust. 1 czy tez art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp w sytuacji nie załączenia zestawienia RMS i narzutu do tych kosztów, ponieważ Zamawiający powinien zastosować się do treści art. 26 ust. 3 w związku z art. 25 ust. 1 ustawy Pzp o czym zważono powyżej.”. Powyższe wskazywać może jednoznacznie, iż wykaz materiałów i robocizny należałoby traktować jako dokument potwierdzający, że oferowane roboty budowlane spełniają wymagania SIWZ. Należy zauważyć jednak, że nie jest to utrwalona linia orzecznicza – o czym będzie mowa również w rozdziale 6. 4. Uzupełnienie oferty Za idealny stan należałoby uznać sytuację, w której wykonawca przedstawia wszystkie niezbędne, wymagane przez Zamawiającego dokumenty dotyczące danego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, przy czym odpowiadają one swą treścią wszystkim wymaganiom Zamawiającego, a jednocześnie ich treść nie rodzi żadnych wątpliwości Zamawiającego. Niestety, zdarzają się (i to nierzadko) przypadki, iż do oferty nie zostaje dołączony jeden lub kilka z wymaganych dokumentów (np. wykaz osób lub wykaz wykonanych robót budowlanych, referencje etc.). Wyjściem naprzeciw takim sytuacjom jest wprowadzony jedną z nowelizacji przepis art. 26 ust. 3 ustawy Pzp.

13) wyrok KIO z dnia 8 kwietnia 2014 r., sygn. akt KIO 606/14

30

31

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Stosowanie tego przepisu, pomimo dość bogatego dorobku orzeczniczego, nastręcza jednak wiele problemów praktycznych – przede wszystkim Zamawiającym, którzy często nie wiedzą jak wzywać wykonawców do uzupełnienia dokumentów, a także, czy w danym konkretnym przypadku mogą lub wręcz powinni to uczynić, czy jednak nie mają do tego podstaw. Zgodnie z treścią przepisu art. 26 ust. 3 ustawy Pzp, Zamawiający wzywa wykonawców, którzy w określonym terminie nie złożyli wymaganych przez Zamawiającego oświadczeń lub dokumentów, o których mowa w art. 25 ust. 1, lub którzy nie złożyli pełnomocnictw, albo którzy złożyli wymagane przez Zamawiającego oświadczenia i dokumenty, o których mowa w art. 25 ust. 1, zawierające błędy lub którzy złożyli wadliwe pełnomocnictwa – do ich złożenia w wyznaczonym terminie, chyba że mimo ich złożenia oferta wykonawcy podlega odrzuceniu albo konieczne byłoby unieważnienie postępowania. Złożone na wezwanie Zamawiającego oświadczenia i dokumenty powinny potwierdzać spełnianie przez wykonawcę warunków udziału w postępowaniu oraz spełnianie przez oferowane dostawy, usługi lub roboty budowlane wymagań określonych przez Zamawiającego, nie później niż w dniu, w którym upłynął termin składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu albo termin składania ofert. Procedura uzupełniania dokumentów na wezwanie Zamawiającego wynika z bezwzględnie obowiązujących przepisów ustawy Pzp i wszelkie odstępstwa i modyfikacje jej stosowania powinny wynikać wyłącznie z przepisów ustawy Pzp. W szczególności, sposób korzystania z przepisu art. 26 ust. 3 ustawy Pzp, nie może prowadzić do naruszenia zasad ogólnych ustawy Pzp dotyczących równego traktowania wykonawców i przejrzystości postępowania. Nie może np. prowadzić do niejasności po stronie innych wykonawców, jakie czynności w postępowaniu zostały w rzeczywistości podjęte przez Zamawiającego oraz z jakich czynności i dokumentów Zamawiający wywodził swe wnioski w trakcie oceny ofert w postępowaniu. Jak wskazała KIO14), „procedura przewidziana w art. 26 ust. 3 Pzp zezwala na jednokrotne wzywanie wykonawcy do uzupełniania tego samego dokumentu, zaś skutek nieuzupełnienia dokumentów w postaci wykluczenia wykonawcy z udziału w postępowaniu jest daleko idący. Konieczność precyzyjnego i jednoznacznego żądania obciąża Zamawiającego, zaś brak precyzji po jego stronie nie może powodować negatywnych skutków prawnych dla wykonawcy”. Praktyka ta wykształciła się ze względu na trzy główne przesłanki. Pierwsza przyczyna to konieczność sprawnego (pojmowanego częstokroć jako szybkiego) prowadzenia postępowania w sprawach zamówień 14) Wyrok KIO z dnia 26 lutego 2015 r., sygn. akt KIO 277/15

32

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

publicznych a w konsekwencji wykonywania przez Zamawiających tylko czynności niezbędnych, do przeprowadzenia postępowania – czyli właśnie jednokrotne wezwanie do uzupełnienia brakujących dokumentów w określonym zakresie. Drugim powodem wykształcenia się takiej praktyki jest to, że aby wykazać prowadzenie postępowania zgodnie z należytą starannością należy dowieść, że Zamawiający dokonał czynności żądania uzupełnienia ofert, czyli dokonał tej czynności jednokrotnie. Wreszcie trzecią okolicznością wpływającą na taką praktykę jest samo orzecznictwo, w tym orzecznictwo Krajowej Izby Odwoławczej. W wyrokach nie można nakazać Zamawiającemu dokonania czynności ponad czynności prawnie uzasadnione. Orzeczenia mogą zapadać tylko w granicach nakazania jednokrotnego żądania uzupełnienia dokumentów, gdyż żaden przepis nie uprawnia do nakazania Zamawiającemu następnego/kolejnego żądania uzupełnienia tych samych dokumentów. Ponadto, w praktyce, tylko jednokrotne stosowanie do jednego zdarzenia art. 26 ust. 3 ustawy Pzp wynika z powszechnie przyjętego poglądu, że przepis ten stanowi wyjątek w stosunku do reguły, iż całość oferty powinna być złożona przed upływem terminu składania ofert i późniejszej jej niezmienności, za wyjątkiem okoliczności unormowanych w art. 87 ust. 2 ustawy Pzp. Dodatkowo, KIO15) wskazała, że „ratio legis przepisu art. 26 ust. 3 Pzp sprowadza się do tego, aby formalizm postępowania o zamówienie publiczne nie pozbawiał możliwości uzyskania zamówienia wykonawców, którzy przygotowali merytorycznie dobre wnioski, ale w wyniku niedopatrzenia, przeoczenia czy zwykłej omyłki, nie wykazali spełniania warunków udziału w postępowaniu na dzień składania wniosków, choć na ten dzień faktycznie takie warunki spełniają. Wskazuje się przy tym, że przepis art. 26 ust. 3 ustawy nie daje podstawy do wielokrotnego wzywania przez Zamawiającego do uzupełnienia dokumentów, nie może także służyć jako instrument służący innym celom, aniżeli wykazanie spełnienia warunku udziału w postępowaniu, względnie uzupełnienie brakującego pełnomocnictwa. Zasadą jest równe traktowanie wykonawców i wykazanie spełniania warunków na dzień składania ofert lub wniosków, zatem odstępstwo od tej zasady musi być wykładane ściśle; traktowane jako wyjątek od zasady, nie pozwalający na szersze, aniżeli wynikające z jego zakresu, zastosowanie”. W konsekwencji, pomimo faktycznie istniejącej „drugiej szansy” na przedłożenie wymaganych (wraz z ofertą) dokumentów, należy w praktyce mieć na względzie, że mechanizm uzupełnienia dokumentów jest wyjątkiem od zasady, ze wszystkimi tego konsekwencjami.

15)

w wyroku z dnia 20 lutego 2015 r. sygn. akt 242/15

33

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

5. Odrzucenie treści oferty Zgodnie z treścią przepisu art. 89 ust. 1 pkt 2) ustawy Pzp, Zamawiający odrzuca ofertę wykonawcy, jeżeli jej treść nie odpowiada treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Niezgodność treści oferty z treścią SIWZ ma miejsce wówczas, gdy zaoferowany przez wykonawcę przedmiot zamówienia nie odpowiada przedmiotowi zamówienia opisanemu w SIWZ, co do zakresu, ilości, jakości, warunków realizacji i innych elementów istotnych dla wykonania przedmiotu zamówienia, a co oznacza, iż niezgodność treści oferty może dotyczyć tylko wymagań merytorycznych, które zostały określone w SIWZ. Tak więc dotyczy ona wyłącznie treści merytorycznej oferty, a nie jej formy. Wskazać należy jednocześnie na ugruntowaną linię orzeczniczą Krajowej Izby Odwoławczej z której wynika, że Zamawiający jest zobligowany do prowadzenia postępowania z należytą starannością i dlatego nie może pozostawić żadnych elementów treści oferty do końca niewyjaśnionych, zwłaszcza że przepis pozwala Zamawiającemu na żądanie od wykonawców wyjaśnień wobec wszystkich elementów treści oferty, a nie tylko dotyczących jakichś szczególnych sformułowań. Wobec tego Zamawiający, u którego zrodziły się jakiekolwiek wątpliwości co do treści oferty jest wprost zobowiązany (ze względu na regułę należytej staranności), a nie tylko uprawniony, do żądania wyjaśnień co do treści złożonej oferty. Stwierdzić należy w sposób jednoznaczny, że Zamawiający nie może domniemywać, że określony wykonawca wykona w całości przedmiot zamówienia, mimo iż tego nie potwierdził w ofercie. Dlatego też Zamawiający nie może pozostawić żadnych elementów treści oferty do końca niewyjaśnionych. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę że, skoro – zgodnie z definicją zawartą w art. 66 § 1 Kodeksu cywilnego – oferta to oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy określające istotne postanowienia tej umowy, treścią oferty będzie treść owego oświadczenia. Przy czym treść ta może być rozumiana dwojako – jako przedmiot i sposób wykonania umowy lub jako to, co znajduje się w oświadczeniu („co napisano”). Problem w praktycznym stosowaniu przepisu art. 89 ust. 1 pkt 2) ustawy Pzp następuje w przypadku, gdy strony oraz inne podmioty zapoznające się z ofertą (oświadczeniem) mają przekonanie, że wykonawca zaoferował pełne wykonanie przedmiotu zamówienia, w sposób wymagany przez Zamawiającego, natomiast nie znajduje to odzwierciedlenia expressis verbis w pisemnej treści oferty. Zatem można generalnie przyjąć, iż niezgodność oferty z SIWZ w rozumieniu art. 89 ust. 1 pkt 2) ustawy Pzp polega albo na niezgodności zobowiązania, które w swojej ofercie wyraża wykonawca (i przez jej złożenie na siebie przyjmuje) z zakresem zobowiązania, którego przyjęcia oczekuje Zamawiający (i które opisał w SIWZ). Ewentualnie, na niezgodnym 34

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

z SIWZ sposobie wyrażenia, opisania i potwierdzenia zakresu zobowiązania w ofercie. Przytoczyć w tym miejscu należy wyrok KIO16), w którym wskazano, iż „podstawę do odrzucenia oferty – z uwagi na jej niezgodność z treścią specyfikacji istotnych warunków zamówienia, tj. na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 Pzp – może stanowić jedynie treść merytoryczna danej oferty. Podstawa do stwierdzenia niezgodności ze specyfikacją może zatem wynikać, np. z zaproponowania przedmiotu zamówienia lub sposobu jego realizacji odmiennego od wymaganego przez Zamawiającego. Uchybienia dotyczące formy oferty nie mogą zatem stanowić podstaw do jej odrzucenia. Biorąc pod uwagę powyższe, Izba za nieistotne uznała uchybienia polegające na braku numeracji stron, braku pieczęci, braku sformułowania „za zgodność z oryginałem” czy braku stwierdzenia „potwierdzam” na dokumencie zawierającym tłumaczenie z języka obcego”. Co więcej, „niedopuszczalne jest stwierdzanie niezgodności oferty, wbrew jej treści, wyłącznie na podstawie informacji ze stron internetowych, które co do zasady mają charakter poglądowy, informacyjny, nieskierowany do konkretnego adresata – w przeciwieństwie do skonkretyzowanego, adresowanego do Zamawiającego i wiążącego odwołującego oświadczenia woli wyrażonego w złożonej ofercie”17). Bardzo ciekawą sytuację – z punktu widzenia przedmiotowej analizy – rozpatrywała KIO w sprawie o sygnaturze KIO 1902/1318). Izba orzekła, iż „dopuszczalność wyceny przez wykonawcę pewnego elementu zamówienia (pozycji kosztorysowej) za 0 zł, należy oceniać w konkretnych okolicznościach sprawy, mając na uwadze treść postanowień specyfikacji istotnych warunków zamówienia (dalej SIWZ) oraz charakter zamówienia. W rozpatrywanym stanie faktycznym, mając na względzie przywołane wyżej postanowienia SIWZ Izba uznała, że podanie w poz. 319 kosztorysu ofertowego oraz poz. 270 zestawienia materiałów wartości 0 zł za indywidualne programatory naścienne oraz serwer webowy było dopuszczalne. Nie można podzielić stanowiska zaprezentowanego przez odwołującego, że przez podanie wartości 0 zł doszło do niezgodności treści oferty z treścią SIWZ. Podniesiony przez odwołującego przepis art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp odnosi się wyłącznie do merytorycznego aspektu zaoferowanego świadczenia i merytorycznych wymagań postawionych przez Zamawiającego. Podanie w jednej pozycji kosztorysu wartości 0 zł nie wywołuje skutku w postaci niezgodności treści oferty z treścią SIWZ, szczególnie w sytuacji gdy Zamawiający określając postanowienia SIWZ nie zawężał możliwości określenia cen jednostkowych wyłącznie do wartości dodatnich i nie zastrzegł w SIWZ skutku w postaci 16)

wyrok KIO z dnia 28 marca 2008 r., sygn. akt KIO/UZP 209/08

17)

wyrok KIO z dnia 3 lutego 2014 r., sygn. akt KIO 82/14

18)

wyrok KIO z dnia 21 sierpnia 2013 r., sygn. akt 1902/13

35

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

odrzucenia oferty z powodu podania wartości 0 zł. Izba wskazuje, że o niezgodności treści oferty z treścią SIWZ można mówić wyłącznie w sytuacji, gdy oferta nie odpowiada w pełni przedmiotowi zamówienia, w ten sposób że nie zapewnia jego Podanie w pozycji 319 kosztorysu ofertowego wartości 0 zł nie świadczy o tym, że wykonawca nie zaoferował wykonania tej pozycji i nie wywiąże się z jej realizacji. Jak słusznie wskazał przystępujący złożona przez niego oferta obejmuje wykonanie całości przedmiotu zamówienia, w tym również dostawę programatorów naściennych oraz serwera webowego w ilości wymaganej przez Zamawiającego. Niezasadnym jest także powoływanie się przez odwołującego na podobny, jego zdaniem, błąd w kosztorysie ofertowym wykonawcy W. Abstrahując od zasadności czynności polegającej na odrzuceniu oferty W., jako kwestii nie objętej niniejszym odwołaniem, Izba wskazuje, że o podobnych błędach w kosztorysach W. i S. można mówić jedynie w przypadku podania przez W. wartości 0 zł w pozycji 878 – izolacje cieplne i przeciwdźwiękowe. Odwołujący zdaje się pomijać kwestię braku ujęcia w kosztorysie ofertowym W. trzech innych pozycji kosztorysowych tj. uzupełnianie tynków zwykłych, oznakowanie p.poż. oraz wyposażenie budynku w gaśnice. Niezgodności tego typu, odmiennie niż podanie wartości 0 zł, mają charakter merytoryczny, odnoszą się bowiem za zakresu świadczenia wykonawcy. Podkreślić należy, że oferta przystępującego S. S.A. jest ofertą odpłatną, a cena podana przez niego w ofercie odpowiada rozumieniu pojęcia ceny określonemu w art. 2 pkt 1 ustawy Pzp i art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz. 1050 z późn. zm.).”. Jednakże, jest to pojedynczy wyrok, który stara się przełamać obowiązującą linię orzeczniczą w tym zakresie. W związku z czym, stosowanie go w praktyce może narazić wykonawcę i Zamawiającego na negatywne konsekwencje, gdy sprawę w KIO rozpatrywałby inny skład orzekający. 6. Uzupełnianie wykazu materiałów i robocizny Jak rozpatrywano w rozdziale 3 niniejszego opracowania, istnieje możliwość uznania wykazu materiałów i robocizny za różnego rodzaju dokumenty wymagane przez Zamawiającego. Niemożliwym jest uchwycenie tego dokumentu jako jednego typu i zakwalifikowanie go do jednej z grup. Powyższe problemy, w równej mierze, dotykają i Zamawiających i wykonawców. Niemniej jednak, to zdecydowanie częściej wykonawcy ponoszą negatywne konsekwencje takiego stanu rzeczy. W przypadku każdego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego należy ostrożnie zbadać, jak traktuje 36

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Zamawiający ten wykaz. Dodatkowo, w razie jakichkolwiek wątpliwości, wykonawca może skierować odpowiednie pytanie do Zamawiającego w tym przedmiocie. Orzecznictwo KIO także w tym zakresie wygenerowało szereg wskazówek praktycznych. Wydaje się bowiem, że została wykształcona jednolita linia orzecznicza w przedmiotowym zakresie. Przywołać w tym miejscu należy wyrok KIO19), gdzie Izba wskazała, iż „wbrew twierdzeniom odwołującego Zamawiający nie przewidział kosztorysu ryczałtowego, ale zgodnie z pkt 10.1 SIWZ określił wynagrodzenie jako wynagrodzenie kosztorysowe i wskazał, że rozliczenie w ramach wykonania umowy nastąpi na podstawie cen i stawek jednostkowych określonych kosztorysem. Jako element kosztorysu wskazano wykaz cen: materiałów robocizny i sprzętu. Wykaz ten był zatem częścią kosztorysu zdefiniowanego przez Zamawiającego. W ramach pozycji przedmiaru kalkulacje sporządzono metodą uproszczoną agregując pozycje, zatem z poszczególnych pozycji samego przedmiaru wypełnionych przez wykonawcę, Zamawiający nie byłby w stanie rozliczyć zamówienia, w przypadku rozbieżności pomiędzy przedmiarem, a dokonanym w wyniku wykonania robót obmiarem. Dla rozliczenia zamówienia Zamawiającemu był zatem niezbędny wymagany wykaz cen (…). Zamawiający w sposób jasny i konkretny zawarł wymóg załączenia do oferty jako części składowej kosztorysu wykazu cen. Fakt, iż w poprzednich postępowaniach, w których odwołujący brał udział wynagrodzenie miało inny charakter, lub Zamawiający postawił inne wymagania nie stanowi okoliczności sanującej dla braków oferty odwołującego. Uchybienie zatem przez odwołującego i nie złożenie takiego dokumentu nie może być traktowane jako omyłka formalna, lub brak dokumentu, który podlega uzupełnieniu w rozumieniu art. 26 ust. 3 ustawy jak dokumentu w rozumieniu art. 25 ust. 1 pkt 2 ustawy, ale wyłącznie jako treść oferty nieodpowiadająca treści SIWZ. Wykaz cen nie może służyć potwierdzeniu wymagań określonych dla robót budowlanych przez Zamawiającego, a może służyć wyłącznie informacji o zaoferowanych cenach. Słowo „powinien”, w ocenie Izby oznacza obowiązek, a nie uprawnienie”. W innym wyroku KIO20) wskazała, iż „Izba uznała, iż tego rodzaju zapisy SIWZ w rozpatrywanym przypadku wskazywały, iż wykaz materiałów, sprzętu i robocizny miał dla Zamawiającego znaczenie pod kątem merytorycznej oceny zawartości złożonej oferty. Tym samym w ocenie Izby nie ma wątpliwości, iż Zamawiający wymagał aby wraz z ofertą wykonawca załączył wykaz materiałów, sprzętu i robocizny. W związku z powyższym Zamawiający zgodnie z ustawą odrzucił ofertę Odwołującego na podstawie 19)

wyrok KIO z dnia 25 stycznia 2011 r., sygn. akt KIO 103/11

20)

wyrok KIO z dnia 6 grudnia 2010 r., sygn. akt KIO 2541/10

37

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp. Izba ustaliła, że zgodnie z § 3 ust. 5 projektu umowy, wartość robót dodatkowych będzie ustalona na podstawie kosztorysu sporządzonego przez wykonawcę i zatwierdzonego przez Inspektora nadzoru; podstawą sporządzenia kosztorysu będą ceny jednostkowe określone w kosztorysie ofertowym. W przypadku braku odpowiednich cen jednostkowych, wycenę robót dodatkowych należy sporządzić w oparciu o cenniki KNNR, nośniki cenotwórcze określone w ofertowym wykazie cen czynników produkcji oraz ceny materiałów według cen zakupu, które nie mogą być wyższe od średnich cen publikowanych w wydawnictwie „Sekocenbud” w okresie wbudowania. Biorąc pod uwagę powyższy zapis § 3 ust. 5 projektu umowy, wykaz materiałów, sprzętu i robocizny stanowił według powyższych zapisów treść oferty a jego brak mógł jedynie spowodować odrzucenie oferty Odwołującego. Ponadto Zamawiający w sposób jasny i klarowny określił w SIWZ co powinien zawierać kosztorys, który to stanowił element oferty. Tym samym należy stwierdzić, że wymagany przez Zamawiającego wykaz materiałów, sprzętu i robocizny miał znaczenie merytoryczne dla Zamawiającego, a więc jego brak z punktu widzenia wymogów co do treści, a nie formy oferty, stanowi wyłącznie podstawę do odrzucenia oferty Odwołującego.”. Przyjmując taką argumentację, w każdym przypadku, gdy mamy do czynienia z wynagrodzeniem o charakterze kosztorysowym, Zamawiający byłby zobowiązany odrzucić ofertę na podstawie przepisu art. 89 ust. 1 pkt 2) ustawy Pzp, gdyby wykonawca nie dołączył wykazu materiałów i robocizny lub wykaz ten nie był całkowicie uzupełniony. Wskazać w tym miejscu należy, iż takie stanowisko może być uznane za bardzo niekorzystne dla wykonawców, częstokroć eliminując ich ofertę z postępowania o udzielenie zamówienia. Niestety, z punktu widzenia wykonawców, wydaje się, że takie rozumowanie jest całkowicie uzasadnione. O ile – abstrahując od konkretnego stanu faktycznego – można prowadzić rozważania, czy tego rodzaju dokument w ogóle podlega uzupełnieniu, czy też wyraża on treść oferty sensu stricte, a przez to – że takie uzupełnienie stanowiłoby zmianę treści oferty, dostrzeżenia wymaga, że kosztorys na gruncie konkretnego postępowania o zamówienie publiczne ma takie znaczenie, jakie nada mu Zamawiający. Powyższe potwierdza wyrok KIO, gdzie wskazano, że „zgodzić się można z Odwołującym, że SIWZ w sposób wyraźny nie wskazywała na obowiązek zawarcia w kosztorysie dokumentu tytułowanego „Wykaz materiałów i urządzeń” – wynika to jedynie z treści przedmiarów opracowanych przez Zamawiającego składających się na SIWZ, w ramach których – w odniesieniu do części przedmiarów – zawarto wykazy materiałów i urządzeń. Powyższe jednak – w zestawieniu z obowiązkiem złożenia kosztorysu szczegółowego, co istotne, służącego potwierdzeniu, że oferowane przez wykonawców ma38

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

teriały i urządzenia odpowiadają wymaganiom określonym w dokumentacji projektowej – powinno jednak być dla wykonawców wystarczającą informacją, że należy złożyć taki kosztorys, który umożliwi identyfikację zaplanowanych do wykonania zamówienia materiałów i urządzeń, a następnie ich ocenę pod kątem spełnienia wymagań opisanych w dokumentacji. Niezależnie zatem od sposobu prezentacji – czy to poprzez załączenie Wykazu materiałów i urządzeń, czy to poprzez zawarcie w kosztorysie ofertowym szczegółowych danych co do materiałów i urządzeń, jakie wykonawca planuje zastosować, takich które pozwolą na ocenę czy oferowane materiały i urządzenia odpowiadają wymaganiom określonym w dokumentacji projektowej – kosztorys ofertowy musiał zawierać tego rodzaju informacje”21). Jak zatem można wywieść z dorobku orzeczniczego KIO, Izba jednoznacznie traktuje wykaz materiałów i robocizny jako dokument potwierdzający, że oferowane roboty budowlane odpowiadają wymaganiom Zamawiającego. Co prawda, zdarzają się pojedyncze wyroki traktujące o tym, że oferta winna być odrzucona na podstawie przepisu art. 89 ust. 1 pkt 6) ustawy Pzp (zawiera błąd w obliczeniu ceny), a także, że wykaz RMS można uzupełnić. Niemniej jednak, są to wyjątki, choć przejawiają pewną awangardę. Być może, w perspektywie czasu, linia orzecznicza zmieni się i wykonawcy będą mogli uzupełniać wykaz materiałów i robocizny. W obecnym stanie prawnym oraz przy uwzględnieniu aktualnej linii orzeczniczej, powyższe jest – co do zasady – ryzykowne. 7. Podsumowanie Rekapitulując rozważania poczynione w ramach niniejszej analizy, stwierdzić należy, iż uzupełnianie – w tym również samodzielne (bez uprzedniego wezwania Zamawiającego) – wykazu materiałów i robocizny, w przypadku ustanowienia wynagrodzenia kosztorysowego, nie jest dopuszczalne, a braki takiego wykazu lub jego niedołączenie do oferty skutkować będą odrzuceniem oferty wykonawcy. W związku z powyższym, wykonawca chcący wziąć udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, którego przedmiotem są roboty budowlane winien, każdorazowo: 1) ocenić, jakie wynagrodzenie zostało przyjęte przez Zamawiającego (sprawdzić SIWZ oraz wzór umowy); 2) sprawdzić dokładnie, złożenia jakich dokumentów żąda Zamawiający; 3) wnosić o wyjaśnienie treści SIWZ, w razie powstania jakichkolwiek wątpliwości; 4) sprawdzać na bieżąco aktualność oczekiwań Zamawiającego w danym postępowaniu. 21)

Wyrok KIO z dnia 7 sierpnia 2013 r., sygn. akt KIO 1792/13

39

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

Jeżeli Zamawiający zastosował wynagrodzenie kosztorysowe, wykonawca powinien w tym momencie zwrócić szczególną uwagę na poprawne i całościowe wypełnienie wykazu materiałów i robocizny. W ten sposób bowiem, nie doprowadzi do sytuacji, że Zamawiający będzie zmuszony do odrzucenia jego oferty.

Dariusz ĆWIK – Radca prawny, Partner Zarządzający w Kancelarii Radców Prawnych Ćwik i Partnerzy Spółka Partnerska w Warszawie. W latach 2004-2007 orzekał, jako Przewodniczący Zespołu Arbitrów przy Urzędzie Zamówień Publicznych. Arbiter Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie. Specjalizuje się w prawie zamówień publicznych, prawie cywilnym i prawie autorskim, obsługuje także projekty finansowane ze środków UE. Posiada wieloletnie doświadczenie w doradztwie prawnym na rzecz podmiotów z sektora publicznego, w tym ochrony zdrowia, także z sektora prywatnego. Z powodzeniem reprezentuje klientów m.in. przed Krajową Izbą Odwoławczą, sądami powszechnymi czy Główną Komisją Orzekającą ds. Dyscypliny Finansów Publicznych przy Ministrze Finansów. Świadczył usługi prawne m.in. dla MIR, MKiDN, MS, Centrali ZUS, szpitali warszawskich, GDDKiA oddział w Rzeszowie, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Centrali ARiMR, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, PARP, PGNiG. Piotr PŁACISZEWSKI – Dyrektor Zarządzający w Kancelarii Radców Prawnych Ćwik i Partnerzy Spółka Partnerska w Warszawie. Specjalizuje się w prawie zamówień publicznych. Posiada wieloletnie doświadczenie w doradztwie w zakresie prawa zamówień publicznych na każdym etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego zarówno po stronie Wykonawcy, jak i Zamawiającego. Prowadzi również audyt oraz kontrolę postępowań o zamówienia publiczne oraz sporządza opinie prawne w zakresie Prawa zamówień publicznych. Z powodzeniem reprezentuje klientów przed Krajową Izbą Odwoławczą. Swoją praktyką i doświadczeniem zdobytym w zamówieniach publicznych dzieli się także z Zamawiającymi i Wykonawcami prowadząc szkolenia. Świadczył usługi prawne m.in. dla Centrali ARiMR, PKP S.A., Władzy Wdrażającej Programy Europejskie, MKiDN, szpitali, muzeów, filharmonii. 40

CIECHOCINEK 2015

mgr inż. Elżbieta Ziaja

OCZEKIWANIA INWESTORA WOBEC KOSZTORYSU INWESTORSKIEGO PO NOWELIZACJI PZP A RZECZYWISTOŚĆ Wstęp Zadania, jakie ma do spełnienia kosztorys inwestorski określa ustawa Prawo zamówień publicznych (dalej ustawa Pzp). Do 19 października 2014 r. kosztorys inwestorski stanowił podstawę ustalenia wartości zamówienia na roboty budowlane i tylko takiemu celowi miał służyć. Zgodnie z zapisami ustawy Pzp art. 11 ust. 8 obliczona wartość zamówienia na roboty budowlane na podstawie kosztorysu inwestorskiego służy ustaleniu właściwego przedziału progowego i zastosowaniu odpowiednich procedur zamówienia publicznego. Po nowelizacji zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy Pzp, ustawodawca dał możliwość Zamawiającemu oceny ceny oferty, gdy ona będzie wydawać się Zamawiającemu rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia i budzić wątpliwości Zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi przez Zamawiającego lub wynikającymi z odrębnych przepisów, w szczególności będzie niższa o 30% od wartości zamówienia lub średniej arytmetycznej cen wszystkich złożonych ofert, Zamawiający będzie obowiązany wszcząć procedurę wyjaśniającą. Powyższy zapis zwiększył kompetencje kosztorysu inwestorskiego oraz odpowiedzialność za obliczenie wartości zamówienia. Kosztorysowi przypisano nową funkcję służącą ocenie ofert, a wyliczona na jego podstawie wartość zamówienia przedstawia stanowisko Zamawiającego na temat przewidywanego poziomu cen. Nowa sytuacja prawna nakłada na Zamawiającego/Kosztorysanta dużą odpowiedzialność za opracowanie kosztorysu inwestorskiego. Czy kosztorys inwestorski opracowany zgodnie z zapisami ustawy Pzp i niezmiennego od 2004 r. rozporządzenia1) jest w stanie odzwierciedlać ceny rynkowe wykonania robót oraz czy jest w stanie spełnić przypisane mu funk1)

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie określenia metod i podstaw sporządzenia kosztorysu inwestorskiego (Dz. U. Nr 130, poz. 1389).

41

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

cje? Wreszcie jakiego kosztorysu oczekuje Zamawiający? W dalszej części referatu autorka spróbuje odpowiedzieć na zadane pytania oraz omówione zostaną problematyczne kwestie dotyczące kosztorysu inwestorskiego. 1. Kosztorys inwestorski w zamówieniach publicznych Przeanalizujmy w takim razie istotne dla odpowiedzi kwestie dotyczące kosztorysu inwestorskiego. Na wstępie należy zaznaczyć, że Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie określenia metod i podstaw sporządzenia kosztorysu inwestorskiego1), zaczęło obowiązywać niedługo po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Polska zobowiązana była do dostosowania prawa polskiego do wymagań prawa Unii Europejskiej. 1.1. Wartość zamówienia na roboty budowlane – podstawa do ustalenia przedziału progowego Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej nastąpiła radykalna zmiana w obszarze zamówień publicznych. Przede wszystkim za przyczyną nowej ustawy Pzp z dnia 29 stycznia 2004 r., która od 2004 r. zmieniła zasady kosztorysowania inwestorskiego w stosunku do wcześniej obowiązujących przepisów. Od tego momentu na kosztorys inwestorski nałożono nowe wymagania odmienne od funkcjonujących wcześniej. Celem kosztorysu inwestorskiego, opracowanego od 2004 r. zgodnie z rozporządzeniem (Dz. U. Nr 130, poz. 1389), stało się wyliczenie wartości zamówienia na roboty budowlane, które jest podstawą do ustalenia przedziału progowego i zastosowania odpowiednich procedur zamówienia. Wspomniana zmiana w kosztorysowaniu omówiona została przez autorów artykułu2) opublikowanego w „Inżynierze Budowlanym”, cytuję: „...Stosowne postanowienia prawa unijnego zostały przez polskie czynniki decydenckie zinterpretowane w taki sposób, iż wolą prawodawcy unijnego jest, aby kosztorys inwestorski w systemie zamówień publicznych pełnił jedną tylko funkcję. Funkcją tą miało być dostarczenie podstawy kalkulacyjnej pozwalającej na usytuowanie danego zamówienia publicznego na roboty budowlane, ze względu na jego wartość, w siatce kwot progowych systemu. Konsekwencje proceduralno-dokumentacyjne takiego usytuowania są natomiast, jak powszechnie wiadomo, bardzo istotne. Efektem przyjęcia tego założenia było milczące zwolnienie kosztorysów inwestorskich w obszarze zamówień publicznych z obowiązku pełnienia innych funkcji – w tym zwłaszcza funkcji podstawy odniesienia dla kosztorysów ofertowych. 2)

42

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Opisywana zmiana sposobu postrzegania roli kosztorysów inwestorskich w zamówieniach publicznych spowodowała rozmontowanie urzędowego systemu kosztorysowania inwestorskiego, jaki zbudowano w latach dziewięćdziesiątych. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na fakt, że zgodnie z obowiązującymi przepisami nowej ustawy kosztorys inwestorski przestał być jedynym opracowaniem, na podstawie, którego ustalić należało wartość zamówienia obejmującego wykonanie robót w rozumieniu ustawy – Prawo budowlane. Z art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy Pzp wynikało bowiem, że jako równorzędne opracowanie, zapewniające wystarczający poziom wiarygodności, uznać można było planowane koszty robót budowlanych określone w programie funkcjonalno-użytkowym.” Wartość zamówienia na potrzeby określenia wielkości progowych Zamawiający szacuje, zgodnie z zapisami ustawy Pzp art. 32 ust. 1 z uwzględnieniem, że podstawą ustalenia wartości zamówienia jest całkowite szacunkowe wynagrodzenie Wykonawcy, bez podatku od towarów i usług, ustalone przez Zamawiającego z należytą starannością. Jednocześnie ustawodawca dla wyliczenia progów przetargowych ustala wytyczne tj.: aby wyłączyć z wartości zamówienia wartość podatku od towarów i usług VAT (art. 32 ust. 1), przyjmować łączną wartość poszczególnych części (art. 32 ust. 4), uwzględniać w wartości zamówienia, wartość przewidywanych zamówień uzupełniających (art. 32 ust. 3) oraz uwzględniać przy obliczaniu wartości zamówienia na roboty budowlane wartość dostaw związanych z wykonywaniem robót budowlanych oddanych przez Zamawiającego do dyspozycji Wykonawcy (art. 33 ust. 2). W dalszej części referatu wskazano tabelarycznie szacowanie wartości zamówienia mając na uwadze zapisy ustawy, cele i potrzeby. Uwzględniając powyższe wytyczne, przedstawiono wyliczenie wartości zamówienia w celu określenia wielkości progowych dla teoretycznego projektu, którego realizacja planowana jest na kilka lat. Wartość progowa uwzględnia wartość zamówienia na roboty budowlane łącznie z zamówieniami uzupełniającymi oraz wartością dostaw związanych z wykonywaniem robót budowlanych oddanych przez Zamawiającego do dyspozycji Wykonawcy. Wyliczenie wartości zamówienia w jednostkach umownych (j.u.) przedstawia się następująco:

Artykuł opublikowany w nr 10 miesięcznika „Inżynier Budownictwa” wydanego 10 października 2014 r. pt. „ Przyczyny ograniczonej wiarygodności kosztorysów inwestorskich w systemie zamówień publicznych” autorstwa dr. hab. A. Borowicz; mgr inż. A. Warwas.

43

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Tabela 1. Szacunkowa wartość zamówienia dla realizacji robót dla teoretycznego obiektu Lp.

Podstawa prawna

Wartość zamówienia

Wartość j.u. netto 100 000,00 j.u.

1

Pzp Art. 33.1.1 Zamówienie częściowe – obiekt A wyliczone Art. 32.1 i 2 na podstawie kosztorysu inwestorskiego Dz. U. Nr 130, poz. 1389

2

Pzp Art. 33.2

Wartości dostaw związanych z wykonywaniem robót budowlanych oddanych przez Zamawiającego do dyspozycji Wykonawcy uwzględniona w kosztorysie inwestorskim

5 000,00 j.u.

3

Pzp Art. 32.3 i 2 Art. 67.1. 6

Zamówienia uzupełniające – część A część 1 – 50% wartości zamówienia podstawowego

52 500,00 j.u.

4

Zamówienie częściowe – obiekt B wyliczone Pzp Art. 33.1.1 Art. 32.1 i 2 na podstawie kosztorysu inwestorskiego Dz. U. Nr 130, poz. 1389

150 000,00 j.u.

5

Pzp Art. 32.3 i 2 Art. 67.1. 6

Zamówienia uzupełniające – części B – 50% wartości zamówienia podstawowego

6

Pzp Art. 32.1

VAT

7

Pzp Art. 32

Łączna szacunkowa wartość zamówienia

75 000,00 j.u. 0,00 j.u. 382 500,00 j.u.

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

na inflację czy ryzyko wzrostu kosztów w trakcie realizacji robót budowlanych lub zmieniać wyliczenie ilości robót w przedmiarach. Zgodnie z art. 35 ust. 1 i 2 ustawy, „.....Jeżeli przedmiotem zamówienia są roboty budowlane ustalenia wartości zamówienia dokonuje się nie wcześniej niż 6 miesięcy przed dniem wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia. Natomiast, jeżeli po ustaleniu wartości zamówienia nastąpi zmiana okoliczności mających wpływ na dokonane już ustalenie wartości zamówienia, Zamawiający zobowiązany jest do dokonania zamiany (czyli ponownego obliczenia) wartości zamówienia jeszcze przed wszczęciem postępowania. Za okoliczności mające wpływ na dokonane ustalenie wartości zamówienia należy uznać wszelkie okoliczności wynikające ze zmiany stanu faktycznego, np. zmiana cen, jak i prawnego, np. konieczność uwzględnienia nowych rozwiązań w przedmiocie zamówienia. Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, iż ustalenie szacunkowej wartości zamówienia jest czym innym niż sporządzenie planu rzeczowo-finansowego.”4) 1.2. Wartość zamówienia na roboty budowlane – jedna z podstaw oceny ofert

Szacunkowa wartość zamówienia wyliczona dla poz. 1 i 4 w Tabeli 1 na podstawie kosztorysu inwestorskiego dla teoretycznego projektu wynosi 382 500,00 j.u. W wyliczeniu przewidziano zamówienie uzupełniające w wysokości 50% szacunkowej wartości zamówienia, w której nie uwzględniono podatku od towarów i usług VAT. Określenie wartości zamówienia dokonano z należytą starannością. Należy pamiętać, że wartość zamówienia nie może zawierać innych składników niż te, które przewiduje ustawa, inaczej zostaną naruszone przepisy ustawy Pzp. „Stwierdzenie naruszenia przepisu art. 32 ust. 1 Pzp jest możliwe w sytuacji, w której Zamawiający do wartości zamówienia zalicza jeszcze inne składniki, niż wynagrodzenie netto Wykonawcy lub też kiedy, jedynym elementem wartości zamówienia jest wskazane wynagrodzenie, jednak, nie zostało ustalone ono z należytą starannością.”3) Kosztorys inwestorski zobowiązany jest obejmować wyłącznie koszty robót budowlanych ujęte w dokumentacji opisującej przedmiot zamówienia. Powyższe oznacza że Zamawiający nie może do szacowanej wartości zamówienia doliczać żadnych innych kosztów z tytułu wystąpienia robót dodatkowych lub nieprzewidzianych, dodawać rezerwy finansowej z uwagi

Badając stosunek rażąco niskiej ceny do wartości zamówienia, Zamawiający musi mieć pewność, że wartość zamówienia nie jest zaniżona w celu ominięcia przepisów ustawy lub wręcz jej nie stosowania, dlatego najpierw powinien sprawdzić, czy owa wartość została ustalona prawidłowo przed wszczęciem postępowania (art. 35 ustawy Pzp) oraz czy kosztorys inwestorski, który określa zamówienie na roboty budowlane został opracowany zgodnie z Dz. U. Nr 130, poz. 1389. Jednak spotyka się też, że kalkulacje wartości zamówienia opracowane są mało rzetelnie z cenami niewiarygodnymi, a przepisy ustawy Pzp dotyczące zasad ustalenia wartości stosowane są wybiórczo albo wadliwie. Zdarza się, że wycena przedmiotu zamówienia nie jest weryfikowana po zmniejszeniu zakresu zamówienia lub zmianie technologii wykonania robót. Tak więc obliczona przez Zamawiającego wartość zamówienia niekoniecznie musi dotyczyć tego samego przedmiotu zamówienia, który wycenia Wykonawca w swojej ofercie. Tymczasem to właśnie do wyszacowanej przez Zamawiającego wartości przedmiotu zamówienia ma się odnosić ewentualnie rażąca cena. Jednak czym innym jest wartość zamówienia ustalona przez Zamawiającego, a czym innym – cena oferty, którą ustala Wykonawca. Trzeba podkreślić, że Zamawiający przy obliczaniu wartości dla zamówienia na roboty budowlane zobowiązany jest sporządzić kosztorys inwestorski

3)

4)

Źródło: Opracowanie własne

44

M. Stachowiak, J. Jerzykowski oraz W. Dzierżanowski („Prawo zamówień publicznych. Komentarz.”, Zakamycze 2005), s. 39 i nast.

strona www.uzp.gov.pl publikacja z dnia 2013-12-31 Izabela Łazuga

45

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie określenia metod i podstaw sporządzenia kosztorysu inwestorskiego (Dz. U. Nr 130, poz. 1389). Ale to rozporządzenie nie obowiązuje Wykonawcy. Rozporządzenie w sprawie metod i podstaw sporządzenia kosztorysu inwestorskiego (Dz. U. Nr 130, poz. 1389) nie obowiązuje Wykonawcy. Owszem, podstawy sporządzenia zarówno kosztorysu inwestorskiego, jak i kosztorysu ofertowego czy ceny oferty są takie same dla Zamawiającego i Wykonawcy, obaj bowiem muszą wziąć pod uwagę: 1) dokumentację projektową; 2) specyfikację techniczną wykonania i odbioru robot budowlanych; Jednak przy ustalaniu cen jednostkowych każdy z nich idzie inną drogą. Zamawiający z konieczności spełnienia obowiązku wynikającego ze wspomnianego rozporządzenia, a Wykonawca dlatego, że ma prawo swobodnej kalkulacji ceny ofertowej, z uwzględnieniem tego, by obejmowała ona cały przedmiot zamówienia z zachowaniem jakości, gwarancji i terminu realizacji. Rys. 1. Powiązanie dokumentów opisujących przedmiot zamówienia z podstawami opracowania kosztorysu inwestorskiego

Źródło: Opracowanie własne Elżbieta Ziaja

Zarówno Zamawiający sporządzając kosztorys inwestorski, jak i Wykonawca opracowując kosztorys ofertowy kierują się innymi podstawami prawnymi, a także każdy z nich ma inne cele przy opracowaniu kosztorysów. Jako podstawę do opracowania kosztorysu inwestorskiego ustawodawca wskazuje § 3 ust. 1 rozporządzenia Dz. U. Nr 130, poz. 1389, natomiast dla 46

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

opracowania kosztorysu ofertowego podstawę stanowi dokumentacja opisującą przedmiot zamówienia zgodnie z art. 31 ustawy Pzp. Powyższy schemat prezentuje powiązania dokumentów, opisujących przedmiot zamówienia z podstawą opracowania kosztorysów inwestorskich. Dwie podstawy dla opracowania kosztorysu inwestorskiego nie są związane z opisem przedmiotu zamówienia, to: założenia wyjściowe do kosztorysowania oraz ceny jednostkowe. Założenia wyjściowe do kosztorysowania – często pomijane przy opracowaniu kosztorysów inwestorskich – to protokół ustaleń trójstronnych5) – Zamawiającego, Projektanta i Kosztorysanta, w którym Zamawiający przyjmuje istotne dla wyliczenia wartości zamówienia ustalenia, dotyczące danych technicznych, technologicznych i organizacyjnych nieokreślonych w dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych. Ustalenia, powinny także wskazywać źródła uzyskania cen jednostkowych robót oraz cen czynników produkcji, podstawę naliczania narzutu zysku, wysokości wskaźnika narzutów kosztów pośrednich i zysku dla kalkulacji cen jednostkowych robót podstawowych. Założenia są niezbędnym załącznikiem kosztorysu inwestorskiego informującym o dokonanych ustaleniach w celu oszacowania całkowitego wynagrodzenia Wykonawcy (art. 32 ust. 1 ustawy Pzp). Odnośnie cen jednostkowych – ustawodawca ustalił hierarchię (§ 3 ust. 2 pkt 2) stosowania cen jednostkowych dla robót podstawowych, jednak nie do końca jednoznacznie, co prawda jako pierwsze wskazał ceny jednostkowe określone na podstawie danych rynkowych, w tym danych z wcześniej zawartych umów lub powszechnie stosowanych aktualnych publikacji, a na końcu wymienił kalkulacje szczegółowe. Z zapisu wynika możliwość przyjęcia cen jednostkowych z danych rynkowych. Przyjęło się, traktować oferty cenowe pozyskiwane od producentów lub dostawców jako dane rynkowe. Rzadko wykorzystywane są ceny ofertowe w kosztorysach inwestorskich w systemie zamówień publicznych natomiast istotne znaczenie mają przy opracowaniu kosztorysów inwestorskich na wykonanie robót w przemyśle i energetyce. Ustawodawca dał Zamawiającemu możliwość przyjmowania cen z zawartych wcześniej umów, w których Wykonawca uwzględnia ryzyka związane z realizacją robót. Nie spotkałam się z zainteresowaniem Zamawiającego tą możliwością mimo wielokrotnych sugestii. Najczęściej kosztorysy inwestorskie opracowywane są metodą szczegółową bez stosowania analizy indywidualnej przy ustalaniu jednostkowych nakładów rzeczowych, a ceny czynników produkcji przyjmowane są najczęściej 5)

opinia autorki na podstawie praktyki.

47

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

z popularnych publikacji cenowych mimo, że ustawodawca przy ustalaniu stawek i cen czynników produkcji wskazuje w pierwszej kolejności stosować analizy własne § 5.2. rozporządzenia (Dz. U. Nr 130, poz. 1389). Jako jedną z przyczyn braku wiarygodności kosztorysu inwestorskiego upatrują autorzy artykułu6) pt. „Przyczyny ograniczonej wiarygodności kosztorysów inwestorskich w systemie zamówień publicznych” w braku wykorzystania analizy indywidualnej oraz analiz własnych w kosztorysie inwestorskim, cytuję: „....kosztorysy inwestorskie opracowywane według zasad ustalonych w 2004 r. okazały się być mało wiarygodne jako podstawy ustalania realnych, rynkowych kosztów wykonania robót budowlanych stanowiących przedmiot zamówienia publicznego. Ich autorzy bowiem w znikomym stopniu wykorzystywali, jak dotąd, możliwości stosowania analiz indywidualnych przy określaniu jednostkowych nakładów rzeczowych oraz cen czynników produkcji.” Poniżej przedstawiono kalkulację ceny jednostkowej wykonania przykładowego montażu rurociągu filtra PE DN 100 na estakadzie z wykorzystaniem oferty cenowej. Kalkulacja ceny jednostkowej uwzględnia montaż rurociągu na estakadzie, montaż i dostawę systemu grzewczego rurociągu, izolację termiczną rurociągu wełną mineralną grub. 80 mm oraz na zewnątrz płaszcz ochronny z blachy ocynkowanej grub. 0,55 mm. Tabela kosztorysu7) inwestorskiego prezentuje wyliczenie – kalkulację ceny jednostkowej montażu 1 m rurociągu z wykorzystaniem załączonej (w tabeli 3) oferty:

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

cd. Tabela 2. Podstawa ustalenia ceny

Jm

Ilość jedn.

Cena jedn. PLN

1.3 Analiza indywidualna Izolacja wełną mineralną w oparciu ProRox WM 950 z jednoo KNR 0216/0201/06 stronną okładziną z siatki galwanizowanej przyszytej galwanizowanym drutem do warstwy wełny oraz warstwą folii aluminiowej wzmocnionej włóknem szklanym.

m2

77,90

87,36

6805,26

1.4 Analiza indywidualna Płaszcz z blachy aluminiow oparciu wej blacha grub. 0,8 mm o KNR 0216/0601/02

m2

97,85

198,60

19432,93

Lp.

Opis roboty

Wartość PLN

Tabela 3. Przykładowa oferta cenowa wykorzystana w kalkulacji ceny jednostkowej 1. Przedmiot oferty. 1.1 Materiał

L.p.

Produkt

Opis

Ilość

1

8BTV2-CT

Raychem - Samoregulujący przewód grzejny

108

2

C25-100

Zestaw przyłączeniowy do montażu na zimno, dławik M25

2

3

E-06

Zestaw zakończeniowy - termokurczliwy (BTV, QTVR)

2

4

IEK-25-04

Zestaw wejścia pod izolacje

1

5

Iek-25-04

Zestaw wejścia pod izolacje

1

6

JB-82

Skrzynka przyłączeniowa

2

7

JB-sb-26

Wspornik montażowy do obudowy czujnika

2

8

ATE-180

Taśma mocująca (aluminiowa, dl. 55m/rolke)

5

9

ETL-PL

Naklejki ostrzegawcze - Polski

30

10

PSE-280

Obejma mocująca dla rur 2 - 10 (60-288mm)

Tabela 2. Przykładowa tablica kosztorysu uproszczonego w rozwinięciu Opis roboty

Jm

Ilość jedn.

Cena jedn. PLN

RUROCIĄG FILTRA PE 100 seria S5/SDR11 DN 100

m

95,00

731,51

1.1 Analiza indywidualna Montaż rurociągu PE 100 seria S5 /SDR 11 DN 100 na estakadzie wg rys. 123-07-15

m

1.2 Oferta z dn. Montaż systemu grzew26.07.2015 firmy XX czego rurociągu filtra pomiędzy zbiornikiem 9600 a Reaktorem

kpl.

Lp. 1

6)

7)

48

Podstawa ustalenia ceny Analiza własna

95,00

191,07

Wartość PLN 69493,80 18152,05

1 25 103,56 25 103,56

Artykuł opublikowany w nr 10 miesięcznika „Inżynier Budownictwa” wydanego 10 października 2014 r. pt. „ Przyczyny ograniczonej wiarygodności kosztorysów inwestorskich w systemie zamówień publicznych” autorstwa dr. hab. A. Borowicz; mgr inż. A. Warwas.

5 10 932,57 PLN

1.2 Montaż Montaż systemu grzewczego wg pkt 1.1 : 9 600,00 PLN W cenę nie wkalkulowano dostawy i montażu kabla zasilającego. 1.3 Szafa zasilająca Kompletna szafa zasilająco-sterownicza i czujnik temperatury PT100: 4 200,00 PLN 2. Czas realizacji zamówienia. Około 3-4 tygodnie

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. (Dz. U. Nr 130, poz. 1389).

49

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

W ramach kalkulacji ceny jednostkowej montażu rurociągu PE100 S5/SDR11 DN 100 na estakadzie przyjęto w pozycji 1.1 nakłady z wykorzystaniem analizy indywidualnej (§ 5 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia), w załączniku pozycja została rozpisana szczegółowo, kolejna pozycja 1.2 uwzględnia cenę z oferty dostawcy (§ 3 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia) systemu grzewczego dla rur w kwocie 24 732,57 zł za kpl. (powiększoną o koszty zakupu 3%). Natomiast dla następnej poz. 1.3 nakłady dla materiału poddano analizie indywidualnej, częściowo przyjmując nakłady z katalogu KNR 0216/0201/06 (§ 5.1. pkt 2 rozporządzenia) dla izolacji termicznej, podobnie dla ostatniej poz. 1.4 dotyczącej montażu płaszcza z blachy aluminiowej, podstawę kalkulacji stanowi KNR 0216/0601/02 (zgodnie z § 5.1 pkt. 2) „Montaż rurociągu filtra PE100 seria S5/SDR11 DN 100 na estakadzie” wraz z dostawą wszystkich materiałów oszacowano na kwotę 731,51 zł za 1 m. Cena uwzględnia koszty bezpośrednie i narzut kosztów pośrednich oraz zysk dla poszczególnych pozycji kalkulacji. Otrzymana wartość kosztorysu inwestorskiego uwzględniająca ceny rynkowe – oferty cenowe dostawców, niewątpliwie będzie bardziej realna i bardziej wiarygodna dla inwestora niż wykonanie kalkulacji szczegółowej. Powróćmy do teoretycznego projektu i Tabeli 1, w której szacowaliśmy wartość progową. Na bazie tej tabeli oszacujemy wartość zamówienia publicznego dla realizacji obiektu A (art. 33 ust. 1, 2 i 3) planowanej realizacji robót wykonanej etapami. Tabela 4. Szacunkowa wartość zamówienia publicznego na realizację teoretycznego obiektu A Lp. 1

Podstawa prawna

Wartość zamówienia

Pzp Art. 33.1.1 Zamówienie częściowe – obiekt A wyliczone Art. 32.1 i 2 na podstawie kosztorysu inwestorskiego Dz. U. Nr 130, poz. 1389

2

Pzp Art. 33.2

Wartości dostaw związanych z wykonywaniem robót budowlanych oddanych przez Zamawiającego do dyspozycji Wykonawcy uwzględniona w kosztorysie inwestorskim

3

Pzp Art. 32.3 i 2 Art. 67.1. 6

Zamówienia uzupełniające – część A część 1 – 50% wartości zamówienia podstawowego

4

Pzp Art.32.1

VAT

5

Pzp Art. 33 ust. 1 i 3

Wartość zamówienia na roboty budowlane – zamówienie podstawowe Część A

CIECHOCINEK 2015

cią.”. Z przepisu tego wynika, że wartość zamówienia to kwota netto, którą Zamawiający przewiduje wypłacić Wykonawcy, ustalona z należytą starannością jednocześnie szacowana wartość zamówienia na roboty budowlane uwzględnia wartość dostaw związanych z wykonywaniem robót budowlanych oddanych przez Zamawiającego do dyspozycji Wykonawcy (art. 33 ust. 2 ustawy Pzp). Natomiast określenie wartości zamówienia na roboty budowlane opracowane na podstawie kosztorysu inwestorskiego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury (Dz. U. Nr 130, poz. 1389) przedstawia się następująco: Tabela 5. Oszacowana wartość zamówienia na podstawie kosztorysu inwestorskiego stosowana w celach porównawczych Lp.

Podstawa prawna

Wartość zamówienia

1

Pzp Art. 33.1.1 Zamówienie częściowe – obiekt A wyliczone Art. 32.1 i 2 na podstawie kosztorysu inwestorskiego Dz. U. Nr 130, poz. 1389

2

Pzp Art. 33.2

Wartości dostaw związanych z wykonywaniem robót budowlanych oddanych przez Zamawiającego do dyspozycji Wykonawcy uwzględniona w kosztorysie inwestorskim

3

Wartość netto

4

VAT dla celów porównawczych

5

Wartość zamówienia na roboty budowlane

Wartość j.u. netto 100 000,00 j.u.

5 000,00 j.u.

105 000,00 j.u. 24 150,00 j.u. 105 000,00 j.u.

Wartość j.u. netto 100 000,00 j.u.

5 000,00 j.u.

52 500,00 j.u. 0,00 j.u. 157 500,00 j.u.

Źródło: Opracowanie własne

Zgodnie z art. 32 ust. 1 Pzp „Podstawą ustalenia wartości zamówienia jest całkowite szacunkowe wynagrodzenie Wykonawcy, bez podatku od towarów i usług, ustalone przez Zamawiającego z należytą starannoś50

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

2. Cena ofertowa Cena ofertowa sporządzana jest przy wykorzystaniu przedmiaru robót, jako jednej ze składowych dokumentacji projektowej (§ 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia) W tym miejscu mówimy o innym rozporządzeniu, innych podstawach sporządzenia opracowań oraz innych metodach opracowania kosztorysów niż w przypadku kosztorysów inwestorskich. Wykonawca bowiem opracowuje cenę ofertową z uwzględnieniem danych technicznych, technologicznych i organizacyjnych zawartych w dokumentacji opisującej przedmiot zamówienia, ale przede wszystkim w kalkulacji ceny ofertowej uwzględnia swoje możliwości organizacyjne oraz ryzyka wynikające z jego doświadczenia nabytego podczas realizacji podobnych robót. Walcząc o rynek szuka najlepszych ekonomicznie rozwiązań tak, aby przedstawić swoją ofertę jako najbardziej konkurencyjną oraz uzyskać kalkulowany zysk. Inaczej realizacja robót jest już na wstępie dla niego nie opłacalna. 51

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

W kosztorysie ofertowym przyjmuje ceny materiałów od dostawców z którymi współpracuje od lat, stawki roboczogodziny oraz wysokość wskaźników kosztów pośrednich i zysku przyjmuje według własnych kalkulacji z preliminarzy kosztów. Natomiast ceny jednostkowe robót podstawowych przyjmuje z wcześniej wykonanej kalkulacji porównując „sprawdzone” ceny z już zrealizowanych robót. Tak przygotowuje ofertę Wykonawca na realizację dużych przedsięwzięć budowlanych, gdzie w przedmiarze robót każda robota podstawowa ma odniesienie do specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót i gdzie są wyliczone ilości robót zgodnie z jednostką podawaną w specyfikacji. Nie zawsze Wykonawcy kosztorysu ofertowego mają szansę opracowania indywidualnych kalkulacji cen dla robót podstawowych. Przyczyna leży głównie po stronie Zamawiającego, który często życzy sobie w sposób nakazowy, aby kosztorys ofertowy opracowany był na narzuconych w przedmiarze nakładach rzeczowych funkcjonujących w nieobowiązujących katalogach KNR, KNNR i innych. Często wynika to z błędnego założenia, że łatwiej można sprawdzić, a raczej porównać kosztorys ofertowy z katalogami. Nie zawsze Zamawiający ma wiedzę, że większość katalogów opracowano w latach 80 i 90 i nijak się mają do dzisiejszych technologii – zazwyczaj posiadają zawyżone nakłady czynników produkcji, a materiały i sprzęty są nie dostosowane do rzeczywistości. Stosowanie natomiast w przedmiarach robót, a następnie w kosztorysach ofertowych wydanych w ostatnich czasach katalogów KNR tzw. producentów może stanowić naruszenie art. 29 ust. 1, 2 i 3 ustawy Pzp. Jak przedstawia swoją cenę ofertową Wykonawca dla analizowanego teoretycznego obiektu. Dla porównania cenę ofertową przedstawiono w podobnej tabeli jak poprzednio. Cena ofertowa ujęta w tabeli, jak przy wyliczeniu wartości zamówienia, prezentuje się następująco: Tabela 6. Oferta cenowa Wykonawcy Lp. 1

2

Podstawa prawna

Wartość oferty

Specyfikacja Istotnych Zamówienie częściowe - obiekt A cena oferWarunków Zamówienia towa wyliczona na podstawie dokumentacji (SIWZ) projektowej (uwzględnia montaż dostaw oddanych przez Zamawiającego do dyspozycji Wykonawcy) Wartości dostaw związanych z wykonywaniem robót budowlanych oddanych przez Zamawiającego do dyspozycji Wykonawcy – Wykonawca nie uwzględnia w kosztorysie ofertowym

Wartość j.u. netto 80 000,00 j.u.

0

3

Wartość netto

80 000,00 j.u.

4

VAT

18 400,00 j.u.

5

Oferta cenowa na wykonanie roboty budowlane

98 400,00 j.u

52

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

3. Kosztorys inwestorski a rzeczywistość Po wejściu w życie nowelizacji ustawy Pzp z dnia 29 sierpnia 2014 r. dotychczasowe rozumienie ceny rażąco niskiej uległo poważnej modyfikacji mimo, że nadal nie została określona definicja rażąco niskiej ceny. Jak pokazuje nowelizacja ustawy najważniejsza jest matematyka. Ten matematyczny wyznacznik to w szczególności - 30% zaniżenie ceny ofertowej konkretnego Wykonawcy w stosunku do wartości zamówienia lub średniej arytmetycznej cen wszystkich ofert złożonych w postępowaniu. On spowodował cale zamieszanie. Pojawiają się więc różne interpretacje art. 90 ust. 1 ustawy Pzp, coraz więcej też jest wyroków Krajowej Izby Odwoławczej (dalej KIO). Kwestia VATu i porównywania wartości brutto została wyjaśniona w wyroku KIO 148/15; oraz innych – jak wskazuje Izba w wyroku z 6 lutego 2015 r. (KIO 148/15) – „należy ze sobą porównywać rzeczy porównywalne, pisząc dalej czyli wartość netto z netto lub brutto z brutto, inaczej już na samym wstępie porównanie to będzie obarczone wadą w istotny sposób fałszującą jego wyniki. ...należy porównywać wartości sobie odpowiadające – np. dane części zamówienia do siebie, a nie wartości całości zamówienia, ofertę na zamówienie podstawowe do wartości zamówienia podstawowego itd.” Jak na razie nie ma wyjaśnień dotyczących przyjmowanych wartości dostaw związanych z wykonywaniem robót budowlanych oddanych przez Zamawiającego do dyspozycji Wykonawcy, a uwzględnianych (art. 33 ust. 2 ustawy Pzp) w kosztorysie inwestorskim. Jak można zauważyć wartość dostaw powiększa wartość zamówienia, jednocześnie powodując zawyżenie wartości do której odnosi Zamawiający ceny ofertowe. Wykonawca natomiast wartości dostaw nie uwzględnia w swojej cenie ofertowej. Zdarza się, że wartości dostaw Zamawiający nie dolicza do kosztorysu inwestorskiego przez to powodując niedoszacowanie wartości zamówienia na roboty budowlane i pozornie nie ma problemu. W świetle powyższego wyroku, czy kosztorys inwestorski można porównywać do kosztorysu ofertowego? Zgadzam się, że należy ze sobą porównywać rzeczy porównywalne, a nie opracowania różne, sporządzone według różnych przepisów prawnych. W Tablicy 2 zaprezentowałam przykładowy kosztorys uproszczony. W podstawach wyceny przywołana jest oferta, którą otrzymał projektant i dostarczył kosztorysantowi w celu opracowania kosztorysu inwestorskiego. Takich ofert w tym kosztorysie jest bardzo dużo. Czy w takim razie Zamawiający może wyjąć karki przedmiaru robót z kosztorysu inwestorskiego i udostępnić Wykonawcom do wyceny, tak jak dla przykładu zostało zrobione poniżej? Czy można podczas procedury przetargowej udostępniać 53

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

taki przedmiar, w którym opracowujący/zamawiający/kosztorysant wskazuje skąd czerpie informacje cenowe? Tabela 6. Przedmiar robót do kosztorysu inwestorskiego wg rozporządzenia. Przykład błędnego stosowania przedmiaru w procedurze przetargowej udostępnionego do wyceny przez Wykonawców Lp.

Podstawa ustalenia ceny

Ilość jedn.

Cena jedn. Wartość PLN PLN

Opis roboty

Jm

RUROCIĄG FILTRA PE100 seria S5/SDR11 DN 100

m

95,00

1.1 Analiza indywidualna Montaż rurociągu PE100 seria S5/SDR11 DN 100 na estakadzie wg rys. 123-07-15

m

95,00

1.2 Oferta z dn. Montaż systemu grzew26.07.2015 firmy XX czego rurociągu filtra pomiędzy zbiornikiem 9600 a Reaktorem

kpl

1

1.3 Analiza indywidualna Izolacja wełną mineralną oparta na ProRox WM 950 z jednoKNR 0216/0201/06 stronną okładziną z siatki galwanizowanej przyszytej galwanizowanym drutem do warstwy wełny oraz warstwą folii aluminiowej wzmocnionej włóknem szklanym

m2

77,90

1.4 Analiza indywidualna Płaszcz z blachy aluminiooparta na wej blacha grub. 0,8 mm KNR 0216/0601/02

m2

97,85

1

Analiza własna

Odpowiedz jest jednoznaczna, powyższa tabela przedmiarowa nie nadaje się do udostępnienia Wykonawcom w procedurze przetargowej, gdzie funkcjonuje konkurencja i Zamawiający oczekuje cen ofertowych Wykonawców. A gdyby w takiej tabeli w podstawie przywołać podstawę ceny np. BCO 4/14 obiekt 1235 poz. 120.10 (wymyślona, nie ma odwołania). Wskazany tutaj informator cenowy, gdybym nie dawała fikcyjnego numeru, miałby odniesienie do ceny jednostkowej zgodnie z zapisami definicji przedmiaru robót. A podstawa ceny byłaby jak najbardziej prawidłowa. Tabela nr 6 nie może być stosowana w celach ofertowania przez Wykonawców. Została zaprezentowana dla zobrazowania faktu, że przedmiar robót z kosztorysu inwestorskiego nie jest tym samym przedmiarem 54

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

co przedmiar robót będący składową dokumentacji projektowej. Poniżej definicje z DWÓCH różnych Rozporządzeń dotyczące Przedmiaru robót. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 18 maja 2004 r. w sprawie określenia metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno użytkowym (Dz. U. Nr 130 poz. 1389). Definicja przedmiaru robót Definicja przedmiaru robót Przedmiar robót – jest to opracowaPrzedmiar robót powinien zawienie zawierające zestawienie przerać zestawienie przewidywanych do wykonania robót podstawowych widywanych do wykonania robót w kolejności technologicznej ich wy- w kolejności technologicznej ich wykonania, wraz z ich szczegółowym konania wraz z ich szczegółowym opisem, miejscem wykonania lub opisem lub wskazaniem podstaw ustalających szczegółowy opis oraz wskazaniem podstaw ustalających wskazaniem właściwych specy- szczegółowy opis, z wyliczeniem fikacji technicznych wykonania i zestawieniem ilości jednostek miar i odbioru robót budowlanych, robót podstawowych oraz wskazanie podstaw do ustalenia cen z wyliczeniem i zestawieniem jednostkowych robót lub jedilości jednostek przedmiaronostkowych nakładów rzeczowych. wych robót podstawowych. Cel opracowania – w sprawie Cel opracowania – podstawa szczegółowego zakresu i forokreślenia wartości zamówiemy dokumentacji projektonia na roboty budowlane. wej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (Dz. U. Nr 202 poz. 2072 § 4 ust. 1).

Na koniec dodam, że powyższe rozporządzenia funkcjonują od 2004 r. Jak pokazuje życie jest małe zrozumienie potrzeby funkcjonowania dwóch rozporządzeń – oraz wytycznych jakie one stawiają dla opracowania przedmiaru robót i kosztorysu inwestorskiego.

55

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

4. Wnioski końcowe ¾ Mimo, że nowelizacja funkcjonuje już od roku w dalszym ciągu jest wiele niewiadomych i niejednoznaczności w zapisach ustawowych, zwiększa się liczba orzeczeń jednak nie zmniejszają one wątpliwości zainteresowanych. ¾ Nie ma przepisów prawnych precyzujących jak określić wartość zamówienia dla robót budowlanych aby porównać ceny ofertowe z wartością zamówienia, pozostają tylko interpretacje przedstawicieli UZP i orzecznictwo KIO. ¾ W obecnej sytuacji prawnej obowiązującymi rodzajami opracowań są kosztorysy inwestorskie lub planowane koszty robót budowlanych uregulowane rozporządzeniem Ministra Infrastruktury. ¾ Brakuje jednak na etapie projektowania, dla potrzeb dalszych działań związanych ze wszczęciem procedur dotyczących wyboru Wykonawcy robót budowlanych, możliwości wykonania opracowania na podstawie, którego zostanie ustalona wartość zamówienia publicznego na wykonanie robót (lub zamówień) w przypadku udzielenia zamówień w częściach, zgodnie z art. 6a ustawy Pzp. ¾ Kosztorys inwestorski wymaga modyfikacji i dostosowania do nowej funkcji przypisanej jej nowelizacją. Aby można było porównać kosztorys inwestorski z cenę ofertową pod kątem rażąco niskiej ceny, kosztorys musi być porównywalny, dlatego trzeba: 1. wykonać podział na właściwe zakresy robót objętych odrębnymi postępowaniami, 2. dodać podatek od towarów i usług VAT, 3. wprowadzić rezerwę uwzględniającą przewidywania/korekty cenowe, 4. nie uwzględniać dostaw oddanych przez Zamawiającego do dyspozycji Wykonawcy, 5. umożliwić wprowadzenie zmian ilościowych w pozycjach kosztorysowych na etapie procedury przetargowej, ¾ Aby kosztorysy inwestorskie były porównywalne muszą także uwzględniać ceny rynkowe – oferty cenowe od producentów, a na kosztorysancie spoczywa obowiązek częstszego korzystania z analiz indywidualnych przy ustalaniu jednostkowych nakładów rzeczowych. ¾ Zamawiający powinien położyć duży nacisk na weryfikację kosztorysów inwestorskich, ze względu na potrzeby i przypisane mu istotne zadania do spełnienia. Za staranność wyliczenia wartości zamówienia odpowiada Zamawiający, w jego interesie jest, aby kosztorys inwestorski był dobrze opracowany, dla56

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

tego zaleca się, aby poddawał kosztorysy weryfikacji. Może też żądać, aby kosztorysy były sprawdzane przez drugą osobę znającą zagadnienia kosztorysowe. Sprawdzanie kosztorysów pozwoli wyłapać ewentualne błędy i niedopatrzenia jeszcze na etapie wstępnym, przed rozpoczęciem procedury przetargowej. Zamawiający powinien mieć także na uwadze fakt, że kosztorys inwestorski jest jedynym rodzajem kalkulacji kosztorysowej regulowanej przepisami, a uzyskana w wyniku opracowania kosztorysu inwestorskiego wartość, nie określa całkowitego kosztu realizacji inwestycji. W celu oszacowania całkowitego kosztu realizacji inwestycji oraz prawidłowego zarządzania kosztami Zamawiający powinien dysponować opracowaniem bardziej złożonym obejmującym wszystkie koszty na każdym etapie realizacji inwestycji.

Elżbieta ZIAJA – niezależny Konsultant, Rzeczoznawca Kosztorysowy SKB, członek SIDIR, wykładowca na Studiach Podyplomowych na Politechnice Śląskiej a także wykładowca na wielu seminariach i szkoleniach. Praktyk w zakresie: opracowania Programów Inwestycji, szacowania kosztów, przygotowania dokumentacji opisującej przedmiot zamówienia, realizacji inwestycji, opracowania przedmiarów i kosztorysów inwestorskich oraz rozliczania robót. Ekspert i Inżynier Kosztów na kontraktach finansowanych ze środków funduszy Unii Europejskiej, budżetu państwa i inwestorów zagranicznych. Właściciel Biura Zarządzania Projektami Inwestycyjnymi Samax.

57

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

II. Okres do nowelizacji ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 19 października 2014 r.

mgr inż. Tomasz Paweł Latawiec

POZACENOWE KRYTERIA OCENY OFERT W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH – WYBÓR OFERTY NAJKORZYSTNIEJSZEJ EKONOMICZNIE A NIE NAJTAŃSZEJ Pozyskiwanie ofert najkorzystniejszych ekonomicznie a nie najtańszych jest wyzwaniem nadchodzących lat. I. Wstęp Zamówienia publiczne w sposób szczególny odnoszą się do relacji pomiędzy Zamawiającym a Wykonawcą. Ograniczają kodeksową swobodę umów i nakładają na Zamawiającego ustawowy rygor w zakresie wyboru Wykonawcy. Nie może być to dowolny wykonawca / dostawca / usługodawca, tylko wybrany w zgodzie z wymaganiami ustawy Prawo zamówień publicznych („uPzp”) w zakresie procedury wyboru oferty najkorzystniejszej. Bowiem celem publicznego postępowania przetargowego jest właśnie wybór oferty najkorzystniejszej i temu celowi podporządkowane muszą być działania Zamawiającego. Aby móc wybrać ofertę najkorzystniejszą i pozostawać w zgodzie z wymaganiami uPzp Zamawiający są zobligowani do opisu przedmiotu zamówienia w sposób nie budzący wątpliwości, wyczerpujący, jasny, precyzyjny i jednoznaczny po to, by móc oceniać porównywalne oferty. Ta ocena zaś musi być dokonana w oparciu o wcześniej wskazane kryteria oceny ofert, które powinny być związane z zamówieniem, obiektywne i weryfikowalne. Z Wykonawcą, który zaoferował ofertę najkorzystniejszą Zamawiający zawiera umowę w sprawie zamówienia publicznego.1) Kryteria wyboru ofert są więc narzędziem dedykowanym Zamawiającym umożliwiającym im dokonanie wartościującej oceny złożonych ofert.

1)

58

Art. 2 ust. 7a uPzp

Gdy 9 sierpnia 2010 r. ukazała się publikacja pod tytułem „Kryteria wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie – rekomendacje dla beneficjentów realizujących projekty indywidualne”, przygotowana w ramach umowy zawartej z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego (MRR), częściowo finansowanej przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013, wydawało się, że czasy najniższej ceny jako jedynego kryterium oceny oferty mamy już za sobą. Tym bardziej, że publikowane w tym samym czasie dane statystyczne w Raporcie Komisji Europejskiej wskazywały jednoznacznie, że w większości przypadków ogłoszeń o zamówieniach publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej Zamawiający przewidzieli, że wybór oferty najkorzystniejszej dokonany ma być na podstawie bilansu kryterium ceny i innych poza cenowych kryteriów. A więc nie na podstawie jedynego kryterium, jakim jest najniższa cena! Ten trend utrzymywał się od kilku lat na rynku europejskich zamówień publicznych, ale do Polski nie dotarł. Rok później – niejako wychodząc unijnym tendencjom na przeciw - Urząd Zamówień Publicznych (UZP) wydał własnym nakładem publikację „Kryteria oceny ofert w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego – przykłady i zastosowanie” pod redakcją Jacka Sadowego – ówczesnego Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, a Centrum Unijnych Projektów Transportowych (CUPT) kolejny podręcznik na ten temat „Kryteria oceny ofert – przyjęte rozwiązania i propozycje zmian”. Ale na publikacjach i kilku artykułach na ten temat się skończyło. Kolejne dwa lata to wysyp zamówień publicznych, zarówno na świadczenie usług intelektualnych jak i na roboty budowlane – zwłaszcza w infrastrukturze – w których Zamawiający oceniali oferty jedynie na podstawie kryterium najniższej ceny. Czym to się skończyło nie muszę pisać – niedokończone i nierozliczone inwestycje, bankructwa i wzajemne oskarżenia o to kto jest temu winien. A sądy jeszcze przez wiele lat będą z mozołem rozstrzygały po czyjej stronie była racja i komu co się należy. Dlaczego zatem nie udało się w Polsce zastosować dobrych praktyk i wzorców zachodnich, tym bardziej że pracownicy najważniejszego urzędu od zamówień publicznych z panem prezesem Jackiem Sadowym na czele, też byli przekonani o konieczności wprowadzenia innych niż najniższa cena kryteriów oceny ofert? Dlaczego poza wydaniem przez UZP przywołanej powyżej publikacji Urząd nie przedsięwziął stanowczych i skutecznych działań zmierzających do wypromowania i wprowadzenia w życie pomysłów w niej zawartych, a sama publikacja była i jest wstydliwie chowana w szufladach Urzędu? Dlaczego wreszcie, inicjaty59

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

wy ustawodawcze dotyczące ustawy Prawo zamówień publicznych skupiały się przez lata na zaostrzaniu restrykcji wobec Wykonawców, a nie zmierzały w kierunku wymuszenia na Zamawiających stosowania poza cenowych kryteriów oceny ofert. I na wyeliminowania z rynku zamówień publicznych przeróżnych patologii, np. polegających na możliwości posługiwania się zasobami podmiotów trzecich – choćby poprzez pożyczanie referencji. A najniższa cena jak królowała, tak króluje dalej niepodzielnie w większości przetargów, mimo tego że w październiku 2014 r. weszła w życie kolejna nowelizacja uPzp, tym razem dotycząca kryteriów wyboru ofert najkorzystniejszych. Obowiązujący od 19 października 2014 r. przepis art. 91 ust. 2 i 2a ustawy Prawo zamówień publicznych wskazuje jako zasadę stosowanie, poza ceną, przynajmniej jednego dodatkowego kryterium oceny ofert. Kryterium takie, skoro już zostanie ustanowione, nie powinno być przypadkowe i nic nie wnoszące do oferty, lecz powinno stanowić miarę wyższej jakości przedmiotu zamówienia, który ma uzyskać Zamawiający. Trendy w promowaniu jakości oferowanych przedmiotów widać wyraźnie w przepisach nowych dyrektyw zamówieniowych z 2014 r.2), które wielokrotnie odwołują się do pojęcia jakości oraz – w zakresie wyboru oferty najkorzystniejszej – koncepcji „najlepszej relacji jakości do ceny” wybieranych ofert.3) Tego, jakie znaczenie ma jakość i dlaczego warto o nią zabiegać, nie trzeba wyjaśniać. Nie oznacza to jednak automatycznie, że nawet przy założeniu przez Zamawiającego otrzymania produktu jak najwyższej jakości, jej uzyskanie jest proste – jednak w każdym przypadku istnieją instrumenty, by podjąć próby otrzymania produktu wysokiej jakości. Ale czy przed tą nowelizacją ustawodawca nakazywał stosować tylko i wyłącznie jedyne kryterium cenowe – tak jak się większości postronnych obserwatorów rynku zamówień publicznych, a także wielu parlamentarzystom wydaje? Czyżby nasza nieznowelizowana ustawa Prawo zamówień publicznych nie dawała Zamawiającym szans na ocenianie ofert na podstawie pozacenowych kryteriów, którymi mogli się kierować przy wyborze oferty najkorzystniejszej? Wręcz przeciwnie! Jednym z głównych obowiązków nałożonych na Zamawiających zobligowanych do stosowania uPzp, jest sformułowanie wymagań dotyczących kryteriów oceny ofert, którymi będą się kierowali przy 2)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylająca dyrektywę 2004/18/WE (Dz. U. L94 z 28.03.2014 r., str. 65), tzw. dyrektywa klasyczna oraz Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/25/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, uchylająca dyrektywę 2004/17/WE (Dz.U. L94 z 28.03.2014 r., str. 243), tzw. dyrektywa sektorowa.

3)

Por. np. motyw 89 dyrektywy 2014/24/UE.

60

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

wyborze oferty, wraz z podaniem znaczenia tych kryteriów i sposobu oceny ofert4). Ustawodawca jednoznacznie określił, że kryteriami takimi mogą być cena lub cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, koszty eksploatacji, serwis oraz termin wykonania zamówienia. Ale nie jest to katalog zamknięty! Co jeszcze innego znajdzie się w tym katalogu zależy od specyfiki danego zamówienia i inwencji Zamawiających. Na podstawie kryteriów określonych w ogłoszeniu i SIWZ Zamawiający wybiera ofertę najkorzystniejszą. Pragnę zwrócić uwagę na fakt, iż wybór kryteriów jest obowiązkiem, ale jednocześnie prawem Zamawiającego, tylko jemu przynależnym. Nigdzie natomiast i nigdy w ustawie Prawo zamówień publicznych nie było napisane, że oferta najkorzystniejsza to taka, która ma najniższą cenę. Było i jest wręcz inaczej – ustawa jasno definiuje „najkorzystniejszą ofertę”, czyli taką, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu danego zamówienia publicznego – art. 2, ust 5) uPzp. I tu rodzi się pytanie – dlaczego zatem w większości publicznych postępowań przetargowych do 19.10.2014 r. jedynym kryterium oceny ofert była cena? Próbę udzielenia odpowiedzi na to pytanie możemy odnaleźć w publikacji wydanej przez UZP pod redakcją Jacka Sadowego. Trudno się bowiem nie zgodzić ze stwierdzeniami tam zawartymi, że posługiwanie się pozacenowymi kryteriami oceny ofert wymaga dużej wiedzy i doświadczenia, oraz że zajmuje to znacznie więcej czasu na etapie przygotowania postępowania przetargowego. No i oczywiście nie bez znaczenia jest strach osób odpowiedzialnych za zamówienia przed koniecznością tłumaczenia się przed różnymi trzyliterowymi instytucjami kontrolującymi za wybranie oferty droższej (ale korzystniejszej!) w przypadku zastosowania innych niż tylko cena kryteriów. Zwłaszcza, gdy ci kontrolujący patrzą na zamówienia publiczne pod kątem oceny działań Zamawiających z perspektywy ustawy o finansach publicznych. Ja osobiście nie mogę się zgodzić z ich argumentacją, że wybór oferty droższej, w przypadku stosowania do oceny ofert także innych kryteriów pozacenowych, może budzić wątpliwości co do niezgodności takiego postępowania z wymaganiami ustawy o finansach publicznych, wedle której naczelną zasadą dokonywania wydatków publicznych jest oszczędność. Na ogół oszczędność w takich przypadkach jest mylona z koniecznością uzyskiwania najlepszych efektów z poniesionych nakładów. Rzadko kiedy zdarza się, że korzyść ocenia się jako stosunek kosztów do korzyści w ujęciu długoterminowym dla całego cyklu życia projektu lub dla całego okresu użytkowania. 4)

Art. 36, ust. 1.13) uPzp.

61

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

No i co już dzisiaj wiemy, aż nadto dobrze – przecież to co najtańsze wcale nie musi być najkorzystniejsze dla Zamawiającego! I dlatego trudno mi także pogodzić się z faktem, że Zamawiający, którzy w swoich postępowaniach kierowali się tylko jednym kryterium – ceną, na własną prośbę pozbawiali się możliwości wyboru oferty najkorzystniejszej! Bo zmuszając się – czy to z lenistwa, czy to ze strachu, czy wreszcie z braku wiedzy – do wyboru oferty najtańszej (kryterium wyboru – 100% cena) wcale nie wybierali najkorzystniejszej. A ma ona być przede wszystkim korzystna z punktu widzenia interesu publicznego – o czym się często zapomina. Ponadto, Zamawiający i przeróżni kontrolujący jakoś nie pamiętają, że sukcesem nie jest sam wybór Wykonawcy i podpisanie umowy, ale ukończenie danego zamówienia i późniejsze korzystanie z przedmiotu tego zamówienia z pożytkiem dla ogółu społeczeństwa. Oraz, że tak naprawdę liczyć się powinien najniższy koszt, a nie najniższa cena. I w tym chyba tak naprawdę tkwi problem – w zrozumieniu, że koszt to nie to samo co cena! No dobrze, ale skoro tak ważne dla zamówień publicznych instytucje: MRR, UZP, CUPT, opracowały swoje rekomendacje w zakresie pozacenowych kryteriów oceny ofert, to musiał być jakiś powód ku temu. I w rzeczy samej – pobieżna lektura rzeczonych opracowań pozwala na stwierdzenie, że w każdym z tych urzędów zdają sobie sprawę z problemów jakie niesie ze sobą wybieranie ofert na podstawie jedynego kryterium – najniższej ceny. Oraz z faktu, iż efektem zwiększenia liczby przetargów, w których wybór ofert dokonywany jest na podstawie pozacenowych kryteriów oceny ofert, wpływa na zwiększenie konkurencyjności, innowacyjność, wariantowość i szeroko rozumiany dostęp do systemu zamówień publicznych. A w konsekwencji wybór ofert, które pozwalają na skuteczne wykorzystywanie środków publicznych. Skuteczne – czyli efektywne, racjonalne i oszczędne. A także pozwalające na uzyskiwanie najlepszych efektów z poniesionych nakładów. Co godne podkreślenia, takie podejście do konkurencyjności w zamówieniach publicznych jest całkowicie zgodne ze stanowiskiem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS), co niestety, nie dociera do świadomości większości polskich Zamawiających. A co do samych Zamawiających – przecież dzięki wykonaniu większej pracy na etapie przygotowania postępowania przetargowego, nawet kosztem dłuższego czasu potrzebnego na opracowanie pozacenowych kryteriów oceny ofert, będą mogli w sposób całkowicie świadomy wybierać Wykonawcę zamówienia publicznego, który nie tylko spełni wymagane przez nich minimum dotyczące jego doświadczenia, posiadania sprzętu lub kadry specjalistów, ale także zaoferuje coś znacznie więcej. I mimo, że cena zaoferowana przez takiego Wykonawcę wcale nie będzie najniższa, to jednak ustawowy wymóg dotyczący wyboru najkorzystniejszej oferty przedstawiającej bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu danego zamówie62

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

nia publicznego będzie spełniony. Ponadto taki Zamawiający, który w świadomy sposób opracuje inne niż cena kryteria oceny ofert, dzięki konieczności wykonania dodatkowej pracy na etapie przygotowania postępowania, będzie potrafił znacznie dokładniej opisać przedmiot zamówienia. A to z kolei pozwoli na racjonalne wykorzystanie dostępnego budżetu, co w ostatecznym rozliczeniu będzie korzystniejsze z punktu widzenia ustawy o finansach publicznych i nas, czyli podatników! III. Okres po nowelizacji ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 19 października 2014 r. Ponieważ żadna z odpowiedzialnych instytucji i agencji nie była w stanie przekonać Zamawiających do dobrowolnego stosowania innych niż tylko cena kryteriów oceny ofert, dlatego ustawodawca musiał po raz kolejny znowelizować uPzp, przy czym tym razem wprowadził – prawie – obligatoryjność stosowania co najmniej drugiego kryterium nie związanego z ceną. Od 19 października 2014 r. już nikt nie powinien mieć wątpliwości, że cena nie powinna być jedynym kryterium oceny ofert, bowiem art. 91 ust. 1 uPzp brzmi następująco: „Art. 91. 1. Zamawiający wybiera ofertę najkorzystniejszą na podstawie kryteriów oceny ofert określonych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. 2. Kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, aspekty środowiskowe, społeczne, innowacyjne, serwis, termin wykonania zamówienia oraz koszty eksploatacji. 2a. Kryterium ceny może być zastosowane jako jedyne kryterium oceny ofert, jeżeli przedmiot zamówienia jest powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe, z zastrzeżeniem art. 76 ust. 2, a w przypadku Zamawiających, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2, jeżeli dodatkowo wykażą w załączniku do protokołu postępowania, w jaki sposób zostały uwzględnione w opisie przedmiotu zamówienia koszty ponoszone w całym okresie korzystania z przedmiotu zamówienia. 3. Kryteria oceny ofert nie mogą dotyczyć właściwości Wykonawcy, a w szczególności jego wiarygodności ekonomicznej, technicznej lub finansowej. (…).” Ten przełomowy art. 91 ust. 2a należy rozpatrywać z punktu widzenia trzech kwestii: – „powszechnej dostępności” i „ustalonych standardów jakościowych”; – zastrzeżenia art. 76 ust. 2 uPzp; 63

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

– uwzględnienia w OPZ kosztów ponoszonych w całym okresie korzystania z przedmiotu zamówienia. Należy przyjąć, że dobro „powszechnie dostępne” to dobro popularne zaspokajające potrzeby wszystkich kategorii odbiorców publicznych i prywatnych na terenie całego kraju. Rynek jest nimi nasycony, wszędzie i ciągle są oferowane jako dobra łatwo dostępne, które można nabyć na rynku lokalnym lub regionalnym. Mogą to być: żywność, materiały biurowe, paliwo, usługi sprzątania, pralnicze, drukarskie.5) Ustalone standardy jakościowe odnoszą się do parametrów technicznych przedmiotu świadczenia takich jak trwałość, wytrzymałość, funkcjonalność. Muszą być one jasne i proste w zrozumieniu, by OPZ nie musiał być rozbudowywany o dodatkowe opisy lub wyjaśnienia. Zastrzeżenie art. 76 ust. 2 uPzp dotyczy trybu licytacji elektronicznej, dla którego zastrzeżono jedyne kryterium jakim jest cena. Co zaś się tyczy kosztów ponoszonych w okresie korzystania z przedmiotu zamówienia, to sprawa jest bardziej skomplikowana. Jeżeli jakikolwiek Zamawiający zaliczany do sektora finansów publicznych oraz państwowych jednostek nieposiadających osobowości prawnej będzie chciał zastosować jedynie kryterium ceny, to będzie musiał w wykazać w załączniku do protokołu postępowania w jaki sposób zostały uwzględnione w OPZ koszty ponoszone w całym okresie korzystania z przedmiotu zamówienia. A to się wiąże z koniecznością uzasadnienia decyzji dotyczącej wyboru tylko i wyłącznie jednego kryterium. Jak więc widać, i znając naturę urzędników raczej nie będzie im się chciało stosować tylko i wyłącznie jedynego kryterium ceny. Po prostu dzisiaj na zamówienia publiczne o charakterze nieprioretytowym lepiej stosować jakiekolwiek dodatkowe kryterium pozacenowe, zamiast się tłumaczyć z ujęcia kosztów życia projektu. Sama idea była słuszna – pora skończyć z jedynym kryterium ceny. Ale jednak brak określenia widełek lub proporcji stosowania ceny i pozacenowych kryteriów jest wielką wadą tej nowelizacji. Zanim wskażę kilka przykładów nagannego zachowania się Zamawiających opiszę jak powinno być. IV. Jak powinno być? Badania przeprowadzane w USA, Malezji i Australii w zakresie wpływu pozacenowych kryteriów na wybór oferty najkorzystniejszej pokazują, że nawet jeżeli ich udział sięga 45% to i tak w ostatecznym rozrachunku cena ma decydujące znaczenie. To znaczy, że można z bardzo dużą dozą prawdopo5)

64

R. Szostak, „Udzielenie zamówienia publicznego w trybie tzw. zapytania o cenę” „Studia prawnicze” 2007, nr 2.

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

dobieństwa przyjąć, że w naszych warunkach jest podobnie. Jeżeli zatem zamiarem ustawodawcy było, by Zamawiający wybierali oferty najkorzystniejsze na podstawie innych niż cena kryteriów, to powinien on nakazać (ustawowo), by udział tych pozacenowych kryteriów był nie mniejszy niż około 50%. Dopiero przy takim procentowym udziale istnieje szansa, że oferty będą wybierane na podstawie innych kryteriów niż cena. Ale to nie wszystko! Przecież można sobie wyobrazić sytuację, że Zamawiający pragną zastosować poza ceną tylko jedno lub dwa kryteria mierzalne (np. okres gwarancji lub czas realizacji zamówienia w zakresie „nie dłużej niż i nie krócej niż”), które każdy z potencjalnych Wykonawców zadeklaruje w taki sposób, że i tak otrzyma maksymalną ilość punktów. W takim razie według jakiego kryterium Zamawiający dokona wyboru oferty najkorzystniejszej? Oczywiście ceny! Czy o to chodziło ustawodawcy? Nie. „Sprytni i przebiegli” Zamawiający poradzili sobie z wymogiem zawartym w art. 91 ust. 2a uPzp i w „białych rękawiczkach” obchodzą nakaz stosowania pozacenowych kryteriów do wyboru oferty najkorzystniejszej. Do takich „sprytnych i przebiegłych” można zaliczyć PSE6) – w niedawnych przetargach, czy to na roboty, czy to na usługi kryterium ceny stanowiło 99%, a pozacenowe 1%. Tak, tak. Nie pomyliłem się. Pozacenowe – JEDEN PROCENT!!! To pozacenowe kryterium to na ogół okres gwarancji i rękojmi. Dzisiaj (1.09.2015 r.) jest trochę lepiej – pozacenowe oscylują od 2 do 5%. Co i tak jest kpiną i łajdactwem ze strony osoby odpowiedzialnej za ten cyrk. Podobnie rzecz się ma w GDDKiA7). Tutaj na roboty stosuje się następujące kryteria: cena 90%, okres realizacji zamówienia – 5%, okres gwarancji – 5%. Co jest oczywiście takim samym obchodzeniem prawa jak kolegów z PSE. Nie inaczej się mają przetargi w PKP PLK, PKP CARGO i u wielu innych Zamawiających. A przecież wybór według kryterium najniższej ceny doprowadził do szeregu patologii i problemów całej gospodarki narodowej i nieracjonalnego dysponowania środkami publicznymi. Jestem przekonany, że w przypadku zamówień na usługi intelektualne oraz na skomplikowane roboty budowlane z koniecznością zastosowania najnowszych dostępnych rozwiązań technologicznych bądź na roboty o długim okresie eksploatacji, racjonalność w wydatkowaniu środków publicznych jest szczególnie pożądana. I co ważne w tych przypadkach – korzyści z wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie, a nie najtańszej mogą być dla tych Zamawiających (i dla ogółu społeczeństwa) naprawdę na wagę bardzo dużych pieniędzy. Administrowanie wielkimi kontraktami za małe pieniądze po prostu na ogół nie kończy się dobrze. Podobnie z projektowa6)

www. pse.pl

7)

www.gddkia.gov.pl

65

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

niem – za najniższą ceną na ogół otrzymuje się najniższej jakości projekt, co wychodzi podczas realizacji robót na podstawie takiego projektu. A konsekwencje błędów popełnionych na etapie projektowania mogą być bardzo kosztowne podczas realizacji kontraktów budowlanych! V. Jak może być? Dobrym przykładem na to, że opracowanie kryteriów pozacenowych nie jest takie trudne dla chcących i odważnych, są zakontraktowane usługi na pełnienie funkcji Inżyniera dla kontraktów dotyczących spalarni odpadów komunalnych w Krakowie (KHK) oraz Wrocławskiego Węzła Wodnego (WrWW), a także na same roboty budowlane – niezależnie od wybranej formuły: „wybuduj według projektu Zamawiającego” lub „zaprojektuj i wybuduj” dla tych projektów, bądź właśnie procedowany przetarg na wybór Inżyniera dla kontraktu realizowanego przez Zakład Miejskich Inwestycji Drogowych (ZMID) w Warszawie.8) Na pytanie jak określić pozacenowe kryteria wyboru oferty najkorzystniejszej, by nie uchybić restrykcyjnym przepisom uPzp odpowiedzi można szukać w przywołanych w niniejszym artykule publikacjach MRR, UZP i CUPT oraz wprost w Dyrektywach Parlamentu Europejskiego i Rady: 2004/18/WE i 2004/17/WE z dnia 31 marca 2004 r. w oraz 2009/81/WE z dnia 13 lipca 2009 r. a także w wyrokach KIO. Podstawową sprawą jest takie określenie tych kryteriów, by były one czytelne, zrozumiałe i sformułowane w sposób nieutrudniający uczciwej konkurencji oraz by były określone w sposób jasny, precyzyjny i nie budzący wątpliwości co do ich oceny. Ponadto nie mogą powodować dowolnej interpretacji, a jednoznaczność i precyzja przepisów nie powinna dawać Zamawiającemu nieograniczonej swobody w wyborze oferty. Co do samych kryteriów – trzeba to jasno podkreślić – ustawodawca przewidział, że te kryteria mogą być zarówno wymierne (mierzalne w matematyczny sposób) jak i niewymierne! Czyli takie, których nie da się opisać jakimś matematycznym wzorem czy formułą zamkniętą. Niemniej, muszą one być kwantyfikowalne i pozwalać na ujęcie liczbowe tych kryteriów, które zostały podane opisowo. Żadne kryteria oceny oferty (i wyboru oferty najkorzystniejszej) nie mogą dotyczyć właściwości Wykonawcy, a w szczególności wiarygodności ekonomicznej, technicznej i finansowej, czyli najogólniej mówiąc takich, które są potrzebne Zamawiającemu do dokonania oceny wiarygodności Wykonawcy (z zastrzeżeniem usług o charakterze niepriorytetowym). Na podstawie zaproponowanych przez siebie kryteriów Zamawiający 8)

66

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

ma dokonać oceny ofert pod kątem warunków oferty, a nie właściwości Wykonawcy. Tu drobna dygresja. Zamawiający mogą stosować procedurę przetargu ograniczonego, która jest zaliczana do podstawowych trybów udzielania zamówień. A ta procedura pozwala na ustalenie na pierwszym etapie rankingu Wykonawców w zależności od ich właściwości i wiarygodności! A dopiero w drugim etapie dochodzi do oceniania ofert. I tu, na drugim etapie, też można zaproponować pozacenowe kryteria wyboru ofert pod kątem jej warunków. Tylko, że trzeba to wszystko wcześniej przewidzieć i opisać w ogłoszeniu i SIWZ. Poszczególne pozacenowe kryteria mogą zostać opisane przy pomocy dodatkowych podkryteriów (czyli każde z takich kryteriów może być opisane przez kolejne kryteria), które z kolei, gdy nie są mierzalne, powinny zostać opisane by umożliwić ich kwantyfikowalność. Aby spełnić wymóg jasności i jednoznaczności poszczególnym kryteriom i podkryteriom należy przypisać wagę, określającą jakie znaczenie przy ocenie będzie miało każde z nich. Podaje się ją jako wartość punktową w procentach, przy założeniu, że suma wszystkich wartości punktowych, wyrażonych procentowo dla wszystkich kryteriów jest równa 100%. Dokonywanie oceny ofert jest procesem mierzenia stopnia spełnienia przez daną ofertę preferencji Zamawiającego przy założeniu, że wcześniej zostały ustalone zasady przyznawania punktów ofertom za poszczególne kryteria i podkryteria. W efekcie tego każda z ofert uzyskuje określoną sumę punktów decydującą o kolejności, czyli o tym, która z ofert jest dla Zamawiającego najkorzystniejsza z punktu widzenia ustalonych przez niego kryteriów oceny ofert. Dla przykładu: dla kontraktu KHK: Kryteria wyboru oferty 1. Zamawiający oceni i porówna jedynie te oferty, które: a. Zostaną złożone przez Wykonawców niewykluczonych przez Zamawiającego z niniejszego postępowania; b. Nie zostaną odrzucone przez Zamawiającego. 2. Oferty zostaną ocenione przez Zamawiającego w oparciu o następujące kryteria i ich znaczenie: Lp.

Kryterium

1 Cena (C) 2 Metodologia realizacji zamówienia (M)

Maksymalna ilość punktów za poszczególne kryterium 55 45

www.zmid.waw.pl

67

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

3. Zasady oceny kryterium „Cena” (C). W kryterium „Cena” maksymalna liczba punktów może wynosić 55, a liczba punktów, zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: Pi(C)=(Cmin/Ci) * Max(C) gdzie: Pi(C) – ilość punktów, które otrzyma oferta „i” za kryterium „Cena”; Cmin – najniższa cena spośród wszystkich ważnych i nieodrzuconych ofert; Ci – cena oferty „i”; Max(C) – maksymalna ilość punktów, którą można otrzymać za kryterium „Cena”. 4. Zasady oceny kryterium „Metodologia realizacji zamówienia” (M). W kryterium „Metodologia realizacji zamówienia” maksymalna liczba punktów może wynosić 45, a liczba punktów przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: Pi(M)=Pi(M1) + Pi(M2) + Pi(M3) gdzie: Pi(M) – ilość punktów, które otrzyma oferta „i” za kryterium „Metodologia realizacji zamówienia”; Pi(M1) – ilość punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Organizacja zespołu” (M1); Pi(M2) – ilość punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Organizacja kontroli jakości” (M2); Pi(M3) – ilość punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zastępowalność kluczowego personelu” (M3). Przy ocenie ofert w kryterium „Metodologia realizacji zamówienia” Zamawiający będzie stosował następujące podkryteria, dla których maksymalna ilość punktów może wynosić : Lp.

Podkryterium

1 Organizacja zespołu (M1) 2 Organizacja kontroli jakości (M2) 3 Zastępowalność kluczowego personelu (M3)

Maksymalna ilość punktów za poszczególne podkryterium 18 9 18

a. Zasady oceny podkryterium „Organizacja zespołu” (M1). W podkryterium „Organizacja zespołu” maksymalna ilość uzyskanych punktów może wynosić 18. Liczba punktów zostanie przyznana za dołączenie schematu organizacyjnego realizacji Kontraktu nr 4 wraz z opisem zakresu odpowiedzialności i obowiązków członków zespołu (maksymalnie 12 punktów), sposobu zapewnienia przepływu informacji pomiędzy członkami zespołu, w tym z opisem stosowanych przez Wykonawcę narzędzi informatycznych (maksymalnie 3 punktów) oraz sposobów koordynacji realizacji Kontraktu nr 4 przez szefa zespołu (maksymalnie 3 punkty). Zamawiający wymaga, aby Wykonawcy ujęli w schemacie wszystkie osoby niezbędne do realizacji Kontraktu nr 4 wynikające z wymagań Zamawiającego, które są opisane w IDW i OPZ, nie ograniczając się do minimalnego składu personelu kluczowego. Punkty będą przyznawane w następujący sposób: (i) 0-6 punktów, gdy zaproponowana w ofercie przez Wykonawcę organizacja zespołu zapewnia spełnienie powyższych wymagań w stopniu niedostatecznym. 68

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

(ii) 7-12 punktów, gdy zaproponowana w ofercie przez Wykonawcę organizacja zespołu zapewnia spełnienie powyższych wymagań w stopniu dostatecznym, (iii) 13-18 punktów, gdy zaproponowana w ofercie przez Wykonawcę organizacja zespołu zapewnia spełnienie powyższych wymagań w stopniu dobrym, b. Zasady oceny podkryterium „Organizacja kontroli jakości” (M2). W podkryterium „Organizacja kontroli jakości” maksymalna ilość uzyskanych punktów może wynosić 9. Liczba punktów zostanie przyznana za zaproponowanie metod stosowanych dla zapewnienia, kontroli i badania jakości (maksymalnie 3 punkty), opis kluczowych problemów jakie przewiduje Wykonawca dla osiągnięcia celów i wyników Kontraktu nr 1 (maksymalnie 3 punkty) oraz opis przewidywanego ryzyka mającego wpływ na wykonanie Kontraktu nr 1 i 4 (maksymalnie 3 punkty). Punkty będą przyznawane w następujący sposób: (i) 0-3 punktów, gdy zaproponowana w ofercie przez Wykonawcę organizacja kontroli jakości spełnienia powyższe wymagania w stopniu niedostatecznym. (ii) 4-6 punktów, gdy zaproponowana w ofercie przez Wykonawcę organizacja kontroli jakości spełnienia powyższe wymagania w stopniu dostatecznym, (iii) 7-9 punktów, gdy zaproponowana w ofercie przez Wykonawcę organizacja kontroli jakości spełnienia powyższe wymagania w stopniu dobrym. c. Zasady oceny podkryterium „Zastępowalność kluczowego personelu” (M3). W podkryterium „Zastępowalność kluczowego personelu” maksymalna ilość uzyskanych punktów może wynosić 18. Liczba punktów zostanie przyznana za wskazanie osób mogących zastępować czasowo lub stale osoby, które będą uczestniczyć w wykonywaniu zamówienia, i które będą wskazane przez Wykonawcę w ofercie jako kluczowy personel. Dla każdej osoby wskazanej w ofercie mającej uczestniczyć w wykonywaniu zamówienia jako kluczowy personel można wskazać co najwyżej dwie inne osoby na zastępstwo, spełniające minimalne wymagania Zamawiającego dla danej osoby kluczowego personelu w zakresie kwalifikacji i doświadczenia określonych w 9.2.1, Część I IDW. Punkty będą przyznawane w następujący sposób: za każdą osobę na zastępstwo Inżyniera Rezydenta – 2 punkty a za każdą inną osobę na zastępstwo kluczowego personelu z wyjątkiem Inżyniera Rezydenta – 1 punkt. 5. Ostateczna ocena punktowa. Ocena punktowa danej oferty będzie wynikała z zsumowania ilości punktów otrzymanych przez tą ofertę za poszczególne kryteria i obliczona według wzoru: Pi=Pi(C) + Pi(M) gdzie: Pi – ilość punktów otrzymanych przez ofertę „i” Pi(C) – ilość punktów, które otrzyma oferta „i” za kryterium „Cena”; Pi(M) – ilość punktów, które otrzyma oferta „i” za kryterium „Metodologia realizacji zamówienia”. Niniejsze zamówienie zostanie udzielone temu Wykonawcy, którego oferta otrzyma najwyższą liczbę punktów w ostatecznej ocenie punktowej oferty. Jeżeli nie można wybrać oferty najkorzystniejszej z uwagi na to, że dwie lub więcej ofert otrzymało jednakową ostateczną ocenę punktową oferty, Zamawiający spośród tych ofert wybierze ofertę z najniższą ceną. 69

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

dla kontraktu ZMID: 1. Zamawiający oceni i porówna jedynie te oferty, które: a. Zostaną złożone przez Wykonawców nie podlegających wykluczeniu przez Zamawiającego z niniejszego postępowania; b. Nie podlegają odrzuceniu przez Zamawiającego. 2. Oferty zostaną ocenione przez Zamawiającego w oparciu o następujące kryteria i ich znaczenie: Lp.

Kryterium

1 Cena (C) 2 Metodyka realizacji zamówienia (M) 3 Organizacja Zespołu Inżyniera (O)

Maksymalna liczba punktów za poszczególne kryterium 30 30 40

3. Zasady oceny kryterium „Cena” (C). W kryterium „Cena” maksymalna liczba punktów może wynosić 30, a liczba punktów, zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: Pi(C) = (Cmin/Ci) * Max(C) gdzie: Pi(C) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za kryterium „Cena”; Cmin – najniższa cena spośród wszystkich ofert z zastrzeżeniem pkt 1; Ci – cena oferty „i”; Max(C) – maksymalna liczba punktów, którą można otrzymać za kryterium „Cena”. 4. Zasady oceny kryterium „Metodyka realizacji zamówienia” (M). W kryterium „Metodyka realizacji zamówienia” brane pod uwagę będą następujące podkryteria: – Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania (M1); – Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania (M2); – Identyfikacja obszarów ryzyk zgłoszenia roszczeń przez Wykonawcę robót budowlanych (M3). W kryterium „Metodyka realizacji zamówienia” maksymalna liczba punktów może wynosić 30, a liczba punktów, zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: Pi(M) = Pi(M1) + Pi(M2) + Pi(M3) gdzie: Pi(M) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za kryterium „Metodyka realizacji zamówienia”; Pi(M1) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” (M1); 70

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Pi(M2) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” (M2); Pi(M3) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Identyfikacja obszarów ryzyk zgłoszenia roszczeń przez Wykonawcę robót budowlanych” (M3). 4.1. Przy ocenie ofert w kryterium „Metodyka realizacji zamówienia” Zamawiający będzie stosował następujące podkryteria, dla których maksymalna liczba punktów może wynosić: Maksymalna liczba punktów za poszczególne podkryterium 1 Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ 10 na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania (M1) 10 2 Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania (M2) 3 Identyfikacja obszarów ryzyk zgłoszenia roszczeń przez 10 Wykonawcę robót budowlanych (M3)

Lp.

Podkryterium

4.1.1. Zasady oceny podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” (M1). W podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” maksymalna liczba punktów może wynosić 10. Wykonawca może wskazać nie więcej niż pięć, jego zdaniem najważniejszych, propozycji działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz algorytmem działania dla wykrycia błędów oraz z uzasadnieniem celowości tego działania. Za każdą propozycję działania wykraczającego poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania zostaną przyznane maksymalnie 2 punkty, przy czym: (i) Wskazanie działania nie związanego z podkryterium lub wskazanie działania bez uzasadnienia lub z uzasadnieniem nieadekwatnym dla danego działania oraz nie wskazania żadnego działania – 0 punktów, (ii) Wskazanie działania z uzasadnieniem dostatecznym dla danego działania – 1 punkt, (iii) Wskazanie działania z uzasadnieniem kompletnym dla danego działania – 2 punkty. 71

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Liczba punktów, zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: Pi(M1) = [Pi(M1)(CK1) + Pi(M1)(CK2) + Pi(M1)(CK3) + … +Pi(M1)(CKn)]/n gdzie: Pi(M1) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” (M1); Pi(M1)(CK1) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” od Członka nr 1 Komisji Przetargowej; Pi(M1)(CK2) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” od Członka nr 2 Komisji Przetargowej; Pi(M1)(CK3) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” od Członka nr 3 Komisji Przetargowej; Pi(M1)(CKn) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z Dokumentacją Projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” od Członka nr n Komisji Przetargowej, n – liczba członków Komisji Przetargowej. UWAGA: Zamawiający będzie wymagał, by wszystkie wskazane w ofercie Wykonawcy dodatkowe działania były przyjęte na potrzeby realizacji Kontraktu, i które Inżynier będzie świadczył w ramach ceny kontraktowej. W przypadku wskazania przez Wykonawcę więcej niż pięciu propozycji działań, Zamawiający oceni pierwsze pięć, pozostawiając resztę bez oceny, niemniej wszystkie wskazane przez Wykonawcę propozycje działania stanowią integralną część oferty Wykonawcy. 4.1.2. Zasady oceny podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z dokumentacją projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” (M2). W podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z dokumentacją projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” maksymalna ilość uzyskanych punktów może wynosić 10. 72

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Wykonawca może wskazać nie więcej niż pięć, jego zdaniem najważniejszych, propozycji działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z algorytmem działania w następstwie wykrycia błędów oraz uzasadnieniem celowości tego działania. Za każdą propozycję działania wykraczającego poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania zostaną przyznane maksymalnie 2 punkty, przy czym: (i) Wskazanie działania nie związanego z podkryterium lub działania bez uzasadnienia lub z uzasadnieniem nieadekwatnym dla danego działania oraz nie wskazanie żadnego działania – 0 punktów, (ii) Wskazanie działania z uzasadnieniem dostatecznym dla danego działania – 1 punkt, (iii) Wskazanie działania z uzasadnieniem kompletnym dla danego działania – 2 punkty. Liczba punktów, zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: Pi(M2) = [Pi(M2)(CK1) + Pi(M2)(CK2) + Pi(M2)(CK3) + … +Pi(M2)(CKn)]/n gdzie: Pi(M2) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z dokumentacją projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” (M2); Pi(M2)(CK1) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z dokumentacją projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” od Członka nr 1 Komisji Przetargowej; Pi(M2)(CK2) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z dokumentacją projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” od Członka nr 2 Komisji Przetargowej; Pi(M2)(CK3) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z dokumentacją projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” od Członka nr 3 Komisji Przetargowej; Pi(M2)(CKn) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zapewnienie zgodności realizacji zamówienia z OPZ na nadzór oraz z dokumentacją projektową – opis działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w następstwie wykrycia błędów w Dokumentacji Projektowej wraz z uzasadnieniem celowości tego działania” od Członka nr n Komisji Przetargowej; n – liczba członków Komisji Przetargowej. 73

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

UWAGA: Zamawiający będzie wymagał, by wszystkie wskazane w ofercie Wykonawcy dodatkowe działania były przyjęte na potrzeby realizacji Kontraktu, i które Inżynier będzie świadczył w ramach ceny kontraktowej. W przypadku wskazania przez Wykonawcę więcej niż pięciu propozycji działań, Zamawiający oceni pierwsze pięć, pozostawiając resztę bez oceny, niemniej wszystkie wskazane przez Wykonawcę propozycje działania stanowią integralną część oferty Wykonawcy. 4.1.3. Zasady oceny podkryterium „Identyfikacja obszarów ryzyk zgłoszenia roszczeń przez Wykonawcę robót budowlanych” (M3). W podkryterium „Identyfikacja obszarów ryzyk zgłoszenia roszczeń przez Wykonawcę robót budowlanych” maksymalna ilość uzyskanych punktów może wynosić 10. Wykonawca może wskazać nie więcej niż pięć, jego zdaniem najważniejszych, obszarów ryzyk zgłoszenia roszczeń przez Wykonawcę robót budowlanych i propozycji środków / sposobów służących zarządzaniu danym ryzykiem i zamierzeniami Inżyniera w celu ominięcia lub zminimalizowania danego ryzyka lub jego następstw. Zamawiający oceniać będzie sposób zarządzania ryzykiem i zamierzeniami Inżyniera w celu ominięcia lub zminimalizowania danego ryzyka lub jego następstw. Za każdy właściwie zidentyfikowany obszar ryzyka wraz ze wskazaniem środków / sposobów służących zarządzania danym ryzykiem przez Inżyniera zostaną przyznane maksymalnie 2 punkty, przy czym: (i) Wskazanie obszaru ryzyka bez wskazania środków / sposobów służących zarządzaniu danym ryzykiem lub wskazaniem nieadekwatnym dla danego obszaru oraz nie wskazanie żadnego działania – 0 punktów, (ii) Wskazanie obszaru ryzyka ze wskazaniem środków / sposobów służących zarządzaniu danym ryzykiem w stopniu dostatecznym dla danego obszaru – 1 punkt, (iii) Wskazanie obszaru ryzyka ze wskazaniem środków / sposobów służących zarządzaniu danym ryzykiem w stopniu kompletnym dla danego obszaru – 2 punkty. Liczba punktów, zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: Pi(M3) = [Pi(M3)(CK1) + Pi(M3)(CK2) + Pi(M3)(CK3) + … +Pi(M3)(CKn)]/n gdzie: Pi(M3) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Identyfikacja obszarów ryzyk zgłoszenia roszczeń przez Wykonawcę robót budowlanych” (M3); Pi(M3)(CK1) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Identyfikacja obszarów ryzyk zgłoszenia roszczeń przez Wykonawcę robót budowlanych” od Członka nr 1 Komisji Przetargowej; Pi(M3)(CK2) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Identyfikacja obszarów ryzyk zgłoszenia roszczeń przez Wykonawcę robót budowlanych” od Członka nr 2 Komisji Przetargowej; Pi(M3)(CK3) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Identyfikacja obszarów ryzyk zgłoszenia roszczeń przez Wykonawcę robót budowlanych” od Członka nr 3 Komisji Przetargowej;

74

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Pi(M3)(CKn) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Identyfikacja obszarów ryzyk zgłoszenia roszczeń przez Wykonawcę robót budowlanych” od Członka nr n Komisji Przetargowej; n – liczba członków Komisji Przetargowej. UWAGA: Zamawiający będzie wymagał, by wszystkie wskazane w ofercie Wykonawcy środki / sposoby (bez ograniczania się do nich) służące zarządzaniu ryzykiem były przyjęte na potrzeby realizacji Kontraktu, i które Inżynier będzie świadczył w ramach ceny kontraktowej. W przypadku wskazania przez Wykonawcę więcej niż pięciu obszarów ryzyk, Zamawiający oceni pierwsze pięć, pozostawiając resztę bez oceny, niemniej wszystkie wskazane przez Wykonawcę w ofercie środki / sposoby (bez ograniczania się do nich) służące zarządzaniu danym obszarem ryzyka stanowią integralną część oferty Wykonawcy. 5. Zasady oceny kryterium „Organizacja Zespołu Inżyniera” (O). W kryterium „Organizacja Zespołu Inżyniera” maksymalna liczba punktów może wynosić 40, przy czym brane pod uwagę będą następujące podkryteria: – Schemat organizacyjny, komunikacja i koordynacja działań (O1); – Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera działań mających na celu zapewnienie niezmienności składu osób kluczowego personelu (O2); – Zastępowalność kluczowego personelu (O3); – Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera przekazania obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowiska kluczowego personelu w przypadku ich zmiany na stałe (O4); W kryterium „Organizacja Zespołu Inżyniera” maksymalna liczba punktów może wynosić 40, a liczba punktów, zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: Pi(O) = Pi(O1) + Pi(O2) + Pi(O3) + Pi(O4) gdzie: Pi(O) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za kryterium „Organizacja Zespołu Inżyniera”; Pi(O1) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Schemat organizacyjny, komunikacja i koordynacja działań” (O1); Pi(O2) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera działań mających na celu zapewnienie niezmienności składu osób kluczowego personelu” (O2); Pi(O3) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zastępowalność kluczowego personelu” (O3), Pi(O4) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera przekazania obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowiska kluczowego personelu w przypadku ich zmiany na stałe” (O4).

75

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

5.1. Przy ocenie ofert w kryterium „Organizacja Zespołu Inżyniera” Zamawiający będzie stosował następujące podkryteria, dla których maksymalna liczba punktów może wynosić : Lp. 1 2 3 4

Maksymalna liczba punktów za poszczególne podkryterium Schemat organizacyjny, komunikacja i koordynacja 6 działań (O1) Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera działań ma10 jących na celu zapewnienie niezmienności składu osób kluczowego personelu (O2) Zastępowalność kluczowego personelu (O3) 18 Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera przekaza6 nia obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowiska kluczowego personelu w przypadku ich zmiany na stałe (O4) Podkryterium

5.1.1. Zasady oceny podkryterium „Schemat organizacyjny, komunikacja i koordynacja działań” (O1). W podkryterium „Schemat organizacyjny, komunikacja i koordynacja działań” maksymalna liczba uzyskanych punktów może wynosić 6. Wykonawca powinien załączyć do oferty: a) schemat organizacyjny Zespołu Inżyniera i realizacji Kontraktu wraz z opisem zakresu odpowiedzialności i obowiązków członków Zespołu Inżyniera (maksymalnie 2 punkty), b) opis sposobu zapewnienia przepływu informacji pomiędzy członkami zespołu Inżyniera oraz Zamawiającego, a także pomiędzy członkami zespołu Inżyniera i Wykonawcą, w tym z opisem stosowanych przez Inżyniera narzędzi informatycznych (maksymalnie 2 punkty), c) opisu sposobu koordynacji realizacji Kontraktu przez Inżyniera Rezydenta (maksymalnie 2 punkty). Wykonawca powinien ująć w schemacie wszystkie osoby niezbędne do realizacji Kontraktu wynikające z wymagań Zamawiającego, które są opisane w Ogłoszeniu i SIWZ, nie ograniczając się do minimalnego składu personelu kluczowego. Punkty odnośnie wymagań a), b) i c) powyżej będą przyznawane w następujący sposób: (i) Brak dołączonego schematu organizacyjnego Zespołu Inżyniera i realizacji Kontraktu, lub brak opisu zakresu odpowiedzialności i obowiązków członków Zespołu Inżyniera, lub brak opisu sposobu zapewnienia przepływu informacji pomiędzy członkami zespołu Inżyniera oraz Zamawiającego, a także pomiędzy członkami zespołu Inżyniera i Wykonawcą, lub brak opisu sposobu koordynacji realizacji Kontraktu przez Inżyniera Rezydenta lub zaproponowana w ofercie przez Wykonawcę organizacja zespołu, komunikacja, koordynacja zapewnia spełnienie powyższych wymagań w stopniu niedostatecznym – 0 punktów, (ii) Zaproponowana w ofercie przez Wykonawcę organizacja zespołu, komunikacja, koordynacja zapewnia spełnienie powyższych wymagań w stopniu dostatecznym – 1 punkt, (iii) Zaproponowana w ofercie przez Wykonawcę organizacja zespołu, komunikacja, koordynacja zapewnia spełnienie powyższych wymagań w stopniu dobrym – 2 punkty. Liczba punktów, zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: 76

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Pi(O1) = [Pi(O1)(CK1) + Pi(O1)(CK2) + Pi(O1)(CK3) + … +Pi(O1)(CKn)]/n gdzie: Pi(O1) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Schemat organizacyjny, komunikacja i koordynacja działań” (O1). Pi(O1)(CK1) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Schemat organizacyjny, komunikacja i koordynacja działań” od Członka nr 1 Komisji Przetargowej; Pi(O1)(CK2) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Schemat organizacyjny, komunikacja i koordynacja działań” od Członka nr 2 Komisji Przetargowej; Pi(O1)(CK3) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Schemat organizacyjny, komunikacja i koordynacja działań” od Członka nr 3 Komisji Przetargowej; Pi(O1)(CKn) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Schemat organizacyjny, komunikacja i koordynacja działań” od Członka nr n Komisji Przetargowej; n – liczba członków Komisji Przetargowej. UWAGA: Zamawiający będzie wymagał, by wskazana organizacja zespołu, komunikacja, koordynacja były przyjęte na potrzeby realizacji Kontraktu, i które Inżynier będzie świadczył w ramach ceny kontraktowej. 5.1.2. Zasady oceny podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera działań mających na celu zapewnienie niezmienności składu osób kluczowego personelu” (O2). W podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera działań mających na celu zapewnienie niezmienności składu osób kluczowego personelu” maksymalna liczba uzyskanych punktów może wynosić 10. Wykonawca może wskazać nie więcej niż pięć, jego zdaniem najważniejszych, propozycji działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu zapewnienia niezmienności składu osób kluczowego personelu wraz z uzasadnieniem celowości tego działania. Za każdą propozycję dodatkowych działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu zapewnienia niezmienności składu osób kluczowego personelu wraz z uzasadnieniem wpływu tego działania zostaną przyznane maksymalnie 2 punkty, przy czym: (i) Wskazanie działania nie związanego z podkryterium lub działania bez uzasadnienia lub z uzasadnieniem nieadekwatnym dla danego działania oraz nie wskazanie żadnego działania – 0 punktów, (ii) Wskazanie działania z uzasadnieniem dostatecznym dla danego działania – 1 punkt, (iii) Wskazanie działania z uzasadnieniem kompletnym dla danego działania – 2 punkty. Liczba punktów, zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: Pi(O2) = [Pi(O2)(CK1) + Pi(O1)(CK2) + Pi(O1)(CK3) + … +Pi(O1)(CKn)]/n gdzie: Pi(O2) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera działań mających na celu zapewnienie niezmienności składu osób kluczowego personelu” (O2).

77

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Pi(O2)(CK1) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera działań mających na celu zapewnienie niezmienności składu osób kluczowego personelu” od Członka nr 1 Komisji Przetargowej; Pi(O2)(CK2) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera działań mających na celu zapewnienie niezmienności składu osób kluczowego personelu” od Członka nr 2 Komisji Przetargowej; Pi(O2)(CK3) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera działań mających na celu zapewnienie niezmienności składu osób kluczowego personelu” od Członka nr 3 Komisji Przetargowej; Pi(O2)(CKn) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera działań mających na celu zapewnienie niezmienności składu osób kluczowego personelu” od Członka nr n Komisji Przetargowej; n – liczba członków Komisji Przetargowej. UWAGA: Zamawiający będzie wymagał, by wszystkie wskazane w ofercie Wykonawcy dodatkowe działania były przyjęte na potrzeby realizacji Kontraktu, i które Inżynier będzie świadczył w ramach ceny kontraktowej. W przypadku wskazania przez Wykonawcę więcej niż pięciu propozycji działań, Zamawiający oceni pierwsze pięć, pozostawiając resztę bez oceny, niemniej wszystkie wskazane przez Wykonawcę propozycje działania stanowią integralną część oferty Wykonawcy. 5.1.3. Zasady oceny podkryterium „Zastępowalność kluczowego personelu” (O3). W podkryterium „Zastępowalność kluczowego personelu” maksymalna liczba uzyskanych punktów może wynosić 18. Liczba punktów zostanie przyznana za wskazanie osób mogących zastępować czasowo lub stale osoby, które będą uczestniczyć w wykonywaniu zamówienia, i które będą wskazane przez Wykonawcę w ofercie jako kluczowy personel. Dla każdej osoby wskazanej w ofercie mającej uczestniczyć w wykonywaniu zamówienia jako kluczowy personel można wskazać co najwyżej dwie inne osoby na zastępstwo, spełniające minimalne wymagania Zamawiającego dla danej osoby kluczowego personelu w zakresie kwalifikacji i doświadczenia określonych w Ogłoszeniu i SIWZ. Punkty będą przyznawane w następujący sposób: za każdą osobę na zastępstwo Inżyniera Rezydenta – 3 punkty, a za każdą inną osobę na zastępstwo kluczowego personelu – ekspertów z wyjątkiem Inżyniera Rezydenta – 1 punkt. Liczba punktów, zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: Pi(O3) = Pi(O3)(IR) + Pi(O3)(KP1) + Pi(O3)(KP2) + Pi(O3)(KP3) + + Pi(O3)(KP4) + Pi(O3)(KP5) + Pi(O3)(KP6) gdzie: Pi(O3) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Zastępowalność kluczowego personelu”; Pi(O3)(IR) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za zastępstwo Inżyniera Rezydenta; Pi(O3)(KP1) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za zastępstwo osoby kluczowego personelu – eksperta nr 1;

78

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Pi(O3)(KP2) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za zastępstwo osoby kluczowego personelu – eksperta nr 2; Pi(O3)(KP3) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za zastępstwo osoby kluczowego personelu – eksperta nr 3; Pi(O3)(KP4) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za zastępstwo osoby kluczowego personelu – eksperta nr 4; Pi(O3)(KP5) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za zastępstwo osoby kluczowego personelu – eksperta nr 5; Pi(O3)(KP6) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za zastępstwo osoby kluczowego personelu – eksperta nr 6; 5.1.4. Zasady oceny podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera przekazania obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowiska kluczowego personelu w przypadku ich zmiany na stałe” (O4). W podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera przekazania obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowiska kluczowego personelu w przypadku ich zmiany na stałe” maksymalna ilość uzyskanych punktów może wynosić 6. Wykonawca może wskazać nie więcej niż trzy, jego zdaniem najważniejszych, propozycji działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu zapewnienia przez Inżyniera przekazania obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowisko kluczowego personelu wraz z uzasadnieniem celowości tego działania. Za każdą propozycję dodatkowych działań wykraczających poza określone przez Zamawiającego w OPZ jakie podejmie Inżynier w celu zapewnienia przez Inżyniera przekazania obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowisko kluczowego personelu wraz z uzasadnieniem wpływu tego działania zostaną przyznane maksymalnie 2 punkty, przy czym: (i) Wskazanie działania bez uzasadnienia lub z uzasadnieniem nieadekwatnym dla danego działania oraz nie wskazanie żadnego działania – 0 punktów, (ii) Wskazanie działania z uzasadnieniem dostatecznym dla danego działania – 1 punkt, (iii) Wskazanie działania z uzasadnieniem kompletnym dla danego działania – 2 punkty. Liczba punktów, zaokrąglona do dwóch miejsc po przecinku, przyznana danej ofercie zostanie obliczona według wzoru: Pi(O4) = [Pi(O4)(CK1) + Pi(O4)(CK2) + Pi(O4)(CK3) + … +Pi(O4)(CKn)]/n gdzie: Pi(O4) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera przekazania obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowiska kluczowego personelu w przypadku ich zmiany na stałe” (O4). Pi(O4)(CK1) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera przekazania obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowiska kluczowego personelu w przypadku ich zmiany na stałe” od Członka nr 1 Komisji Przetargowej; Pi(O4)(CK2) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera przekazania obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowiska kluczowego personelu w przypadku ich zmiany na stałe” od Członka nr 2 Komisji Przetargowej; 79

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Pi(O4)(CK3) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera przekazania obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowiska kluczowego personelu w przypadku ich zmiany na stałe” od Członka nr 3 Komisji Przetargowej; Pi(O4)(CKn) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za podkryterium „Opis sposobu zapewnienia przez Inżyniera przekazania obowiązków i wdrożenia nowych osób na stanowiska kluczowego personelu w przypadku ich zmiany na stałe” od Członka nr n Komisji Przetargowej; n – liczba członków Komisji Przetargowej. UWAGA: Zamawiający będzie wymagał, by wszystkie wskazane w ofercie Wykonawcy dodatkowe działania były przyjęte na potrzeby realizacji Kontraktu, i które Inżynier będzie świadczył w ramach ceny kontraktowej. W przypadku wskazania przez Wykonawcę więcej niż trzech propozycji działań, Zamawiający oceni pierwsze trzy, pozostawiając resztę bez oceny, niemniej wszystkie wskazane przez Wykonawcę propozycje działania stanowią integralną część oferty Wykonawcy. 6. Ostateczna ocena punktowa. Ocena punktowa danej oferty będzie wynikała z zsumowania liczby punktów, zaokrąglonych do dwóch miejsc po przecinku, otrzymanych przez tę ofertę za poszczególne kryteria i będzie obliczona według wzoru: Pi=Pi(C) + Pi(M) + Pi(O) gdzie: Pi – liczba punktów otrzymanych przez ofertę „i” Pi(C) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za kryterium „Cena”; Pi(M) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za kryterium „Metodyka realizacji zamówienia”; Pi(O) – liczba punktów, które otrzyma oferta „i” za kryterium „Organizacja Zespołu Inżyniera”. Niniejsze zamówienia zostanie udzielone temu Wykonawcy, którego oferta otrzyma najwyższą liczbę punktów w ostatecznej ocenie punktowej oferty. Jeżeli nie można wybrać oferty najkorzystniejszej z uwagi na to, że dwie lub więcej ofert otrzymało jednakową ostateczną ocenę punktową oferty, Zamawiający spośród tych ofert wybierze ofertę z najniższą ceną.

Te dobre przykłady udowadniają, że można skomponować takie kryteria, które będą się odnosiły do przedmiotu zamówienia i będą służyły wyborowi oferty naprawdę najkorzystniejszej, a nie najtańszej. Oczywiście poważną trudność może stanowić ustalenie kryteriów niemierzalnych, podlegających kwantyfikacji przez stopniowanie. Każdy ze stopni musi być opisany dostatecznie zrozumiałymi słowami, którym daje się przypisać stopień spełnienia wymagań Zamawiającego. Takimi słowami mogą być np.: dobry / dostateczny / niedostateczny czy wypełniający kompleksowo / wypełniający częściowo / wypełniający w sposób niesatysfakcjonujący. Należy pamiętać, że to Zamawiający decydują o tym jak punktować poszczególne oferty, a ustawa daje im pewien zakres uznaniowości w tej kwestii. To Zamawiający na podstawie zaproponowanego przez siebie w ogłoszeniu i SIWZ opisu kryteriów i ich znaczenia oraz sposobu oceny ofert dokonuje 80

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

wartościującej oceny ofert. Kryteria i sposób oceny nie mogą ulec zmianie po upływie terminu składania ofert, lub w przypadku przetargów ograniczonych oraz negocjacji z ogłoszeniem i dialogu konkurencyjnego, po upływie terminu składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Przebieg oceny ofert musi być protokołowany. Protokół powinien zawierać streszczenie oceny i porównania złożonych ofert, oraz mieć dołączone karty indywidualnej oceny ofert. Zamawiający nie mogą brać pod uwagę przy ocenie ofert innych kryteriów niż wymienione w ogłoszeniu i SIWZ, nawet takich, które ewidentnie wskazują, że dana oferta byłaby dla Zamawiającego najkorzystniejsza, gdyby takie inne kryterium zastosować. VI. Podsumowanie ¾ Zamawiający powinni sobie zdawać sprawę z ich roli w kreowaniu rynku zamówień publicznych i z odpowiedzialności jaka na nich ciąży w związku z dysponowaniem środkami publicznymi. Wydatkowanie środków publicznych obwarowane jest szczególnymi rygorami, w tym nałożonymi między innymi w ustawach: Prawo zamówień publicznych; o finansach publicznych; o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Rozumieć przez to należy, że Zamawiający wydatkujący środki publiczne muszą się kierować w swoich działaniach przede wszystkim zagwarantowaniem realizacji interesu publicznego. A co za tym idzie – w zakresie prowadzonych inwestycji skupić się powinni na kwestiach jakości, trwałości, ekonomiki, a także – co najważniejsze – na osiągnięciu założonego celu, czyli ukończeniu zakontraktowanych robót i usług w sposób satysfakcjonujący strony umowy, z pożytkiem dla ogółu społeczeństwa. ¾ Niestety, postrzeganie zabezpieczenia interesu publicznego przez Zamawiających skupia się co do zasady na zabezpieczeniu umów gwarancjami należytego wykonania na poszczególnych kontraktach i poszerzaniu katalogu kar umownych oraz ich potrącania niezależnie od okoliczności. Większość Zamawiających nie zauważa, że już sam sposób wyboru oferty najkorzystniejszej ma wpływ na późniejszy sposób wywiązania się Zamawiającego z obowiązku dbania o finanse publiczne. ¾ Interes publiczny powinien być kojarzony ze zrównoważonym i stabilnym rozwojem firm realizujących zamówienia publiczne, miejscami pracy, podatkami i innymi dodatkowymi wpływami do budżetu, a także z podnoszeniem konkurencyjności kraju. A także z dodatkowymi kosztami społecznymi w przypadku niezrealizowania zamówienia w terminie – o tym rzadko słyszy się w oficjalnych dyskusjach. Tak jakby koszty społeczne nie były w ogóle brane pod uwagę. ¾ Ustawodawstwo Unijne oraz komplementarne polskie regulacje, w tym także znowelizowana 19 października 2014 r. uPzp, nie stanowią barier 81

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

dla zamówień publicznych, ale problemem pozostaje rozumienie roli Zamawiającego i korzystanie z szans jakie dają te regulacje w zakresie wyboru najkorzystniejszego trybu wyboru oferty najkorzystniejszej i w konsekwencji Wykonawcy. Mimo, iż nie uważam by najniższa cena była jedyną przyczyną dzisiejszych problemów, to jednak zwracam uwagę, że ustawodawca wskazuje wiele możliwości, by wybór oferty najkorzystniejszej dokonywany był na podstawie innych kryteriów niż tylko cena. Ale jeżeli którykolwiek Zamawiający chce dokonać prawdziwie przemyślanego i racjonalnego wyboru oferty na podstawie kryteriów pozacenowych, to musi przed wszystkim wiedzieć co zamawia i czego oczekuje od Wykonawcy. A dopiero do tego dopasować kryteria, dlatego, że każde zamówienia jest indywidualne i w sposób indywidualny powinno się opracować dla niego kryteria wyboru oferty związane z zamówieniem. ¾ Metoda „wytnij / wklej” (czyli ściąganie od innych Zamawiających) z czym mamy do czynienia na co dzień nie służy celowi jakim jest wybór oferty najkorzystniejszej. ¾ Dlatego na końcu apeluję do Zamawiających, którzy nie dysponują wystarczającymi kadrami przygotowanymi do opracowania SIWZ i kryteriów wyboru oferty najkorzystniejszej – korzystajcie z fachowców, którzy wiedzą jak się do tego zabrać i jakie kryteria zaproponować, by wybrać ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się przedmiotu zamówienia. To zwiększy szansę na to, że osiągniecie sukces nie tylko w postaci wyboru konkretnego Wykonawcy robót budowlanych czy usług, ale przede wszystkim sukces w postaci wykonania i rozliczenia umowy w terminie oraz użytkowania przedmiotu zamówienia przez społeczeństwo. Bo o to chodzi w zamówieniach publicznych! Bibliografia: 1. Dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi; 2. Dyrektywa 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. koordynująca procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach publicznych na gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych; 3. Dyrektywa 2009/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania niektórych zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi przez instytucje lub podmioty zamawiające w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa i zmieniająca dyrektywy 2004/17/WE i 2004/18/WE; 4. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego: „Przewodnik dla Beneficjenta Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Największe zagrożenia w procedurze udzielania zamówień publicznych”, Warszawa marzec 2010 r.; 82

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

5. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego: Kryteria wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie – rekomendacje dla beneficjentów realizujących projekty indywidualne”, Warszawa 20 lipiec 2010; 6. Centrum Unijnych Projektów Transportowych: „Kryteria oceny ofert – przyjęte rozwiązania i propozycje zmian”, Warszawa sierpień 2011 r.; 7. Urząd Zamówień Publicznych: „Kryteria oceny ofert w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego – przykłady i zastosowanie, pod redakcją Jacka Sadowego – Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych”, Warszawa 2011 r.; 8. Boczek Zbigniew: Realizacja Inwestycji Budowlanych w Systemie Zamówień Publicznych oraz Procedury FIDIC”, Szczecin maj 2010 r., 9. Latawiec Tomasz: „Kryteria wyboru oferty najkorzystniejszej”, Biuletyn Konsultant nr 18, październik 2010 r. 10. Anna Packo, Honorata Łopianowska: „Pozacenowe kryteria wyboru oferty”, wydanie I, Warszawa 2014

Tomasz Paweł LATAWIEC, Prezes zarządu Stowarzyszenia Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców SIDiR, Współzałożyciel i Członek Rady Stowarzyszenia „Inicjatywa dla Infrastruktury”. Wiceprezes i Arbiter Sądu Arbitrażowego przy SIDiR. Ekspert i Rozjemca z listy SIDiR. Członek Zespołu d/s Tłumaczeń i Opracowań Warunków Kontraktowych FIDIC, Kolegium Redakcyjnego Biuletynu Informacyjnego SIDiR „Konsultant”, Zespołu Redakcyjnego „Wydawnictwa Inżynieria”. Powoływany do Komisji Rozjemstwa w Sporach i Zespołów Orzekających przy Sądach Arbitrażowych. Autor licznych artykułów z dziedziny prawa zamówień publicznych, prawa budowlanego, WK FIDIC oraz felietonów środowiskowych. Autor SIWZ dla projektów POIiŚ zarówno na roboty budowlane jak i na usługi Inżyniera oraz z zakresu gospodarki odpadami. Audytor w zakresie analiz i realizacji umów o zamówienia publiczne na roboty budowlanych i usługi. Doradca i Konsultant z zakresu prawa zamówień publicznych i Warunków Kontraktowych FIDIC dla Zamawiających - Jednostek Realizujących Projekt oraz Wykonawców z sektora infrastruktury, ochrony środowiska i gospodarki opadami. Doświadczenia zawodowe przy realizacji kontraktów realizowanych w oparciu o Warunki Kontraktowe FIDIC. Propagator stosowania WK FIDIC w ich niezmienionej formie zgodnej z pierwotnym „duchem” FIDIC.

83

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

mgr Przemysław Nogaj OGRANICZENIE POTENCJALNEGO RYZYKA W PROCESIE INWESTYCYJNYM W PROJEKTOWANIU I WYKONAWSTWIE PRZY WYKORZYSTANIU BIM

mgr inż. Arkadiusz Mackiewicz WPŁYW NOWYCH TECHNOLOGII BIM, NA JAKOŚĆ DECYZJI PODEJMOWANYCH PRZEZ UCZESTNIKÓW PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO

OPIS I PROBLEMATYKA PREZENTACJI Tak jak w architekturze gotyk był rewolucją, która – wprowadzając nowe rozwiązania konstrukcyjne połączone z lepszym zrozumieniem praw statyki przez ówczesnych Projektantów – spowodowała, że budynki (głównie katedry) wystrzeliły ku górze, tak rewolucja przemysłowa XIX w. dała możliwość projektowania z materiałów wcześniej nieznanych lub rzadko używanych w budownictwie, jak stal czy żelbet. Jednak dopiero pierwsze dwudziestolecie XX w. wzbogaciło pracownię architektoniczną w deskę kreślarską, co znacznie ułatwiło i przyspieszyło tworzenie rysunków technicznych. Wraz z nadejściem rewolucji informatycznej u schyłku XX w. dotychczasowe narzędzia Projektanta zostały wyparte przez komputer. Niezwykle dynamiczny

84

85

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

mgr inż. Tomasz Pytkowski

„RAŻĄCO NISKA CENA” W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH I. Wstęp Specyfika zamówień publicznych, a w szczególności zdecydowanie najczęściej przyjmowanego przez Zamawiających ryczałtowego rozliczenia robót budowlanych spowodowała, że rola kosztorysu na etapie wyboru oferty i realizacji inwestycji została na przestrzeni lat zdecydowanie zmarginalizowana. Przy rozliczeniu ryczałtowym, poza „obowiązkowym” kosztorysem inwestorskim, stanowiącym podstawę do ustalenia wartości zamówienia często nie mamy już na dalszym etapie do czynienia z kosztorysem. Stan prawny w jakim realizowane są najpierw postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, a następnie roboty budowlane ma jednak to do siebie, że się zmienia, a co za tym idzie zmienia się również rola poszczególnych rodzajów kosztorysów. Ostatnia duża nowelizacja ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku – Prawo zamówień publicznych (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 907 ze zm.), zwanej dalej „ustawą Pzp”, weszła w życie 19 października 2014 roku wprowadza szereg zmian, w szczególności w art. 90, 190 i 198ea – czyli regulacjach dotyczących rażąco niskiej ceny oferty. Zmiany te w sposób pośredni i bezpośredni wpłynęły na rolę kosztorysów w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty oraz realizacji inwestycji.

II. Definicja „rażąco niskiej ceny” Pojęcie rażąco niskiej ceny nie jest zdefiniowane w ustawie Pzp i stanowi pojęcie subiektywne, które każdorazowo należy odnieść do przedmiotu zamówienia oraz sytuacji rynkowej, którą obrazują przede wszystkim ceny innych ofert złożonych w postępowaniu. Ustawodawca posiadając pełną świadomość tego niebezpiecznego dla realizacji zamówień publicznych zjawiska próbuje uszczegóławiać zapisy ustawy Pzp tak, by dać Zamawiającemu instrument prawny zabezpieczający przed składaniem ofert poniżej kosztów wykonania robót budowlanych, dostaw i usług. 86

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Jak zatem zdefiniować pojęcie rażąco niskiej ceny? Sąd Okręgowy w Katowicach w wyroku z dnia 30 stycznia 2007 r. sygn. akt XIX Ga 3/07, stwierdził, że o cenie rażąco niskiej można mówić wówczas, gdy oczywiste jest, że przy zachowaniu reguł rynkowych wykonanie umowy przez Wykonawcę byłoby dla niego nieopłacalne. Rażąco niska cena jest to cena niewiarygodna, oderwana całkowicie od realiów rynkowych. W przypadku robót budowlanych rażąco niska cena będzie ceną poniżej kosztów wykonania robót zgodnie z opisem przedmiotu zamówienia i należytą jakością oraz starannością. KIO 3012/13 „(....) Dla uznania, że cena jest rażąco niska konieczne jest wykazanie, że przy określonym przedmiocie zamówienia nie jest możliwe wykonanie zamówienia za oferowaną cenę, bez ryzyka ponoszenia strat przez Wykonawcę. (...)” Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22 czerwca 1989 r. 103/88 (Fratelli Costanzo SpA), art. 29 ust. 5 Dyrektywy 71/305 – od którego stosowania państwa członkowskie nie mogą w żadnym razie odstąpić – zabrania im wprowadzania przepisów prawnych, które wymagają automatycznego odrzucenia ofert złożonych w ramach zamówień publicznych według kryterium arytmetycznego, zamiast zobowiązania podmiotów zamawiających do przeprowadzenia procedury weryfikacji określonej w dyrektywie, umożliwiającej podmiotowi składającemu ofertę przedstawienie wyjaśnień. KIO 1427/14 „(...) Podjęcie decyzji o odrzuceniu oferty z powodu rażąco niskiej ceny musi zostać poprzedzone procedurą wyjaśnień. W tym kontekście należy podkreślić, że ewentualne próby antycypowania negatywnego rezultatu takiego badania należy uznać za bezskuteczne, gdyż w przeciwnym razie nie miałoby ono żadnego merytorycznego znaczenia, w istocie stanowiąc wymaganie czysto formalne. (...)” Zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy Pzp jeżeli cena oferty wydaje się rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia i budzi wątpliwości Zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi przez Zamawiającego lub wynikającymi z odrębnych przepisów, w szczególności jest niższa o 30% od wartości zamówienia lub średniej arytmetycznej cen wszystkich złożonych ofert, Zamawiający zwraca się o udzielenie wyjaśnień, w tym złożenie dowodów, dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny. Zatem wprowadzone w ostatniej nowelizacji oraz powyżej przywołane w treści art. 90 ust. 1 ustawy Pzp progi 30% mogą i dotyczą jedynie obowiązku Zamawiającego do wezwania Wykonawcy do udzielenia wyjaśnień i zło87

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

żenia dowodów. Wprowadzone zmiany są zatem zgodne z orzecznictwem TSUE i dyrektywami. Pomysł wprowadzenia progów przewijał się już od kilku lat, dyskutowane były możliwe wartości jak i zapisy. O ile bowiem uzależnienie wezwania oferenta do złożenia wyjaśnień w przypadku, gdy cena ofertowa jest niższa o 30% od średniej arytmetycznej cen wszystkich złożonych ofert jest zgodne z dotychczasową linią orzeczniczą, o tyle wprowadzenie zależności od wartości zamówienia będzie miało w przypadku zamówień na roboty budowlane nowe bardzo poważne konsekwencje. Należy pamiętać, zapominając na chwilę o wyżej przywołanych progach 30%, że podstawową przesłanką do wszczęcia procedury wyjaśniającej są wątpliwości Zamawiającego, że cena oferty wydaje się rażąco niska w stosunku do wartości przedmiotu zamówienia i budzi wątpliwości Zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi przez Zamawiającego lub wynikającymi z odrębnych przepisów. Wskazane progi procentowe to jedynie przykłady szczególne, kiedy to Zamawiający zawsze jest zobowiązany wszcząć przedmiotową procedurę wyjaśniającą. Oficjalna opinia UZP dostępna w całości na stronie internetowej urzędu „(...) Określony w art. 90 ust. 1 Pzp próg ,,30%’’ stanowi jedynie przykładowy, ale jednocześnie maksymalny limit wartości, który może być odpowiednio obniżony przez Zamawiającego, w zależności od okoliczności dotyczących przedmiotu zamówienia. Także w sytuacji, gdy cena oferty jest niższa np. o 10% od wartości zamówienia lub średniej arytmetycznej wszystkich złożonych ofert, w okolicznościach związanych z konkretnym zamówieniem, Zamawiający ma prawo powziąć wątpliwości co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia za zaoferowaną cenę. Ponieważ zaistnienie wątpliwości po stronie Zamawiającego stanowi podstawową okoliczność uruchamiającą procedurę żądania wyjaśnień w celu ustalenia czy oferta zawiera rażąco niską cenę, należy zaznaczyć, że bez względu na brak zaistnienia okoliczności przykładowo wymienionych w art. 90 ust. 1 Pzp, w razie wystąpienia wątpliwości odnośnie wartości zaoferowanej przez Wykonawcę ceny, Zamawiający jest zawsze uprawniony wezwać tego Wykonawcę do złożenia stosownych wyjaśnień. (...)” III. Rażąco niska cena a wartość przedmiotu zamówienia O ile odniesienie rażąco niskiej ceny do średniej arytmetycznej cen wszystkich złożonych ofert jest zapisem jasnym i nie budzącym wątpliwości arytmetycznych (choć niektórzy uważają że zamiast słowa „wszystkich” powinno się znaleźć „wszystkich nie odrzuconych”), o tyle w przypadku odniesienia do wartości zamówienia można podnieść następujące wątpliwości: 88

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

1) Cena oferty jest ceną brutto z podatkiem VAT, zaś wartość zamówienia zgodnie z przepisami ustawy Pzp to wartość bez podatku VAT. Przepisy ustawy, czytane w sposób bezpośredni nakazują porównywać ze sobą wartości bez podatku VAT oraz z podatkiem VAT. Powoduje to, że przy podstawowej stawce podatku VAT próg „30%” de facto jest zwiększany przez podatek VAT. Zgodnie z informacją przekazaną przez przedstawiciela Urzędu Zamówień Publicznych stanowisko UZP jest takie, że musimy porównywać kwoty brutto (kosztorys ofertowy) z wartościami netto (wartość zamówienia). Stanowisko takie jest negowane przez wielu prawników, którzy podnoszą że do celów porównania ceny ofertowej do wartości zamówienia należy jednak dodać podatek VAT. Podobne stanowisko możemy znaleźć również w wyrokach Krajowej Izby Odwoławczej, zwanej dalej w skrócie „KIO”. art. 32 ust. 1 ustawy Pzp Podstawą ustalenia wartości zamówienia jest całkowite szacunkowe wynagrodzenie Wykonawcy, bez podatku od towarów i usług, ustalone przez Zamawiającego z należytą starannością. Stanowisko UZP nie ma bezpośredniego odzwierciedlenia w orzecznictwie KIO, która jest zmuszona w przypadku każdego odwołania odnieść się do konkretnej sytuacji występującej w postępowaniu. Niestety, jak się po raz kolejny okazało w przypadku Prawa zamówień publicznych, prawo może być w różny sposób interpretowane, a właściwą interpretację uzyskujemy dopiero na podstawie utrwalonej linii orzeczniczej. KIO 148/15 „(…) Również co do sposobu obliczenia owej 30-procentowej różnicy pomiędzy ceną oferty a szacunkową wartością zamówienia Izba stwierdziła, że obliczenie Zamawiającego było poprawne. Co prawda rzeczywiście szacunkowa wartość zamówienia, zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, odnosi się do „całkowitego szacunkowego wynagrodzenia Wykonawcy, bez podatku od towarów i usług”, a w art. 90 ustawy Prawo zamówień publicznych nie wskazano, że wartość ta ma być powiększona o ten podatek, jednak nie można tego przepisu interpretować z całkowitym pominięciem zasad logiki. Tak więc należy porównywać ze sobą rzeczy porównywalne, czyli wartość netto z netto lub brutto z brutto, inaczej już na samym wstępie porównanie to będzie obarczone wadą w istotny sposób fałszującą jego wynik, gdyż przy podstawowej stawce podatku od towarów i usług – 23%, prawie cała wartość 30% zostanie „konsumowana” przez ów podatek i realnie będzie się porównywać pozostałe 7% lub też zsumowane 53%, a nie wskazane w przepisie 30%. (…)” 89

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

KIO 165/15 „(…) Porównanie bowiem wartości szacunkowej netto z wartością ofert – zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy Pzp w związku z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz. U. poz. 915) – określanych w kwotach brutto, prowadziłaby do konieczności oceny nieporównywalnych de facto elementów i w konsekwencji niewymiernych wyników tej oceny. Tak więc interpretacja pojęcia „wartość zamówienia” literalnie ze znaczeniem tego pojęcia, jakie mu nadaje art. 32 ust. 1 ustawy Pzp, szczególnie w sytuacji określonej w art. 90 ust. 1 ustawy Pzp, prowadziłaby do nieracjonalnych wniosków, nonsensów (wykładnia ad absurdum). Z tych też względów wydaje się zasadnym zastosowanie w tym względzie innych metod wykładni i w efekcie przyjęcie, że dla celów porównawczych i oceny czy konkretna cena ofertowa nie jest rażąco niska zasadnym jest „ubruttowienie” szacunku Zamawiającego. (…)” 2) Wartość zamówienia obejmuje nie tylko roboty podstawowe, ale również roboty uzupełniające. Porównywanie ceny oferty w której oczywiście nie uwzględniono zamówień uzupełniających z wartością zamówienia jest obarczone bardzo dużym błędem i de facto bez sensu lecz literalnie czytając ustawę jesteśmy do tego zobowiązani. W tym przypadku UZP zajął stanowisko, że gdy Zamawiający przewidywał udzielenie zamówienia uzupełniającego przy porównywaniu bierze się pod uwagę wyłącznie wartość zamówienia podstawowego. Powyższe jest logiczne, lecz literalnie niezgodne z zapisami ustawy Pzp. art. 32 ust. 3 ustawy Pzp Jeżeli Zamawiający przewiduje udzielenie zamówień uzupełniających, o których mowa w art. 67 ust. 1 pkt 6 i 7 lub art. 134 ust. 6 pkt 3 i 4, przy ustalaniu wartości zamówienia uwzględnia się wartość zamówień uzupełniających. IV. Nowa rola kosztorysu inwestorskiego przy badaniu „rażąco niskiej ceny” Specyfika rynku budowlanego powoduje, że zapisy art. 90 nałożyły na Zamawiającego nie tylko nowe obowiązki, ale również utrudniły terminowe i sprawne przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Pierwszym ważnym elementem jest obowiązek wzywania oferentów do złożenia wyjaśnień, jeżeli cena oferty jest niższa o 30% od wartości zamówienia. Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy Pzp wartość zamówienia na roboty budowlane ustala się na podstawie:

90

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

1) kosztorysu inwestorskiego sporządzanego na etapie opracowania dokumentacji projektowej albo na podstawie planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym, jeżeli przedmiotem zamówienia jest wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane; 2) planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym, jeżeli przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane. Tak więc w zdecydowanej większości postępowań Zamawiający zobowiązany jest opracować kosztorys inwestorski w celu określenia wartości zamówienia. Z uwagi na dotychczasowe przepisy kosztorys inwestorski służył jedynie do określenia wartości zamówienia, a co za tym idzie wejścia w progi ustawy Pzp i stosowania odpowiednich przepisów. Ogromna rozpiętość progów powodowała, że wycena ta nie musiała być bardzo dokładna, a wręcz nawet zawsze była zdecydowania zawyżona w stosunku do ceny rynkowej. Wartość szacunkowa zamówienia jest bowiem pewną projekcją Zamawiającego, opartą o założenia i szacunki, która nie zawsze musi znaleźć odpowiedź w treści cen składanych w warunkach konkurencji. Powodów zawyżenia kosztorysu inwestorskiego jest wiele – począwszy od stosowania wysokich i nierynkowych założeń do kosztorysowania (bezpiecznych dla Zamawiającego), cen materiałów nie uwzględniających właściwych upustów, które otrzyma Wykonawca, założenie wynajmu całego sprzętu, itp. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie określania metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym (Dz. U. Nr 130, poz. 1389) jasno określa, że przy sporządzeniu kosztorysu inwestorskiego w pierwszej kolejności powinniśmy korzystać z danych rynkowych w tym uprzednio zawieranych umów, a dopiero w drugiej kolejności sporządzać analizę indywidualną lub kalkulację szczegółową na podstawie katalogów nakładów rzeczowych. Niestety w rzeczywistości zdecydowana część kosztorysów inwestorskich to de facto kalkulacje metodą szczegółową opracowane na podstawie katalogów nakładów rzeczowych, z których w większości technologie wykonania robót nie są już dawno stosowane w budownictwie – chociażby z aspektów ekonomicznych i technicznych. Zgodnie z art. 90 ust. 2 ustawy Pzp obowiązek wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny spoczywa na Wykonawcy. Dochodzi więc do sytuacji, gdzie z uwagi na nienależytą staranność kosztorysanta po stronie Zamawiającego, to Wykonawca będzie ponosił dodatkowe koszty, a po91

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

stępowania o udzielenie zamówienia publicznego na roboty budowlane się wydłużą. Wykonawca bowiem będzie musiał nie tylko złożyć wyjaśnienia, ale również dowody. Zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy Pzp Zamawiający odrzuca ofertę Wykonawcy, który nie złożył wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz z dostarczonymi dowodami potwierdza, że oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia. Z dotychczasowego orzecznictwa zdecydowanie wynika, że nie mogą być to ogólne i niczym nie poparte ogólniki, a dokładne wyjaśnienia i wyliczenia poparte dowodami. Rywalizacja Wykonawców o zamówienia na roboty budowlane jest w Polsce w chwili obecnej na tyle duża, że Wykonawcy będą coraz częściej wnosili odwołania na oferty konkurencji, gdyż będą mieli wgląd do wyjaśnień konkurencji i będą podważać ich prawidłowość, w tym wymaganą szczegółowość. Z drugiej strony Wykonawca posiadający odpowiednie wsparcie merytoryczne i prawne, moim zdaniem, praktycznie w każdym przypadku, podobnie jak dotychczas, będzie w stanie wykazać, że jego oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny. Kosztorys inwestorski zyskał w zamówieniach publicznych po nowelizacji nową funkcję Reasumując kosztorys inwestorski zyskał w zamówieniach publicznych nową niezmiernie ważną dla postępowania o udzielenie zamówienia funkcję, to jest zobowiązującą Zamawiającego do uruchomienia procedury sprawdzenia, czy oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny jeżeli cena oferty jest niższa niż 30% wartości zamówienia. Kosztorysanci będą musieli zmienić swoje nastawienie do metod opracowania tego dokumentu i zamiast szacować zamówienie w sposób „bezpieczny” starać się uwzględnić w nim, w maksymalny sposób, ceny rynkowe. W przypadku kalkulacji szczegółowych narzuty i stawkę robocizny najlepiej jest w takich przypadkach przyjmować nie z publikacji cenowych, a na podstawie wcześniej zawieranych umów. Podobnie ceny czynników produkcji nie mogą być w całości przyjmowane z informacji cenowych bądź cenników detalicznych. Przy optymalizacji wartości kosztorysu inwestorskiego – tj. dążeniu do uzyskania wartości zamówienia, która po powiększeniu o podatek VAT będzie maksymalnie zbliżona do cen rynkowych doskonale sprawdza się zasada Pareto. Dla przykładu w przypadku materiałów budowlanych wystarczy posegregować ich łączne wartości w kolejności od najwyższych do najniższych, uzyskać oferty cenowe dla 20% najdroższych materiałów i uzyskamy 80% optymalizacji ceny jaką będzie trzeba zapłacić za ich zakup. Pozostałe 80% materiałów spokojnie możemy przyjąć z informatorów cenowych i cenników detalicznych, gdyż będzie to miało znikomy wpływ na końcową wartość kosztorysu inwestorskiego.

92

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Problem „zawyżania” wartości kosztorysu inwestorskiego w kontekście późniejszej konieczności wzywania Wykonawców do złożenia wyjaśnień jest na tyle istotny, że był jednym z tematów I Letnich warsztatów kosztorysowych w Warszawie organizowanych przez Stowarzyszenie Kosztorysantów Budowlanych. Również cześć wydawców informatorów cenowych wprowadziło w swoich publikacjach minimalne ceny nabycia materiałów (ceny z kosztami zakupu). V. Dowody w sprawie „rażąco niskiej ceny” Postanowienia art. 190 ust. 1a oraz art. 198ea ustawy Pzp, wprowadzone w omawianej nowelizacji określają, że w postępowaniu odwoławczym oraz sądowym ciężar dowodu, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny spoczywa na Wykonawcy i Zamawiającym, tj.: art. 190 ust. 1a ustawy Pzp Ciężar dowodu, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny, spoczywa na: 1) Wykonawcy, który ją złożył, jeżeli jest stroną albo uczestnikiem postępowania odwoławczego; 2) Zamawiającym, jeżeli Wykonawca, który złożył ofertę, nie jest uczestnikiem postępowania. art. 198ea ustawy Pzp Ciężar dowodu, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny, spoczywa na: 1) Wykonawcy, który ją złożył, jeżeli jest stroną postępowania albo interwenientem; 2) Zamawiającym, jeżeli Wykonawca, który złożył ofertę, nie jest stroną postępowania albo interwenientem. Powyższa nowelizacja jest szczególnie ważna w przypadku, gdy złożono odwołanie od zaniechania odrzucenia oferty z powodu rażąco niskiej ceny. Dotychczas to odwołujący się musiał wykazać, że oferta najkorzystniejsza zawiera rażąco niską cenę, a było to zawsze trudne do udowodnienia, szczególnie jeżeli Zamawiający wcześniej nie wzywał oferenta najkorzystniejszego do złożenia wyjaśnień. Obecnie to wybrany Wykonawca, bądź Zamawiający będą zobowiązani wykazać, że oferta najkorzystniejsza nie zawiera rażąco niskiej ceny. Takie rozwiązanie wpływa na działania Zamawiającego, zarówno przy formułowaniu wymogów dotyczących sposobu obliczenia ceny na etapie przygotowywania postępowania, jak i już po złożeniu ofert oraz „powzięciu wątpliwości”, że oferta zawiera rażąco niską cenę, który będzie każdorazowo dążył do rzetelnego wyjaśnienia wyceny w ofercie. Samo żądanie podania jedynie ceny ryczałtowej na wykonanie robót budowlanych 93

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

nie zapewni Zamawiającemu żadnej możliwości późniejszej obrony oferty najkorzystniejszej w przypadku odwołania lub sprawy sądowej. Kolejny problem z rażąco niską ceną stanowi, jak już wspomniałem, charakter wyceny robót budowlanych. W przeważającej ilości postępowań cała robota budowlana składa się z dziesiątek, setek lub nawet tysięcy czynności roboczych, które należy wycenić osobno. Bardzo popularne w budownictwie rozliczenie ryczałtowe oraz duża agregacja wycen w ofertach, często ograniczona do elementów scalonych lub nawet podania jednej ceny nie pozwala na odniesienie się w wystarczający sposób do elementów składowych kalkulacji cenowej. Biorąc pod uwagę fakt, że Zamawiający ma obowiązek sprawdzić poprawność obliczeń oraz jak już wspomniałem przeważający na rynku charakter ryczałtowy rozliczeń, Zamawiający starają się unikać wymogu załączania do oferty kosztorysów, szczególnie w wydruku szczegółowym – nie wspominając już o zastosowanej stawce robocizny, czy narzutów. Jak więc odnieść się do czegoś czego Zamawiający nie posiada? Niestety nie jest to możliwe i Zamawiający będzie miał każdorazowo problem w tym przypadku z właściwą oceną czy oferta zawiera rażąco niską cenę, gdyż Zamawiający może żądać jedynie wyjaśnień i dowodów, a nie nowych szczegółowych kalkulacji zaoferowanej ceny. KIO 144/14 „(...) W przypadku, gdy oferta zawiera jedynie cenę (ryczałtową) za wykonanie przedmiotu zamówienia Zamawiający nie ma możliwości sformułowania szczegółowych pytań co do sposobu kalkulacji ceny przez konkretnego Wykonawcę. Zamawiający nie powinien również w świetle powyższego ograniczać Wykonawcy co do zakresu składanych wyjaśnień, poprzez wskazanie konkretnych elementów oferty, co do których oczekuje wyjaśnień, ponieważ nie posiada żadnej wiedzy, które z elementów oferty mają, w odniesieniu do danego Wykonawcy, istotne znaczenie z punktu widzenia możliwości obniżenia ceny oferty w stosunku do cen normalnie występujących na rynku.(...)” W tym momencie można by było postawić kropkę w sprawie dowodów na to czy oferta zawiera rażąco niską cenę, gdyby nie zmiany na rynku kosztorysowym, które miały miejsce od czasu ostatniej nowelizacji art. 90 ustawy Pzp. O ile kosztorys inwestorski zyskał nową funkcję o tyle kosztorys ofertowy zyskał na znaczeniu, szczególnie w przypadku rozliczenia ryczałtowego. Kosztorys ofertowy przy rozliczeniu ryczałtowym nie był w zdecydowanej większości wymagany przez Zamawiających, a co za tym idzie nie był również opracowywany przez Wykonawców. Zamawiający posiadając jedynie cenę ryczałtową nie był w stanie nie tylko rozpatrywać czy oferta zawiera rażąco niską cenę, ale również opracować szczegółowego i poprawnego wezwania do złożenia wyjaśnień. Również bez kosztorysu ofertowego 94

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Wykonawcy nie są w stanie złożyć szczegółowych wyjaśnień, w szczególności dotyczących poszczególnych elementów oferty. W związku z powyższym Zamawiający coraz częściej przy rozliczeniu ryczałtowym wymagają załączenia do oferty kosztorysu ofertowego. Ponadto Wykonawcy, nawet jeśli nie jest to wymagane przez Zamawiającego opracowują kosztorysy ofertowe na potrzeby złożenia oferty i ewentualnych wyjaśnień, gdyż po wezwaniu przez Zamawiającego muszą oni w bardzo krótkim czasie przygotowań stosowne wyjaśnienia. Czy Zamawiający ma prawo w takim razie przy rozliczeniu ryczałtowym wezwać Wykonawcę do złożenia wyjaśnień w sprawie rażąco niskiej ceny oraz zażądać złożenia w ramach dowodu kosztorysu ofertowego – jeżeli wcześniej nie wymagał tego w specyfikacji istotnych warunków zamówienia? Co prawda katalog dowodów określony w art. 90 ustawy Pzp nie jest katalogiem zamkniętym (użyto sformułowania „w szczególności”), ale dowody mają dotyczyć elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny, a nie przedstawienia całej kalkulacji ceny w postaci kosztorysu ofertowego. Nie oznacza to oczywiście, że sam Wykonawca nie może złożyć samodzielnie takiego kosztorysu ofertowego w ramach dowodu. VI. Koszty pracy, a stawka robocizny kosztorysowej Po nowelizacji Zamawiający zwraca się o udzielenie wyjaśnień, w tym złożenie dowodów, dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny, w szczególności w zakresie: 1) oszczędności metody wykonania zamówienia, wybranych rozwiązań technicznych, wyjątkowo sprzyjających warunków wykonywania zamówienia dostępnych dla Wykonawcy, oryginalności projektu Wykonawcy, kosztów pracy, których wartość przyjęta do ustalenia ceny nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie art. 2 ust. 3-5 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200. poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157, poz. 1314); 2) pomocy publicznej udzielonej na podstawie odrębnych przepisów. Zgodnie z ustawą Pzp wyjaśnienia Wykonawcy mają dotyczyć w szczególności kosztów pracy, których wartość przyjęta do ustalenia ceny nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie art. 2 ust. 3-5 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. W przypadku robót budowlanych wprowadzenie takiego zapisu, delikatnie mówiąc nie jest do końca przemyślane i gdyby ten przepis traktować literalnie cofnęlibyśmy się w kosztorysowaniu do kosztorysów 95

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

szczegółowych. Bez kosztorysu szczegółowego nie jest bowiem możliwe określenie udziału poszczególnych czynników produkcji, w tym robocizny. Sama stawka robocizny do kosztorysowania nie może być utożsamiana z wynagrodzeniem pracownika, chociażby z uwagi na często zawyżone normy w katalogach nakładów rzeczowych, unowocześnioną i zoptymalizowaną technologię wykonywania robót, specjalizujące się w poszczególnych robotach firmy (optymalizacja czasu pracy, posiadanie specjalistycznego sprzętu, etc.) oraz zasadę dowolnego kształtowania ceny przez Wykonawcę. Utrwalone orzecznictwo KIO jest zgodne co do faktu, że pojęcie rażąco niskiej ceny nie może odnosić się tylko do poszczególnych jego składowych, a do całości przedmiotu zamówienia. UZP/ZO/01560/06 „(...) Badając, czy cena nie jest rażąco niska, Zamawiający powinien brać pod uwagę ostateczną cenę oferty, a nie kalkulację poszczególnych cen jednostkowych. Dla oceny, czy mamy do czynienia z rażąco niską ceną, Zamawiający powinien porównać globalną cenę zaproponowaną przez Wykonawcę z wartością zamówienia (...)” Przeanalizujmy jednak taką możliwość, że orzecznictwo KIO pójdzie jednak w kierunku powiązania stawki robocizny kosztorysowej oraz minimalnej płacy krajowej z wynagrodzeniem pracownika, co moim zdaniem jest podejściem jak wcześniej wspominałem nieprawidłowym. Jaka stawka robocizny byłaby tą minimalną akceptowalną? Minimalna płaca krajowa brutto na rok 2015 wynosi 1 750 zł brutto, jednak nie są to wszystkie koszty jakie musi ponieść pracodawca. Koszt zatrudnienia pracownika dla pracodawcy to 2 112,96 zł, ale nie uwzględnia on jeszcze płatnych przez pracodawcę obowiązkowych kosztów: badań lekarskich, szkoleń BHP, kosztów związanych z funduszem socjalnym, ani kosztów zastępstw w czasie udzielenia obowiązkowego urlopu wypoczynkowego lub zwolnień lekarskich. Zakładając jednak że wyżej wymienione koszty nie są stałe i uwzględniając tylko koszty urlopu, to minimalna stawka robocizny kosztorysowej powinna wynosić 14,02 zł/godzinę. Już przy takiej stawce roboczogodziny ponad 50% ofert, w szczególności na małe i średnie roboty remontowo-budowlane, opiewałoby na rażąco niską cenę. Wyliczenia powyższe nie uwzględniają części kosztów o których wspomniałem powyżej. Uwzględnienia wszystkich kosztów podjęła się prof. dr Zofia Bolkowska, a wykonała je zgodnie z własnymi zasadami metodycznymi oraz danymi GUS. Dla przykładu dla II kwartału 2014 r. minimalna występująca stawka robocizny to 19,00 zł/r-g, średnia ogólnopolska dla budownictwa ogólnego to 21,90 zł/r-g, a maksymalna występująca to 24,80 zł/r-g. Jak zapewnia Intercenbud przy publikacji prognozowanych stawek robocizny kosztoryso96

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

wej opracowanych przez autorkę, cyt.: „(...) Przedstawione w zamieszczonej poniżej tabeli prognozowane stawki robocizny kosztorysowej dla czterech podstawowych rodzajów robót odzwierciedlają pełne rzeczywiste koszty pracy, obejmujące wynagrodzenie brutto, wraz ze składkami na ubezpieczenie społeczne i podatkami oraz wydatki pozapłacowe związane z pozyskaniem i utrzymaniem pracownika. Mając świadomość, iż w kosztorysowaniu powszechnie panuje praktyka stosowania stawek obejmujących co najwyżej koszty wynagrodzenia brutto, i to takich, które nie przewidują urlopów, absencji chorobowych ani dodatkowych kosztów pracy w „nadgodzinach”, zdecydowaliśmy się na publikowanie rzetelnej prognozy, obejmującej wszystkie rzeczywiste koszty pracy ponoszone przez pracodawcę. (...)” Przyjmując powyższe pragnę stwierdzić, że przy założeniu iż stawka robocizny do kosztorysowania może być utożsamiana z wynagrodzeniem pracownika, moim zdaniem oczywiście błędnym, to w zamówieniach publicznych na roboty budowlane przynajmniej 90% ofert zawiera rażąco niską cenę. Stawka robocizny do kosztorysowania robót budowlanych nie może być utożsamiana z wynagrodzeniem pracownika, o którym mowa w art. 90 ust. 1 pkt. 1 ustawy Pzp VII. Podsumowanie Jak kształtuje się zatem rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty i realizacji inwestycji w ujęciu „rażąco niskiej ceny”? Reasumując możemy mówić o następujących tezach: 1) Kosztorys inwestorski zyskał nową funkcję w zamówieniach publicznych, tj. jako dokument odniesienia w celu ustalenia czy Zamawiający ma obowiązek wezwania Wykonawcy do złożenia wyjaśnień w celu czy oferta zawiera rażąco niską cenę. 2) W związku z powyższym zaistniała w praktyce konieczność jak najdokładniejszego dopasowania wartości kosztorysu inwestorskiego, a co za tym idzie wartości zamówienia do cen rynkowych w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. W przypadku zawyżenia kosztorysu inwestorskiego mamy bowiem do czynienia z nowym obowiązkiem wezwania Wykonawcy do złożenia wyjaśnień w zakresie rażąco niskiej ceny. 3) Obowiązek wezwania do złożenia wyjaśnień wydłużył czas przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na roboty budowlane. Zgodnie z danymi przedstawionymi przez UZP w informatorze 2/2015 średni czas postępowania o udzielenie zamówienia

97

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

publicznego na roboty budowlane w 2015 roku wynosił 42 dni, podczas gdy w poprzednich latach było to 39 dni. 4) W przypadku rozliczenia ryczałtowego zdecydowanie wzrosło znaczenie kosztorysu ofertowego, dotychczas co do zasady nie wymaganego przy tym rodzaju rozliczenia. 5) Stawka robocizny do kosztorysowania robót budowlanych nie może być utożsamiana z wynagrodzeniem pracownika, o którym mowa w art. 90 ust. 1 pkt. 1 ustawy Pzp. Reasumując, wprowadzone w ostatnim czasie nowelizacje zwiększają znaczenie kosztorysu – zarówno inwestorskiego jak i ofertowego w procesie realizacji zamówień publicznych na roboty budowlane. W chwili obecnej trwają prace legislacyjne nad nowym systemem zamówień publicznych, który jeżeli zostanie przyjęty w obecnym brzmieniu zasadniczo zmieni rolę i zasady kosztorysowania w zamówieniach publicznych. Będzie to z pewnością tematem przewodnim następnej, XXII konferencji, która odbędzie się w 2016 roku.

Tomasz PYTKOWSKI, Rzeczoznawca Kosztorysowy SKB, Główny specjalista Sądu Apelacyjnego ds. zamówień publicznych, Autor publikacji z zakresu kosztorysowania i Prawa zamówień publicznych, m.in. „Nowoczesne technologie w budownictwie i podstawy ich wyceny kosztorysowej” 2007 r., wydane przez OWEOB „Promocja” Sp. z o.o. Prowadzi szkolenia z kosztorysowania robót budowlanych, dokumentacji projektowych, organizowania postępowań o udzielenie zamówienia publicznego.

98

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

mgr inż. Bartosz Dąbrowski

PRAWIDŁOWA KALKULACJA ROBÓT – JAK WYKONAĆ KOSZTORYS RYNKOWY? PLAN REFERATU: 1. Jakie kosztorysy są potrzebne? 2. Kosztorys Inwestorski 3. Rozwiązania technologiczne (KNR – przykłady norm całkowicie oderwanych od rzeczywistości i skutki) 4. Kosztorys „zaprojektuj i wybuduj” 5. Value engineering na etapie kosztorysu ofertowego 6. BIM – przyszłość z punktu widzenia biura kosztorysowego

1. Jakie kosztorysy są potrzebne? Kosztorys wykonany według norm, KNR-ów, danych dostępnych w internecie może być kosztorysem prawidłowo wykonanym, ale nie zawsze taka wycena będzie wyceną rynkową. Mamy różne formy kosztorysów, do których zobowiązuje nas ustawa Prawo zamówień publicznych (Pzp) oraz regulaminy składania ofert stosowane przez niektórych większych Inwestorów niepublicznych. Mogą to być kosztorysy szczegółowe, uproszczone, ofertowe, inwestorskie, wykonywane za pomocą programów do kosztorysowania lub po prostu w pliku Excela. Bez względu na formę kosztorysu wymaganą przez Inwestora, zawsze najistotniejsza jest cena końcowa, najlepiej dostosowana do wartości rynkowych. A co to znaczy wycena rynkowa? Żeby odpowiedzieć na to pytanie posłużę się kilkoma przykładami pokazującymi jak różne mogą być czynniki wpływające na poziom cen jednostkowych robót.

99

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Przykład 1: Ile na rynku kosztuje ułożenie 1 m2 glazury? To zależy, czy glazurę układamy w budynku przemysłowym, czy w budynku sądu. Cena wykonania tych samych robót w różnych kategoriach budynków będzie inna. Przykład 2: Ile na rynku kosztuje ułożenie 1 m2 glazury? To zależy, czy glazurę układa bezpośredni Wykonawca, czy generalny Wykonawca za pośrednictwem podwykonawcy. Cena wykonania tych samych robót w zależności od firmy wykonawczej będzie inna. Przykład 3: Ile kosztuje „z m2” wybudowanie budynku szkoły? To zależy od takich czynników jak m.in.: – czy prace zaczynamy wiosną, czy zimą, – czy finansowanie będzie rozłożone przez Zamawiającego na okres odpowiadający budowie, – czy wymusi na Wykonawcy dłuższy okres rozliczeniowy z uwagi na plany budżetowe, – czy budynek będzie dobudowywany do istniejącego czynnego obiektu, czy będzie wolnostojący, – czy budowa będzie miała miejsce na wsi, czy w centrum dużego miasta. Jest jeszcze wiele czynników, które mają znaczący wpływ na cenę, a które trudno zdefiniować dokonując wyceny za pomocą KNR-ów. Oczywiście idealnym rozwiązaniem byłoby dostosowanie wartości każdej pozycji kosztorysowej do ceny rynkowej ale to wymaga dużej wiedzy i często z uwagi na warunki przetargu jest niemożliwe. Natomiast przeszacowanie kilku pozycji w kosztorysie może zdecydować o tym, że przegramy postępowanie przetargowe. Ceny rynkowe są kształtowane przez podaż i popyt i bardzo trudno ubrać je w sztywne ramy. Ich poziom zależy od pory roku, lub nasycenia zleceniami w danym regionie bądź po prostu od aktualnej sytuacji firm wykonawczych ubiegających się o konkretne zamówienie. Wycena rynkowa to jest wartość aktualna inwestycji, na którą składa się wiele widocznych jak i trudnych do spostrzeżenia czynników. Niektóre z nich wynikają również z warunków postawionych w konkretnym postępowaniu przez Zamawiającego.

100

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Firmy budowlane ubiegające się o zamówienie mają często realnie tylko kilka dni na przygotowanie oferty przetargowej o wartości kilku, a nawet kilkunastu milionów złotych, co znacznie utrudnia dokładną kalkulację ceny i określenie wszystkich ryzyk. Dlatego bardzo ważnym czynnikiem przy opracowywaniu kalkulacji ceny jest doświadczenie i umiejętność poprawnego oszacowania wartości poszczególnych składowych robót. 2. Kosztorys inwestorski Kosztorys Inwestorski, to w zasadzie kwota jaką Zamawiający zamierza przeznaczyć na realizację zadania wynikająca ze szczegółowej kalkulacji, a może po prostu jakaś kwota, którą Zamawiający na daną chwilę mógł wpisać do budżetu? Można w zasadzie stwierdzić, że idealną sytuacją, byłoby gdyby Zamawiający informował Wykonawców o kwocie jaką zamierza przeznaczyć na realizację zadania w momencie publikacji ogłoszenia o tym zadaniu. Uprościło by to w znacznym stopniu przygotowanie oferty, a konkurencja składanych ofert mogłaby odbywać się na zasadzie rabatu od poziomu ceny Zamawiającego. Tyle tylko, że w rzeczywistości, Zamawiający często dostosowuje cenę kosztorysową do posiadanego budżetu, który niejednokrotnie może być za mały nawet o 50%. Tu pojawia się problem, bo budżet Zamawiającego przed złożeniem oferty jest pewną sugestią dla Wykonawcy, ale za połowę ceny żaden Wykonawca faktycznie nie wybuduje danej inwestycji. W takiej sytuacji zdarzają się nieuczciwe praktyki, jak przenoszenie większości kosztów na pierwsze fazy budowy i zrywanie umowy np. w połowie stanu surowego. Przetargi na dokończenie budowy, obarczone są większym ryzykiem i często kończą się wyższymi cenami prowadzonej inwestycji. W rezultacie zsumowana cena za realizację zadania dwuetapowo jest wyższa. Kosztorysy inwestorskie są często traktowane marginalnie, bo Zamawiający wie jakie środki może przeznaczyć na konkretne zamówienie, a Wykonawca powinien mieć przecież doświadczenie w kalkulacji cen i jak się pomyli to jego strata. Problem pojawia się już na początku, w momencie ogłoszenia przetargu na prace projektowe. Znam przypadek, gdy wybrana jest firma, która oferuje cenę np. 30 000 zł za wykonanie projektu wykonawczego, kosztorysów oraz specyfikacji dla budynku szkoły o powierzchni 3 000 m2. Wszystkich ofert jest 20, a najwyższa oferta (za te same prace) to 350 000 zł. Jakość usług zapewne będzie odpowiednia do ceny, bo niektórych spraw skrócić się nie da. Następnie przy przetargu na roboty budowlane Wykonawca lub biuro kosztorysowe otrzymuje taki nieprawidłowo wykonany materiał do wyceny i musi się z tym uporać, co bez odpowiedniego dodatkowego przygotowania możliwe nie jest. 101

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

3. Rozwiązania technologiczne (KNR – przykłady norm całkowicie oderwanych od rzeczywistości i skutki) Katalogi nakładów rzeczowych, które są powszechnie stosowane, wydawane były w różnym czasie, a więc często przy różnych założeniach technologicznych, a także co jest istotne przez różnych wydawców. Miało to duży wpływ na wysokość nakładów składników: robocizny, materiałów, sprzętu (R, M, S), które otrzymuje kosztorysant do wyceny. Przykład 4: Dobrym przykładem błędnie przedstawianej normy pracy w KNR-ach jest montaż drzwi wewnętrznych. W kosztorysach ilość tej pracy przedstawiana jest w m2, w rzeczywistości koszt dostawy i montażu drzwi wycenia się w sztukach. Powoduje to trudności a nawet przekłamania w wycenie tych prac, szczególnie przy dużych projektach, w których często mamy niedokładnie wykonane przedmiary. Przykład 5: Kolejnym przykładem, który można zaobserwować w znacznej liczbie kosztorysów są normatywy z KNR 2-02 Tablica 0607-01 „Izolacje przeciwwilgociowe i przeciwwodne z folii polietylenowej szerokiej”. W tej tablicy oprócz folii znajdziemy materiały, które nie są już stosowane, a ilość roboczogodzin (r-g) jest znacznie zawyżona. Wycenienie tej pozycji zgodnie z nakładami RMS znajdującymi się w tym katalogu, powoduje kilkukrotne zawyżenie ceny jednostkowej. Przykład 6: Innym przykładem są KNR-y dotyczące montażu rusztowań, np. KNR 2-02 Tablica 1604 w kolumnach 01; 02; 11, w których zawyżone mamy nakłady robocizny. Obecnie praktycznie nie stosuje się rusztowań rurowych w technologii sprzed wielu lat, dlatego też zastosowane nakłady na robociznę kilkukrotnie przekraczają wartości rynkowe. Skutkami stosowania wielu nieaktualnych w chwili obecnej nakładów z KNR-ów jest możliwość pomyłki kosztorysanta, który ma małą wiedzę na temat cen jednostkowych robót, a w swojej pracy bazuje on przede wszystkim na wycenie składników R, M, S często nie sprawdzając poziomu cen jednostkowych i wartości pozycji kosztorysowych. 4. Kosztorys „Zaprojektuj i wybuduj” Przetargi w zamówieniach publicznych realizowane w oparciu o procedurę „zaprojektuj i wybuduj” wymagają od przyszłego generalnego Wykonawcy nie tylko realizacji inwestycji, ale także jej kompleksowego zaprojektowania. 102

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Sporządzenie kosztorysów pozwalających oszacować koszty inwestycji a także prac projektowych odbywa się najczęściej na podstawie przygotowanego przez Zamawiającego programu funkcjonalno-użytkowego (PFU) oraz innych opracowań koncepcyjnych. Niezbędna jest do tego wiedza z zakresu projektowania, technologii wykonawstwa, oraz znajomość prawa budowlanego z uwzględnieniem specyfiki danego obiektu. Pomocna staje się też wiedza na temat zrealizowanych już inwestycji o podobnym standardzie i przeznaczeniu. Dobór producentów oraz poziomów cenowych materiałów, które będą wykorzystywane w prowadzonej inwestycji, dokonywany jest na podstawie określonych przez Zamawiającego wytycznych dotyczących rozwiązań materiałowych oraz zastosowanych technologii. W przypadku braku takich wytycznych dobór dokonywany jest poprzez analizę wcześniej uzyskanych ofert dla takiego samego typu obiektu. Wnioski: – Nakłady robocizny, materiałów oraz sprzętu powinny odzwierciedlać rzeczywiste do wykonania zadanie. – Rzetelnie przygotowane kosztorysy mogą w przyszłości stać się również pomocnym materiałem do rozliczenia kosztów budowy. 5. Value Engineering (VE) na etapie kosztorysu ofertowego Obecne zaledwie kilkuprocentowe marże w budownictwie pomogły rozwojowi Value Engineeringu w Polsce. Value Engineering (inżynieria wartości) z powodzeniem stosowany jest podczas wykonywania robót budowlanych jak i przygotowywania ofert. Zdarza się, że inżynierowie już na etapie projektowania starają się optymalizować koszty przyszłej budowy tak, żeby Inwestor osiągnął zamierzony cel przy użyciu mniejszej ilości środków nie tracąc przy tym na jakości i użyteczności. Na rynku funkcjonuje wielu producentów sprzedających zbliżone jakościowo towary w różnych cenach. Również koszty wykonania np.: instalacji opartych na zasadach licencji (spełniających te same wymagania) mogą różnić się kilkukrotnie w zależności od wybranego producenta. Jak wcześniej wspomniałem na etapie składania ofert Wykonawcy z reguły nie mają zbyt wiele czasu na dokładną analizę wszystkich aspektów późniejszej realizacji. Często również brakuje fachowców z każdej branży biorących udział w przygotowaniu wyceny inwestycji ponieważ są zbyt zajęci na budowach. Znalezienie kilku procent oszczędności może skutkować złożeniem oferty z najniższą ceną. Tak więc Value Eengineering 103

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

na etapie składania ofert, zwłaszcza w zamówieniach publicznych, może przynieść wygrany kontrakt, ale często wiąże się z ryzykiem, które może spowodować również stratę. Na rynku prywatnym, po złożeniu oferty Zamawiający negocjując z Wykonawcami dopuszcza możliwość zmian w projektach, które dążą do obniżenia cen oferowanych do założonego budżetu. Z naszego doświadczenia wynika, że przy dogłębnej analizie można znaleźć nawet 8-10% oszczędności, nie tracąc znacznie na jakości, czy wyglądzie budynku. Jak zwykle w tego typu sprawach główną rolę odgrywa czas jaki Zamawiający daje oferentom w ramach negocjacji, który z reguły nie jest zbyt długi, a faktycznie działa na jego korzyść bo pozwala na obniżenie ceny wykonania robót. Wielu świadomych Inwestorów już na etapie projektowania dopuszcza do głosu tzw. Inżyniera wartości. Jego zadaniem jest optymalizacja kosztów projektowanej inwestycji lub mówiąc inaczej, po prostu pilnowanie ustalonego budżetu, a to pozwala na uniknięcie niespodzianki w momencie składania ofert przez Wykonawców. Zwłaszcza, jeżeli Inwestor korzysta z pomocy banku przy finansowaniu, powtarzanie przetargu jest niemile widziane oraz generuje dodatkowe koszty i stratę czasu. 6. BIM (Building Information Modeling) – przyszłość z punktu widzenia biura kosztorysowego Kiedy na rynek wchodzą nowsze bardziej wydajne technologie, często pojawia się obawa o to, czy zmiany które idą z nimi w parze będą dla nas korzystne. Z punktu widzenia kosztorysanta automatyzacja pracy dzięki technologii opartej o BIM może wydawać się zagrożeniem. Zakładać on może, że skoro wyceny zostaną zautomatyzowane, to praca związana ze zliczaniem różnych elementów nie będzie konieczna, a rola kosztorysanta zminimalizowana. Jeżeli chodzi o pierwszą część tej opinii, to prawdopodobnie tak się stanie, ale rola dobrego specjalisty w procesie przygotowania wyceny nie zostanie ograniczona, otrzyma on jedynie lepsze i wydajniejsze narzędzia do wykonywania swojej pracy. System nie będzie w stanie uwzględnić wielu różnych czynników, w szczególności nie związanych bezpośrednio z robotami budowlanymi. Zautomatyzowana zostanie tylko część zadań, które wcześniej wykonywał człowiek. Jak duża? – to zależy od ilości informacji, które w projekcie zamieści jego autor. BIM z punktu widzenia biura kosztorysowego to dobra inwestycja w zwiększenie jakości i tempa wykonywanej pracy oraz mniejsze ryzyko powstawania błędów.

104

Rola kosztorysu w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty...

CIECHOCINEK 2015

Podsumowanie: 1. Sporządzenie prawidłowego, rynkowego kosztorysu wymaga wiedzy, doświadczenia, rozeznania rynku i czasu. 2. Kosztorys inwestorski może stanowić dla Inwestora doskonałą podstawę do określenia kwoty przeznaczonej na realizację inwestycji już na etapie ogłoszenia przetargu. 3. Korzystając podczas wyceny z normatywów zawartych w Katalogach nakładów rzeczowych (KNR) należy oceniać przyjęte tam rozwiązania technologiczne. 4. Inżynieria wartości (Value Engineering), nie w pełni obecnie doceniana, a niezwykle pomocna w wyborze najbardziej optymalnego rozwiązania w ramach określonego budżetu. 5. Wykorzystanie aplikacji BIM w procesie przygotowania wyceny, zagwarantuje dobrą jakość, skrócenie czasu pracy i ograniczenie błędów.

Bartosz DĄBROWSKI – Absolwent Politechniki Warszawskiej na Wydziale Elektrycznym. Od momentu ukończenia studiów nieustannie związany z budownictwem. W latach 2007-2008 inżynier budowy, następnie od 2009 r. dyrektor operacyjny w firmie budowlanej. Posiada uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych. W roku 2013 ukończył studia podyplomowe MBA dla inżynierów na Akademii Leona Koźmińskiego. Laureat I miejsca w XVII Rankingu Biur Kosztorysowych. Aktualnie właściciel Biura Kosztorysowego TECHBUD, które zrealizowało w ostatnim okresie m.in. następujące duże projekty: – przedmiary: Odcinek zachodni metra warszawskiego – od szlaku za stacją C9 „Rondo Daszyńskiego” do torów odstawczych za stacją C6 (Inwestor: Miasto Stołeczne Warszawa, realizacja: 2015 r.), – przedmiary i kosztorysy: Budynek biurowy VII-kondygnacyjny z częścią III-kondygnacyjną oraz III-kondygnacyjnym garażem podziemnym przy Al. Szucha w Warszawie (Inwestor: Green Property Group, realizacja: 2014 r., pow. użytkowa: 9.325 m2), – kosztorysy: Modernizacja ciągu ul. Marsa – Żołnierska na odcinku Węzeł Marsa – granica miasta wraz z pięcioma wiaduktami. 105