DEVLETİN

BEŞERİ

UNSURU

P r o f . D r . Recai G. O K A N D A N

I

I.

n . -• ı ı u m u r u

• •• - •' d • İmliler.

ı. • r,, ı,: ı . . r •

Hf^rrl

tf » ı I P

1

bakımıncİMn

k,»afct

i m M I r u ı,

i'Mt,

knrpııruMf

| fl. (i'--p'iı

g< < • I. en

kuNunılmuı * S.

n . -• ı •

hu ı.. . -1

. •

mrarlraJ,

unsurun

hukuki

trrim,

umuru

bulnın

* t.

vucud*

Devirt

Brtrrl .. • r ı •

• I .< • ı •• U U

hnnyrflt.

D e v l e t i n , sosyal topluluğun b i r sekli olduğunda, h e r D e v l e t i n b i r beşerî camiayı ifade ettiğinde şüphe y o k t u r . B i r D e v l e t i n vücuda gelebilmesi için. her şeyden evvel, b i r i n s a n topluluğunun m e v c u d i y e t i e n z a r u r i bîr hâdise o l a r a k k e n d i s i n i empoze e t m e k t e d i r .

Nihayet

beşerî b i r müessese olan

D e v l e t i n b i r i n s a n topluluğu o l m a d a n teşekkül edebileceğini düşünmeğe, D e v l e t i n b i r i n s a n camiası o l m a d a n b i r varlık i h r a z edebileceğini mülâ­ hazaya imkân y o k t u r ( l ) . Bugün D e v l e t dendiği z a m a n b u n u n beşeri var­ lıkları i h a t a eylediğinden; D e v l e t i n , h e r b i r i için şahsî b i r g a y e ve hayat bahis m e v z u u o l a n hür. akıl v e i d r a k s a h i h i varlıkları i h t i v a ettiğinden; Devlet denince, h e r şeyden evvel, ona d a h i l b u l u n a n , o n u n öz ve cevherini teşkil eden b i r İnsan camiasının mez

[ 2 ] . Bugün D e v l e t

mevzuubahs

olduğundan

şüphe edile­

denince, h e r şeyden e v v e l , fizikî, mânevi, ferdî,

maşeri, iktisadî hususiyetlere m a l i k b i r i n s a n camiası hatıra g e l m e k t e

ve

her D e v l e t i n siyasi ve h u k u k i bünyesi de o n u n İhtiva eylediği i n s a n ca­ miasının temas ettiğimiz bu h u s u s i y e t l e r i n i n t e s i r i altında bulunmaktadır. D e v l e t i n vücut b u l a b i l m e s i bakımından b u k a d a r önemli o l a n beşeri u n s u r hakkında, incelenmesi,

aydınlatılması

ve temas

edilmesi

gereken

m u h t e l i f p r o b l e m l e r mevzuubahs olmaktadır. B u h u s u s t a , evvelâ, bu unsu­ r u n ifadesi bakımından kullanılması g e r e k e n

t e r i m i n ne olacağını tespit

ve o n d a n sonra, o n u n k e m m i y e t ve k e s a f e t i , o n u vücuda g e t i r e n âmiller, o n u n k o r p o r a t i f ve h u k u k i bünyesi ve D e v l e t l e o l a n münasebetlerinin h u ­ kukî m a h i y e t i g i b i çeşitli meseleler k e n d i l e r i n i göstermekte ve b u n l a r d a n h e r b i r i n k n ayrı ayrı t e t k i k i g e r e k m e k t e d i r .

İşte, tespit ettiğimiz esaslar

d a h i l i n d e , beşeri u n s u r l a i l g i l i b u m u h t e l i f p r o b l e m l e r i n h e r b i r i n i sırasite incelemeğe çalışalım. [11

BV

U

,.-

.\ m' Kubah.

[3|

Bk.

'-• y

Dflbin, D o c t m c

Dpvlrt sinemle

ana

Hukuku

de F g U t

dertleri. Parİ»

İstanbul

- Bruxell«

t . İti* U M

»»

11.

§ 1. Beşeri u n a i i r u

Devleün

ifade bakımından kullanılma*! u e r e k e n

teşekkülünü

hazırlayan

beşeri

unsuru

terim.

ifade

hususunda,

b i r çok eserlerde m u h t e l i f müellifler tarafından çeşitli t e r i m l e r i n k u l l a ­ nıldığını görmekteyiz. B u u n s u r hakkında tebaa, a h a l i , h a l k , nüfus, insan topluluğu, i n s a n camiası, i n s a n çokluğu g i b i m u h t e l i f t a b i r l e r kullanıldığı g i b i , b u n u n bazan * Mü Jeti k e l i m e s i l e de İfade olunduğu müşahede e d i l ­ m e k t e d i r , H a t t a b i r çok müellifler. D e v l e t i t a r i f ederlerken de, b u hususta b i l i l t i z a m i n s a n topluluğu [ 3 ] , insan camiası [ 4 1 , insan birliği [ 5 ] , insan çokluğu 1 6 ] , h a l k , a h a l i etmişler v e f a k a t yalnız

cemaat, heyet g i b i t e r i m l e r i n i s t i m a l i n i t e r c i h

H

bütün bunların yanında, bazı müellifler de. b u husustı

tâbirini [ 7 ) kullanmayı ve nihayet

^ Millet

tâbirlerle b i r l i k t e b u hususta *MiUet* isabetli b i r hareket Devletin «Millet*

bazıları da [ 8 ] diğer

t e r i m i n e de b i r y e r v e r m e y i

daha

telâkki etmişlerdir.

teşekkülünü

hazırlayan

beşerî u n s u r u

İfade bakımından

t e r i m i n i k u l l a n a n l a r a göre. b u hususta, ancak,

muayyen

ve âmillerin t e s i r i altında ve m u a y y e n k r i t e r l e r i haiz o l m a k üzere dediğimiz m e r h a l e y e ulasan.

sebep «Millet*

h a l i n i i k t i s a p e y l i y e n b i r insan ca­

miası b a h i s m e v z u u olmaktadır. O n l a r a göre, bugün. D e v l e t i n kâmil ve e n t a b i i beşeri u n s u n u . * Millet*

«en müte­

denüen ve içtimai b i r vakıa ve

varlığı i f a d e e y l i y e n insan topluluğudur. D e v l e t i n m a d d i ve o b j e k t i f tesine vücut v e r e n de ancak b u tarzda

reali­

h a l i n i i k t i s a p e y l i y e n insan

\tilU t

c a m i ası dır. D e v l e t i n teşekkülünü hazırlayan beşeri u n s u r u ifade hususunda kullanılan çeşitli t e r i m l e r l e , h a k i k a t t e , sosyal gelişmenin *Mitlet.-

dediği­

miz m e r h a l e s i n e yükselen b i r İnsan topluluğu ifade e d i l m e k t e ve Devlet de ancak b u t a r z d a k i b i r insan topluluğu İçin bahis mevzuu olmaktadır. B u ihtilaflı d u r u m karşısında, her şeyden evvel, D e v l e t i n

c.

L

LSJ

Hfiıtcyın

[4]

ük

VntJ

Kubatı,

d a la

Mü real

CftU

U[>

B i a n e dr

teşekkülünü

S. İSO.

ViUantwve,

Traite

general

de

LElafc

P a r l a 1929.

*. 188. [S) [6J

," 'ıi'j,

B k . Alt Mtflel* Paru

tTJ

Fuat

Başgü,

Jmnanurl

ısab,

•.

liant

morale,

Teakllat [Bk.

Hmry

Hukuku

derileri.

.Um.r»

UunbuL

DEatrnt,

LA

1940. ı . 1 2 3 .

louveralnele

üu

İtil).

B k . Kamçılı, E l e m e n t i

penonnallle

Euı

c.

t

de d r o l l

a. ÏB8;

La

conatltutlonnel,

Fur, L'Etal,

a. 1. NteHoıtd,

l a aouvcralneté

el

Théorie de l a le d r o l l ,

a, 222,

334. (S] uqoi

C

B k . Carra 1. • .

a.

d«

Malberç,

Contribution

à

la

théorie

fénerate

de

J'ElaL

Parti

DEVLETİN

BEŞERİ

UNSURU

hazırlayan beşeri u n s u r u ifade edecek t e r i m i t e s p i t z a r u r e t i vardır. Şim­ diden söyliyelim k i , b u hususta *Miitet*

terimini, onun umumiyetle

ifade

ettiği mânada, k u l l a n m a k t a b i r i s a b e t s i z l i k m e v c u t t u r ve b u isabetsizliğin sebepleri

de m u h t e l i f t i r .

D e v l e t i n teşekkülünü hazırlayan beşeri u n s u r u i f a d e lanılan "Millete

tâbiri, lisanımızda, fransızca ıNation*

de y i n e fransızcadaki t Nationalité»

Fransızcada «Nationalité*

nada,

b i r millî D e v l e t teşkil

[Milliyet]

de *Nation>

tâbiri

kelimesi,

edebilecek o l a n

ğunu ifade e t m e k t e ve böyle b i r D e v l e t i {Milliyete]

v e ^Milliyet*

k e l i m e l e r i n i n karşılığı o l a r a k i s t i m a l

edilmektedirler. muayyen

hususunda kul­

meydana

[ M i l l e t ] denmekte

zaman da menfaatleri uzun zamandanberi

insan

getiren

ve

b i r mâ­ toplulu­

Nationalit&ye

[Millet]

dendiği

müşterek o l a n , aynı t o p r a k üs­

tünde yaşayan, hususile menşeleri ve d i l l e r i aynı o l a n b i r insan çokluğu hatıra g e l m e k t e d i r

[ 9 ] . Fransızcadaki

r a k lisanımıza mâl edilen «Milieu

n

Nati

k e l i m e s i n i n karşılığı ola­

k e l i m e s i n e g e l i n c e ; menşei arapça olan

b u tâbir, esasında, d i n birliğine d a y a n a n

insan topluluklarını

i f a d e et­

m e k t e [ 1 0 J ve n i t e k i m b i r z a m a n l a r islâm m i l l e t i , Hıristiyan m i l l e t i g i b i [9]

Nitekim

ederken,

bunun

Fransız gellımls

yetl

In de tohum

(Bk.

Johannei. (10)

letin

efradın

gibi), heyeti

ve ci

bir dinde

cildinin

millet

hakkında

lâfzının

manl

bildirilmekledir

kelimesinin »eyler

Kamusu

olduftu,

lisanımızda

milleti

Islflmlye,

Iftmlyenln duiu

ilmemi

bir ve Umeml

mülâhazalar

ve m i l l i hayat,

İstanbul

bulunduğunu

aynı

izah

söylemiştir

bulunan

ümmet

LalSmlye

islûmlye. T ü r k lalâmtyTnln

hakkında 1339. a

4

keza U

IslAm

denmesi dinine

v e müteakip.

Mwhmat

arnbl

dendlftl

doftru

tûbl

tnılfrr İkin­

göre b u

k a v ' m l Os-

olan

m k e l i m e s i y l e de, bu hususta t a t b i k a t sahasında âmme h u k u k u m u ­

zun m u h t e l i f d e v i r l e r i n e göre değişen bîr d u r u m u n m e v c u d i y e t i n e , b u de­ v i r l e r d e bazan

ırk ve d i l ve bilhassa d i n esasının ve bazan

da bunların

hiçbirinin nazarı i t i b a r a alınmamağa çalışıldığı görülmesine v e t e o r i sa­ hasında i l e r i sürülen mülâhazaların da t a m b i r k a t i y e t ve v u z u h arzetmemesine rağmen, fransızca

\utfti

kelimesinin

bidayette

ifade

ettiği

t a r z d a bilhassa menşeleri ve d i l l e n aynı olan ve hattâ b i r bakımdan d i n birliğine de d a y a n a n insan toplulukları bahis mevzuu

olmaktadır

D i l i m i z d e karşılığı «Afütot» o l a n fransızcadaki *Nation*

kelimesinin,

ifade ettiği mâna bakımından, yakın b i r mazisi olduğuna da işaret e t m e k lâzımdır. R e f o r m

ve Rönesans d e v i r l e r i n d e n evvel. D e v l e t i n beşeri u n s u r u

o l a b i l m e k bakımından «Afi/Jet» vasfını haiz toplulukların bahse imkân y o k t u r . Ortaçağda, A v r u p a d a .

bazan

mevcudiyetinden

bugünkü

anladığımız

mânada s i y a s i b i r l i k y e r i n e daha ziyade b i r d i n birliğinin hâkim olduğu, her şeyin h u s u s i y l e akide iştirakine dayandığı ve bazan da geniş i m p a r a ­ t o r l u k l a r içerisinde ırk ve d i l bakımından g a y r i mütecanis kütlelerin t o p ­ landığı görülmektedir. B u geniş insan kütlelerinde M i l l i y e t i n esas u n s u r ­ ları o l a n millî v i c d a n , müşterek b i r İdeali t a h a k k u k e t t i r m e arzusu g i b i b i r şey m e v c u t

değildir. Mütecanis ve talî m a h i y e t t e k i t o p l u l u k l a r içeri­

sinde y e r a l a n f e r t l e r de. henüz daha müstakil siyasî teşkilâta m a z h a r b i r m i l l e t i n hür vatandaşları olduklarını idrâk edecek d u r u m d a Ancak Reform

değillerdir.

ve Rönesans h a r e k e t l e r i n d e n i t i b a r e n d i r k i , m u a j t y e n va­

sıfları haiz ve m u a y y e n vasıflara d a y a n m a k s u r e t i y l e teşekkül eden top­ l u l u k l a r tarafından k e n d i l e r i n e mahsus b i r Devlet tesis etmek, millî esas­ lara dayanan Devletler

k u r m a k gayesiyle millî h a r e k e t l e r m e y d a n a

mağa. M i l l e t m e f h u m u inkişafa ve M i l l e t l e r i n uyanması k e y f i y e t i

çık­ geliş­

meğe başlamıştır. K i l i s e ve Devlet b i r i b i r i n d e n ayrılarak m i l l i D e v l e t v e millî K i l i s e l e r i n teşekkülüne doğru b i r cereyan k e n d i s i n i göstermiş; Dev­ l e t l e r i n beşeri unsurlarını teşkil e y l i y e n t o p l u l u k l a r l a onların başlarında b u l u n a n hükümdarların aynı şeyler olduğu, daha doğrusu M i l l e t l e hüküm­ darın şahsının aynı olduğu telâkkisi sarsılmış ve bütün b u n l a r d a D e v l e t i n teşekkülünde artık insanların da b i r m e v k i i olması gerektiği telâkkisinin neşvünemasile beraber

v u k u a gelmiştin

B u neşvünema

k e y f i y e t i n i n en

canlı ifadesi o l a n Büyük Fransız İnkılâbını müteakip vücuda g e t i r i l e n 1791 Fransız Anayasasında, İlk defa o l a r a k , b e l k i bugünkü mânada üzere, *Nation»

[Millî] gibi keli­

m e l e r i n i s t i m a l i n i n de umumileştiği ve hususiyle soy ve d i l birliğine da­ y a n a n ve millî b i r k a r a k t e r arzeden insan topluluklannın *Nation>

[Mil-

l e l ] k e l i m e s i y l e ifadeye başlandığı görülmektedir [ 1 1 J . On d o k u z u n c u asrın başlangıcından i t i b a r e n , N a p o l e o n ' u n

emperyalist

siyasetine karşı b i r r e a k s i y o n m a h i y e t i n d e o l m a k üzere, k e n d i m i l l i ben­ l i k l e r i n i hisseden t o p l u l u k l a r d a , h u s u s i y l e 1815 ihtilâl h a r e k e t l e r i bastırıl­ dıktan sonra,

ve ^Milliyet»

* Millet*

g i b i mefhumların büyük b i r önem

kazandıkları görülmektedir. Toplulukları b i r i b i r l e r i n d e n ayıran u n s u r ve menfaatlere,

o n l a r arasında ayrılığa saik o l a n ırk, l i s a n , d i l , a n a n e

gibi

f a r k l a r a önem veren ( 1 2 ] b u mefhumların yavaş yavaş h e r t a r a f a ve b i l ­ hassa o n d o k u z u n c u asrın sonlarına doğru memleketlerine,

Avrupamn

m e r k e z ve doğu

keza y i r m i n c i asrın başlangıcından i t i b a r e n de Yakın ve

h a t t a Uzak Şarka yayılmağa m u v a f f a k

oldukları müşahede

edilmektedir

B u t a r z d a k i yayılma yalnız f i i l i y a t sahasına münhasır kalmıyarak, teori bakımından da, hakikî g a y e l e r i

tamamen

başka o l a n A l m a n

müellifleri

başta o l m a k üzere, b i r çok f i k i r adamları, h u s u s i y l e o n d o k u z u n c u asrın sonlarına doğru, D e v l e t i kullandıkları

t a r i f ve o n u n beşeri u n s u r u n u i f a d e

ederlerken

k e l i m e s i y l e de, bilhassa soy v e d i l birliğine dayanan

'Millet*

ve m i l l i b i r k a r a k t e r arzeden insan topluluklarının bahis m e v z u u olduğunu i l e r i sürmüşlerdir. İşte, böylece, m e r k e z i ve şarkî A v r u p a d a , ırk v e d i l b i r ­ liğine d a y a n a n toplulukların

k e l i m e s i y l e ifadesine çalışıldığı, k r i ­

Millet

t e r l e r i hususiyle ırk ve l i s a n birliği o l a n m i l l e t l e r i n s i y a s i bakımdan ba­ ğımsız olmağa ve bîr Devlot

kurmağa h a k l a n

bulunduğunun

olunduğu, ve bütün bunların neticesi o l a r a k da tMület*

müdafaa

k e l i m e s i n i n artık

t a m a m e n siyasî b i r mâna taşıdığı görülmektedir. kelimesinin on sekizinci

«Millet*

asrın sonlarından i t i b a r e n

ifadeye

başladığı mâna ve kazandığı önemle i l g i l i b i r n o k t a üzerinde bilhassa d u r maklığımız lâzımdır. F i l h a k i k a , o n s e k i z i n c i

asrın

sonlanndan

itibaren

M i l l e t k e l i m e s i n i n t a z a m m u n ettiği b i r n o k t a v a r d ı r ; o da, bilhassa ırk ve d i l bakımından gayrı mütecanis kütlelerden müteşekkil ve m u h t e l i f m i l l i ­ y e t l e r i n b i r e r potası h a l i n i a l a n

büyük imparatorlukların

yıkılmalarını

mümkün kılmak gayesiyle soy ve l i s a n iştlrâkine d a y a n a n insan t o p l u l u k ­ larından h e r b i r i n i n yabancı o t o r i t e l e r i n nüfuzundan r a k müstakil b i r siyasi teşkilâta m a z h a r yalist menfaatlerle

kendilerini kurtara­

kılınmaları ve keza bazı emper­

siyasî ihtirasların t e m i n i n i mümkün kılmak

arzusiyle

de a y n i soydan gelen ve aynı d i l i konuşan ve f a k a t m u h t e l i f s i y a s i o t o r i t e ­ l e r i n i l e r i s i n e dağılan insanların t a m a m e n müstakil t e k b i r siyasî teşekkül

1111 • a y ı : 13, ı . [13]

B k . FmnceMco

Nitti,

Millet,

vatan.

ırk,

kavim,

devlet

«Fikir

rıarekeüerl.

3>. Sk.

ketlvrh, «ayı;

- J M H . 10, a,

a*.

Yeni

nmaıtlm-dn

milliyet

hlMl

îHHLİ d o i d u ?

-Fikir

HHIL-

içinde toplanmaları k e y f i y e t i d i r Z a t e n *Mittet*

kelimesine v e r i l e n ve ve­

r i l m e k istenen m a n a v e bu mânanın h a r a r e t l e müdafaası k e y f i y e t i de h u ­ s u s i y l e b u t a r z d a k i gayeleri t e m i n e m a t u f bulunmaktadır. T e m a s ettiği­ miz g a y e l e r i n t a h a k k u k u n u mümkün kılabilmek için, m Millet > k e l i m e s i n i n k r i t e r l e r i o l a r a k bilhassa t o y ye d i l birliğinin kabulü en u y g u n b i r t e d b i r o l a r a k i l e r i Hürülmüştür. İstenilen b u gayelere ulaşabilmek için yapılacak V.'-- t

t e k b i r şey v a r d ı r ; o da

d i y e İfade edilen ve hususile soy ve d i l

birliğine d a y a n a n İnsan topluluklarından h e r b l r l n i yabancı o t o r i t e l e r i n nü­ f u z u n d a n k u r t a r a r a k müstakil b i r siyasi teşkilâta m a z h a r kılmak v e y a h u t da aynı s o y d a n gelen ve aynı lisanı konuşan insanları nüfuzu altında b u ­ lundukları m u h t e l i f yabancı siyasi o t o r i t e l e r d e n k u r t a r a r a k h e p s i n i n tek b i r siyasî o t o r i t e altında toplanmalarını gerçekleştirmek. Yalnız, z i k r e t t i ­ ğimiz b u h a l l e r i n h e r ikicinde de k r i t e r l e r i hususile ırk ve d i l birliği o l a n D e v l e t e tekaddüm e t m e k t e ve bu tekaddüm k e y f i y e t i bilhassa b i ­

*MilM*, rinci

halde daha vâzıh v e daha kesin b i r m a h i y e t a r z e y l e m e k t e d l r

İşte b u

t a r z d a b i r tekaddüm k e y f i y e t i n i n m e v c u d i y e t i n d e n dolayıdır k i , D e v l e t i n teşekkülünü hazırlayan u n s u r l a r d a n bahsolundugu ve hattâ Devlet kında b i r t a r i f yapılmak istendiği z a m a n , b u n l a r d a n k r i t e r l e r i zikrettiğimiz esaslar o l a n beşerî u n s u r u n

hak­

yukarıda

-MiJJefı

k e l i m e s i y l e İfadesi de

mümkün o l a b i l m e k t e : başka b i r ifade ile. *Millet>,

D e v l e t i n Teşekkülünü

hazırlayan b i r u n s u r rolünü o y n a y a b i l m e k t e d i r [ 131.

[131

Görülüyor

tahakkuku netlr-e

trzualle

nibarlle

vekkülünden

evvel

vukua

anrak.

dil bakımından

kllftu dite

mazhar

malik

yaııyan fertler milletin

olmalarına fakat

ırk

ı^ln

batıLa

mevzuu

1un m i l l e t i n h u e u a l l e tan

bununla

ırk

imparatorluklar meveuf

o l u p kanı

ve

yeni

bumda

İhtiva

ve

yekdlierlnden

dil birlisi dolayialle olabildiğini

de

eyleyen

h u k u k i bir realite

k a n v a d i l birliğine dit bakımından

Icerleinde

yer alan

v e dili aynı o l a n

dayandığı

kabul

mütecanis

mUit&kli

devletin

teeaaUıünden

uygun

bUyUk

v e keıa

otoritelerin İlgi

kaçırmamak

Iktlaabı l u ı u m u

gayri ve

elyaat

i n a a n toplulukları

ve

kütlelerden

ırk

imparatorluklar bir alyaal ( e t -

aynı

ırk

ve a y m

nüfmu

altında

bağlılığı

lâzımdır

edilmekte

Yal­

nlarak

yaıalan

Burada

İleri t u n i l ü r k e n .

bir devletin

te­

tek b i r dev­

leıplarına

aralanndakl

griden

devletin

ve hatla

ve h e r biri muıtakll

ayn

gör*,

k e n d i l i n i goı t e r m e k l e d i r .

cereyanların

küllelerl

gayelerin

telakkiler*

IcıekkÜlu

b i r devlet

ve zaruret

latenNen

baılıyan

milletin

r>lrlugund«n,

v e aynı d i l i k o n u ı a n

raftmen

halinde

dayanan

i s t e n e n m u h l e l i r Inaan toplulukları

ve

devlet

eden

mUteranl*

gelen

kılınmak

mevruu

İtibaren,

nlmıye

İter m l d e t l n

g i b i b i r keyfiyet auhur

gayri

Iverttlnde aynı aoydan

hıhlı

hâkim

birliğine

gelmektedir

taaaruvlaamaıı

durumun,

m n n »onlarından

bakımından

aoy ve dil

milletin mevcudiyeti

nız, b u ve

mevzuu mur

bllhaua

evvel

let h a l i n d e

k l . o n aeklılnrl

her

bir

Uraf-

ve diter

taraf­

mürekkep

büyük

tevekkülünden

ve keza aralarında

ırk

evvel ve dil

DEVLETİN

1288

BE5ER1

UNSURU

F a k a t tarihî, içtimaî v e siyasî r e a l i t e l e r i n t e s i r i v e b e l k i d e başka bir" cepheden y i n e e m p e r y a l i s t ihtirasların nüfuzu altında *MiUet*

mefhumu­

nun mânasında v e k r i t e r l e r i n d e v u k u a gelen değişiklik, h a l e n D e v l e t i n te­ şekkülünü hazırlayan beşerî u n s u r u ifade h u s u s u n d a

* Afi Etat» tâbirinin

İstimalini tmkânsızlaştırmakta, b u h u s u s t a . b i r i s a b e t s i z l i k yaratmaktadır. i n D e v l e t i n teşekkülünü hazırlayan beşeri u n s u r u İfade edebilmesi

ıMÜİeU

için, o n u n i d d i a edilen esaslar d a h i l i n d e D e v l e t t e n evvel b i r mevcudiyet i h r a z etmesi ve ancak İhraz ettiği b u m u k a d d e m m e v c u d i y e t i l e

Devletin

teşekkülüne hizmet ve iştirak eyelmesi lâzımdır. H a l b u k i , hâdiseler, ha­ zan. M i l l e t i n D e v l e t e tekaddüm etmediğini [ 1 4 ] , M i l l e t i n D e v l e t l e doğduğunu [ 1 5 J göstermektedirler. N i t e k i m . Profesör Mehmet

beraber Mil­

fzzet,

l i y e t i n M i l l e t e münkalip olması k e y f i y e t i n i n , b u n u n a n c a k müstakil b i r siyasî teşekkül m e y d a n a g e t i r m e s i y l e mümkün olabileceğini söylerken [ 1 6 ] b u h a k i k a t i ifade ettiği g i b i . keza Profesör Carré

de. D e v l e t i n

de Malberg

teşekkülünü i z a h e d e r k e n , o n u teşkil eden f e r t l e r i n a n c a k D e v l e t i n teessüsü anından i t i b a r e n b i r M i l l e t m e y d a n a g e t i r d i k l e r i n i söylemek s u r e t i y l e [171 a y n i hususu t e y i t etmiş bulunmaktadır [ 1 8 ] . Istlriıkl takat leri

bulunmasına

ırk hedef

(utulmaktadır. UkaddUm

z e k l z l n c i asrın

kuku

mümkün

hazalar surun

muhtelif

ve dil birlisi dolayplle

lete h a k i k a t e n un

rağmen

İfadeal

lunmamakta.

İtibara

< mil le 11

bir vaziyette, ve

itibaren

lalenen

alındısı

bu

takdirde,

devletin

-miner»

inaan

temin

denilen

keyfiyeti telAkkl

İtte

teşekkülünü

kullanılmazında hazırlıyan

bir

de

kılınan insan

millet

hazırlıyan da

hiçbir

unsur

dev­

hakkında

hususta büttln

ve

birlik­

topluluğu

ve bu

edilmektedir.

devletin

teşekkülünü

tâbi

yaşatan

kılınan

kelimesinin

nüfuzuna

Hal ve başlılığı

takaddüm

hâkim

sayelerle

miilı ı

hususunda

otoritelerin

aralarındaki

edebilmekte

Bunlarından

kılınmak

nazarı

Bayie

siyasi

tahak¬

hu

rnUlA-

beıerl u n ¬ mahzur

rolünü

bu¬

• \abll-

m ektedir. d e Ju Higno

Ph

1151

Nitekim

devleti dakl

M

[14)

vücude

nizlerlle

Felsefeni,

Profeadr

setlren bu

istanbul

Ernat

yalno

hakikati

da V i l l e n e u v e , o p . elin, e. T, a. 2 3 9 , van

miltct

ifade

Attır,

bu

deslldir,

elmls

huauala.

MtlMl

halini iktisap eyliyen

dediğimiz m e r h a l e y e ulaşan,

b i r i n s a n topluluğunu

Millet

ifade etmemektedir [ 2 2 ] .

Hattâ, b u k e y f i y e t , bazan D e v l e t i n teşekkülünden s o n r a da bahis mevzuu o l m a k t a , y a n i D e v l e t i n teşekkülünden sonra da *MilIet*

kelimesiyle

ifade

edilen ve m e v c u d i y e t i n i D e v l e t e borçlu b u l u n a n i n s a n topluluğunun daima b i r soy ve d i l birliğini ifade eylemediği, b i n a e n a l e y h D e v l e t i n unsurların­ dan b i r i o l a n beşeri elemanın b u t a k d i r d e de k r i t e r l e r i bilhassa k a n ve d i l bulunmakladır arzetmeılnin.

Fakat,

devletin

rihte

bir

yine

mukaddem

bile.

devlet

millet,

kn d dem

ka

halini

varlık

vürude

bir

ve

birer

potası

teıekk b i l e t i n i

Roma

torluğu. A v u s t u r y a Yugoslavya bir

han

Harbinden

lerln

bir

beşeri

*mUlt>r*

mevcudiyet

gözükmesinin,

sUphe

yine ta­

mevcudiyetini

yoktur.

bulunmakla,

olduğuna lılenllen

yani

realiteler

gore.

Burada

devlete

mu-

kullanmak

hal­

teşekkül

mitini,

bazı d e v l e t l e r i n

olduklarını birer

ve

unsur

keza

- Macaıiıtan

imparatorlumu,

müteaddit

unsur

Polonya

unsurları

meyanında yekdlterlnden

teşkil

eyledikleri

lekabül

kelimesine

her

takdirde,

milletin

de

bası millet

ve

müteaddit

-

ve

müşahede

raatgellnmektc,

Avusturya.

mesela

Türk

1331 B k . A t a n - n l d e I n m p n e d e V f l l ı m s u v a , op, c l t . , e, 1. * , 2 W ,

o l a n tek

Btrlnfi Ci­

gibi

edilmektedir.

impara­

1905 tarihine

Almanya

her biri mUstakl!

Meseli!

Cckoılnvnkyı.

birleştikleri.

nihayet

milli­ devlet­

Cermen

Rusya.

Hal­

devletlerin

gorilim ekledir

Roma

İçerisinde

ve

devletin

eyllyecesi. her

k r i t e r l e r i s o y v e d i l birliği

y e r aldığı

devledn

neticesi çıkmaktadır

hugünktl S o v y e t

Ruaya.

ayn

bir tarzda,

oynadığı

mevcudiyetine

milletinin

da

millet

müteaddit

mukaddes

olarak

milletlerin

bir

rolünü

İmparatorluğu,

beşeri

alındığı

tnekklilundcn

ve bu

aynen

millet

olabllcceftl

itibara

devletin

takdirde

uygun

bir

t&blrlnl

bir

bundan,

gayelere

her devlete

nazarı

«mlllel»

dediğimiz

KarolrnJ

unsurunu

bir

geldi sinde,

borçlu

Nitekim,

teşkil e d i c i b i r u n a u r u

m i l l e t l e r i n de t a r i h l e beşeri

halinde

olduğunda

devlete

bulunmaktadır.

unaur

hazırlıyan

evvel

mukaddem

vukua

borçlu

tsvec ve Norveç milletlerinin tek bir devlet

devletlerin gibi

aonra

ifade huıuıunda

topluluğuna

gibi devletlerde

m i l l e t i n değil

kadar

umurunu

halinde

İmparatorluğu.

devlete

bir millet

mevcudiyetini

edeceği,

milletlerden

evvel

teşekkülüne

İle t a h a k k u k u

hukuki

lopluluftun

gözü k e m e m e k t e d i r .

İnsan

tek bir devletin

müteaddit

lerin

gelen

o

hfldlaeı İnden

mahzurlu

tetekkUl

slyail

yetlerin

da

mûna

milletten

buki,

beteri

hazırlıyan

olunan

milletin

kendi

olarak

Devletin

teşekkülünü izafe

İktisap

bir devletin

bir bakımdan

evvel

bile.

teşekkülünden

hakikatte,

bir

[21]

burada

müteaddit

muhtelif ve

Slav

devlet-

birliği oları M i l l e t k e l i m e s i y l e i f a d e s i n i n imkânsız olduğu görülmektedir. Mevzuubahs

b u imkânsızlık ve güçlüğü g i d e r e b i l m e k

t e d b i r l e r d e n bahseylemek

için

muhtelif

k a b i l d i r . B u hususta D e v l e t i n tevekkülünü h a ­

zırlayan beşeri u n s u r u gerek D e v l e t i n teşekkülünden e w l ve gerekse t e ­ şekkülünden sonra nüfus, a h a l i , h a l k , i n s a n topluluğu g i b i t e r i m l e r l e ifade etmek mümkün olduğu g i b i , ıMİUet*

kelimesiyle İfade edilen İnsan t o p l u ­

luklarının d i l ve bilhassa soy birliğine d a y a n a n k r i t e r i n i n , b u t o p l u l u k l a ­ rın D e v l e t i n g e r e k teşekkülünden evvel ve gerekse teşekkülünden s o n r a k i hakikî d u r u m u n u gözönünde t u t a r a k ,

bugün için u m u m i y e t l e kıymetten

düştüğü de k a b u l e d i l e b i l i r . Biz, t e t k i k l e r i m i z d e bu i k i t e d b i r i n h e r i k i ­ sinden de faydalanmayı lüzumlu görüyoruz; y a n i , D e v l e t i n beşerî u n s u r u dendiği z a m a n mevzuubahs insan topluluğunu mâna ve m a h i y e t i ihtilaflı ve mütehavvil «Afiüei» t e n g a y r i t e r i m l e r l e «Millet*

ifadeye

çalışacağımız g i b i ,

tâbirim de o n sekizinci asruı sonlarından i t i b a r e n i d d i a edildiği

şekilde k r i t e r l e r i m u h a k k a k surette soy ve d i l birliği o l a n i n s a n t o p l u l u k ­ larım değil, çok umumî b i r mânada, b i r a z sonra izah edeceğimiz sebep v e âmillerin t e s i r i altında teşekkül eden, D e v l e t i n vücut bulmasını mümkün kılan. D e v l e t i n beşeri u n s u r u o l a n b i r insan camiasını, içtimai t o p l u l u k l a ­ rın en u m u m i şeklini ifade hususunda kullanacağız. B u t a r z d a h a r e k e t ettiğimiz t a k d i r d e . D e v l e t i n gerek teşekkülü ve ge­ rekse t a r i f i bakımından şimdiye kadar i s t i m a l edilegelen -Millet*

tâbiri­

n i n içtimai ve s i y a s i r e a l i t e l e r e u y g u n b i r mâna ve bünye i h r a z edebilmesi de t e m i n edilmiş olacaktır. Böylece, meselâ, ^ M i l l e t , b i r D e v l e t i vücuda ge­ t i r e n f e r t l e r i n h e y e t i mecmuasıdır», »Millet, D e v l e t i n beşeri cevheri, u n * suru, m a d d e s i d i r * [ 2 3 ] , «Millet, a y n i o t o i r t e y e ve müşterek k a n u n l a r a tâbi fertler c a m i asıdır s, -Devlet, teşkilâtlanmış b i r M i l l e t t i r * , «Devlet, b i r Mîl­ letin h u k u k a n teşahhusudur» [ 2 4 ] , «Devlet, M i l l e t i n m u a y y e n b i r m e m l e ­ kette siyasi şekilde taazzuvlaşmış olan şahsıdır*

[ 2 5 ] , «Devlet, h u k u k a n

teşkilâtlandırılmış o l a n M i l l e t i n bizzat k e n d i s i d i r * [ 2 6 J , «Devlet, h u k u k a n teşkilâtlandırümış Mîllettir- [ 2 7 J tarzında gerek M i l l e t ve gerekse Devlet hakkında karşılaştığımız t a r i f l e r d e rastgeldiğimiz *Millet> ve s o s y o l o j i k

realitelere,

tâbirinin t a r i h i

içtimaî ve siyasi vakıaların bünyelerine aykırı

düştüğünü söylemek mümkün olrruyacak ve b u tarzda b i r tâbir artık z i ­ h i n l e r i m i z d e b i r teşevvüş de husule g e i i r m i y e c e k t i r .

123]

B i r Carrâ

¿24}

B k , Knmt-in,

[251

B k . Btunt*chU

126]

B k . Michoud,

1271

B k . Le

d e N n / b e r p , op. d U

FUT.

op, d i , t

*

C

I , *• 2.

1-

Tîıeoris g i n e r a l e

de l ' E U t . P a r l i

1BS1, a, İ S .

op. d t . , c, I . i . 228 op. c l t . . a. 2 2 3 , 2 M . Hukuk

F * k _ Mec. —

*î

DEVLETİN

J292

BESERt

UNSURU

§ 2 . Beceri u n s u r d a k e m m i y e t ve kesafet Devletin

meselesi.

teşekkülünü hazırlayan beşeri u n s u r u n

kullanılan t e r i m l e r i n h e p s i n i n , muhtevası i t i b a r i y l e

İfadesi hususunda b i r i n s a n çokluğunu

ifade eylediğinde şüphe y o k t u r . Beşeri u n s u r t e k b i r f e r d i değil, b i r insan camiasını, b i r i n s a n kütlesini ifade e t m e k t e d i r ; b u h u s u s t a hiçbir şekilde t e k b i r f e r t bahis m e v z u u olmamaktadır. T e k b i r f e r d i n b i r Devlet teşkil edebilmesine,

b i r D e v l e t i n teşekkülünü hazırlayıcı b i r u n s u r rolünü oyna­

y a b i l m e s i n e m a d d e t e n imkân y o k t u r . O h a l d e beşeri u n s u r için mevzuubahs o l a n b u çokluk k e y f i y e t i . D e v l e t i n teşekkül edebilmesi

bakımından z a r u r i

b i r şart h a l i n i almaktadır. D e v l e t i n vücuda gelebilmesi İçin sayısı oldukça çok f e r t l e r d e n müteşekkil b i r İnsan topluluğuna ihtiyaç vardır. A k s i tak­ d i r d e , ne D e v l e t i n teşekkül edebilmesine,

ne D e v l e t i n

teşekkülünde âmil

o l a n g a y e l e r i n t a h a k k u k u n a v e ne de b u h u s u s t a rnevzuubahs İhtiyaçların karşılanabil meşine imkân y o k t u r . D e v l e t i n beşeri u n s u r u dendiği

zaman,

b u n u n l a , h a y a t şartlan yekdiğerinden farklı, aralarında m u a y y e n b i r İş bölümü b u l u n a n b i r çok i n s a n l a r d a n müteşekkil b i r c a m i a , b i r heyet

rnev­

zuubahs o l m a k t a ve h a t t a D e v l e t i n varlığının devamı bile böyle b i r camia­ nın k e n d i m e v c u d i y e t i n i i d a m e e t t i r e b i l m e s i n e bağlı bulunmaktadır. Yalnız, b u r a d a h a l l i gereken b i r mesele i l e de karşılaştığımızı kaydeım e k l i f i m i z lâzımdır; o mesele de, beşeri u n s u r u n hacım ve kesafetini ta­ y i n , b i r D e v l e t i n teşekkülü bakımından f e r t l e r i n sayısını t e s b i t t e n ibaret bulunmaktadır. A c a b a b i r D e v l e t i n m e y d a n a

gelebilmesi

için ne m i k t(ar ar

insana İhtiyaç vardır, bu h u s u s t a f e r t l e r i n sayısı ne olmalıdır, b u bakı dan a s g a r i v e y a âzami b i r h a d d e n bahse imkân v a r mıdır? Beşerî u n s u r u n k e m m i y e t b i r r a k k a m l a i f a d e etmemize,

ve k e s a f e t i n i ,

s

o n u n hacım ve şümulünü

b u hususta a s g a r i v e y a azamî b i r hadden

bahse t a b i a t i y l e imkân y o k t u r . B u n u n l a beraber, b u k e y f i y e t i n

meydana

g e t i r i l e n siyasî teşekküllerin bünye ve m a h i y e t l e r i , onların meydana

gel­

m e l e r i n d e âmil o l a n g a y e l e r i n t a h a k k u k u i l e i l g i l i bulunduğunu söylemek de mümkündür. Meselâ site denilen b i r siyasî teşekkülün vücuda gelebil­ mesi bakımından beşer u n s u r u n u n hacım ve k e s a f e t i

hakkında bazı mü­

lâhazalar serdetmek, b u hususta bazı k r i t e r l e r d e n ve hattâ r a k k a m l a r d a n bahseylemek

kabildir. N i t e k i m , Devlet

hakkındaki görüşlerini site teşki­

lâtının d a r ve m a h d u t k a d r o s u n d a n d a h a i l e r i götüremiyen Plüton,

Dev­

l e t i n beşeri u n s u r u n u n «filozoflar*, - m u h a r i p l e r * , « s a n a t k â r l a r ve çiftçi­ l e r * o l m a k üzere üç zümreden terekküp ettiğini söylediği g i b i b u zümre­ lerden h e r b i r l n i n sayısı üzerinde de, site teşkilâtının mükemmel ve i y i iş­ lemesini t e m i n ve b u hususta i s t e n i l e n randümam elde edebilmek

gaye­

siyle, bUhassa durmuştur. F i l o z o f , D e v l e t i n beşerî u n s u r u n u teşkil e y l i y e n

İtECAl

filozof

G,

ORANDAN

ve h a k i m l e r için b i n , m u h a r i p l e r için keza b i n

P

ve diğerleri için de

«Devlet» adlı eserinde i k i b i n ve - K a n u n l a r * adlı eserinde ise beş b i n r a k kamını k a b u l etmiştir. Devlet hakkındaki görüşlerini y i n e sitenin d a r k a d r o s u n a t i r e n Aristoteles

i n h i s a r et¬

de D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n hacım ve kesafeti

durmuş ve b u hususta d i k k a t e değer mülâhazalar serdetmiştir. göre. D e v l e t i n

üzerinde Filozofa

beşeri u n s u r u n u teşkil e y l i y e n f e r t l e r i n sayı i t i b a r i y l e bü­

yük b i r yekûna baliğ olmamaları lâzımdır. Hâdiseler, f e r d i n sayı bakı­ mından çok olduğu yerlerde, i y i b i r i d a r e n i n ve mükemmel b i r nizamın imkânsız ve site i d a r e s i n i n güç ve hattâ g a y r i k a b i l olduğunu göstermek­ t e d i r l e r [ 2 8 ] . Keza, böyle b i r d u r u m d a , f e r t l e r i n b i r i b i r l e r i n i tanıyanilmeleri de güçleşir. Bunların hükümet ve idare adamlarım seçerlerken, i n t i h a p edecekleri k i m s e l e r i n seçilmelerin deki âmil ve sebeplere vakıf bulunmaları ve b u n u n için de f e r t l e r i n b i r i b i r l e r i n i çok i y i tanımalarını mümkün kı­ lacak b i r h a l d e olmaları lâzımdır. Yalnız kalabalık s i t e l e r i n mahzurları o l ­ duğu g i b i , nüfusu az s l t e ' l e r i n de mahzurları vardır.

B u t a k d i r d e , site,

kendi kendisine kâfi gelen b i r teşekkül o l m a k t a n m a h r u m kalır. O halde, site halkının sayı i t i b a r i y l e b i r h u d u d u o l m a k ,

bu hususta bazı esasları

gözönünde b u l u n d u r m a k lâzımdır. Aristoteles'e lerden

göre, site halkının, her şeyden evvel, s i t e y e d a h i l

fert­

h e r b i r i n i n diğerini tan t y ab i l m e s i n i mümkün kılacak b i r derecede

"İması g e r e k t i r . Z i r a . hükümet edenlerin f o n k s i o n u e m r e t m e k ve hükmeytemektir.

Şu halde, h e r k e s i n h a k l a n hakkında b i r hüküm v e r e b i l m e k , ve

keza, s i i e ' n i n yüksek m e m u r i y e t l e r i n i

b u n l a r a lâyık k i m s e l e r

tevzi e d e b i l m e k için f e r t l e r i n yek diğerlerini tanımaları kıymet ve e h l i y e t l e r i n i t a k d i r edebilmeleri

arasında

ve b i r i b i r l e r i n i n

icap eder. E ğ r bu mümkün de­

ğilse, bu t a k d i r d e , g e r e k verilen hükümlerde ve gerekse s i t e ' n i n

yüksek

m e m u r i y e t l e r i n i n t e v z i i n d e b i r isabet olamaz. H e r i k i husus hakkında da düşünmeden h a r e k e t e geçmek doğru değildir. F e r t l e r i n sayı İtibariyle çok­ luğu halinde ise bu düşünme k e y f i y e t i halkının, keza, İcabında mürakabeyi

ekseriya imkânsız o l u r [ 2 9 ] .

Site

mümkün kılacak b i r hadde olması

lâzımdır. Z i r a h a l k kütlesinin kalabalık olması halinde, vatandaş olmayıp site de o t u r a n diğer kimselerle

yabancıların hükümet işlerine iştirak v e

müdahalelerde bulunmaları kolaylaşmış o l u r . B u hususta yapılacak k o n t r o l d a n , site a h a l i s i n i n kalabalığı dolayısiyle. istenilen netice hasıl olamaz. Bundan dolayı, b u miktarın, ayni zamanda, bu tarzda b i r mürakabeyi i m -

r Z S J Bfc- P o l l t l q u e , K , I V . F I V , | S . 7. İMİ

B h . rollllçur, K . İV, F . I V , I 7.

DEVLETİN

L29-I

BESER t

UNfcUTtU

kânaız kılacak derecede olmaması lazımdır [ 3 0 ] , Yukarıda zikrettiğimiz mülâhazaların kıymetini inkâr e t m e m e k l e be­ raber, bugün site'den çok geniş v e hattâ b i r çok s i t e ' l e r d e n mürekkep olan D e v l e t i n beşeri u n s u r u hakkında, b u u n s u r u n D e v l e t i n teşekkülünü hazır­ l a y a b i l mesi bakımından hacım v e k e s a f e t i n i t a y i n h u s u s u n d a h e r ne ka­ dar muayyen

bazı p r e n s i p l e r d e n bahsedebilmek

mümkünse de, k e y f i y e t i

adetle ifade e t m e k , b u hususta t a k d i r v e t a h m i n l e r d e b u l u n m a k güç ve hattâ imkânsızdır; t e s p i t edilecek r a k k a m l a n n b i r k a t i y e t ifade

edebilme­

sine imkân y o k t u r [ 3 1 ] . 3 u h u s u s t a hâkim o l a n v e y a olması gereken esas. m e v c u d i y e t i n i lüzumlu gördüğümüz i n s a n çokluğunun, a s g a r i b i r h a d o l ­ m a k üzere, komşu siyasî teşekküllerden ayrı, müstakil v e m u h t a r b i r siyasi birliğin f i i l e n vücuda g e l e b i l m e s i n i ve o n u n yaşayabilmesini mümkün kı­ lacak b i r seviyeye, b i r d u r u m a ulaşabilmiş bulunmasıdır. Böyle b i r insan çokluğunun h u k u k a n b i r D e v l e t

h a l i n i a l a b i l m e s i İçin, t a b i a t l y l e

temas

ettiğimiz b u seviye ve d u r u m a ulaşma k e y f i y e t i kâfi değildir; o n u n ayni zamanda

müstakil b i r siyasi b i r l i k teşkiline m u v a f f a k

olması da

elzem

bulunmaktadır. Bazan sayıca çok f e r t l e r d e n müteşekkil b i r topluluğun b i r Devlet

vücuda getiremediğini gördüğümüz g i b i , bazan

b u n a nazaran sa­

yıca daha az f e r t l e r d e n müteşekkil toplulukların b i r D e v l e t i n teşekkülünü hazır! aya b i l d i k l e r i n i , b i r D e v l e t i n teşkil edici u n s u r u rolünü

oynamağa

m u v a f f a k olduklarını müşahede e t m e k de mümkün bulunmaktadır. O halde, b i r D e v l e t i n teşekkülünü hazırlayan beşeri u n s u r hakkında hacım v e k e m m i y e t bakımından i l e r i sürülecek a s g a r i h a d , o n u n her ba­ kımdan müstakil b i r siyasi birliğin teşekkülünü ve o n u n h e r bakımdan i d a m e s i n i mümkün kılabilecek kesafette olmasıdır. B i r D e v l e t i n beşeri u n ­ s u r u n u n h a c m i , o D e v l e t i n yalnız teşekkülü bakımından değil, a y n i za­ m a n d a vücuda gelen b i r D e v l e t i n devamı, m e v c u d i y e t i n i n idamesi, gelişISûJ 1311

n k r

ehemmiyeti topluluklara «ayet

nun Lkl

takdir

ılyaıl

alre,

tahmin

bir

Inıan

lılanbul

l!nivera1lcıl

SmU, Hukuk

katidir.

daha

ı. , tl

verilme*.

fazla

halde KH

FakUlteıl

ntirunu

Bir

ve

mecmuan,

bu

c. X I I I .

eden

adede dayanan araıına

RouMeau'ya

r a k k a m ı çok vilâyeti

eder.

vilayetinin hukuk

nufuaunun

İhtiva

gruplar

FraMU

ihtiva

bir Franııı Ah ilk

valfı,

sorulabilir.

BlunUchU

indidir.

Fakat

alyaıl

haiz olacafı

derecede

t e t k i l ettiği

{Hk.

iıml

fftrlk

pek n z fertleri

topluluBunun

ne zaman

aynı

cemiydin

kl, ancak

cemiyet

Şile'lerinden

bir d e v l e t

değildir»

de

ılyaıl

Muhakkak

ehemmiyeti

ve K o m a

biri

kabil

ve

| S,

bırakılırla,

jjürünür.

umumiyetle

IV,

İçin o n b i n k i t i n i n b u l u n m a n

Yunan her

olarak

adedi

I V , T.

bir t a r n f a

mülelmvvlldlr;

için k A f l

K

Bk. PolHlque,

Halbuki devlet

kaideleri

nd< tytJ

b i r öl! iokulnu *•

•

azıtmıyor. baran

bir

b u «Ke lerdi Hmlnl

hakkında

a a y i : 3 , 1 9 4 7 , •.

almam demler,

llS7tl

mesl. k u v v e t ve İnkişafı bakımından da Önemi haiz b u l u n m a k t a v e r>nunia da i l g i l i bulunmaktadır. § S. Beşeri u n u m u v t i r u d a e k t i r e n Devletin

âmiller.

teşekkülünü hazırlayan beşeri unsur

b i r insan

çokluğunu

ifade ettiğine ve b u çokluğu teşkil eden insanlar arasında b i r yaklaşma, bir toplanma,

b i r a r a y a gelme bahis mevzuu olduğuna göre, b u çukluğu

teşkil e y l i y e n f e r t l e r i n ne g i b i âmillerin tesiri altında b i r a r a y a

gelerek

b i r c a m i a , b i r t o p l u l u k vücuda g e t i r d i k l e r i n i ve vücuda gelen b u t o p l u l u ­ ğun ne g i b i s e b e p l e r i n tesiri altında b i r D e v l e t i n teşekkülünü mümkün kı­ lacak derecede olguniaşabildiğini, o n u n ne tarzda b i r D e v l e t i n

teessüsüne

müsait b i r bünye i k t i s a p edebildiğini t e t k i k etmek lâzımdır. B i r çok f e r t ­ l e r i n aralarında hiç b i r bağ bahis m e v z u u o l m a d a n tarzda

b i r araya gelmeleriyle, toplanmalariyle.

l u l u k hayatının m e v c u d i y e t i y l e , D e v l e t i n

gelişi güzel münferit

lâalettayin basit b i r t o p ­

teşekkülünü

mümkün

kılacak

b i r beşeri u n s u r u n vücut bulacağından bahse imkân y o k t u r . Onları bire­ b i r l e r i n e yaklaştıran, b i r i b i r l e r i n e bağlayan, b i r arada yasamağa şevketleri ve b u t a r z d a b i r yasama h a l i n i i d a m e y e sürükleyen ve nihayet onları b i r Devletin teşekkülünü mümkün kılabilecek b i r hale g e l i r e n ve her b i r i de­ ğişik ölçüler d a h i l i n d e m u a y y e n b i r r o l oynıyan m u h t e l i f sebep ve âmiller mevruttur. Devletin

teşekkülünü hazırlayan beşerî unsur dendiği

uman.

ancak m u h t e l i f sebep ve âmillerin t e s i r i alımda b i r a r a y a gelmiş, m u h t e l i f bağlarla b i r i b i r i n e bağlanmış, aralarında karşılıklı b i r sosyal bağlılık t e ­ essüs etmiş f e r t l e r d e n

müteşekkil

bünyeye m a l i k , b i r D e v l e t i n

ve f a k a t

b i r Devlet teşkil edebilecek

teessüsünü mümkün kılabilecek derecede o l ­

gunlaşmış b i r i n s a n camiası mevzuubahs olmaktadır O halde, D e v l e t i n

teşekkülünü hazırlayan beşeri unsur ne g i b i sebep

ve âmUterin t e s i r i altında vücuda gelebilmiştir? B u unsur ne g i b i sebep ve âmillerin t e s i r i altında b i r D e v l e t i n teşekkülünü mümkün kılacak dere­ cede olgunlasabilmiş, D e v l e t i teşkile müsait b i r bünye i k t i s a p edebilmiştir? gibi, cevaplandırılması gereken suallerle

karşılaşmış b u l u n u y o r u z .

Filha­

k i k a . D e v l e t i n teşekkülünü hazırlayan beşeri u n s u r u n g e r e k vücut b u l m a ­ sında ve gerekse o n u n b i r Devlet teşkil edecek derecede müsait b i r bünye ihraz e d e b i l m e l i n d e âmil olan sebepleri t a b i i ve sosyal, o b j e k t i f

ve süb­

j e k t i f o l m a k üzere üç kısma ayırmak k a b i l d i r . H e r b i r i diğerini tamamlıyan ve h e r b i r i diğerine yakından bağlı b u l u n a n b u âmilleri sırasiyle inceliyetim. •' Tabii

ve no&j/al

âmiller:

D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n teşekkülü hususunda mevzuubahs âmillerin

DEVLETİN

129*

BEŞERİ

UNSURU

en basında tabiî ve sosyal olanları görmekteyiz. B u âmiller, k e n d i mevcu­ d i y e t l e r i n i doğrudan doğruya i n s a n l a b i a t i n d e bulmaktadırlar. Gerçekten» meselâ C i n filozoflarından K o n g - t s e ' n u n sosyal b i r varlık, Y u n a n larından Aristoteles'in

siyası ve o n altıncı asır filozoflarından

filozof­ // • . •

G r o i i u a ' u n içtimai b i r h a y v a n d i y e vasıflandırdıkları insanın, dokuzuncu asır fslâm mütefekkirlerinden Farabîrıin, onuncu" asır islâm filozoflarından îhni Smd'nın, o n i k i n c i asır A r a p filozoflarından / i m i Rusd'ün, asrın tanınmış filozoflarından İbni Haldun'un

o n dördüncü

işaret e t t i k l e r i g i b i , içtlmaî-

leşme insiyakını haiz b i r mahlûk olduğunda, insanların fıtratan haiz b u ­ lundukları içtimaîlik nüvesinin tedricî b i r gelişmeye m a z h a r bulunduğun­ da, şüphe y o k t u r . îçtimai v e siyasî b i r mahlûk o l a n İnsan için, keza, varlığını muhafaza ve i d a m e sevkıtabiîsinin t e s i r i altında b u l u n m a k g i b i diğer b i r prensibin daha mevzuubahs olduğu da b i r h a k i k a t t i r . B u n l a r d a n varlığım muhafaza edebilmek k e y f i y e t i onları s u l h ve sükûn İçinde yaşamağa sevkeder; var­ lığını i d a m e e t t i r e b i l m e k e y f i y e t i de, İnsanın k e n d i h e m c i n s l e r i n e o l a n i h ­ tiyacını, onların karşılıklı yardım ve m u z a h e r e t i n i mümkün kılar. Doğ­ duğu andan i t i b a r e n egoist b i r sevkıtabiî altında k e n d i varlığını muhafaza ve i d a m e y e sürüklenen insanın h e m c i n s l e r i n i n yardımı o l m a d a n , onlarla s u l h ve sükûn içinde yaşamadan, mücerret k e n d i e n e r j i s i y l e i k t i f a eyle­ mesine İmkân y o k t u r . F e r t için yalnız hiç b i r şey mümkün değildir. İn­ sanların varlıklarını m u h a f a z a

ve i d a m e e d e b i l m e l e r i

keyfiyeti,

onların

müşterek ihtiyaçları, farklı ihtiyaç v e istidatları, onların b i r a r a y a gelme­ l e r i n i , t o p l u b i r h a l d e yaşamalarım, karşılıklı o l a r a k b i r i b i r l e r i n e muza­ h e r e t t e bulunmalarını, aralarında karşılıklı b i r yardım ve çalışma b i r l i ­ ğinin t a h a k k u k u n u , münferit h a y a t y e r i n e maşerî hayatın teessüs ve İda­ mesini zarurî kılmaktadır. Görülüyor k i , t a b i a t insanları h e m c i n s l e r i y l e b i r a r a d a yaşamağa İc­ b a r etmiş, t o p l u l u k h a l i i n s a n l a r İçin b i r t a b i a t h a l i olmuş [ 3 2 ] , cemiyet hayatı ve insanların d a i m a c e m i y e t içinde ve h e m c i n s l e r i y l e b i r arada ya­ şaması tabiî b i r vakıa h a l i n i almıştır. R a s y o n e l b i r varlık o l a n insan, kar­ şılaştığı b i r çok ihtiyaçlarını, k e n d i n e ha

temayül v e ihtiraslarını ancak

h e m c i n s l e r i y l e b e r a b e r yaşadığı t a k d i r d e t a t m i n edebileceğini d a l m a idrâk edebilmiş ve b u k e y f i y e t , f e r t l e r arasında, b i r mâşeri hayatın t a h a k k u k v e i d a m e s i n i mümkün kılacak bazı bağların teessüsünü intaç eylemiştir. Şu halde, b i r t a r a f t a n insanın yaradılışı İtibariyle sosyal b i r mahlûk oluşu ve diğer t a r a f t a n müdafaa, m e n f a a t , maişet, ihtiyaçları t a t m i n , mev IS^l Hukuk

ıtk.

L . L6vv

Fakülteıl

Hruhl.

Aufiuste

mecmuamı, c . V I I I ,

l^tfnteun

nyı:

ııotyniojlıl,

1 - 2, 1942, i .

«lıunbut

779*.

nnlvrr»U*'
d i y e t a r i f o l u n a n h u k u k a , «ternlz s o y u devam e t t i r m e k , ırkın temizliğini korumak» g i b i y e n i b i r v a z i f e de t a h m i l olun¬ muştur. Soy ortaklığının b i r D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n ve b u u n s u r u n b i r Dev­ let teşkil edebilecek derecede olgunlaşmasının âmili o l a r a k Heri sürülmesi k e y f i y e t i , t a r i h i ve sosyolojik r e a l i t e l e r i gözönünde t u t a n b i r çok müellif­ l e r i n t e n k i d i n e manız kalmıştır [ 3 3 J . B u müelliflere göre. siyasi menfaal ve İhtirasların t a t m i n i gayesiyle i l e r i sürülen soy ortaklığının f e r t l e r ara­ sında b i r bağ teşkil ederek onları b i r a r a y a toplıyacağı ve b i r D e v l e t i n te­ şekkülünü mümkün kılacağı esası, h e r şeyden e v v e l siyasî realitelere ta¬ m a m e n u y g u n b i r bünye a r z e t m e m e k t e d i r . B u n d a n başka, soy ortaklığı. D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n vücut bulmasında ve o n u n b i r D e v l e t vücuda g e t i r e b i l e c e k derecede olgunlaşmasında kâfi b i r âmil o l a b i l m e k t e n de uzak bulunmaktadır. İrkın değişen, tecezzi eden b i r vakıa olduğunu, medeni m e m l e k e t l e r d e halta ırkın kalmadığını

bugün

[ 3 4 ] söyllyen bu müellif­

ler, soy ortaklığının, sosyolojik tekâmülün m u a y y e n v e m a h d u t merhale¬ l e r i bakımından, meselâ a i l e , Gens g i b i m a h d u t s o s y o l o j i k

teşekküllerin,

keza i l k zamanların site - D e v l e t l e r i n i n , Benî t s r a i l v e A r a p k a b i l e l e r i n i n m a h d u t kadroları içinde, az çok b i r r o l oynadığı k a b u l edilse bile [ 3 5 1 , b u n u n z a m a n l a Önemini kaybettiğini

iddia eylemektedirler.

Bugün bazı

toplulukların k e n d i menşeleri n i t e k b i r k a b i l e d e bulduklarını söylemek ve b u h u s u s t a b i r soy ortaklığının m e v c u d i y e t i n d e n

bahseylemek

mümkü

olsa bile, bunların ırk bakımından k e n d i s a f i y e t l e r i n i hâlâ m u h a f a z a ed

133] dutu

kadar [341

dır...

B u müellifleri

Ari

olnmaz... vardır»

tebarüz

«BugUn

Bir Holyun [ B k . Fmnretco

C30J a.

ön».

Bk.

dUiUncelerlni

nol

ve

referanılarda

mümkün

elllreceftlz.

M . , . . :.. m c m 11 k e l l e r d e a r l ı k

ırklardan.

r e k e t l e n , tayı:

v ? onların

hallû

iadece

ırkının NiUİ,

h a l l i ırk y o k t u r . K a r ı » m u

|AUn ı r k l a r ı n d a n

mevcudiyeti B i r kaç

tddla

merhum,

bahsetmek

edileme*.

kadar

Yalnız

millet, v a l a n .

ırk.

ırklar v

gülüne

bir l l a l y a n devlel

bl mille

«nfclr

H

ı s , •. « • ] . Krntat

J.

1

Millet

nedir?

*t)IkU,

tayı:

7S AAuıtoa

1930. e.

XI

b i l d i k l e r i n i [ 3 6 ] i d d i a etmek h e r halde imkânsız bulunmaktadır [ 3 7 ] . Meselâ b u günkü Devletlerle onların beşeri unsurlarını t e t k i k edecek o l u r s a k bunların vücut bulmalarında t o y ortaklığının âmil olduğunu, b u n ­ ları teşkil e y l i y e n

f e r t l e r i n a y n i ırktan g e l d i k l e r i n i , h a t l a t e k b i r soya

ircaları mümkün olsa bile bunların kendi kanlarının s a f i y e t i n i

muhafaza

edebil d i k l e r i n i söylemek çok güçtür. Bugünkü D e v l e t l e r i n ve onların be¬ ri unsurlarının, u m u m i y e t l e , m u h t e l i f ve hattâ bazılarının e t n o l o j i k ba­ kımdan yekdiğerinden çok farklı ırkları i h t i v a e y l e d i k l e r i n d e şüphe y o k ­ t u r . F i i l i y a t sahasında a y n i ırktan o l a n insanların başka başka t o p l u l u k ­ l a r a d a h i l olduklarını, başka başka siyasi teşekküller içinde y e r aldıkla­ rını ve keza m u h t e l i f ırklara mensup f e r t l e r i n de t e k b i r t o p l u l u k , t e k b i r siyasî teşekkül içinde toplandıkları görülmektedir. Bugün, b i r çok Devlet­ l e r i n ve onların beşerî unsurlarının k e n d i m e v c u d i y e t l e r i n i soy ortaklığına borçlu bulunmadıklarını, b u n l a n n hiç bü~inin ırk bakımından t a m b i r sa­ f i y e t arzedemediğini

müşahede edebilmek

imkan dahilindedir

[ 3 8 ] , Me­

selâ, t a r i h t e beş asırlık b i r müddet kendi varlığım idame e t t i r e n Osmanlı Devleti beşeri u n s u r bakımından ırkça yekdiğerinden farklı kütleleri i h a t a eylediği g i b i , bugün A m e r i k a D e v l e t i n i n dc beşerî u n s u r bakımından y i r m i

B k . Marcel

[3ti] [37J

firnetr

Fransada ye

bile

lerce ten

77, t e m m u z

Myi:

tS8J tahlil asil

«...

ve

1S3B\ s,

Hakikatle

memleketler,

b u hususîn

bir Cermen

b i r ırk

nehrinden

İtibaren

eden

kiMtnlar, haklka»n

hiçbir

Fransa.

İtalya

kanı

en

Hayır..

bilaistisna

Almanyamn bütün « a r k

bu mahlyell

haiz

midir?

lUanlyatçılar,

göre

büsbütün

başka

manada

bir ton

tip alarak İsmi

t o r u uz a y j l a b l l i r . . .

gösterilebilir,

verilen

b u İntan

aile­

karıtan

bin­

Hallıukl, tipi.

vâsi

Bir

siyatell en

etmek­ «Hku,

olan

En

m e mlekeli erdir.

Al­

miyiz?

Yani

bir z a m a n l a r

tıte

gerek

İngiliz

hiç

de y e n n d e

ne Sezar

zamanında

Gual'e

fikirlere

flzlyülojljl için.

bugün

yaıamıt

malik ol­

antropolojisiyapılan

dünyanın

kendisine olan

iddia

halleder­

b u sahada

bütün

olmıyarak

-

tam

merbultu.

kl. bunu

ve t a r i h

kullandıkları

Almanya

t a f olduğunu

bir mesel*

malûmata

clnograiyı

büyüflüdür.

Slav'dır. T a m a m e n

f-crek

b i r münakaşa

karilik

cenubu

kelimesini

herhnsi

İçin n i c e

Ve

halaların

l e t k U e l l i s i n i dütüneblllr

İrk

kendilerine

tane

M l l l e i nedir?

yoklur.

yapılabilecek

mak •er

on

«Buğu

t i t r e m l e r i n i allütl

RentiA,

yerde

düşmemek

eder.

edecek

karanlıklarına

tecerenâme

ken sultefehhümlare icap

Ispm

tarihin

[ B k . Ernert

kurmak,

b i r İstisna

Elbe

ini

itelemektedir:

3»J,

üzerine

Ülkesi m i d i r ?

bile.

bütün

edemez*

temiz

Inellıere,

tunları

sıka b i l e t l i

eite

müşküllerle

ı»p. c l l _ c* 1. %- 23b v e m U t -

hakkında

kadar

Ispai

yardım

mülahazaları

mamanın

Bunu

doğurarak bir «eye

Fransa

Franglara

edemeyiz.

letalübün hiç

mesela

Klbarlle.

letadüf

'• iHtucuve,

fiıjjne

ftemırt,

meni*

başka

d* la

İçinde

Anglo-Sak-

Breton,

ne

İlen-

DEVLETİN

BECERİ

UNSURU

m u h t e l i f ırkı h a v i bulunduğu t e s p i t edilmiş bulunmaktadır

¡ 3 9 ] . Keza.

y i n e b i r m i s a ! o l a r a k , bugünkü Fransız ve İtalyan D e v l e t l e r i n i teşkil ey¬ leyen

beşerî unsurların da m u h t e l i f ırkları

ihtiva ettiklerini

söylemek

mümkün görülmektedir, îşte b u n u n içindir k i , soy ortaklığının

Devletin

beşerî u n s u r u n u n ve D e v l e t i n teşekkülü bakımından kâfi ve hattâ zarurî b i r şart olabileceği k a b u l edilmemiş ve hattâ, bazı müellifler, b u tarzda soy ortaklığını, siyasi birliğin b i r sebebi değil b i r neticesi o l a r a k karşıla¬ mışlardır [ 4 0 ] . Hattâ, y i n e b u n u n içindir k i , zamanımızda, e k s e r i y a , m u h ­ t e l i f ırklardan mürekkep g r u p l a r a *Millet>

i s m i n i n verildiği

ve M i l l e t l e r i n m u h a k k a k s u r e t t e m u a y y e n ırklara tekabül

görülmekte

edemiyecekleri,

m o d e r n M i l l e t l e r l e ırklar arasında m u h a k k a k s u r e t t e b i r münasebetin mü­ şahede olunamıyacağı k a b u l edilmiş bulunmaktadır [ 4 1 ] . Kısaca, bugün hâkim o l a n telâkkilere göre, D e v l e t i n teşekkülünü h a ­ zırlayan i n s a n topluluklarının vücuda gelmesinde,

b u toplulukların b i r

D e v l e t i n teşekkülünü mümkün kılabilmesinde, soy ortaklığı

ne kâfi

ve

hattâ ne de m e v c u d i y e t i m u h a k k a k s u r e t t e zarurî b i r âmildir. I r k , Devle­ t i n beşerî u n s u r u n u n ve D e v l e t i n vücuda g e l m e s i n d e esaslı ve başlı başına kâfi b i r âmil, m e v c u d i y e t i m u h a k k a k s u r e t t e elzem b i r şart o l m a k t a n uzak bulunmaktadır. Yalnız şuna da işaret e d e l i m k i , b u telâkkiler, D e v l e t l e r i n beşerî unsurlarının teşekkülünde soy ortaklığının hiç b i r r o l o y m y a r m y a eağını da t a m a m e n k a b u l etmiş değillerdir. B u telâkkiler, soy ortaklığının b u hususta dolayısiyle b i r tesir i c r a edebileceğini, ırkın beşerî u n s u r u n te­ şekkülünde b u teşekkül k e y f i y e t i n i kolaylaştırıcı b i r r o l oynıyabileceğini, i n s a n l a r arasında yaklaşma ve birleşme k e y f i y e t i n i n v u k u u n u t a c i l ede­ bileceğini k a b u l e t m e k t e d i r l e r . F a k a t , bütün b u n l a r a rağmen, soy o r t a k ­ lığı D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n teşekkülünde

v e b u u n s u r u n b i r Devlet

teşkil edebilecek derecede olgunlaşmasında başlı başına kâfi b i r âmil olamıyacağı g i b i böyle b i r ortaklığın a d e m i m e v c u d i y e t i glst'ln Anglo-Sakaonu, Normand'ıdır

ve

Frpnc'dır.

sadece

zanda

O

tekevvün 1391

Frnnrenctt

Fransız

eden

B k . Georg ÎTltti,

ayrı

da

kralının

bugün

muhtelif

I/Etat

ne

Cîolvnlı

unsurları

I B k . Ernent

bir tahşiyedir*

Jellinek,

v e n e de G u l l l a u m e

moderne

et

h? C o n q u Î r a n f ı n

ne Bourponde

loplıyarnk

Fenan

%p,

kaynadığı

cll„

Bon d r o l t . P a r l a

ve

t, M S

1913.

node ka­

- 517].

c. I . 1.

'¿05;

addolunması

bazı

o p . c l t . . t . 4.

-İçtimai

da İn R\nne b i r heyet

menfaatlere

veya

fiat

s-6zü k m e k i n d i r ,

evllyor

Danimarkalısı

n i t e k i m b i r Frnnıiz

I 4 0 | B k . iHarrei 1411

ne Kunfıın

de beşerî u n s u r u n

siyasi

olmadiflını t e s l i m e d i y o r *

de Yittenvcvvt-,

olan

bir

İhtiraslara tllm

m i l l e t i n b i r ırktan

yardım

bu^Ün

o p , c l t - , c. t

edebilir.

milliyet

[ B k . JlTenmei hsel,

Ur

Fakat ırk

o p . c l t . . s. 4 7 1 .

i . 200.

ibaret ilim

ffltffide

arasında

bundan

hlçhlr

rern-

münnacbpt

ve D e v l e t i n teessüsüne b i r engel teşkil e t m e m e k t e d i r [ 4 2 ] . D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n teşekkülünü ve o n u n b i r Devlet

tesis ede­

bilecek hale g e l m e s i n i mümkün kılan o b j e k t i f âmillerden b i r diğeri o l a r a k d i l nrtakhğt'mn

i l e r i sürüldüğünü ve b u n u n , bilhassa, b i r M i l l e t i n

ancak

ırk ve l i s a n birliği İle teşekkül edeceğini söyleyen A l m a n müellifleri t a r a ­ fından müdafaa olunduğunu görmekteyiz. B u n l a r a göre

r

soy ortaklığında

olduğu g i b i d i l birliği de beşeri u n s u r u n teşekkülünü mümkün kılan, o n u bir Devlet

teşkil edebilecek

derecede olgunlaştıran esaslardan

biridir

ve

a y n i soydan gelen ve a y n i d i l i konuşan insanların m u h a k k a k s u r e t t e tek b i r D e v l e t i n o t o r i t e s i altında toplanmaları lâzımdır. D e v l e t i n beşeri unsu­ r u n u olgunlaştıran, ve b u u n s u r İçinde D e v l e t i n teşekkülünü mümkün kı­ lacak millî rabıtayı husule g e t i r e n âmil d i l birliğidir: böyle b i r rabıta, a n ­ cak a y n i d i l i konuşan i n s a n l a r arasında doğabilir. t l e r i sürülen bu mülâhazalara rağmen, D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n te­ şekkülü ve o n u n b i r D e v l e t i n teessüsünü mümkün kılacak derecede o l g u n ­ laşması h u s u s u n d a d i l birliğinin h e r zaman

doğrudan doğruya ve başlı

başına kâfi b i r âmil olabileceğini söylemeğe de imkân görülmemektedir. B u h u s u s t a k i rolü inkâr edilmemekle, i n s a n l a r arasında birleşmeyi k o l a y ­ laştırıcı b i r r o l oynadığı k a b u l e d i l m e k l e beraber, d i l birliği, A l m a n f i l o ­ zoflarından Ftchıe'nln dediği t a r z d a < f e r d i sevkeden

meş u m b i r k u v v e t ••

derecesine yüksetilmemekte ve keza b i r D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u , h e r za­ m a n , «ayni d i l i konuşan b i r i n s a n çalmasıdır' diye t a r i f edilebileceği tas­ v i p e d i l m e m e k t e d i r . Gerçekten, g e r e k beşeri u n s u r u teşkil ve gerekse o n u n b i r Devlet tesis edebilecek

hale gelmesi hakımından d i l birliğinin soy o r ­

taklığına n a z a r a n daha büyük b i r önemi haiz bulunduğunda, sosyal f a a l i ­ y e t l e r i n c e v h e r i o l a b i l m e k bakımından d i l i n büyük b i r e h e m m i y e t

arzet-

fiğinde, f e r t l e r d e müşterek d u y g u n u n teessüsünü ve b u n u n i z h a r ve i f a ­ desini mümkün kıldığında m i l l i ve ahlâki d u y g u l a r l a müesses a n a n e l e r i n insanlar arasında

İntikalini l e m i n eylediğinde, t o p l u l u k hayatının

tekâ­

mül ve inkişafına h i z m e t ettiğinde, hattâ d i l i n D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n benliğinin b i r parçası g i b i telâkki edilerek o n u n topluluğun b i r ifadesi ola­ bileceğinde [ 4 3 ] şüphe e d i l m e m e k t e d i r . F a k a t , bütün b u n l a r a rağmen, d i l birliğinin, e k s e r i y e t l e , D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n teşekkülüne h i z m e t yardım eden b i r âmil o l m a k t a n daha i l e r i gidemediği, her zaman

ve

yalnız

başına beşeri u n s u r u n teessüsünü ve o n u n b i r Devlet vücuda getirebilecek b i r hale g e l m e s i n i

mümkün kılabilecek b i r k u v v e l arzedemedigi.

hattâ

bazı h a l l e r d e g e r e k beşeri u n s u r u n ve gerekse D e v l e t i n varlığı bakımından

H21

Bk. F > * * c " r o

H3]

Bk.

Frttnrvtcv

Mffi.

op Cft, a.

Sitti.

op.

clt-

4.

S- 4 .

DEVLETIN

1302

13 E S E R t

UNSURU

d i l birliğinin elzem b i l e bulunmadığı da b i r h a k i k a t o l a r a k i l e r i sürülmek­ t e d i r . B u n d a n dolayı, D e v l e t i n beşerî u n s u r u n u n onun b i r Devlet

vücuda gelebilmesi

ve

teşkil edebilecek derecede olgunlaşması için d i l birliğine

yardım edecek diğer âmillerin de u m u m i y e t l e k e n d i l e r i n i göstermeleri lü­ z u m l u addedildiği g i b i , d i l birliği o l m a d a n D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n ve hattâ b i z a t i h i D e v l e t i n teessüs edebileceği k a b u l olunmaktadır. D i l birliğinin D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n ve keza b i z a t i h i D e v l e t i n te­ essüsü h u s u s u n d a h e r z a m a n başlı başına kâfi b i r âmil olamıyacağı, her z a m a n m e v c u d i y e t i elzem b i r şart m a h i y e t i n i i h r a z edemlyeceği

keyfiye­

t i n i n içtimaî ve siyasi r e a l i t e l e r i n bünyelerine de u y g u n düştüğü müdafaa e d i l m e k t e d i r . Bütün D e v l e t l e r i n beşerî unsurlarında b i r d i l birliğinin mev­ c u d i y e t i n d e n bahse, b u n a u m u m i b i r m a h i y e t atfetmeğe İmkân b u l u n m a ­ maktadır. F i i l i y a t sahasında d i l birliği p r e n s i b i n i n b i r çok İstisnalarına ve b u İstisnalara rağmen D e v l e t i n beşerî u n s u r u o l a n i n s a n toplulukları­ nın teşekkülüne ve b u n l a r a d a h i l f e r t l e r arasında onları b i r i b i r i e r i ne bağ­ l a y a n b i r d u y g u ve düşünce birliğinin, b i r millî rabıtanın rastgelinmektedir

mevcudiyetine

[ 4 4 ] , Bugün a y n i d i l i konuşan f e r t l e r i n a y n i t o p l u l u k ,

a y n i D e v l e t içinde y e r almadıkları görüldüğü g i b i , m u h t e l i f d i l l e r i k o n u ­ şan f e r t l e r i n de a y n i c a m i a ve a y n i D e v l e t içinde yaşadıkları da müşahede e d i l m e k t e d i r . Bugün Fransızlarla b i r kısım Belçikalıların fransızcayı, i n ­ g i l i z l e r l e Amerikalıların i n g i l i z c e y i konuştukları halde b u n l a r d a n b i r i n c i ­ l e r i n t e k b i r t o p l u l u k , t e k b i r D e v l e t içinde y e r almadıkları v e i k i n c i l e r i n de a y n i topluluğun, t e k b i r D e v l e t i n b i r e r u n s u r u olmadıkları, d i l birliği­ n i n m e v c u d i y e t i n e rağmen h e p s i n i n ayrı ayrı t o p l u l u k v e D e v l e t l e r e

men­

sup bulundukları görülmektedir. Keza, bugün İsvİçrede i t a l y a n c a , fran¬ sızca, a l m a n c a

konuşan f e r t l e r i n t e k b i r t o p l u l u k , t e k b i r Devlet

teşkil

e d e b i l d i k l e r i , d i l ayrılığına rağmen b u n l a r arasında b i r m i l l i h i s ve rabıta­ nın, b i r D e v l e t i n vücuda gelebildiği ve hattâ m e y d a n a gelen b u h i s ve r a ­ bıtanın, b u D e v l e t i n , b o z u l m a d a n , zayıflamadan d e v a m eylediği müşahede «... L i s a n i a d e c e

1441 İttihada panya

İcbar

etmez.

aynı II Ham

rak,

muhtelif

dürt

lisana

dUıUnceleie sahalında

birleştirmeyi

Birleşik

Amerika

konutlukları halde

ırkların

rızan İle

urtaya

devletlerde

bir millet

Utanlar

malik

aynı

lisanlara

verilen

unsur

olarak

telakki

varld

olriuftu

B i b i . sırf

mahzurludur*

yahul

edilmelidir, lisanı

ÇBk. Erneat

halbuki

sıklet

bir

merkezi

sebebi,

bUyîlk nlarnk

A e n a a , op, c l t , , ı. 618 -

Amerika

Bunun

1

alulne

ola­

Uç

veya

aynı

hlılere

ve

aynı

kabil

olmasın?..

ırktan

bir yanlıştır...

M ').

İle I s *

tivlcre

lisanın

irlftkkL

kavimleri

çıkan

beraber, n e İçin

zaman

Latin

aekllde

sevmek

yegane bu

hiçbir

İngiltere,

konulmakla

aeylerl

ehemmiyetin

Fakat

teakll edemiyorlar.

mükemmel

maliktirMuhtelif olmak,

kolaylaştırır

Uk

memleketlerde

olmuştur...

larolC

olmak

Jilnkadar eden veya

çıkan

inpımr.

yalnız

şahsiye'.! Protestan

teşekkülünde

kavimlerin [ B k . aVne*l

yahut

Musevi

milletleri

şahsi

nrlık

e n bümu­

vicdanlarda milli

hudutlarını

Renan,

o p . c i U s,

İnsan

camialarının

519 - 5 2 0 ] , H e r ne kadar,

[47) leaekkül

ettiklerini,

ana

leessüs e y l e d i k l e r i n i ler

aldıkları

miasını

İfade

t a r i h t e , d i n birliğinin dinlerin

v e bunların

görülmektedir. eden

bu

prensipleri d a meselû

Fakat,

tesiri altında etraiında

teşekküllerden

toplanan

islflm milleti.

unutmamak hiçbiri

lazımdır tek

geni*

geni»

toplulukların

hrlstlyan milleti k i , nihayet

bir devletin,

birer

muazzam

gibi

İnsan

İsliim kendi

vasfını

i h r a z edememiş, hiçbiri

sallklerlnl

husule

getirememiş

eyleyen

geniı

bir siyasi

birlik

e s k i önemlerini İdame e t U r m e y e d e m u v a f f a k

ve

hulla

bunların müessir

bir devlet ulduftunu

teşekküllerini teşkil kabule

hûzırlıyan beşeri u n s u r l a r ı n m e y d a n a

edebilecek derecede olgunlaşmalarında de i m k a n

yoktur.

hiçbiri

olamamıştır. H e r n e k a d a r b u n l a r d a n m c

sela. i s l a m d i n i n i n b a z ı d e v l e t l e r i n v l l c u d e g e l m e s i n d e b i r a m i l o l d u ğ u g ö r ü l m e k l e ber, b u d e v l e l l e r l n

ca­

bir

v e y a h r l s t l y a n d e v l o ü n l n begeri u n s u r u o l a b i l m e k İhtiva

isim­

bera­

gelmelerinde

yalnız

din

ve

binlimin

teşkil e y l i y e n f e r t l e r i b i r i b i r l e r i n e bağlayan, onları t o p l u l u k hayatını vü­ cuda getirmeğe sevkeden, meydana

getirdikleri topluluk halinin

idame­

sini mümkün kılan, onları b i r D e v l e t i n teşekkülünü mümkün kılabilecek b i r h a l e g e t i r e n , m u h a k k a k s u r e t t e d i n birliğidir d e n m e m e k t e d i r .

Bugün

çok D e v l e t l e r i n bşeeri unsurlarında b i r a k i d e birliğinin m e v c u d i y e t i n i nakzedecek o l a n hadiselerle karşılaşılmakladır. Bugün D e v l e t l e r i n unsurlarını teşkil e y l i y e n

beşeri

i n s a n camiaları u m u m i y e t l e k e n d i l e r i n i d i n l e

i l g i l i görmemekte, d i n i n yalnız şahısları ilgilendirdiği ve yalnız insanların vicdanlarına taallûk eden b i r k e y f i y e t olduğu k a b u l o l u n m a k t a , mesnedini âhiret a k i d e s i n d e b u l a n d i n i n sırf r u h i ve vicdanî o l a r a k kaldığı

b i r bağlılığın İfadesi

[ 4 8 ] ve d i n birliğinin b i r D e v l e t i n siyasi

mevcudiyetiyle

hiç b i r i l g i a i bulunmadığı t a s v i p e d i l m e k t e d i r . c)

Sübjektif

âmiller:

Şimdiye k a d a r yaptığımız incelemeler,

i l e r i sürülen

ırk, d i l ve

birliği g i b i âmillerden her b i r i n i n , ne b i r D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n te­ şekkülü ve hattâ ne de bilhassa bu beşerî u n s u r u n D e v l e t i n teşekkülünü mümkün kılacak müsait b i r hale gelmesi

bakımından, başlı başına, kâfi

ve k u v v e t l i b i r r o l o y n a m a k t a n uzak bulunduklarını

göstermektedirler.

B u âmillerin bazan hep b i r l i k t e , bazan ayrı ayrı, zamana ve i n s a n t o p l u ­ luklarının bünyelerine Tere değişen m u h t e l i f ve mütenevvi nispet ve öl­ çüler d a h i l i n d e b i r t e s i r I c m e t t i k l e r i n : k a b u l e t m e k l e beraber. b u n l a r d a n hiçbirinin, başlı başına, toplulukları teşkil e y l i y e n f e r t l e r arasında sağlam ve müstakar b i r bağın, b i r vahdet ve lesanüdün meydana gelmesinde, o n ­ ların b i r D e v l e t i n teşekkülünü mümkün kılacak derecede o l g u n ve müsait hır seviyeye ulaşabilmelerinde, esaslı ve kâfi b i r r o l o y m ya madiği da teeyyüt etmiş bulunmaktadır. O n u n için bu o b j e k t i f âmillerin yanında, b i r bakımdan bunları tamamlayıcı m a h i y e t t e o l m a k üzere, g e r e k beşeri u n ­ s u r u n teşekkülünü mümkün kıîan ve gerekse o n u n bilhassa b i r D e v l e t i n teşekkülünü mümkün kılabilecek derecede olgunlaşmasını t e m i n eyleyen sübjektif, p s i k o l o j i k âmilleri de n a z a n iıibara a l m a k ve onları da incele­ mek lâzımdır. T e m a s ettiğimiz sübjektif âmiller meyanında. mazi. hâtıra, m e f k u r e , kültür, âdet, an'ane, temayül, ümit, i s t i k b a l , ülke [ 4 9 ] birliği g i b i hâdi­ seler m e v z u u b a h s

olmaktadır. Mazide kazanılan müşterek

muvaffakiyet­

ler, d u y u l a n müşterek acılar [ 5 0 ] , yapılan müşterek fedakârlıklar, i y i veya 1481

H k . AU

[4£>I B u j a d n bir e h e m m i y e t 150]

iti,

Fua\

ftaıoıt.

Devlet

Ülke b l r l l A i n m . vata*

armtrn Francnco

psikolojik İ K İ

nedir?. ı dedlftimlr

9W8. merhumun

uı»fturdufru v e bl/ee

v e rmfrlftr h n h t a m # v n ı u

o p c l t . . ı, 4 .

olmakladır

buyu*

fena müşterek hâtıralar, müşterek b i r g a y e y e v u s u l zımnında müşterek mücadele, a y n i t e h l i k e l e r e karşı müşterek müdafaa, a y n i t o p r a k üzerinde yaşama, bu yaşamanın t e m a d i s i n d e n doğan müşterek a n a n e ve teamüller: bütün b u n l a r , b i r D e v l e t i n teessüsünü mümkün kılmağa müsait b i r beşeri u n s u r u n teşekkülünde, b i r beşerî camianın b u t a r z d a b i r m e r h a l e y e ulaş­ masında en önemli t e s i r i i c r a e t m e k t e d i r l e r . T e m a s ettiğimiz b u m u h t e l i f cephelerden k e n d i l e r i n i gösteren tştirâk, beşeri u n s u r u bilhassa b i r Devlet teşkil edebilecek h a l e g e t i r m e k t e , o n u b u cepheden olgunlaştırmakta, ona d a h i l f e r t l e r arasında bağ ve tesanüdü k u v v e t l e n d i r m e k t e , b u bağ ve tesanüdün gelişmesi ve t e m a d i s i h u s u s u n d a

fertlerin

vicdanları

üzerinde

önemli r o l l e r oynamaktadır. Bütün b u hâdiseler. D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u hazırlayan f e r t l e r d e , k e n d i l e r i n i n a y n i menşeden g e l d i k l e r i d u y g u s u n u h u ­ sule g e t i r m e k t e , o n l a r d a k e n d i l e r i n i n a y n i zümreye

m e n s u p olduklarım

ifade edecek, k e n d i l e r i n i n b i r i b i r l e r l n e t a m a m e n b e n z e d i k l e r i n i ve b i r i k i r ­ l e r i n i n t a m a m e n a y n i olduklarını h i s s e t t i r e c e k müşterek b i r d u y g u mey­ dana g e t i r m e k t e , o n l a r d a m u h t e l i f c e p h e l e r d e n b i r düşünce ve d u y g u ben­ zerliği t evi i d e t m e k t e , onların daha mütesanid, d a h a müttehit b i r d u r u ­ m a ulaşmalarım mümkün kılmaktadır [ 5 1 ] . D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n b i r D e v l e t i n m e y d a n a g e l m e s i n i

mümkün

kılacak derecede olgunlaşabilmesi h u s u s u n d a İleri sürülen ve hattâ en mü­ h i m ve e n müessiri d i y e karşılanan sübjektif âmillerden b i r i de, b i r t o p l u ­ luğu vücuda g e t i r e n f e r t l e r d e b i r a z e v v e l temas ettiğimiz m a z i , hâtıra, m e f k u r e , kültür, an'ane, temayül, ülke birliğini t e m a d i a r z u s u n d a n doğan «daimî

surette

birlikte

yaşama

isteği*

d i r [ 5 2 ] . «Hakiki b i r k a v m i n b i r

i n s a n camiası teşkil etmesi için, h e r şeyden e v v e l , müşterek şeref ve m u ­ v a f f a k i y e t l e r e m a l i k olması ve bunların ebediyen ve mütemadiyen yenile­ rini

y a r a t m a k arzularının m e v c u t olması icap eder» [ 5 3 ] . Beşeri u n s u r u n

h a k i k a t e n b i r D e v l e t i n teşekkülünü mümkün kılabilmesi için, o n u teşkil e y l l y e n f e r t l e r d e dediğimiz t a r z d a h u s u l e gelen d a i m i s u r e t t e b i r l i k t e ya­ şama isteği en önemli rolü o y n a m a k t a v e b u n u n böyle olduğunu t a r i h i ,

[511 durmnk tira*

B u müleaanld

lûzımdır. İntanların

derecesine

yaııyanlar dedltlmlz rinde

durumun

çok d e r i n

k u v v e t i m m ealni. B k . ıBk. S

toprak

varabilecek

araıinda daha

ymıyanlar

laaj

kadar

nynı

huıulunrte

sıkı

ve daimi

bir duygunun

araaında

hem

İnklıalını

ve

aynı

bir

Hicrinde hlul

hlrllfllnln uzun

huıulDnü başlılık

temin

c l t . a. 4.

r J-:.„,J-I, op. c l t . , a. 32Î.

üzerinde

bllhas»»

yalamaları,

ona ih­

bellemeleri,

teeajüsünü.

mümkün husule

itslrl

mtiddet

ve duyguyu

bir rabıtanın

temadlaini

NUH, ••,

tilki»

kılar

getirir

eyler.

onlarda

ülke ve

onun

hem

blrllftl. de

bu

üzerlndp

raton onun

fl»*ı öre­

bafilılıflm

içtimai v e s i y a s i r e a l i t e l e r de t e y i t e t m e k t e d i r .

Mazi, hâtıra,

mefkure,

kültür, a n a n e , temayül ve ülke bakımından bahis m e v z u u o l a n ortaklık ve b u n u i d a m e isteğinden doğan daimî s u r e t t e b i r l i k t e yaşamak a r z u s u v e bu daimî s u r e t t e b i r l i k t e yaşama k e y f i y e t i n i n t a h a k k u k u , topluluğu teş­ k i l e y l i y e n f e r t l e r arasında daha sıkı b i r iştirakin husulünde, onların daha sağlam b i r t a r z d a kaynaşmalarında, topluluğun daha mütesanit ve daha k u v v e t l i b i r bünye i k t i s a p edebilmesinde hususiyle müessir b i r r o l oyna­ m a k t a , o n u D e v l e t i n teşekkülünü b i h a k k i n mümkün kılacak b i r u n s u r h a ­ line g e t i r m e k t e 154\, onda âdeta b i r Devlet

«uunrnun husulünü mümkün

kılmaktadır. İşte b i r D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u teşkil e y l i y e n f e r t l e r arasında m u h ­ t e l i f cephelerden k e n d i s i n i gösteren b u t a r z d a b i r iştirâk ve böyle b i r işti­ r a k i n mümkün kıldığı d a i m i s u r e t t e b i r l i k t e yaşamak arzusu, neticede, t o p l u l u k içinde b i r v i c d a n , b i r d u y g u , b i r şuur birliğinin doğumuna mün­ cer o l m a k t a ve bunların hepsi de f e r t l e r i daha sıkı s u r e t t e b i r i b i r i n e bağ­ l a y a n b i r u m u m i ve müşterek m e n f a a t , onları daha sıkı s u r e t t e b i r i b i r i n e yaklaştıran, onları daha fazla b i r i b i r i y l e kaynaştıran b i r m i l l i bağ m e y ­ dana g e t i r m e k t e d i r . M u h t e l i f cephelerden mevzuubahs

iştirâk ne k a d a r

k u v v e t l i o l u r ve b u k u v v e t i n i ne k a d a r fazla inkişaf ve i d a m e e t t i r e b i l i r s e , bu v i c d a n , d u y g u ve şuur birliği ve bunların m e y d a n a getirdiği millî bağ da o k a d a r sağlam, o k a d a r müstakar o l m a k t a ve n i h a y e t vücuda gelen b i r D e v l e t i n varlığım i d a m e e t t i r e b i l m e s i k e y f i y e t i de

husule gelen b u

vicdan, d u y g u v e şuur birliğinin ve bunların meydana

getirdikleri milli

bağın k u v v e t i n e ve bu k u v v e t i n i d e v a m e;ı inebilmesine [ 5 5 J bağlı b u t u n -

[54}

Nitekim

• ••< kheiı.i. lerden

bu hakikati

dolayı

ferllerdcn hakkı

ler,

aynı

meıru

intan

milli

olun

haklılıkları

daha

s&fllam

rejim], yani

hakkına

m a l i k olmaıı,

mi

devam

neticeler

"tmki.

aynı

ve t uu r u

ııfeyen,

B u müşterek sağlam

kendi

önemli

bitleri

edllemedlfl

Demokrasinin

duygu

düçar tuurlu

ve

tctkll

larlhl

sebep­

etmek

saygıyle

cilt

ttıfeyet-

karşılanmaya

vc şuurun

olur;

teessüs

ve

hakkında

arasında

b i r camlanın

Hukuk

ve

boft

bir

fer­

ve t o p -

gelljmrden

onlarda

IMkJ

de­

söylemek

İdaresi

de

kı­ olan

temadisinde

milli

teessüsüne

LvıekkUlUnde

karıi

fikrini

k e m l i n i n ! gösteren

Ten­

marhar

camiaya

bir lopluluftun

fertler

sasıyan

bir teminata

bulundukları

Muayyen

toplulukların

Emil*

eyleyen

ve yegane unsurudur-,.

i n h i s a r ettirilmişte,

hakimiyeti,

devleti

k e n d i akıbeti

bir r o l oynar.

ejbl

elbn»que

arzunun

haklarmm

İtlerinde,

zaafa

İfade

laiıyan, aynı siyasi o t o r i t e allında

olur. B u milli

bir zümreye

ettirme elde

yasamak

camlıyıdır.

halkın

kelimeslle ıMlLIel

l a m a n , kendilerinin mensup

mokrasi

Juluftu

millet

İfade e t m e k t e d i r :

m e n f a a l l e r i n İn h i m a y e s i n i ,

gördükleri

veya muayyen

umurunu

arau devletlerin

duygu

lındıklarını

de

t u tekilde

müşterek

Aynı

beteri

k a n u n alımda

mürekkep

vardır: 155]

devletin

dai­

imkan

hasıl

milli

duy-

Mec. —

*9

DEVLETİN

1308

BEStlIt!

UNSUHU

maktadır. Hattâ o k a d a r k i , teşekkülünü m u h t e l i f sebeplerin

mümkün kıldıktan

Devletin,

t e s i r i altında k e n d i m e v c u d i y e t i n i kaybetmesine r a y -

men, b u v i c d a n , d u y g u ve şuur birliği, b u millî bağ, k u v v e t l i olduğu nis­ pette, k e n d i m e v c u d i y e t i n i y i n e i d a m e e t t i r m e k imkânını b u l a b i l m e k t e d i r . B u vicdan, d u y g u ve şuur birliğini ve bu m i l l i bağın doğumunu mümkün kılan hâdiseler yaşadığı ve yaşat ila bildiği müddetçe, o n u n b i r D e v l e t i n te­ şekkülünü mümkün kılabilme vasfı y i n e m e v c u d i y e t i n i i d a m e e t t i r m e k t e v n i h a y e t yaşatılan, m e v c u t

imkânlar d a h i l i n d e İdame ve inkişaf e t t l r i l e

ve b u inkişafı mümkün kılan hâdiselerin t e s i r i altında gittikçe daha fazla k u v v e t l e n e n b u millî bağ sayesinde,

i s t i k b a l d e . D e v l e t i n y e n i d e n doğumu

da t a h a k k u k e d e b i l m e k t e d i r .

d)

Netice:

Şimdiye k a d a r yaptığımız incelemeler,

b i r D e v l e t i n beşerî u n s u r u n u n

teşekkülü ve o n u n D e v l e t şuuriyle muttasıf b i r h a l e gelebilmesi

bakımın­

dan t e t k i k ettiğimiz âmillerin h e r üç n e v ' i n i n de. y a n i gerek t a b i i ve sos­ y a l , g e r e k o b j e k t i f v e gerekse sübjektif âmillerin h e p s i n i n de, içtimai ve s i y a s i gelişmenin m u h t e l i f m e r h a l e v e d e v i r l e r i n e , toplulukların bünye ve m a h i y e t l e r i n e göre, mütehavvil n i s p e t ve Ölçüler d a h i l i n d e ,

kendilerine

hâs b i r r o l o y n a y a b i l d i k l e r i n i göstermektedirler. B u n l a r d a n t a b i i ve sos­ y a l âmillerle o b j e k t i f âmillerin sosyal tekâmülün daha z i y a d e i l k merhale­ l e r i n d e ve bilhassa m a z i d e d a h a önemli b i r r o l oynadıkları, sosyal geliş­ m e n i n d a h a mütekâmil safhalarında İse t a b i i ve sosyal âmillerle sübjektif âmillerin o b j e k t i f âmillerden d a h a üstün b i r t a r z d a müessir oldukları gö­ rülmektedir. Aralarında t a r i h i , İçtimai ve siyasî gelişmenin m e r h a l e l e r i bakımın­ dan m e v c u t b u f a r k l a r a rağmen, g e r e k b i r D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n vü­ c u t bulmasında ve gerekse o n u n b i r D e v l e t i n teşekkülünü mümkün kıla­ bilecek seviyeye ulaşabilmesinde, h e r üç nevi âmilin de hissesi

bulundu­

ğunu k a b u l e t m e k lâzımdır. H e r üçü de mütehavvil v e f a k a t müşterek b i f a a l i y e t l e , b i r sosyal vakıa, b i r içtimai varlık, b i r r e a l i t e , k e n d i s i n i teşkil guların gu.

Inklımf v e t e k â m ü l ü n d e e n m U e u l r

milli auur

klarnetine,

kendilini

onların

ler. A k ı l takdirde •onrıı metlnl

bulunmaktadır, ve

lnklu.fi

ve fertler,

mevcudiyetlerinin topluluiun

mevcudiyetini mümkün

goılerlr

kaybeder.

kılan MIHI

lie. ancak

milli

zayıflar,

halde,

nülerin

toplulu*

muhafazalıma,

temelleri O

bir Amildir:

demokratik

mevcudiyetlerini

bir »lıtemln

halinin, milli büyük

vücude

bir devletin

hinlerin m e v c u d i y e t l e r i n i

bu takdirde,

idame

bir

gelen

varlığı, İdame

b n k l k l m i l l i du> duygu

ehemmiyet

devlet o

kısa

devletin

auuru arfcde

bir

mUddel

vücude

ettirebilmelerine

eltlrehllmelerl.

lahakkuklle

ve

mümkün

onların olabilir

gelbailı

tekamül

eyliyen u n s u r l a r a ircaı imkânsız bir terkip meydana g e t i r m e k t e ; her üçüde D e v l e t i n z a r u r i bir temeli olarak karşılanan, t a r i h i b i r teşekkül

diye

tavsif e d i l e n , u z u n ve müşterek b i r t a r i h i n mahsulü olduğu k a b u l o l u ­ nan [ 5 6 1 beşeri u n s u r u h e m vücuda g e t i r m e k t e «a hem de o n u b i r Devlet şuuruna malik olabilecek

derecede üstün b i r m e r h a l e y e ulaştırmaktadır.

Bunların h e p s i , müştereken, Léon D i i o u i f ' n i n de dediği g i b i . Devlet vakıa­ sının h u s u l e gelebileceği müsait b i r sosyal m u h i t meydana g 4, B e t e r i um-urun korporatil bünyeni ve bunun

getirmektedir.

Devlet Üzerindeki

tesiri. Şimdiye k a d a r yaptığımız incelemeler, D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u teş­ k i l e y l i y e n f e r t l e r i n gelişi güzel b i r insan çokluğu m a h i y e t i n d e olmadıkla­ rını göstermektedirler. B u u n s u r , aralarında h i y b i r bağ bahis m e v z u u o l ­ madan gelişi güzel b i r a r a y a gelen b i r insan yığınım ifade

etmemektedir.

D e v l e t i n beşeri u n s u r u dendiği zaman,

mütenevvi ve

ancak

muhtelif,

d a i m i bağlarla b i r i b i r i n e bağlanmış, aralarında karşılıklı h i r sosyal lılık teessüs etmiş b i r t o p l u l u k mevzuubahs

bağ

olmaktadır.

F a k a t , D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n mümeyyiz vasfı yalnız bu değildir. Onun k a r a k t e r i s t i k vasıflarından

b i r i de, onda a y n i zamanda

korpora-

tıf [ 5 7 ] b i r bünyenin m e v c u l oluşudur. Yanı, h e r şeyden evvel. D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n , aralarında t a b i i , b i y o l o j i k , p s i k o l o j i k , sosyolojik,

dinî,

mesleki, coğrafî m a h i y e t t e m u h t e l i f bağlar b u l u n a n f e r i l e r i İhtiva eylediği, beşeri u n s u r u teşkil e y l i y e n f e r t l e r arasında bu tarzda m u h t e l i f bağların bahis m e v z u u olduğu, b u u n s u r u n münferit i n s a n l a r d a n fertlerden

teşekkül etmediği, bu u n s u r u n t e k e r teker

ve t e k e r

fertlere

teker

dayanma­

dığı, D e v l e t i n beşeri u n s u r u n u n aralarında d a i m i ve çeşitli bağlarla b i r l e r i n e bağlı f e r t l e r d e n terekküp eylediği k a b u l e d i l m e k t e d i r .

biri-

Bundan

başka, keza y i n e a y n i u n s u r için, f e r t l e r arasında temas etliğimi? müte­ nevvi bağların teessüsiyle. gelişmesiyle beraber k e n d i l e r i n i gösteren ve b u bağların m a h i y e t i n e göre çeşitli m a n z a r a l a r

arzeden.

muhtelif

isimler

alan, h e r b i r i b i r e r içtimaî realite, her b i r i b i r e r içtimai vakıa o l a n tâli b i r l i k l e r i n , m u h t e l i f grupların m e v c u d i y e t i g i b i b i r d u r u m da k e n d i s i n i göstermektedir. Başka b i r ifade i l e . D e v l e t i n beşeri u n s u r u ,

aralarında

•abii, b i y o l o j i k , p s i k o l o j i k , sosyolojik, d i n i . mesleki, coğrafi bağlarla b i n -

I5B1

B k , Francmn

i " i

Nitekim.

bünyelini mahzur

nazarı

Pıttı.

Alman

İtibara

ubrmemiıtlr

ojt. c l t . . r

hukukçularından

alarak, im,

4 • 5, oeoro

onu bir korporatyon c

n

H

r . i , a. 3Wî|,

Jellfafk, olarak

devletin tavılf

ve

bu

korpcrallf

tarifle

de b i r

b i r i n e bağlı f e r t l e r l e bunların vücuda g e t i r d i k l e r i t a b i i , b i y o l o j i k , sosyo­ l o j i k , dinî, mesleki, coğrafî

mahiyetteki birliklerden

teşekkül

etmekte­

dir |581. D e v l e t i n beşeri u n s u r u İçin b a h i s m e v z u u o l a n b u b i r l i k l e r i n , tabiî, biyolojik, sosyolojik,

p s i k o l o j i k , meslekî, d i n i ,

coğrafi

mahiyette

olmak

üzere çeşitli m a n z a r a l a r a r z e y l e d i k l e r i n e t e m a s e t t i k . B u hususta İlk ve en t a b i i b i r l i k , i l k içtimai e l e m a n , beşerî u n s u r u n selülü d i y e ifade edilen, ve h e r b i r i b i y o l o j i k b i r varlık v e ünite o l a n a i l e d i r . B u n d a n başka, mev­ c u d i y e t i n i t a b i a t t a b u l a n |59| aileden başlamak v e gittikçe d a h a geniş b i r çerçeve İçinde ve h u s u s i y l e üzerinde yerleştikleri

toprakla

ilgili

otmak

üzere köy, kasaba, şehir g i b i sahası gittikçe genişleyen, h e r b i r i t a b i i , içti­ maî, iktisadî v e coğrafî şartlardan doğan, h e r b i r i tabiî, içtimai, ve coğ­ rafî b i r e r teşekkül o l a n , her b i r i tabiî ve coğrafi durumlarına ve keza iç­ timaî ve İktisadî münasebetlerin m a h i y e t i n e göre d a h a u f a k ve daha tâli b i r l i k l e r d e n teşekkül e y l i y e n

muhtelif birlikler

mevzuubahs

olmakta­

dır [ 6 0 ] . Keza, bunların yanında v e içinde, insanların t a b i i m e y i l ve i s t i ­ datları, onların e h l i y e t ve l i y a k a t l a n i t i b a r i y l e gördükleri işler v e yaptık­ t a n f o n k s i o n l a r l a [ 6 1 1 alâkadar o l m a k üzere meslekî m a h i y e t t e k i m u h t e ­ l i f b i r l i k ve zümreler de k e n d i l e r i n i göstermektedirler. Keza, y i n e bunların

B k . Üeorg

I5B1

JatUnek.

AU

o p . c l t - , Ol T, •. 3 T ;

«[•lıınbut

Unlveraltesl

Hukuk

İBfll

B k . L. L&vjt

D m M , A u g u a t e C o m t e ' u n aoayolojlal,

imi

B k . Ati

[011

Nitekim.

tekl

birlikleri

uzuvlardan nunatkAr nyn

zümreler, del

emeller

olarak

eylediğini eyeleyrn olmak

nazarı canlı

üzere

abylemivtlr; verirler,

klı m u h t e l i f

ler, h a k i m l e r ancak

itibara

mnıf

v e zümrelerin

fonkalynnlar

bütUnae,

v e çok

zaglam

karaılayneak ve yükıek

bu M M t l I

çetini a b y l e m l t l l r

•