Grażyna Sujecka-Ruła

PRAWNE ASPEKTY STREETWORKINGU

1. Status prawny streetworkera

Chociaż Projekt ,,Agenda Bezdomności” nie uzależnia możliwości podjęcia pracy w charakterze streetworkera od posiadania wykształcenia w zawodzie pracownik socjalny, to jednak jego status prawny będzie uzależniony od miejsca zatrudnienia, stanowiska i rodzaju pracy26.

a)

streetworker jako pracownik publicznej instytucji (jednostki samorządu terytorialnego) Prawa i obowiązki streetworkera będzie określała ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. 2001.142.1593 z późn. zm.). Jeżeli streetworkerem

będzie

pracownik

socjalny

zatrudniony

w

jednostce

organizacyjnej pomocy społecznej, to będą jego dotyczyły również wprost uprawnienia i obowiązki określone w ustawie o pomocy społecznej. W szczególności streetworkera będą obejmowały wówczas gwarancje związane z wynagrodzeniem, określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych

w

jednostkach

organizacyjnych

jednostek

samorządu

terytorialnego (Dz.U. 2005.146.1222 z późn. zm) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich (Dz.U. 2005.146.1223 z późn. zm). Ponadto do wynagrodzenia streetworkerowi mającemu status pracownika

26

I. Sierpowska, Prawo pomocy społecznej, Zakamycze 2006, s. 120.

samorządowego będzie przysługiwał dodatek do wynagrodzenia: funkcyjny, służbowy, za wieloletnią pracę. Nabędzie prawo do nagród jubileuszowych oraz odpraw w przypadku przechodzenia na rentę inwalidzką lub emeryturę. Będą spoczywały na nim szczególne obowiązki i uprawnienia, jak dbałość o wykonanie zadań publicznych, środki publiczne z uwzględnieniem interesów państwa oraz indywidualnych interesów obywateli; przestrzeganie prawa; sumienne, sprawne i bezstronne wykonywanie zadań; zachowanie tajemnicy państwowej i służbowej; informowanie organów, instytucji i osób fizycznych; przekazywanie dokumentów; zachowanie uprzejmości i życzliwości w kontaktach ze współpracownikami i obywatelami; zachowanie się z godnością w miejscu pracy i poza nim; starannego i sumiennego wykonywania poleceń służbowych; przestrzegania ustalonego czasu pracy; niepodejmowania zajęć, które pozostawałyby w sprzeczności z jego obowiązkami lub mogłyby wywołać podejrzenie o jego stronniczość lub bezinteresowność; informowania o swej sytuacji rodzinnej, by uniknąć powiązań w miejscu pracy. Będzie podlegał również szczególnej ocenie regulowanej w obowiązującym od 7 kwietnia 2007 r. rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie sposobu i trybu dokonywania ocen kwalifikacyjnych pracowników samorządowych (Dz.U. 2007.55.361).

b)

streetworker jako pracownik niepublicznej instytucji Streetworkera, organizacje

podobnie

pozarządowe,

jak

pracownika

Kościoły,

socjalnego,

związki

mogą

wyznaniowe

zatrudniać prowadzące

działalność w dziedzinie pomocy społecznej. Wówczas nie będą dotyczyły jego uregulowania w zakresie pracowników samorządowych. Pracodawca jak i streetworker mają większą swobodę w kształtowaniu warunków pracy.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy Dz.U. 1998.21.94 z późn. zm; Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. 2004.64.593 z późn. zm.)

2. Źródła prawa Konstytucja RP

o o

Dz.U.98.21.94 - j.t.

Kodeks pracy

o

Dz.U.02.199.1673

ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z

z późn. zm.

tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Dz.U.02.199.1674

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu

z późn. zm.

wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych

o

okolicznościach o

o

o

Dz.U.04.210.2135

ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r o świadczeniach opieki zdrowotnej

z późn. zm.

finansowanych ze środków publicznych

tj. Dz.U.07.11.74

ustawa

z późn. zm.

społecznych

Dz.U.2004.64.593

ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń

z późn. zm. o

Dz.U.01.142.1593

ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych

z późn. zm. o

Dz.U.64.16.93

kodeks cywilny

z późn. zm. o

Dz.U.97.88.553

kodeks karny

z późn. zm. o

Dz.U.04.52.525

ustawa z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji

z późn. zm. o

Dz.U.06.156.1118

ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane

z późn. zm. o

o

Dz.U.2001 nr 71, poz.

ustawa z 21 czerwca 2001 o ochronie praw lokatorów,

733

mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego

Dz.U.97.14

rozporządzenie ministra polityki społecznej z dnia 8 stycznia 1997 r.

z późn. zm.

w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop

o

Dz.U.96.114.545

rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w

z późn. zm.

sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet

o

Dz.U.03.230.2291

rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki, społecznej z

z późn. zm.

dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego

o

Dz.U.03.120.1131

rozporządzenie z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie warunków i

z późn. zm.

trybu postępowania dotyczącego rozbiórek oraz zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego

Dz.U.2007.55.361

o

rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie sposobu i trybu dokonywania ocen kwalifikacyjnych pracowników samorządowych

3. Podstawa prawna zatrudniania streetworkera

Umowa o pracę Cechy stosunku pracy: •

osobiste świadczenie pracy przez pracownika,

•

cel zarobkowy,

•

ciągłość świadczenia pracy,

•

podporządkowanie pracownika poleceniom pracodawcy,

•

ryzyko wszelkich zdarzeń związanych ze świadczeniem pracy obciąża pracodawcę27.

Zasada uprzywilejowania pracownika Pracodawca i pracownik mogą wprowadzać do umowy o pracę i innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, tylko takie postanowienia, które są bardziej korzystne niż przepisy prawa pracy. Wyraża to art. 18 §1 k.p.: postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy.

Zasada automatyzmu prawnego: Jeżeli postanowienia umowy o pracę są mniej korzystne dla pracownika niż wynikające z prawa pracy, to postanowienia te są nieważne (art. 18 §2 k.p.). Pozostała część podstawy nawiązania stosunku pracy pozostaje w mocy.

27

U. Jackowiak, W. Uziak, A. Wypych-Żywicka, Prawo pracy, s. 94.

Rodzaje umowy o pracę zawieranych ze streetworkerami a) na czas próbny: •

jej zawarcie zależy od woli stron,

•

stanowi praktyczny sprawdzian umiejętności pracownika w realizacji wyznaczonych mu zadań przez pracodawcę,

•

długość próby podlega uzgodnieniu przez strony, jednak maksymalnie do 3 miesięcy,

•

nie może być ponownie zawarta po upływie okresu próby między tymi samymi stronami,

•

rozwiązuje się z upływem okresu, na jaki próba była zawarta,

•

może być rozwiązana w drodze wypowiedzenia (34 k.p.), niezwłocznie (52 k.p.), porozumienia stron lub wygaśnięcia,

•

zawarta na okres próby przekraczający 1 miesiąc z kobietą w ciąży ulega przedłużeniu z mocy prawa do dnia porodu, gdyby rozwiązanie tej umowy nastąpić miało po upływie trzeciego miesiąca ciąży (177 §3 k.p.),

•

po upływie okresu próby w razie chęci zatrudnienia przez pracodawcę pracownika konieczne jest zawarcie nowej umowy o pracę,

•

może być rozwiązana za wypowiedzeniem. Jeżeli okres próby nie przekracza 2 tygodni okres wypowiedzenia wynosi 3 dni robocze; gdy okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie, a krótszy niż 3 miesiące – 1 tydzień; w przypadku okresu próby wynoszącego 3 miesiące – 2 tygodnie (art. 34 k.p.).

b) na czas określony: •

konieczne jest wskazanie daty lub okresu jej trwania,

•

długość trwania zależy od woli stron,

•

rozwiązuje się po upływie umówionego okresu,

•

jeżeli została zawarta z kobietą w ciąży, to ulega przedłużeniu do dnia porodu, gdyby miała rozwiązać się po upływie trzeciego miesiąca ciąży,

•

w umowach zawartych na okres dłuższy niż 6 miesięcy, strony mogą wprowadzić

postanowienie

o

wcześniejszym

jej

rozwiązaniu

za

dwutygodniowym wypowiedzeniem, •

treść art. 25 (1): Zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas

nieokreślony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła 1 miesiąca; •

może być rozwiązana za wypowiedzeniem tylko wtedy, gdy była zawarta na okres dłuższy niż 6 miesięcy i strony w umowie zastrzegły taką możliwość. Okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie.

c) na czas nieokreślony: •

brak oznaczenia końcowego terminu trwania stosunku pracy,

•

może być rozwiązana za wypowiedzeniem. Jeśli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy do 6 miesięcy, to wynosi on 2 tygodnie; jeśli był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy – 1 miesiąc, a jeżeli co najmniej 3 lata – 3 miesiące. Okres wypowiedzenia może ulec przedłużeniu.

d) umowa na zastępstwo: •

gdy

zachodzi

konieczność

zastępstwa

pracownika

w

czasie

jego

usprawiedliwionej nieobecności w pracy, •

zawiera się umowę na czas określony,

•

może być poprzedzona umową na okres próbny.

Każda z umów może być rozwiązana za porozumieniem stron, które polega na tym, że strony oświadczają zgodnie w kwestii rozwiązania umowy. Zarówno pracodawca, jak i pracownik mogą występować z propozycją zawarcia takiego porozumienia.

Forma i treść umowy: •

obowiązek pisemności (art. 29 §1 k.p.),

•

na umowie powinny widnieć podpisy obu stron pod oświadczeniem woli,

•

w

braku

pisemnej

formy,

pracodawca

ma

obowiązek

potwierdzić

pracownikowi na piśmie niezwłocznie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy rodzaj umowy i jej warunki. Wówczas momentem powstania stosunku pracy jest potwierdzenie umowy,

•

należy określić rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania (w różnych miejscach/miejscowościach), termin rozpoczęcia pracy (powstaje wtedy stosunek pracy i praw i obowiązków z tym związanych) i wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy, wskazanie jej rodzaju pora świadczenia pracy inna niż wynikająca z rozkładu czasu pracy,

•

jeżeli w umowie nie zostanie określony termin rozpoczęcia pracy, to stosunek pracy nawiązuje się w dniu zawarcia umowy,

•

wskazany, choć nieobowiązkowy, jest zakres obowiązków, który określa czynności mieszczące się w rodzaju umówionej pracy. Zakres obowiązków powinien być sporządzony z chwilą zawarcia umowy.

Obowiązki pracodawcy zmniejszające jego ryzyko osobowe: •

ma obowiązek przekazać kandydatowi na streetworkera informacje dotyczące przyszłej pracy: dotyczy to zwłaszcza ryzyka zawodowego i wymogów pracy;

•

przed dopuszczeniem do pracy ma obowiązek zapoznać pracownika z regulaminem pracy, przepisami i zasadami BHP;

•

z zakresem informacji objętych tajemnicą zawodową, które pozostają z zakresem pracy streetworkera;

•

zawiadamia komornika prowadzącego postępowanie egzekucyjne oraz pracodawcę, który wydał poprzednie świadectwo pracy – w przypadku wzmianki o zajęciu wynagrodzenia;

•

złożenie wymaganego formularza do ZUS ZUA przy zatrudnieniu nowego pracownika na podstawie umowy o pracę:

•

składanie co miesiąc do ZUS następujących deklaracji: a) DRA – deklaracja rozliczeniowa, b) RCA – imienne raporty o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach za każdego pracownika, c) RSA, gdy ktoś z pracowników był na zwolnieniu lekarskim, gdy ktoś z pracowników korzystał z urlopu bezpłatnego; gdy ktoś z pracowników przebywa na urlopie macierzyńskim / wychowawczym. d) ZWUA – przy zakończeniu umowy o pracę – należy dokonać wyrejestrowania32 pracownika.

Uprawnienia pracodawcy zmniejszające jego ryzyko osobowe: •

może żądać przedłożenia dokumentów w granicach określonych art. 47 Konstytucji RP oraz art. 298 (1) k.p:

•

wypełniony kwestionariusz z fotografiami,

•

świadectwo pracy z poprzedniego miejsca pracy,

•

dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawodowe,

•

orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w charakterze streetworkera,

•

zapytanie o niekaralność pracownika – w przypadku pracownika socjalnego zatrudnianego w charakterze streetworkera w jednostce organizacynej pomocy społecznej,

•

ponadto może prowadzić rozmowy kwalifikacyjne,

•

może sprawdzać przydatność zawodową.

Umowa zlecenia28 Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie pełnomocnictwa, co oznacza, że jeśli zlecenie połączone jest z pełnomocnictwem, to dla pełnomocnictwa należy zachować odpowiednią formę. Zaletą umowy zlecenia jest dowolność w określaniu sposobu wykonania zlecenia od ogólnego po bardzo szczegółowy. Ważną cechą tego rodzaju umowy odgrywa zaufanie między jej stronami. Umowa powinna określać jej przedmiot umowy. Stronami umowy może być streetworker jako przyjmujący zlecenie oraz np. organizacja pozarządowa jako dający zlecenie. Strony mogą ustalić osobiste wykonywanie zlecenia (co jest wskazane przy pracy metodą streetworkingu) albo mogą dopuścić ustanowienie zastępcy. Wówczas, jeśli zleceniobiorca zawiadomił zleceniodawcę o konieczności wykonywania czynności przez zastępcę, to ponosi on odpowiedzialność za brak staranności w wyborze. W braku stosownego zawiadomienia przyjmujący zlecenie ponosi

28

K. Kruczalak, Umowy w obrocie handlowym krajowym i międzynarodowym, Wydawnictwa Prawnicze PWN W-wa 2000.

odpowiedzialność za czynności zastępcy jak za swoje własne i odpowiada przed dającym zlecenie solidarnie z osobą, która go zastępowała. Należy jednak pamiętać, iż niezależnie od postanowień umownych, zleceniobiorca ma zawsze możliwość powierzenia wykonania zlecenia osobie trzeciej, w przypadku gdy zostanie zmuszony to takiego postępowania przez okoliczności (choroba czy konieczny wyjazd). Przyjmujący zlecenie, niezależnie od zobowiązań umownych, jest zobowiązany do informowania dającego zlecenie o przebiegu zlecanej czynności, przede wszystkim w razie umownych wskazówek dającego zlecenie o sposobie wykonania czynności. W uzasadnionych sytuacjach możliwe jest przyjęcie dorozumianej woli dającego zlecenie. Sposób rozliczenia, co do czasu, miejsca wydania dokumentów, terminu i formy płatności powinna określać umowa. W braku postanowień tego rodzaju, dający zlecenie powinien złożyć sprawozdanie z wykonywanych czynności oraz wydać wszystko, co otrzymał od zleceniodawcy dla wykonania zlecenia. Umowa zlecenie może być odpłatna lub nieodpłatna. Całe wynagrodzenie zleceniobiorca otrzymuje, jeśli wykonał zlecenie, a także w wypadku gdy z przyczyn znajdujących się po stronie zleceniodawcy, zleceniobiorca nie mógł wykonać zlecenia. W umowie zlecenia dopuszczalne jest również postanowienie, iż zleceniobiorca otrzyma część wynagrodzenia niezależnie od sytuacji określonej wyżej oraz od wykonania/niewykonania zlecenia. Kwestie związane z wypowiedzeniem umowy mogą być uregulowane dowolnie pod względem czasowym. Nie można jednak wykluczyć możliwości wypowiedzenia. Brak określenia terminu wypowiedzenia umowy powoduje, że każda ze stron może wypowiedzieć umowę w każdym czasie. Umowa zlecenia w zależności od podstawy i miejsca zatrudnienia przyjmującego zlecenie jest obciążana składką ubezpieczenia, którą odprowadza zleceniodawca: W przypadku umowy zlecenia można spotkać się z trzema sytuacjami: I. Zleceniobiorca nie pozostaje w żadnym stosunku pracy: •

obowiązkowo pracodawca opłaca składki na ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne, rentowe. Składki na ubezpieczenie chorobowe są dobrowolne, a wypadkowe jest obowiązkowe, gdy praca zlecana jest wykonywana w siedzibie zleceniodawcy lub w miejscu prowadzenia działalności;

•

wymagany formularz w przypadku zatrudniania nowego pracownika i naliczania

wszystkich

składek,

ewentualnie

oprócz

ubezpieczenia

chorobowego, które jest dobrowolne ZUA; •

RZA w przypadku, gdy organizacja zatrudnia pracowników na zlecenie z ubezpieczeniem zdrowotnym.

II. Zleceniobiorca pozostaje w stosunku pracy z pracodawcą innym niż zlecający i otrzymuje

wynagrodzenie

ze

stosunku

pracy

powyżej

minimalnego

wynagrodzenia: •

obowiązkowo pracodawca z tytułu umowy o pracę opłaca składki na ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe;

•

zleceniodawca obowiązkowo opłaca składki na ubezpieczenie zdrowotne (emerytalne i rentowe – dobrowolne; nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe, a opłacanie składek na ubezpieczenie wypadkowe staje się obowiązkowe, gdy zleceniobiorca przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego).

III. Zleceniobiorca pozostaje w stosunku pracy z pracodawcą, który jednocześnie jest zlecającym: •

obowiązkowo pracodawca opłaca składki na ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe.

IV. Jeżeli zleceniobiorcą jest student, który nie ukończył 26 roku życia, to zleceniodawca korzysta ze zwolnienia z obowiązku płacenia składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Pozostałe informacje dotyczące ubezpieczenia streetworkera Zgłoszenie streetworkera objętego obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi należy dokonać w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Osoby,

które

obejmowane

są

ubezpieczeniami

społecznymi

na

zasadach

dobrowolności (z wyłączeniem osób, które zamierzają kontynuować ubezpieczenia emerytalne i rentowe), zgłaszają wniosek o objęcie ubezpieczeniem w terminie przez nie wybranym.

Osoby, które zamierzają kontynuować ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zgłaszają wniosek o objęcie tymi ubezpieczeniami w terminie 30 dni od ustania obowiązku ubezpieczeń społecznych. Ponadto płatnik ma obowiązek złożenia stosownego formularza o zgłoszeniu płatnika składek w terminie 7 dni od daty zatrudnienia pierwszego pracownika lub powstania stosunku prawnego uzasadniającego objęcie ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi pierwszej osoby; daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnych i rentowych dla ubezpieczonych wyłącznie zobowiązanych do płacenia składek na własne ubezpieczenia albo składek na ubezpieczenie osób z nimi współpracujących. Osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, z wyłączeniem osób prowadzących pozarolniczą działalność, wyłącznie zobowiązane do opłacania składek na własne ubezpieczenia, dokonują zgłoszenia płatnika składek łącznie ze zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych. Każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu. Płatnik składek, który zakończył prowadzoną przez siebie działalność lub wygasł ostatni stosunek pracy zobowiązujący go do płacenia składek – zobowiązany jest złożyć zgłoszenie wyrejestrowania w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu. Płatnik składek ma również obowiązek zawiadomić Zakład Ubezpieczeń Społecznych o wszelkich zmianach, jakie nastąpiły w stosunku do danych osób ubezpieczonych zawartych w zgłoszeniu, w terminie 7 dni od zaistnienia tych zmian. Płatnik składek zobowiązany jest zawiadomić Zakład Ubezpieczeń Społecznych o wszelkich zmianach w stosunku do danych zawartych w swoim zgłoszeniu, w terminie 14 dni od zaistnienia tych zmian. Wymagane formularze wspólne dla umowy o pracę i umowy zlecenia: •

ZCNA – zgłoszenie do ubezpieczenia członków rodziny (w przypadku, gdy adres zamieszkania członków rodziny nie jest zgodny z adresem zamieszkania ubezpieczonego)

•

ZCZA – zgłoszenie do ubezpieczenia członków rodziny (w przypadku, gdy adres zamieszkania członków rodziny jest zgodny z adresem zamieszkania ubezpieczonego)

•

ZIUA – zmiany danych identyfikacyjnych (np. adres, nazwisko, itd.); w tym przypadku zdarza się, że ZUS domaga się deklaracji ZUA

•

ZWUA – wyrejestrowanie pracownika przy zakończeniu umowy, przy czym w przypadku umowy zlecenia składano formularz ZZA, to nie składa się żadnej dodatkowej deklaracji wyrejestrowującej po zakończeniu umowy zlecenia

•

ZUS IWA – Informacja o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe. Dotyczy płatników, którzy w roku, za który składana jest informacja, zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych.

•

RMUA, gdy odprowadzana jest składka od zleceń na ubezpieczenie zdrowotne, deklarację.

4. Uprawnienia i obowiązki streetworkera

Pozwolenie na posiadanie gazu (środków obezwładniających) W rozumieniu ustawy bronią są: •

broń palna, w tym bojowa, myśliwska, sportowa, gazowa, alarmowa i sygnałowa;

•

broń pneumatyczna;

•

miotacze gazu obezwładniającego;

•

narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu: o broń biała w postaci ostrzy ukrytych w przedmiotach nie mających wyglądu broni o kastetów i nunczako o pałek posiadających zakończenie z ciężkiego i twardego materiału lub zawierającego wkładki z takiego materiału o pałek wykonanych z drewna lub innego ciężkiego i twardego materiału, imitującego kij bejsbolowy

•

broń cięciwową w postaci kusz

•

przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej

•

Zasady wydawania pozwoleń na określony rodzaj broni, cofanie pozwoleń na broń oraz wydawania decyzji odmawiających pozwolenia zostały ujęte w Ustawie o broni i amunicji z dnia 21 maja 1999 r. (tekst jednolity Dz.U. z 31 marca 2004 r. Nr 52 poz. 525). Zgodnie z dyspozycją art. 11 Ustawy o broni i amunicji, pozwolenia na broń nie wymaga się w przypadku: o Posiadania broni palnej wytworzonej przed rokiem 1850 lub repliki tej broni. o Gromadzenia broni w zbiorach muzealnych na podstawie odrębnych przepisów.

o Dysponowania bronią przez przedsiębiorców dokonujących obrotu bronią i amunicją na podstawie koncesji lub świadczących usługi rusznikarskie, o ile związane jest to bezpośrednio z prowadzeniem działalności gospodarczej. o Dysponowania bronią przekazaną w celu pozbawienia lub potwierdzenia pozbawienia cech użytkowych (od 01.01.2004 r.). o Używania broni w celach sportowych, szkoleniowych lub rekreacyjnych na strzelnicy działającej na podstawie zezwolenia właściwego organu. o Posiadania broni alarmowej o kalibrze do 6 mm. o Posiadania ręcznych miotaczy gazu obezwładniającego. o Posiadania przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii

elektrycznej

o

średniej

wartości

prądu

w

obwodzie

nieprzekraczającym 10mA. o Używania broni palnej sygnałowej i alarmowej do celów wzywania pomocy, ratowniczych, poszukiwawczych oraz przez osoby uprawnione do sygnalizacji zawodnikom rozpoczęcia konkurencji sportowej w trakcie zawodów sportowych, jeżeli wymaga ona takiej sygnalizacji. o Posiadania broni palnej pozbawionej cech użytkowych. o Posiadania broni pneumatycznej.

Natomiast miotacze gazu obezwładniającego można posiadać na podstawie pozwolenia wydanego przez właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu osoby zainteresowanej lub siedzibę zainteresowanego podmiotu Komendanta Powiatowego (Miejskiego) Policji. Pozwolenie na broń może być wydane w szczególności w następujących celach, m.in.: ochrony osobistej lub ochrony bezpieczeństwa innych osób oraz mienia. Pozwolenia na broń nie wydaje się osobom: •

niemającym ukończonych 21 lat (na wniosek szkoły, organizacji sportowej, Polskiego Związku Łowieckiego, stowarzyszenia obronnego pozwolenie na broń może być wydane osobie mającej ukończone 18 lat, jednakże tylko na broń służącą do celów sportowych lub łowieckich);

•

z zaburzeniami psychicznymi, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego lub o znacznie ograniczonej sprawności psychofizycznej;

•

wykazującym istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego;

•

uzależnionym od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych;

•

nieposiadającym miejsca stałego pobytu na terytorium RP;

•

co do których istnieje uzasadniona obawa, że mogą użyć broni w celach sprzecznych z interesem bezpieczeństwa lub porządku publicznego, w szczególności skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu za przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub mieniu albo wobec których toczy się postępowanie karne o popełnienie takich przestępstw.

Wchodzenie na teren prywatny Prawo własności podlega szczególnej ochronie. Jego naruszanie wiąże się z roszczeniami odszkodowawczymi oraz odpowiedzialnością karną. Jednakże są sytuacje, które dopuszczają wkroczenie w cudzą sferę prawną i naruszanie prawa własności: •

Właściciel nie może się sprzeciwić użyciu, a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy

przez

inną

osobę,

jeżeli

jest

to

konieczne

do

odwrócenia

niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej, może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody (142 k.c.). •

Kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz, albo zabił lub zranił cudze zwierzę w celu odwrócenia od siebie lub od innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia, ten nie jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze, aniżeli dobro naruszone (424 k.c.).

•

Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego (26 k.k.).

Pustostany W Polsce nie ma prawnej akceptacji dla zajmowania pustostanów przez tzw. dzikich lokatorów. Tzw. pustostany również mają swoich właścicieli i zarządców. Własność podlega

ochronie: właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Jednak właściciele i zarządcy mogą zostać obciążeni nakazem opróżnienia obiektu budowlanego bądź wyłączenia w określonym terminie całości lub części budynku z użytkowania; umieszczenia na budynku zawiadomienia o stanie zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia oraz o zakazie jego użytkowania albo rozbiórkę tego obiektu i uporządkowanie terenu oraz określającą terminy przystąpienia do tych robót i ich zakończenia. (Jeżeli nieużytkowany lub niewykończony obiekt budowlany nie nadaje się do remontu, odbudowy lub wykończenia). Można próbować przebywać w nim w sposób niezauważony przez okres 5 lat, by wskutek zasiedzenia zawrzeć z właścicielem np. umowę najmu. Nieruchomość można nabyć na własność w drodze zasiedzenia po upływie 20 lat posiadania samoistnego w dobrej wierze a po 30 latach, nawet w złej wierze. W razie katastrofy budowlanej w budowanym, rozbieranym lub użytkowanym obiekcie budowlanym, kierownik budowy (robót), właściciel, zarządca lub użytkownik jest obowiązany: 1) zorganizować doraźną pomoc poszkodowanym i przeciwdziałać rozszerzaniu się skutków katastrofy; 2) zabezpieczyć

miejsce

katastrofy

przed

zmianami

uniemożliwiającymi

prowadzenie postępowania, o którym mowa w art. 74; 3) niezwłocznie zawiadomić o katastrofie: a) właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego, b) właściwego miejscowego prokuratora i Policję, c) inwestora, inspektora nadzoru inwestorskiego i projektanta obiektu budowlanego, jeżeli katastrofa nastąpiła w trakcie budowy, d) inne organy lub jednostki organizacyjne, zainteresowane przyczynami lub skutkami katastrofy z mocy szczególnych przepisów. Do

podejmowania

niebezpieczeństwa

dla

niezwłocznych

ludzi

lub

mienia

działań i

mających

zastosowanie

na

celu

niezbędnych

usunięcie środków

zabezpieczających uprawnienie posiada właściwy organ administracji architektoniczno-

-budowlanej i nadzoru budowlanego. Do zastosowania są upoważnione również organy Policji i Państwowej Straży Pożarnej. O podjętych działaniach organy te powinny niezwłocznie zawiadomić właściwy organ. Zatem streetworkerzy wizytujący pustostany powinni dysponować zgodą właściwego organu administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego albo odwiedzać te miejsca z Policją lub Strażą Pożarną.

Obowiązek zawiadamiania innych służb Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis art. 191 § 3 stosuje się odpowiednio. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130, 134, 140, 148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (240 k.k.). 5. Streetworker jako funkcjonariusz publiczny29

Ochrona prawna W obecnym stanie prawnym szczególna ochrona przed bezpośrednimi atakami innych osób przysługująca funkcjonariuszom publicznym będzie przysługiwała tym streetworkerom, którzy są pracownikami samorządowymi albo pracownikami socjalnymi i nie pełnią wyłącznie czynności usługowych. Karnoprawna ochrona będzie się rozciągać również na osobę przybraną do pomocy pracownikowi socjalnemu, np. może być nią streetworker niebędący pracownikiem socjalnym, zatrudniony przez NGO. W przypadku streetworkera przybranego do pomocy pracownika socjalnego istotne jest zwrócenie się przez samego pracownika socjalnego do swojego przełożonego o pomoc do wykonania zadania służbowego oraz przydzielenie streetworkera do pomocy. Karnoprawna ochrona nie będzie więc dotyczyć streetworkera, który przypadkowo znalazł się w pobliżu pracownika socjalnego i w sytuacji zagrożenia przyszedł mu z własnej inicjatywy z pomocą. Sprawca musi mieć świadomość, że atakowana osoba to pracownik socjalny lub osoba przybrana.

29

I. Sierpowska, op. cit.

1) naruszenie nietykalności cielesnej (art. 222 k.k.): •

może polegać na uderzeniu lub innym oddziaływaniu na ciało pokrzywdzonego, np. oblanie wodą, szarpanie za włosy, popchnięcie. Nie wywołuje skutków dla zdrowia pokrzywdzonego i nie narusza funkcjonowania jego organizmu,

•

musi mieć miejsce podczas pełnienia obowiązków służbowych,

•

musi mieć związek z pełnieniem obowiązków służbowych,

•

odpowiedzialność za przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3;

2) czynna napaść (223 k.k.): •

energiczne,

intensywne,

zaczepne

wystąpienie

sprawcy

przeciwko

funkcjonariuszowi publicznemu, z zastosowaniem przemocy, z zamiarem wyrządzenia krzywdy fizycznej, •

może być zbiorowa lub przy użyciu niebezpiecznego przedmiotu (nóż, broń palna, środek obezwładniający),

•

musi mieć miejsce podczas pełnienia obowiązków służbowych,

•

musi mieć związek z pełnieniem obowiązków służbowych,

•

sprawca musi mieć świadomość, że atakowana osoba to pracownik socjalny lub osoba przybrana,

•

nie jest istotny skutek napaści, lecz samo jej podjęcie,

•

zagrożone karą pozbawienia wolności od roku do lat 10;

3) bezprawne wpływanie na czynności służbowe (224 §1 i §2k.k): •

polega na bezprawnym (z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej) wpływaniu na podjęcie przez organ administracji samorządowej określonej czynności lub jej zaniechanie (§1) oraz stosowaniu przemocy lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia do przedsięwzięcia lub zaniechania prawnej czynności służbowej (§2);

•

dotyczy czynności dotyczących urzędu i spraw załatwianych przez dany urząd oraz czynności przekraczających kompetencje i właściwość danego urzędu;

•

nie jest konieczne osiągnięcie przez sprawcę skutku – wystarczy samo zachowanie się sprawcy;

•

musi być popełnione umyślnie i celowo;

•

zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3;

•

jeżeli skutkiem przestępstwa użycia przemocy lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia do przedsięwzięcia lub zaniechania prawnej czynności służbowej (§2) jest uszczerbek na zdrowiu funkcjonariusza publicznego lub osoby przybranej, sprawcę może spotkać surowsza kara: od 3 miesięcy do 5 lat;

4) znieważenie funkcjonariusza publicznego 226 k.k. •

zniewaga musi nastąpić podczas lub w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza obowiązków służbowych.

Odpowiedzialność funkcjonariusza publicznego 1) łapownictwo bierne (228 k.k.): •

przyjmowanie korzyści majątkowej lub osobistej przez funkcjonariusza publicznego, przyjmowanie obietnicy korzyści, żądanie korzyści;

•

może polegać na bezpośrednim przyjęciu korzyści, np. odbioru gotówki lub pośrednim, np. przyjęcie wiadomości o przysporzeniu korzyści w inny sposób;

•

przyjęcie/żądanie korzyści musi mieć związek z załatwianiem spraw należących do obowiązków sprawcy;

2) płatna protekcja (230 k.k.): •

polega na płatnym pośrednictwie w załatwieniu spraw danej instytucji z powołaniem się na swoje wpływy (stosunki, znajomości);

•

nie jest istotne, czy ww. wpływy są rzeczywiste czy fikcyjne;

•

do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej wystarczy samo podjęcie się pośrednictwa, tj. wyrażenie gotowości wykorzystania własnych wpływów, nawet jeżeli są one fikcją;

•

funkcjonariusz publiczny otrzymuje korzyść majątkową lub jej obietnicę;

•

Kara pozbawienia wolności do lat 3.