Podatkowe aspekty crowdfundingu Podatkowe aspekty crowdfundingu

Zarz¹dzanie i Finanse Journal of Management and Finance Vol. 13, No. 4/1/2015 Angelika Kêdzierska-Szczepaniak* Krzysztof Szczepaniak** Angelika Kêdzi...
56 downloads 0 Views 126KB Size
Zarz¹dzanie i Finanse Journal of Management and Finance Vol. 13, No. 4/1/2015

Angelika Kêdzierska-Szczepaniak* Krzysztof Szczepaniak** Angelika Kêdzierska-Szczepaniak, Krzysztof Szczepaniak

Podatkowe aspekty crowdfundingu Podatkowe aspekty crowdfundingu

Wstêp Pocz¹tki dzia³alnoœci gospodarczej wi¹¿¹ siê czêsto z wysokimi nak³adami kapita³u na inwestycje i procesy produkcyjne. Nowo powstaj¹ce firmy zwykle maj¹ utrudniony dostêp do kapita³u. Bardzo czêsto na pocz¹tku dzia³alnoœci korzysta siê z kapita³u pochodz¹cego od rodziny lub przyjació³, jednak mo¿e to siê okazaæ niewystarczaj¹ce. W finansowaniu polskich start-upów du¿¹ rolê odgrywaj¹ œrodki pozyskane z Unii Europejskiej (w poprzednich latach przede wszystkim z programu Innowacyjna Gospodarka) oraz fundusze po¿yczkowe Unii Europejskiej (JEREMIE). Pozyskanie kredytu czy innej formy finansowania zewnêtrznego bywa czêsto niemo¿liwe ze wzglêdu na brak zdolnoœci kredytowej czy te¿ brak historii dzia³alnoœci firmy. Alternatyw¹ dla standardowych form pozyskania kapita³u mo¿e byæ finansowanie spo³ecznoœciowe (crowdfunding). Z uwagi na to, ¿e nie jest to tradycyjna forma finansowania, problemem okazuje siê zakwalifikowanie œrodków w ten sposób uzyskanych oraz ich opodatkowanie. Celem artyku³u jest prezentacja i analiza wariantów opodatkowania wystêpuj¹cych w zwi¹zku z poszczególnymi formami crowdfundingu. W artykule wykorzystane zostan¹ informacje pochodz¹ce z Komisji Europejskiej oraz aktów prawnych obowi¹zuj¹cych w Polsce.

1. Crowdfunding – definicja i klasyfikacja Crowdfunding, czyli finansowanie spo³ecznoœciowe, polega na otwartym zaproszeniu do wsparcia finansowego inicjatywy pomys³odawcy w formie darowizny lub w zamian za okreœlon¹ korzyœæ. Informacja o zaproszeniu jest kierowana do wielu drobnych udzia³owców (inwestorów) za poœrednictwem platformy internetowej [Kleeman i inni, 2008, s. 5–26; Cunningham, 2012, s. 5]. W pocz¹tkach XXI w. jest to jeden z najbardziej * Dr, Katedra Finansów i Ryzyka Finansowego, Wydzia³ Zarz¹dzania, Uniwersytet Gdañski, ul. Armii Krajowej 101, 81-824 Sopot, [email protected]

** Dr, Katedra Inwestycji i Nieruchomoœci, Wydzia³ Zarz¹dzania, Uniwersytet Gdañski, ul. Armii Krajowej 101, 81-824 Sopot, [email protected]

20

Angelika Kêdzierska-Szczepaniak, Krzysztof Szczepaniak

dynamicznie rozwijaj¹cych siê sposobów prywatnego finansowania projektów biznesowych na wczesnym etapie rozwoju. Finansowanie spo³ecznoœciowe polega na pozyskiwaniu funduszy na realizacjê konkretnego przedsiêwziêcia od wielu drobnych udzia³owców, którzy s¹ zainteresowani powodzeniem okreœlonego projektu. Oznacza to, ¿e tego typu inwestycja anga¿uje zdecydowanie wiêcej kapita³odawców ni¿ tradycyjne formy finansowania [Belleflamme i inni, 2014, s. 586]. Równoczeœnie mog¹ cechowaæ j¹ lepsze warunki transakcyjne ni¿ te, które s¹ ogólnodostêpne na rynku. Potencjalni kapita³odawcy w zamian za powierzone œrodki finansowe mog¹ otrzymaæ okreœlone œwiadczenia zwrotne, które rzadko przyjmuj¹ formê p³atnoœci pieniê¿nej, jak jest to w tradycyjnym finansowaniu. W przypadku finansowania spo³ecznoœciowego zap³at¹ za kapita³ mo¿e byæ darmowa p³yta, bilet na koncert, zni¿ka w zakupie albumu itd. [Król, 2011]. Dziêki zastosowaniu takiej techniki potencjalni pomys³odawcy mog¹ pomin¹æ tradycyjny proces pozyskiwania kapita³u (akcje, kredyt, obligacje) czy poszukiwanie funduszy typu venture lub anio³ów biznesu, a œrodki pozyskaæ od osób bezpoœrednio zainteresowanych realizacj¹ konkretnego projektu (czyli np. graczy komputerowych). Wspomniane wczeœniej zobowi¹zania zwrotne odró¿niaj¹ crowdfunding od innych form pozyskania kapita³u, takich jak np. darowizny na rzecz konkretnych przedsiêwziêæ czy fundacji. Kolejn¹ cech¹ odró¿niaj¹c¹ crowdfunding od pozosta³ych form finansowania przedsiêwziêæ jest koniecznoœæ zbiórki funduszy przez Internet. £¹cznikiem w komunikacji pomiêdzy potencjalnymi dawcami kapita³u a zainteresowanymi przedsiêbiorcami lub osobami fizycznymi s¹ stworzone specjalnie do tego celu platformy internetowe, które nie tylko poœrednicz¹ miêdzy stronami, ale równie¿ pokazuj¹ przyk³adowe inwestycje, rozwi¹zania, informuj¹ o postêpach prac. Z analiz przeprowadzonych na rynku amerykañskim wynika, ¿e z zainteresowaniem potencjalnych dostawców kapita³u spotykaj¹ siê przede wszystkim ma³e firmy, nowatorskie pomys³y jednoosobowych przedsiêbiorstw czy ma³ych zespo³ów. Zdecydowanie trudniej pozyskaæ taki kapita³ wiêkszym przedsiêbiorstwom czy instytucjom badawczym [Crowdfunding Industry Report, 2013, s. 13]. Jednak¿e, bior¹c pod uwagê wzrost liczby i wartoœci transakcji z ka¿dym rokiem, nale¿y braæ pod uwagê, i¿ jest to forma finansowania, która poprzez swoj¹ strukturê polegaj¹c¹ na wspó³pracy i komunikacji z klientami, mo¿e staæ siê w przysz³oœci jednym z wa¿niejszych sposobów pozyskania kapita³u na rynku.

Podatkowe aspekty crowdfundingu

21

Zainteresowanie crowdfundingiem wzrasta z roku na rok. Przyczyni³ siê do tego sukces Baraka Obamy, który w 2008 roku w ten sposób pozyska³ œrodki na finansowanie swojej kampanii podczas wyborów na prezydenta Stanów Zjednoczonych. Poprzez stronê internetow¹ barakobama.com zgromadzi³ on od drobnych darczyñców 631 mln dolarów [http://www.danmarom.com/, dostêp 20.10.2015]. W 2012 roku odnotowano wzrost wartoœci transakcji na œwiecie o ponad 81% w stosunku do roku 2011. Najwiêcej transakcji, a¿ 72% ogó³u, dokonywanych jest na rynku amerykañskim. Tam równie¿ odnotowano najwiêkszy wzrost wartoœci transakcji, o 105% [Crowdfunding Industry Report, 2013, s. 5]. Finansowanie spo³ecznoœciowe rozwija siê dopiero od kilkunastu lat, jednak ju¿ zd¹¿y³o przybraæ ró¿ne formy. To, jaki rodzaj crowdfundingu zostanie wykorzystany i tym samym, jakie wi¹¿¹ siê z nim konsekwencje finansowe, podatkowe, zale¿y przede wszystkim od tego, czy finansowaniu spo³ecznoœciowemu towarzyszy jakikolwiek zwrot dla dostawcy kapita³u. W podstawowym podziale rozró¿nia siê crowdfunding ze zwrotem finansowym i niefinansowym (rysunek 1) . Rysunek 1. Rodzaje finansowania spo³ecznoœciowego (crowdfundingu)

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie [Lambert, Schwienbacher, 2010].

W ramach zwrotu niefinansowego mo¿e wyst¹piæ sytuacja, kiedy dawca kapita³u nie otrzymuje ¿adnego œwiadczenia zwrotnego w zamian za œrodki przekazane na realizacjê inwestycji (crowdfunding dotacyjny) lub sytuacja, kiedy w zamian za przekazane œrodki otrzymuje nagrodê, np. bilet, p³ytê, grê czy te¿ mo¿liwoœæ zakupu finalnego produktu w promocyjnej cenie lub z okreœlon¹ zni¿k¹. Warto jednak podkreœliæ, ¿e czêsto ta przekazywana nagroda ma ni¿sz¹ wartoœæ ni¿ wk³ad finansowy w przedsiêwziêcie. Drugim rodzajem crowdfundingu jest finansowanie powi¹zane z konkretnym zwrotem finansowym. Mo¿e ono przybraæ formê finansowania

22

Angelika Kêdzierska-Szczepaniak, Krzysztof Szczepaniak

udzia³owego, które swoj¹ struktur¹ przypomina finansowanie spó³ki przez akcjonariuszy – w zamian za okreœlon¹ kwotê finansuj¹cy, czyli dostawca kapita³u, ma procentowy udzia³ w maj¹tku i ewentualnym sukcesie spó³ki. Drug¹ kategori¹ powi¹zan¹ ze zwrotem finansowym jest crowdfunding po¿yczkowy, przypominaj¹cy swoj¹ postaci¹ klasyczne finansowanie kredytowe. Polega on na tym, ¿e dostawca kapita³u jest po¿yczkodawc¹ i w zamian za u¿yczony kapita³ otrzymuje odsetki. Wed³ug danych przedstawionych w Crowdfunding Industry Report, najwiêksze znaczenie ma crowdfunding po¿yczkowy, stanowi¹cy ponad 40% wszystkich transakcji crowdfundingowych na œwiecie (tablica 1). Tablica 1. Transakcje crowdfundingowe na œwiecie w 2013 roku Rodzaj finansowania

WartoϾ w mln USD

Udzia³ procentowy

crowdfunding dotacyjny

1504,4

29,3%

crowdfunding mieszany

1344,2

26,2%

crowdfunding udzia³owy

165,9

3,2%

crowdfunding po¿yczkowy

2123,4

41,3%

Razem

5137,9

100,0%

ród³o: [Crowdfunding Industry Report, 2013, s. 24].

Najmniejsze znaczenie ma finansowanie udzia³owe, stanowi ono niewiele ponad 3% wszystkich transakcji. Taka wartoœæ mo¿e byæ spowodowana przede wszystkim specyfik¹ tego rodzaju finansowania i jego krótk¹ histori¹ na rynku finansowym. Oprócz finansowania po¿yczkowego wa¿n¹ rolê odgrywa równie¿ finansowanie dotacyjne. Dotyczy ono przede wszystkim ró¿nego rodzaju organizacji charytatywnych wspieraj¹cych cele spo³eczne.

2. Opodatkowanie finansowania spo³ecznoœciowego podatkiem dochodowym Crowdfunding nie jest typow¹ form¹ finansowania i dlatego te¿ nie jest uregulowany prawnie w sposób jednolity. Oznacza to, ¿e zasady dotycz¹ce opodatkowania takiej formy wspierania przedsiêbiorstw nie s¹ precyzyjnie sformu³owane a jedynie bazuj¹ na rozwi¹zaniach przyjêtych dla innych, podobnych umów, takich jak umowa darowizny, sprzeda¿y,

Podatkowe aspekty crowdfundingu

23

po¿yczki czy przedsprzeda¿y. Analizuj¹c kwestie podatkowe zwi¹zane z crowdfundingiem, nale¿y rozwa¿yæ sytuacjê zarówno od strony dawcy kapita³u (finansuj¹cego), od strony biorcy kapita³u (pomys³odawcy), czyli podmiotu, który korzysta z kapita³u w swoim projekcie inwestycyjnym, oraz od strony internetowej platformy crowdfundingowej, która poœredniczy miêdzy pomys³odawc¹ a finansuj¹cym. Obowi¹zki podatkowe ci¹¿¹ce na ka¿dej ze stron zale¿¹ przede wszystkim od tego, czy strona jest osob¹ fizyczn¹ czy przedsiêbiorstwem (w tym osob¹ fizyczn¹ prowadz¹c¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹) oraz czy jest rezydentem podatkowym konkretnego kraju. Kolejnym czynnikiem maj¹cym znaczenie jest fakt, czy sytuacja dotyczy klasycznego crowdfundingu dotacyjnego, mieszanego, udzia³owego czy po¿yczkowego. Ciê¿ar opodatkowania uzyskiwanych œrodków spoczywa na pomys³odawcy. W zale¿noœci od tego, czy jest on osob¹ prawn¹, czy fizyczn¹ prowadz¹c¹, lub nie, dzia³alnoœæ gospodarcz¹, wystêpowaæ mog¹ zró¿nicowane obowi¹zki podatkowe. 2.1. Klasyczny crowdfunding dotacyjny W przypadku osób fizycznych nieprowadz¹cych dzia³alnoœci gospodarczej wp³aty uzyskane z tytu³u zbiórki spo³ecznoœciowej mog¹ byæ zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych, natomiast podlegaj¹ podatkowi od spadków i darowizn. Zap³ac¹ oni podatek od darowizny w przypadku przekroczenia datku od jednego darczyñcy kwoty 4902 z³ w ci¹gu piêciu kolejnych lat podatkowych. Je¿eli kwota ta zostanie przekroczona, podatek naliczany jest w sposób progresywny i waha siê od 12 do 20%. Kwota ta dotyczy tzw. trzeciej grupy podatkowej (osób niespokrewnionych przekazuj¹cych darowiznê) i wzrasta wraz ze stopniem pokrewieñstwa do poziomu 7276 z³ dla drugiej grupy podatkowej oraz 9637 z³ dla pierwszej grupy podatkowej [ustawa, 1983, art. 9 ust. 1 pkt 3]. Ponadto warto zwróciæ uwagê, i¿ w pierwszej grupie podatkowej mo¿liwe jest ca³kowite zwolnienie z podatku od spadków i darowizn dla ma³¿onków, wstêpnych, zstêpnych, rodzeñstwa, ojczyma i macochy przy spe³nieniu warunków okreœlonych w ustawie [ustawa, 1983, art. 4a]. Niemniej w finansowaniu spo³ecznoœciowym, zgodnie z jego ide¹, pomys³ najczêœciej finansuj¹ osoby trzecie, niespokrewnione z pomys³odawc¹. Co wa¿ne, limit 4902 z³ w ka¿dym przypadku dotyczy pojedynczego darczyñcy a nie ³¹cznej kwoty uzyskanej na finansowanie dzia³alnoœci. Nale¿y zwróciæ uwagê, i¿ obowi¹zek zwi¹zany z zap³at¹ podatku ci¹¿y na pomys³odawcy i to on jest zobligowany do œcis³ej

24

Angelika Kêdzierska-Szczepaniak, Krzysztof Szczepaniak

weryfikacji Ÿróde³ finansowania i ich wysokoœci, aby w razie przekroczenia limitu zap³aciæ podatek z tytu³u otrzymanej darowizny. Wy³¹czenie z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych dotyczy tylko i wy³¹cznie polskich rezydentów. Osoby, które nie s¹ rezydentami, podlegaj¹ opodatkowaniu dochodów uzyskanych w taki sposób na zasadach ogólnych. W przypadku osób fizycznych prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ uzyskane przez nich w ramach akcji finansowania spo³ecznoœciowego œrodki pieniê¿ne powinny zostaæ zaliczone do przychodów z tytu³u prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej i podlegaæ normalnym zasadom opodatkowania [ustawa, 1991, art. 14]. Tak samo dzieje siê, kiedy zbiórka organizowana jest dla przedsiêbiorstwa, w rozumieniu podatku dochodowego od osób prawnych. Ca³a kwota, która wp³ywa na konto spó³ki w ramach tego finansowania, traktowana jest jako przychód przedsiêbiorstwa i po skorygowaniu o koszty zwi¹zane z dzia³alnoœci¹ podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych. W sytuacjach, kiedy darowizny przekazywane s¹ na cele szczególne, takie jak np. organizacje po¿ytku publicznego czy dzia³alnoœæ naukow¹, pomys³odawca mo¿e byæ w ca³oœci zwolniony z opodatkowania [ustawa, 1992, art. 17]. W przypadku dostawców kapita³u (darczyñcy, inwestorzy) obowi¹zek podatkowy powstaje, je¿eli otrzymali oni w zwi¹zku z dostarczeniem kapita³u wynagrodzenie czy ekwiwalent. Je¿eli jedyn¹ form¹ ekwiwalentu by³o podziêkowanie (list gratulacyjny, dyplom, wpisanie w poczet darczyñców) nie musz¹ oni rozliczaæ siê z tego tytu³u z urzêdem skarbowym, poniewa¿ nie powstaje zobowi¹zanie podatkowe. W przypadku dostawcy kapita³u obowi¹zek podatkowy nie powstaje, poniewa¿ nie uzyskuje on z tytu³u udzielenia finansowania ¿adnych profitów. W okreœlonych przypadkach, kiedy dotacja przekazywana jest na rzecz organizacji po¿ytku publicznego czy kultu religijnego, finansuj¹cy mo¿e pomniejszyæ podstawê opodatkowania o kwotê przekazanej darowizny do wysokoœci 6% dochodów dla podatników podlegaj¹cych pod ustawê o podatku dochodowym od osób fizycznych [ustawa, 1991, art. 26 ust. 1] i 10% dochodu dla podatników podlegaj¹cych pod ustawê o podatku dochodowym od osób prawnych [ustawa, 1992, art. 18 ust. 1]. 2.2. Crowdfunding mieszany W crowdfundingu mieszanym (sprzeda¿owym, przedsprzeda¿owym) sytuacja zmienia siê, poniewa¿ w zamian za dostarczenie kapita³u

Podatkowe aspekty crowdfundingu

25

darczyñcy otrzymuj¹ okreœlone œwiadczenie rzeczowe (np. w postaci biletu wstêpu, egzemplarza p³yty z gr¹ komputerow¹ czy muzyk¹ itd.). W takiej sytuacji ich dochód powinien zostaæ opodatkowany, poniewa¿ jest to traktowane jako œwiadczenie wzajemne. Przypadek crowdfundingu mieszanego raczej nie dotyczy biorców kapita³u, którzy nie prowadz¹ dzia³alnoœci gospodarczej. W przypadku osób fizycznych prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ oraz podmiotów opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób prawnych crowdfunding najczêœciej traktowany jest jako typowa transakcja dwustronna – z jednej strony przekazywany jest kapita³, z drugiej – towary, dobra lub us³ugi, za które zap³acono tym kapita³em. Œrodki uzyskane od dostawców kapita³u s¹ przychodem przedsiêbiorstwa, który podlega kumulacji z innymi przychodami z dzia³alnoœci, natomiast koszt stanowi¹ nak³ady zwi¹zane z wytworzeniem dóbr czy us³ug, które œwiadczone s¹ w zamian za kapita³. W przypadku przedsiêbiorstw prowadzonych jako dzia³alnoœci gospodarcze osób fizycznych mo¿liwe jest opodatkowanie na zasadach ogólnych skal¹ podatkow¹, podatkiem liniowym 19% lub rycza³tem od przychodów ewidencjonowanych. Wybór formy opodatkowania zale¿y od spe³nienia okreœlonych warunków oraz woli przedsiêbiorcy i mo¿e byæ dokonywany rokrocznie do 20 stycznia roku podatkowego. Dla przedsiêbiorstw opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób prawnych stawka podatku wynosi 19% podstawy opodatkowania. W crowdfundingu mieszanym problem dotyczy przede wszystkim braku powi¹zania pomiêdzy wysokoœci¹ wp³at od kapita³odawców a otrzymanym przez nich œwiadczeniem zwrotnym (œwiadczenie zwrotne ma najczêœciej ni¿sz¹ wartoœæ ni¿ kapita³ przekazany na inwestycjê). Nie ma tu bezpoœredniego powi¹zania, poniewa¿ nie jest to klasyczna forma transakcji kupna-sprzeda¿y. Oznacza to, ¿e dawcy kapita³u mog¹ przekazaæ œrodki dowolnej wartoœci (wed³ug uznania, w³asnych mo¿liwoœci itd.), natomiast otrzymaæ mog¹ identyczne œwiadczenie zwrotne. Dla pomys³odawcy wa¿ne jest, i¿ ustawodawca wskazuje, ¿e wartoœæ przekazywanego towaru lub œwiadczonej us³ugi oszacowana powinna byæ wed³ug wartoœci rynkowej [ustawa, 1992, art. 14]. 2.3. Crowdfunding udzia³owy i d³u¿ny W przypadku crowdfundingu udzia³owego darczyñca uzyskuje udzia³ w zyskach nowo powsta³ego przedsiêwziêcia. Jest to sytuacja porównywalna do akcjonariuszy spó³ek, których udzia³ w zyskach zale¿y

26

Angelika Kêdzierska-Szczepaniak, Krzysztof Szczepaniak

od wysokoœci wk³adu wniesionego przez wspólnika. Wtedy to jego zyski opodatkowane zosta³yby podatkiem od zysków kapita³owych. Warto zauwa¿yæ, i¿ crowdfunding udzia³owy jest najrzadziej wykorzystywan¹ form¹ finansowania spo³ecznoœciowego i w 2013 roku stanowi³ niewiele ponad 3% wszystkich transakcji. Finansowanie d³u¿ne naj³atwiej porównaæ jest z po¿yczk¹. Jego konsekwencje podatkowe zale¿¹ przede wszystkim od tego, czy pomys³odawca (d³u¿nik) jest osob¹ fizyczn¹, osob¹ fizyczn¹ prowadz¹c¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ czy osob¹ prawn¹. Sama kwota po¿yczki nie generuje konsekwencji podatkowych, w odró¿nieniu od odsetek. W przypadku dzia³alnoœci gospodarczej odsetki zaliczane s¹ do kosztów finansowych i pomniejszaj¹ podstawê opodatkowania podatkiem dochodowym. Osoba fizyczna nieprowadz¹ca dzia³alnoœci gospodarczej nie ma mo¿liwoœci odliczenia odsetek w zeznaniu podatkowym. Ponadto w przypadku po¿yczek nale¿y pamiêtaæ o zg³oszeniu ich do urzêdu skarbowego, poniewa¿ umowa po¿yczki zobowi¹zuje po¿yczkobiorcê do uiszczenia podatku od czynnoœci cywilnoprawnych (PCC) w wysokoœci 2% wartoœci po¿yczki. W szczególnych warunkach mo¿e dojœæ do zwolnienia z PCC, jednak dotyczy to g³ównie finansowania ma³ych projektów [ustawa, 2000, art. 8]. W przypadku kapita³odawców uzyskane odsetki traktowane s¹ jako przychody finansowe z dzia³alnoœci i opodatkowane ³¹cznie z pozosta³ymi przychodami, natomiast dla osób nieprowadz¹cych dzia³alnoœci gospodarczej stanowi¹ przychody z kapita³ów pieniê¿nych, które opodatkowane s¹ stawk¹ 19% [ustawa, 1991, art. 30a].

3. Opodatkowanie finansowania spo³ecznoœciowego podatkiem od wartoœci dodanej Dodatkowym problemem, który nale¿y wzi¹æ pod uwagê przy finansowaniu spo³ecznoœciowym, jest zastosowanie podatku VAT. Nie istnieje jednoznaczna interpretacja, czy w sytuacji, jak¹ jest crowdfunding, powinien zostaæ doliczony podatek od wartoœci dodanej. Je¿eli jest to finansowanie dotacyjne to problem VAT nie wystêpuje, poniewa¿ nie ma tutaj œwiadczenia zwrotnego, charakter œwiadczeñ jest nieodp³atny. W przypadku crowdfundingu udzia³owego interpretacja jest czytelna, poniewa¿ wk³ady wspó³w³aœcicieli nie stanowi¹ czynnoœci podlegaj¹cych opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podatkowe aspekty crowdfundingu

27

Najwiêcej kontrowersji podatkowych wzbudza crowdfunding mieszany. Teoretycznie wzajemne œwiadczenie us³ug podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Jednak¿e w przypadku finansowania crowdfundingiem trudno znaleŸæ powi¹zanie pomiêdzy wysokoœci¹ wp³aty a otrzymanym ekwiwalentem. W takiej sytuacji podatek VAT nie powinien byæ naliczany, gdy¿ nie jest znana ostateczna kwota transakcji. Ponadto zastosowanie ma art. 113 ust. 2 [ustawa, 2004] stanowi¹cy, i¿ podatnicy, których wartoœæ sprzeda¿y w roku poprzednim nie przekroczy³a 150 000 z³, podlegaj¹ zwolnieniu z podatku VAT (chyba ¿e z niego zrezygnuj¹ i powiadomi¹ o tym naczelnika w³aœciwego urzêdu skarbowego przed dniem wykonania pierwszej czynnoœci lub dla podatników kontynuuj¹cych dzia³alnoœæ przed pocz¹tkiem miesi¹ca, w którym rezygnuj¹ ze zwolnienia). W kwietniu 2015 roku Komisja Europejska przedstawi³a roboczy dokument dotycz¹cy opodatkowania podatkiem VAT crowdfundingu mieszanego. Wynika to w du¿ej mierze z faktu, ¿e pomimo rosn¹cego zainteresowania t¹ form¹ finansowania, kwestie zwi¹zane z opodatkowaniem podatkiem VAT tej formy pozyskania kapita³u by³y do tej pory pomijane [European Comission, 2015, s. 2]. Wed³ug Komisji Europejskiej, powo³uj¹cej siê na orzecznictwo Trybuna³u Sprawiedliwoœci Unii Europejskiej, podmioty, które w ten sposób pozyskuj¹ fundusze, powinny byæ traktowane jak podatnicy VAT, a wydawane przez nie nagrody, premierowe wydania p³yt czy gier – jak odp³atna dostawa i œwiadczenie us³ug [Financial Times, 12.05.2015]. Dodatkowym czynnikiem, który nale¿y braæ pod uwagê w przypadku podatku VAT, jest miejsce œwiadczenia us³ug. Podatkowi temu w Polsce bêdzie podlega³a wy³¹cznie sprzeda¿, dla której miejsce œwiadczenia, zgodnie z ustaw¹, jest w Polsce.

4. Opodatkowanie w³aœciciela platformy internetowej poœrednicz¹cej w transakcjach finansowania spo³ecznoœciowego Poza powi¹zaniami prawno-podatkowymi miêdzy dostawc¹ kapita³u a inicjatorem pomys³u podmiotem zaanga¿owanym w projekt najczêœciej jest jeszcze przedsiêbiorca, który jest w³aœcicielem platformy crowdfundingowej. Podlega on najczêœciej opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych lub – w przypadku osób fizycznych prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ – podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach progresji podatkowej lub podatku liniowego.

28

Angelika Kêdzierska-Szczepaniak, Krzysztof Szczepaniak

Przychody uzyskane w wyniku dzia³alnoœci platform traktowane s¹ jako przychody z dzia³alnoœci operacyjnej. Nieœcis³oœci i ró¿nice w sposobie opodatkowania mog¹ pojawiæ siê, kiedy korzysta siê z platform finansowania spo³ecznoœciowego podlegaj¹cych pod prawo innego kraju (niejednokrotnie polskie firmy poszukuj¹ kapita³u na platformach w innych krajach Unii Europejskiej czy Stanach Zjednoczonych). Nawet je¿eli w³aœciciel platformy crowdfundingowej za³o¿y j¹ w innym kraju, ale równoczeœnie jest polskim rezydentem, musi pamiêtaæ o tym, ¿e rozlicza siê na zasadach obowi¹zuj¹cych w polskim prawie podatkowym. W przypadku kiedy w³aœciciel platformy nie ma swojej rezydencji na terenie Polski, obowi¹zek podatkowy dotyczy tylko dochodów osi¹gniêtych na terytorium Polski. Warto pamiêtaæ, ¿e rola platform finansowania spo³ecznoœciowego te¿ ulega zmianom. W pierwszych latach funkcjonowania crowdfundingu by³y one bardzo potrzebne, gdy¿ skupia³y zainteresowanych tak¹ form¹ finansowania zarówno po stronie pomys³odawców, jak i dostawców kapita³u. Obecnie platformy crowdfundingowe bêd¹ musia³y rozbudowaæ i zmodyfikowaæ swoje strategie, poniewa¿ wiêksze przedsiêbiorstwa, które z roku na rok bardziej interesuj¹ siê tak¹ form¹ finansowania, czêsto decyduj¹ siê na wykorzystywanie w³asnych platform i w³asnego przedsiêbiorstwa do osi¹gniêcia celu, jakim jest zebranie kapita³u. Tym samym rola poœrednika, jego dochody i podatki mog¹ ulec redukcji.

Zakoñczenie Rola finansowania spo³ecznoœciowego zwiêksza siê z ka¿dym rokiem. Coraz wiêcej projektów jest realizowanych w³aœnie w ten sposób. Finansowanie to nie dotyczy ju¿ tylko ma³ych, nieznanych firm czy te¿ dzia³añ o charakterze charytatywnym i spo³ecznym. Co prawda finansowanie spo³ecznoœciowe w Polsce dopiero siê rozwija, jednak bior¹c pod uwagê popularnoœæ tej formy pozyskania kapita³u w innych krajach, mo¿na spodziewaæ siê, ¿e zainteresowanie nim bêdzie ros³o. Kwestie podatkowe zwi¹zane z t¹ form¹ pozyskania (i przekazania) kapita³u powinny mieæ kluczowe znaczenie dla ka¿dego z uczestników transakcji. Jednak¿e wielow¹tkowoœæ tego finansowania powoduje, ¿e interpretacja przepisów mo¿e stwarzaæ problemy. Inne obowi¹zki podatkowe wystêpuj¹ w zale¿noœci od rodzaju finansowania spo³ecznoœciowego, formy prawnej pomys³odawcy i kapita³odawcy. W zwi¹zku z tym zasadne wydaje siê dalsze badanie tego typu transakcji i d¹¿enie do usystematyzowa-

Podatkowe aspekty crowdfundingu

29

nia podatkowych aspektów zwi¹zanych z finansowaniem spo³ecznoœciowym, nie tylko w Polsce, ale i na œwiecie.

Literatura 1. Belleflamme P., Lambert T., Schwienbacher A. (2014), Crowdfunding. Tapping the right crown, „Journal of Business Veturing”, No. 29(5). 2. Cunningham W. M. (2012), The Jobs Act Crowdfunding for Small Businesses and Startups, Apres, New York. 3. Crowdfunding Industry Report (2013), Massolution. 4. Europe Seeks Tax on Crowdfunding Reward, 12.05.2015, „Financial Times” http://www.ft.com/cms/s/0/f514e02c-f80a-11e4-8bd5-00144feab7de.html, dostêp dnia 10.06.2015. 5. European Comission, Directorate-General Taxation and Customs Union, Value Added Tax Committee, Article 398 of Directive 2006/ 112/EC), Working Paper No. 836. 6. Kleeman F., Gunter Voss G., Rieder K. (2008), Un(der)paid Innovators: The Commercial Utilization of Consumer Work Throuh Crowdsourcing, „Science, Technology&Innovation Studies”, Vol. 4, No. 1. 7. Król K. (2011), Finansowanie spo³ecznoœciowe jako Ÿród³o finansowania przedsiêwziêæ w Polsce, Poznañ. 8. Lambert T., Schwienbacher A. (2010), An empirical analysis of crowdfunding, Social Science Research Network. 9. Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i us³ug, t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z póŸn. zm. 10. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych, t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 z póŸn. zm. 11. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z póŸn. zm. 12. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn, Dz.U. z 2015 r. poz. 86. 13. Ustawa z dnia 9 wrzeœnia 2000 roku o podatku od czynnoœci cywilnoprawnych, Dz.U. z 2015 r. poz. 626 z póŸn. zm. 14. http://www.danmarom.com/post/35627344098/a-framework-for-political-crowdfunding-lessons, dostêp dnia 20.10.2015. Streszczenie Pozyskanie kapita³u na inwestycje, w szczególnoœci dla nowo powsta³ych podmiotów, jest zadaniem bardzo trudnym. Niejednokrotnie nie mog¹ one

30

Angelika Kêdzierska-Szczepaniak, Krzysztof Szczepaniak

pozwoliæ sobie na kredyt, fundusze po¿yczkowe czy emisjê papierów wartoœciowych. Rozwi¹zaniem odpowiednim dla nich mo¿e byæ tzw. crowdfunding, czyli finansowanie spo³ecznoœciowe, które staje siê coraz bardziej popularne na œwiecie. Celem artyku³u jest prezentacja i analiza wariantów opodatkowania wystêpuj¹cych w zwi¹zku z poszczególnymi formami crowdfundingu. Rozpoznanie aspektów podatkowych jest wa¿nym elementem procesu decyzyjnego doboru Ÿróde³ finansowania. Ze wzglêdu na skomplikowany charakter i ró¿norodnoœæ umów crowdfundingowych trudno jest wskazaæ jednoznaczny sposób opodatkowania dla tej formy finansowania. Inne obowi¹zki podatkowe wystêpuj¹ w zale¿noœci od rodzaju finansowania spo³ecznoœciowego, formy prawnej pomys³odawcy i kapita³odawcy. Podmioty, które chc¹ finansowaæ swoj¹ dzia³alnoœæ w formie crowdfundingu, powinny rozwa¿yæ, jakie konsekwencje podatkowe wi¹¿¹ siê z konkretnym rodzajem finansowania spo³ecznoœciowego.

S³owa kluczowe podatek, finansowanie spo³ecznoœciowe, kapita³, inwestycja, pomys³odawca

Tax Aspects of Crowdfunding (Summary) Collecting of capital for investment is very difficult task, especially for start-ups. They cannot afford a loan, loan funds or issue of securities very often. The good solution for them can be a crowdfunding that has become increasingly popular in the world. The purpose of this article is to present and analyze variants of taxation linked with various forms of crowdfunding. The diagnosis of the tax aspects is an important element in the decision-making process of selecting sources of financing. Due to the complex nature and diversity of crowdfunding it is difficult to identify the tax for this form of financing. The taxes depend on the type of crowdfunding, legal form of initiator and capital providers. Players that want to finance their activities in this form of financing should consider the tax consequences associated with a specific type of crowdfunding.

Keywords tax, crowdfunding, capital, investment, inventor