Palandöken Kayak Merkezi

Birinci Bölge Gezi Güzergahı (Sf.16)

ERZURUM Gezi Rehberi

Çifte Minareli Medrese (Sf.18)

Yayın Yönetmeni Ahmet Çolak

Üç Kümbetler, Emir Şeyh Türbesi, Narmanlı Cami, Ebu İshak Türbesi (Sf.22)

Editörler Ahmet Çolak - Y. Volkan Kurtuluş - Özkan Sarıcı Fikret Öztürk - Ömer Raci Haşıloğlu

Ulu Cami (Sf.24)

Fotoğraflar Çetin Korkmaz Fikret Öztürk DATUR

48

İÇİNDEKİLER GENEL BİLGİLER Erzurum Nerededir (Sf.04) Erzurum Tarihine Yolculuk (Sf.06)

Tasarım Işıl Denizci Erkan Ertürk Can Yeşilyurt Katkıda Bulunanlar Kasım Yekeler Fikret Öztürk Prof. Dr. Saliha Koday Prof. Dr. Hamza Gündoğdu Yrd. Doç. Dr. Tahsin Parlak Yrd. Doç. Dr. Savaş Eğilmez Dr. Ali Murat Aktemur Dr. Lütfü Kaplanoğlu Av. Cahit Solakoğlu Talha Bekir Özmen Müzeyyen İnci Fatih Baltacı Yapım Barbaros Bul., Hoşsohbet Sok. 5/14 Gayrettepe - Beşiktaş / İstanbul Tel: +90 (212) 288 09 01 Fax: +90 (212) 288 09 02 www.tabletiletisim.com [email protected] Baskı: Tor Ofset Türkçe 8. Baskı Mayıs 2013 (İstanbul) Bütün yayın hakları saklıdır. Rehberde yer alan yazılar ve görseller, telif sahibinin izni olmaksızın kısmen ya da tamamen basılamaz ve çoğaltılamaz. ISBN: 978-605-5851-00-2

Erzurum Coğrafyası (Sf.10) Erzurum’ da Eğitim (Sf.12)

40

Temel Semboller

Erzurum Kalesi, Saat Kulesi, Cimcime Sultan Türbesi, Caferiye Camisi (Sf.26) İkinci Bölge Gezi Güzergahı (Sf.30) Lala Paşa Camisi (Sf.32) Yakutiye Medresesi (Sf.34) Murat Paşa Cami, Ahmediye Medreseleri, Atatürk Evi (Sf.36)

92

Abdurrahman Gazi Türbesi (Sf.49)

Öşvank Kilisesi ve Haho Kilisesi (Sf.68)

Erzurum Kış Turizm Merkezi (Sf.50)

İspir’de Doğa Sporları (Sf.70)

YAKIN YERLER Yakın Yerler Gezi Güzergahı (Sf.56)

Çoruh Havzası, İspir Yedigöller, Sırakonaklar, İspir Kalesi (Sf.72)

ŞEHİR MERKEZİNİ GEZİYORUZ

Pasinler Kalesi, Pasinler Kaplıcaları (Sf.58)

NE-NEREDE-NASIL ?

Erzurum Müzesi (Sf.38)

Erzurum’un Merkezi (Sf.14)

Üüncü Bölge Gezi Güzergahı (Sf.40)

Çobandede Köprüsü (Sf.61)

Erzurum Mutfağı (Sf.80)

Rüstempaşa Kervansarayı (Sf.42)

Narman Peribacaları (Sf.62)

Nerede Yenir? (Sf.82)

Kurşunlu Cami, Gürcükapı Cami, Kongre Binası (Sf.44)

Oltu Kalesi ve Aslan Paşa Külliyesi (Sf.64)

ÖNEMLİ NOTLAR

Otel-Restaurant Sembolleri

Açık

Kapalı Turist

Giriş Ücreti

Danışma

Kayıtlı Rehber

Rehberli Turlar

Telefon Numarası

Faks Numarası

İnternet Sitesi

E-mail Adresi

Fotoğraf Yasak

Manzaralı Güzergah

Balık Gözü Kamera

Postane

24 Saat Oda Servisi

Yüzme Havuzu Minibarlı Odalar

Polis Merkezi

Hastane

Yatak Kapasitesi

Canlı Müzik

Otobüs Terminali

Otobüs Güzergahı

Oda Sayısı

Konferans Salonu

Havaalanı

Tren İstasyonu

Cami

Klise

Açık Hava Yemek

Yemek Salonu Sigara İçilmez

Kafe

Restoran

Kredi Kartı Geçerli

Sabit Fiyat

Mağaza

Bar

Otopark

Asansör

Vestiyer

Tavsiye Edilir Erkekler Tuvaleti

Bayanlar Tuvaleti Duşlu Odalar Klimalı Odalar Spor Klübü

Engelli Odası

Erzurum Tabyaları (Sf.46)

Tortum Şelalesi ve Tortum Gölü (Sf.66)

Nerede Kalınır? (Sf.76)

Ne Alınır? (Sf.84)

Sağlık Bilgileri (Sf.85) Ulaşım Bilgileri (Sf.86)

TV’li Odalar Hamam

96

90

94

K A R A D E N i Z

Erzurum Nerededir? Erzurum, üstünde bulunduğu platosu, çevrili olduğu sıradağlar ve yaylaları ile Türkiye’nin en yüksek şehri konumundadır. Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Erzurum’un kuzeyinde Artvin-Rize, batısında BayburtErzincan, güneyinde Bingöl-Muş, doğusunda Ağrı -Kars illeri bulunmaktadır. Şehir, Fırat nehrinin başlangıcı olan Karasu’nun yukarı havzasında kendi adı ile anılan ovanın güneydoğusundaki Palandöken dizisinin Eğerli Dağı eteğinde geniş bir alana yayılmıştır. Erzurum, Orta Çağ’dan itibaren, İran-Hint ve Orta Asya ticaretinin Akdeniz ülkelerine giden önemli bir konaklama ve ticaret merkezi olmuştur. Başta Bizans, Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere çok sayıda medeniyete evsahipliği yapan Erzurum; Çifte Minareli Medrese, Ulu Cami, Yakutiye Medresesi, Erzurum Kalesi gibi bu medeniyetlere ait önemli eserleri günümüze taşımayı başarmıştır. Şehrin yakın coğrafyasında ise Anı Antik Kenti (250 km), İshak Paşa Sarayı (280 km) gibi önemli tarihi yerler bulunmaktadır. Yüksek irtifa antrenmanı, kış sporları ve doğa sporları için avantajlı coğrafi değerlere ve doğal koşullara sahip Erzurum, ulaşım rahatlığıyla da dikkat çekicidir. Erzurum Havaalanı'ndan şehir merkezi 10 km, Palandöken Kayak Merkezi ise yalnızca 15 km'dir.

Çat Belarus

Slovakia

Karadag

SEMBOLLER İl merkezi İlçe merkezi Havaalanı İl sınırı Anayol Köy yolu Demiryolu

Erzurum TarihineYolculuk Yolculuk Erzurum Tarihine

6

7

ERZURUM ERZURUMTTAR‹H‹NE ARİHİNE Y YOLCULUK OLCULUK

KRONOLOJİ Erzurum minyatürü, Matrahçı Nasuh - 1534

Hurriler dönemi (M.Ö. 3000- M.Ö 2000) Anadolu’da Hitit Krallığı dönemi ( M.Ö. 2000) M.Ö. 3000 Hayaşa Krallığı (M.Ö 2000 - M.Ö 1200) Tunç Çağı’nın başlangıcı (M.Ö. 3000)

Muşkiler (M.Ö. 1200) Urartular Erzurum’u ele geçirdi.( M.Ö 900) M.Ö. 1000 M.Ö. 600 İskitlilerin saldırısı ve Urartular’ın yıkılması

Asurlular, Kimmerler, İskitler (Sakalar) dönemi

Asur egemenliğine son veren Medler kuzeye doğru ilerlediler. ( M.Ö 600) M.Ö. 400 Erzurum, Medler’in varlığına son veren Persler tarafından istila edildi (M.Ö. 600)

www.kuzeydoguanadolu.com

deistila bu bölgeyi Do¤al vecoğrafî co¤rafîkonu- kurulan Doğalkoflullar›n›n koşullarının ve 295-398Hun yıllarıDevleti arasında y›llar› aras›nda istila ederek konumunun elverifllili¤i yan›nda, ederek Anadolu’ya ilk Türk girişini munun elverişliliği yanında, önemli 295-398 önemli uygarl›k merkezlerine gerçekleştirdi.ilk Türk giriflini uygarlık merkezlerine yakınlığı, ya- Anadolu’ya gerçeklefltirdi. k›nl›¤›, Erzurum’un Erzurum’un Anadolu’Anadolu’daki daki en eski Bu dönemlerde Erzurum’un yerinde enyerleşim eski yerleflim merkezlerinden merkezlerinden biri Bu dönemlerde yerinde Karin adında birErzurum’un şehir, Erzurum biri olmas›n› sa¤lad›. olmasını sağladı. Bulu-BuKarin ad›nda bir flehir, Ovası’nın batı bölümünde lunan baz›taş taflaraçlar araçlar nan bazı Erzurum Ovas›’n›n de Erzen adıyla başkabat› bir yöredeki yöredekiyerleflimin yerleşimin bölümünde de Erzurum Erzen şehir bulunurdu. geçmiflini geçmişiniYontma Yontma ad›yla baflka bir dflehir bölgesini Hunlar’ an geri Tafl bulunurdu. Erzurum TaşÇa¤›’na Çağı’na kadar kadar alan Bizans İmparatoru götürmektedir. bölgesini Hunlar’dan götürmektedir. II. Theodosius’in (408-geri Anadolu’nun alan Bizans ‹mpa-ratoru Anadolu’nun 450) doğudaki geneeneneski II. Theodosius’in (408eskidevletdevletrali Anatolius, İran’dan lerinden 450) do¤udaki generali lerindenbiri biri olan gelecek saldırılara karşı 412 Hititler’in s›n›r›nda Anatolius, ‹ran’dan gelecek olan Hititler’in ve 415 yılları arasında Karin’in yer alan bölge, pekbölge, sald›r›lara karfl› 412 ve 415 sınırında yer alan bulunduğu bölgenin en stratejik çok ve istilaya y›llar› aras›nda Karin’in peksavafla çok savaşa ve yerine kale inşa ettirdi ve sahne oldu. MÖ Anadolu Selçukluları’nın bulundu¤u bölgenin en istilaya sahne oldu. şehrin adını “Theodosiopolis” simgesi çift başlı kartal Anadolu Selçuklular›’n›n 3000’den sonra stratejik yerine kale infla MÖ 3000’den sonra simgesi çift bafll› kartal olarak değiştirdi. s›ras›yla Hurriler, ettirdi ve flehrin ad›n› sırasıyla Hurriler, Hayaflalar, Urartular, Asurlar, Hz. Ömer zamanında 638’de “Theodosiopolis” olarak de¤ifltirdi. Hayaşalar, Urartular, Kimmerler, ‹skitler, Medler ve İyas oğlu Ganem komutasındaki Asurlar, Kimmerler, İskitler, Medler Hz. Ömer zaman›nda 638’de ‹yas Persler’in egemen oldu¤u bölgeyi İslamGanem ordusu komutas›ndaki Erzurum’u fethetti. ‹slam ve Persler’in egemen olduğu bölgeyi o¤lu MÖ 4. yüzy›lda Makedonya Kral› Ancak Arapların şehre tam olarak ordusu Erzurum’u fethetti. Ancak MÖ 4. yüzyılda Makedonya Kralı ‹skender ‹skender’in yerleşmesi flehre mümkün Araplar›n tamolmadı. olarakErzuyerleflİskenderele ele geçirdi. geçirdi. İskender’in ölümü ile Selökidler ve sonra da rum 949 yılına kadar Bizans İmpamesi mümkün olmad›. Erzurum ölümü ile Selökidler ve sonra da Roma hüküm 949 ratorluğu EmeviBizans ve Abbasiler’ den y›l›nailekadar ‹mparaRoma‹mparatorlu¤u’nun İmparatorluğu’nun hüküm oluşan Müslüman Araplar arasında sürdü¤ü bölgede, Romal›lar’la Partlar torlu¤u ile Emevi ve Abbasiler’den sürdüğü bölgede, Romalılar’la Partpek çokMüslüman kez el değiştirdi. Müslüman aras›nda kanl›kanlı savafllar meydana Araplar aras›nda lar arasında savaşlar meydana oluflan Araplar 949 yılında Bizans İmparageldi. Roma’n›n bölünmesiyle 395 pek çok kez el de¤ifltirdi. Müslüman geldi. Roma’nın bölünmesiyle 395 torluğu ile yaptıkları y›l›nda Araplar 949 y›l›ndasavaşı Bizanskaybe‹mpayılındaBizans Bizans ‹mparatorlu¤u’nun İmparatorluğu’nun dince bölgedeki hâkimiyetlerini de pay›na düflen Erzurum, Bizansl›lar ratorlu¤u ile yapt›klar› savafl› kaypayına düşen Erzurum, Bizanslılar tamamen yitirdiler. ileileSasaniler aras›nda birkaç kez el bedince bölgedeki hâkimiyetlerini Sasaniler arasında birkaç kez el tamamen yitirdiler. de¤ifltirdi. kuzeyinde de değiştirdi.Karadeniz’in Karadeniz’in kuzeyinde Müslümanlar Theodosiopolis’e “Halı Şehri” anlamına gelen “Kalikala” kurulan Hun Devleti de bu bölgeyi Makedonya Kralı İskender, Persler’i yenerek bölgeyi ele geçirdi (M.Ö 400) M.Ö. 200

0

0

Partlar, Erzurum’u ele geçirdi ( M.Ö. 100)

KRONOLOJİ

Karaz ad›n› verdiler. Yeni Müslümanlar Theodosiopolis’e “Hal› manla Karaz ad›n› verdiler. Yeni Müslümanlar “Hal› manla sonra Erzen-i Rum veverdiler. Erzurum ismini verdiler.Theodosiopolis’e 7.Theodosiopolis’e yüzyılda nüfusu manla Karaz ad›n› Yeni Müslümanlar “Hal› manla Karaz ad›n› verdiler. Yeni ise daha sonra Erzen-i Rum Müslümanlar Theodosiopolis’e “Hal› Erzen fiehri” anlam›na gelen “Kalikala” Erzen ise daha sonra Erzen-i Rum fiehri” anlam›na gelen “Kalikala” 200 bine yükselengelen Erzurum, o ismine dönüştü. sonra Erzen-i Rum Erzen ise fiehri” anlam›na “Kalikala” Erzen ise daha daha sonra Erzen-i Rum ve Erzurum ismine dönüfltü. fiehri” anlam›na “Kalikala” ismini verdiler. 7.gelen yüzy›lda nüfusu ve Erzurum ismine dönüfltü. ismini verdiler. 7. yüzy›lda nüfusu dönemde dünyanın en büyüknüfusu şehirve Erzurum ismine dönüfltü. ismini verdiler. 7. 1071 Malazgirt Zaferinden sonra ve1071 Erzurum ismine dönüfltü. ismini verdiler. 7. yüzy›lda yüzy›lda nüfusu 200 bine yükselen Erzurum, oo 200 bine yükselen Erzurum, 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Malazgirt Zaferinden sonra lerinden biri konumundaydı. 200 bine yükselen Erzurum, o Selçuklu Sultanı Alparslan’ın ko200 bine yükselen Erzurum, o dönemde dünyan›n enen büyük 1071 Malazgirt Zaferinden sonra dönemde dünyan›n büyük Selçuklu Sultan› Alparslan’›n ko1071 Malazgirt Zaferinden sonra Selçuklu Sultan› Alparslan’›n kodönemde dünyan›n en büyük 1048’ de Doğu Anadolu mutanlarından Ebul Kasım’ın, dönemde dünyan›n enbölgesini büyük flehirlerinden biri konuSelçuklu Sultan› Alparslan’›n koflehirlerinden biri konumutanlar›ndan Ebul Kas›m’›n, Selçuklumutanlar›ndan Sultan› Alparslan’›n koEbul Kas›m’›n, flehirlerinden biri konufethetmek üzere Bizans Bizanslılar’ı yenerek Erzuflehirlerinden biri konumundayd›. mutanlar›ndan Ebul Kas›m’›n, mundayd›. Bizansl›lar’› yenerek Erzumutanlar›ndan Ebul Kas›m’›n, Bizansl›lar’› yenerek Erzumundayd›. topraklarına giren Selrum’u fethetmesiyle mundayd›. Bizansl›lar’› yenerek Erzurum’u fethetmesiyle flehir 1048’de Do¤u Anadolu Bizansl›lar’› yenerek Erzurum’u fethetmesiyle flehir 1048’de Do¤u Anadolu çuklu Türkleri, Erzurum şehir tekrar müslümanların rum’u fethetmesiyle flehir 1048’de Do¤u Anadolu rum’u fethetmesiyle flehir tekrar müslümanlar›n hâki1048’de Do¤u Anadolu bölgesini fethetmek üzere tekrar müslümanlar›n hâkibölgesini fethetmek üzere Ovası’nınfethetmek batısındakiüzere tekrar müslümanlar›n hâkibölgesini hâkimiyetine geçti. Erzurum tekrar müslümanlar›n hâkimiyetine geçti. Erzurum veve bölgesini fethetmek giren üzere Bizans topraklar›na miyetine geçti. Erzurum Bizans topraklar›na giren Erzen’i topraklar›na ele geçirdiler. giren miyetine geçti. Erzurum ve Bizans ve civarında kurulan Saltuklumiyetine geçti. Erzurum ve civar›nda kurulan Saltuklular Bizans topraklar›na giren Selçuklu Türkleri, Erzurum civar›nda kurulan Saltuklular Selçuklu Türkleri, Erzurum SaldırılarTürkleri, sonucu harap civar›nda kurulan Saltuklular Selçuklu Erzurum Theodosius ad›na lar Anadolu’ d a kurulan ilk Theodosius ad›na Theodosius adına Theodosius ad›na civar›nda kurulan Saltuklular Anadolu’da kurulan ilk Türk Selçuklu Türkleri, Erzurum Ovas›’n›n bat›s›ndaki Anadolu’da kurulan ilk Türk Ovas›’n›n bat›s›ndaki olmuş Erzen’ den kaçan bas›lan alt›n para basılan altın para Theodosius ad›na bas›lan alt›n para bas›lan alt›n paraTürk Anadolu’da kurulan ilk Türk Türk Ovas›’n›n bat›s›ndaki beyliği özelliğini taşır. Theodosius ad›na Anadolu’da kurulan ilk beyli¤i özelli¤ini tafl›r. Ovas›’n›n bat›s›ndaki Erzen’i eleele geçirdiler. beyli¤i özelli¤ini tafl›r. Erzen’i geçirdiler. bas›lan alt›n alt›n para para halk Kalikala’ya sığınarak bas›lan beyli¤i özelli¤ini özelli¤ini tafl›r. tafl›r. Erzen’i elesonucu geçirdiler. beyli¤i Erzen’i ele geçirdiler. Sald›r›lar harap olmufl Sald›r›lar sonucu harap olmufl 1202 yılına kadar 1202 y›l›na kadar Saltuklular’›n 1202 y›l›na kadar Saltuklular’›n buranın adını Erzenharap olarakolmufl Sald›r›lar sonucu Sald›r›lar sonucu harap olmufl Erzen’den kaçan halk Kalikala’ya Erzen’den kaçan halk Kalikala’ya 1202 y›l›na kadar Saltuklular’›n Saltuklular’ın başkenti olan 1202 y›l›na kadar Saltuklular’›n baflkenti olan Erzurum, buErzutarihten baflkenti olan Erzurum, bu tarihten değiştirdi. Saldırılar sonucunda Erzen’den kaçan halk Kalikala’ya Erzen’den kaçan halk Kalikala’ya s›¤›narak buran›n ad›n› Erzen olarak s›¤›narak buran›n ad›n› Erzen olarak itibaren baflkenti olan Erzurum, bu tarihten rum, bu tarihten itibaren Anadolu baflkenti olan Erzurum, bu tarihten Anadolu Selçuklular›’na itibaren Anadolu Selçuklular›’na harap olmuş asılErzen Erzen’olarak e s›¤›narak s›¤›narak buran›n buran›n ad›n› ad›n›de¤ifltirdi. Erzen olarak ba¤land›. de¤ifltirdi. itibaren Anadolu Selçuklular›’na Selçukluları’na bağlandı. 1242’deeline itibaren Anadolu Selçuklular›’na 1242’de Mo¤ollar’›n ba¤land›. 1242’de Mo¤ollar’›n eline Türkler, Urartular’a aitait de¤ifltirdi. Urartular’a ait Urartular’a de¤ifltirdi. Sald›r›lar Sald›r›lar ba¤land›. 1242’de Mo¤ollar’›n eline Moğollar’ın eline geçen bölge, 1335 Urartular’ a ait ba¤land›. 1242’de Mo¤ollar’›n eline geçen bölge, 1335 y›l›na kadar Urartular’a ait bir heykel Kara Ergeçen bölge, 1335 y›l›na kadar bir heykel Urartular’a ait Sald›r›lar Sald›r›lar sonucunda sonucunda ‹lhanl› bir heykel geçen bölge, 1335egemenliği y›l›na kadar bir heykel heykel yılına kadar İlhanlı geçen bölge, 1335 y›l›na kadar egemenli¤i alt›nda kald›. bir zen ve ‹lhanl› egemenli¤i alt›nda kald›. sonucunda sonucunda harap olmufl harap olmufl altında ‹lhanl› egemenli¤i alt›nda kald›. kaldı. İlhanlılar dağılınca ‹lhanl› egemenli¤i alt›nda kald›. zamanla ‹lhanl›lar da¤›l›nca Erzurum veve ‹lhanl›lar da¤›l›nca Erzurum harap olmufl harap olmufl ‹lhanl›lar da¤›l›nca Erzurum ve as›l Erzen’e as›l Erzen’e Erzurum ve çevresi Eretna Türk Karaz adını ‹lhanl›lar da¤›l›nca Erzurum vegeçti. çevresi Eretna Türk beyli¤ine geçti. çevresi Eretna Türk beyli¤ine as›l Erzen’e as›l Erzen’e Türkler, Kara Türkler, Kara beyliğine çevresi Eretna Türk beyli¤ine geçti. geçti. 14. yüzyıl sonlaverdiler. 14. yüzy›l sonlar›nda Karakoyunçevresi Eretna Türk beyli¤ine geçti. 14. yüzy›l sonlar›nda KarakoyunTürkler, Kara Türkler, Kara Erzen veve za-za- 14. Erzen yüzy›l sonlar›nda KarakoyunYeni Erzen ise daha rında Karakoyunlular ve sonra lular ve sonra Timur, Erzurum’u 14. yüzy›l sonlar›nda Karakoyunlular ve sonra Timur, Erzurum’u Erzen Erzen ve ve zaza- lular lular ve ve sonra sonra Timur, Timur, Erzurum’u Erzurum’u Bizans imparatorluğu Erzurum’u Hunlardan geri aldı (398) 200 400 Roma İmparatorluğu ikiye bölündü, Doğu’da Bizans imparatorluğu kuruldu(395)

Theodosiopolis kuruldu (415)

Müslüman Araplar Erzurum’u ele geçirdi (638) 600

Şehrin ismi Kalikala olarak değiştirildi (638)

Şehir, hediye olarak Gürcü Bağratlı Kralı David’e verildi. (979) 800 Bizanslılar, Erzurum’u ele geçirerek Arap egemenliğine son verdiler (948)

Malazgirt Zaferi ile Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı.Erzurum ve çevresi Ebul Kasım’a verildi (1071) 1000 Kalikala’nın adı Erzen olarak değiştirildi. Eski Erzen yakılıp yıkıldığı için burası Kara Erzen (Karaz) olarak anıldı. (1048)

eleele geçirdi. 15.15. yüzy›l ortalar›nda Sultan Süleyman Erzurum’u kesin geçirdi. ortalar›nda Sultan Süleyman Erzurum’u kesin Sultan Süleyman Erzurum’u kesin Timur, Erzurum’u eleyüzy›l geçirdi. 15. ele geçirdi. 15. yüzy›l ortalar›nda Sultan Süleyman Erzurum’u kesin Akkoyunlular, Safevi Haolarak Osmanl› topraklar›na katt›. eleAkkoyunlular, geçirdi. 15.1502’de yüzy›l ortalar›nda Sultan Süleyman Erzurum’u kesin 1502’de Safevi Ha- olarak olarak Osmanl› topraklar›na katt›. Osmanlı topraklarına kattı. yüzyıl ortalarında Akkoyunlular, Akkoyunlular, 1502’de Safevi Hanedanl›¤›’n›n kurucusu fiah ‹smail Akkoyunlular, 1502’de Safevi Ha- olarak olarak Osmanl› Osmanl› topraklar›na topraklar›na katt›. katt›. nedanl›¤›’n›n kurucusu fiah ‹smail 1502’ de Safevi Hanedanlığı’nın Erzurum, bubufetihten sonra Türk Erzurum, fetihten sonra Türk Erzurum, bu fetihten sonra Türk nedanl›¤›’n›n kurucusu fiah ‹smail taraf›ndan geçirilen flehir bubu Erzurum, bu fetihten sonra Türk nedanl›¤›’n›n kurucusu fiah ‹smail taraf›ndan ele geçirilen flehir kurucusu Şaheleİsmail tarafından ele yurdu olarak günümüze geldi. yurdu olarak günümüze geldi. Erzurum, bu fetihten sonra Türk yurdu olarak günümüze geldi. taraf›ndan ele geçirilen flehir bu dönemde oldukça geriledi. 1514’te taraf›ndan ele flehir bu dönemde oldukça geriledi. 1514’te geçirilen şehir bugeçirilen dönemde oldukça yurdu olarak olarak günümüze günümüze geldi. geldi. yurdu dönemde oldukça geriledi. 1514’te - Tebriz ticaret yolunun Trabzon - Tebriz ticaret yolunun Yavuz Sultan Selim Erzurum’u dönemde oldukça geriledi. 1514’te Trabzon Trabzon - Tebriz ticaret yolunun Yavuz Sultan Selim Erzurum’u geriledi. 1514’te Yavuz Sultan Trabzon --bulunan Tebriz ticaret yolunun Yavuz Erzurum’u bulunan Erzurum, serhat üzerinde Erzurum, serhat Trabzon Tebriz ticaret yolunun fethetti. Ancak Yavuz Sultan Sultan Selim Selim Erzurum’u üzerinde bulunan Erzurum, serhat fethetti. Ancak üzerinde Selim, Erzurum’u üzerinde bulunan Erzurum, serhat fethetti. Ancak şehri ve İran’a yapılan seferlerin asflehri ve ‹ran’a yap›lan seferlerin üzerinde Erzurum, serhat Safeviler fethetti. Ancak flehri vebulunan ‹ran’a yap›lan seferlerin Safeviler fethetti. flehri ve ‹ran’a yap›lan seferlerin Safeviler üssü olarak Osmanlı Devleti’nde askeri üssü olarak Osmanl› Devflehri ve ‹ran’a yap›lan seferlerin Erzurum’u geri Safeviler askeri üssü olarak Osmanl› DevErzurum’u geri keri Ancak Safeviler askeri üssü olarak Osmanl› DevErzurum’u geri eyalet konumuna yükseldi. Kültür, al›nca, Kanuni leti’nde eyalet konumuna yükseldi. üssü olarak Osmanl›yükseldi. DevErzurum’u geri askeri leti’nde eyalet konumuna al›nca,geri Kanuni Erzurum’u leti’nde eyalet konumuna yükseldi. al›nca, Kanuni sanayi ve askeri bir Kültür, sanat, sanayi vemerkez askeri birbir leti’nde eyalet konumuna yükseldi. al›nca, Kanuni sanat, Kültür, sanat, sanayi ve askeri alınca, Kanuni Osmanl› dönemine aitait Kültür, sanat, sanayi ve askeri bir Osmanl› dönemine ait Osmanl› dönemine haline gelen Erzurum Eyaleti’nin merkez haline gelen Erzurum Kültür, sanat, sanayi ve askeri merkez haline gelen Erzurumbir Osmanl› dönemine ifllemeli bir sand›k ifllemeli bir sand›k Osmanlı dönemine ait ait Osmanl› dönemine ait merkez halineErzincan, gelen Erzurum Erzurum sınırları içinde, Gümüşhamerkez haline gelen işlemeli bir sandık ifllemeli bir sand›k ifllemeli bir sand›k

Erzurum Tarihine Yolculuk Erzurum Tarihine Yolculuk Erzurum Tarihine Yolculuk Erzurum Tarihine Yolculuk Erzurum Tarihine Tarihine Yolculuk Yolculuk Erzurum

9 9 9 9

Eyaleti’nin s›n›rlar› içinde, Erzincan, enen ciddi ad›m› at›ld›. Türkiye Cums›n›rlar› içinde, Erzincan, ciddi ad›m› at›ld›. Türkiye Cumadımı atıldı. Türkiye Cumhuriyeti, neEyaleti’nin illeri ile Malazgirt ve KığıErzincan, ilçeleri de en Eyaleti’nin s›n›rlar› içinde, ciddi ad›m› at›ld›. Türkiye CumMücadele’nin sonunda, Gümüflhane illeri ile Malazgirt veve huriyeti, Eyaleti’nin s›n›rlar› içinde, Erzincan, enhuriyeti, ciddiMilli ad›m› at›ld›. Türkiye CumMilli Mücadele’nin sonunda, Gümüflhane illeri ile Malazgirt Milli Mücadele’nin sonunda,sonunda, 29 Ekim yer almaktaydı.illeri ile Malazgirt ve huriyeti, Milli Mücadele’nin Gümüflhane Ekim 1923 tarihinde kurulurken, huriyeti, Milli Mücadele’nin sonunda, K›¤› ilçeleri de yeryer almaktayd›. 29 Ekim 1923 tarihinde kurulurken, Gümüflhane illeri ile Malazgirt ve 29 K›¤› ilçeleri de almaktayd›. 1923 tarihinde kurulurken, Erzurum 29 Ekim kurulurken, K›¤› ilçeleri de yer Yüzyıllarca yurdu olan dada butarihinde genç cumhuriyetin 29Erzurum Ekim 1923 1923 tarihinde kurulurken, bu genç cumhuriyetin Yüzy›llarca Türklerin yurdu olan K›¤› ilçeleriTürklerin deTürklerin yer almaktayd›. almaktayd›. Yüzy›llarca yurdu olan Erzurum daönemli bu gençda cumhuriyetin en önemli Erzurum bu genç cumhuriyetin Yüzy›llarca Türklerin yurdu olan Erzurum, 1829, 1878 ve son olarak I. en flehirlerinden biri olarak da flehirlerinden bu genç cumhuriyetin en önemli biri olarak Erzurum, 1829, 1878 ve sonson olarak Yüzy›llarca Türklerin yurdu olan Erzurum, 1829, 1878 ve olarak Erzurum şehirlerinden biri olarak yerini aldı. en önemli flehirlerinden biri olarak Erzurum, 1829, 1878 ve son olarak yerini ald›. Dünya Savaşı’nda (1916) Rus ordulaen önemli flehirlerinden biri olarak yerini ald›. I. Dünya Savafl›’nda (1916) Rus Erzurum, 1878 ve son olarak I. Dünya1829, Savafl›’nda (1916) Rus yerini ald›. ald›. I. Dünya Savafl›’nda (1916) Rus yerini rının hedefi oldu. Osmanlı Devleti’nin ordular›n›n hedefi oldu. Osmanl› I. Dünya Savafl›’nda (1916) Rus ordular›n›n hedefi oldu. Osmanl› ordular›n›n hedefi oldu. Osmanl› Sarıkamış yenilgisinden sonra Ruslar, Devleti’nin Sar›kam›fl yenilgisinden ordular›n›n oldu.yenilgisinden Osmanl› Devleti’ninhedefi Sar›kam›fl Devleti’nin Sar›kam›fl yenilgisinden Erzurum’a girdiler (16 Şubat 1916). sonra Ruslar, Erzurum’a girdiler (16(16 Devleti’nin Sar›kam›fl yenilgisinden sonra Ruslar, Erzurum’a girdiler sonra Ruslar, Erzurum’a girdiler (16 Ancak Türk ordusu, Brest-Litovsk fiubat 1916). Ancak Türk ordusu, sonra Ruslar, Erzurum’a girdiler (16 fiubat 1916). Ancak Türk ordusu, fiubat 1916). Ancak Türk ordusu, Antlaşması ileAntlaflmas› birlikte çekilmek zoBrest-Litovsk ileile birlikte fiubat 1916). Ancak Türk ordusu, Brest-Litovsk Antlaflmas› birlikte Brest-Litovsk Antlaflmas› ile birlikte runda kalan Ruslar’ın silahlandırdığı çekilmek zorunda kalan Ruslar’›n Brest-Litovsk Antlaflmas› ile birlikte çekilmek zorunda kalan Ruslar’›n çekilmek zorunda kalan Ruslar’›n Ermenilerle savaşarak kentiRuslar’›n tekrar silahland›rd›¤› Ermenilerle savaflarak çekilmek zorunda kalan silahland›rd›¤› Ermenilerle savaflarak 1701’de Erzurum. (Josep P. De. De.De. Tournefort) Erzurum. (Josep P. Tournefort) 1701’de Erzurum. (Josep P. Tournefort) silahland›rd›¤› Ermenilerle savaflarak geri almayı başardı (12 Mart 1918). kenti tekrar geri almay› baflard› (12(12 1701’de silahland›rd›¤› Ermenilerle savaflarak kenti tekrar geri almay› baflard› 1701’de (Josep Tournefort) 1701’deErzurum. Erzurum (Josep Tpurnefort) 1701’de Erzurum. (JosepP.P. P.De.De. De. Tournefort) kenti tekrar geri almay› baflard› (12 Mart 1918). kenti tekrar geri almay› baflard› Mart 1918). Erzurum, I. Dünya Savaşı’nda işgal(12 Mart 1918). Erzurum, I. I. Dünya Savafl›’da iflgal Mart 1918). Erzurum, Dünya Savafl›’da iflgal edilen Anadolu’nun kurtuluşu için Erzurum, I. Dünya Savafl›’da iflgal edilen Anadolu’nun kurtuluflu için Erzurum, I. Dünya Savafl›’da iflgal edilen Anadolu’nun kurtuluflu için başlatılan mücadeledekurtuluflu de kritik roliçin oyedilen Anadolu’nun bafllat›lan mücadelede de kritik rol edilen Anadolu’nun kurtuluflu için bafllat›lan mücadelede de kritik rol nadı. 3 Temmuz 1919’dade Erzurum’a bafllat›lan mücadelede kritik rol oynad›. 3 Temmuz 1919’da Erzubafllat›lan mücadelede de kritik rol oynad›. 3 Temmuz 1919’da Erzugelen Mustafa Kemal 1919’da Atatürk, 23 oynad›. 3 Temmuz Temmuz Erzurum’a gelen Mustafa Kemal Atatürk, oynad›. 3 1919’da Erzurum’a gelen Mustafa Kemal Atatürk, Temmuz 1919’ d a Anadolu’nun rum’a gelen Mustafa Mustafa Kemal Atatürk, 23 Temmuz 1919’da Anadolu’nun rum’a gelen Kemal Atatürk, 23 Temmuz 1919’da Anadolu’nun değişik illerinden gelen Anadolu’nun 56 delege ile 23 Temmuz 1919’da de¤iflik illerinden gelen 5656 delege 23de¤iflik Temmuz 1919’da Anadolu’nun illerinden gelen delege birlikte Erzurum Kongresi’ni düzende¤iflik illerinden gelen 56 ile birlikte Erzurum Kongresi’ni de¤iflik illerinden gelen 56 delege delege ile birlikte Erzurum Kongresi’ni lemesi ile Milli Mücadele’nin en ciddi Havuzbafl›’ndan bir görünüm - 2007 ile birlikte Kongresi’ni bir bir görünüm - 2007 Havuzbafl›’ndan görünüm - 2007 düzenlemesi ileileMilli Mücadele’nin iledüzenlemesi birlikte Erzurum Erzurum Kongresi’ni Milli Mücadele’nin Havuzbafl›’ndan Havuzbaşı’ndan bir görünüm-2007 düzenlemesi Havuzbafl›’ndan bir bir görünüm görünüm -- 2007 2007 düzenlemesi ile ile Milli Milli Mücadele’nin Mücadele’nin Havuzbafl›’ndan

Erzurum’a gelen Mustafa Kemal, 23 Timur, Karakoyunlu Temmuz 1919’da çevre illerden gelen egemenliğine son verdi. 56 delege ile birlikte Erzurum Kongresi Karakoyunlular (1387) Erzurum’u ele Moğol istilası Kanuni Sultan Süleyman, Erzurum’u düzenledi. Milli Mücadelenin en ciddi adımı burda atıldı. ( 3 Temmuz 1919) geçirdi (1385) (1242) Beylerbeyi ilan etti (1535) 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 Erzurum, Eretna Türk Türkiye “93 Harbi” sonrasında Ruslar Yavuz Sultan Erzurum Şah Beyliği’ne geçti (1335) Cumhuriyeti’nin Erzurum’u işgal ettiler. 3 Mart Selim Şehri İsmail’in devleti kurulması Osmanlı toprakla- 1878’de imzalanan Ayestefanos Safaviler’in eline Anadolu Selçuklu’lular Saltuklu (1923) anlaşması ile geri çekildiler(1877) rına kattı.(1517) geçti. (1502) Beyliği’ne son verdi. (1201)

Saltuklular Erzurum’da kuruldu (1092)

Erzurum ‘unGörünüflü görünüşü ve Chesney1836 Erzurum’un Görünüflü vepazar-F.R Pazar F.R Chesney -1836 Erzurum’un ve Pazar -- F.R Chesney -1836 Erzurum’un Görünüflü ve Pazar - F.R Chesney -1836 Erzurum’un Görünüflü ve Pazar F.R Chesney Erzurum’un Görünüflü ve Pazar - F.R Chesney -1836 -1836

www.kuzeydoguanadolu.com

Erzurum Tarihine Yolculuk Erzurum Tarihine Yolculuk Erzurum Tarihine Yolculuk Erzurum Tarihine Yolculuk Erzurum Tarihine Tarihine Yolculuk Yolculuk Erzurum

88 8

20

EE RZURUM C O⁄RAFYASI RZURUMC CO⁄RAFYASI OĞRAFYASI EERZURUM RZURUM C O⁄RAFYASI RZURUM O⁄RAFYASI

YERYÜZÜ YERYÜZÜ fiEK‹LLER‹:Erzurum, Erzurum, Erzurum,genel genel genelolarak olarak olarak YERYÜZÜfiEK‹LLER‹: ŞEKİLLERİ: YERYÜZÜ fiEK‹LLER‹: Erzurum, genel olarak YERYÜZÜ fiEK‹LLER‹: Erzurum, genel olarak yüksek yüksek arazilerden arazilerden oluflur. oluflur. 2000 2000 metreyi metreyi

yüksek arazilerden oluşur. 20002000 metreyi bulan yüksek arazilerden oluflur. metreyi yüksek arazilerden oluflur. 2000 metreyi bulan bulan platolar platolar ve ve 3000 3000 metreyi metreyi aflan aflan da¤lar da¤lar platolar ve 3000 metreyi aşan dağlar ilin büyük bulan platolar ve metreyi aflan bulan platolar ve 3000 3000 metreyigetirir. aflan da¤lar da¤lar ilin ilin büyük büyük k›sm›n› k›sm›n› meydana meydana getirir. ‹lin ‹lin kısmını meydana getirir. İlin yüzde 32’ s ini ilin k›sm›n› meydana getirir. ‹lin ilin büyük büyük k›sm›n› meydana getirir. ‹lin yüzde yüzde 32’sini 32’sini kaplayan kaplayan platolar platolar üzerinde üzerinde kaplayan32’sini platolarkaplayan üzerinde hayvancılık faaliyetyüzde platolar üzerinde yüzde 32’sini kaplayan son platolar üzerinde hayvanc›l›k hayvanc›l›k faaliyetlerinin faaliyetlerinin son derece derece önemli önemli lerinin son derece önemli olduğu geniş yaylalar Erzurum Co¤rafyas› hayvanc›l›k faaliyetlerinin son önemli hayvanc›l›k faaliyetlerinin son derece derece önemli oldu¤u oldu¤u genifl genifl yaylalar yaylalar bulunur. bulunur. Erzurum Erzurum ilini ilini bulunur. Erzurum ilini kuzeyden Rize Dağları; oldu¤u genifl yaylalar bulunur. Erzurum ilini oldu¤u genifl yaylalar bulunur. Erzurum ilini kuzeyden kuzeyden Rize Rize Da¤lar›; Da¤lar›; bat›dan Kop, Kop, Maryam Maryam RZURUM O⁄RAFYASI batıdan Kop, Maryam vebat›dan Dumanlı; güneyden kuzeyden Rize Da¤lar›; bat›dan Kop, Maryam kuzeyden Rize Da¤lar›; bat›dan Kop, Maryam ve ve Dumanl›; Dumanl›; güneyden güneyden Palandöken, Palandöken, Cemal Cemal Palandöken, Cemal ve Bingöl; doğudan Aras ve Dumanl›; güneyden Palandöken, veBingöl; Dumanl›; güneyden Palandöken, Cemal YERYÜZÜ fiEK‹LLER‹: Erzurum, genelCemal olarak ve ve Bingöl; do¤udan do¤udan Aras Aras ve ve Allahüekber Allahüekber ve Allahüekber Dağları ile Ardahan Platosu Bingöl; do¤udan Aras ve Allahüekber ve Bingöl; do¤udan Aras ve Allahüekber yüksekile arazilerden oluflur.çevreler. 2000 metreyi Da¤lar› Da¤lar› ile Ardahan Ardahan Platosu Platosu çevreler. çevreler. Da¤lar› ile Platosu çevreler. Da¤lar› ile Ardahan Ardahan Platosu çevreler. bulan platolar ve 3000 metreyi aflan da¤lar ilin büyük k›sm›n› meydana getirir. ‹lin yüzde 32’sini kaplayan platolar üzerinde ‹KL‹M‹ ‹KL‹M‹ İKLİMİ ‹KL‹M‹ ‹KL‹M‹ hayvanc›l›k faaliyetlerinin Erzurum Erzurum ilinin ilinin Do¤u Do¤u Anadolu Anadolu son derece önemli Erzurum ilinin Doğu Erzurum ilinin Do¤u Anadolu Erzurum ilinin Do¤u Anadolu oldu¤u genifl yaylalar bulunur. Erzurum ilini Bölgesi Bölgesi s›n›rlar› s›n›rlar› içerisinde içerisinde Anadolu Bölgesi sınırları Bölgesi s›n›rlar› içerisinde Bölgesi s›n›rlar› içerisinde kuzeyden RizebölümDa¤lar›; içerisinde kalan kalan kalan bölümlerinde bölümlerinde fliddetli fliddetlibat›dan Kop, Maryam kalan bölümlerinde fliddetli kalan bölümlerinde fliddetli lerinde şiddetli karasal ve Dumanl›; güneyden karasal karasal iklim iklim koflullar› koflullar› egeege- Palandöken, Cemal karasal iklim koflullar› egekarasal iklim koflullar› egeiklim koşulları egemendir. ve Bingöl; do¤udan Aras ve Allahüekber mendir. mendir. ‹lin ‹linKaradeniz Karadeniz BölBölmendir. ‹lin Karadeniz Bölİlin Karadeniz Bölgesi’nde mendir. ‹lin Karadeniz Da¤lar›kalan ile Ardahan Platosu çevreler. gesi’nde gesi’nde kalan yöreleri yöreleriBölise ise gesi’nde kalan ise kalan yöreleri iseyöreleri yarı gesi’nde kalan yöreleri ise yar› yar› nemli nemli ›l›man ›l›man iklimin iklimin nemli ılıman iklimin etkisi yar› ›l›man iklimin yar› nemli nemli ›l›man iklimin etkisi etkisi alt›ndad›r. alt›ndad›r. altındadır. etkisi alt›ndad›r. etkisi alt›ndad›r. ‹KL‹M‹ Erzurum SICAKLIK: SICAKLIK: Erzurumililil SICAKLIK: Erzurum SICAKLIK: ilil Erzurum ilininErzurum Do¤u Anadolu SICAKLIK: Erzurum merkezindeki merkezindeki meteoroloji meteoroloji merkezindeki meteoroloji merkezindeki meteoroloji Erzurum ve çevresinde, platolar ve dağlar önemli bir yer tutar Bölgesi s›n›rlar› içerisinde merkezindeki meteoroloji istasyonunda istasyonunda 1929’dan 1929’dan bu Erzurum istasyonunda 1929’ dan bu Erzurum ve çevresinde, platolar ve da¤lar önemli bir yer tutar Erzurumve veçevresinde, çevresinde,platolar platolarve veda¤lar da¤larönemli önemlibir biryer yertutar tutar istasyonunda 1929’dan bu kalan bölümlerinde fliddetli istasyonunda 1929’dan bu Erzurum Erzurum ve ve çevresinde, çevresinde, platolar platolar ve ve da¤lar da¤lar önemli önemli bir bir yer yer tutar tutar yana yana yap›lan yap›lan gözlem gözlem sonuçsonuçbu yana yapılan gözlem YAĞIŞ: da yıllık ortalaması 19.6 derecedir. en s›cak s›cakay ayortalamas› ortalamas› 19.6 19.6 YA⁄Ifi: YA⁄Ifi:Erzurum’ Erzurum’da Erzurum’da y›ll›k y›ll›k yana gözlem sonuçkarasal iklimflehirde koflullar› ege- en yana yap›lan yap›lan gözlem sonuçsonuçlarına göre, şehirde lar›na lar›na göre, göre, flehirde y›ll›k y›ll›k en ay ortalamas› 19.6 YA⁄Ifi: y›ll›k en s›cak s›cak ay‹lde ortalamas› 19.6 ya¤›fl›n YA⁄Ifi: Erzurum’da y›ll›k derecedir. derecedir. ‹lde en endüflük düflük İlde en düşük sıcaklık ya¤›fl›n % % 36.4’ü 36.4’üilkbaharda, ilkbaharda, yağışın %Erzurum’da ilkbaharlar›na göre, flehirde y›ll›k mendir. ‹lin Karadeniz Böllar›na göre, flehirde y›ll›k yıllık ortalama sıcaklık ortalama ortalama s›cakl›k s›cakl›k 5.9 5.9deredere- s›cakl›k derecedir. ‹lde en düflük ya¤›fl›n % 36.4’ü ilkbaharda, derecedir. ‹lde enyüksek düflük ya¤›fl›n %sonbaharda, 36.4’ü ilkbaharda, s›cakl›k -37.2 -37.2 derece derece ve ve en en % % 23.5’i 23.5’i sonbaharda, %% -37.2 derece ve en da, % 23.5’i sonbaharda, ortalama s›cakl›k 5.9 gesi’nde kalan yöreleri ise s›cakl›k -37.2 derece ve en % 23.5’i sonbaharda,% 5.9 derecedir. en dereortalama s›cakl›k 5.9 dere% cedir. cedir. ‹lde, ‹lde, en enİlde, so¤uk so¤uk ay›n ay›n s›cakl›ks›cakl›k -37.2derece derece ve en 22.3’ü % 23.5’i sonbaharda, % yüksek yüksek s›cakl›k 36.5 36.5olarak derece derece 22.3’ü yaz mevsiminde mevsiminde ve ve sıcaklık 36.5 22.3’ü yaz mevsiminde ve cedir. ‹lde, en ay›n yar› nemli ›l›man iklimin soğuk ayın cedir. ‹lde,ortalaması, en so¤uk so¤uk ay›n olarak yüksek s›cakl›k 36.5 derece 22.3’ü yaz mevsiminde ve ortalamas›, ortalamas›, -8.7 -8.7 derece, derece, yüksek s›cakl›k 36.5 derece 22.3’ü yaz mevsiminde ve olarak ölçülmüfltür. ölçülmüfltür. % % 17.2’si 17.2’si k›fl k›fl mevsiminde mevsiminde ölçülmüştür. % 17.2’ s i kış mevsiminde -8.7 derece,en sıcak ay ortalamas›, -8.7 derece, etkisi alt›ndad›r. olarak ortalamas›, -8.7 derece, % 17.2’si k›fl mevsiminde olarak ölçülmüfltür. ölçülmüfltür. % 17.2’si k›fl mevsiminde düflmektedir. düflmektedir. Erzurum’un Erzurum’un düşmektedir. Erzurum’un düflmektedir. düflmektedir. Erzurum’un SICAKLIK: Erzurum il özellikle özellikle Do¤u Do¤uErzurum’un Anadolu Anadolu özellikle Doğu Anadolu özellikle Anadolu özellikle Do¤u Do¤u Anadolu Bölgesi’nde Bölgesi’nde kalan kalan kesimkesimmerkezindeki meteoroloji bölgesinde kalan kesimBölgesi’nde kalan Bölgesi’nde kalan kesimkesimlerinde lerinde k›fl k›fl mevsiminde mevsiminde istasyonunda 1929’dan bu Erzurum ve çevresinde, platolar ve lerinde mevsiminde da¤lar kış önemli bir yer tutar lerinde k›fl mevsiminde lerinde kar k›fl mevsiminde ya¤›fllar ya¤›fllar kar fleklindedir. fleklindedir. yana yap›lan gözlem sonuçyağışlar kar şeklindedir. ya¤›fllar fleklindedir. en s›cak ay ortalamas› 19.6 Buralarda YA⁄Ifi:kar Erzurum’da y›ll›k ya¤›fllar kar fleklindedir. Buralarda kar›n kar›n yerdekalma kalma lar›na göre, flehirde y›ll›k Buralarda karınyerde yerde Buralarda kar›n kalma derecedir. ‹lde en düflük süresi ya¤›fl›n % 36.4’ü ilkbaharda, Buralarda kar›nyerde yerde kalma süresi de deoldukça oldukça uzundur. uzundur. ortalama s›cakl›k 5.9 dere- s›cakl›k -37.2 derece ve en kalma süresi de oldukça süresi de uzundur. % 23.5’i sonbaharda, % süresi de oldukça oldukça uzundur. ‹lin ‹lin Karadeniz Karadeniz Bölgesi’nde Bölgesi’nde İlin Karadeniz cedir. ‹lde, en so¤uk ay›n yüksek s›cakl›k 36.5 derece uzundur. ‹lin Karadeniz Bölgesi’nde 22.3’ü yaz mevsiminde ve ‹lin Karadeniz Bölgesi’nde kalan kalan k›s›mlar›nda k›s›mlar›nda ise, ise,k›fl k›fl bölgesinde kalan kısımlaortalamas›, -8.7 derece, kalan k›s›mlar›nda ise, k›fl olarak ölçülmüfltür. % 17.2’si k›fl mevsiminde kalan k›s›mlar›nda ise, k›fl mevsiminde mevsiminde ya¤›fllar ya¤›fllar az azda da rında ise,fleklinde kış mevsiminde mevsiminde ya¤›fllar az düflmektedir. Erzurum’un mevsiminde ya¤›fllar az da da olsa olsa kar karfleklinde olurken, olurken, yağışlar az dakalma olsaAnadolu kar olsa kar fleklinde olurken, özellikle Do¤u olsa kar fleklinde olurken, kar›n kar›n yerde yerde kalma süresi süresi şeklinde olurken, karın kar›n kalma süresi Bölgesi’nde kalan kesimkar›n yerde yerde kalma süresi oldukça oldukça düflüktür. düflüktür. Örne¤in Örne¤in oldukça düflüktür. Örne¤in yerde kalma süresi ollerinde k›fl mevsiminde oldukça düflüktür. Örne¤in Erzurum Erzurummerkezinde merkezindekar kar Erzurum’da Erzurum’da kardan adam yaparak e¤lenen çocuklar Erzurum’dakardan kardanadam adamyaparak yaparake¤lenen e¤lenençocuklar çocuklar Erzurum merkezinde kar Erzurum’ daki kardan adam yaparak eğlenen çocuklar Erzurum’da kardan adam yaparak e¤lenen çocuklar dukça düşüktür. Örneğin ya¤›fllar kar fleklindedir. Erzurum merkezinde kar Erzurum’da kardan adam yaparak e¤lenen çocuklar

E

C

Buralarda kar›n yerde kalma süresi de oldukça uzundur.

Erzurum Coğrafyası Erzurum Erzurum o¤ra o¤ra yas› yas› Erzurum Erzurum o¤ra o¤ra yas› yas› Erzurum kar ya¤›fll› ya¤›fll› gün günmerkezinde say›s› say›s›50 50iken, iken, ya¤›fll› gün say›s› 50 iken, ya¤›fll› günsayısı say›s› 50iken, iken, yağışlı gün 50 ilin ilin Karadeniz Karadeniz Bölgesi’nde Bölgesi’nde ilin Bölgesi’nde ilin Karadeniz Bölgesi’nde kalan kalan yörelerinde yörelerinde 23.5 23.5 ilin Karadeniz Karadeniz Bölgesi’nde kalan yörelerinde 23.5 kalan yörelerinde 23.5 gündür. gündür. Ayn› Ayn›flekilde flekilde kalan yörelerinde 23.5 gündür. Ayn› flekilde gündür. Ayn› flekilde Erzurum’un Erzurum’un merkezinde merkezinde gündür. Aynı şekilde Erzurum’un merkezinde Erzurum’un merkezinde kar›n kar›n yerde yerdekalma kalma süresi süresi Erzurum’un merkezinde kar›n yerde kalma süresi kar›n yerde kalma süresi 112.2 112.2 gün güniken, iken, kuzey karın yerde kalmakuzey süresi 112.2 gün iken, kuzey 112.2 gün iken, kuzey yörelerinde yörelerinde 46.5 46.5 gündür. gündür. 112.2 gün iken, kuzey yörelerinde 46.5 gündür. yörelerinde 46.5yas› gündür. Erzurum o¤ra RÜZGAR: RÜZGAR: Erzurum’da yörelerindeErzurum’da 46.5 gündür. RÜZGAR: Erzurum’da RÜZGAR: Erzurum’da ortalama ortalama rüzgâr rüzgâr h›z›, h›z›, 2.6 RÜZGAR: Erzurum’ a2.6 ya¤›fll› gün say›s›h›z›, 50diken, ortalama rüzgâr 2.6 ortalama rüzgâr h›z›, 2.6 metre/saniye metre/saniye kadard›r. kadard›r. ‹lde, ‹lde, ortalama rüzgâr hızı, 2.6 ilin Karadeniz Bölgesi’nde metre/saniye kadard›r. ‹lde, metre/saniye kadard›r. ‹lde, rüzgar rüzgar h›z›n›n h›z›n›nkadardır. en endüflük düflük metre/saniye kalan 23.5 rüzgar h›z›n›n en düflük rüzgaryörelerinde h›z›n›n en düflük oldu¤u oldu¤u dönem, dönem, 1.9 1.9 metre metre İlde, rüzgar hızının en gündür. Ayn› flekilde oldu¤u dönem, 1.9 metre oldu¤u dönem, 1.9 metre //düşük saniye saniyeile ile Aral›k, Aral›k, en en yüksek yüksek olduğu dönem, 1.9 merkezinde /Erzurum’un ile Aral›k, en yüksek /saniye saniyedönem ile Aral›k, enmetre yüksek oldu¤u oldu¤u dönem 3.1 3.1 metre metre / saniye ile Aralık, kar›n yerde kalma süresi oldu¤u dönem 3.1 metre dönem 3.1ay›d›r. metre //oldu¤u saniye saniyeile ile Temmuz Temmuz ay›d›r. en yüksek dönem gün iken, kuzey //112.2 saniye ile Temmuz ay›d›r. saniye ile olduğu Temmuz ay›d›r. 3.1 metre / saniye ile yörelerinde 46.5 gündür. NEH‹RLER‹ NEH‹RLER‹ VE VE GÖLLER‹ GÖLLER‹ NEH‹RLER‹ VE GÖLLER‹ Temmuz ili, ayıdır. NEH‹RLER‹ VE GÖLLER‹ RÜZGAR: Erzurum Erzurum ili,Erzurum’da yerüstü yerüstü ve ve Erzurum ili, ve Erzurum ili, yerüstü yerüstü ve ortalama rüzgâr h›z›, 2.6 yeralt› yeralt› su su kaynaklar› kaynaklar› bak›bak›NEHİRLERİ VE GÖLLERİ yeralt› su kaynaklar› bak›yeralt› su kaynaklar› metre/saniye kadard›r.bak›‹lde, Erzurum ili, yerüstü ve rüzgar h›z›n›n en düflük yeraltı sudönem, kaynakları oldu¤u 1.9 metre çok zengindir. /bakımından saniye ile Aral›k, en yüksek Erzurum ili, Çoruh, oldu¤u dönem 3.1Aras metre Fırat havzalarının /vesaniye ile Temmuz ay›d›r.

21 21 11 21

21 Erzurum kırsalında hayvancılık yapan bir ailenin çocukları Erzurum Erzurum k›rsal›nda hayvanc›l›k yapan bir ailenin çocuklar› Erzurumk›rsal›nda k›rsal›ndahayvanc›l›k hayvanc›l›kyapan yapanbir birailenin aileninçocuklar› çocuklar› Erzurum Erzurum k›rsal›nda k›rsal›nda hayvanc›l›k hayvanc›l›k yapan yapan bir bir ailenin ailenin çocuklar› çocuklar›

bakımından da oldukça ticaretikonusunda konusunda önemli ticareti konusundaönemli önemli zengindir. zengindir.‹lin ‹linen enönemli önemli ticareti bir merkez konumundazengindir. İlin en önemli ticareti konusunda önemli ticareti konusunda önemli zengindir. ‹lin önemli birmerkez merkezkonumundad›r. konumundad›r. zengindir. ‹lin en engölü, önemli bir gölü gölü olan olanTortum Tortum gölü, dır. İlde yetiştirilen tarımbir merkez konumundad›r. gölü olan Tortum gölü, 6.6 bir merkez konumundad›r. gölü olan Tortum gölü, ‹lde ‹lde yetifltirilen yetifltirilen tar›msal tar›msal gölü olan Tortum gölü, 6.6 6.6 kilometre kilometre karelik karelik bir bir ‹lde yetifltirilen tar›msal kilometre karelik bir alanı 6.6 karelik bir 6.6 kilometre kilometre karelik bir ‹lde yetifltirilen tar›msal alan› alan› kaplar. kaplar.Gölün Gölün makmakkaplar. Gölün maksimum alan› Gölün makalan› kaplar. kaplar. Gölün maksimum simum su suseviyesi seviyesi bin bin on on su seviyesi on dört simum su seviyesi bin on simum su bin seviyesi binsu on dört dört metre, metre, minimum minimum su metre, minimum su sevidört metre, minimum su dört metre, minimum su seviyesi seviyesi ise isebin bin befl befl yesi ise bin seviyesi ise bin befl seviyesi isebeş binmetredir. befl metredir. metredir. Erzurum k›rsal›nda hayvanc›l›k yapan bir ailenin çocuklar› metredir. metredir.

NEH‹RLER‹ alır. Üç havza,VE anaGÖLLER‹ akarsu Tortum Tortum Yedigöller Yedigöller Erzurum ili, yerüstü ve Tortum Yedigöller kaynağını Erzurum dağlaTortum Yedigöller Tortum Yedigöller yeralt› kaynaklar› bak›rından su alır. Erzurum, göl m›ndan m›ndan çok çok zengindir. zengindir. m›ndan zengindir. m›ndan çok çok zengindir. Erzurum Erzurum ili, ili,Çoruh, Çoruh, Aras Aras Erzurum ili, Çoruh, Aras Erzurum ili, Çoruh, birAras ve veF›rat F›rathavzalar›n›n havzalar›n›n birve havzalar›n›n birve F›rat F›rat havzalar›n›n birleflme leflme alan›nda alan›nda yer yeral›r. al›r. leflme alan›nda yer leflme alan›nda yer al›r. al›r. Üç Üç havza, havza, ana anaakarsu akarsu kaykayÜç ana kayÜç havza, havza, ana akarsu akarsu kayna¤›n› na¤›n› Erzurum Erzurum da¤lada¤lana¤›n› Erzurum da¤lana¤›n› Erzurum da¤lar›ndan r›ndanal›r. al›r.Erzurum, Erzurum, göl göl r›ndan göl r›ndan al›r. al›r. Erzurum, Erzurum, göl bak›m›ndan bak›m›ndan da daoldukça oldukça bak›m›ndan da oldukça bak›m›ndan da oldukça Tortum Yedigöller

zengindir. ‹lin en önemli gölü olan Tortum gölü, 6.6 kilometre karelik bir alan› kaplar. Gölün maksimum su seviyesi bin on dört metre, minimum su seviyesi ise bin befl metredir. EKONOM‹S‹ EKONOM‹S‹ EKONOMİSİ EKONOM‹S‹ EKONOM‹S‹ ‹lin ‹lin ekonomisi ekonomisitar›m, tar›m,hayhay‹lin ekonomisi tar›m, hayİlin tarım, ‹lin ekonomisi ekonomisi tar›m,sahayvanc›l›k, vanc›l›k, madencilik, madencilik, savanc›l›k, madencilik, sahayvancılık, madencilik, vanc›l›k, madencilik, sanayii nayiive veormanc›l›¤a ormanc›l›¤adayadayanayii ve dayasanayii ormancılığa danayiiTürkiye’nin veveormanc›l›¤a ormanc›l›¤a dayal›d›r. l›d›r. Türkiye’nin önemli önemli l›d›r. önemli yalıdır. Türkiye’nin önemli l›d›r. Türkiye’nin Türkiye’nin önemli ticaret ticaret yollar› yollar› üzerinde üzerinde yer yer ticaret yollar› üzerinde yollar› üzerinde yer ticaret yolları üzerinde al›r al›rve veözellikle özelliklehayvan hayvanyer al›r ve al›ralır ve özellikle özellikle hayvan yer ve özelliklehayvan hayvan

m›ndan çok zengindir. Erzurum ili, Çoruh, Aras ve F›rat havzalar›n›n birleflme alan›nda yer al›r. Üç havza, ana akarsu kayna¤›n› Erzurum da¤lar›ndan al›r. Erzurum, göl bak›m›ndan da oldukça

EKONOM‹S‹ ‹lin ekonomisi tar›m, hayvanc›l›k, madencilik, sanayii ve ormanc›l›¤a dayal›d›r. Türkiye’nin önemli ticaret yollar› üzerinde yer al›r ve özellikle hayvan

birleşme alanında yer

Tortum Yedigöller

Erzurum’un Erzurum’un kuzey bölgesinde kalan ilçeleri yeflil tonlar› ve ormanl›k Erzurum’unkuzey kuzeybölgesinde bölgesindekalan kalanilçeleri ilçeleriyeflil yefliltonlar› tonlar›ve veormanl›k ormanl›k Erzurum’un kuzey bölgesinde kalan ilçeleri yeflil tonlar› ormanl›k alanlar›yla alanlar›yla dikkat çekmektedir. Erzurum’undikkat kuzey bölgesinde tonları veve ormanlık Erzurum’un kuzeyçekmektedir. bölgesindekalan kalanilçeleri ilçeleriyeşil yeflil tonlar› ve ormanl›k alanlar›yla dikkat çekmektedir. alanlar›yla dikkat çekmektedir. alanlarıyla dikkat alanlar›yla dikkatçekmektedir. çekmektedir.

ticareti konusunda önemli bir merkez konumundad›r. ‹lde yetifltirilen tar›msal ürünler ürünler ise; ise;ise; bu¤day, bu¤day, arpa, sal ürünler buğday,arpa, ürünler ise; arpa, ürünler ise; bu¤day, bu¤day, arpa, fleker fleker pancar›, pancar›, patates, patates, sebze sebze arpa, şeker pancarı, pa-sebze fleker pancar›, patates, fleker pancar›, patates, sebze ve ve meyvedir. meyvedir. Sebzecilik Sebzecilik ve tates, sebze veSebzecilik meyvedir.ve ve meyvedir. ve ve meyvedir. Sebzecilik meyvecilik meyvecilik ilin ilin Karadeniz Karadeniz Sebzecilik ve meyvecilik ve meyvecilik ilin Karadeniz meyvecilik ilin Karadeniz Bölgesi’ne Bölgesi’ne yak›n yak›n Çoruh Çoruh ilin Karadeniz Bölgesi’ne Bölgesi’ne yak›n Çoruh Bölgesi’ne yak›n Çoruh Vadisi Vadisi ile ileona ona aç›lan aç›lan küçük küçük yakın Çoruh Vadisi ile ona Vadisi ile ona aç›lan küçük Vadisi ile ona aç›lan vadilerde vadilerde yo¤unlaflm›flt›r. yo¤unlaflm›flt›r. açılan küçük vadilerdeküçük vadilerde yo¤unlaflm›flt›r. vadilerde yo¤unlaflm›flt›r. Oltu, Oltu, Tortum, Tortum, ‹spir ‹spir ve yoğunlaşmıştır. Oltu,ve TorOltu, Tortum, ‹spir ve Oltu, Tortum, ‹spir ve Olur’da Olur’da k›fl k›fl sebzeleri ile ile tum, İspir vesebzeleri Olur’ da kış Olur’da k›fl sebzeleri ile Olur’da k›flelma, sebzeleri ile elma, elma, armut, armut, dut dutve ve k›z›lc›k k›z›lc›k sebzeleri ile armut, elma, armut, dut ve k›z›lc›k ürünler ise; bu¤day, arpa, elma, dut ve k›z›lc›k yetifltirilir. yetifltirilir. 19. 19. yüzy›ldan yüzy›ldan dut vearmut, kızılcık yetiştirilir. yetifltirilir. 19. yüzy›ldan fleker pancar›, patates, sebze yetifltirilir. 19. yüzy›ldan 19. yüzyıldan itibaren itibaren itibaren hayvan hayvan ve vehayhayitibaren ve hayve meyvedir. Sebzecilik itibaren hayvan ve hay-ve hayvan vehayvan hayvansal vansal vansal ürünlerin ürünlerin sat›fl›n› sat›fl›n› vansal ürünlerin sat›fl›n› meyvecilik ilin bu Karadeniz vansalErzurum, ürünlerin sat›fl›n› ürünlerin satışını yapan yapan yapan Erzurum, bu alanda alanda yapan Erzurum, bu alanda Bölgesi’ne yak›n Çoruh yapan Erzurum, bu alanda Erzurum, bu alanda başta baflta baflta‹stanbul ‹stanbulolmak olmak üzere üzere baflta olmak üzere Vadisi‹stanbul ileolmak ona aç›lan küçük İstanbul üzere bübaflta ‹stanbul olmak üzere büyük büyük kentlerin kentlerin önemli önemli bir bir büyük kentlerin önemli vadilerde yo¤unlaflm›flt›r. yük kentlerin önemli birbir büyük kentlerin önemli bir tedarikçisi tedarikçisi konumundad›r. konumundad›r. tedarikçisi konumundad›r. Oltu,özellikle Tortum, ‹spirmor ve tedarikçisi konumundadır. tedarikçisi konumundad›r. ‹lde, ‹lde, özellikle s›¤›r, s›¤›r, mor ‹lde, özellikle s›¤›r, mor Olur’da k›fl sebzeleri ile İlde, özellikle sığır, mor ka‹lde, özellikle s›¤›r, mor karaman karaman ›rk› ›rk›koyun koyun ile ile keçi keçi karaman ›rk› koyun keçi elma, armut, dut ve k›z›lc›k raman ırkıTavukçuluk koyun ile ile keçi karaman ›rk› koyun ileve keçi beslenir. beslenir. Tavukçuluk ve beslenir. Tavukçuluk beslenir. Tavukçuluk ve ve yetifltirilir. 19. yüzy›ldan beslenir. Tavukçuluk ve ar›c›l›¤›n ar›c›l›¤›n da da yayg›n yayg›n oldu¤u oldu¤u arıcılığın da yaygın ar›c›l›¤›n da yayg›n oldu¤u itibaren hayvan veolduğu hayar›c›l›¤›n dapeynir, yayg›n oldu¤u ilde, ilde, et, et,ya¤, ya¤, peynir, yo¤urt, yo¤urt, yağ, peynir, yoğurt, ilde, et, ya¤, peynir, yo¤urt, vansal ürünlerin sat›fl›n› ilde,et, et,ve ya¤, peynir, yo¤urt, yapa¤› yapa¤› ve deri deri üretimi üretimi de de yapağı ve deri üretimi dede yapa¤› ve deri üretimi yapan Erzurum, bu alanda yapa¤› ve deri üretimi de önemlidir. önemlidir. önemlidir. önemlidir. baflta ‹stanbul olmak üzere önemlidir. büyük kentlerin önemli bir tedarikçisi konumundad›r.

www.kuzeydoguanadolu.com

Erzurum Erzurum Co¤rafyas› ErzurumCo¤rafyas› Coğrafyası Erzurum Erzurum Co¤rafyas› Co¤rafyas›

10 20

EEERZURUM’DA AA EEEĞİTİM TT A E T T E A

Erzurum, Türkiye’nin enen eski Erzurum, Türkiye’nin eski Erzurum, Türkiye’nin en eski Erzurum, Türkiye’nin en eski eski Türkiye’nin en 6. üniversitesi olan Atatürk 6. üniversitesi olan Atatürk 6.Erzurum, üniversitesi olan Atatürk 6. üniversitesi olan Atatürk 6. üniversitesi olan Atatürk Üniversitesi baflta olmak üzere, Üniversitesi baflta olmak üzere, Üniversitesi başta olmak Üniversitesi baflta olmak üzere, Üniversitesi baflta olmak üzere, kamu ve özel say›da e¤itim kamu vekamu özel çok say›da e¤itim üzere, veçok özel çok sayıda kamu ve özel özel çok say›da say›da e¤itim kamu ve çok e¤itim kurumuna sahiptir. fiehir, 2010 kurumuna sahiptir. fiehir, 2010 eğitim kurumuna sahiptir. kurumuna sahiptir. fiehir, 2010 kurumuna sahiptir. fiehir, 2010 y›l›nda da ikinci devlet üniversitesi y›l›nda da2010 ikinci devlet üniversitesi Şehir, yılında da ikinci y›l›nda da ikinci ikinci devlet üniversitesi y›l›nda da devlet üniversitesi olan Erzurum Teknik Üniversitesi’ne olan Erzurum Teknik Üniversitesi’ne devlet üniversitesi olan Erzurum olan Erzurum Teknik Üniversitesi’ne olan Erzurum Teknik Üniversitesi’ne kavuflmufltur. 1957 y›l›nda aç›lan kavuflmufltur. 1957 y›l›nda aç›lan Teknik Üniversitesi’ne kavuşmuşkavuflmufltur. 1957 y›l›nda y›l›nda aç›lan kavuflmufltur. 1957 aç›lan

Atatürk Üniversitesi bünyesinde bulunan botanik parkı

23 2313 23 23

tur. 1957 yılında açılan Atatürk Atatürk Üniversitesi, bugün Atatürk Üniversitesi, bugün Atatürk Üniversitesi, bugün Üniversitesi, bugün Üniversitesi, bugün 19 fakülte, 19 fakülte, 5 yüksekokul, 19Atatürk fakülte, 5 yüksekokul, 1212 19 fakülte, fakülte, yüksekokul, 12 19 yüksekokul, meslek yüksek okulu, yüksek okulu, 7 7 12 5meslek yüksekokul, 1255meslek yüksek meslek yüksek okulu, 7 meslek okulu, 7 enstitü, 13 araflt›rma merkezi enstitü, 13yüksek araflt›rma merkezi okulu, 7 enstitü, 13 araştırma enstitü, 13 araflt›rma merkezi enstitü, 13 merkezi yaklafl›k 70 bin ö¤renciye ileile yaklafl›k 70araflt›rma bin70 ö¤renciye merkezi ile yaklaşık bin öğrenciye ile yaklafl›k yaklafl›k 70 bin binErzurum ö¤renciye ile 70 ö¤renciye hizmet vermektedir. Erzurum hizmet vermektedir. hizmet vermektedir. Erzurum Teknik hizmet vermektedir. Erzurum hizmet vermektedir. Erzurum Teknik Üniversitesi’nde ise Teknik Üniversitesi’nde ise 6 6 Üniversitesi’nde ise 6 fakülte bulunTeknik Üniversitesi’nde ise ise 66 Teknik Üniversitesi’nde fakülte bulunmaktad›r. fakülte bulunmaktad›r. maktadır. fakülte bulunmaktad›r. bulunmaktad›r. fakülte

Atatürk Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Üniversitesi Atatürk Atatürk Üniversitesi’nin Atatürk Üniversitesi’nin Atatürk Üniversitesi’nin Atatürk Üniversitesi’nin Atatürk Üniversitesi’nin kurulmas›, Türkiye Cumkurulmas›, Türkiye Cumkurulması, Türkiye kurulmas›, Türkiye Cumkurulmas›, Türkiye Cumhuriyeti’nin önemli rüyahuriyeti’nin önemli rüyaCumhuriyeti’nin önemli huriyeti’nin önemli rüyahuriyeti’nin önemli rüyalar›ndan birinin gerçeklar›ndan birinin gerçekrüyalarından birinin lar›ndan biriningelir. gerçeklar›ndan birinin gerçekleflmesi anlam›na gelir. leflmesi anlam›na gerçekleşmesi anlamına leflmesi anlam›na gelir.1 1 leflmesi anlam›na gelir. Mustafa Kemal Atatürk, Mustafa Kemal Atatürk, gelir. Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk, Mustafa Kemal Atatürk, 11 Kas›m 1937 tarihinde TürKas›m 1937 TürAtatürk, 1tarihinde Kasım 1937 Kas›m 1937 tarihinde TürKas›m 1937 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi kiye Büyük Millet Meclisi tarihinde Türkiye Büyük kiye Büyük Millet Meclisi kiye Büyük Millet Meclisi yeni yasama aç›l›fl konufl- dırılan bu yerleşke, 35 yeni yasama y›l›y›l› aç›l›fl konuflkez yerleşkesinde; 10 spor Millet Meclisi yeni yasama stadyum, 1 mini stadyum, 1 mini yeni yasama y›l› aç›l›fl konufl- binbin dekarl›k 870870 dekarl›k yeni yasama y›l› aç›l›fl konuflmas›nda Do¤u Anadolu’da mas›nda Do¤u Anadolu’da bin 870 dekarlık salonu, 1 stadyum, yılı açılış konuşmasında stadyum, mini bin 870 dekarl›k stadyum, 11 mini bin 870 dekarl›k futbol sahas› futbol sahas› ve ve 11 1 mas›nda Do¤u Anadolu’da alan üzerinde alan üzerinde ku-kumas›nda Do¤u Anadolu’da büyük bir üniversite kurbüyük bir üniversite kuralanüzerinde üzerinde mini futbol sahası Doğu Anadolu’ da büyük futbol sahas› ve alan üzerinde kufutbol sahas› ve 11 alan kubasketbol ile 3 tenis basketbol ile 3 tenis büyük bir üniversite kurrulmufltur. Bugün, rulmufltur. Bugün, büyük bir üniversite kurman›n gere¤ini ifade ederek, man›n gere¤ini ifade ederek, kurulmuştur. ve 1bulunmakbasketbol basketbol ile33tenis tenis rulmufltur. Bugün, bir üniversite kurmanın basketbol ile rulmufltur. Bugün, kortu bulunmakkortu man›n gere¤ini ifadeederek, ederek, biri biri aç›k ö¤retim, aç›k ö¤retim, gere¤ini ifade bu konudaki çal›flmalar› buman›n konudaki çal›flmalar› Bugün, biri açık kortu bulunmakbiri aç›k ö¤retim, gereğini ifade ederek, ile 3Kayak, tenis kortu kortu bulunmakbiri aç›k ö¤retim, tad›r. Kayak, da¤tad›r. da¤bu konudaki çal›flmalar› toplam fakülte, 19 19 fakülte, bu konudaki çal›flmalar› bafllatma talimat›n› verdi. toplam bafllatma talimat›n› verdi. öğretim, toptad›r. Kayak, da¤toplam 19 fakülte, bu konudaki çalışmaları bulunmaktadır. tad›r. Kayak, toplam 19 fakülte, c›l›k, futbol atc›l›k, futbol ve ve at-da¤bafllatma talimat›n› verdi. 5 yüksek okul, okul, 1212 bafllatma talimat›n› verdi. Atatürk’ün ölümünün Atatürk’ün ölümünün ar-ar- 5 yüksek lam 19 fakülte, c›l›k, futbol ve atyüksek okul, 12 başlatma talimatını verdi.arKayak, dağcılık, c›l›k, futbol ve at55meslek yüksek okul, 12 letizm çok say›da letizm gibigibi çok say›da Atatürk’ün ölümünün yüksek okulu, yüksek okulu, Atatürk’ün ölümünün d›ndan çal›flmalara 12 meslek d›ndan bubu çal›flmalara 12arokul, 12 letizm gibi çok say›da meslek yüksek okulu, Atatürk’ün ölümünün futbol ve atletizm letizm gibi çok say›da meslek yüksek okulu, branflta tak›mlar› bulunan tak›mlar› bulunan d›ndan bu çal›flmalara çal›flmalara 12 7 enstitü 75 yüksek enstitü ve araflt›rma branflta ve 1313 araflt›rma bu 12 y›l verildikten sonra y›ld›ndan araara verildikten sonra meslek yüksek okulu, branflta tak›mlar› bulunan 7merkezi enstitü ve 13 13 araflt›rma ardından bu çalışmalara branflta tak›mlar› bulunan 7 enstitü ve araflt›rma gibi çok sayıda branşta Atatürk Üniversitesi, yap›Atatürk Üniversitesi, yap›y›l ara verildikten sonra bulunan üniversite, merkezi bulunan üniversite, y›l ara verildikten sonra konu, 1950 y›l›nda tekrar merkezi konu, 1950 y›l›nda tekrar 7 enstitü ve araştırma Atatürk Üniversitesi, yap›bulunan üniversite, 12 yıl 1950 ara verildikten sonra Üniversitesi, yap›merkezi bulunan üniversite, lan yar›flmalarda birçok yar›flmalarda birçok takımları bulunan Atatürk konu, 1950 y›l›nda tekrar yaklafl›k yaklafl›k 70 bin ö¤renciye lanAtatürk 70 bin13 ö¤renciye konu, y›l›nda tekrar gündeme getirildi. 1951 gündeme getirildi. 1951 merkezi bulunan üniversilan yar›flmalarda birçok yaklafl›k 70 bin bin ö¤renciye ö¤renciye konu,oluflturulan 1950 yılındabirtekrar lan yar›flmalarda birçok yaklafl›k 70 baflar›ya imza atm›flt›r. imza atm›flt›r. gündeme getirildi. 1951 e¤itim vermektedir. Kurul- baflar›ya vermektedir. KurulÜniversitesi, yapılan yarışgündeme getirildi. 1951 y›l›nda oluflturulan bir y›l›nda ko-ko- e¤itim baflar›ya imza atm›flt›r. e¤itim vermektedir. Kurulte, yaklaşık 70 bin öğrengündeme getirildi. 1951 baflar›ya imza atm›flt›r. e¤itim vermektedir. Kuruly›l›nda oluflturulan bir koko- du¤u du¤u günden 2009 y›l›na Erzurum günden 2009 y›l›na malardaTeknik birçok başarıya y›l›nda oluflturulan bir Erzurum Teknik misyon bu üniversitenin misyon bu üniversitenin du¤u günden 2009 y›l›na Erzurum ciye 140 eğitim vermektedir. yılında oluşturulan bir du¤u günden 2009 y›l›na Teknik misyon bukurulmas›n› üniversitenin kadar, 140 binin üzerinde kadar, binin üzerinde imza atmıştır. Erzurum Teknik misyon bu üniversitenin Üniversitesi Üniversitesi Erzurum’da kurulmas›n› Erzurum’da kadar, 140 binin üzerinde Kurulduğu günden 2009 kadar, 140 binin üzerinde komisyon bu üniversitenin Üniversitesi Erzurum’da kurulmas›n› ö¤renci mezun eden Atatürk Erzurum’da, mezun eden Atatürk Üniversitesi Erzurum’da kurulmas›n› önerdi. 1954 y›l›nda ç›ka- ö¤renci önerdi. 1954 y›l›nda ç›kaErzurum’da, ikinci devlet ikinci devlet Erzurum Teknik ö¤renci mezun eden Atatürk yılına kadar, 140 binin üze- Erzurum’da, ö¤renci mezun eden Atatürk Erzurum’ daSay›l› kurulmasını önerdi. 1954 y›l›nda ç›ka- Üniversitesi, Üniversitesi, yeni fakülteler, yeni fakülteler, ikinci devlet önerdi. 1954 y›l›nda ç›kar›lan 6373 Kanunla r›lan 6373 Say›l› Kanunla Erzurum’da, ikinci devlet üniversitesi olan Erzurum üniversitesi olan Erzurum Üniversitesi Üniversitesi, yeni fakülteler, rinde öğrenciyeni mezun eden Üniversitesi, fakülteler, önerdi. 1954 yılında çıka- yüksekokullar r›lan 6373 Say›l› Kanunla yüksekokullar ve meslek ve meslek üniversitesi olanErzurum Erzurum r›lan 6373 Say›l› Kanunla ad›n›n Atatürk Üniversitesi ad›n›n Atatürk Üniversitesi üniversitesi olan Teknik Teknik Üniversitesi yüksekokullar ve meslek Atatürk Üniversitesi, yeni Erzurum’ dÜniversitesi a, ikinci devlet yüksekokullar ve meslek rılan 6373 Sayılı Kanunla ad›n›n Atatürk Üniversitesi yüksekokullar› ile birlikte yüksekokullar› ile birlikte Teknik Üniversitesi ad›n›n Atatürk Üniversitesi olmas› kararlaflt›r›ld›. Ata- yüksekokullar› ile birlikte (ETÜ) olmas› kararlaflt›r›ld›. AtaTeknik Üniversitesi (ETÜ) 2010 y›l›nda 2010 y›l›nda fakülteler, yüksekokullar ve (ETÜ) üniversitesi olany›l›nda Erzurum yüksekokullar› ile birlikte olmas› kararlaflt›r›ld›. Ataö¤renci say›s›n› geçtikçe say›s›n› güngün geçtikçe adının Atatürk Üniversitesi olmas› kararlaflt›r›ld›. Ata2010 türk Üniversitesi, ayn› y›l ö¤renci türk Üniversitesi, ayn› y›l (ETÜ) 2010 y›l›nda aç›ld›. Mühendislik aç›ld›. Mühendislik ve ve ö¤renci say›s›n› güngeçtikçe geçtikçe meslek yüksekokulları ile ö¤renci say›s›n› gün Teknik Üniversitesi (ETÜ) türk Üniversitesi, ayn› y›l art›rmaktad›r. art›rmaktad›r. olması kararlaştırıldı. Atatürk Üniversitesi, ayn› Nebraska Üniversitesi ile art›rmaktad›r. Nebraska Üniversitesi iley›l aç›ld›. Mühendislik ve aç›ld›. Mühendislik ve Mimarl›k, ‹ktisadi ve ‹dari Mimarl›k, ‹ktisadi ve ‹dari birlikte öğrenci sayısını gün art›rmaktad›r. Nebraska Üniversitesi ile 2010 yılında açıldı. Mühentürk Üniversitesi, aynı Nebraska Üniversitesi ile HerHer türlü sportif çal›flmalara Mimarl›k, türlü sportif çal›flmalara efllefltirilerek iflbirli¤i anefllefltirilerek iflbirli¤i an-yıl Mimarl›k, ‹ktisadi ve ‹dari ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler, Edebiyat, Fen, Bilimler, Edebiyat, Fen, geçtikçe artırmaktadır. Her türlü sportifamac›yla çal›flmalara efllefltirilerek iflbirli¤i an- olanak dislik ve Mimarlık, İktisadi Nebraska Üniversitesi ile Her türlü sportif çal›flmalara efllefltirilerek iflbirli¤i anolanak sa¤lamak amac›yla Bilimler, sa¤lamak laflmas› imzaland›. 7 Haziran laflmas› imzaland›. 7 Haziran Bilimler, Edebiyat, Fen, Edebiyat, Fen, Sa¤l›k Bilimleri ve Spor Sa¤l›k Bilimleri ve Spor olanak sa¤lamak amac›yla laflmas› imzaland›. 7Haziran Haziran eşleştirilerek işbirliği anlaşve İdari Bilimler, Edebiyat, Her türlü sportif çalışolanak sa¤lamak amac›yla laflmas› imzaland›. 7en spor tesisleri kuran üniver- Sa¤l›k tesisleri kuran üniver1957’de Türkiye’nin en 1957’de Türkiye’nin eskieski spor Bilimleri ve Spor Sa¤l›k Bilimleri ve Spor Bilimleri fakülteleri fakülteleri bu-buspor tesisleri kuran üniver- Bilimleri 1957’de Türkiye’nin eneski eski sitenin ması imzalandı. 7Atatürk Haziran Fen, Sağlık Bilimleri ve malara olanak sağlamak spor tesisleri kuran üniverTürkiye’nin en sitenin merkez yerleflkemerkez yerleflke6. üniversitesi olan Atatürk 6. 1957’de üniversitesi olan Bilimleri fakülteleri buBilimleri fakülteleri bulunan ETÜ, Yabanc› DilETÜ, Yabanc› Dilsitenin merkez yerleflke6. üniversitesi olan Atatürk 1957’ de Türkiye’nin en eski sinde; amacıyla spor tesisleri sitenin merkez yerleflke6. üniversitesi olan Atatürk Spor Bilimleri fakülteleri sinde; spor salonu, 1010 spor salonu, 1 1 lunan Üniversitesi’nin kurulufl Üniversitesi’nin kurulufl lunan ETÜ, Yabanc› DilETÜ, Dilsinde; 10 spor spor salonu, salonu, Üniversitesi’nin kurulufl ler Yüksekokulu, Sosyal Yüksekokulu, Sosyal 6. üniversitesi olan Atatürk sinde; Üniversitesi’nin kurulufl kuran 10 üniversitenin mer-11 lerlunan bulunan ETÜ,Yabanc› Yabancı çal›flmalar› tamamland›. çal›flmalar› tamamland›. ler Yüksekokulu, Sosyal ler Yüksekokulu, Sosyal çal›flmalar› tamamland›. Bilimler Enstitüsü, Fen Bilimler Enstitüsü, Fen Üniversitesi’nin kuruluş çal›flmalar› tamamland›. Diller Yüksekokulu, Sosyal Atatürk Üniversitesi, TürAtatürk Üniversitesi, TürBilimler Enstitüsü, Fen Bilimler Enstitüsü, Bilimleri Enstitüsü ve Bilimleri veFen çalışmaları tamamlandı. Atatürk Üniversitesi, TürBilimler Enstitüsü Enstitüsü, Fen Atatürk Üniversitesi, Türkiye’nin büyük yerleflkekiye’nin büyük yerleflkeBilimleri Enstitüsü ve Bilimleri Enstitüsü ve Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü kiye’nin büyük yerleflkeBilimleri Enstitüsü ve kiye’nin büyük yerleflkeAtatürkbirine Üniversitesi, lerinden birine sahiptir. lerinden sahiptir. Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü Bilimleri Enstitüsü lerinden birine sahiptir. ile e¤itim hizmeti verileSa¤l›k de de e¤itim hizmeti verSağlık Bilimleri Enstitüsü lerinden birine sahiptir. Türkiye’nin büyük yerleşBüyük bölümü a¤açBüyük birbir bölümü a¤açile de e¤itim e¤itim hizmeti hizmeti ververile de Büyük bir bölümü a¤açmektedir. mektedir. Büyük bir a¤açile de eğitim hizmeti land›r›lan bu yerleflke, land›r›lan bubölümü yerleflke, 35 35 kelerinden birine sahiptir. mektedir. land›r›lan bu yerleflke, yerleflke, 35 mektedir. land›r›lan bu 35 vermektedir. Büyük bir bölümü ağaçlanAtatürk Üniversitesi bünyesinde bulunan botanik park› Atatürk Üniversitesi bünyesinde bulunan botanik park› Atatürk Üniversitesi Üniversitesi bünyesinde bünyesinde bulunan bulunan botanik botanik park› park› Atatürk

www.kuzeydoguanadolu.com

Erzurum’da E¤itim Erzurum’da Erzurum’dE¤itim a Eğitim Erzurum’da E¤itim E¤itim Erzurum’da

14

Erzurum’un Merkezi

ERZURUM’UN MERKEZİ Erzurum, Doğu Anadolu’da Palandöken Dağları’nın eteğine kurulmuş, tabiatın güzelliklerini esirgemediği bir ovanın kenarında yer almaktadır. İlin burada kurulmuş olması tesadüfi değildir. 6000 yıllık tarihi boyunca şehir; bölgesel, iktisadi ve siyasi merkez olmuştur. Erzurum; Persler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar gibi dünyanın en önemli medeniyetlerine ev sahipliği yapmıştır. Bu medeniyetlere ait önemli eserlerin yanı sıra, coğrafi özellikleri ve doğal güzellikleri ile Erzurum, gezilip görülmeye değer, Türkiye’nin bakir turizm cennetidir.

ERZURUM

Turizm Danışma

Banka

Hastane

Hamam

Eczane

Cami

Polis Merkezi

Okul

Postane

Resmi Kurum

Kafe

Erkek WC

Restoran

Bayan WC

Eğlence Merkezi

Park-Mesire Yeri

Mağaza

Bulvar Cadde Tren Yolu

Otopark

K

Havaalanı Tren İstasyonu Otobüs Terminali Otel

B

D G

15

Erzurum’un Merkezi

Çifte Minareli Medrese Üç Kümbetler Emir Şeyh Türbesi Narmanlı Camii Ebu İshak Türbesi Ulu Camii Erzurum Kalesi Saat Kulesi Cimcime Sultan Kümbeti Caferiye Camisi İbrahim Paşa Camisi Lala Paşa Camisi 

Yakutiye Medresesi Murat Paşa Camisi Ahmediye medresesi Atatürk Evi ve Müzesi Erzurum Arkeoloji Müzesi Rüstem Paşa Kervansarayı Karşunlu Camisi Gürcü Kapı Camisi Kongre Binası Erzurum Tabyaları Abdurrahman Gazi Türbesi

16

Erzurum Merkezi

Birinci Bölge Gezi Güzergahı

BİRİNCİ BÖLGE GEZİ GÜZERGAHI Çifte Minareli Medrese- Sf.18 Üç Kümbetler- Sf.22 Emir Şeyh Türbesi- Sf.23 Narmanlı Camisi- Sf.23 Ebu Ishak Türbesi- Sf.23 Ulu Cami- Sf.24 Erzurum Kalesi- Sf.26 Saat Kulesi- Sf.29 Cimcime Sultan Kümbeti- Sf.29 Caferiye Camisi- Sf.29 İbrahim Paşa Camisi- Sf.29

17

33 33 19

G B

www.kuzeydoguanadolu.com

Erzurum Merkez

Kümbet: Güneydeki d›fl duvarlara bitiflik edilen iki katl›Medrese kümbetin Çifte Minareli Çifteinfla Minareli Medrese ÇifteÇifte Medrese Medrese gövdesi onMinareli ikiMinareli köflelidir. Kümbetin Kümbet: Güneydeki d›fldış duvarlara Çifte Minareli Medrese Kümbet: Güneydeki duvarlara üstü d›fltan külah, içtend›fl kubbe Kümbet: Güneydeki duvarKümbet: Güneydeki d›fl duvarlara bitiflik infla edilen ikiedilen katl› kümbetin infla edilen ikiinşa katl› kümbetin ilebitiflik örtülüdür. Saça¤›, süsleme lara bitişik iki katlı bitiflikKümbet: infla edilenGüneydeki iki katl› kümbetin d›fl on eikilidir. köflKümbetin elidir.on Kümbetin gövdesi on iki köfl kümbetin gövdesi ikiduvarlara flerit vegövdesi silmelerle gövdesi on ikiinfla köfleedilen lidir. Kümbetin bitiflik iki katl›kubbe kümbetin üstü d›fltan külah, içten üstü d›fltan külah, içten kubbe köşelidir.Kümbetin bezenmifltir. üstü d›fltan külah, içten kubbe gövdesi on ikiSaça¤›, köfl elidir. Kümbetin ile örtülüdür. süsleme ile örtülüdür. Saça¤›, süsleme üstü dıştan külah, ile örtülüdür. Saça¤›, süsleme üstü d›fltan külah, flerit vekubbe silmelerle içten ile içten kubbe flerit ve silmelerle flerit ile veörtülüdür. silmelerle Saça¤›, süsleme örtülüdür.Saçağı, bezenmifltir. bezenmifltir. bezenmifltir. flerit ve silmelerle süsleme şerit bezenmifltir. ve silmelerle bezenmiştir.

D

32

rum’un18 sembolü haline gelen Çifte Minareli 32 Çifte Minareli Medrese Çifte Minareli Medrese rese’nin kitabesi olmad›¤›ndan, yap›l›fl tarihi Çifte Minareli 1 MinareliMedrese Medrese olarakÇifte bilinmemektedir. Selçuklu Sultan› Çifte Minareli Medrese Erzurum’un sembolü haline gelen Çifte Minareli Erzurum’un sembolü haline gelen Çifte Minareli Erzurum’un sembolü haline gelen Çifte Minareli sembolü haline gelen Çifte Minareli ddinErzurum’un Keykubat’›n k›z› Hundi Hatun veya ‹lhanl› Medrese’nin kitabesi olmad›¤›ndan, yap›l›fl Medrese’nin kitabesi olmad›¤›ndan, yap›l›fl tarihitarihi Medrese’nin kitabesi olmad›¤›ndan, yap›l›fl tarihi Medrese’nin kitabesi olmadığından, yapılış taridanlar›ndan Padiflah Hatun taraf›ndan Erzurum’un sembolü haline gelen Çifte Minareli olarak bilinmemektedir. Selçuklu Sultan› kesinkesin olarak bilinmemektedir. Selçuklu Sultan› kesin olarakolarak bilinmemektedir. Selçuklu Sultan› hi kesin bilinmemektedir. Selçuklu Sultanı Medrese’nin kitabesi olmad›¤›ndan, yap›l›fl tarihi r›lm›fl olabilece¤i düflüncesi ile ad›na Hatuniye Alaaddin Keykubat’›n k›z› Hundi Hatun veya ‹lhanl› Alaaddin Keykubat’›n k›z› Hundi Hatun veya ‹lhanl› Alaaddin Keykubat’›n k›z› Hundi Hatun veya ‹lhanl› Alaaddin Keykubat’ın kızı Hundi Hatun veya kesin olarak bilinmemektedir. Selçuklu Sultan› esesi dehanedanlar›ndan denilmektedir. Genellikle 13. yüzy›l›n Padiflah Hatun taraf›ndan hanedanlar›ndan Padiflah Hatun taraf›ndan hanedanlar›ndan Padiflah Hatun taraf›ndan Alaaddin Keykubat’›n k›z› Hundi Hatun veya ‹lhanl› İlhanlı hanedanlarından Padişah tarafından r›nda yapt›r›ld›¤› kabul edilir. Osmanl› yapt›r›lm›fl olabilece¤i düflüncesi ile ad›na Hatuniye yapt›r›lm›fl olabilece¤i düflüncesi ile Hatun ad›na Hatuniye yapt›r›lm›fl olabilece¤i düflüncesi ileilead›na Hatuniye hanedanlar›ndan Padiflah Hatun taraf›ndan yaptırılmış olabileceği düşüncesi adına Hatuniye ahlar›ndan 4.Murat’›n emri ile bir süre13. yüzy›l›n Medresesi de denilmektedir. Genellikle 13. yüzy›l›n Medresesi de denilmektedir. Genellikle Medresesi de denilmektedir. Genellikle yüzy›l›n yapt›r›lm›fl olabilece¤i ile13. ad›na Hatuniye Medresesi deyapt›r›ld›¤› denilmektedir. Genellikle 13. yüzyılın sonlar›nda kabul edilir. Osmanl› hane” olarak, daha sonrakabul dadüflüncesi “K›flla” olarak sonlar›nda yapt›r›ld›¤› edilir. Osmanl› sonlar›nda yapt›r›ld›¤› kabul edilir. Osmanl› Medresesi de denilmektedir. Genellikle 13. yüzy›l›n sonlarında yaptırıldığı kabul edilir. Osmanlı PadiPadiflahlar›ndan 4.Murat’›n ilesüre bir süre Padiflahlar›ndan 4.Murat’›n emriemri ile bir n›lan medrese, 1942-1967 y›llar› Padiflahlar›ndan 4.Murat’›n emriaras›nda ile bir süre sonlar›nda yapt›r›ld›¤› kabul edilir. Osmanl› şahlarından 4.Murat’ın emri ile bir süre “Tophane” “Tophane” olarak, sonra da “K›flla” olarak olarak, dahadaha sonra da “K›flla” olarak rum“Tophane” Müzesi, günümüzde ise hem “Tophane” olarak, daha sonra daemri “K›flla” olarak Padiflahlar›ndan 4.Murat’›n ile bir süre kullan›lan medrese, 1942-1967 y›llar› aras›nda olarak, daha sonra da “Kışla” olarak kullanılan kullan›lan medrese, 1942-1967 y›llar› aras›nda e hem de resim sergi salonu olarak kullan›lan medrese, 1942-1967 y›llar› aras›nda “Tophane” olarak, daha sonra da hem “K›flla” olarak Erzurum Müzesi, günümüzde ise medrese, 1942-1967 yılları arasında Erzurum Müzesi, günümüzde ise hem et vermektedir. Yaklafl›k 35x46 Erzurum Müzesi, günümüzde ise hem kullan›lan medrese, 1942-1967 y›llar› aras›nda hem de resim sergi salonu olarak müzemüze hemolan de resim sergi salonu olarak Erzurum günümüzde oyutlar›nda medrese müze hem deMüzesi, resim sergi salonuiseolarak Erzurum Müzesi, günümüzde ise hem hizmet vermektedir. Yaklafl›k 35x46 hizmet vermektedir. Yaklafl›k 35x46 hem müze hem de resim sergi35x46 savermektedir. Yaklafl›k atl›, hizmet dörtm. eyvanl› aç›k müze hemve de resim sergi salonu olarak boyutlar›nda olan medrese m. boyutlar›nda olan medrese lonu olarak hizmet vermektedir. m. boyutlar›nda olan medrese eseler grubunun hizmet vermektedir. Yaklafl›k iki katl›, dört eyvanl› ve aç›k 35x46 iki katl›, dört35x46 eyvanl› ve aç›k Yaklaşık m. boyutikiörne¤idir. katl›, dört eyvanl› ve aç›k m. boyutlar›nda olan medrese nemli medreseler grubunun medreseler grubunun larında olan medrese iki ve aç›k medreseler grubunun iki katl›, dört eyvanl› en önemli örne¤idir. en önemli örne¤idir. katlı, dört eyvanlı ve açık en önemli örne¤idir. medreseler grubunun avlulu medreseler grubunun en önemli örne¤idir. en önemli örneğidir.

Erzurum Merkez Erzurum Merkez Erzurum Merkez Erzurum Merkez

K

te Minareli Medrese

Minareler: Taçkap›n›n iki

Minareli 1869 Çifte Minareli Medrese'nin ÇifteMedrese'nin Minareli Medrese'nin 1869 1869 Çifte Minareli Medrese'nin 1869 ait olan gravürü. (Theople y›l›na ait olan gravürü. (Theople y›l›na ait olan gravürü. (Theople y›l›naÇifte ait olan gravürü.Medrese’nin (Theople Minareli Deyrolle) Çifte Minareli Medrese'nin 1869 lle) Deyrolle)

Deyrolle) 1869 yılına olan gravüy›l›na ait olan ait gravürü. (Theople rü.(Theople Deyrolle) Deyrolle)

Gerekli Notlar Notlar rekliGerekli Notlar Gerekli Notlar

Cumhuriyet Caddesi ile

Cumhuriyet Caddesi ile Gerekli Notlar mhuriyet Caddesi ile Gerekli Notlar Cumhuriyet Caddesi ile fierif Efendi Caddesinin fierif Efendi Caddesinin Taç KapÊ: Medrese'nin bezemesinde kullan›lan geometrik Efendifierif Caddesinin Taç KapÊ: Medrese'nin bezemesinde kullan›lan geometrik Efendi Caddesinin kesiflti¤i noktada yer al›r. Cumhuriyet ile TaçMedrese'nin kesiflti¤i noktada yerCaddesi al›r. Taç KapÊ: bezemesinde kullan›lan geometrik KapÊ: Medrese'nin bezemesinde kullan›lan geometrik Taç Kapı: Medrese’nin bezemesinde kullanılan geometrik Cumhuriyet Caddesi Şerif kesiflti¤i noktada yer ile al›r. motifler, Selçuklu tafl süslemesindeki derinli¤in ve estetik ti¤i noktada yer al›r. motifler, Selçuklu tafl süslemesindeki derinli¤in ve estetik Her gün 08.00-12.00/ fierif Efendi Her gün 08.00-12.00/ Efendi Caddesi’ nCaddesinin in kesiştiği Selçuklu tafl süslemesindeki derinli¤in ve estetik motifler,motifler, Selçuklu taflSelçuklu süslemesindeki derinli¤in ve estetik motifler, taşörneklerini süslemesindeki derinliğin ve geometrik estetik Taçmuhteflem KapÊ: Medrese'nin bezemesinde kullan›lan Her gün 08.00-12.00/ er gün 08.00-12.00/ anlay›fl›n muhteflem oluflturur. Bezemelerde anlay›fl›n örneklerini oluflturur. Bezemelerde 13.00-17.00 saatlerinde kesiflti¤i noktada yer al›r. 13.00-17.00 saatlerinde noktada yer alır. anlay›fl›n muhteflem örneklerini oluflturur. Bezemelerde anlayışın muhteşem oluşturur. anlay›fl›n muhteflem örneklerini oluflturur. Bezemelerde 13.00-17.00 saatlerinde motifler, Selçuklu taflörneklerini süslemesindeki derinli¤in ve estetik 0-17.00 saatlerinde a¤›rl›kl› bitkisel ö¤eler kullan›lm›flt›r. Enpalmet çok palmet a¤›rl›kl› olarakolarak bitkisel ö¤eler kullan›lm›flt›r. En Bezemelerde çok Belediye otobüsü ve/ Her 08.00-12.00/ Belediye otobüsü ve- 12:00 Her güngün 08:00 a¤›rl›kl› olarak bitkisel ö¤eler kullan›lm›flt›r. En palmet çok palmet ağırlıklı olarak bitkisel öğeler kullanılmıştır. En çok palmet Belediye otobüsü ve a¤›rl›kl› olarak bitkisel ö¤eler kullan›lm›flt›r. En çok anlay›fl›n muhteflem örneklerini oluflturur. Bezemelerde diye otobüsü ve ve rumi motifleri kullan›l›rken, her ikisinin de birbiri ile ve rumi motifleri kullan›l›rken, her ikisinin de birbiri ile 13.00-17.00 saatlerinde dolmufl çal›fl›r. dolmufl13.00 çal›fl›r. - 17.00 saatlerinde rumi motifleri kullan›l›rken, herkullan›lm›flt›r. ikisinin de birbiri ile ile dolmufl çal›fl›r.otobüsüveverumi ve ve rumi motifleri kullanılırken, her ikisinin deEn birbiri a¤›rl›kl› olarak bitkisel ö¤eler çok palmet motifleri kullan›l›rken, her ikisinin de birbiri ile uyumu dikkat çekicidir. mufl çal›fl›r. Belediye uyumu dikkat çekicidir. Belediye otobüsü ve uyumu dikkat çekicidir. uyumu dikkat çekicidir. ve çekicidir. rumi motifleri kullan›l›rken, her ikisinin de birbiri ile dolmufl çal›fl›r. uyumu dikkat dolmuş çalışır uyumu dikkat çekicidir.

Minareler: Taçkap›n›n Minareler: Taçkap›n›n iki iki yan›nda yükselen s›rl› Minareler: Taçkap›n›n iki tu¤la Minareler: Taçkapının yan›nda yükselen s›rl› tu¤la yan›nda yükselen s›rl› tu¤la yan›nda yükselen s›rl› tu¤la ve tu¤la ile örülü, motiflerle ikive yanında yükselen Minareler: Taçkap›n›n iki ile örülü, motiflerle ve tu¤la tu¤la ile örülü, motiflerle ve tu¤la ileminareler örülü, motiflerle bezeli göz kasırlı tuğla ve tuğla iles›rl›kayan›nda yükselen tu¤la bezeli minareler göz bezeli minareler göz kabezeli gözbezeli kamaflt›r›c› bir estetik anlay›fl› örülü, motiflerle veminareler tu¤la ile motiflerle maflt›r›c› birörülü, estetik anlay›fl› maflt›r›c› bir estetik anlay›fl› maflt›r›c› bir estetik anlay›fl› bezeli minareler göz kasunar. Minareler, flerefelere minareler göz kamaştırıcı Minareler, flerefelere sunar.sunar. Minareler, flerefelere sunar. Minareler, flerefelere maflt›r›c› birMinareleestetik anlay›fl› kadar yap›lm›flt›r. Minarelebir estetik anlayışı sunar. kadar yap›lm›flt›r. Minarelekadar yap›lm›flt›r. kadarsunar. yap›lm›flt›r. MinareleMinareler, flerefelere rinneden neden tamamlanmad›¤›rin tamamlanmad›¤›Minareler, şerefelere kadar rin neden tamamlanmad›¤›rin neden tamamlanmad›¤›kadar yap›lm›flt›r. Minarelenadair dair çeflitli çeflitli öyküler na dair çeflitli öyküler an- anna öyküler anyapılmıştır. Minarelerin na dair çeflitli öyküler anrin tamamlanmad›¤›lat›l›r. Enbilineni çok bilineni lat›l›r. Enneden çok usta usta neden tamamlanmadığına lat›l›r. En çok bilineni usta Figürlü Pano: Turkuaz lat›l›r. En çokçeflitli bilineni usta anFigürlü Pano: Turkuaz ç›rak Figürlü Pano: Turkuaz na dair Figürlü Pano: Turkuaz ç›rak öyküsüdür (Sf. 36). öyküsüdür (Sf.öyküler 36). Figürlü Pano: Turkuaz dair çeşitli öyküler anlatılır. ç›rak öyküsüdür (Sf. 36). rengiyle dikkat çeken panoç›rak öyküsüdür (Sf.bilineni 36). rengiyle dikkat çeken rengiyle dikkat çeken lat›l›r. En çok usta rengiyledikkat dikkatçeken çeken rengiyle En çok bilineni usta çırak Figürlü Pano: Turkuaz nun içinde Arapça “Allah” panonun içinde Arapça panonun içinde Arapça ç›rak öyküsüdür (Sf. 36). panonun içinde Arapça panonun içinde Arapça Mutlaka Görün Görün öyküsüdür (Sf. Görün 36). rengiyle dikkat çeken Mutlaka yazmaktadır. “Allah” yazmaktad›r. “Allah” yazmaktad›r. Mutlaka Mutlaka Görün “Allah” yazmaktad›r. “Allah” yazmaktad›r. panonun içinde Arapça Mutlaka Görün Hayat Ağacı Hayat Ağacı Hayat Ağacı: Orta Asya Türkleri’nin olan “Allah”simgesi yazmaktad›r. Hayat Ağacı Hayat Ağacı Hayat A¤ac›: Asya Türkleri’nin simgesi olan çift Hayat A¤ac›: Orta Orta Asya Türkleri’nin simgesi olan çift Mutlaka Görün çift başlı kartal, ağzı açık iki yılan ve dilimli yaprakTaç Kapı HayatA¤ac›: A¤ac›:Orta Orta Asya Asya Türkleri’nin Türkleri’nin simgesi olan çiftçift Taç Kapı Hayat simgesi olan Hayat Ağacı bafll› kartal, a¤z› iki aç›k iki y›lan ve dilimli yapraktan bafll› tan kartal, a¤z›Doğu aç›k y›lan vebulunan dilimli yapraktan oluflur. TaçTaç Kapı Kapı oluşur. tarafında simetriğinde ise oluflur. bafll›kartal, kartal, a¤z›aç›k aç›k iki y›lan y›lan ve dilimli yapraktan oluflur. Hayat Ağacı bafll› a¤z› iki ve dilimli yapraktan oluflur. Hayat A¤ac›: Orta Asya Türkleri’nin simgesi olan çift Kümbetin İçi Kümbetin İçi Do¤u taraf›nda bulunan simetri¤inde ise yaprak ve kartal Do¤uyaprak taraf›nda bulunan simetri¤inde ise yaprak ve kartal Taç Kapı Kümbetin İçi İçi ve kartal almaz. Do¤utaraf›nda taraf›nda bulunan simetri¤inde veve kartal Taç Kapı Kümbetin bafll› a¤z›işlemesi aç›ksimetri¤inde ikiyer y›lan ve ise dilimli yapraktan oluflur. Do¤u iseyaprak yaprak kartal ifllemesi yerbulunan almaz. ifllemesi yerkartal, almaz. ifllemesi yertaraf›nda almaz. bulunan simetri¤inde ise yaprak ve kartal Kümbetinİçiİçi Kümbetin Do¤u ifllemesi yer almaz. ifllemesi yer almaz.

20 34 34 34

ErzurumMerkez Merkez Erzurum Erzurum ErzurumMerkez Merkez

aaa lMedrese’yi sss geziyoruz yy yy ll Çifte Minareli y y Medresenin zemin kat›nda ondokuz, birinci Medresenin zemin kat›nda ondokuz, birinci katta Medresenin katında ondokuz, birinci kattakatta Medreseninzemin zemin kat›nda ondokuz, birinci katta ise onsekiz odas› bulunmaktad›r. Avlu metre ise onsekiz odas› bulunmaktad›r. Avlu metre ise bulunmaktadır. AvluAvlu 26x10 metremetre iseonsekiz onsekizodası odas› bulunmaktad›r. ölçülerinde dört yönden revaklarla çevrilidir. iriflin ölçülerinde dört yönden revaklarla çevrilidir. iriflin ölçülerinde revaklarla çevrilidir. Girişin ölçülerindedört dörtyönden yönden revaklarla çevrilidir. iriflin bat›s›ndaki kare mek n mescid olarak kullan›lm›flt›r. bat›s›ndaki kare mek n mescid olarak kullan›lm›flt›r. batısındaki olarak kullanılmıştır. bat›s›ndakikare karemekân mek mescid n mescid olarak kullan›lm›flt›r. emin sütunlar üzerine otururken, emin kat›n revaklar› kal›n sütunlar üzerine otururken, Zemin katın revakları kalın eminkat›n kat›nrevaklar› revaklar›kal›n kal›nsütunlar sütunlarüzerine üzerineotururken, otururken, sütunlar›n ço¤u silindirik, di¤erleri sekizgen gövdeye sütunlar›n ço¤u silindirik, di¤erleri sekizgen gövdeye sütunlar›nçoğu ço¤usilindirik, silindirik, di¤erleri sekizgen gövdeye sütunların diğerleri sekizgen gövdeye sahiptir. Medrese odalar› beflik tonozla örtülüdür. sahiptir. Medrese odalar› beflik tonozla örtülüdür. sahiptir. Medrese odalar› beflik tonozla örtülüdür. sahiptir. Medrese odaları beşik tonozla örtülüdür. 1840 y›l›na ait ait bir bir gravür. (Ch. Texier) 1840 yılına gravür (Ch. Texier) 1840 1840 y›l›na y›l›na ait ait bir bir gravür. gravür. (Ch. (Ch. Texier) Texier)

Medresenin üstü aç›k avlusunda, bir Medresenin üstü açık avlusunda, çiçekli çiçekli küçük birküçük bahçe bulunmaktadır. Avlunun her ikiAvlunun tarafında Medresenin üstü aç›k avlusunda, çiçekli küçük bir bahçe bulunmaktad›r. Avlunun Medresenin üstü aç›k avlusunda, çiçekli küçük birbahçe bahçebulunmaktad›r. bulunmaktad›r. Avlununöğrenci ve öğretmen odalarıö¤renci sıralanmaktadır. her iki taraf›nda ve ö¤retmen odalar› s›ralanmaktad›r. her iki taraf›nda ö¤renci ve ö¤retmen odalar› s›ralanmaktad›r. her iki taraf›nda ö¤renci ve ö¤retmen odalar› s›ralanmaktad›r.

Yapılış Öyküsü Yap›l›fl Yap›l›fl Öyküsü Yap›l›flÖyküsü Öyküsü Çifte Minareli Çifte Minareli Çifte Minareli MedÇifte MinareliMedMedMedrese’nin rese’nin yap›l›fl› ile rese’nin yap›l›fl› ile rese’nin yap›l›fl› yapılışı ile ilgili ile ilgili iki öykü anilgili iki öykü anilgili iki öykü aniki öykü anlatılır. lat›l›r. Çifte lat›l›r. Çifte Minareli lat›l›r. ÇifteMinareli Minareli Çifte MinareMedreseyi Medreseyik›z› k›z›için içinyapyapMedreseyi k›z› için yapli Medreseyi kızı için t›rmaya bafllayan Selçuklu t›rmaya bafllayan Selçuklu t›rmaya bafllayan Selçuklu yaptırmaya başlayan SelSultan› I.I. Sultan› Alaeddin Sultan› I.Alaeddin Alaeddin çuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad’›n, Keykubad’›n,savafla savaflagidip gidip Keykubad’›n, savafla gidip Keykubad’ın, savaşa gidip flehit olmas›ndan sonra flehit olmas›ndan sonra flehit olmas›ndan sonra şehit olmasından sonra paralar›n› alamayan ustaparalar›n› alamayan ustaparalar›n› alamayan ustaparalarını alamayan ustalar›n ifliifli b›rakmalar› lar›n ifliyar›m yar›m b›rakmalar› lar›n yar›m b›rakmalar› ların işi yarım bırakmaları bu öykülerden biridir. bu öykülerden biridir. En bu öykülerden biridir.En En bu öykülerden biridir. En çok bilinen ikinci öykü çok bilinen ikinci öykü ise çok bilinen ikinci öyküise ise çok bilinen ikinci öykü ise flöyle anlat›l›r: flöyle anlat›l›r: flöyle anlat›l›r: şöyle anlatılır: “Bu “Bumuazzam muazzamyap›y› yap›y›yapan yapan “Bu muazzam yap›y› “Bu muazzam yapıyıyapan

yapan bir usta bir usta veve bir usta bir birbir usta vebir bir ve çırağı ç›ra¤› varm›fl. ç›ra¤› varm›fl. ç›ra¤› varm›fl. varmış. Bina Bina Bina yükseldikçe Binayükseldikçe yükseldikçe yükseldikçe çırak ç›rak bu ç›rak buiflte iflteustaustaç›rak bu iflte ustabu işte ustasıns›ndan daha zanaatkar s›ndan daha zanaatkar s›ndan daha zanaatkar oldu¤unu göstermeye dan daha zanaatkar oldu¤unu göstermeye oldu¤unu göstermeye bafllam›fl. Bu durumu olduğunu göstermeye bafllam›fl. Bu durumu ne bafllam›fl. Bu durumune ne kadar k›skansa da bir başlamış. Bu durumu kadar k›skansa dausta, usta,ne bir kadar k›skansa da usta, bir fleyler diyemezmifl. Bir gün kadar kıskansa da usta, bir fleyler diyemezmifl. Bir fleyler diyemezmifl. Bir gün gün yine çal›fl›rlarken ç›rak, şeyler diyemezmiş. Bir gün yine çal›fl›rlarken ç›rak, yine çal›fl›rlarken ç›rak, ustas›na seslenerek, su yine çalışırlarken çırak, ustas›na seslenerek, su ustas›na seslenerek, su istemifl. Bunu duyan ustasına seslenerek, su istemifl. Bunu duyan usta: istemifl. Bunu duyanusta: usta: istemiş. Bunu duyan usta:

“Usta idim flegirt, “Usta idim oldum flegirt, “Usta idimoldum oldumşegirt, flegirt,alalal al “Usta idim oldum destiyi suya se¤irt” diyerek destiyi suya se¤irt” diyerek destiyi suya se¤irt” diyerek destiyi suya seğirt” diyerek kendini minareden afla¤›ya kendini minareden afla¤›ya kendini minareden afla¤›ya kendini minareden atm›fl. Bunu atm›fl. Bunu Bunugörüp görüphatas›n› hatas›n› atm›fl. görüp hatas›n›

aşağıya atmış. Bunu görüp

hatasınıç›rak anlayan çırak çok anlayan piflman anlayan ç›rak çok piflman anlayan ç›rakçok çok piflman pişman olmuş ve ustasının olmufl ve ustas›n›n arkaolmufl ve ustas›n›n arkaolmufl ve ustas›n›n arkaarkasından okendini da kendini s›ndan oooda kendini afla¤›ya s›ndan da afla¤›ya s›ndan da kendini afla¤›ya aşağıya atmış.iflçiler Çalışan atm›fl. Çal›flan bu atm›fl. Çal›flan iflçiler bu atm›fl. Çal›flan iflçiler bu işçiler bu vahim olaya çok vahim olaya çok üzülmüfller vahim olaya çok üzülmüfller vahim olaya çok üzülmüfller üzülmüşler ve işi yarım veve ifliifli b›rakarak yar›m b›rakarak ve ifliyar›m yar›mgitmişlerdir.” b›rakarak bırakarak gitmifllerdir.” gitmifllerdir.” gitmifllerdir.” Bu hikayenin doğruluğunu Bu hikayenin do¤rulu¤unu Bu hikayenin do¤rulu¤unu Bu hikayeninişçilik do¤rulu¤unu destekleyen farkları destekleyen destekleyeniflçilik iflçilikfarklar› farklar› destekleyen iflçilik farklar› yapı üzerinde görülüzerinde görülmektedir. yap› üzerinde görülmektedir. yap› üzerinde görülmektedir. yap› mektedir. Çifte Minareli Çifte Minareli Medrese’nin Çifte Minareli Medrese’nin Çifte Minarelisağ Medrese’nin Medrese’nin yarısını sa¤ yar›s›n› ç›rak sa¤ yar›s›n› yar›s›n› ç›rak ç›raksol solyar›s›n› yar›s›n› sa¤ sol yar›s›n› çırak sol yarısını ise usta ise usta yapm›flt›r. Sa¤ yar›ise usta yapm›flt›r. Sa¤ yar›ise usta yapm›flt›r. Sa¤ yar›yapmıştır. Sağ yarısındaki s›ndaki sütunlar, duvar s›ndaki sütunlar, duvar s›ndaki sütunlar, duvar sütunlar, duvar kenarları kenarlar› veve kenarlar› di¤er detaylar kenarlar› vedi¤er di¤erdetaylar detaylar ve diğer detaylar daha daha ifllemeli ve gösteriflli daha ifllemeli ve gösteriflli daha ifllemeli ve gösteriflli işlemeli ve gösterişli iken iken ikensa¤ sa¤yar›s› yar›s›sadedir. sadedir. iken sa¤ yar›s› sadedir. sağ yarısı sadedir.

Çifte Minareli Medrese

Erzurum Merkez

36

Üç Kümbetler’in ilk yapılanı ve en büyüğü olan Emir Saltuk Kümbeti, 12 Hayvanlı Türk Takvimi’ni çağrıştıran hayvan motifleiyle dikkat çekmektedir.

Üç Kümbetler Şerif Efendi Caddesi

Üç Kümbetler

tarafından l956 yılında onartılmıştır. Emir Saltuk Kümbeti

Üçüncü Kümbet

Kesme taştan yapılmış olan bu kümbet sekizgen gövdeli, yüksek kasnaklı ve üzeri kubbe ile konikkarışımı basık bir külahla örtülüdür. İki renkli kesme taştan yapılan kümbetin üçgen alınlıklarında, yuvarlak kemerli kasnak nişlerinde boğa, yılan, yarasa, kartal gibi hayvan kabartmaları bulunmaktadır. Bu kabartmalar, Orta Asya Türk takvimlerinde yer alan burç figürlerini andırmaktadır. Nişlerden

İkinci kümbete 4 metre uzaklıktaki üçüncü kümbet, yöresel keyek taşından yapılmıştır. Üçüncü kümbet, on iki cepheli ve dört pencerelidir. Kuzey yönünde giriş kapısı bulunan kümbetin, iç kısmında oldukça güzel bezenmiş mihrabı yer almaktadır. Kümbetin üzerini örten konik külahın kasnağında Emir Saltuk Kümbeti’ne benzeyen süslemelere yer verilmiştir.

Her Gün

Kümbetlerin yanında bulunan kare şeklindeki küçük yapının ne olduğu konusunda ise farklı görüşler bulunmaktadır. Bunun da bir kümbet veya mescit olduğu belirtilmektedir. Kümbetler, Milli Eğitim Bakanlığı

İkinci Kümbet Emir Saltuk kümbetinin güneydoğusunda bulunan ikinci kümbetin alt kısmı kare planlı ve on iki cephelidir. Bu kümbet, yöresel gri renkte bir taştan yapılmıştır. Üstte bir küçük, altta ise oldukça bezemeli üç büyük penceresi bulunmaktadır. Bu kümbetin güney cephesindeki penceresi aynı zamanda mihrap görünümündedir.

2

Üç Kümbetler, Anadolu’da bulunan anıt mezarların en güzel örnekleri arasında yer almaktadır. Bu üç kümbetten en büyüğünün Emir Saltuk’a ait olduğu ve XII. yüzyılın sonlarında yapıldığı sanılmaktadır. Diğer kümbetlerin kime ait oldukları bilinmezken bunların da XIV. yüzyılda inşa edildikleri tahmin edilmektedir.

birinin içerisindeki boğa boynuzları arasında insan başı işlemesi dikkat çekmektedir. Emir Saltuk Kümbeti’nin sekiz cephesinin dört yüzünde birer çift pencere yer almaktadır. Kümbetin, kuzey yönünde bulunan giriş kapısının saçakları üzerinde geometrik bezeme ile çiçek ve hayvan figürleri görülür.

Saltuklu Devleti’nin kurucusu Emir Saltuk’a ait olan kümbet

23 37

Üç Kümbetler, Emir Şeyh Türbesi

Emir Şeyh Türbesi 3 Şerif Efendi Caddesi

Her Gün

Abbasiler döneminde yaşamış Emir Şeyh’e ait olduğu tahmin edilen bu türbe, Erzurum’un maruz kaldığı sayısız istilalarda varlığını korumuş eserlerden biridir. Kitabesi ol-mayan türbenin ne zaman yapıldığı tam olarak bilinmese de Ketencizade Rüştü’nün belirttiğine göre türbe, 575 senesinde, Saltukoğlu Sultan Mehmet Kızılarslan zamanında inşa edilmiştir. Emir Şeyh türbesine mescidin içerisinden açılan bir kapıdan, beş basamak taş merdivenle inilmektedir. Kubbeli sınıfından olan bu türbede tahtadan yapılmış üç sanduka bulunmaktadır. Mezarda yatanların kimler olduğu, ölüm tarihleri belli değildir. Türbenin güneye açılan asıl kapısı taşla örülmüştür. Muntazam kesme taşla inşa edilen türbenin beşikörtüsü kubbesi iki kemere dayanmaktadır. Türbenin tam ortasında dört köşeli bir havalandırma penceresi yer almaktadır. Emir Şeyh Cami Türbenin yanında bulunan cami, türbeye bitişik olarak, sonradan inşa edilmiştir. Ahşap çatılı cami örneklerinden biridir. Caminin ilk yapım tarihi kesin olarak bilinmez. Mimari özelliklerinden yapının 13. veya 14. yüzyıla ait olduğu anla-

Estetik yapısı ve işçiliği ile dikkat çeken Narmanlı Camisi

şılmaktadır. Kapı üzerine sonradan yerleştirilen kitabeye göre cami, 1896 yılında Mustafa Baba ve Esat Efendi tarafından onartılmıştır. Mehdi Abbas Kümbeti Mehdi Abbas Kümbeti Emir Şeyh Camisi’nin güneyindedir. Mimari özelliklerinden kümbetin XIV. veya XVI. yüzyılda yapıldığı anlaşılmaktadır. Dıştan on altı, içeriden sekiz köşeli plan düze-ninde olan kümbetin içe-risinde yuvarlak kemerli bir mihrap bulunmaktadır.

Narmanlı Cami Şerif Efendi Caddesi

4

Her Gün

Kapısının üzerinde bulunan dört satırlık kitabeye göre cami, 1738 yılında, Narmanlı Hacı Yusuf tarafından yaptırılmıştır. Narmanlı Camisi’nin ortası büyük, yanları küçük, beş kubbesi bulunmaktadır. Ayrıca, son cemaat yerinin bulunması ve şehirdeki diğer tek kubbeli camilere göre daha büyük çaplı bir kubbeye sahip olması Narmanlı Camisi’nin önemini artırmaktadır. İçte, dört

köşede tromplar üzerine oturan kubbesi, dışarıya 16 kenarlı bir kasnakla yansımaktadır. Düzgün kesme taştan yapılan cami, işçiliği ile de dikkat çekmektedir.

Ebu İshak Kazeruni Türbesi 5 Cumhuriyet Caddesi

Her Gün

Büyük İslam düşünürlerinden Ebu İshak’a ait türbenin ne zaman yapıldığı tam olarak bilinmemektedir. İç Kaleyi Çifte Minareli Medrese’ye bağlayan sur duvarı üzerinde bulunan köşeli burçlardan biri, içten kubbe ile örtülerek türbe haline dönüştürülmüştür. Türbe, 2006 yılında Kültür Bakanlığı tarafından restore edilmiş ve turizme açılmıştır.

Ebu İshak Kazeruni’ye ait olan türbenin giriş kapısı, kalenin sur duvare üzerinde yer alır

www.kuzeydoguanadolu.com

22 36

Camini içerisinde toplam 40 sütun bulunmaktadır. Doğudaki birinci kapısının iki yanında birer mihrapçık bulunan yapının, 1860 yılında yapılan onarım kitabesi de burada yer almaktadır. Kırlangıç Kubbe: Caminin ilk yapımındaki mihrap duvarı, önü hafif sivri kemerler üzerine oturan büyük pandantifli bir kubbe ile örtülmüştür. “Kırlangıç Kubbe” denilen, bindirme şeklinde inşa edilmiş bu kubbenin yapının ilk haline ait olduğu sanılmaktadır.

Caminin sağ tarafında tuğladan yuvarlak gövdeli tek şerefeli minaresi bulunmaktadır. Minareye cami içerisinden çıkılmaktadır. Şerefeden yukarısı yıkılmıştır.

28 pencere ile aydınlatılan caminin, güneydeki ikinci penceresi üzerinde, 1826 tarihli onarım kitabesi bulunmaktadır. Caminin beş kapısı olup, bunlardan ikisi doğuda, üçü de kuzeydedir. Bu kapıların hiç birisi birbirine benzememektedir. Caminin birinci bölümü beşik tonazla, ikinci bölümün önündeki iki mekan 10 sütünun taşıdığı tonazla örtülüdür. Üçüncü ve dördüncü bölümlerin üst örtüsü payeler tarafından taşınmaktadır.

Gerekli Notlar Cumhuriyet Caddesi üzerinde, Çifte Minareli Medrese’nin yanındadır. Her gün Gece saatlerinde Belediye otobüsü ve dolmuş çalışır. Cami imamı tarafında Namaz vakitleri dışında

Mutlaka Görün Kırlangıç Kubbe Giriş Kapıları Mihrap

www.kuzeydoguanadolu.com

K

Saltuklu Emiri Nasreddin Aslan Mehmet tarafından 1179 yılında yaptırılmıştır. Saltuklular’ın “Atabey” isminden dolayı buraya “Atabey Camisi” de denmektedir. Yapının üst örtüsü mihrap duvarına dikey olarak inşa edilmiştir. Geniş bir orta nef ve bunun iki yanında üçer nefle birlikte toplam yedi neften oluşmaktadır. 28 serbest “L”, “T” ve dikdörtgen şekilli paye üzerine oturtulan cami, 51.00x54.00 metre ölçülerindedir. İbadet mekânındaki üst örtüyü, on altısı duvarlara bitişik olan kırk paye taşımaktadır. Sultan IV. Murat zamanında yiyecek deposu olarak kullanılan cami, değişik tarihlerde beş kez onarılmıştır. Erzurum Valisi Hüseyin Paşa 1639’da, Ali Efendi, 1826’da camiyi onarmış, bunu 1858, 1860 yıllarında yapılan onarımlar izlemiştir. Son olarak cami, 1957-1964 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarım geçirmiştir.

B

6

25

Ulu Cami

G

Ulu Cami

Erzurum Merkez

D

24

Erzurum ErzurumMerkez Merkez Erzurum Merkez

Erzurum Kalesi, Saat Kulesi Erzurum Kalesi, Kulesi Erzurum Kalesi,Saat Saat Kulesi

40

Erzurum Merkez

Erzurum Kalesi, Saat Kulesi

41 27 41

www.kuzeydoguanadolu.com

26

Erzurum Kalesi’nin uçaktan çekilmiş bir görüntüsü

ErzurumKalesi Erzurum Kalesi 77 Erzurum Cumhuriyet Cad. Her gün 7 Kalesi Cumhuriyet Cad. Her Cumhuriyet Cad.Kalesi Her gün gün 7 Erzurum +90 442 2350925 +90 442 2350925 +90 442 2350925 Cumhuriyet Caddesi Her Gün

Cumhuriyet Cad. Her gün Erzurum’da kurulan ilk Erzurum’da kurulan ilk +90 442 2350925 kalenin yap›l›fl›, M.Ö. I. kalenin yap›l›fl›, M.Ö. I. Erzurum’da kurulan ilk binde bölgeye hakim olan binde bölgeye hakim olan Erzurum’ d a kurulan ilk kalenin yap›l›fl›, Urartular’a kadarM.Ö. uzan-I. Urartular’a kadar kalenin yapılışı, M.Ö.uzanI. olan binde bölgeye hakim maktad›r. Ancak bugün maktad›r. Ancak bugün binde bölgeye hakim olan Urartular’a kadar uzanvarl›¤›n› koruyan kalenin varl›¤›n› koruyan kalenin Urartular’a kadar uzanmaktad›r. Ancak bugün ilk halini 415 y›l›nda ilk halini 415 y›l›nda maktadır. Ancak bugün varl›¤›n› koruyan kalenin Bizans ‹mparatoru Bizans ‹mparatoru ilk halini 415 y›l›nda varlığını koruyan kalenin Bizans ilk halini‹mparatoru 415 yılında

Theodosius infla Bizans İmparatoru TheoTheodosius infla ettirmifltir. ettirmifltir. Erzurum Kalesi, birisi dosius inşaKalesi, ettirmiştir. Erzurum birisi Theodosius infla ettirmifltir. flehrin güvenli¤ini sa¤layan flehrin güvenli¤ini sa¤layan Erzurum Kalesi, birisi Erzurum Kalesi, birisi muhaf›z askerlerin bulunmuhaf›z askerlerin bulunşehrin güvenliğini sağlaflehrin güvenli¤ini sa¤layan du¤u iç kale, di¤eri de du¤u iç kale, di¤eri de yan muhafız askerlerin muhaf›z askerlerin bulunhalk›n ikamet etti¤i, cadde, halk›n ikamet etti¤i, cadde, bulunduğu iç kale, diğeri du¤u iç kale, di¤eri de sokak ve mahalleleri de sokak ve mahalleleri de de halkın ikamet ettiği, halk›n ikamet etti¤i, cadde, içine alan d›fl kaleden içine alan d›fl kaleden sokaksokak ve mahalleleri de cadde, ve mahalleleri oluflmaktad›r. oluflmaktad›r. içine alan d›fl kaleden de içine alan dışs›ra kaleden ‹ki katl› ve üç halinde ‹ki katl› ve üç s›ra halinde oluflmaktad›r. oluşmaktadır. uzanan d›fl kalenin sur uzanan kalenin sur ‹ki katl›d›fl veüzerinde üç s›ra halinde duvarlar› 110, İki katlı ve üç sıra halinde duvarlar› üzerinde 110, uzanan d›flkalker kalenintafllar› sur yap›m›nda uzanan dış kalenin yap›m›nda kalkersur tafllar› duvarlar› üzerinde 110, kullan›lan iç kalenin duvarları üzerinde 110,sur kullan›lan içkalker kalenin sur yap›m›nda tafllar› duvarlar› üzerinde ise sekiz yapımında kalker taşları duvarlar› üzerinde ise sekiz kullan›lan iç kalenin ‹ç sur burç bulunmaktad›r. kullanılan iç kaleninisesursekiz burç bulunmaktad›r. ‹ç duvarlar› üzerinde kalenin avlusunda tu¤duvarları üzerinde isetu¤-‹ç kalenin avlusunda burç bulunmaktad›r. ladan bir hamam ve oda ladan bir hamam vetu¤oda sekiz burç bulunmaktakalenin mekânlar avlusunda halinde yer halinde mekânlar yer dır. İç kalenin avlusunda ladan bir hamam ve oda tuğladan bir hamam yer ve halinde mekânlar

İç kale mescidi

Avlu Saat kulesi

Kalenin girişi

almaktad›r. Osmanl› oda halinde mekânlar almaktad›r. Osmanl› ‹m‹mparatorlu¤u döneminde yer almaktadır. Osmanlı paratorlu¤u döneminde almaktad›r. Osmanl› ‹miç kalenin kuzey duvar› İmparatorluğu döneminde iç kalenin kuzey duvar› paratorlu¤u döneminde bitifli¤ine ‹ç Kale Mescidi iç kalenin kuzey duvarı bitifli¤ine Kale Mescidi iç kalenin‹çkuzey duvar› yap›lm›flt›r. K›rklar Türbitişiğine İç Kale Mescidi yap›lm›flt›r. K›rklar Türbitifli¤ine ‹ç Kale Mescidi besi, Ebu ‹shak’› Kazeruni yapılmıştır. Kırklar Türbesi, Ebu ‹shak’› Kazeruni yap›lm›flt›r. TürTürbesi Ali K›rklar A¤a Çeflmesi besi, Ebuveİshak’ı Kazeruni Türbesi ve ‹shak’› Ali A¤aKazeruni Çeflmesi besi, Ebu de bu yap›lara eklenmifltir. Türbesi ve Ali Ağa Çeşmesi de bu yap›lara eklenmifltir. Türbesi ve Ali eklenmiştir. A¤a Çeflmesi Günümüzde d›fl kalenin de bu yapılara Günümüzde d›fl kalenin de bu yap›lara eklenmifltir. surlar› büyük ölçüde y›Günümüzde dışd›fl kalenin surlar› büyük ölçüde y›Günümüzde kalenin k›lm›fl, yaln›zca dört yöne surları büyük ölçüde yık›lm›fl, yaln›zca dört yöne surlar›kap›lar›n›n büyük ölçüde y›aç›lan isimleri kılmış, yalnızca dört yöne aç›lan isimleri k›lm›fl,kap›lar›n›n yaln›zcaBunlar; dört yöne bilinmektedir. açılan kapılarınınBunlar; isimleri bilinmektedir. aç›lan kap›lar›n›n isimleri Tebriz Kap›s›,Bunlar; Erzincan bilinmektedir. TebTebriz Kap›s›, Erzincan bilinmektedir. Bunlar; Kap›s›, Gürcü Kap›s› ile riz Kapısı, Erzincan Kapısı, Kap›s›, Gürcü Kap›s› ile Tebriz Kap›s›, Erzincan sonradan aç›lan ‹stanbul Gürcü Kapısı ile sonradan sonradan aç›lan ‹stanbul Kap›s›, Gürcü Kap›s› ile Kap›s› ve Kap›’d›r. açılan İstanbul Kapısı ve Kap›s› ve Yeni Yeni Kap›’d›r. sonradan aç›lan ‹stanbul Çeflitli dönemlerde onaYeni Kapı’ dır. Çeflitli dönemlerde onaKap›s› ve Yeni Kap›’d›r. r›m geçiren kale, son olar›m geçiren kale, son olaÇeşitli dönemlerde onarım Çeflitli onarak 16. dönemlerde yüzy›lda Kanuni Kanuni rak 16. yüzy›lda geçiren kale, son olarak 16. r›m geçiren kale, son olaSultan Süleyman ve Sultan Süleyman ve 19. 19. yüzyılda Kanuni Sultan rak 16. yüzy›lda Kanuni yüzy›lda Sultan II. yüzy›lda Sultan II.veMahMahSüleyman ve 19. yüzyılda Sultan Süleyman 19. mut taraf›ndan iki defa mut taraf›ndan iki defa Sultan II. Mahmut tarayüzy›lda Sultan II. Mahonart›lm›flt›r. Kale askeri onart›lm›flt›r. askeri fından iki defa Kale onartılmut taraf›ndan iki defa yönden önemini kaybeyönden önemini kaybemıştır. Kale askeri yönden onart›lm›flt›r. Kale askeri dince depo olarak kullaönemini kaybedince depo dince depo olarakkaybekullayönden önemini n›lm›flt›r. XIX. yüzy›l›n olarak kullanılmıştır. n›lm›flt›r. XIX. yüzy›l›n dince depo olarak kullaortalar›nda baz› bölümleri XIX. yüzyılın ortalarında ortalar›nda baz› bölümleri n›lm›flt›r. XIX. yüzy›l›n y›kt›r›lan yap›n›n tafllar› bazı bölümleri yıktırılan y›kt›r›lan yap›n›n tafllar› ortalar›nda baz› bölümleri tabyalarda kullan›lm›flt›r. yapının taşları tabyalarda tabyalarda kullan›lm›flt›r. y›kt›r›lan yap›n›n tafllar› kullanılmıştır. tabyalarda kullan›lm›flt›r.

‹ç Mescidi ‹ç Kale Kale Mescidi ve ve Saat Saat Kulesi’nin Kulesi’nin kale kale içinden içinden görünüflü. görünüflü. İç Kale Mescidi ve Saat Kulesi’nin kale içinden görünüşü

‹ç ‹ç Kale Mescidi ve Saat Kulesi’nin kale içinden görünüflü. ‹ç Kale Kale Mescidi Mescidi tonozla derinleştirilmiştir. İçten beş sıras›ra nozla ‹ç kalenin güney duvar›n›n ortas›nda İç Kale Mescidi nozla derinlefltirilmifltir. derinlefltirilmifltir. ‹çten ‹çten befl befl s›ra ‹ç güney duvar›n›n ortas›nda ‹çkalenin KalebuMescidi mukarnasla süslenen kubbe, dıştan yüksek süslenen kubbe, d›fltan yer alan yap› XII. yüzy›l ortalar›nda, mukarnasla

İç güney ortasında yer alan bu yap›duvarının XII. yüzy›l ortalar›nda, ‹çkalenin kalenin güney duvar›n›n ortas›nda Saltuko¤ullar› döneminde infla ettiyer alan bu yapı XII. yüzyıl ortalarında, Saltuko¤ullar› döneminde infla ettiyer alan bu yap› XII. yüzy›l ortalar›nda, rilmifltir. K›ble duvar› ile surlara bitiflik, Saltukoğulları döneminde inşa ettirilmiştir. rilmifltir. K›ble duvar› ile surlara bitiflik, Saltuko¤ullar› döneminde infla mesciettidikdörtgen birsurlara plana sahip dikdörtgen olan Kıble duvarı ile bitişik, dikdörtgen bir plana sahip olan mescirilmifltir. K›ble duvar› ile surlara bitiflik, din mihrab›, surun takviyemihrabı, burçlabir plana sahipbir olan mescidin din mihrab›, surun takviye burçladikdörtgen plana sahip olan mescir›ndan biri içerisine yerlefltirilmifltir. surun takviye burçlarından biri içerisine r›ndan biri içerisine yerlefltirilmifltir. din mihrab›, surun takviye burçlaKuzey kap›danKuzey girilince iki yan› beflik yerleştirilmiştir. kapıdan girilince Kuzey girilince iki yan› beflik r›ndankap›dan biri içerisine yerlefltirilmifltir. tonozla derinlefltirilmifl çapraz tonozlu iki yanı beşik tonozla derinleştirilmiş tonozla derinlefltirilmifl çapraz tonozlu Kuzey kap›dan girilince orta mekâna, buradan daiki biryan› sivribeflik keçapraz tonozlu orta mekâna, buradan da orta mekâna, buradan da bir sivri ketonozla derinlefltirilmifl çapraz tonozlu merle ayr›lm›fl, üzeri yüksek kasnakl› merle ayr›lm›fl, üzeri yüksek kasnakl› bir sivri kemerle ayrılmış, üzeri yüksek orta mekâna, da mihrap bir sivriönü kekonikal kubbeburadan ile örtülü, kasnaklı konikal ileyüksek örtülü, mihrap konikal kubbe kubbe ile örtülü, mihrap önü merle ayr›lm›fl, üzeri kasnakl› mekân›na ulafl›lmaktad›r. Mihrap önü mekânına ulaşılmaktadır. Mihrap önü mekân›na ulafl›lmaktad›r. Mihrap önü konikal kubbe ile örtülü, mihrap önü mekân› da do¤u veve bat›dan beflik tomekân› da do¤u ve bat›dan beflik önü mekânı da doğu batıdan beşik tomekân›na ulafl›lmaktad›r. Mihrap önü mekân› da do¤u ve bat›dan beflik to-

mukarnasla süslenen kubbe, d›fltan nozla derinlefltirilmifltir. ‹çten befl s›ra kasnaklı konik külahıyla Ahlat kümbetleriyüksek kasnakl› konik külah›yla Ahlat yüksek kasnakl› konik külah›yla Ahlat mukarnasla süslenen kubbe, d›fltan kümbetlerini ni hatırlatır. hat›rlat›r. kümbetlerini hat›rlat›r. yüksek kasnakl› konik külah›yla Ahlat kümbetlerini hat›rlat›r.

İç Kale Mescidi’nin iç mekan görüntüsü. ‹ç ‹ç Kale Kale Mescidi’nin Mescidi’nin iç iç mekan mekan görüntüsü. görüntüsü. Erzurum evlerinden ‹ç Kale Mescidi’nin iç mekan görüntüsü. Erzurum evlerinden Erzurum Erzurum evlerinden Kalesi’nin Erzurum Kalesi’nin Kalesi’nin Erzurum görünümü. (19. yy) Erzurum evlerinden görünümü (19.yy) görünümü. (19. yy) Erzurum Kalesi’nin görünümü. (19. yy)

aat Kulesi

aat Kulesi Saat Kulesi Saat Kulesi 8 Saat Kulesi Cumhuriyet Cad.HerHer Cumhuriyet Cad. Gün gün Cumhuriyet Cad. Her gün +90 442 2350925 Saat Kulesi +90 442 2350925

Erzurum’da ‹slami Cumhuriyet Herdönegün Erzurum’dCad. a İslami Erzurum’da ‹slamidönedöne+90ait 442en 2350925 me eski eserlerden eserlerden me ait en eski me ait en eski eserlerden Erzurum’da ‹slami dönebiri olarak kabul kabul edilen biri olarak edilen biri olarak kabul edilen me ait en eski eserlerden aat Kulesi, 12. yüzy›l Saat Kulesi, 12. aatolarak Kulesi, 12.yüzyıl yüzy›l biri kabul edilen ortalar›nda altuklu Hüortalarında Saltuklu ortalar›nda altuklu Hüaat Kulesi, 12.Kas›m yüzy›l kümdar› Ebu’l Hükümdarı Ebu’l Kasım kümdar› Ebu’l Kas›mHüortalar›nda altuklu taraf›ndan ‹ç KaleMesMestarafından ‹ç İç Kale taraf›ndan Kale Meskümdar› Ebu’l Kas›m cidi’ne minareolarak olarak cidi’ne minare cidi’ne minare olarak taraf›ndan ‹ç Kale Mesyapt›r›lm›flt›r. ‹çKale’nin Kale’nin yaptırılmıştır. İç‹ç yapt›r›lm›flt›r. Kale’nin cidi’ne minare olarak güneydo¤u köflesinde sur güneydoğu köşesinde sur güneydo¤u köflesinde sur yapt›r›lm›flt›r. ‹ç olarak Kale’nin duvar›na bitiflik duvarına bitişik olarak duvar›na bitiflik olaraksur güneydo¤u köflesinde yükselen yap›n›n kaidesi yükselen yapının kaidesi yükselen yap›n›nolarak kaidesi duvar›na bitiflik kesme tafltan, gövdesi kesme taştan, gövdesi kesme tafltan, gövdesi yükselen yap›n›n kaidesi tu¤ladan silindirik flekilde tuğladan silindirik silindirik şekilde tu¤ladan flekilde kesme tafltan, gövdesi infla edilmifltir. XVI. yüzinşa edilmifltir. edilmiştir. XVI. yüzinfla XVI. yüztu¤ladan silindirik flekilde y›l›n bafllar›nda minarenin yılın bafllar›nda başlarında minarey›l›n minarenin infla edilmifltir. XVI.ilkyüzüst k›sm› y›k›lm›fl, nin k›sm› üst kısmı yıkılmış, üst y›k›lm›fl, ilk y›l›n bafllar›nda minarenin olarak 1848 y›l›nda, daha ilk olarak 1848 yılında, olarak 1848 y›l›nda, daha üst k›sm› y›k›lm›fl, sonra 1881 y›l›nda ilk saat daha sonra 1881 yılında sonra 1881 saat olarak 1848y›l›nda y›l›nda, daha yerlefltirilerek aat Kulesi saat yerleştirilerek “Saat yerlefltirilerek aat Kulesi sonra y›l›nda saat ve ayn›1881 zamanda gözetKulesi” aynı zamanda ve ayn› ve zamanda gözetyerlefltirilerek aat Kulesi leme kulesi olarak kullagözetleme kulesi olarak leme kulesi olarak kullave ayn› zamanda gözetn›lmaya bafllanm›flt›r. kullanılmaya başlanmıştır. n›lmaya bafllanm›flt›r. leme kulesi Yap›n›n düz,olarak tu¤la kullaörgülü Yapının düz, tuğla Yap›n›n düz, tu¤laörgülü örgülü n›lmaya bafllanm›flt›r. ve afla¤›dan yukar›ya ve yukar›ya ve afla¤›dan aşağıdan doğYap›n›n düz,yukarıya tu¤la örgülü do¤ru hafifçe daralan do¤ru hafifçe daralan ru afla¤›dan hafifçe daralan gövdesi, ve yukar›ya gövdesi, alt› süs kufla¤› gövdesi, alt› süs kufla¤› altı süshafifçe kuşağı bulunurdo¤ru daralan bulunurken, yap›n›n kabulunurken, yap›n›n kaken, yapının kapısı kuzey gövdesi, alt›zemin süs kufla¤› p›s› kuzey seviyep›s› kuzey zemin seviyezemin seviyesinde yer11,5 bulunurken, yap›n›n kasinde yer almaktad›r. sinde yer almaktad›r. 11,5 almaktadır. 11,5 metre p›s› kuzey zemin seviyemetre yüksekli¤inde, piflmetre yüksekli¤inde, piflyüksekliğinde, pişmiş sinde yer almaktad›r. 11,5 mifl tu¤ladan, kufi karakmifl tu¤ladan, kufi karaktuğladan, kufi karakterde metre yüksekli¤inde, terde kitabesi bulunanpiflterde kitabesi bulunan kitabesi bulunan yapıda, mifl tu¤ladan, karakyap›da, saatin kufi konuldu¤u yap›da, saatin konuldu¤u saatin konulduğu ahşap terde bulunan ahflap kitabesi kule ve üst mimarisi ahflap kule ve üst mimarisi kule ve üst mimarisi batılı yap›da, saatin konuldu¤u bat›l› üslupta olmas› dikkat bat›l› üslupta olmas› dikkat üslupta olması dikkat çekahflap kule ve üst mimarisi çekmektedir. çekmektedir. mektedir. bat›l› üslupta olmas› dikkat Cimcime Sultan Sultan çekmektedir. Cimcime Cimcime Sultan 9 Kümbeti 99 Kümbeti Cimcime Sultan

İç kale duvarının bitişiğine minare olarak inşa edilen ve 1881 yılında saat kulesine dönüştürülen yapı

Firuze adlı kadına ait olan Firuze adl›birbir kad›na ait olan Firuze bir Kümbeti kad›na ait olan Cimcimeadl› Sultan Cimcime Sultan Kümbeti Cimcime Sultan Kümbeti Firuze adl› bir kad›na ait olan varlak kaideye uyumlu kümbetin, gövdesi de bu Cimcime Sultan Kümbeti varlak kaideye uyumlu

flekilde edilmifltir. yuvarlakinfla kaideye uyumlu flekilde infla edilmifltir. varlak kaideye uyumlu Yap›n›n gövdesini yuvarşekilde inşa edilmiştir. YaYap›n›n gövdesini yuvarflekilde infla edilmifltir. lak kaval silmelerden pının gövdesini yuvarlak lak kavalgövdesini silmelerden Yap›n›n yuvaroluflan kemerler oluşan kaplakaval silmelerden oluflan kemerler kaplalak kaval silmelerden maktad›r. Etraf› ev ve iflkemerler kaplamaktadır. maktad›r. Etraf› ev ve ifloluflan kemerler kaplayerleriyle kuflat›lm›fl olan Etrafı ev ve işyerleriyle yerleriyle kuflat›lm›fl olan maktad›r. Etraf› ev ve iflkümbet, 1 70’li y›llarda kuşatılmış1olan kümbet, kümbet, 70’li y›llarda yerleriyle kuflat›lm›fl olan onar›lm›flt›r. Kümbetin 1970’li yıllarda onarılonar›lm›flt›r. Kümbetin kümbet, 1 70’li y›llarda kitabesi bulunmamaktad›r. mıştır. Kümbetin kitabesi kitabesi bulunmamaktad›r. onar›lm›flt›r. Kümbetin bulunmamaktadır. 10 Caferiye Camisi kitabesi bulunmamaktad›r. 10 Caferiye Camisi10

Caferiye Camisi

Cumhuriyet Cad. Her gün Cumhuriyet Cad. Her gün10 +90 442 2350925 Şerif Caddesi Her Gün +90Efendi 442 2350925 ‹ç Kale’ninCad. güneyinde Cumhuriyet Her gün ‹ç+90 Kale’nin güneyinde 442 2350925 bulunan bu caminin, girifl

43 29 43 çatı altına gizlenmiş, öne43 aç›k üç kubbesi, 2006 aç›k üç kubbesi, 2006 ve yanlara açık üç kubbesi, y›l›ndaki restorasyonda y›l›ndaki restorasyonda 2006üç yılındaki restorasaç›k kubbesi, 2006 a盤a ç›kart›lm›flt›r. ‹ç a盤a ç›kart›lm›flt›r. ‹ç yonda açığa çıkartılmışy›l›ndaki restorasyonda mekân köflelerde tromplar mekân köflelerde tromplar tır. İç mekân köşelerde a盤a ç›kart›lm›flt›r. ‹ç üzerine oturan tek kubbe üzerine oturan tek kubbe tromplar üzerine oturan mekân köflelerde tromplar ile örtülü olan caminin ile olan caminin tekörtülü kubbe ile örtülü olan üzerine oturan tek kubbesi, d›fltan üç kubbe kadekubbesi, d›fltan üç kadecaminin kubbesi, dıştan ile örtülü olan caminin meli sekizgen kasnakla meli sekizgen kasnakla üç kademeli sekizgen kubbesi, d›fltan üç kaded›flar› yans›maktad›r. d›flar› yans›maktad›r. kasnakla dışarı yansımakmeli sekizgen kasnakla Kuzeybat› köfledeki, k›sa Kuzeybat› köfledeki, k›sa tadır. Kuzeybatı köşedeki, d›flar› yans›maktad›r. silindirik gövdeli, tu¤la silindirik gövdeli, tu¤la kısa silindirik gövdeli, Kuzeybat› köfledeki, k›sa minarenin eskiyen k›s›mminarenin eskiyen k›s›mtuğla minarenin eskiyen silindirik tu¤la lar›, Vak›flargövdeli, Genel Müdürlar›, Vak›flar Genel Genel Müdürkısımları, Vakıflar minarenin eskiyen k›s›mlü¤ü’nce yap›lan son reslü¤ü’nce yap›lan son resMüdürlüğü’nce yapılan lar›, Vak›flar Genel torasyonda (2006)Müdürelden torasyonda (2006) elden son restorasyonda (2006) lü¤ü’nce yap›lan geçirilmifltir. Yer son yer resk›rgeçirilmifltir. Yer yer k›relden geçirilmiştir. Yer torasyonda (2006) m›z› kesme kamberelden tafl› m›z› kesmekesme kamber yer kırmızı kamber geçirilmifltir. yer tafl› k›rile moloz tafl Yer yap›n›n taşı ile moloz taş yapının ile moloz tafl yap›n›n m›z› kesme kamber tafl› malzemesini oluflturur. malzemesini malzemesini oluflturur. ile moloz tafloluşturur. yap›n›n malzemesini oluflturur. ‹brahim Pafla İbrahim Paşa ‹brahim11 Pafla 11 Camisi 11 Camisi ‹brahim Pafla li Efendi avi Cad. günGün Şerif CaddesiHerHer

li+90avi 442Cad. 2350925 11Her gün Camisi +90 442 2350925 li avi Cad.

Her gün

1748 yılında Erzurum +90 442 2350925

Caferiye Camisi

İç Kale’nin bulunan bugüneyinde caminin, girifl ‹ç Kale’nin güneyinde kap›s› üzerinde befl sat›rl›k bulunan bu caminin, kap›s› üzerinde befl sat›rl›k bulunan bu caminin, girifl mermer kitabesi bulungiriş kapısı üzerinde beş mermer kitabesi bulunkap›s› üzerinde befl sat›rl›k maktad›r. Bu kitabeye göre satırlık mermer kitabesi maktad›r. Bu kitabeye göre mermer kitabesi buluncami, Ebubekir o¤lu Hac› bulunmaktadır. Bu kitacami, Ebubekir o¤lu Hac› maktad›r. Bu kitabeye göre Cafer taraf›ndan 1645 beye göre cami, Ebubekir Cafer taraf›ndan 1645 cami, Ebubekir o¤lu Hac› y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. Yap›oğlu Hacı Cafer tarafından y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. Yap›Cafer taraf›ndan 1645 n›n önünde, dört sütunun 1645 yılında yaptırılmışn›n önünde, dört sütunun y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. Yap›tafl›d›¤› e¤imli çat› dört alt›na tır. Yapının önünde, tafl›d›¤› e¤imli çat› alt›na n›n önünde, dört sütunun gizlenmifl, öne ve yanlara sütunun taşıdığı eğimli gizlenmifl, öne ve tafl›d›¤› e¤imli çat›yanlara alt›na

‹bra im afla Camisi ‹bra im afla Camisi

1748imPaşa y›l›nda Erzurum ‹bra afla Camisi İbrahim Camisi 1748 y›l›nda Erzurum

Valisi olan ‹brahim Pafla Valisi olanİbrahim ‹brahim Pafla 1748 y›l›nda Erzurum Valisi olan Paşa taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Valisi olanyaptırılmıştır. ‹brahim Pafla tarafından Tek kubbeli gelenekte gizlenmifl, öne ve yanlara Tek kubbeli gelenekte taraf›ndan Tek kubbeli gelenekte infla edilenyapt›r›lm›flt›r. caminin inşa infla edilen caminin Tek kubbeli gelenekte edilen caminin önünde önünde üç kubbe ile önünde üç kubbe ile infla edilen caminin üç kubbe ile cemaat örtülü son örtülü son yeri Kümbeti örtülü son cemaat yeri Cumhuriyet Cad. Her gün önünde üç kubbe ile cemaat yeri bulunmakbulunmaktad›r. Düzgün Cumhuriyet Cad. Her gün +90 442 2350925 9Her Gün Kümbeti bulunmaktad›r. Düzgün Cumhuriyet Cad. +90 442 2350925 örtülü son cemaat yerive tadır. Düzgün kesme kesme tafltan yap›lan Firuze adl›Cad. bir kad›na Cumhuriyet Her gün ait kesme tafltan yap›lan ve Firuze adl› bir kad›na ait bulunmaktad›r. Düzgün taştan yapılan ve temiz bir +90 442adlı 2350925 temiz bir iflçili¤e sahip oldu¤u san›lan bu yap› Firuze bir kadına ait temiz bir iflçili¤e sahip oldu¤u san›lan bu yap› kesme tafltanolan yap›lan ve Firuze adl› biryap›lm›flt›r. kad›na işçiliğecaminin sahip caminin olan kuzeyXIV. yüzy›lda olduğu sanılan bu yapı ait olan caminin kuzeyXIV. yüzy›lda yap›lm›flt›r. temiz bir iflçili¤e sahip oldu¤u san›lan bu yap› kuzeybatısında tek minabat›s›nda tek minareye Yuvarlak kaideli kümXIV. yüzyılda yapılmışbat›s›nda tek minareye Yuvarlak kaideli kümolan caminin kuzeyXIV. yüzy›lda yap›lm›flt›r. reyeverilmifltir. yer verilmiştir. betin, gövdesi de bu yu- Caferiye Camisi yer tır. Yuvarlak kaideli CaferiyeCamisi Camisi betin, gövdesi dekümbu yu- Caferiye yer verilmifltir. bat›s›nda tek minareye Yuvarlak kaideli ‹ç kale duvar›n›n bitifli¤ine minare olarak infla edilen ve 1881 y›l›nda saat kulesine dönüfltürülen yap›. Caferiye Camisi gövdesi de buminare yu- olarak yer verilmifltir. ‹çbetin, kale duvar›n›n bitifli¤ine infla edilen ve 1881 y›l›nda saat kulesine dönüfltürülen yap›. ‹ç kale duvar›n›n bitifli¤ine minare olarak infla edilen ve 1881 y›l›nda saat kulesine dönüfltürülen yap›.

www.kuzeydoguanadolu.com

aatKulesi Kulesi Saat

30

Erzurum Merkez

İKİNCİ BÖLGE GEZİ GÜZERGAHI Lala Paşa Camisi- Sf.32 Yakutiye Medresesi- Sf.34 Murat Paşa Camisi- Sf.36 Ahmediye Medresesi- Sf.36 Atatürk Evi ve Müzesi- Sf.37 Erzurum Arkeoloji Müzesi- Sf.38

İkinci Bölge Gezi Güzergahı

31

12 Lala PaflaCamisi Camisi 12 12 Lala Paşa Pafla Camisi Lala Erzurum’da Osmanl›dödöErzurum’da Osmanlı Erzurum’da Osmanl› döneminde yap›lan ilk cami neminde yap›lan yapılan ilk neminde ilkcami cami olmas› bak›m›ndanönem önem olması bak›m›ndan bakımından olmas› önem tafl›maktad›r. Yap›, Kanuni taşımaktadır.Yap›, Yapı, Kanuni Katafl›maktad›r. Sultan Süleyman’›n komuSultan Süleyman’›n komununi Sultan Süleyman’ın tan›, K›br›s fatihi ve Sadtan›, K›br›sKıbrıs fatihi fatihi ve Sadkomutanı, ve razam Lala Mustafa Pafla razam LalaLala Mustafa Pafla Sadrazam Mustafa taraf›ndan, Erzurum Beytaraf›ndan, Erzurum BeyPaşa tarafından, Erzurum lerbeyi görevini yürüttü¤ü lerbeyi görevini yürüttü¤ü dönemde, y›l›nda Beylerbeyi 1562 görevini yüdönemde, 1562 y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. rüttüğü dönemde, 1562 yapt›r›lm›flt›r. Mimarisi Mimar Sinan’a yılında yaptırılmıştır. Mimarisi Mimar Sinan’a ait olan eserin yan›nda Mimarisi Mimar Sinan’bir abir ait olan eserin yan›nda saray, bir de s›byan mekait olanbireserin yanında saray, de s›byan mektebi yer alm›fl, ancak buntebi yer alm›fl, ancak bunbir saray, bir de sıbyan lar günümüze kadar lar günümüze kadar mektebi yer almış, ancak ulaflamam›flt›r. ulaflamam›flt›r. bunlar günümüze Lala Pafla Camisi; kadar fiehzaLala Pafla Camisi; fiehzaulaşamamıştır. debafl›, Sultan Ahmet, debafl›, Sultan Ahmet, Eminönü Yeni Camii ve Lala Paşa Camisi; Şeh-ve Eminönü Yeni Camii Yeni FatihSultan gibi ‹stanbul zadebaşı, Ahmet, Yeni Fatih gibi ‹stanbul camilerinde uygulanan Eminönü Yeni Camii ve camilerinde uygulanan plan tipinde, ancak onYeni tipinde, Fatih gibiancak İstanbul plan onlardan hayli küçük ölçekli lardan hayli küçük ölçekli camilerinde uygulanan olarak infla edilmifltir. olarak infla edilmifltir. plan tipinde, ancakile Ortada dört paye Ortada dört paye ile onlardan hayli küçük tafl›nan merkezi kubbe, tafl›nan merkezi kubbe, ölçekli olarak inşa edilmişdört yanda sivri kemerlerle dört yanda sivri kemerlerle desteklenen yar›m çapraz tir. Ortada dört paye ile desteklenen yar›m çapraz tonozlar, köflelerde de dört taşınan merkezi kubbe, tonozlar, köflelerde de dört küçük kubbeden oluflan dört yanda sivri kemerküçük kubbeden oluflan merkezi planl› bir örtü lerle desteklenen merkezi planl› biryarım örtü biçimine sahip olan biçimine sahip olan çapraz tonozlar, köşelerde caminin iç mekân›n› iki caminin iç mekân›n› iki de dört küçük kubbeden

oluşan merkezi planlı bir Gerekli Notlar Gerekli Notlar Cumhuriyet Caddesi ile Gerekli Notlar

Cumhuriyet Caddesi ile Adnan Menderes CadCumhuriyet Cad. ile Adnan Adnan Menderes Caddesinin kesiflti¤i noktada, Menderes Cad. kesiştiği nokdesinin kesiflti¤i noktada, Yakutiye Medresesi’nin tada, Yakutiye Medresesi’nin Yakutiye Medresesi’nin er yan›nda yeralır.al›r. yanında yer er yan›nda yer al›r. ece saatlerinde günHer gün ece saatlerinde gün Belediye otobüsü ve Gece saatlerinde Belediye otobüsü ve dolmufl Belediyeçal›fl›r. otobüsü veCami Cami dolmufl çal›fl›r. i mdolmuş a m › çalışır. taraf›ndan imam› taraf›ndan amaz Cami imamı tarafından verilmektedir amaz verilmektedir Namazd›fl›nda vakitleri dışında vakitleri vakitleri d›fl›nda

Mimarisi Mimar Sinan’a ait olan Lala Paşa camisi

Mimarisi Mimar Sinan’a ait olan Lala Pafla Camisi Mimarisi Mimar Sinan’a ait olan Lala Pafla Camisi

hadisler, hat sanatından örtühalinde biçimine28sahip olan s›ra pencere kurulmufl olan cami mihalinde 28 pencere kurulmufl olan cami Kare mis›ra eşsiz örnekler caminin iç mekânını ayd›nlatmaktad›r. Altiki naresi yuvarlaksunar. gövdeli ve ayd›nlatmaktad›r. Alt naresi yuvarlak gövdeli ve kaide üzerine kurulmuş sıra halinde 28 pencere s›radaki pencere al›nl›klar› tek flerefelidir. Beyaz s›radaki pencere al›nl›klar› tek flerefelidir. Beyaz üzerinde bulunanAlt tafltan infla edilen olan cami minaresi aydınlatmaktadır. üzerinde bulunan tafltan infla edilen çiniler, flehrin minare, k›rm›z› yuvarlak gövdeli ve sıradakiflehrin pencere çiniler, minare, k›rm›z› Ruslar taraf›ndan tafll› bileziktektafll› şerefelidir. alınlıkları üzerinde Ruslar taraf›ndan bilezikiflgal edilmesi lerle süslenBeyaz bulunan çiniler, iflgal edilmesi lerletaştan süslens›ras›nda at›lan mifltir. inşa edilen şehrin Ruslar s›ras›nda at›lan mifltir. kurflunlarla Caminin minare, kırmızı kurflunlarla tarafından Caminin zedelenmifltir. avlusunda zedelenmifltir. taşlıavlusunda bileziklerle işgal edilmesi Yap›n›n kitabesi sekiz köfleli süslenmiştir. Yap›n›n sekiz köfleli sırasındakitabesi atılan Hat sanat›ndan yuvarlak ve ahflap ve Hat sanat›ndan Caminin yuvarlak ve zedeahflapavlusunve kurşunlarla Hat birsanatından süsleme mukarnasl› olan konik çat›l› bir bir süsleme birörne¤i süsleme mukarnasl› olan konik çat›l› bir lenmiştir. da sekiz köşeli mihrab›n üzerinde yer örne¤i flad›rvan yer al›r. mihrab›n üzerinde yer örneği flad›rvan al›r. Yapının kitabesi ahşap veyer konik sütunlar almaktad›r. Pencerelerde Bu flad›rvandaki Bu flad›rvandaki sütunlar almaktad›r. Pencerelerde yuvarlak ve mu- hat çatılı bir tafl şadırvan son derece güzel iflçili¤i bulunan hadisler, son derece güzel tafl iflçili¤i bulunan hadisler, hat ile bezenmifltir. karnaslı olan mihrabın yer alır. Bu şadırvandaki sanat›ndan eflsiz örnekler sanat›ndan eflsiz örnekler ile bezenmifltir. üzerinde yerkaide almaktadır. sütunlariçson güzel sunar. Kare üzerine Yap›n›n ve derece d›fl pencere sunar. Kare kaide üzerine Yap›n›n iç ve d›fl pencere Pencerelerde bulunan taş işçiliği ile bezenmiştir.

Lala Paşa Lala PaflaCamisi Camisi Lala Pafla Camisi

Yapının iç ve dış pencere alınlıklarında al›nl›klar›ndaçiniler çiniler bual›nl›klar›nda çiniler bubulunurken, dıştakilerin lunurken, d›fltakilerin lunurken, d›fltakilerin neredeyse tamamı, tamam›,içtekiiçtekineredeyse tamam›, içtekilerin de dört de dörttanesi tanesizarar zarar lerin de dört tanesi zarar görmüfltür.Zarar Zarargören gören görmüştür. görmüfltür. Zarar gören baz›lar› tamatamamen çinilerin bazıları çinilerin baz›lar› tamamen dökülürken baz›lar› tamir men dökülürken bazıları dökülürken baz›lar› tamir edilmifllerdir. tamir edilmişlerdir. edilmifllerdir.

Son cemaat yerindeki bat› Son cemaat yerindeki bat› yerindemihrabiyenin üzerinde, mihrabiyenin üzerinde, ki batı ters “T”mihrabiyenin flekilli mermer ters “T” flekilli mermer üzerinde, ters “T” şekilli levhalar üzerine yazd›levhalar üzerine üzerine yazd›mermer levhalar r›lm›fl ferman bulunmakr›lm›fl ferman bulunmakyazdırılmış tad›r. 1670 ferman y›l›nda yaz›lan tad›r. 1670 y›l›nda yaz›lan bu ferman IV. Mehmed’in bulunmaktadır. 1670 bu ferman IV. Mehmed’in halka vergi muafiyeti getiryılında yazılan bu ferman halka vergi muafiyeti getirdi¤ini ifade etmektedir. IV. Mehmed’in halka vergi di¤ini ifade etmektedir. Cami, kal›n duvarl›, son muafiyeti getirdiğini Cami, kal›n duvarl›, ifade son cemaat yeri ile kaynaflan etmektedir. cemaat yeri ile kaynaflan yuvarlak gövdeli minare yuvarlak gövdeli minare Cami, duvarlı, ç›k›fl›, kalın mahfil ç›k›fl›,son kürsü ç›k›fl›, mahfil ç›k›fl›, kürsü cemaat yeri ile kaynaşan ç›k›fl› gibi bölümleriyle de ç›k›fl› gibigövdeli bölümleriyle de yuvarlak minare burada daha sonra yap›burada daha sonra yap›çıkışı, çıkışı, kürsü lacak mahfil olan Osmanl› camilacak olan Osmanl› camilerinegibi model olmufltur.de çıkışı bölümleriyle lerine model olmufltur. Kal›n duvarlar aras›nda burada daha sonra yapılaKal›n duvarlar aras›nda bulunan minare ç›k›fl›nda cak olan Osmanlı camilebulunan minare ç›k›fl›nda

33

47

rine model olmuştur. alternatif tafllararasında kullan›lKalın duvarlar alternatif tafllar kullan›lm›flt›r. Tamam› kubbe ile bulunanTamam› minare kubbe çıkışında m›flt›r. ile örtülü son cemaat yeri de alternatif kullanılörtülü sontaşlar cemaat yeri de sivri kemerlerle öne ve sivri kemerlerlekubbe öne veile mıştır. yanlaraTamamı aç›k bir mimari yanlara aç›k bir mimari örtülü son cemaat üslup gösterir. yeri üslup gösterir. de sivri kemerlerle öne ve

Mutlaka Görün

Mutlaka Görün FermanGörün Mutlaka

Mihrap Ferman Ferman Mihrap Mihrap yanlara açık bir mimari üslup gösterir. www.kuzeydoguanadolu.com

Erzurum ErzurumMerkez Merkez Erzurum Merkez

32 46 46

fiehzadebafl›, Sultan Ahmet, Eminönü Yeni Camii ve Yeni Fatih Şehzadebaşı, Sultan Yeni Camii ve Yeni FatihFatih gibi SultanAhmet, Ahmet,Eminönü Eminönü Yeni Camii ve Yeni fiehzadebafl›, gibi ‹stanbul camilerinde uygulanan plan tipinde olan Lala Pafla İstanbul camilerinde uygulanan plan tipinde olan Lala PaşaLala Cami, gibi ‹stanbul camilerinde uygulanan plan tipinde olan Pafla Cami, onlardan hayli küçük ölçekli olarak infla edilmifltir. Cami, onlardan hayliölçekli küçük ölçekli infla edilmifltir. onlardan hayli küçük olarak inşaolarak edilmiştir.Lala Paşa Cami, Lala Pafla Cami, Erzurum’da yapt›r›lan di¤er Osmanl› dönemi Lala PafladaCami, Erzurum’da yapt›r›lan di¤er Osmanl› Erzurum’ yaptırılan diğer Osmanlı Dönemi camilerine de dönemi model camilerine de model olmufltur. camilerine olmuştur. de model olmufltur.

‹fllemelikubbesi, kubbesi, duvar ve sütunlar›yla Lala Pafla Camisi’nin dikkat çekici iç mekan›. İşlemeli duvar ve sütunlarıyla Lala Paşa Camisi’nin dikkat çekici iç mekanı ‹fllemeli kubbesi, duvar ve sütunlar›yla Lala Pafla Camisi’nin dikkat çekici iç mekan›.

İç mekan görünümü

Gerekli Notlar Cumhuriyet Caddesi üzerinde, Lala Paşa Camisi’nin yanında yer alır +90 442 235 19 64 Her gün 08:00 - 12.00 / 13.00-17.00 saatlerinde açık Gece saatlerinde kapalı Belediye otobüsü ve dolmuş çalışır.

Minare: İç içe geçmiş geometrik motifler ve çinilerle bezeli minare, kabartma kordonlarla hareketli bir görünüm kazanmıştır.

Taç Kapı: Basık kemerli ve oymalı olan taç kapının her tarafını kaplayan bezemeler, muhteşem bir görüntü oluşturmaktadır.

Vakfiye: Avlunun sağ ve solunda karşılıklı beşik tonozlu altışar oda sıralanmıştır. Bunlardan sağ köşedeki odadan aynı zamanda minareye çıkılmaktadır. Güneydeki tonozun üzerinde ise bu medreseye vakfedilmiş altı köyün ismini içeren vakfiye mermer üzerine sülüs yazı ile asılmıştır. Odalar: Öğrenci ve hocaların odaları sınıf ve derecelerine göre belirlenmiştir. Bu nedenle her odanın girişinde farklı bir işleme dikkat çekmektedir. Odalar günümüzde müzeye ait eserlerin sergi alanı olarak kulanılmaktadır.

Hayat Ağacı: Taç kapının yan yüzlerinde, silme kemerle çevrili nişler içinde Pars ve Kartal motifleri dikkat çekmektedir. Ajurlu bir küreden çıkan hurma yaprakları, iki pars ve kartal figürlerinden oluşan hayat ağacı Orta Asya Türkleri’nin önemli simgelerini bir araya getirmektedir.

Mutlaka Görün Yarım Minare: Köşelerde yer alan kalın gövdeli minarelerden biri çok önceden yıkılmış veya hiç yapılmamıştır. Kitabe: Kabartma tekniği ile Bu minarenin kaidesi konik Arapça yazılmıştır. bir külahla kapatılmıştır.

Hayat Ağacı Taç Kapı Kümbetin İçi

www.kuzeydoguanadolu.com

K

İlhanlı hükümdarı Sultan Olcayto döneminde, Gazan Han ve Bolugan Hatun adına, Hoca Yakut Gazani tarafından, 1310 yılında yaptırılmıştır. Anadolu’daki kapalı avlulu medreselerin son örneklerinden biri olan yapı, çifte minareli olarak planlanmıştır. Yapının taç kapısı cepheden dışa taşmaktadır. Dört eyvanlı iç mekânda bulunan dikdörtgen avlunun orta bölümü mukarnaslı bir kubbe ile, diğer kısımlar ise sivri kemerli beşik tonozlarla örtülüdür. Anadolu’daki kapalı avlulu medreselerin en büyüğü olan Yakutiye Medresesi, plan düzeni, dengeli mimarisi ve iri motifli süslemeleri ile Erzurum’un en gösterişli yapılarından biridir. 1995 yılında restore edilen medrese, günümüzde Türkİslâm Eserleri ve Etnoğrafya Müzesi olarak kullanılmaktadır.

Kümbet: Yakutiye Medresesi’nin doğu duvarına bitişik inşa edilen kümbet, tuğladan yapılmıştır. Üzerinde üç pencercesi bulunan yapı,külah ile örülüdür.

D

Yakutiye Medresesi 13

35

Yakutiye Medresesi

B

Erzurum Merkez

G

34

Murat Pafla Camisi Murat Paşa Murat Pafla Camisi 111 Murat Pafla Camisi Murat Pafla Cad. 14 Her gün

Camisi

Murat Pafla Pafla Cad. Cad. Her Her gün gün Murat +90 442 2350925 +90Paşa 442 2350925 Murat Caddesi Her Gün +90 442 2350925

Bulundu¤u Bulundu¤u mahalleye mahalleye ve ve Bulundu¤u mahalleye ve Murat Pafla Camisi Bulunduğu mahalleye ve 1 caddeye ad›n› veren cami, caddeye ad›n› veren cami, caddeye ad›n› veren cami, Murat Pafla Cad. Her gün caddeye adını veren cami, II. Selim’in paflalar›ndan II. Selim’in paflalar›ndan II. Selim’in paflalar›ndan +90 442 2350925 II. Selim’inMurat paşalarından Kuyucu Pafla Kuyucu Murat Pafla tarataraKuyucu Murat Pafla taraBulundu¤u mahalleye ve f›ndan y›l›nda Kuyucu1573 Murat Paşa yapt›f›ndan 1573 y›l›nda yapt›f›ndan 1573 y›l›nda yapt›caddeye ad›n› veren cami, r›lm›flt›r. Yap›, bitifli¤inde tarafından 1573 yılında r›lm›flt›r. Yap›, Yap›, bitifli¤inde bitifli¤inde r›lm›flt›r. II. Selim’in paflalar›ndan bulunan hamam, Ana yaptırılmıştır. Yapı, bitibulunan hamam, Ana bulunan hamam, Ana Kuyucu Murat hamam, Pafla taraHatun ve Ahmeşiğinde Türbesi bulunan Hatun Türbesi ve AhmeHatun Türbesi ve Ahmef›ndan 1573Türbesi y›l›nda yapt›diye Medresesi ile Ana Hatun vebir diye Medresesi ile bir diye Medresesibitifli¤inde ile bir r›lm›flt›r. bütünlük oluflturur. AhmediyeYap›, Medresesi bütünlük oluflturur.ile bir bütünlük oluflturur. bulunan hamam, Ana Kare planl› caminin ibabütünlük oluşturur. Kare planl› caminin ibaKare planl› caminin ibaHatun Türbesi ve Ahmedet mekân›n› köflelerde det mekân›n› köflelerde Kare planlı caminin ibadet det mekân›n› köflelerde diye Medresesi ilemukarbir tromplar bulunan tromplar bulunan mukarmekânını köşelerde tromptromplar bulunan mukarbütünlük oluflturur. nasl› 6 sütunun tafl›d›¤› nasl› 6 sütunun sütunun tafl›d›¤› lar bulunan mukarnaslı 6 nasl› 6 tafl›d›¤› Kare planl› ibamerkezi bir kubbe örtmerkezi bir caminin kubbe örtsütunun taşıdığı merkezi merkezi bir kubbe örtdet mekân›n› mektedir. Son cemaat mektedir. Sonköflelerde cemaat bir kubbe örtmektedir. Son mektedir. Son cemaat tromplar bulunan mukaryerinin kemerlerini ayakta yerinin kemerlerini ayakta cemaat yerinin kemerlerini yerinin kemerlerini ayakta nasl› 6yuvarlak sütunun tafl›d›¤› tutan gövdeli alt› tutan yuvarlak gövdeli alt› ayaktayuvarlak tutan yuvarlak gövtutan gövdeli alt› merkezi bir kubbe örtsütun, depremlerde zarar sütun, depremlerde zarar deli altı depremlerde sütun, depremlerde sütun, zarar mektedir. Son cemaat gördü¤ünden, çevreleri gördü¤ünden, çevreleri zarar gördüğünden, çevgördü¤ünden, çevreleri yerinin kemerlerini ayakta madeni bileziklerle destekmadeni bileziklerle destekreleri madeni bileziklerle madeni bileziklerle destektutan yuvarlak gövdeli alt› lenmifltir. Kubbe kasnalenmifltir. Kubbe kasnadesteklenmiştir. Kubbe lenmifltir. Kubbe kasnasütun, depremlerde zarar ¤›nda 12 pencere ve al¤›nda 12 pencere ve alkasnağında 12 pencere ¤›nda 12 pencere ve ve algördü¤ünden, çevreleri t›nda bir ayet ifllemesi yer t›nda bir ayet ifllemesi yer altındabir birayet ayetifllemesi işlemesi yer t›nda yer madeni bileziklerle destekalmaktad›r. Kubbe tromp almaktad›r. Kubbe tromp almaktadır. Kubbe tromp almaktad›r. Kubbe tromp lenmifltir. Kubbe kasnave kemerleri 19. yüzy›lda ve kemerleri 19.yüzyılda yüzy›lda ve kemerleri 19. ve kemerleri 19. yüzy›lda ¤›nda 12 pencere ve alalç› üzerine ya¤l› boya alç› üzerineyağlı ya¤l› boya alçı üzerine boya kulalç› üzerine ya¤l› boya t›nda bir ayet ifllemesi yer kullan›larak Avrupa üskullan›larak Avrupa üslanılarak Avrupa üslubunkullan›larak Avrupa üsalmaktad›r. Kubbe tromp lubunda çiçek ve yaprak lubunda çiçek ve yaprak da çiçek veçiçek yaprakvemotifleri lubunda yaprak ve kemerleri 19. yüzy›lda motifleri ile motifleri ile bezenmifltir. bezenmifltir. ile bezenmiştir. Caminin motifleri ile bezenmifltir. alç› üzerine ya¤l› boya Caminin dikdörtgen bir Caminin dikdörtgen bir dikdörtgendikdörtgen birAvrupa niş içerisine Caminin bir kullan›larak üsnifl içerisine al›nm›fl mihnifl içerisine al›nm›fl mihnifl içerisine al›nm›fl mihalınmış mihrabı, taştan ve lubunda çiçek ve yaprak motifleri ile bezenmifltir. Caminin dikdörtgen bir nifl içerisine al›nm›fl mih-

ErzurumMerkez Merkez Erzurum Erzurum Merkez Erzurum Merkez

Murat Paşa Murat afla ami tatürk Evi Murat aflaCamisi, ami Atatürk tatürkEvi EviMüzesi Murat afla ami tatürk Evi

37 51

Erzurum Merkez

um Murat afla ad. ami azartesi tatürk Evi um uriyet uriyet ad. azartesi

51

Paşa Camisi, hamam veve medrese ile bütünlük oluşturur Murat Murat Pafla Pafla Camisi, Camisi, hamam hamam ve ve medrese medrese ile ile bütünlük bütünlük oluflturur oluflturur Murat Pafla Camisi, hamam medrese ile bütünlük oluflturur

rab›, tafltan ve almaktad›r. rab›, tafltan ve mukarnas mukarnas yer yer almaktad›r. Avluya mukarnas süslemelidir. almaktadır. AvluyaAvluya açılan rab›, tafltan ve mukarnas yer almaktad›r. Avluya aç›lan iki eyvan›n köflesüslemelidir. Ayr›ca ahflap aç›lan iki eyvan›n köflesüslemelidir. Ayr›ca ahflap iki eyvanın köşelerine yerAyrıca ahşap mimberi ve aç›lan iki eyvan›n köflesüslemelidir. Ayr›ca ahflap lerine yerlefltirilen sütunmimberi ve pencere kalerine yerlefltirilen sütunmimberi ve pencere kaleştirilen sütunların bitkipencere kapakları Osmanlı lerine yerlefltirilen sütunMurat Pafla Camisi, hamam ve medrese ile bütünlük oluflturur mimberi ve pencere kalar›n bitkisel paklar› Osmanl› ahflap lar›n bitkisel bezemelerle bezemelerle paklar› Osmanl› ahflap sel bezemelerle kaplandığı lar›n bitkisel bezemelerle ahşap işçiliğinin en ahflap güzel paklar› Osmanl› kapland›¤› medrese, bu iflçili¤inin en güzel örnekkapland›¤› medrese, bu rab›, tafltan ve mukarnas yer almaktad›r. Avluya iflçili¤inin en en güzel güzel örnekörnek- kapland›¤› medrese, bu yönüyle Yakumedrese, bu iflçili¤inin örnekleri arasındadır. yönüyle Yakutiye ile büleri aras›ndad›r. yönüyle Yakutiye ile büaç›lan iki eyvan›n köflesüslemelidir. Ayr›ca ahflap leri aras›ndad›r. yönüyle Yakutiye ile bütiye ile büyük bir benzerlik leri aras›ndad›r. yük benzerlik Caminin minaresi, yap›dan yapıdan yük bir biryerlefltirilen benzerlik gösterir. gösterir. sütunmimberi ve pencere ka- lerine Caminin minaresi, minaresi, yap›dan yük bir benzerlik gösterir. gösterir. Girişin karşısına Caminin minaresi, yap›dan Giriflin karfl›s›na gelen ba¤›ms›z olarak, sekizgen Giriflin karfl›s›na gelen bağımsızOsmanl› olarak, sekizgen lar›n bitkisel bezemelerle paklar› ahflap ba¤›ms›z olarak, sekizgen karfl›s›na gelen ba¤›ms›z olarak,yükselir. sekizgen Giriflin gelen eyvandaki mihrap, kaide üzerinde eyvandaki mihrap, mihrap, bubu kapland›¤› medrese,bu kaide üzerinde yükselir. iflçili¤inin en güzel örnek- eyvandaki kaide üzerinde yükselir. eyvandaki mihrap, bu kaide üzerinde yükselir. bu yapının aynı zamanda yap›n›n ayn› zamanda Cami yan›ndaki Ahmediye yap›n›n ayn› zamanda yönüyle Yakutiye ile büleri aras›ndad›r. Cami yan›ndaki Ahmediye yanındaki Ahmediye yap›n›n ayn›kullanıldığını zamanda Cami yan›ndaki Ahmediye mescit mescit olarak kullan›ld›Medresesi ile ortak kulmescit olarak kullan›ld›yük birolarak benzerlik gösterir. Caminin minaresi, yap›dan Medresesi ile ortak kulMedresesi ile ortak kullanımescit olarak kullan›ld›Medresesi ile bu ortak kul- ¤›n› göstermektedir. Ayr›ca göstermektedir. Ayrıca lan›ma sahip minare, ¤›n› göstermektedir. Ayr›ca Giriflin karfl›s›na gelen ba¤›ms›z olarak, lan›ma sahip bu sekizgen minare, ¤›n› göstermektedir. Ayr›ca ma sahipsahip bu minare, daha lan›ma bu minare, kuzey cephe duvar›nda kuzey cephe duvarında kuzey cephe duvar›nda daha yüksek ve kal›n göveyvandaki mihrap, bugökaide üzerinde yükselir. daha yüksek ve kal›n gövkuzey cephe duvar›nda yüksek ve kalınvegövdeli eski görülen daha yüksek kal›n gövmihrap da daha rülen mihrap da daha önce görülen mihrap da daha deli eski minarenin yerine, yap›n›n ayn› zamanda Cami yan›ndaki Ahmediye deli eski minarenin minarenin yerine, görülen mihrap da daha minarenin yerine, yakın bir mescit deli eski yerine, önce cami buradaburada bir camibir olduğuna önce burada bir cami olarak kullan›ld›yak›n bir tarihte infla Medresesi ile ortak kulyak›n bir tarihte infla önce burada bir cami yak›n infla oldu¤una tarihte bir inşatarihte edilmiştir. işaretgöstermektedir. eder. iflaret oldu¤una iflaret eder. eder. Ayr›ca edilmifltir. lan›ma sahip bu minare, ¤›n› edilmifltir. oldu¤una iflaret eder. edilmifltir. Giriflin kuzeydo¤u köfleGiriflin kuzeydo¤u köflecephe duvar›nda daha yüksek ve kal›n göv- kuzey Girişin kuzeydoğu Giriflin kuzeydo¤u köflesindeki oda lentosu üzeAhmediye sindeki oda lentosu üzeAhmediye görülen mihrap da daha deli eski minarenin yerine, sindeki odaoda lentosu üzeAhmediye köşesindeki lentosu rinde, caminin, k›smen 15 15 Medresesi rinde, caminin, k›smen önce burada bir cami 15 Medresesi yak›n bir tarihte infla rinde, caminin, k›smen 15 üzerinde, caminin, kısmen Medresesi harap sülüs yaz›l› Murat Pafla Her Murat Paşa Cad.Cad. Her Gün harap olmufl, olmufl, sülüs yaz›l› oldu¤una iflaret eder. Murat Pafla Cad. Her gün gün harap olmufl, sülüs yaz›l› edilmifltir. harap olmuş, sülüs yazılı Murat Pafla Cad. Her gün üç sat›rl›k bir kitabesi +90 442 2350925 üç sat›rl›k bir kitabesi Giriflin kuzeydo¤u köfle+90 442 2350925 üç sat›rl›k bir kitabesi +90 442 2350925 üç satırlık bir kitabesi bulunmaktad›r. bulunmaktad›r. oda lentosu üzeAhmediye İlhanlı Devleti ‹lhanl› Devleti zaman›nda bulunmaktad›r. ‹lhanl› Devletizamanında zaman›nda sindeki bulunmaktadır. ‹lhanl› Devleti zaman›nda rinde, caminin, k›smen 15 Ahmet bin Ali bin Yusuf Ahmet bin Ali bin Yusuf Medresesi Ahmet bin Ali bin Yusuf Ahmet bin 1314 Ali bin Yusuf harap olmufl, sülüs yaz›l› taraf›ndan y›l›nda tarafından Murat Pafla 1314 Cad. Her gün taraf›ndan 1314yılında y›l›nda taraf›ndan 1314 y›l›nda +90 442 2350925 yapt›r›lm›flt›r. 13-14. yaptırılmıştır. yapt›r›lm›flt›r. 13-14. yüzy›l yüzy›l üç sat›rl›k bir kitabesi yapt›r›lm›flt›r. 13-14. yüzy›l bulunmaktad›r. kapal› avlulu medrese yüzyıl kapalı avlulu med‹lhanl› Devleti zaman›nda kapal› avlulu medrese kapal› avlulu medrese tipinin bir örne¤idir. rese tipinin Ahmet bin Aliörneğidir. bin Yusuf tipinin bir bir örne¤idir. tipinin bir örne¤idir. 16.50x9.75 metre ölçütaraf›ndan 1314 y›l›nda 16.50x9.75 metre ölçü16.50x9.75 metre ölçü16.50x9.75 metre ölçülerinde dikdörtgen planl› yapt›r›lm›flt›r. 13-14. yüzy›l lerinde dikdörtgen planl› lerinde dikdörtgen planlı lerinde dikdörtgen planl› yap›n›n medrese odalar›, kapal› avlulu medrese yap›n›n medrese odalar›, yapının medrese odaları, yap›n›n medrese odalar›, avlu çevresinde simetrik tipinin bir örne¤idir. avlu çevresinde simetrik avlu çevresinde simetrik avlu çevresinde simetrik olarak s›ralanm›flt›r. Üzeri 16.50x9.75 metre ölçüolarak sıralanmıştır. s›ralanm›flt›r.Üzeri Üzeri olarak s›ralanm›flt›r. Üzeri manast›r tonozlar› ile örlerinde dikdörtgen planl› manast›r tonozlar› ile örmanastır tonozları ileileör-örmanast›r tonozlar› tülü avlunun her kenar›nda yap›n›n medrese odalar›, tülü her kenar›nda tülü avlunun avlunun her kenar›nda kenarınikifler medrese odas› Murat Pafla’n›n minaresi avlu çevresinde simetrik ikifler medrese odas› MuratPaşa’nın Pafla’n›nminaresi minaresi da ikişer medreseodas› odası yer Murat ikifler medrese Murat Pafla’n›n minaresi olarak s›ralanm›flt›r. Üzeri manast›r tonozlar› ile örtülü avlunun her kenar›nda

Ahmediye Medresesi

Atatürk AtatürkEvi Evi Atatürk Evi Atatürk Evi 16 Müzesi 16 16 Müzesi16 Müzesi Müzesi

Cumhuriyet Cad.ad. Pazartesi um uriyet d›fl›nda er gün .. azartesi - hariç d›fl›nda er- 12.00 gün / 13.00-17.00 hergün 08.00 d›fl›nda er gün . -1 . 1 . -1 . saatlerinde 1saatlerinde 1 .. +90 -1Evi saatlerinde 20 37 Atatürk 1 .. 9 1 -1 ..442 234 saatlerinde 9 16 9 Müzesi Erzurumlu bir zengin Erzurumlu um uriyet bir ad.zengin azartesi Erzurumlu bir zengin Erzurumlu bir zengin d›fl›nda er gün . taraf›ndan 19. yüzy›l›n tarafından 19. yüzyılın taraf›ndan 19. yüzy›l›n taraf›ndan 19. yüzy›l›n 1sonlarında . 1 . -1konak . saatlerinde sonlar›nda konak olarak sonlar›nda konakolarak olarak sonlar›nda konak olarak 9

yapt›r›lm›flt›r. Mustafa yaptırılmıştır. Mustafa yapt›r›lm›flt›r. Mustafa yapt›r›lm›flt›r. Mustafa Kemal ve arkadafllar›n›n Erzurumlu bir zengin Kemal ve arkadaşlarının Kemal ve arkadafllar›n›n Kemal ve arkadafllar›n›n Milli Mücadele’nin taraf›ndan 19. yüzy›l›n Milli Mücadele’nin enen Milli Mücadele’nin en Milli Mücadele’nin en önemli ad›mlar›ndan birisonlar›nda konak olarak önemli ad›mlar›ndan biriönemli adımlarından önemli ad›mlar›ndanüzere birini gerçeklefltirmek yapt›r›lm›flt›r. Mustafa ni gerçeklefltirmek üzere ni gerçeklefltirmek gerçekleştirmek üzere ni üzere Kemal ve arkadafllar›n›n geldiklerinde, bu konağa Milli Mücadele’nin yerleşirler. Bu durumen önemli birikonağaad›mlar›ndan tarihsel bir önem ni gerçeklefltirmek üzere kazandırmıştır. Atatürk,

Atatürk’ün Atatürk’ün karyolas› karyolas› ve ve odas› odas› Atatürk’ün karyolas› ve odas›

geldiklerinde geldiklerinde bu bu kona kona aaa geldiklerinde bu kona yerleflirler. u durum yerleflirler. u u durum durum yerleflirler. kona aa tari sel önem Atatürk’ün karyolası veveyatağı kona tari sel bir bir önem Atatürk’ün karyolas› odas› kona a tari sel bir önem kazand›rm›flt›r. tatürk kazand›rm›flt›r. tatürk kazand›rm›flt›r. tatürk9 arkadafllar› ile birlikte geldiklerinde bu kona arkadaşları ile 9 99a arkadafllar› ilebirlikte birlikte arkadafllar› ile birlikte emmuz 1919’dan 9 yerleflirler. u ddurum emmuz 1919’dan 9 Temmuz 1919’ an, 29 emmuz 1919’dan 9 ustos 1919’a kadar kona a tari sel kadar, bir önem ustos 1919’a kadar Ağustos 1919’a 52 ustos 1919’a kadar gün Erzukazand›rm›flt›r. tatürk gün süren dönemde Erzugün süren süren dönemde dönemde Erzugün süren dönemde Erzurum Kongresi çal›flmalaarkadafllar› ile birlikte 9 rum Kongresi çal›flmalarum Kongresi Kongresi çalışmalarum çal›flmalar›n›n önemli bir k›sm›n› emmuz 1919’dan 9 r›n›n önemli bir k›sm›n› rının önemli bir kısmını r›n›n önemlisürdürür. bir k›sm›n› bu konakta 1919’a kadar bu konakta sürdürür. buustos konakta sürdürür. bu konakta sürdürür. gün süren dönemde 19 y›l›nda Kültür a19 y›l›ndaKültür KültürErzua1984 yılında 19 y›l›nda Kültür arum Kongresi çal›flmalakanl› ›’na devredilen kokanl› ›’na devredilen koBakanlığı’na devredilenkokanl› ›’na devredilen r›n›n önemli bir k›sm›n› nak devir ifllemiyle birnak devir ifllemiyle birko-nak, devir işlemiylebirnak devir ifllemiyle bu konakta sürdürür. likte tatürk Evi Müzesi likte tatürk Evi Müzesi birliktetatürk Atatürk EviMüzesi likte Evi olarak ziyarete aç›lm›flt›r. 19 y›l›nda aolarak ziyarete aç›lm›flt›r. Müzesi olarakKültür ziyarete olarak ziyarete aç›lm›flt›r. kanl› ›’na devredilen koKareye yak›n bir alana Kareye yak›n bir alana açılmıştır. Kareye yak›n bir alana nak devir ifllemiyle biroturtulan yap› oturtulan yap› bodrum Kareye yakın bir bodrum alana oturtulan yap› likte tatürk Evibodrum Müzesi üzeri iki katl›d›r. irifli üzeri iki katl›d›r. irifli oturtulan yapı, bodrum üzeri iki katl›d›r. irifli olarak ziyarete aç›lm›flt›r. yuvarlak kemerli bir yuvarlak kemerli bir kap› kap› üzeri iki katlıdır. Girişi, yuvarlak kemerli bir kap› ile sa lan›r. ve teKareye yak›nKaide bir alana ile sa lan›r. Kaide ve teyuvarlak kemerli birve teile sa lan›r. Kaide mellerde kesme tafl›n oturtulan yap› bodrum mellerde kesme tafl›n kapı ile sağlanır. mellerde kesmeKaide tafl›n üzeri iki katl›d›r. irifli yuvarlak kemerli bir kap› ile sa lan›r. Kaide ve te-

51

Atatürk’ün Erzurum Kongresi çal›flmalar› s›ras›nda kald›¤›; Atatürk’ün Erzurum çalışanları sırasında kaldığı, şimdi flimdi Atatürk’ün ErzurumKongresi Kongresi çal›flmalar› s›ras›nda kald›¤›; flimdi Atatürk’ün Erzurum Kongresi çal›flmalar› s›ras›nda kald›¤›; flimdi Atatürk Müzesi olarak hizmet veren yapı. Atatürk Müzesi olarak hizmet veren yap›. Atatürk Müzesi olarak hizmet veren yap›. Atatürk Müzesi olarak hizmet veren yap›.

yayınlanan TürkMilli Gazetesi ve temellerde kesme di Envar-i arkiye arkiye Milli Milli MüMüdi er er k›s›mlar›nda k›s›mlar›nda aaa flap flap Envar-i Envar-i arkiye Müdi er k›s›mlar›nda flap Envar-i Şarkiye, Milli taşın,diğer kısımlarında kirifllerle moloz tafl›n kulcadele döneminin unukirifllerle moloz tafl›n kulcadele döneminin unukirifllerle tafl›n kul-çal›flmalar› cadele döneminin Atatürk’ün Erzurum Kongresi s›ras›nda kald›¤›;unuflimdi Mücadele döneminin ahşap kirişlerle moloz lan›ld› ›› moloz yap›da 1 9 tulmaz gazetesi lan›ld› yap›da 1 hizmet 9 ’l› ’l› veren tulmaz gazetesi lbayrak lbayrak lan›ld› ›üslup yap›da 1 9 ’l› Atatürk Müzesi olarak yap›. gazetesi tulmaz lbayrak unutulmaz gazetesi taşın kullanıldığı yapıda, y›llar›n özellikleri y›llar›n üslup üslup özellikleri ve Erzurum Kongresi ve Erzurum Kongresi bilbily›llar›n Erzurum Kongresi bilAlbayrak ve Erzurum 1890’lı yılların özellikleri üslupa flap ve dikkat çeker. Envar-i arkiye Milli Müdi er k›s›mlar›nda dikkat çeker. dirilerinin bas›ld› ›› matdikkat çeker. dirilerinin bas›ld› matKongresi bildirilerinin bas›ld› ›unumatözelliklerimoloz dikkattafl›n çeker.kul- dirilerinin kirifllerle cadele döneminin Zemin baa makinesi sergilenir. Zemin Kat Kat baa makinesi sergilenir. Zemin Kat basıldığı matbaa makinesi makinesi sergilenir. lan›ld› › yap›da 1 9 ’l› baa Zemin Kat tulmaz gazetesi lbayrak afl kemerli çift kanatl› afl kemerli kemerli çift çift kanatl› kanatl› afl I. Kat sergilenir. y›llar›n üslup I. Kat giriflten sonra sa tarafta ve Erzurum Kongresi bilTaş kemerli çiftözellikleri kanatlı Kat giriflten sonra sa tarafta I. giriflten sonra sa tarafta irinci katta merdiven bafl› dikkat çeker. irinci kattabas›ld› merdiven bafl› I. Kat yer alan bölümde Kaz›m dirilerinin › matgirişten sonra, sağ tarafta yer alan bölümde Kaz›m irinci katta merdiven bafl› yer alan bölümde Kaz›m sa anl› ›nda tatürk’ün Karabekir ve Kaz›m ursa anl› ›nda tatürk’ün Zemin Kat Birinci katta yer alan bölümde Kazım Karabekir ve Kaz›m Kaz›m ur- baa makinesi sergilenir. sa anl› ›ndamerditatürk’ün Karabekir ve urkez Erzurum’a dalan’a ait eflya belge afl kemerli çift kanatl›ve ikinci kez Erzurum’a ven başı sahanlığında dalan’a aitve eflya belge ve ikinci Karabekir Kazım ikinci kez Erzurum’a dalan’a ait eflya belge ve I. Kat geliflinde alde foto raflar sergilenir. giriflten sonra sa tarafta geliflinde toplu alde foto raflar sergilenir. Atatürk’üntoplu ikinci kez Yurdalan’a ait eşya, belge geliflinde toplu alde foto raflar sergilenir. irinci katta merdiven bafl› u odadan bir kap›yla yer alan bölümde Kaz›m çekilen foto raf ile oo y›llara u fotoğraflar odadan bir kap›yla Erzurum’a gelişinde toplu çekilen foto raf ile y›llara veu sergilenir. odadan bir kap›yla çekilen foto raf ile o y›llara sa anl› ›nda tatürk’ün Erzurum Müdafai ukuki Karabekir ve ur- ait koltuk ve se Erzurum Müdafai ukuki halde çekilen Bu odadan birKaz›m kapıyla Erait koltuk ve fotoğraf se palar palarile Erzurum Müdafai ukuki ait koltuk ve se palar kez uradan Erzurum’a Milliye emiyeti aflkan› dalan’a ait eflya Hukuki belge ve ikinci Milliye emiyeti aflkan› bulunur. geçilen zurum Müdafai o yıllara ait koltuk ve sehbulunur. uradan geçilen Milliye emiyeti aflkan› bulunur. toplu uradanalde geçilen ve Erzurum Kongresi üyesi geliflinde foto raflar sergilenir. ve Erzurum Kongresi üyesi antre k›sm›ndan Erzurum palar bulunur. Buradan Milliye Cemiyeti Başkanı antre k›sm›ndan k›sm›ndan Erzurum Erzurum veaifErzurum Kongresi üyesi antre inç’e ait giysiler odadan kap›yla çekilen raf ile o y›llara aifErzurum inç’e bir ait giysiler Kongresi üyelerinin fogeçilen foto antre kısmından, veu Kongresi aif inç’e ait giysiler Kongresi üyelerinin fosila lar foto raflar ve Kongresi üyelerinin Erzurum Müdafai ait koltuk ve biyografise palarfosila lar foto raflar ve Erzurum Kongresi üyesilar Raiffoto Dinç’raflar e ait ukuki giyto raflar› ve sila ve to raflar› ve biyografibelgelerin sergilendi i Milliye emiyeti aflkan› to raflar› ve biyografibelgelerin sergilendi bulunur. uradan geçilen siler, silahlar, fotoğraflarii üyelerinin ve belgelerin sergilendi lerinin yer ald› lerinin yerfotoğrafları ald› ››› salona salona odaya geçilir. u odan›n ve Erzurum Kongresi üyesi lerinin yer ald› salona odaya geçilir. u odan›n antre k›sm›ndan Erzurum ve belgelerin sergilendiği biyografilerinin yer aldığı odaya geçilir. u odan›n kabul kabul salonuna salonuna ve ve yatak yatak karfl›s›nda nadolu’da aif inç’e ait giysiler karfl›s›nda nadolu’da kabul ve yatak Kongresi üyelerinin foodaya geçilir.ürk Bu odanın salona,salonuna kabul salonuna ve karfl›s›nda nadolu’da odas›na ulafl›l›r. yay›nlanan azetesi odas›na ulafl›l›r. sila lar foto raflar ve yay›nlanan ürk azetesi azetesi odas›na ulafl›l›r. to raflar› ve biyografiyay›nlanan ürk karşısında Anadolu’ da yatak odasına ulaşılır. belgelerin sergilendi i odaya geçilir. u odan›n lerinin yer ald› › salona kabul salonuna ve yatak karfl›s›nda nadolu’da yay›nlanan ürk azetesi odas›na ulafl›l›r.

Erzurum Kongresi bildirilerinin bas›ld›¤› tarihi matbaa Erzurum Kongresi Kongresi bildirilerinin bildirilerinin basıldığı bas›ld›¤› tarihi tarihi matbaa matbaa Erzurum Kongresi bildirilerinin bas›ld›¤› tarihi matbaa

www.kuzeydoguanadolu.com

36 50 50 50

52

urum rkeolo esi Erzurum urum Arkeloji rkeolo Müzesi esi17 rrrr urum rkeolo iiii esi urum rkeolo esi

Erzurum veve çevre illerden Erzurum çevre illerErzurumve veçevre çevreillerillerErzurum Erzurum ve çevre illerçeşitli şekillerde kazandıden çeflitli flekillerde den çeflitli flekillerde den çeflitli flekillerde den çeflitli flekillerde kazand›r›lan eserlerin rılan eserlerin sergilendiği kazand›r›lan eserlerin kazand›r›lan eserlerin kazand›r›lan eserlerin sergilendi¤i müze, ilk müze, ilk olarak 1942ilk sergilendi¤i müze, ilk sergilendi¤i müze, sergilendi¤i müze, ilk olarak 1942 y›l›nda Çifte olarak 1942 y›l›nda Çifte yılında Çifte Minareli olarak 1942 y›l›nda Çifte olarak 1942 y›l›nda Çifte Minareli MinarelidMedrese’de Medrese’de Minareli Medrese’ eMedrese’de faaliyete Minareli Medrese’de faaliyete bafllad›. 1967 faaliyete bafllad›. 1967 faaliyete bafllad›. başladı. 1967 yılında1967 yeni faaliyete bafllad›. 1967 y›l›nda yeni binas›na y›l›nda yeni binas›na y›l›nda yeni binas›na y›l›nda yeni binas›na binasına taşınan müze, tafl›nan müze, 1994 tafl›nanmüze, müze,1994 1994 tafl›nan tafl›nan müze, 1994 1994 yılında Arkeoloji y›l›nda Arkeoloji Müy›l›nda Arkeoloji Müy›l›nda Arkeoloji Müy›l›nda Arkeoloji MüMüzesi’ne dönüştürüldü. zesi’ne dönüfltürüldü. zesi’ne dönüfltürüldü. zesi’ne dönüfltürüldü. zesi’ne dönüfltürüldü. Müzede; M.Ö. II. bin Müzede; M.Ö. II. bin Müzede;M.Ö. M.Ö.II. II.bin bin Müzede; Müzede; M.Ö. II. bin Trans-Kafkas Kültürü Trans-Kafkas Kültürü Trans-Kafkas Kültürü Trans-Kafkas Kültürü Trans-Kafkas Kültürü Salonu, Salonu, Salonu, Urartu Salonu, Salonu,Urartu Urartu Salonu, Salonu, Urartu Salonu, Salonu, Urartu Salonu, Tabiat Tarihi Salonu ve Tabiat Tarihi Salonu ve ErTabiat Tarihi Salonu ve Tabiat Tarihi Salonu ve Tabiat Tarihi Salonu ve Ermeni Katliamlar› Salonu meni Katliamları Salonu Ermeni Katliamlar› Salonu Ermeni Katliamlar› Salonu Ermeni Katliamlar› Salonu yer almaktad›r. yeralmaktad›r. almaktad›r. yer almaktadır. yer yer almaktad›r.

Erzurum Arkeoloji Müzesi Erzurum Arkeloji Müzesi Erzurum Arkeoloji Müzesi Erzurum Arkeoloji Müzesi müzede sergilenen eserler sergileneneserler eserler müzede sergilenen müzede sergilenen eserler flunlar: Roma Helleşunlar: Roma veve HelleRoma ve Helleflunlar: flunlar: Roma ve Hellenistik dönem eserleri. nistik dönem dönemeserleri. eserleri. nistik nistik dönem eserleri. Diadem, yüzük, küpe gibi yüzük, küpe Diadem, yüzük, küpegibi gibi Diadem, yüzük, küpe gibi alt›n Cam gözyafl› altın eserler. eserler. Cam gözyaşı alt›n eserler. Cam gözyafl› alt›n eserler. Cam gözyafl› flifleleri, piflmifl toprak şişeleri, pişmiş toprak piflmifl toprak flifleleri, flifleleri, piflmifl toprak lahitler. M.Ö. II. lahitler. M.Ö. II. binde M.Ö. II. II. binde binde lahitler. M.Ö. lahitler. binde Van Havzas›’n›n bat›s›; Van Havzası’nın batısı; Havzas›’n›n bat›s›; Van Van Havzas›’n›n bat›s›; Do¤u Anadolu Bölgesi; Doğu Anadolu Bölgesi; Anadolu Bölgesi; Do¤u Do¤u Anadolu Bölgesi; Urmiye Gölü çevresinden Gölü çevresinden Gölü çevresinden Urmiye Urmiye Gölü çevresinden Gürcistan’a kadar yay›lkadar yay›lGürcistan’a kadar yayılGürcistan’a Gürcistan’a kadar yay›lm›fl olan Trans-Kafkas olan Trans-Kafkas mış olan Trans-Kafkas m›fl m›fl olan Trans-Kafkas Kültürü’ne eserler. aiteserler. eserler. Kültürü’ne aitait Kültürü’ne Kültürü’ne ait eserler.

3000 y›l önce yaflam›fl Urartu medeniyetine ait eserler yıl önce Medeniyetine ait eserler 3000y›l y›lönce önceyaşamış yaflam›flUrartu Urartu medeniyetine ait eserler 3000 yaflam›fl Urartu medeniyetine ait 3000 y›l önce yaflam›fl Urartu medeniyetine ait eserler eserler

Erzurum Arkeoloji Müzesi ErzurumArkeoloji Arkeoloji Müzesi Erzurum Müzesi Erzurum Arkeoloji Müzesi Erzurum Arkeoloji Müzesi

Ka lar Salonu Ka lar larSalonu Salonu Kazılar Salonu Ka Ka lar Salonu ölgede bu güne kadar ölgede bugüne güne kadar Bölgede kadar ölgede bu güne kadar ölgedebu bu güne kadar yap›lan kaz›larda ç›kar›lan yap›lan kaz›larda ç›kar›lan yapılan kazılarda çıkarılan yap›lan yap›lankaz›larda kaz›lardaç›kar›lan ç›kar›lan eserler sergilenir. unlar eserlersergilenir. sergilenir. unlar eserler Bunlar eserler sergilenir. unlar eserler sergilenir. unlar aras›nda, Karaz 1942aras›nda, Karaz 1942arasında, Karaz aras›nda, Karaz(19421942aras›nda, Karaz 19421944 ,, ulur 196 1944 ,Pulur ulur(1960), 196 ,,,, 1944), 1944 , ulur ulur 196 1944 196 Güzelova 1961 ,,Sos Güzelova(1961), 1961Sos Sos Güzelova 1961 ,Sos Güzelova Güzelova 1961 ,Sos 1994-199 öyük ka1994-199 öyük ka1994-199 Höyük öyük ka1994-199 öyük (1994-1998) ka-kaz›lar› önemli bir k›sm›n› z›lar› önemli bir k›sm›n› z›lar› önemlibir bir k›sm›n› z›lar› önemli bir k›sm›n› zıları önemli kısmını

Gerekli Notlar GerekliNotlar Notlar Gerekli Notlar Gerekli Gerekli Notlar

eniflehir eniflehir addesi addesi o o 11 11 eniflehir addesi 11 eniflehir addesi oo 11 Yenişehir Caddesi No:11 er gün . -12. er gün . -12. ergün gün08:00 . --12. -12. .saatleri gün 12.00 11 Her .er -17. ara-17. saatleri ara1 . .. -17. -17. saatleri ara1/13.00-17.00 saatleri aras›nda elediye otobüsaatlerinde s›nda elediye otobüs›nda elediyeotobüotobüs›nda sü ve 442elediye 233çal›fl›r. 04 14 sü+90 ve dolmufl dolmufl çal›fl›r. sü ve dolmufl çal›fl›r. sü ve dolmufl çal›fl›r. Müze görevlileri Belediye otobüsü, dolmuş Müze görevlileri görevlileri Müze Müze görevlileri ‹zne tabi Müze görevlileri ‹zne tabi ‹znetabi tabi ‹zne İzne tabi

oluflturur. M.Ö. IV. binoluflturur.M.Ö. M.Ö. IV. binoluflturur. M.Ö. oluşturur. IV.IV. bin-binoluflturur. M.Ö. IV. binden Selçuklu Dönemi’ne den Selçuklu Dönemi’ne den Selçuklu Dönemi’ne den Dönemi’ne denSelçuklu Selçuklu Dönemi’ne ait heykelcikler, kutsal aitheykelcikler, heykelcikler, kutsal ait heykelcikler, kutsal ait heykelcikler, kutsal ait kutsal ocaklar, ok uçlar›, piflmifl ocaklar, ok uçlar›, piflmifl ocaklar, ok uçlar›, piflmifl ocaklar,ok okuçları, uçlar›, piflmifl ocaklar, pişmiş toprak kaplar, tafl eserler toprak kaplar, tafl eserler toprak kaplar, toprakkaplar, kaplar, tafl eserler eserler toprak taştafl sergilenmektedir. sergilenmektedir. sergilenmektedir. sergilenmektedir.

kültüre kültüre özellikle özellikle Erzurum Erzurum

kültüre özellikle Erzurum kültüreözellikle özellikle Erzurum kültüre Erzurum ve çevresinde rastlanmas›, ve çevresinde çevresinde rastlanmas›, rastlanmas›, ve ve çevresinde rastlanmas›, ve çevresinde rastlanması, bu kaz›lar›n ve bundan bu kaz›lar›n kaz›lar›n ve ve bundan bu bu kaz›lar›n ve bundan bundan bu kazıların ve bundan sonra yap›lacak olan sonra yap›lacak olan sonra yap›lacak sonra yap›lacak olan sonra yapılacak olanolan kazılakaz›lar›n önemini kaz›lar›n önemini kaz›lar›n önemini kaz›lar›n önemini rın önemini artırmaktadır. art›rmaktad›r.

39 53 53

53 Urartu Yazıtları veve Urartu Yaz›tlar› Urartu Yaz›tlar› ve Urartu Yaz›tlar› ve Mutlaka Görün Urartu Yaz›tlar› ve Mutlaka Mutlaka Görün MutlakaGörün Görün Tabiat Tarihi Salonu Mutlaka Görün Tabiat Salonu Tabiat Tarihi Salonu TabiatTarihi Tarihi Salonu Tabiat Tarihi Salonu Urartu Salonu Tarihe ›fl›k tutan çok Urartu Salonu Urartu Salonu Tarihe ›fl›k tutan çok UrartuSalonu Salonu Tariheışık ›fl›k tutan çok Urartu Tarihe ›fl›k tutan Tarihe tutan çokçok önemli önemli yaz›l› belgeler önemli yaz›l› yaz›l› belgeler belgeler Trans Kafkas Trans Kafkas önemli yaz›l› belgeler Trans Kafkas önemli yazılı belgelerUrarolan TransKafkas Kafkas olan Trans Salonu olan kitabelerden olan kitabelerden kitabelerden UrarUrarSalonu olan kitabelerden UrarSalonu Salonu tular’a ait sat›n alma kitabelerden Urartular’a Salonu tular’a ait sat›n alma tular’a ait ait sat›n sat›n alma alma tular’a yoluyla müzeye kazanyoluyla müzeye kazanait satın alma yoluyla mü- Ermeni Katliamı Salonu yoluyla müzeye kazanyoluyla müzeye kazanErmeni Katliam› Salonu d›r›lan Urartu yaz›tlar› Ermeni Katliam› Salonu 1918 yılında Ermeni Ermeni Katliam› Salonu d›r›lan Urartu yaz›tlar› d›r›lan Urartu yaz›tlar› yaz›tlar› Ermeni Katliam› Salonu zeye kazandırılan Urartu d›r›lan Urartu 1918 y›l›nda Ermeni bu salonda yer al›r. 1918 y›l›nda Ermeni komitacılar tarafından bu salonda yer al›r. 1918 y›l›nda Ermeni bu salonda salonda yer al›r. al›r. 1918 y›l›nda Ermeni bu yer yazıtları bu salonda yer taraf›ndan Yaklafl›k komitac›lar taraf›ndan Yaklafl›k 500 bin y›ll›k Anadolu’ da Türkler’ e komitac›lar taraf›ndan Yaklafl›k 500 500 bin bin y›ll›k y›ll›k komitac›lar komitac›lar taraf›ndan Yaklafl›k 500 bin y›ll›k alır. Yaklaşık 500 bin mamut (fil) fosili, yuAnadolu’da Türkler’e mamut (fil) fosili, yuAnadolu’da Türkler’e mamut (fil) (fil) fosili, fosili, yuyuyapılan soykırım alanAnadolu’da Türkler’e mamut Anadolu’da Türkler’e muflakça fosilleri, bitki alanyıllık mamut (fil) fosili, muflakça fosilleri, bitki yap›lan soyk›r›m alanmuflakça fosilleri, bitki yap›lan larından, en önemlileri yap›lansoyk›r›m soyk›r›m alanmuflakça fosilleri, bitki yap›lan soyk›r›m alanfosilleri ve obsidiyenler lar›ndan, en önemlileri fosilleri ve obsidiyenler yumuşakça fosilleri, bitki fosilleri ve obsidiyenler lar›ndan, en önemlileri Erzurum çevresinde lar›ndan,ve en önemlileri fosilleri ve obsidiyenler lar›ndan, en önemlileri de ve de bu bölümde de bu bu bölümde bölümde Erzurum ve çevresinde fosilleri ve obsidiyenler de Erzurum yer alır. Erzurum’un de bu bölümde Erzurum veçevresinde çevresinde Erzurum ve çevresinde sergilenir. yer al›r. Erzurum’un Alasergilenir. sergilenir. yer al›r. Erzurum’un Alasergilenir. Alaca, Yeşilyayla ve Tımar yer al›r. Erzurum’un Alabu bölümde sergilenir. yer al›r. Erzurum’un Alaca, Yeflilyayla ve T›mar ca, Yeflilyayla ve T›mar Köyü ile Kars’taki ca,Yeflilyayla Yeflilyayla veObaköy T›mar ca, ve T›mar Köyü ile Kars’taki Köyü ile Kars’taki Obaköy kazılarında ortaya Obaköy çıkaKöyüile ileKars’taki Kars’taki Obaköy Köyü Obaköy kaz›lar›nda ortaya ç›kar›kaz›lar›nda ortaya ç›kar›rılan buluntular burada kaz›lar›nda ortaya ç›kar›kaz›lar›nda ortaya ç›kar›lan buluntular burada lan buluntular burada sergilenir. Muskalar, düğlan buluntular burada lan buluntular burada sergilenir. Muskalar, dü¤sergilenir. Muskalar, dü¤meler, ayyıldızlı tabakadü¤ve sergilenir. Muskalar, dü¤sergilenir. Muskalar, meler, ayy›ld›zl› tabaka ve meler, ayy›ld›zl› tabaka ve kolyeler, mermi kovanları, meler,ayy›ld›zl› ayy›ld›zl› tabakave ve meler, tabaka kolyeler, mermi kovankolyeler, mermi kovanKur’an-ı Kerim parçakolyeler, mermi kovankolyeler, mermi kovanlar›, Kur’an-› Kerim parlar›, Kur’an-› Kerim parlar›,bu Kur’an-› Kerimparparları buluntulardan lar›, Kur’an-› Kerim çalar› bu buluntulardan çalar› bu buluntulardan çalar› bu buluntulardan bazılarıdır. çalar› bu buluntulardan baz›lar›d›r. baz›lar›d›r. baz›lar›d›r. baz›lar›d›r.

art›rmaktad›r. art›rmaktad›r. art›rmaktad›r.

Bir mamuta ait fosillerin sergilendi¤i bölüm Bir mamutaait ait fosillerin sergilendi¤i bölüm Bir mamuta mamuta bölüm aitfosillerin fosillerinsergilendiği sergilendi¤i bölüm Bir ait fosillerin sergilendi¤i bölüm

Kafkas kültürüne ait eserler 4000 y›l önce yaflam›fl Trans Kafkas kültürüne ait 4000 yıl y›lönce önceyaşamış yaflam›flTrans Trans Kafkas kültürüne ait eserler eserler 4000 y›l önce yaflam›fl Trans Kafkas kültürüne ait eserler 4000 y›l önce yaflam›fl Trans Kafkas kültürüne

eserler sergilenmektedir. Ülkemizde, Karaz kültürü Ülkemizde,Karaz Karazkültürü kültürü Ülkemizde, Ülkemizde, Karaz kültürü Ülkemizde, Karaz kültürü olarak bilinen, Güney olarak bilinen, Güney olarak Güney olarakbilinen, bilinen, Güney olarak bilinen, Güney Kafkasya’dan, Urmiye Kafkasya’dan, Urmiye Kafkasya’ dan, Urmiye Kafkasya’dan, Urmiye Kafkasya’dan, Urmiye Gölü’nün bat›s›na ve Gölü’nünbatısına bat›s›na ve Gölü’nün ve ve Gölü’nün bat›s›na ve Gölü’nün bat›s›na Filistin’e kadar genifl bir Filistin’e kadar genifl bir Filistin’e kadar genifl bir Filistin’ e kadar geniş bir Filistin’e kadar genifl bir bölgeye yay›lm›fl olan bu bölgeye yay›lm›fl olan bu bölgeye yay›lm›fl olan bu bölgeye yayılmış olan bu bölgeye yay›lm›fl olan bu

Roma, Roma, Hellenistik, Roma,Hellenistik, Hellenistik, Roma, Hellenistik, Roma, Hellenistik, Trans-Kafkas Trans-Kafkas Salonu Trans-KafkasSalonu Salonu

Trans-Kafkas Salonu Salonu Trans-Kafkas ‹kiztepe tümülüslerinde

‹kiztepetümülüslerinde tümülüslerinde İkiztepe ‹kiztepe tümülüslerinde ‹kiztepe ç›kar›lan eserler ile sat›n ç›kar›lan eserler ile sat›n çıkarılan eserler ile ile satın ç›kar›lan eserler sat›n ç›kar›lan alma ve müsadere yoluyla alma ve müsadere yoluyla alma almavevemüsadere müsadereyoluyla yoluyla alma müzeye kazand›r›lan müzeyekazandırılan kazand›r›lan ve müzeye ve ve müzeye kazand›r›lan ve müzeye

Urartu ve Urartu Eserleri Eserleri ve Urartu Eserleri Eserleri ve ve Sikke Salonu UrartuSalonu Eserleri ve Sikke Sikke Sikke Salonu Urartular’dan kalan bir Salonu Urartular’dan kalan bir Urartular’dan kalan kalan bir bir çok kale, kaya mimarîsi, çok kale, kaya mimarîsi, Urartular’ d an kalan bir çok çok kale, kaya kaya mimarîsi, mimarîsi, baraj ve sulama tesisleri baraj ve sulama tesisleri kale, kaya mimarisi, baraj baraj ve sulama sulama tesisleri tesisleri yan›nda, müzede sergiyan›nda, müzede sergive sulama müzede tesisleri yan›nda, sergimüzedeyanınsergilenen piflmifl toprak ve lenen piflmifl toprak ve da, müzede sergilenen lenen piflmifl toprak toprak ve ve madeni kaplar, süs eflyamadeni kaplar, süs eflyapişmiş toprak ve madeni madeni kaplar, kaplar, süs süs eflyaeflyalar›, mühürler, savafl mallar›, mühürler, savafl malkaplar, süs eşyaları, mü-mallar›, mühürler, savafl mühürler, savafl malzemeleri, adak levhalar› zemeleri, adak levhalar› hürler, savaş malzemeleri, zemeleri, adak levhalar› adak levhalar› ve rythonlar bulunur. Bu ve rythonlar bulunur. Bu adak levhalarıbulunur. ve ryhtonlar ve rythonlar Bu bulunur. Bu salonda, Hellenistik, salonda, Hellenistik, bulunur. Bu salonda, Hesalonda, Hellenistik, Hellenistik, Roma ve Bizans dönemRoma veRoma Bizans dönemRoma Bizans dönemlenistik,ve ve Bizans Bizans dönemlerine ait çok say›da sikke lerine ait çok say›da sikke lerine ait çokait say›da sikke dönemlerine çok sayıda say›da sikke de yer al›r. de yer al›r. de yer al›r. sikkeler yer alır.

Ermeni komitac›lar›n 1918 y›l›nda Türklere yapt›¤› katliam› Ermeni komitac›lar›n1918 1918yılında y›l›nda Türklere yapt›¤› katliam› Ermeni Türklere yaptığı katliamı gösteren Ermeni komitac›lar›n 1918 y›l›nda Türklere yapt›¤› katliam› Ermenikomitacıların komitac›lar›n 1918 y›l›nda Türklere yapt›¤› katliam› gösteren eflyalar özel bir salonda sergilenmektedir. Eflyalar gösteren eflyalar özel bir salonda sergilenmektedir. Eflyalar eşyalar özel bir salonda sergilenmektedir. Eşyalar arasında, kurşun gösteren eflyalar özel bir salonda sergilenmektedir. Eflyalar gösteren eflyalar özel bir salonda sergilenmektedir. Eflyalar aras›nda, kurflun delikleriyle dolu aras›nda, kurflun delikleriyle dolu kafatas› kafatas› dikkat dikkat çekmektedir. çekmektedir. delikleriylekurflun dolu kafatası dikkat dolu çekmektedir aras›nda, delikleriyle aras›nda, kurflun delikleriyle dolukafatas› kafatas›dikkat dikkatçekmektedir. çekmektedir.

www.kuzeydoguanadolu.com

Erzurum Merkez ErzurumMerkez Merkez Erzurum Erzurum Merkez Erzurum Merkez

38 52

40

Erzurum Merkez

41

Üçüncü Bölge Gezi Güzergahı

ÜÇÜNCÜ BÖLGE GEZİ GÜZERGAHI Rüstem Paşa Kervansarayı- Sf.42 Kurşunlu Cami ve Medresesi- Sf.44 Gürcü Kapı Camisi- Sf.44 Kongre Binası- Sf.45

42 56 56

Rüstem Pafla Kervansaray› Kervansaray›1818 Rüstem Paşa 18 Rüstem Pafla 18 Rüstem Pafla Kervansarayı Kervansaray› 18

Erzurum erkez Erzurum erkez Merkez Erzurum Erzurum Erzurum erkez erkez

Rüstem Pafla Kervansaray› Rüstem RüstemPaşa PaflaKervansarayı Kervansaray›

43 57

Rüstem Pafla Kervansaray› Rüstem Pafla Kervansaray›

57 57

Mutlaka Görün

Mutlaka Görün Mutlaka Görün Mutlaka MutlakaGörün Görün

hane, hane, mescit, mescit, dinlenme dinlenme

Rüstem Pafla Paşa Kervansarayı, mimarisiyle dikkat çekmektedir. Rüstem Kervansaray›,ilginç ilginç mimarisiyle dikkat çekmektedir. Rüstem Pafla Rüstem Pafla Kervansaray›, Kervansaray›, ilginç ilginç mimarisiyle mimarisiyle dikkat dikkat çekmektedir. çekmektedir. Rüstem Rüstem Pafla Pafla Kervansaray›, Kervansaray›, ilginç ilginç mimarisiyle mimarisiyle dikkat dikkat çekmektedir. çekmektedir.

Taşhan adıyla dadaanılan Taflhan ad›yla an›lan Taflhan ad›yla da Taflhan ad›yla da an›lan an›lan RüstemPafla PaşaKervansaray›, KervanTaflhan ad›yla da an›lan Rüstem Rüstem Pafla Kervansaray›, Rüstem Pafla Kervansaray›, Rüstem Pafla Kervansaray›, sarayı, Kanuni Sultan Kanuni Kanuni Sultan Sultan SüleySüleyKanuni Sultan SüleySüley-man’ın sadrazamı Kanuni Sultan Süleyman’›n sadrazam› Rüstem man’›n sadrazam› man’›n sadrazam› Rüstem Rüstem man’›n sadrazam› Rüstem Pafla taraf›ndan 1561 Rüstem Paşa tarafından Pafla taraf›ndan 1561 Pafla taraf›ndan 1561 Pafla taraf›ndan 1561 y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. 1561 yılında yaptırıly›l›nda yapt›r›lm›flt›r. y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. Buras› yolcular›n gece ve mıştır. Burası yolcuların Buras› yolcular›n gece Buras› yolcular›n gece ve ve Buras› gece gündüz; her çeflit gündüz; her çeflit ihtiyaçgece veyolcular›n gündüz; herihtiyaççeşitve gündüz; her çeflit ihtiyaçgündüz; her çeflit ihtiyaçlar›n›n karfl›land›¤› bir lar›n›n karfl›land›¤› bir ihtiyaçlarının karşılandığı lar›n›n karfl›land›¤› bir lar›n›n karfl›land›¤› bir kervansarayd›r. Yap›, kervansarayd›r. Yap›, kervansarayd›r. Yap›, bir kervansaraydır. Yapı, kervansarayd›r. Yap›, Osmanl› kervansaray Osmanl› kervansaray Osmanl› kervansaray Osmanlı kervansaray Osmanl› kervansaray mimarisinin flaheser mimarisinin flaheser flaheser mimarisinin mimarisinin şaheser mimarisinin flaheser örneklerinden biridir. örneklerinden biridir. örneklerinden biridir. örneklerinden biridir. örneklerinden biridir. Erzurum, Osmanl› ‹mpaErzurum, Osmanl› ‹mpaErzurum, Osmanl› ‹mpaErzurum, Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun en ifllek Erzurum, Osmanlı İmparatorlu¤u’nun en en ifllek ifllek ithal ithal ratorlu¤u’nun ithal ratorlu¤u’nun ifllek ithal kap›lar›ndan biri oldu¤u kap›lar›ndan biri oldu¤u ratorluğu’nun en en kap›lar›ndan biriişlek oldu¤u kap›lar›ndan biri oldu¤u ve tarihi ‹pek Yolu ve tarihi ‹pek üzeithal kapılarından biriüzeve tarihi ‹pek Yolu Yolu üzeve tarihi ‹pek Yolu üzerinde bulundu¤u için rinde bulundu¤u için olduğubulundu¤u ve tarihi İpekiçin Yolu rinde rinde bulundu¤u için Rüstem Pafla Kervansaray›, Rüstem Pafla Kervansaray›, Rüstem Pafla Kervansaray›, üzerindePafla bulunduğu için Rüstem Kervansaray›, do¤udan gelen ticaret do¤udan gelen ticaret do¤udan gelen ticaret Rüstem Paşa Kervansarado¤udan gelen ticaret kervanlar›n›n kervanlar›n›n en en önemli önemli kervanlar›n›n en önemli yı, doğudan gelen kervanlar›n›n enticaret önemli u¤rak yerlerinden birini u¤rak yerlerinden birini u¤rak yerlerinden birini kervanlarının en önemli u¤rak yerlerinden birini

uğrak yerlerinden birini

olufltururdu. Do¤udan olufltururdu. Do¤udan olufltururdu. Do¤udan oluştururdu. Doğudan olufltururdu. Do¤udan gelen tüccarlar, ticaret gelen tüccarlar, ticaret gelen tüccarlar, ticaret gelen tüccarlar, ticaret gelen tüccarlar, ticaret eflyalar›n›n gümrüklerini eflyalar›n›n gümrüklerini gümrüklerini eflyalar›n›n eşyalarının gümrüklerini eflyalar›n›n gümrüklerini burada öderler, at ve deburada burada öderler, öderler, at at ve ve dedeburada öderler,atat burada öderler, veve de-

develeri ile bu kervansa-

veleri ile bu kervansaraya veleri ile kervansaraya veleri ile bu bu kervansaraya raya veya diğer hanlara veleri ile bu kervansaraya veya di¤er hanlara yerleflveya di¤er hanlara yerleflveya di¤er hanlara hanlara yerleflyerleştirilirlerdi. Rüstem veya di¤er yerlefltirilirlerdi. Rüstem Pafla tirilirlerdi. Rüstem Pafla tirilirlerdi. Rüstem Pafla tirilirlerdi. Rüstem Pafla Paşa Kervansarayı’nda Kervansaray›’nda imaretKervansaray›’nda imaretimaretKervansaray›’nda imarethane, mescit,imaretKervansaray›’nda

dnan enderes addesi dnan enderes addesi dnan enderes addesi dnan Menderes enderes addesi Adnan Caddesi üzerinde yer al›r. dnan enderes addesi üzerinde yer al›r. üzerindeyer yeralır. al›r. üzerinde yer al›r. üzerinde er gün günyer al›r.ece saatüzerinde er ece saater gün ece saatHer er gün ece otosaatBelediye lerinde ergün gün08.00-20.00 ece saatBelediye otolerinde Belediye otolerinde saatleri arasında açıktır Belediye otolerinde büsü ve ve dolmufl dolmufl çal›fl›r Belediye otolerinde büsü çal›fl›r büsü ve dolmufl Belediye otobüsü,çal›fl›r dolmuş büsü ve çal›fl›r büsü ve dolmufl dolmufl çal›fl›r

hane, mescit, dinlenme dinlenme yeri, bezirgan hane, mescit, dinlenme yeri, bezirgan dükkanlar›; yeri, dükkanlar›; yeri, bezirgan bezirgan dükkanlar›; dükkanları; deve, eşek, yeri, bezirgan dükkanlar›; deve, eflek, öküz, manda deve, eflek, manda deve,manda eflek, öküz, öküz, manda deve, eflek, öküz, manda öküz, ve atların ve atlar›n ba¤land›¤› böve atlar›n ba¤land›¤› böve atlar›n ba¤land›¤› böbağlandığı bölümler yapılve atlar›n ba¤land›¤› bölümler yap›lm›flt›r. Ancak, lümler yap›lm›flt›r. Ancak, lümler yap›lm›flt›r. Ancak, mıştır. bunların bir lümlerAncak, yap›lm›flt›r. bunlar›n bir k›sm›Ancak, yok bunlar›n bir bunlar›n bir k›sm› k›sm› yok yok bunlar›n bir k›sm› yok kısmı yok olmuştur. olmufltur. olmufltur. olmufltur.

olmufltur. Ribat Ribat Ribat Ribat

Ribat bakan Batıya beşik Bat›ya bakan beflik tonozBat›ya bakan beflik tonozBat›ya bakan beflik tonozBat›ya bakan beflik tonoztonozlu giriş kapısı lu girifl kap›s› üzerindeki lu girifl kap›s› üzerindeki lu girifl kap›s› üzerindeki lu girifl kap›s› üzerindeki kitabede, Erzurum’un üzerindeki kitabede, serkitabede, kitabede, Erzurum’un Erzurum’un serserkitabede, Erzurum’un hat flehri olmas› Erzurum’un serhatdolay›şehriserhat dolay›hat flehri flehri olmas› olmas› dolay›hat flehri olmas› dolay›s›yla, buraya "ribat" denilolması dolayısıyla, buraya s›yla, s›yla, buraya buraya "ribat" "ribat" denildenils›yla, buraya "ribat" denildi¤i dikkat çekmektedir. “ribat” denildiği dikkat di¤i dikkat çekmektedir. di¤i dikkat çekmektedir. di¤i dikkat çekmektedir. Bilindi¤i gibi ribatlar, çekmektedir. gibis›Bilindi¤i ribatlar, s›Bilindi¤i gibi gibiBilindiği ribatlar, s›Bilindi¤i gibi ribatlar, s›n›rlar› korumak amac›yla ribatlar, sınırları korumak n›rlar› korumak amac›yla n›rlar› korumak amac›yla n›rlar› korumak amac›yla içerisinde 40-50 civar›nda içerisinde 40-50 amacıyla 40-50 içerisindeiçerisinde 40-50 civar›nda civar›nda içerisinde 40-50birliğinin civar›nda ak›nc› birli¤inin bulunak›nc› birli¤inin civarında akıncı ak›nc› birli¤inin bulunbulunak›nc› birli¤inin bulundu¤u bir çeflit karakol du¤u ileri bulunduğu bir ileri çeşit du¤u bir bir çeflit çeflit ileri karakol karakol du¤u bir çeflit ileri karakol binalar›d›r. Osmanl› ‹mpabinalar›d›r. Osmanl› ‹mpaileri karakol binalarıdır. binalar›d›r. Osmanl› binalar›d›r.s›n›rlar›n›n Osmanl› ‹mpa‹mparatorlu¤u zaratorlu¤u s›n›rlar›n›n Osmanlı sıratorlu¤uİmparatorluğu s›n›rlar›n›n zazaratorlu¤u s›n›rlar›n›n zamanla Tiflis’e ve Hazar manla Tiflis’e ve Hazar nırlarının zamanla Tiflis’e manla Tiflis’e ve Hazar manla Tiflis’e ve geniflleHazar Denizi’ne kadar Denizi’ne kadar Denizi’ne kadar genifllegeniflleve Hazar Denizi’ne kadar Denizi’ne kadar genifllemesiyle buraya; konak, mesiyle konak, mesiyle buraya; buraya; konak, genişlemesiyle buraya; mesiyle buraya; konak, bar›nak ah›r ve al›flverifl bar›nak ah›r al›flverifl bar›nak ah›r ve ve al›flverifl konak, barınak ahır ve bar›nak ah›r ve al›flverifl merkezi özellikleri merkezi özellikleri merkezimerkezi özellikleri alışveriş özellikleri merkezi özellikleri kazand›r›lm›fl. kazand›r›lm›fl. kazand›r›lm›fl. kazandırılmış. kazand›r›lm›fl. 1965 y›l›nda önemli bir

Gerekli Notlar Gerekli Notlar Gerekli Notlar Gerekli Notlar Gerekli Notlar

Üst katta katta koridor koridor çevresinde çevresinde s›ralanm›fl s›ralanm›fl bas›k bas›k tonozlu tonozlu odalar odalar Üst Üst çevresinde s›ralanm›fl bas›k tonozlu odalar Üst katta koridor çevresinde s›ralanm›fl bas›k tonozlu odalar Üstkatta katta koridor koridorBuradaki çevresinde sıralanmış basık tonozlu odalar bulunbulunmaktad›r. süslemeler daha sonra yap›lm›flt›r. Üst katta koridor çevresinde s›ralanm›fl bas›k tonozlu odalar bulunmaktad›r. Buradaki süslemeler daha sonra yap›lm›flt›r. bulunmaktad›r. Buradaki süslemeler daha sonra yap›lm›flt›r. bulunmaktad›r. Buradaki süslemeler daha sonra yap›lm›flt›r. maktadır.Buradaki süslemeler daha sonra yapılmıştır. bulunmaktad›r. Buradaki süslemeler daha sonra yap›lm›flt›r.

Rüstem Paşa Kervansarayı Rüstem Pafla Kervansaray› iki Rüstem Pafla Kervansaray› iki Rüstem Pafla Kervansaray› iki Rüstem Pafla Kervansaray› iki iki katlıbirbirPafla yapıdır. Doğu ve katl› yap›d›r. Do¤u ve bat› Rüstem Kervansaray› iki katl› bir yap›d›r. Do¤u ve bat› katl› bir yap›d›r. Do¤u ve bat› batı yönünde sivri kemerli ve katl› bir yap›d›r. Do¤u ve bat› yönünde sivri kemerli katl› bir yap›d›r. Do¤uve ve bat› yönünde sivri kemerli ve yönünde sivri kemerli ve tonozlu ikiiki kapıdan girilen yönünde sivri kemerli ve tonozlu kap›dan girilen yönünde sivri kemerli ve tonozlu iki kap›dan girilen tonozlu iki kap›dan girilen avlunun çevresinde 32 oda tonozlu iki kap›dan girilen avlunun çevresinde oda tonozlu iki kap›dan 32 girilen avlunun çevresinde 32 oda avlunun çevresinde 32 oda bulunmaktadır. avlunun çevresinde çevresinde 32 32 oda oda bulunmaktad›r. avlunun bulunmaktad›r. bulunmaktad›r. bulunmaktad›r. bulunmaktad›r.

1965 y›l›nda bir 1965yılında y›l›nda önemli önemli bir 1965 birker1965 y›l›ndaönemli önemli bir restorasyon geçiren restorasyon geçiren kerrestorasyongeçiren geçiren kerrestorasyon kerrestorasyon geçiren kervansaray›n bat›ya bakan vansaray›n bat›ya bakan vansaray›n bat›ya bakan vansarayın batıya bakan vansaray›n bat›ya bakan ön cephesi, hafif ileri tafl›ön cephesi, hafif ileri tafl›ön cephesi, hafif ileri tafl›ön cephesi, hafif ileri taşıcephesi, hafif ileri tafl›r›lm›fl, altta beflik tonozlu r›lm›fl, altta beflik tonozlu r›lm›fl, altta beflik tonozlu rılmış, altta beşik tonozlu r›lm›fl, altta beflik tonozlu derin bir girifl, üstte de derin derin bir bir girifl, girifl, üstte üstte de de derin bir girifl, üstte de derin bir giriş, üstte de kervansaray yöneticisine kervansaray yöneticisine yöneticisine kervansaray kervansaray yöneticisine kervansaray yöneticisine ait bir oda b›rak›lm›flt›r. ait bir ait bir oda oda b›rak›lm›flt›r. b›rak›lm›flt›r. ait bir biroda odabırakılmıştır. b›rak›lm›flt›r. ait

Avluda kal›n payelerin yuvarlak tu¤la kemerlerle birbirine Avluda kal›n payelerin yuvarlak tu¤la kemerlerle birbirine Avluda kalın payelerin yuvarlak tuğla kemerlerle birbirine bağlanAvluda kal›n payelerin yuvarlak tu¤la kemerlerle birbirine Avluda kal›n kal›n payelerin payelerin yuvarlak tu¤la kemerlerle birbirine ba¤lanmas›ndan oluflan bir revak sistemi meydana gelmifltir. Avluda yuvarlak tu¤la kemerlerle birbirine ba¤lanmas›ndan oluflan bir revak sistemi meydana gelmifltir. masından oluşan bir revak sistemi meydana gelmiştir. tonoz ba¤lanmas›ndan oluflan oluflan bir bir revak revak sistemi sistemi meydana meydanaÜzerleri gelmifltir. ba¤lanmas›ndan gelmifltir. Üzerleri tonoz örtülü olan revaklar›n odalar da ba¤lanmas›ndan oluflan birbu revak sistemi meydana gelmifltir. Üzerleri tonoz örtülü olan bu revaklar›n arkas›ndaki odalar da örtülü olan bu revakların arkasındaki odalar arkas›ndaki da basık tonozlarla Üzerleri tonoz örtülü olan bu revaklar›n arkas›ndaki odalar da Üzerleri tonoz örtülü örtülü olan bu bu revaklar›n revaklar›n arkas›ndaki arkas›ndaki odalar odalar da da bas›k tonozlarla örtülmüfltür. Üzerleri tonoz olan örtülmüştür. bas›k tonozlarla örtülmüfltür. bas›k tonozlarla örtülmüfltür. bas›k tonozlarla örtülmüfltür. bas›k tonozlarla örtülmüfltür. Kervansaray, günümüzde Kervansaray, günümüzde Oltu Kervansaray, günümüzde Kervansaray, günümüzde Kervansaray, günümüzde Oltu tafl› taşı imalatimalat ve satış Kervansaray, günümüzde Oltuesnafınının tafl› esnaf›n›n›n esnaf›n›n›n imalat Oltu tafl› esnaf›n›n›n imalat Oltu tafl›yeri esnaf›n›n›n imalat yeri olarak hizmet vermektedir. ve sat›fl olarak hizmet Oltu tafl› esnaf›n›n›n imalat ve yeri hizmet ve sat›fl sat›fl yeri olarak olarak hizmet ve sat›fl yeri olarak hizmet Oltu taşından yapılmış, başta vermektedir. Oltu tafl›ndan ve sat›fl yeri olarak hizmet vermektedir. Oltu tafl›ndan vermektedir. Oltu tafl›ndan tespih, yüzük, gerdanlık olmak vermektedir. Oltu tafl›ndan yap›lm›fl, baflta tespih, yüzük, vermektedir. Oltu tafl›ndan yap›lm›fl, baflta tespih, yüzük, yap›lm›fl, baflta tespih, yüzük, üzere, onlarca çeşit hediyelik yap›lm›fl, baflta tespih, yüzük, gerdanl›k olmak üzere, yap›lm›fl, baflta tespih, yüzük, gerdanl›k olmak üzere, gerdanl›k olmak üzere, eşyanın satışı burada yapılgerdanl›kçeflit olmak üzere,eflyan›n onlarca hediyelik gerdanl›k olmak üzere, onlarca çeflit çeflit hediyelik eflyan›n onlarca hediyelik eflyan›n maktadır. onlarca çeflit hediyelik hediyelik eflyan›n sat›fl› burada yap›lmaktad›r. onlarca çeflit eflyan›n sat›fl› burada yap›lmaktad›r. sat›fl› burada burada yap›lmaktad›r. yap›lmaktad›r. sat›fl› sat›fl› burada yap›lmaktad›r.

www.kuzeydoguanadolu.com

OltuTaşı Taşı Oltu Oltu Taşı Oltu Oltu Taşı Taşı Revaklar Revaklar Revaklar Revaklar Revaklar

Kurflunlu Kurflunlu Kurşunlu iii Kurflunlu Dervifl Dervifl Mah. er er gün gün 19 Cami¤a¤a Mah. Dervifl ¤a 2350925 Mah. er gün +90 +90 442 442 2350925 Derviş Ağa Mahallesi Her Gün +90 442 2350925

Kurflunlu Kurflunlu Cami, Cami, fieyhülfieyhülKurflunlu Cami,ŞeyhülfieyhülKurşunlu Cami, islâm islâm Feyzullah Feyzullah Efendi Efendi islâm Feyzullah Efendi islâm Feyzullah Efendi taraf›ndan taraf›ndan 1701 1701 y›l›nda y›l›nda taraf›ndan 1701 y›l›nda tarafından 1701 yılında yapt›r›lm›flt›r. yapt›r›lm›flt›r. Kubbesinin Kubbesinin yapt›r›lm›flt›r. Kubbesinin yaptırılmıştır. Kubbesinin üzeri üzeri kurflunla kurflunla kapl› kapl› ololüzeri kurflunla kapl› olüzeri kurşunla kaplı oldu¤u du¤u için için Kurflunlu Kurflunlu Cami Cami du¤u için Kurşunlu Kurflunlu Cami duğu için Cami ismi ismi sonradan sonradan verilmifltir. verilmifltir. ismi sonradan verilmifltir. ismi sonradan Kesme Kesme tafltan, tafltan,verilmiştir. kare kare planl› planl› Kesme tafltan, kareplanlı planl› Kesme infla taştan, kare olarak olarak infla edilen edilen yap›, yap›, olarak infla edilen yap›, olarak inşa edilen yapı,otusesekiz sekiz kasnak kasnak üzerine üzerine otusekiz kasnak üzerine otukiz üzerine oturan ran rankasnak bir bir kubbe kubbe ile ile örtülörtülran bir kubbe ile son örtülbir kubbe ile örtülmüştür. müfltür. müfltür. Caminin Caminin son cecemüfltür. Caminin son ceCaminin son cemaat maat maat yeri yeri dört dört tafl tafl sütunlu sütunlu maat yeritaş dört tafl sütunlu yeri dört sütunlu üç üç üç kubbeli kubbeli bir bir mekand›r. mekand›r. üç kubbeli bir mekand›r. kubbeli bir mekandır. Giriş Girifl Girifl kap›s›n›n kap›s›n›n üzerinde üzerinde Girifl kap›s›n›n üzerinde kapısının üzerinde dört dört dört sat›rl› sat›rl› talik talik (yuvarlak (yuvarlak dört talik (yuvarlak satırlı talik (yuvarlak harf) harf) harf)sat›rl› yaz›l› yaz›l› kitabesi kitabesi bulunbulunharf) yaz›l› kitabesi yazılı kitabesi bulunmakmaktad›r. maktad›r. Mihrab›, Mihrab›,buluntafltan tafltan maktad›r. Mihrab›, tadır. taştantafltan yap›l› yap›l›Mihrabı, ve ve mukarnasl› mukarnasl› olan olan yap›l› vemukarnaslı mukarnasl›olan olan yapılı ve

yap›n›n yap›n›n ahflap ahflapkapısı kap›s› kap›s› yapının ahşap yap›n›n ahflap kap›s› en Türk Türk a¤aç a¤aç iflçili¤inin iflçili¤inin en Türk ağaç işçiliğinin en en Türk iflçili¤inin güzel güzela¤aç örneklerinden örneklerinden bibigüzeloluflturur. örneklerinden birini güzel örneklerinden birini rini oluflturur. Son Son cemaat cemaat oluşturur. Son cemaat rini oluflturur. Son cemaat yerinin yerinin sa¤ sa¤ taraf›nda taraf›nda bubuyerininminaresi sağ yerinin sa¤tarafında taraf›nda bulunan lunan minaresi sekiz sekiz s›ra s›ra bulunan minaresi sekizs›ra lunan minaresi sekiz k›rm›z› k›rm›z› tafl tafl fleritle fleritle k›rm›z› tafl taş fleritle sıra kırmızı şeritle süslenmifltir. süslenmifltir. süslenmifltir. süslenmiştir.

Kurflunlu Kurflunlu Kurflunlu Kurşunlu Medresesi Medresesi Medresesi Medresesi Kurflunlu Kurflunlu Camisi’nin Camisi’nin yaKurşunlu Camisi’nin ya-ya-

Kurflunlu Camisi’nin yan›nda n›nda bulunan bulunan medrese, medrese, nında bulunan medrese, n›nda bulunan medrese, fieyhülislam fieyhülislam Feyzullah Feyzullah Şeyhülislam Feyzullah fieyhülislam Feyzullah Efendi Efendi taraf›ndan taraf›ndan cami cami ile ile Efendi tarafından cami Efendi taraf›ndan cami ile ayn› ayn› tarihte tarihte (1701) ile aynı tarihte(1701) (1701) ayn› tarihte (1701) yapt›r›lm›flt›r. yapt›r›lm›flt›r. Feyziye Feyziye yaptırılmıştır. Feyziye yapt›r›lm›flt›r. Feyziye Medresesi Medresesi olarak olarak da an›an›Medresesi olarak dada anılan Medresesi olarak da an›lan lan yap›, yap›, Kurflunlu Kurflunlu Camisi Camisi yapı, Kurşunlu Camisi lan yap›, Kurflunlu Camisi ile ile birlikte birlikte bir külliye külliye ile birlikte birbir külliye ile birlikte bir külliye oluflturur. oluflturur. oluşturur. oluflturur. Düzgün Düzgün kesme kesme tafltan tafltan Düzgün kesmetaştan tafltan Düzgünmedresenin kesme yap›lan yap›lan medresenin on on üç üç yapılan medresenin medresenin yap›lan on hücresi hücresi günümüze günümüzeon gege-üç hücresi günümüze üç hücresi günümüzege-

Kurflunlu Kurflunlu Cami’nin Cami’nin girifl girifl bölümünden bölümünden bir bir görünüfl görünüfl KurflunluCami’nin Cami’nin bölümünden bir görünüfl Kurşunlu girişgirifl bölümünden bir görünüş

Erzurum Erzurum Merkez ErzurumMerkez Merkez Erzurum Merkez lebilmifltir. lebilmifltir. Güneydo¤u Güneydo¤u gelebilmiştir. Güneydoğu lebilmifltir. Güneydo¤u köflesindeki köflesindekiüç üç üç hücre hücre köşesindeki hücre köflesindeki üçyapılan hücre sonraki sonrakiyıllarda y›llarda y›llarda yap›lan yap›lan sonraki sonraki y›llarda yap›lan onar›mlarda onar›mlarda buraya buraya ekonarımlarda buraya ek-ekonar›mlarda buraya eklenmifltir. lenmifltir. Do¤u Do¤u duvar›na duvar›na lenmiştir. Doğu duvarına lenmifltir. Do¤u duvar›na paralel paralelolarak olarak olarak uzanan uzanan seseparalel uzanan paralel olarak uzanan sekiz kiz hücrenin hücrenin üstü beşik beflik beflik sekiz hücrenin üstü üstü kiz hücrenin üstü beflik tonozlarla tonozlarla örtülmüfltür. örtülmüfltür. tonozlarla örtülmüştür. tonozlarla örtülmüfltür. ücrelerin ücrelerin her her birisinin birisinin Hücrelerin her birisinin ücrelerin her birisinin bat› bat› yönüne yönüne aç›lan aç›lan bir bir veya veya batı yönüne açılan bir bat› yönüne aç›lan bir veya iki iki penceresi penceresi bulunur. bulunur. veya iki penceresi bulunur. iki penceresi Medrese, Medrese, 00 00bulunur. y›l›nda y›l›nda Medrese, 2006 yılında Medrese, 00 edilmifltir. y›l›nda yeniden yeniden restore restore edilmifltir. yeniden restore edilmiştir. yeniden restore edilmifltir.

rr K K Gürcü Kapı rii 20 K Cami Gürcü GürcüiKap› Kap› Cad. Cad. er er gün gün Gürcü Kapı Cad. Her Gün +90 +90 442 442 2350925 2350925 Gürcü Kap› Cad. er gün +90 442 2350925

Erzurum’da Erzurum’da görev görev yapm›fl yapm›fl Erzurum’da görev yapmış Erzurum’da görev yapm›fl eniçeri eniçeri ca¤› ca¤› a¤alar›na¤alar›nYeniçeri Ocağı ağalarından eniçeri dan dan akreci akrecica¤› lili a¤alar›n¤a ¤a tarataraZakreciakreci Ali Ağalitarafından, dan ¤a taraf›ndan, f›ndan, 11 00 y›l›nda y›l›nda 1608 yılında yaptırılan f›ndan, 1 cami 0cami y›l›nda yapt›r›lan yapt›r›lan lili ¤a ¤a cami Ali Ağacami Camisili olarak yapt›r›lan ¤a Camisi Camisi olarak olarak da da bilinir. bilinir. da bilinir.olarak 1859 depreminCamisi da bilinir. 11 depreminde depreminde zarar zarar de zarar gören yapının 1 depreminde zarar gören gören yap›n›n yap›n›n onar›m›n› onar›m›n› onarımını belgeleyen gören yap›n›n onar›m›n› belgeleyen belgeleyen küçük küçük bir bir küçük bir kitabe, sivribirkebelgeleyen küçük kitabe, kitabe, sivri sivri kemerli kemerli kap› kap› merli kapı alınlığı üzerinde kitabe, kemerli al›nl›¤› al›nl›¤›sivri üzerinde üzerinde yer yerkap› al›r. al›r. yer alır. üzerinde yer al›r. al›nl›¤› Caminin Caminin önündeki önündeki son son Caminin önündeki son Caminin önündeki son cemaat cemaat yeri, yeri, sütunun sütunun cemaat yeri, 4 sütunun cemaat yeri, sütunun tafl›d›¤› tafl›d›¤› üç üç kubbe kubbe ile ile örtüörtütaşıdığı kubbe tafl›d›¤› üç kubbeileiled›fltan örtülüdür. lüdür. üç uu kubbeler kubbeler d›fltan örtülüdür. Bu lüdür. u kubbeler d›fltan konik konik bir bir çat› çat›kubbeler ile ile gizlengizlendıştan konik bir çatı ile gizkonik bir çat› ile gizlenmifltir. mifltir. badet badetmekan› mekan› kare kare lenmiştir. İbadet mekanı mifltir. badet mekan› kare planl› planl› olan olan yap›da, yap›da, köfleköflekare planlı olan yapıda, planl› olan yap›da, köflelerdeki lerdeki tromplara tromplara oturan oturan lerdeki köşelerdeki merkezi merkezitromplara bir birtromplara kubbe kubbeoturan kenkenoturan merkezi bir kubbe merkezi bir kubbe kendini dini gösterir. gösterir. Düzgün Düzgün kendini gösterir. Düzgün dini gösterir. Düzgün kesme kesme tafltan tafltan yap›lm›fl yap›lm›fl olan olan kesme taştan yapılmış kesme tafltan yap›lm›fl caminin caminin içerisi içerisi altta altta olan alt›, alt›, caminin içerisi altta alt›, olan içerisi altta üstte üsttecaminin de de dört dört pencere pencere ile ile üstte de dört pencere altı, üstte de dört pencereile ayd›nlat›l›r. ayd›nlat›l›r. Minaresi Minaresi ile aydınlatılır. Minaresi ayd›nlat›l›r. Minaresi k›rm›z› k›rm›z› kamber kamber tafllar› tafllar› ile ile kırmızı kamber taşları ileile k›rm›z› kamber tafllar› moloz moloz tafltan tafltan infla infla edilen edilen moloz tafltan inflaedilen edilen moloz inşa cami, cami, taştan 00 00 y›l›nda y›l›nda onar›m onar›m cami, 00 y›l›nda onar›m cami, 2006 yılında onarım geçirmifltir. geçirmifltir. geçirmiştir. geçirmifltir.

Kurflunlu Kurflunlu Cami, Cami, Gürcü Gürcü Kap› Kap› Cami, Cami, Kongre Kongre Binas› Kurşunlu Cami, Gürcü Kapı Cami, Kongre BinasıBinas› Kurflunlu Cami, Gürcü Kap› Cami, Kongre Binas› 21 Kongre Kongre Binas› Binas› 21 Kongre Binas› 21

59 59 45 59

Kongre Binası

Kongre Kongre Cad. Cad. Hafta Hafta Hafta içi Kongre Caddesi İçi içi +90 +90 442 442 2350925 2350925 Kongre Cad. Hafta içi +90 442 2350925

Cumhuriyet Cumhuriyet tarihimizde tarihimizde Cumhuriyet tarihimizCumhuriyet tarihimizde çok çok önemli önemli bir bir yere yere sahip sahip de çok önemli yere çok birbir yere sahip olan olanönemli bina, bina, 1867 1867 y›l›nda y›l›nda sahipbina, olan 1867 bina, 1867 olan y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. yapt›r›lm›flt›r. Atatürk’ün Atatürk’ün yılında yaptırılmıştır. yapt›r›lm›flt›r. Atatürk’ün baflkanl›¤›nda baflkanl›¤›nda 23 23 Temmuz Temmuz Atatürk’ün başkanlığınbaflkanl›¤›nda 23gerçekleflTemmuz 1919 1919 tarihinde tarihinde gerçeklefl1919 gerçekleflda 23 tarihinde Temmuz tirilen tirilen Erzurum Erzurum1919 Kongresi Kongresi tarihinde gerçekleştirilen tirilen Erzurum ile ile Cumhuriyet’in Cumhuriyet’inKongresi temelleri temelleri ile Cumhuriyet’in temelleri Erzurum ileTürbu bu binada binadaKongresi at›l›rken, at›l›rken, Türbu binada TürCumhuriyet’in temelkiye kiye Büyük Büyükat›l›rken, Millet Millet MecMeckiye Büyük Millet Mecleri bu binada atılırken, lisi’nin lisi’nin kurulufluna kurulufluna giden giden lisi’nin kurulufluna giden yolda yolda önemli önemli bir birMillet kilometre kilometre Türkiye Büyük yolda önemli bir kilometre tafl› tafl› geride geride b›rak›lm›flt›r. b›rak›lm›flt›r. Meclisi’nin kuruluşuna tafl› geride b›rak›lm›flt›r. giden yolda önemli bir Mimarisi Mimarisi kilometre taşıbina, geride Mimarisi U U planl› planl›olan olan bina, bodrum bodrum bırakılmıştır. U planl› olan bina, bodrum ve ve 22 kattan kattan oluflur. oluflur. Orta Orta ve 2 kattan oluflur. Orta

23 da Erzurum Kongresi’ne ev sahipliği yapan yapı,yap›, 23Temmuz Temmuz Temmuz1919’ 1919’da 1919’da Erzurum Erzurum Kongresi’ne Kongresi’ne ev ev sahipli¤i sahipli¤i yapan yapan yap›, günümüzde Sanatlar Lisesi olarak hizmet 23 TemmuzGüzel 1919’da Erzurum Kongresi’ne evvermektedir. sahipli¤i yapan yap›, günümüzde günümüzde Güzel Güzel Sanatlar Sanatlar Lisesi Lisesi olarak olarak hizmet hizmet vermektedir. vermektedir. günümüzde Güzel Sanatlar Lisesi olarak hizmet vermektedir.

onların gerisinde Kongre Kongre Salonu Salonuderslikler oluşturulmuştur. Kongre Salonu Ana Ana giriflle giriflle beraber beraber iki iki girifli girifli Ana giriflle beraber iki girifli daha daha bulunan bulunan yap›n›n yap›n›n Kongre Salonu daha bulunan yap›n›n birinci birinci kat›nda kat›nda Erzurum Erzurum Ana girişle beraber iki birinci kat›nda Erzurum Kongresi’nin Kongresi’nin düzenlendi¤i düzenlendi¤i girişi daha bulunan Kongresi’nin düzenlendi¤i salon salon yer yer al›r. al›r. Salon Salon yapının birinci katında salon yer al›r. Salon

Binanın ikinci ikinci tarihi Kongre Salonu Binan›n Binan›n ikincikatında kat›nda kat›ndabulunan bulunan bulunan tarihi tarihi Kongre Kongre Salonu Salonu Binan›n ikinci kat›nda bulunan tarihi Kongre Salonu

k›sm› k›sm› güneye güneye taflk›n taflk›n olan olan Mimarisi k›sm› güneye taflk›n olan binan›n binan›n tam tam ortas›nda, ortas›nda, U planlı olan bina, bodrum binan›n tam ortas›nda, bas›k bas›k yay yay kemerli, kemerli, girifl girifl ve 2 kattan oluşur. bas›k kemerli,Orta girifl kap›s› kap›s›yay ve ve üzerinde üzerinde küçük küçük kısmı güneye taşkın küçük olan kap›s› üzerinde balkon balkonve kap›s› kap›s› bulunur. bulunur. ‹ki ‹ki binanınkap›s› tam ortasında, babalkon bulunur. yanda yanda birer birer küçük küçük oda oda‹ki ve ve sık yay kemerli, giriş kapısı yanda birer küçük salooda ve bir bir genifl genifl toplant› toplant› salove üzerinde küçük balkon bir genifl toplant› salonunun nunun yer yer ald›¤› ald›¤› üst üst kat, kat, kapısı bulunur. İki yanda nunun yer ald›¤› üst kat, küçük küçük kubbe kubbe ile ile örtülü, örtülü, birer küçük oda ve bir küçük kubbe ile örtülü, fenerli fenerli bir bir aç›kl›ktan aç›kl›ktan ayd›nayd›ngeniş toplantı salonunun fenerli bir aç›kl›ktan ayd›nlat›l›r. lat›l›r. Yap›n›n, Yap›n›n, do¤u do¤u ve ve yer aldığı üst kat, küçük lat›l›r. Yap›n›n, do¤u ve bat›s›ndaki bat›s›ndaki k›sa k›sa cepheler cepheler kubbe ile örtülü, fenerli bir bat›s›ndaki k›sa cepheler yüzeyden yüzeyden k›smen k›smen ileri ileri açıklıktan aydınlatılır. Yayüzeyden k›smen ilerikotafl›r›larak tafl›r›larak aralar›nda kopının, doğuaralar›nda ve batısındaki tafl›r›larak aralar›nda koridorlar ridorlar ve veonlar›n onlar›n gerisinde gerisinde kısa cepheler yüzeyden ridorlar veoluflturulmufltur. onlar›n gerisinde derslikler derslikler oluflturulmufltur. kısmen ileri taşırılarak derslikler oluflturulmufltur. aralarında koridorlar ve

içerisinde içerisinde Atatürk Atatürk heykeli, heykeli, Erzurum Kongresi’nin içerisinde Atatürk heykeli, dört dört s›ra s›ra halinde halinde oturma oturma düzenlendiği salonoturma yer alır. dört s›ra halinde gruplar›, gruplar›, duvarlarda duvarlarda Salon içerisinde Atatürk gruplar›, duvarlarda delegelerin delegelerin kongrede kongrede heykeli, dört kongrede sıra halinde delegelerin

oturma grupları, duvarlar-

da delegelerin kongrede

temsil temsil ettikleri ettikleri illeri illeri temsil ettikleri illeri temsil ettikleri gösteren gösteren harita harita illeri dikkat dikkat gösteren harita gösteren haritadikkat dikkat çeker. çeker. Salonun Salonun karfl›l›kl› karfl›l›kl› çeker. karşılıklı çeker. Salonun karfl›l›kl› her her iki ikiSalonun yan›nda yan›nda bulunan bulunan her iki yanında bulunan her iki yan›nda küçük küçük odalarda odalarda oobulunan döneme döneme küçük odalarda küçük odalardaobulunur. odöneme döneme ait ait mobilyalar mobilyalar bulunur. ait mobilyalar bulunur. ait mobilyalar bulunur. Milli Milli E¤itim E¤itim Bakanl›¤›’na Bakanl›¤›’na Milli E¤itim Bakanl›¤›’na Milli Eğitim Bakanlığı’na ba¤l› ba¤l› özel özel müze müze statüsünstatüsünba¤l› özel müzestatüsünstatüsünbağlı müze deki deki özel bu bu salonda, salonda, kongre kongre deki busalonda, salonda, kongre deki bu kongre üyelerinin üyelerinin foto¤raflar›, foto¤raflar›, üyelerinin foto¤raflar›, üyelerinin fotoğrafları, biyografileri, biyografileri, oo dönemden dönemden biyografileri, dönemden biyografileri, oodönemden kalma kalma s›ralar s›ralar ve ve benzeri benzeri kalma s›ralar benzeri kalma veve benzeri kongre kongresıralar belgeleri belgeleri sergilenir. sergilenir. kongre belgeleri sergilenir. Erzurum Erzurum Kongresi’nin Kongresi’nin kongre belgeleri sergilenir. Erzurum Kongresi’nin gerçekleflti¤i gerçekleflti¤i y›llarda y›llarda ‹dadi ‹dadi Erzurum Kongresi’nin gerçekleflti¤i y›llarda ‹dadi Mektebi Mektebi (Lisesi) (Lisesi) olarak olarak gerçekleştiği yıllarda İdadi Mektebi (Lisesi)olarak olarak faaliyet faaliyet gösteren gösteren bina, bina, Mektebi (Lisesi) faaliyet gösteren bina, günümüzde günümüzde Güzel Güzel SanatSanatfaaliyet gösteren bina, gügünümüzde Güzel Sanatlar lar Lisesi Lisesi olarak olarak e¤itim e¤itim nümüzde Güzel Sanatlar lar Lisesi olarak e¤itim hizmetini hizmetini devam ettirir. Lisesi olarakdevam eğitimettirir. hizmehizmetini devam ettirir.

tini devam ettirir.

Kongre KongreSalonu’nun Salonu’nunyan›ndaki yan›ndakibölümlerde bölümlerdeAnadolu’nun Anadolu’nunçeflitli çeflitliillerinden illerinden Kongre Salonu’nun yan›ndaki bölümlerde yanındaki çeşitliillerinden illeringelen gelen Kongre Kongre Üyeleri’nin Üyeleri’nin resimleri resimleri yer yerAnadolu’nun almaktad›r almaktad›r çeflitli gelen Kongre Üyeleri’nin almaktad›r den gelen Kongre Üyeleri’ninresimleri resimleriyer yer almaktadır.

www.kuzeydoguanadolu.com

44

58

47

Erzurum Tabyaları

22

Mimarisi Erzurum’da yapılan ilk tabyaların tarihi Tabyaların tamamı kesme taştan inşa 18. yüzyıldaki Osmanlı-İran savaşına edilirken, mimari üsluptan ziyade kadar uzanır. Ancak en büyük tabyalar sağlamlık ve kullanım esasları ön plana 19. yüzyılın başından itibaren, Ruslar’ın çıkartılmıştır. Yan yana odalardan Doğu Anadolu’ya yaptıkları baskın ve meydana gelen tabyaların, üzerleri kalın istilalardan şehri korumak amacıyla bir toprak tabakasıyla örtülmüştür. Düşinşa edilmiştir. Şehrin çevresinde, görüş açısı yüksek tepelere inşa edilen bu manın geleceği yönün öteki tarafında stratejik yapıların sayısı 22’yi bulmakaskerlerin toplantı avlularına, depo, revir gibi bölümlere yer verilmiştir. tadır. İçlerinde karargâh binaları, askeri barınaklar, eğitim sahaları, yemekhaneler, sarnıçlar, pusu odaları yer alan bu tabyalar; bazan tek, bazan da bir kaç büyük yapının birleşiminden meydana Erzurum Tabyalar› 61 gelir. Büyüklükleri ve konumları değişenr r m a a ar yap›lan ilk tabyalar›n tarihi tabyalar›n, üzerleri kal›n bir toprak tabyaların en önemlileri şehrin hemen Erzurum’da 18. yüzy›ldaki Osmanl›-‹ran savafl›na kadar tabakas›yla örtülmüfltür. Düflman›n gelece¤i yönün öteki taraf›nda askerlerin toplant› Ancak en büyük tabyalar 19. doğusunda bulunan Mecidiye ve Aziziyeuzan›r. yüzy›l›n bafl›ndan itibaren, Ruslar’›n Do¤u avlular›na, depo, revir gibi bölümlere yer Aziziye Tabyası Anadolu’ya yapt›klar› bask›n ve istilalardan verilmifltir. tabyalarıdır. 1- Büyük Palandöken Tabya 2- Küçük Palandöken Tabya 3- Büyük Kiremitlik Tabya 4-Küçük Kiremitlik Tabya 5-Ahali Tabya 6-Aziziye Tabyası I - II - III 7-Mecidiye Tabya 8-Gez Tabyası 9-Toparlak Tabya 10-Ağzıaçık Tabya 11-Sivişli Tabya 12-Büyük Höyük Tabyası 13-Küçük Höyük Tabyası 14-Uzun Ahmet Tabyası 15-İlave Tabya 16-Dolangez Tabya 17-Çobandede Tabyası 18-Tafta Tabya (Şahap Paşa) 19-Karagöbek Tabyası

ERZURUM

flehri korumak amac›yla infla edilmifltir. fiehrin çevresinde, görüfl aç›s› yüksek tepelere infla edilen bu stratejik yap›lar›n say›s› 22’yi bulmaktad›r. ‹çlerinde karargâh binalar›, askeri bar›naklar, e¤itim sahalar›, yemekhaneler, sarn›çlar, pusu odalar› yer alan bu tabyalar; bazan tek, bazan da bir kaç büyük yap›n›n birlefliminden meydana gelir. Büyüklükleri ve konumlar› de¤iflen tabyalar›n en önemlileri flehrin hemen do¤usunda bulunan Mecidiye ve Aziziye tabyalar›d›r. Mimarisi Tabyalar›n tamam› kesme tafltan infla edilirken, mimari üsluptan ziyade sa¤laml›k ve kullan›m esaslar› ön plana ç›kart›lm›flt›r. Yan yana odalardan meydana gelen

Tafta Tabya (Şahap Paşa) Alttan ve üstten kal›n toprak tabakalar› ile örtülü olan tabyalar›n düflman taraf›ndan görülmeleri imkans›z hale getirilmifltir

Rus askerlerinin Tabyalara girmesi üzerine Erzurum halk›n›n tepkisini gösteren tablo Mecidiye Tabyas›’ndan bir detay

Uzun Ahmet Tabyası Mecidiye Tabyası’ndan bir detay

www.kuzeydoguanadolu.com

Erzurum Tabyaları

rzurum Erzurumerkez Merkez rzurum erkez rzurum erkez

48

Erzurum Tabyalar› Erzurum Tabyaları Erzurum Tabyalar› Erzurum Tabyalar›

49 63 63

www.kuzeydoguanadolu.com

62

Tabyalar›n içinde birbirine Mecidiye Tabyası’nın iç bölüTabyalar›n içinde birbirine ba¤lanan dikdörtgen odalar Tabyalar›n içinde birbirine münden bir detay ba¤lanan dikdörtgen odalar ba¤lanan dikdörtgen odalar

K›flla odalar› K›flla Kışlaodalar› Odaları K›flla odalar› Tabyalar›n en genifl bölüTabyalar›n en genifl bölüTabyalar›n genifl bölübölüTabyaların geniş münde k›fllaen odalar› bulumünde k›flla odalar› bulumünde k›flla odalar› bulunurken, bunlar birbirlemünde kışla odaları bulunurken, bunlar birbirlenurken, bunlar birbirleriyle ba¤lant›l› nurken, bunlardikdörtgen birbirleriyle ba¤lant›l› dikdörtgen riyle ba¤lant›l› dikdörtgen flekilde infla edilmifltir. riyle bağlantılı dikdörtgen flekilde infla edilmifltir. flekilde infla edilmifltir. Odalar›n genifllikleri 3-4 Odalar›n genifllikleri şekilde inşa edilmiştir.3-4 Odalar›n genifllikleri 3-4 metre, derinlikleri 6-14.5 metre, derinlikleri 6-14.5 Odaların genişlikleri 3-4 metre, derinlikleri 6-14.5 metredir. Ço¤unlukla tek metredir. Ço¤unlukla tek metre, derinlikleri 6-14.5 metredir. Ço¤unlukla tek

metredir. tek katl› olan Çoğunlukla k›flla odalar›n›n katl› olan k›flla odalar›n›n katlı olan odalarının katl› k›flla odalar›n›n baz›lar› yerkışla kazanmak baz›lar› yer kazanmak bazıları yer kazanmak baz›lar› yer kazanmak amac›yla ahflap kalaslarla amac›yla ahflap kalaslarla amacıyla ahşap kalaslarla amac›yla ahflapve kalaslarla ikiye bölünmüfl iki katl› ikiye bölünmüfl ve iki katl› bölünmüş ikiyegetirilmifltir. bölünmüfl ve iki katl› hale hale getirilmifltir. katlı getirilmifltir. hale getirilmiştir. hale Tabyalar›n biraz d›fl›nda Tabyalar›n biraz d›fl›nda Tabyaların biraz dışında Tabyalar›n birazkullan›d›fl›nda karargâh olarak karargâh olarak kullan›olarak kullanılan karargâh olarak kullan›lan korunakl› binalar da lan korunakl› binalar da korunaklı dabinavarlan korunakl› binalar da vard›r. Bu binalar karargâh vard›r. Bu karargâh binadır. Bu karargâh binaları, vard›r. Bu karargâh binalar›, yan yana odalar ile lar›, yan yana odalar ile yan yana odalar ile fırın, lar›, yan yana ile f›r›n, mutfak veodalar hamamf›r›n, mutfak ve hamammutfak ve hamamdan f›r›n, mutfak ve hamamdan meydana gelir. dan meydana gelir. meydana gelir. Tabyadan meydana Tabyalar›n yangelir. bölümleTabyalar›n yan bölümleların yan bölümlerinde Tabyalar›n yan bölümlerinde top mevzileri ile rinde top mevzileri ile top mevzileri ile onların rinde top mevzileri ile onlar›n yan›nda topçu onlar›n yan›nda topçu yanında topçu odaları da onlar›n yan›nda topçu odalar› da yer al›r. odalar› yer al›r. yer alır.da odalar› da yer al›r.

Topçu odaları Topçu odalar› gizli gizlibir bir Topçu odalar› gizli bir Topçu odalar› gizli bir merdivenle koğuşlara merdivenle ko¤ufllara merdivenle ko¤ufllara bağlanır. 1877-1878 merdivenle ko¤ufllara ba¤lan›r. 1877-1878 ba¤lan›r. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan ba¤lan›r. 1877-1878 Osmanl›-Rus Savafl›’ndan Osmanl›-Rus Savafl›’ndan sonra yapılantabyalara tabyalara Osmanl›-Rus Savafl›’ndan sonra yap›lan bir sonra yap›lan tabyalara bir bir de yap›lan pusu odaları sonra tabyalara de pusu odalar› yer- bir de pusu odalar› yeryerleştirilmiştir. Bunlar de pusu odalar› yer-“L”, lefltirilmifltir. Bunlar lefltirilmifltir. Bunlar “L”, “L”, “U”, şeklinde lefltirilmifltir. Bunlar “L”, “U”, “T”“T” fleklinde yap›lm›fl “U”, “T” fleklinde yap›lm›fl yapılmış çokgen veya “U”, “T”veya fleklinde yap›lm›fl çokgen dikdörtgen çokgen veya dikdörtgen dikdörtgen yapılardır. çokgen veya dikdörtgen yap›lard›r. Bunlar›n henyap›lard›r. Bunlar›n henBunların hendeğe yönelik yap›lard›r. Bunlar›n hende¤e yönelik k›s›mlar›na de¤e yönelik k›s›mlar›na kısımlarına mazgallar de¤e yönelik k›s›mlar›na mazgallar yerlefltirilmifltir. mazgallar yerlefltirilmifltir. yerleştirilmiştir. Bununla, mazgallarhende¤i yerlefltirilmifltir. Bununla, kontrol Bununla, hende¤i kontrol hendeği etmek ve Bununla, hende¤i kontrol etmek vekontrol karfl› taraf› topetmek ve karfl› taraf› topkarşı tarafı topçu bataretmek ve karfl› taraf› topçu bataryalar›ndan uzak çu bataryalar›ndan uzak yalarından uzak tutmak çu bataryalar›ndan uzak tutmak amaçlanm›flt›r. tutmak amaçlanm›flt›r. amaçlanmıştır. tutmak amaçlanm›flt›r.

Gerekli Notlar Gerekli Notlar Gerekli Notlar Gerekli Notlar

entin de¤iflik noktalaentin de¤iflik noktalaKentin değişik r›nda entinbulunduklar›ndan de¤ifliknoktalarında noktalar›nda bulunduklar›ndan bulunduklarından ulaşım ulafl›m alternatifleri de r›nda bulunduklar›ndan ulafl›m alternatifleri de alternatifleri de değişmekde¤iflmektedir. ecidiye ulafl›m alternatifleri de de¤iflmektedir. ecidiye tedir. Mecidiye ve Aziziye ve ziziye Tabyalar›, de¤iflmektedir. ecidiye ve ziziye Tabyalar›, Tabyaları, rzurum’un ars ap›Kars ve ziziyeErzurum’un Tabyalar›, rzurum’un ars ap› Kapı çıkışında Kars yolu ç›k›fl›nda ve ve ars yolu rzurum’un ars ap› ç›k›fl›nda ve ars yolu üzerinde üzerinde bulunmaktad›r. ç›k›fl›ndabulunmaktadır. ve ars yolu üzerinde bulunmaktad›r. er gün zel servis üzerinde Her günbulunmaktad›r. er gün zel servis 35 zel 5servis er 44 gün Özel servis 44 35 5 44 2353509 255 +90 442

Aziziye Tabyas›’n›n hemen yan›nda bulunan Aziziye An›t› Aziziye Tabyas›’n›n hemen yan›nda bulunan Aziziye An›t› Aziziye hemen yanında bulunan Aziziye Anıtı An›t› AziziyeTabyası’nın Tabyas›’n›n hemen yan›nda bulunan Aziziye

Tabyalar›n tarihi önemi Tabyalar›n tarihi Önemi önemi Tabyaların Tarihi Erzurum’un Tabyalar›ndo¤usunda tarihi önemi Erzurum’un do¤usundabulunan Erzurum’un doğusunda bulunan Mecidiye (üstte) ve Erzurum’un do¤usunda bulunan Mecidiye Mecidiye(sağda) ve (üstte) Aziziye ve TabAziziye (sa¤da), bulunanTabyas› Mecidiye (üstte) ve Aziziye Tabyas› yası (üstte) tarihte(sa¤da), “93 Harbi” tarihte Harbi”(sa¤da), olarak Aziziye“93 Tabyas› olarak bilinen 1877-1878 tarihte “93 Harbi” olarakOsbilinen tarihte 1877-1878 “93Savaşı’nda, Harbi” Osmanl›olarak manlı Rus Rusların bilinen 1877-1878 Osmanl›Rus Savafl›’nda, Ruslar›n bilinen 1877-1878 Osmanl›ilerleyişinin durdurulmasında Rus Savafl›’nda, Ruslar›n ilerleyiflinin durdurulmas›nda Rus Savafl›’nda, Ruslar›n kritik bir işlevdurdurulmas›nda görmüştür. ilerleyiflinin kritik bir ifllevdurdurulmas›nda görmüfltür. ilerleyiflinin kritik bir ifllev görmüfltür. kritik bir ifllev görmüfltür.

Abdurrahman Abdurrahman Abdurrahman Abdurrahman Gazi Türbesi Gazi Türbesi 23 Gazi 23 Gazi Türbesi Türbesi 23

Türbe Yolu Cad. HerHer Türbe Yolu Caddesi gün gün Türbe Yolu Cad. Her gün +90 442 2350925 Türbe Yolu Cad. Her gün +90 442 2350925 +90 442 2350925 Erzurum’un 2,5 km. gü-

de 4.85 4.85 metre de metreboyunda boyunda de 4.85 metre Gazi’nin boyunda Abdurrahman de 4.85 metre Gazi’nin boyunda Abdurrahman Abdurrahman Gazi’nin makamı bulunmaktadır. Abdurrahman Gazi’nin makam› bulunmaktad›r. makam› bulunmaktad›r. makam› bulunmaktad›r. Türbenin etrafı Türbenin etraf› zamanla zamanla Türbenin etraf› zamanla ağaçlandırılarak Türbenin etraf› mesire zamanla a¤açland›r›larak mesire a¤açland›r›larak mesire yeri haline a¤açland›r›larak mesire yeri haline getirilmiştir. getirilmifltir. yeri haline getirilmifltir. yeri haline getirilmifltir.

Erzurum’un 2,5 Erzurum’un 2,5km. km.gügüErzurum’un 2,5Palandökm. güney do¤usunda ney doğusunda Palandöney do¤usunda Palandöney Da¤›’n›n do¤usunda Palandöken ete¤indedir. ken Da¤›’n›n dağının eteğindedir. ken ete¤indedir. ken Da¤›’n›n ete¤indedir. Sahabe olan Abdurrahman Sahabe Sahabeolan olanAbdurrahman AbdurrahSahabe Abdurrahman Gazi ayn›olan zamanda Hazreti Gazi ayn› zamanda Hazreti man Gazi aynı zamanda Gazi ayn› zamanda Hazreti Muhammed’in (s.a.v) sanMuhammed’in (s.a.v) sanHazreti Muhammed’in Muhammed’in (s.a.v) sancaktar› olarak da bilinir. caktar› olarak da olarak bilinir. (s.a.v) sancaktarı caktar› olarak bu da yana bilinir. 16. yüzy›ldan 16. yüzy›ldan bu yana da bilinir. 16. yüzyıldan 16. yüzy›ldan bu yana ziyaret edilen türbe 1796 ziyaret edilen türbe bu yana ziyaret edilen1796 ziyaret edilen türbe 1796 Türbenin y›l›nda, Erzurum Valisi d›fltangörünümü görünümü Türbenin dıştan y›l›nda, Erzurum Türbenin d›fltan görünümü türbe 1796 yılında,Valisi y›l›nda, Erzurum Türbenin d›fltan görünümü Yusuf Ziya Pafla’n›nValisi efli Yusuf ZiyaValisi Pafla’n›n Erzurum Yusufefli Ziya YusufHan›m Ziya Pafla’n›n efli Ayfle taraf›ndan Ayfle Han›m taraf›ndan Paşa’nın eşi Ayşe Hanım Ayfle Han›m taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. yapt›r›lm›flt›r. tarafından yaptırılmıştır. yapt›r›lm›flt›r. Türbenin girifl kap›s› üzeTürbenin girifl kapısı kap›s›üzeüzeTürbenin giriş Türbenin kap›s› üzerinde l796girifl tarihli kitabe, rinde l796 tarihlikitabe, kitabe, rinde l796 tarihli rinde l796 kitabe, Hattat Salimtarihli taraf›ndan Abdurrahman Gazi’nin Türbe Hattat Salim taraf›ndan Hattat Türbe AbdurrahmanGazi’nin Gazi’nin Türbe Hattat Salim Salim tarafından taraf›ndan yaz›lm›flt›r.Türbe içerisin- Abdurrahman içinde yeralan alan makam› Abdurrahman Gazi’nin Türbe yaz›lm›flt›r.Türbe içerisiniçinde yer yer alanmakamı makam› yazılmıştır.Türbe yaz›lm›flt›r.Türbeiçerisiniçerisin- içinde içinde yer alan makam›

Abdurrahamn Gazi Abdurrahman GaziCami Cami Abdurrahman Gazi Cami Abdurrahman Gazi Cami

Abdurrahman GaziCami Cami Abdurrahman Gazi Abdurrahman Gazi Cami Abdurrahman Gazi GaziTürCami Abdurrahman Abdurrahman Gazi Gazi TürAbdurrahman Gazi Türbesi’nin yan›nda 1847 Türbesi’nin yanında besi’nin yan›nda 1847 besi’nin yan›nda 1847 y›l›nda yapt›r›lm›fl bir cami 1847 yılında yaptırılmış y›l›nda yapt›r›lm›fl bir cami y›l›nda yapt›r›lm›fl bir cami bir cami bulunmaktadır. bulunmaktad›r. Erzurum bulunmaktad›r. Erzurum Erzurum Hacı Ahbulunmaktad›r. Erzurum Valisi Hac›Valisi Ahmet ‹zzet Pafla Valisi Hac›Paşa Ahmet ‹zzet Pafla met tarafından Valisiİzzet Hac› Ahmet ‹zzetve Pafla taraf›ndan yapt›r›lan taraf›ndan ve yaptırılan veyapt›r›lan onun ismiyle taraf›ndan yapt›r›lan onun ismiyle de an›lanvebu onun ismiyle de an›lan de anılan bu cami, son bu onun ismiyle de an›lan bu cami, y›llarda önemli yıllardason önemli bir onarım cami, son y›llarda önemli cami, son y›llarda önemli bir onar›m geçirmifltir. geçirmiştir. bir onar›m geçirmifltir. bir onar›m geçirmifltir.

50

Erzurum Kış Turizm Merkezi

Kayak Merkezleri ve Atlama Kulesi İlüstrasyonu

51

ERZURUM KIŞ TURİZM MERKEZİ

Erzurum, 6 ay boyunca kayak yapmaya elverişli yapısı, kar kalitesi, uzun pistleri ve tesisleriyle dünyanın sayılı kış turizm merkezlerinden biridir. 27 Ocak-6 Şubat 2011’de Dünya Üniversiteler Kış Oyunları’na ev sahipliği yapan Erzurum, kış turizminde dünyanın parlayan yıldızı olmuştur. Palandöken, Konaklı ve Kandilli kayak merkezlerinin bulunduğu Erzurum, çok sayıda buz salonuna ve

Türkiye’nin tek atlama kulelerine sahiptir. Şehrin yeni simgelerinden biri haline gelen atlama kuleleri, dünyanın da en modern spor tesislerinden biridir. Palandöken Dağları Kış Turizm Merkezi: 70 km uzunluğunda ve 25 km genişliğinde bir alanı kaplayan Palandöken Dağları, 1993 yılında Kış Turizm Merkezi ilan edilmiştir. Bu merkez

içerisinde; Erzurum (Hınıs) Boğazı, Konaklı ve Gez Yaylası’ndan oluşan 3 adet kayak merkezi bulunmaktadır. Erzurum Boğazı, aynı zamanda Palandöken Kayak Merkezi adıyla anılmaktadır. Palandöken Kayak Merkezi’nde slalom ve büyük slalom yarışmaları için Uluslararası Kayak Federasyonu (FIS) tarafından tescilli iki pist bulunmaktadır.

Şehir Merkezi 4 Km Mesafede: Tesislerin çeşitliliğinin yanı sıra birbirlerine, şehir merkezine ve havaalanına yakınlığı Erzurum’da kış turizminin cazibesini önemli ölçüde artırmaktadır. Havaalanına 15 km, şehir merkezine 4 km mesafede bulunan Palandöken Kayak Merkezi’nde 2 adet 5 yıldızlı, 3 adet 4 yıldızlı otel kayakseverlere hizmet vermektedir.

Palandöken Kayak Palandöken KayakMerkezi Merkezi

53 67

10 telesiyej, 1 teleski, 2 baby lift, 1 gonErzurum’un güneyinde yer alan 3 bin Erzurum’un güneyinde yer alan 3 bin pistlerde 10 telesiyej, 1 teleski, 2 baby 176 m yüksekliğindeki Palandöken, dol lift hizmet vermektedir. Gondol lift 176 m yüksekli¤indeki Palanlift, 1 gondol lift hizmet vermektedir. 5 ay boyunca kayak yapmaya ile 1000 metrelik bir tırmanışla Ejder döken,yapısı, 5 ay kar boyunca kayak Gondol lift ile 1000 metrelik bir elverişli kalitesi ve Tepesi’ne ulaşılırken, Palandöken’ de; 7 yapmaya elveriflli yap›s›, kar t›rman›flla Ejder Tepesi’ne ulafl›l›rken, uzun pistleri ile dünyanın en kolay, 8 orta, 2 profesyonel (zor) ve 4 2 kalitesi ve uzun pistleri ile dünPalandöken’de; 7 kolay, 8 orta, önemli kayak merkez-lerinden yan›n en önemli kayak merkezprofesyonel ve 4 do¤al pist yer doğal pist yer(zor) almaktadır. Tüm pistlerde biridir. Kış olimpiyatlarının dahi lerinden biridir. K›fl olimpiyatalmaktad›r. Tüm pistlerde ayn› anda aynı anda yaklaşık 12 bin kişiye kayak düzenlenmesine imkân tanıyan lar›n›n dahi düzenlenmesine yaklafl›k 12 bin kifliye kayak yapma yapma imkanı sunulmaktadır. Palandöken’ de pistler dünyanın imkân tan›yan Palandöken’de imkan› sunulmaktad›r. Palandöken Kayak Merkezi; en uzun ve en dik pistleri pistler dünyan›n en uzun Palandöken Kayak Merkezi; Alp disiplini ve snowboard ve en dik aras›nda arasında yerpistleri almaktadır. Alp disiplini ve snowboard yer almaktad›r. içinson sonderece derece uygun Palandöken, NewPalandöken, York için uygun pistler pistler New York Times Gazetesi Times Gazetesi tarafından sunarken; kayak dışında, sunarken; kayak d›fl›nda, taraf›ndandünyadaki belirlenen belirlenen 41dünyayamaç paraflütü,dağcılık, da¤c›l›k, yamaç paraşütü, daki merkezi 41 kayak snowtube, paintball kayak arasındamerkezi 18. snowtube, paintball gibi gibi aras›nda 18. gösterilmifltir. farkl› turizm çeflitleri için de gösterilmiştir. farklı turizm çeşitleri için de ya¤›fl›n›n Ekim-Kas›m aylar›nda alternatif oluflturmaktad›r. Kar yağışının Ekim-Kasım alternatif oluşturmaktadır. kendini gösterdi¤i Erzurum’da, Do¤al park görünümüyle, aylarında kendini gösterdiği kayak mevsimi Kas›m ay›ndan Doğalpiknik park görünümüyle, gezi, ve seyir alan› Erzurum’ kayak mevsimi itibarenda, bafllamakta veKaNisan olarak dört gezi, piknik ve mevsim seyir alanı ayr› sım ayından itibaren başlamakta ay›n›n sonuna kadar sürmektedir. güzellikler yaflatan olarak dört mevsim ayrıPalanve Nisan ayının sonuna kadarolanak sürmekte- Gondol lift Palandöken, kaymaya döken, yaşatan ayn› zamanda bir ondol lift güzellikler Palandödir. Palandöken, sağlayan sa¤layan “tozkaymaya kar” olanak özelli¤ini, kongre turizmi merkezidir. ken, aynı zamanda bir kongre ikliminden dolay›, bütün kayak “toz kar” özelliğini, ikliminden dolayı,sezonu Ç›¤ önleme ve suni kar sistemlerinin boyunca sürdürmektedir. turizmi merkezidir. Çığ önleme ve suni bütün kayak sezonu boyunca sürdürmekbulundu¤u Palandöken Kayak Merkezi, tedir. sistemlerinin bulunduğu Palandöken 2000 -3176 metreler aras›nda bulunan kar Erzurum’un en modern hastanelerine Palandöken Kayak Merkezi’ndeki 2000 -3176 metreler arasında bulunan Kayak Merkezi, Erzurum’ u n en yaln›zca 5 km uzakl›ktad›r. modern Palandöken Kayak Merkezi’ndeki pistlerde hastanelerine yalnızca 5 km uzaklıktadır.

Palandöken, zorluk bakımından her seviyede alternatifler sunmaktadır Palandöken, zorlukdereceleri dereceleri bak›m›ndan her seviyede alternatifler sunmaktad›r Palandöken Kayak Merkezi

Palandöken Kayak Merkezi’nde bulunan Dedeman Oteli

www.kuzeydoguanadolu.com

Palandöken Kayak Kayak Merkezi Palandöken Merkezi

70 54 70

Erzurum K›flKış Turizm Erzurum TurizmMerkezi Merkezi

Konakl›Kayak Kayak Merkezi, Atlama Kuleleri Konaklı merkezi, Atlama Kuleleri

55 71

Konaklı Konakl›Kayak KayakMerkezi Merkezi Konakl› Kayak Merkezi fiehir merkezinden fiehir merkezinden merkezinden1717 17kmkm km Şehir uzakl›kta bulunan Konakl› uzakl›kta bulunan Konakl› uzaklıkta bulunan Konaklı Kayak Merkezi, 460 hektar Kayak Merkezi, Merkezi,460 460hektar hektar Kayak arazi üzerine kurulmufltur. arazi üzerine kurulmuştur. Kay›labilir alan›n alan›n alt noknokKay›labilir Kayılabilir alanın altalt noktası tas› 2200 m, üst noktas› 2200 m, üst noktası 3185 3185 m m yüksekliktedir. yüksekliktedir. 3185 m yüksekliktedir. İniş yön‹nifl ‹nifl yönleri yönleri kuzeydo¤ukuzeydo¤uleri kuzeydoğu-kuzeybatı kuzeybat› aras›nda aras›nda de¤iflde¤iflkuzeybat› arasında değişmektedir. mektedir. mektedir. E¤im E¤im oranlaoranlaEğim çeşitlilik r›n›n oranlarının çeflitlilik göstermesi göstermesi nedeniyle her nedeniyle her her düzeyde düzeyde nedeniyle düzeyde kayakçıya kayakç›ya hizmethizmet verebilverebilmektedir. mektedir. mektedir. Potansiyel 1616 pisti Potansiyelolarak olarak bulunan Konakl› bölgepisti bulunan Konaklıbölgebulunan Konakl› sinde, 288 hektarl›k bölgesinde, 288 hektarlık toplamkayılabilir kay›labilir alan toplam alan alan toplam kay›labilir oluflturulmas› planlanoluflturulmas› planlanoluşturulması planlanmakmaktad›r. 25. Dünya Dünya Ünimaktad›r. 25. Ünitadır. 25. Dünya Üniversite versite K›fl Oyunlar›’nda Oyunlar›’nda versite K›fl Kış Oyunları’nda hizmet hizmet veren kayak merveren kayak merkezinde kezinde 6 6 mekanik mekanik tesis tesis kezinde 6 mekanik tesis bulunbulunmaktad›r. Kayak maktadır. Kayak merkezi, merkezi, ayn› ayn› anda anda 14 14 bin bin merkezi, aynı anda 14 bin kayakçıya kayakç›ya kayakç›ya hizmet hizmet vereverehizmet verebilmektedir. bilmektedir. Kayak merKayak kezinimerkezini kullanan kullanan sporcu ve ve kezini kullanan sporcu sporcu ve ziyaretçilerin ziyaretçilerin günübirlik günübirlik ihtiyaçlarını ihtiyaçlar›n› karfl›lamaya ihtiyaçlar›n› karfl›lamaya karşılamaya yönelik; yönelik; kayak kiralama, kayak kiralama, satış, gişe sat›fl, gifle gifle hizmetleri, kafe, sat›fl, hizmetleri, kafe, hizmetleri, kafe, yemek- ve yemekhane, dinlenme yemekhane, dinlenme ve hane, servisdinlenme ünitelerive yerservis almaktad›r. Alp Alp disiplininin geüniteleri yerdisiplininin almaktadır. getad›r. rektirdi¤i bütüngerektirdiği branfllarda Alp disiplininin hizmetbranşlarda veren Konakl›’da Konakl›’da hizmet veren bütün hizmet veren Konaklı’da şu pistler

Kandilli Kayaklı Kayakl›Koşu KofluSpor Spor Kandilli Kayakl› Koflu Spor Tesisi 2,5km, km,3,75 3,75 Tesisi 2,5 kmkm ve 5ve 5km km mavi ve k›rm›z› k›rm›z› pist; 5 km mavi ve mavi ve kırmızı pist;pist; iki iki ve km) iki (1,6 km ve 1,3 1,3 km) (1,6(1,6 km vekm 1,3 km) sprint sprint pistine ek olarak pistine ek olarak kayaklı kayakl› koflu koflu stadyumu, stadyumu, kayakl› koşu stadyumu, yarışma yar›flma sevk ve idare binas›, sevk ve idare binası, her bir her bir bir tak›m için için wax her takım içintak›m wax kabinleri,wax kabinleri, kayak test alan›, kayak test alanı,seyirci ısınmaalan›, ›s›nma alan›, ›s›nma alan›, seyirci alan›, alanı,çad›r› seyircivealanı, VIP VIP di¤er VIP çad›r› ve di¤er alanlara alanlara çadırı ve diğer sahiptir. Sprintalanlara pisti; 1.297 sahiptir. Sprint pisti;9-12 1.297m m uzunlu¤unda, 9-12 m m uzunlu¤unda, m uzunluğunda,229-12 geniflli¤inde, mm irtifa

genişliğinde, 22 m irtifa far-

yer almaktadır: Erkekler flu flu pistler pistler yer yer almaktad›r: almaktad›r: Süper BüyükSüper SlalomBüyük Pisti, Erkekler Erkekler Büyük Slalom Slalom Pisti, Pisti, Erkekler Erkekler Slalom Pisti, Erkekler Slalom Pisti, Büyük Slalom Pisti, ErBayanlarSlalom Süper Büyük kekler Slalom Pisti,SlaBakekler Pisti, Bayanlar Büyük Slalom Pisti,Süper Bayanlar Büyük yanlar Süper Büyük Slalom Pisti, Bayanlar Büyük Slalom PistiBayanlar ve Bayanlar lom Pisti, Büyük Slalom Pisti ve ve Bayanlar Bayanlar Slalom Pisti. Slalom Pisti Slalom KandilliPisti. Kayak Merkezi Kandilli Kayak36Merkezi Şehir merkezine fiehir merkezine 36 km km fiehir merkezine 36 km uzaklıkta olup, 160 uzakl›kta olup, 160 uzakl›kta olup, 160 hektar hektar hektar arazi üzerine arazi üzerine Pistlerin kurulmufltur. arazi üzerine kurulmufltur. kurulmuştur. Pistlerin rak›m› 1.713-1.767 Pistlerin rak›m› 1.713-1.767 rakımı 1.713-1.767 m m aras›nda de¤iflmektedir. arasında değişmektedir. 25. 25. Dünya Dünya Üniversiteler Üniversiteler K›fl K›fl 25. Dünya Üniversiteler Kış

fark›na sahiptir. Maksimum kına sahiptir. Maksimum t›rman›fl 19 19 m m ve toplam t›rman›fl toplam tırmanış 19 m veve toplam t›rman›fl 30 metredir. En t›rman›fl 30 metredir. tırmanış 30 metredir. En En düflük nokta nokta 1.713 1.713 m m ve ve en en düflük düşük nokta 1.713 m ve en yüksek nokta nokta 1.735 1.735 m’dir. m’dir. yüksek yüksek nokta 1.735 m’dir.

www.kuzeydoguanadolu.com

Oyunlar›’nda biatlon Oyunları’nda biatlon ve ve kayakl› koflumüsabakaları müsabakalar› kayaklı koşu kayakl› koflu müsabakalar› burada yap›lm›flt›r. Kandilli burada yapılmıştır. yap›lm›flt›r.Kandilli Kandilli Kuzey Disiplini Disiplini Kayak KayakMerMerKuzey Kayak Merkezi, 12 ay süreyle çok kezi, süreyle kezi, 1212 ay ay süreyle çok çok amaçl› kullan›maaçık aç›k amaçlı kullanıma bir bir bölgedir. bölgedir. bölgedir.

Atlama Kuleleri Kuleleri Atlama Atlama Kuleleri

Erzurum-Çat karayolu üzeErzurum - Çat karayolu üzerindeki Kiremitliktepe’de Kiremitliktepe’de rindeki rindeki Kiremitliktepe’ e yer almaktad›r. 125dm’lik yer almaktadır. 125 m’lik uzunlu¤u ve ve hilal hilal fleklinfleklinuzunlu¤u uzunluğu ve hilal şeklindedeki görüntüsü görüntüsü ile ErzuErzudeki ile kirum görüntüsü Erzurum 2011 ileDünya Üni2011 Dünya versiteler K›flÜniversiteler Oyunlar›’n›n versiteler K›fl Oyunlar›’n›n Kış Oyunları’ nın sembol biri sembol tesislerinden tesislerinden biri olmuştur. olmufltur. Tesis Tesis içerisinde, olmufltur. içerisinde, Tesis ve K125içerisinde, ve K95 K95K125 yar›flmalar› K125 ve yar›flmalar› K95 için iki ve atlaiçin yarışmaları iki atlama kulesi iki atlama rampas›; üçramadet ma kulesirampas›; ve iki atlama atlama üç adet K65,üçK40 K40 ve K20 antrenpası; adetve K65, K40antrenve K65, K20 manantrenman rampalar› bulunK20 rampaları man rampalar› bulunmaktad›r. Deniz Deniz seviyesine bulunmaktadır. Deniz sevimaktad›r. seviyesine göre; K95 tepesinin yesine göre; atlama K95 atlama tezirve noktas›, noktas›, 1.9951.995 m, en en zirve 1.995 m, pesinin zirve noktası, alçak noktas› 1.902 m; alçak noktas› m; m, en alçak noktası1.902 1.902 m; K125atlama atlamatepesinin tepesininzirve zirve K125

noktas›1.995 1.995m,m, m, en alçak noktas› 1.995 alçak noktası en en alçak noktas› 1.902 1.902 m’dir. m’dir. noktas› noktası 1.902 m’dir. CurlingArena Arena Curling Dünya Üniversiteler K›fl

DünyaÜniversiteler Üniversiteler Dünya Kış K›fl Oyunlar› için 2010 y›l›nda Oyunları için 20105yılında infla edilmifltir. edilmifltir. 5 curling infla curling inşa edilmiştir. 5 curling yar›flma alan›na yar›flma alan›na ve ve bin bin kikiyarışma alanınakapasitesine ve bin flilik oturma kişilik oturma kapasitesine sahiptir. Bu spor spor alan›nda sahiptir. Bu alan›nda sahiptir. sporbaflhakem, alanında hakem,Bujüri, hakem, jüri, başhakem, teknik delege delege için birer birer oda, oda, teknik için teknik delege için44birer sporcular salon sporcular için için salon bubulunmaktad›r. oda, sporcular için 4 salon lunmaktad›r. bulunmaktadır. Buz Hokeyi Salonlar› Buz Hokeyi Salonları Salonlar Cemal Gürsel Spor Spor Salonlar Cemal Gürsel Kompleksi içerisinde Salonlar Cemal Gürsel Spor erkekler ve ve kad›nlar için erkekler kad›nlar için Kompleksi içerisinde erkekyap›lan iki bulunyap›lan iki salon salon bulunler ve kadınlar için yapılan maktad›r. Erkekler Buz iki salon bulunmaktadır.

Hokeyi 3 kiflilik Hokeyi Salonu Salonu 3 bin binSalonu kiflilik Erkekler Buz Hokeyi oturma kapasitesine sa3 bin kişilik oturma kapasihiptir. Pist, 60 m x 30 m hiptir. Pist, 60 m x 30 tesine sahiptir. Pist, 60 m xm ölçülerindedir. Kad›nlar Buz ölçülerindedir. Kad›nlar Buz 30 m ölçülerindedir. KadınHokeyi Salonu’nun oturma lar Buz Hokeyi Salonu’ nun kapasitesi 500 kiflidir. Bu kapasitesi 500 kiflidir. oturma kapasitesi 500 Bu pist 60 m xx 30 pist de deBu 60pist m de 30 m ölçükişidir. 60 m m xölçü30 lerindedir. m ölçülerindedir. Buz BuzSalonu Salonu Buz Salonu Yeniflehir’de, toplam 6 Yenişehir’ de, toplam 6 bin Yeniflehir’de, toplam 6 bin bin metrekarealan alanüzerine üzerineinşa infla metrekare edilen22 2bin binseyirci seyirci kapasiedilen bin seyirci kapasiedilen kapateli bir salondur.2009’ 2009’da siteli bir salondur. da hizmetegiren girensalonda; salonda; sosohizmete giren salonda; hizmete yunma dinlenme yunma odalar›, odalar›, dinlenme soyunma odaları, dinlenme odalar›,medikal medikal doodaları, oda,oda, doping ping kontrol odas› ve göping kontrol odas› ve kontrol odası ve görevli, görevli, jüri teknik panel revli, jüri ve vepanel teknik panel jüri ve teknik odaları odalar› bulunmaktad›r. bulunmaktadır.

YAKIN YERLER GEZİ GÜZERGAHI

Yıldızkaya Çataksu

Öşvank Kilisesi

Tortum Şelalesi

Şenkaya

Çamlıyamaç

Erzurum

in

y

Tortum Gölü Oltu Kalesi Bağbaşı

rt yolu

Haho Kilisesi

Oltu Y olu

-Baybu

tv

Erzurum-Artvin Yolu

İs

pi

r r-A

u ol

Peri Bacaları

an Yo

lu

Ulaşım

r tv

in

Yo lu

Narm

Rafting

Gezi Güzergahı Pasinler Kalesi (Sf.59) Pasinler Kaplıcası (Sf.60) Çobandede Köprüsü (Sf.61) Narman Peri Bacaları (Sf.63) Oltu Kalesi (Sf.64) Arslan Paşa Külliyesi (Sf.65) Tortum Gölü (Sf.66) Tortum Şelalesi (Sf.66)

Öşvank Kilisesi (Sf.68) Haho Kilisesi (Sf.69) İspir’de Doğa Sporları (Sf.71) Çoruh Havzası (Sf.72) İspir Yedigöller (Sf.73) Elmalı Mağarası (Sf.73) İspir Kalesi (Sf.74) Sırakonaklar (Sf.74)

rum

-Ka

olu rs Y

Semboller Anayol Tali yol Nehir Gezi noktası Şehir merkezi Tren yolu Güzel manzara

lu

Pasinler Kalesi

şY olu

ERZURUM

Erzuru

rs Yo m-Ka

Mu

Er

zu

ru

m

-A

Erzu

Çobandede Köprüsü

Erzu

rum

-Ağ

rı Yo

lu

59 81

Pasinler Kalesi

81

Pasinler ilçe merkezi

Pasinler ilçe merkezinde bulunan bu kale, Hasankale adıyla da anılmaktadır. Pasinler Kalesi, ilk olarak M.Ö. IX. yüzyılda Urartular tarafından yaptırılmıştır. Kalıntıları günümüze ulaşmış kale ise İlhanlılar döneminde, İlhanlı Emiri Hacı Toğay’ın oğlu Hasan Bey tarafından l339 yılında inşa edilmiştir. İç ve dış olmak üzere iki bölümden oluşan kale, kuzeyde sarp kayalıklara dayanmaktadır. Kesme taş ile moloz taşın kullanıldığı kalenin iç kale kapısı ile duvarları günümüze ulaşabilmiştir. 16. yüzyılda kaleyi onaran Kanuni Sultan Süleyman iç kaleye bir cami, IV. Murat da Revan Seferi sırasında (1634) bir köşk yaptırmış, ancak bu yapılar günümüze ulaşamamıştır. Yaklaşık 125 metre uzunluğunda, ortası 20 metre genişliğinde, kuzeye doğru daralan bir üçgen forma sahip iç kalenin batıya bakan ana girişinin önünde, uzun dikdörtgen bir alan, kademeli surlarla takviye edilmiştir. Buradaki demir kapı ve Erzurum Kapısı ile doğuda gizli kapısı bulunan kale, Hasan Dağı’nın ovaya uzanan en dik burnunda bulunur. Gizli kapıdan giden gizli bir yol, güneydeki Hasankale Çayı’na

Her Gün

kadar uzanırken, kuşatmalar sırasında bu yolla su temin edildiği bilinmektedir. XV. yüzyılda Akkoyunlu Hasan’dan adını alan Hasankale’nin Türklerle ilk tanışması, Büyük Selçuklular’la Bizanslılar arasında 1048 yılında yapılan “Hasankale Savaşı” ile gerçekleşmiştir. Savaşı Selçuklu kuvvetlerinin komutanı İbrahim Yınal kazanmış ve kaleyi ele geçirmiştir.

Pasinler Kalesi Kaya Mezarları Pasinler Kalesinin güneyinde, sur kalıntıları, Hasankale Çayı’na inen gizli geçit, seramik kalıntıları ile Kral Menua’ya ait Urartu kitabesi yanında, bu döneme ait kaya mezar odaları da bulunmaktadır. Kalenin güney yamacındaki kaya mezarının önünde bir de sunu (kurban) çukuru yer almaktadır.

Bölgenin en eski yerleşim merkezlerinden biri olan Pasinler ilçesi Kayalıklar üzerine kurulmuş Pasinler Kalesi

www.kuzeydoguanadolu.com

Pasinler Kalesi

60 82

Yakın Yerler

82

61 83

Pasinler Kaplıcaları, Çobandede Köprüsü

Çobandede Köprüsü

Kadınların kullandığı Küçük Çermik (Solda), erkeklerin kullandığı Büyük Çermik (sağda)

Pasinler Kaplıcaları Pasinler İlçe Merkezi Her Gün +90 442 661 52 27

Kaplıcalara yörede “Ilıca” veya “Çermik” denilmektedir. Kalenin güneyinde Hasankale Çayı’nın iki yanında birbirlerinden yaklaşık 50 metre mesafede iki kaplıca yer alır. Bunlardan güneydekine “Büyük Çermik” kuzeydekine “Küçük Çermik” denilmektedir. Büyük Çermik, 1565 yılında Dulkadiroğluları’ndan şah Bey tarafından yaptırılmıştır. Buradaki yapının içinde şifalı soğuk su kaynağı bulunurken, üzeri 14.5 metre çapında bir kubbeyle örtülmüştür. Büyük Çermik, I.Murat tarafından 1749 yılında onarılmış ve buraya bazı eklemeler yapılmıştır. Küçük Çermik, Büyük Çermik’in 50 metre kuzeyinde ve Hasankale çayının karşı kıyısında yer alır. Bu kaplıcanın, 1.5 metre derinliğinde havuzu ve üzerini örten 8 metre çapında kubbesi vardır. Küçük Çermik, Mirza Ali tarafından yaptırılmıştır.

Tarihi İpek Yolu güzergâhında bulunan köprü, İlhanlı hükümdarı Gazan Han’ın (1295-1304) Veziri Salduzlu Emir Çoban Noyin tarafından 1298 yılında yaptırılmıştır. Köprünün yapı formu ve baş kısmındaki bezemeler Selçuklu ve İlhanlı mimari üslubunu yansıtır. Karga Pazarı ve Aras nehirlerinin birleştiği yerde bulunan köprü 128 metre uzunluğunda, 8.5 metre genişliğindedir. Köprünün en büyük kemer açıklığı l3 metre, en yüksek noktası da 30 metredir. Yedi yuvarlak kemerli gözden oluşan köprünün ilk gözü

İki nehrin birleştiği noktada yer alan Çobandede Köprüsü

son yıllarda yapılan onarım sırasında kapatılmıştır. Köprünün kemerleri siyah,

Çobandede Köprüsü’nün üzerinde yer alan bir süsleme

kırmızı ve gri renkli kesme taşlardan yapılmıştır. Köprü ayaklarının altına ardıç ağaçları döşenmiştir. Böylece köprünün batması engellenmiştir. Köprü ağırlığını hafifletmek için de tampon duvarları arasında boşluk bırakılmıştır. Çobandede Köprüsü; 1727, 1872 ve son olarak 1948 yılında olmak üzere üç kez onarım geçirmiştir.

Pasinler ilçesinde bulunan, 205 metre derinlikten doğal çıkışlı Pasinler Kaplıcası, 15 lt/sn. akım değerine sahiptir. Bu kaplıca suyu; romatizma, sinir ve kas yorgunluğu, çeşitli sinirsel hastalıklar, eklem ve kireçlenme tedavisinde kullanılmaktadır. Sıcaklığı 39-45 derece arasında değişen kaplıca suyu, bikarbonat, klorür, sodyum, karbondioksit ve kısmen de radyoaktif bileşimlidir.

Pasinleri çepeçevre saran, verimli toprakları ile Pasinler Ovası

Yedi yuvarlak kemerli gözden oluşan Çoban Dede Köprüsü, askeri amaçlı olarak da kullanılmıştır

www.kuzeydoguanadolu.com

Erzurum-Horasan karayolu üzerinde, Hasankale’nin 15 km doğusunda. Her Gün

63

Narman Peri Bacaları

Narman Peri Bacalar› Narman Peri Bacalar›

Yoldere Köyü

Erzurum-Narman yolu üzerinde, Narman’a Erzurum-Narman yolu üzerinde, Narman’a Narman’ a 13uzakl›ktaki kilometre uzaklıktaki 13 kilometre Yoldere köyünde 13 kilometre uzakl›ktaki Yoldere köyünde Yoldere Köyü’nde 5 kilometre karelik 5 kilometre karelik bir bölgede bulun5 kilometre karelik bir bölgede bulunbir bölgede Jeolojik bulunmaktadır. Jeolojik maktad›r. yap›s›n›n yan› s›ra maktad›r.yanı Jeolojik yap›s›n›n yan› yapısının sıra kırmızı rengiyle de s›ra k›rm›z› rengiyle de dikkat çeken Narman k›rm›z›çeken rengiyle de dikkat çeken Narman dikkat Narman Peri Bacaları, Peri Bacalar›, bu özelli¤iyle dünyadabubirPeri Bacalar›, bu özelli¤iyle dünyada birözelliğiyle dünyada birkaç örnekten Yak›n kaç örnekten birini oluflturmaktad›r. kaç örnekten birini oluflturmaktad›r. Yak›n bir keflfedilen Narman Peri birinitarihte oluşturmaktadır. Yakın bir tarihte bir tarihte keflfedilen Narman Peri Bacalar›’n›n ziyaretçiPeri say›s› her geçenziyagün keşfedilen Narman Bacaları’nın Bacalar›’n›n ziyaretçi say›s› her geçen gün artmaktad›r. retçi sayısı her geçen gün artmaktadır. artmaktad›r. Peri bacalar›n›n bulundu¤u vadide, çeflitli Peri bacalarının bacalar›n›n bulunduğu bulundu¤u vadide, vadide,çeşitli çeflitli hayvanlar da yaflamaktad›r. Bunlar›n hayvanlardadayaşamaktadır. yaflamaktad›r. Bunlar›n hayvanlar Bunların bafl›nda; kaya kartal›, flahin, kerkenez, bafl›nda;kaya kayakartalı, kartal›, flahin, kerkenez, başında; şahin, kerkenez, atmaca, k›nal› keklik, b›ld›rc›n, kaya atmaca,kınalı k›nal› keklik, b›ld›rc›n, kaya atmaca, keklik, bıldırcın, kaya bülbülü, çinte, toygar, k›rlang›ç, ar› kuflu, bülbülü,çinte, çinte,toygar, toygar,kırlangıç, k›rlang›ç,arı ar›kuşu, kuflu, bülbülü, serçe, saksa¤an ve karga gelmektedir. serçe,saksağan saksa¤anveve karga gelmektedir. serçe, karga gelmektedir. Ayr›ca vadide; gelengi (yer sincab›), Afrika Ayr›ca vadide; gelengi (yer sincab›), Afrika Ayrıca vadide; (yer sincabı), tavflan›, tilki, gelengi kurt, domuz, su samuru, tavflan›, tilki, kurt, domuz, su samuru, Afrika tavşanı, kurt, domuz, su satavflan, ay› ve tilki, porsuk gibi memeli haytavflan, ay› ve porsuk gibi memeli hayvanlara da rastlanmaktad›r. muru, tavşan, ayı ve porsuk gibi memeli vanlara da rastlanmaktad›r. hayvanlara da rastlanmaktadır. Narman, Do¤u Anadolu Bölgesi’nin Kars Narman, Do¤u Anadolu Bölgesi’nin Kars bölümünde, ilin kuzeydo¤usunda Narman, Doğu Anadolu Bölgesi’nin yer bölümünde, ilin kuzeydo¤usunda yer almaktad›r. Erzurum’a iki ana yol ile Kars bölümünde, ilin kuzeydoğusunda almaktad›r. Erzurum’a iki ana yol ile ba¤lant›s› bulunan ilçeye,a biri kuzey-bat› yer almaktadır. Erzurum’ yol ile ba¤lant›s› bulunan ilçeye, iki biriana kuzey-bat› istikametinden 96 kilometrelik Tortumbağlantısı bulunan biri kuzey-batı istikametinden 96 ilçeye, kilometrelik TortumErzurum karayolu, di¤eri güney do¤u istikametinden 96 kilometrelik TortumErzurum karayolu, di¤eri güney do¤u

Narman Peri Bacaları

Her Gün

Her gün Her gün

+90 442 7413464 +90 442 7413464

Erzurum kara yolu, diğeri güney doğu istikametinde 105 kilometrelik Pasinleristikametinde 105 105kilometrelik kilometrelikPasinlerPasinleristikametinde Erzurum karayolu (k›smi duble yol) ile Erzurumkarayolu karayolu(kısmi (k›smiduble duble Erzurum yol)yol) ile ile ulafl›lmaktad›r. ulafl›lmaktad›r. ulaşılmaktadır.

Narman ilçesi Yoldere köyünde 5 kilometre karelik bir alana yay›lan peri bacalar›, k›rm›z› Narmanilçesi ilçesi Yoldere köyünde 5 kilometre karelikperi birbacaları, alana yay›lan peri bacalar›, k›rm›z› Narman Yoldere köyünde 5 km karelik bir alana yayılan kırmızı rengiyle dikkat çeker. rengiyle dikkat çekmektedir. rengiyle dikkat çekmektedir.

www.kuzeydoguanadolu.com

Narman Peri Peri Bacalar› Bacaları Narman Narman Peri Bacalar› Erzurum-Narman yolu üzerinde,

85 85

87 Yakın Yerler

Oltu

87

Oltu ilçe merkezi Oltu Kalesi Her Gün Kalesi Oltu İlçe Merkezi Oltu ilçe merkezi Oltu Kalesi

Erzurum Çayı kıyıErzurum Oltu Oltuilçesinde, ilçesinde,Oltu Oltu Çay› Erzurum Oltu ilçesinde, Oltu Çay›M.Ö sındaki tepe üzerinde bulunan kale k›y›s›ndaki tepe üzerinde bulunan kale k›y›s›ndaki tepe üzerinde bulunan kale 4. yüzyılda Urartular tarafından yaptırılM.Ö 4. yüzy›lda Urartular taraf›ndan M.Ö 4. yüzy›lda Urartular taraf›ndan mıştır. Oltu’nun mahallelerini çevreleyen yapt›r›lm›flt›r. Oltu’nun mahallelerini yapt›r›lm›flt›r. Oltu’nun mahallelerini dış kale surları ulaşamazken, çevreleyen d›flgünümüze kale surlar› günümüze çevreleyen d›fl kale surlar› doğal kayalıklardo¤al üzerinde yergünümüze alanüzerinde iç kale, ulaflamazken, kayal›klar ulaflamazken, kayal›klar ilçenin sağlamlığı veüzerinde bütün yer alanmerkezinde, iç kale,do¤al ilçenin merkezinde, sa¤yer alanveiçbütün kale, ilçenin merkezinde, sa¤laml›¤› ihtiflam›yla durmaktad›r. ihtişamıyla durmaktadır. İç kalenin laml›¤› ve bütün ihtiflam›yla durmaktad›r. ‹ç kalenin çevresi yüksek ve kal›n sur çevresi yüksek ve kalın sur duvarları ve ‹ç kaleninveçevresi yüksek ve kal›n sur duvarlar› burçlarla takviye edilmifltir. burçlarla takviye edilmiştir. “Ehmedek” duvarlar› ve burçlarla takviye edilmifltir. “Ehmedek” iç kale üzerinde, de denilen iç de kaledenilen üzerinde, sarnıçlar, bir “Ehmedek” de denilen iç kale üzerinde, sarn›çlar, bir türbe, flapel ile kaleait türbe, bir şapel ile kalebirmuhafızlarına sarn›çlar, bir ait türbe, bir flapel ile kale muhaf›zlar›na mekânlar bulunmaktad›r. mekânlar bulunmaktadır. muhaf›zlar›na ait mekânlar bulunmaktad›r. Kalenin kuzeybat›daki burç ve s›n›r Kalenin kuzeybatıdaki burç vevesınır Kalenin kuzeybat›daki burç s›n›r duvarlar›n›n geçmiflte çok daha görkemli duvarlarının geçmişte çok daha duvarlar›n›n geçmiflte çok dahagörgörkemli bir nitelik tafl›d›¤› anlafl›lmaktad›r. kemli bir nitelik taşıdığı anlaşılmaktadır. bir nitelik tafl›d›¤› anlafl›lmaktad›r. Ehmedek’ten Oltu Çay›’na inen gizli bir Ehmedek’ten Oltu Çayı’na inen gizli birbir Ehmedek’ten Oltu Çay›’na inen gizli su yolu da bulunmaktad›r. ‹ç Kalenin su yolu dabulunmaktadır. bulunmaktad›r. Kalenin su yolu da İç ‹ç Kalenin do¤u ete¤inde, asl› Selçuklulara kadar do¤u ete¤inde, asl›Selçuklulara Selçuklulara kadar doğu eteğinde, aslı kadar uzanan ve künklerle iç kaleye ba¤l› olan, uzanan ve künklerle iç kaleye ba¤l› olan, uzanan ve künklerle iç kaleye bağlı Selçuklu Hamam› ile kale organikolan, bir Selçuklu Hamam› kale organik Selçuklu ileilekale organik birbir bütünlükHamamı oluflturmaktad›r. bütünlük oluflturmaktad›r. bütünlük oluşturmaktadır. Osmanl› döneminde bir süre kervansaray Osmanl› döneminde bir süre kervansaray olarak da kullan›lan Oltu Kalesi, 3000 Osmanlı döneminde bir süre kervanolarak da kullan›lan Oltuüstüne Kalesi,kurul3000 metre karelik bir alan›n saray olarak da kullanılan Oltu Kalesi, metre karelik bir alan›n üstüne kurulmufltur. Kesme tafltan yap›lan kale, Bi3000 metre karelik bir alanın üstüne mufltur. KesmeAkkoyunlu, tafltan yap›lan kale, Bizans, Selçuklu, Karakoyunlu kurulmuştur. Kesme taştan yapılan kale, zans, Selçuklu, Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Osmanl› dönemlerinde onar›m geçirmifl, Bizans, Selçuklu, Akkoyunlu, Karakoyunve Osmanl› dönemlerinde onar›m geçirmifl,

Her gün Her gün

+90 442 8161137 +90 442 8161137

lu ve olarak Osmanlı dönemlerinde onarım geson 1998-1999 y›llar›nda restore son olarak 1998-1999 y›llar›nda restore çirmiş, son 1998-1999 yıllarında edilmifl ve olarak sa¤lamlaflt›r›lm›flt›r. edilmifledilmiş ve sa¤lamlaflt›r›lm›flt›r. restore ve sağlamlaştırılmıştır. Oltu Kalesi’ndeki fiapel Oltu Kalesi’ndeki Şapel Oltu Kalesi’ndeki fiapel ‹ç Kalenin kuzeydo¤u köflesindeki, dik Kalenin kuzeydo¤u köflesindeki, dik İç‹ç Kalenin kuzeydoğu köşesindeki, ve ve yüksek burcun üzerinde, temeldiksevive yüksek burcun temel seviyüksek burcun üzerinde, seviyesinyesinde kalm›fl bir üzerinde, flapeltemel bulunmaktad›r. yesinde kalm›fl birbulunmaktadır. flapel bulunmaktad›r. de bir şapel Alt›kalmış yaprakl› yonca plan›na sahipAltı olan Alt› yaprakl› yonca plan›na sahipşapel, olan flapel, X.-XI. yörede hâkimiyapraklı yoncayüzy›llarda, planına sahip olan flapel, X.-XI. yüzy›llarda, yörede hâkimiyeti ellerinde bulunduran Gürcüler taraX.-XI. yüzyıllarda, yörede hâkimiyeti yeti ellerinde bulunduran Gürcüler f›ndan yapt›r›lm›flt›r. Temel seviyesinde ellerinde bulunduran Gürcüler tarafın-taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. Temel seviyesinde profilli, yer yer süslemeli blok tafllar›n dan yaptırılmıştır. Temel seviyesinde profilli, yer yer süslemeli blok tafllar›n kullan›ld›¤› yap›da, günefl saati motifi profilli, yer yer süslemeli blok taşların kullan›ld›¤› yap›da, günefl saati motifibir dikkat çekmektedir. fiapelin bat›dan kullanıldığı yapıda, güneş saati motifi dikkatdo¤u çekmektedir. fiapelin bat›dan yer bir girifli, yönde de apsis yuvarla¤› dikkat çekmektedir. Şapelin biryer girifli, do¤u yönde de apsisbatıdan yuvarla¤› almaktad›r. girişi, doğu yönde de apsis yuvarlağı yer almaktad›r. almaktadır.

‹lkolarak olarakUrartular Urartular taraf›ndan yap›lan ve ihtiflaml› görüntüsüyle dikkat çeken Oltu Kalesi İlk tarafından yapılan ve ihtişamlı görüntüsüyle dikkat çeken Oltu Kalesi ‹lk olarak Urartular taraf›ndan yap›lan ve ihtiflaml› görüntüsüyle dikkat çeken Oltu Kalesi

88 Kalesi, Arslan Paşa Külliyesi Oltu 88 88

Oltu’nun önemliyapılarından yap›lar›ndan biri olan Arslan Pafla Camisi Oltu’nun Arslan Paşa Camisi Oltu’nun önemli önemli yap›lar›ndanbiri biriolan olan Arslan Pafla Camisi

Arslan Paşa Külliyesi

Oltu Rus Kilisesi

Oltu’nun önemli yap›lar›ndan biri olan ArslanRus Pafla Camisi Arslan Pafla Oltu Kilisesi Arslan Pafla Oltu Rus Kilisesi Oltuİlçeilçe merkezi Her gün Külliyesi Oltu Merkezi Oltu ilçe merkeziHer Gün Her gün Külliyesi +90 Rus 442 8161137 Arslan Pafla Her gün Oltu Kilisesi Oltu ilçe merkezi +90 442 8161137 Oltuİlçe ilçe merkeziHer Gün Her gün Oltu Oltu ilçe merkezi Her gün +90 Merkezi 442 8161137 Külliyesi Oltu ilçe merkezinde, şeh+90 442 8161137 Oltu ilçe merkezinde, fleh+90ilçe 442 merkezinde, 8161137 Oltu flehOltu ilçe merkezi Her gün

65 Oltu Oltu

veziynet ziyneteşyalarının eflyalar›n›n yap›Oltu ve yapıve ziynet eflyalar›n›n yap›m›nda kullan›lmaktad›r. mında m›ndakullanılmaktadır. kullan›lmaktad›r. ve ziynet eflyalar›n›n yap›Oltu tafl›,yüzyıllardan yüzy›llardan beri Oltu taşı, Oltu tafl›, yüzy›llardan beri m›nda kullan›lmaktad›r. yörede, genellikle tek kiflilik yörede, genellikle tektek kiflilik beri yörede, genellikle Oltu tafl›, yüzy›llardan beri ve babadan babadan o¤ula geçen geçen ev ve o¤ula kişilik ve babadan oğula ev yörede, genellikle tek kiflilik atölyelerde, fazla bir atölyelerde, fazla bir geçen ev atölyelerde, fazla ve babadan o¤ula geçen ev de¤iflikli¤e u¤ramadan de¤iflikli¤e u¤ramadan bir değişikliğe uğramadan atölyelerde, fazla bir ifllenegelmifltir. ifllenegelmifltir. işlenegelmiştir. de¤iflikli¤e u¤ramadan Oltu tafl›, fiziksel ve kimkimOltutaşı, tafl›,fiziksel fiziksel ve ifllenegelmifltir. Oltu vebak›m›nkimyasal özellikleri yasalözellikleri özellikleri bak›m›nyasal bakımınOltu tafl›, fiziksel ve bafll›ca kimdan incelendi¤inde incelendi¤inde dan bafll›ca dan incelendiğinde başlıca yasal özellikleri bak›m›nflu niteliklere sahip oldu¤u flu niteliklere nitelikleresahip sahipolduğu oldu¤u şu dan incelendi¤inde görülmüfltür: Mohsbafll›ca sertlik görülmüfltür: Mohs sertlik görülmüştür: flu niteliklere sahip oldu¤u skalas›na göre 3 sertli¤e, 1.5 skalas›na göre 3 sertli¤e, 1.5 görülmüfltür: Mohs sertlik yo¤unlu¤a sahip ve karbon karbon Mohs sertliksahip skalasına göre yo¤unlu¤a ve skalas›na göre 3 sertli¤e, 1.5 içeri¤i yüksektir. 3içeri¤i sertliğe, 1.5 yoğunluğa yüksektir. yo¤unlu¤a sahip ve karbon Ç›ra gibi is ç›kararak yanar sahip ve karbon içeriği Ç›ra gibi is ç›kararak yanar içeri¤i yüksektir. ve geride sigara külüne yüksektir. ve geride sigara külüne Ç›ra gibibir is ç›kararak yanar benzer at›k b›rak›r. b›rak›r. Çıra gibibir is çıkararak yanar benzer at›k ve geridegöre sigara külüne Linyite çok s›k yap›l› Linyite s›k yap›l› ve geridegöre sigaraçok külüne benbenzer bir karfl›n at›k b›rak›r. olmas›na genelde olmas›na zer bir atıkkarfl›n bırakır.genelde Linyite Linyite göre çokolarak s›k yap›l› kompakt linyit kompakt linyit göre çok sıkkarfl›n yapılıolarak olmasına olmas›na genelde tan›mlanabilir. tan›mlanabilir. karşın genelde kompakt kompakt linyit olarak Sürtünme ile elektriklenir linyit olarakile tanımlanabilir. Sürtünme elektriklenir tan›mlanabilir. ve hafif cisimleri çeker. ve hafif cisimleri çeker. Sürtünme ile Sürtünme ileelektriklenir elektriklenir Yanma esnas›nda aniden Yanma esnas›nda aniden ve hafif çeker. hafif cisimleri cisimleri çeker. so¤utulursa donar, camso¤utulursa donar, camesnasında aniden Yanma esnas›nda aniden lafl›r ve kal›p halini al›r. lafl›r ve kal›p halini al›r. soğutulursa donar, camso¤utulursa donar, camOltu tafl›, tafl›, yer yer kabu¤unda Oltu kabu¤unda laşır kalıp alır.al›r. lafl›r ve kal›phalini halini ikenve yumuflak, hava ile iken yumuflak, hava ile Oltu tafl›, yer kabu¤unda temas etti¤inde sertleflOltu yerkabuğunda temastaşı, etti¤inde sertlefliken yumuflak,hava hava mektedir. iken yumuşak, ileile mektedir. temas etti¤inde sertleflOltu tafl›ndan yap›lm›fl tesbih temas ettiğinde sertleşOltu tafl›ndan yap›lm›fl tesbih mektedir. ve tak›lar; tak›lar; ilçe ilçe s›n›rlar› s›n›rlar› içeiçemektedir. ve Oltu tafl›ndan yap›lm›fl tesbih risinde bulunan imalat ve risinde bulunan imalat Oltu taşından yapılmış tes-ve ve tak›lar; ilçe s›n›rlar› içesat›fl noktalar›nda; flehir mersat›flvenoktalar›nda; flehir merbih takılar; ilçe sınır-ları risinde ve kezindebulunan ise baflta bafltaimalat Taflhan kezinde ise Taflhan içerisinde bulunanflehir imalat sat›fl noktalar›nda; merolmak üzere çeflitli nokolmak üzere çeflitli nokve satış noktalarında; kezinde ise baflta Taflhan talarda sat›lmaktad›r. sat›lmaktad›r. talarda şehir merkezinde ise başta olmak üzere çeflitli nokTaşhan olmak üzere çeşitli talarda sat›lmaktad›r. noktalarda satılmaktadır.

rin almakArslanPaşa PaflaKülliyesi, Külliyesi, Ç›l- rin rindoğusunda do¤usundayer yer almakArslan Çıldır Arslan Pafla Külliyesi, Ç›ldo¤usunda yer almak+90 442 8161137 Oltu ilçe merkezinde, flehtadır. Üzerinde yapım kitad›r Atabekleri’nden Kars tad›r. Üzerinde yap›m kiAtabekleri’nden Kars Mud›r Atabekleri’nden Kars tad›r. Üzerinde yap›m kiArslan PaflaArslan Külliyesi, Ç›l- rin do¤usunda yer almakMuhaf›z› Mehmed besi bulunmayan yapının, tabesi bulunmayan yap›hafızı Arslan Mehmed Paşa Muhaf›z› Arslan Mehmed tabesi bulunmayan yap›d›r Atabekleri’nden Kars tad›r. Üzerinde yap›m kiPafla taraf›ndan, 1664 n›n, 1877-1878 1877-1878 Osmanl›1877-1878 Osmanlı-Rus Pafla taraf›ndan, 1664 n›n, Osmanl›tarafından, 1664 yılında Muhaf›z› Arslan Mehmed tabesi bulunmayan yap›y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. BuRus Savafl› sonras›nda, Savaşı sonrasında, Ruslar y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. Bu- Rus Savafl› sonras›nda, yaptırılmıştır. Burası, cami Pafla 1664 1877-1878 Osmanl›ras›, taraf›ndan, cami merkezli merkezli med- n›n, Ruslar taraf›ndan 1885tarafından 1885-1890 ras›, cami medRuslar taraf›ndan 1885merkezli medrese, han, y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. Bu- Rus Savafl› sonras›nda, rese, han, hamam ve saray1890 y›llar› aras›nda infla yılları arasında inşa edildiği rese, han, hamam ve saray1890 y›llar› aras›nda infla hamam ve merkezli saraydan oluşan ras›, cami med- Ruslar taraf›ndan 1885dan oluflan bir külliyedir. edildi¤i bilinmektedir. bilinmektedir. dankülliyedir. oluflan bir külliyedir. edildi¤i bilinmektedir. bir Osmanlı rese, han, hamam ve sarayOsmanl› döneminden ka- 1890 y›llar› aras›nda infla Osmanl› döneminden kadöneminden kalan bu küldan oluflan bir külliyedir. edildi¤i bilinmektedir. lan bu külliyenin cami lan bu cami külliyenin cami liyenin kısmı, ilçenin Osmanl› döneminden kak›sm›, ilçenin en gösteriflli k›sm›, ilçenin en gösteriflli en gösterişli yapılarından lan bu külliyenin cami yap›lar›ndan biridir. yap›lar›ndan biridir. biridir. k›sm›, ilçenin en gösteriflli Önünde alt› sütuna otuÖnündealtı alt›sütuna sütuna otuÖnünde oturan, yap›lar›ndan biridir. ran, befl kubbeli son ceran, befl kubbeli son cebeş kubbeli son cemaat Önünde sütuna otumaat yerialt› bulunan camimaat yeri bulunan camiran, befl kubbeli sonmiceyeri caminin nin bulunan minaresi silindirik nin minaresi silindirik maat yeri bulunan caminaresi silindirik gövdelidir. gövdelidir. Tamamen kesgövdelidir. Tamamen kesnin silindirik Tamamen taştan bu 1890 me minaresi tafltankesme infla edilen RusRus Kilisesi 1890yapımlı yap›ml› Kilisesi me tafltan infla edilen bu 1890 yap›ml› Rus Kilisesi gövdelidir. Tamamen kesinşa edilen bu yapı, içten ve yap›, içten ve d›fltan kare yap›, içten ve d›fltan kare Oltu taşıtafl› Oltu me tafltan edilen bu 1890 yap›ml› Rus Kilisesi planl›, tekinfla kubbe ilekubbe örtüdıştan kare planlı, tek Oltu tafl› planl›, tek kubbe ile örtüyap›, içten veİçd›fltan kare Oltu taşı, Oltu ilçesi sınırOltu tafl›, Oltu ilçesi s›n›rlüdür. ‹ç mekân› örten ile örtülüdür. mekânı Oltu tafl›,tafl› Oltu ilçesi s›n›rlüdür. ‹ç mekân› örten planl›, tek sivri kubbe ilekemerli örtü- Oltu ları içerisinde çıkartılan lar› içerisinde ç›kart›lan kubbeye, kemerli örten kubbeye, sivri lar› içerisinde ç›kart›lan kubbeye, sivri kemerli tafl›, Oltu ilçesi s›n›rlüdür. ‹ç mekân› örten değerli birbir taştır. Siyah, de¤erli taflt›r. Siyah, tromplarla geçilmifltir. Ah- Oltu tromplarla geçilmiştir. Ahde¤erli bir taflt›r. Siyah, tromplarla geçilmifltir. Ahlar› içerisinde ç›kart›lan kubbeye, sivri kemerli koyu kahve, sarı ve nadir koyu kahve, sar› ve nadir flap müezzin mahfiline ve şap ve ve koyu kahve, sar› ve nadir flap müezzin müezzinmahfiline mahfiline de¤erli biryeşilimsi taflt›r. Siyah, tromplarla geçilmifltir. Aholarak da renkleri olarak da yeflilimsi renkleri minareye üstten, vaaz kürminareye üstten, vaaz kürminareye üstten, vaaz kür- olarak da yeflilimsi renkleri Oltu tafl›ndan çalg› gibi eflyalar kahve, sar› ve nadir flap müezzin mahfiline ve koyu Oltu tafl›ndan çalg› gibi eflyalar bulunan Oltu taşı, başta bulunan Oltu tafl›, baflta süsüne pencere içlerindeki süsüne pencere içlerindeki bulunan Oltu tafl›, baflta süsüne pencere içlerindeki da yap›labilmektedir da yap›labilmektedir da yeflilimsi renkleri minareye üstten, vaaz kür- olarak tespih olmak üzere, takı tespih olmak üzere, tak› basamaklarla ulafl›l›r. Oltu gibigibi eşyalar da basamaklarla Oltutaşından tafl›ndançalgı çalg› eflyalar tespih olmak üzere, tak› basamaklarlaulaşılır. ulafl›l›r. yapılabilmektedi. süsüne pencere içlerindeki bulunan Oltu tafl›, baflta da yap›labilmektedir Oltu tafl› madeni ve Oltu tafl›ndan yap›lm›fl, gümüfl ifllemeli bir tesbih. Oltu tafl› madeni ve Oltu tafl›ndan tespih olmak üzere, tak› yap›lm›fl, gümüfl ifllemeli bir tesbih. basamaklarla ulafl›l›r. Oltu tafl› madeni ve Oltu tafl›ndan yap›lm›fl, gümüfl ifllemeli bir tesbih.

www.kuzeydoguanadolu.com

Oltu 64

Yakın Yerler

Tortum Gölü ve Tortum Şelalesi 90 Erzurum-Artvin yolu Tortum üzerinde dağlıkGölü ve derinve vadilere yayılmış birüzerinde Erzurum-Artvin yolu arazi üzerinde da¤l›k ve derinbulunan vadilere yay›lm›flve birUzundere arazi üzerinde Tortum bulunan Tortum Uzunilçeleri, yeşilliği vevedoğal dere ilçeleri, ve güzellikleri ileyeflilli¤i dikkat çekdo¤al güzellikleri ile dikkat mektedir. Erzu-rum’un çekmektedir. Erzurum’un en enkuzey kuzeyucunda ucundayer yeralan alan Tortum Gölü ve Tortum Tortum Gölü ve Tortum Şelalesi, fielalesi,bu budoğal do¤algüzelliği güzelli¤i tamamlayan tamamlayan eşsizeflsiz bir bir manzara sunmaktadır. sunmaktad›r. manzara

Tortum Gölü Tortum Gölü

Uzundere’ye 8 km.Erzurum’a Uzundere’ e 8 km. Erzurum’aHer 92 km 92 km. ymesafededir gün mesafededir. Her Gün +90 442 7913295

1700’lü yılların y›llar›n ortalar›nda, 1700’lü ortalarınbugünkü Uzundere ilçesi da, bugünkü Uzundere Bal›kl› köyünün bat›s›nda ilçesi Balıklı bulunan bir Köyü’nün da¤›n, heyelan batısında bulunanÇay›’n›n bir sonucu Tortum dağın, heyelan sonucu

Tortum Çayı’nın önünü Tortum kapatmasıylafielalesi Tortum Gölü oluşmuştur. 6 Torönünü kapatmas›yla kapatmas›yla Tormilyon 625oluflmufltur. bin metre 66 tum Gölü oluflmufltur. milyon 625 625 bin bin metre metre kare kare kare büyüklüğündeki büyüklü¤ündeki gölün büyüklü¤ündeki gölün gölün doğu kıyılarını peri do¤u k›y›lar›n› k›y›lar›n› peri peri bacalar› bacalar› bacaları süslerken, batı süslerken, bat› bat› yamaçlayamaçlayamaçlarında çok dik r›nda çok dik dik ve ve kayal›k kayal›k ve birçarpmaktad›r. yapı göze birkayalık yap› göze göze çarpmaktad›r. çarpmaktadır. Çevresi mesire yeri mesireÇevresi yeri olarak olarak da kullan›lan gölde alabal›k kullan›lan göldeda alabal›k mesire yeri olarak üretimi yap›lmaktad›r. yap›lmaktad›r. kullanılan gölde alabalık üretimi yapılmaktadır.

Tortum fielalesi

Uzundere’ye Uzundere’ye 16 16 km.Erzurum’a km.Erzurum’a Tortum Şelalesi 100 Her 100 km. km. mesafededir mesafededir Her gün gün

+90 +90 442 442 7913295 7913295 Uzundere’ye 16 km Erzurum’a 100 km mesafededir. Her Gün meydana Tortum Gölü’nü Gölü’nü meydana

getiren heyelan aflan heyelan setini aflan Tortum gölünü setini meydana sular›n 22 metre metre genifllik genifllik getiren heyelan setini ve 48 metre metre yükseklikten yükseklikten aşan suların 22Tortum metre fiedökülmesiyle dökülmesiyle Tortum fiegenişlik ve 48 metre yüklalesi meydana meydana gelmifltir. gelmifltir. seklikten dökülmesiyle

Yak›n Yak›n Yerler Yerler

Tortum Şelalesi meydana gelmiştir. Uzundere ilçesinde Uzundere ilçesinde buUzunderebulunan ilçesindeTorbutum lunan Tortum fielalesi, lunanŞelalesi, Tortumyüksekliği fielalesi, bakımından dünyanın yüksekli¤i yüksekli¤i bak›m›ndan bak›m›ndan dünyan›n üçüncü, dünyan›noluşumu üçüncü, oluoluüçüncü, flumu ise flumu aç›s›ndan aç›s›ndan ise dündünaçısından ise dünyanın yan›n flelayan›n ikinci ikinci önemli önemli flelaikinci önemli şelalesidir. lesidir. Vietorio lesidir.dAfrika’daki Afrika’daki Vietorio Afrika’ aki Vietorio Şelafielalesi, metre yükfielalesi, 120 metre yüklesi, 120120 metre yüksekliği sekli¤i ile en sekli¤i ile dünyan›n dünyan›n en ile dünyanın en yüksek yüksek yüksek flelalesi flelalesi olurken, olurken, şelalesi olurken, ikinci ikinci ikinci s›ray›, s›ray›, Amerika Amerika sırayı, Amerika Birleşik Birleflik Birleflik Devletleri’ndeki Devletleri’ndeki Devletleri’ndeki Niagara Niagara Niagara fielalesi fielalesi 51 51 metre metre Şelalesi 51 metre yüksekyüksekli¤i yüksekli¤i ile ile almaktad›r. almaktad›r. liği ile almaktadır. Altta Altta koca koca bir bir dev dev kazan› kazan› Altta koca bir dev kazanı meydana meydana getiren getiren Tortum Tortum meydana getiren Tortum fielalesi, fielalesi, oluflturdu¤u oluflturdu¤u gökgökŞelalesi, kufla¤› manzaras›yla kufla¤› ve veoluşturduğu manzaras›yla gökkuşağı manzarainsan›n zorinsan›n düfl düflvegücünü gücünü zorsıyla insanın düş gücünü layan layan bir bir güzelli¤e güzelli¤e sahiptir. sahiptir.

zorlayan bir güzelliğe

67

Tortum Gölü ve Tortum Şelalesi

Tortum Tortum Gölü Gölü ve ve fielalesi fielalesi

91

www.kuzeydoguanadolu.com

66

Temmuz ayından itibaren düşen su seviyesi Tortum Şelalesi’ne farklı bir güzellik katmaktadır

Temmuz Temmuzay›ndan ay›ndanitibaren itibarendüflen düflensu suseviyesi seviyesiTortum Tortumfielalesi’ne fielalesi’nefarkl› farkl›bir birgüzellik güzellikkatmaktad›r katmaktad›r

sahiptir. Şelalenin dev

nının bulunduğu yerde

gösterirken Haziran’dan

Şelale suları, dev kaza-

ihtişamıyla kendini

dan biridir.

haziran ihtiflam›yla fielalenin kazan›na demir ve haziranaylar›nda aylar›nda bütün ihtiflam›yla fielalenin dev kazan›na demirkorkuluklu, korkuluklu, kazanınadev demir korkusonrabütün su miktarı kadeyağmur etkisive meydana tafl merdivenlerle inilirken, tafl merdivenlerle inilirken,oluflan oluflançay›n çay›n kendini gösterirken Haziran’dan sonra kendini gösterirken Haziran’dan sonra luklu, taş merdivenlerle meli olarak azalmaktagetirmektedir. üzerinden ahflap üzerinden ahflap bir bir köprü köprüile ilegeçilgeçilinilirken, oluşan çayın dır. Tortum Şelalesi ve su sumiktar› miktar›kademeli kademeliolarak olarakazalmaktad›r. azalmaktad›r. mektedir. mektedir. fielale sular›,dev kazan›n›n Şelale; özellikle Mayıs ve üzerindenfielale ahşapsular›, bir devkazan›n›n çevresi aynı zamanda ilin Tortum Tortumfielalesi fielalesive veçevresi çevresiayn› ayn›zamanda zamanda bulundu¤u meybulundu¤u yerde yerde ya¤mur ya¤muretkisi etkisi mey- aylarında Haziran bütün önemli mesire alanlarınköprü ile geçilmektedir. dana ilinönemli önemlimesire mesirealanlar›ndan alanlar›ndanbiridir. biridir. danagetirmektedir. getirmektedir.fielale; fielale;özellikle özelliklemay›s may›s ilin

Öflvank Kilisesi Öflvank Kilisesi Öşvank Kilisesi Öflvank Kilisesi Öflvank Kilisesi

Yakın Yerler Yak›n Yerler Yak›n Yerler Yak›n Yerler Yak›n Yerler

Renklitafl taş bezemeleri kabartma figürleri ile ileile Renkli taflbezemeleri bezemeleriveveve kabartma figürleri Renkli kabartma figürleri Renkli tafl bezemeleri ve kabartma figürleri Renkli tafl bezemeleri ve kabartma figürleri ile ile ünlüdür. Öflvank Öşvank güney haçhaç kolundaki giriş ünlüdür. ÖflvankKilisesi, Kilisesi, güney haçkolundaki kolundaki ünlüdür. Kilisesi, güney ünlüdür. Öflvank Kilisesi, güney haç kolundaki ünlüdür. Öflvank Kilisesi, güney haç kolundaki alınlığında bulunan kitabeye göre Gürcü Bagratlı girifl al›nl›¤›nda bulunan kitabeye göre Gürcü girifl al›nl›¤›nda bulunan kitabeye göre Gürcü girifl al›nl›¤›nda bulunan kitabeye göre Gürcü girifl al›nl›¤›nda bulunan göre Gürcü Hanedanlığı zamanında III.kitabeye Adernese’nin oğlu MaBagratl› Hanedanl›¤› zaman›nda III. Adernese’nin Bagratl› Hanedanl›¤› zaman›nda III. Adernese’nin Bagratl› Hanedanl›¤› zaman›nda III. Adernese’nin Bagratl› Hanedanl›¤› III. Adernese’nin o¤lu Magistras Bagratzaman›nda taraf›ndan 963-973 y›llar› Kubbe: gistras Bagrat tarafından 963-973 yılları arasında o¤lu Magistras Bagrat taraf›ndan 963-973 y›llar› Kubbe: Kubbe kasna¤›ndaon Kubbe onon ikiiki Kubbe: Kubbekasna¤›nda kasnağında iki o¤lu Magistras Bagrat taraf›ndan 963-973 y›llar› Kubbe: Kubbe: Kubbe kasna¤›nda on iki o¤lu Magistras Bagrat taraf›ndan 963-973 y›llar› Kubbe kasna¤›nda on iki pencerepencere bulunmaktadır. Pencerelearas›nda yapt›r›lm›flt›r. Mimarisi Öflk’lü Grigor’a pencere bulunmaktad›r. aras›nda yapt›r›lm›flt›r. Mimarisi Öflk’lü Grigor’a bulunmaktad›r. yaptırılmıştır. Mimarisi Öşk’lü Grigor’ a ait olan kiliaras›nda yapt›r›lm›flt›r. Mimarisi Öflk’lü Grigor’a pencere bulunmaktad›r. aras›nda yapt›r›lm›flt›r. Mimarisiadanm›fl, Öflk’lü Grigor’a rin dış yüzleri kabartma pencere bulunmaktad›r. Pencerelerin d›fl yüzlerisilmelerle kabartma ait olankilise kilise Vaftizci Yahya’ya adanm›fl, yap›n›n Pencerelerin d›fl yüzleri kabartma ait Vaftizci Yahya’ya seolan Vaftizci Yahya’ya adanmış, yapının büyükyap›n›n kubbesi Pencerelerin d›fl yüzleri kabartma ait olan kilise Vaftizci Yahya’ya adanm›fl, yap›n›n Pencerelerin sınırlanmıştır. Sivri kemerli ve d›fl yüzleri kabartma ait olan kilise Vaftizci Yahya’ya adanm›fl, yap›n›n silmelerle s›n›rlanm›flt›r. ivrikekesilmelerle s›n›rlanm›flt›r. ivri büyük kubbesi Bizans ‹mparatorlar› II. Basileios büyük kubbesi Bizans Basileios Bizans İmparatorları II. ‹mparatorlar› Basileios ve VII.II. Constantin ince uzun s›n›rlanm›flt›r. olans›n›rlanm›flt›r. bu pencerelerivri Gotik silmelerle ivri büyük kubbesi Bizans ‹mparatorlar› II. Basileios silmelerle ke-kebüyük kubbesi Bizans ‹mparatorlar› II. Basileios merli ve ince uzun merli ve ince uzun VII. Constantin taraf›ndan 1022-1028 y›llar› veve VII. Constantin taraf›ndan 1022-1028 y›llar› üslubu merli yansıtmaktadır. ve ince uzun tarafından 1022-1028 taraf›ndan yılları arasında onartıl- y›llar› ve Constantin 1022-1028 merli vepencereler ince uzun olanbubu pencereler ve VII.VII. Constantin taraf›ndan y›llar› olan aras›nda onart›lm›flt›r. Kiliseniniç1022-1028 içbölümlerinde bölümlerinde aras›nda onart›lm›flt›r. Kilisenin olan bu pencereler mıştır. Kilisenin iç bölümlerinde bol miktarda olan bu pencereler aras›nda onart›lm›flt›r. Kilisenin iç bölümlerinde Gotiküslubu üslubu Gotik aras›nda onart›lm›flt›r. Kilisenin iç1036 bölümlerinde bolmiktarda miktarda görülenfreskolar, freskolar,1036 y›l›nda, bol görülen y›l›nda, Gotik üslubu Gotik üslubu görülen freskolar, 1036 yılında, Jojil bol miktarda görülen freskolar, 1036 y›l›nda, yans›tmaktad›r. yans›tmaktad›r. bol miktarda görülen freskolar, 1036 y›l›nda, JojilPotrikios Potrikiostaraf›ndan taraf›ndanyap›lm›flt›r. yap›lm›flt›r. yans›tmaktad›r. Jojil yans›tmaktad›r. Jojil Potrikios taraf›ndan yap›lm›flt›r. Potrikios tarafından yapılmıştır. Jojil Potrikios taraf›ndan yap›lm›flt›r.

Apsisinüstü üstüy›k›lm›fl yıkılmış olan kilisenin portaldaki ilave bölüme ait ait süApsisin y›k›lm›flolan olankilisenin kiliseninön öncephesinde, cephesinde, portaldaki ilave bölüme ait Apsisin ön cephesinde, portaldaki ilave bölüme Apsisin üstü y›k›lm›fl olan kilisenin ön cephesinde, portaldaki ilave bölüme ait Apsisin üstü y›k›lm›fl olan kilisenin ön cephesinde, portaldaki ilave bölüme ait sütunlardan birisi günümüze kadar gelememifl ve onun yerine bir a¤aç kütü¤ü tunlardan birisi günümüze kadar gelememiş ve onun yerine bir ağaç kütüğü konulsütunlardan birisi günümüze kadar gelememifl ve onun yerine bir a¤aç kütü¤ü sütunlardan birisi günümüze kadar gelememifl ve onun yerine bir a¤aç kütü¤ü sütunlardan günümüze kadar gelememifl ve onun bir a¤aç kütü¤ü konulmufltur. Bat› haçbatı, kolu bat›, kuzey vegüney güney cephelerden mekânlarla muştur. Batıbirisi haç kolu; kuzey vekuzey güney ek yerine mekânlarla çevrilidir. İki konulmufltur. Bat› haç kolu bat›, vecephelerden cephelerden ekekmekânlarla konulmufltur. kolubat›, bat›, kuzey ve güney cephelerden ek mekânlarla konulmufltur. Bat›Bat› haçhaç kolu kuzey ve güney cephelerden ek mekânlarla çevrilidir. ‹ki katl› kuzey mekân ilkyap›ma yap›ma aitken, güney bat›dakiler sonradan çevrilidir. ‹ki katl› kuzey mekân ilk aitken, güney vevebat›dakiler sonradan katlı kuzey mekân ilk yapıma aitken, güney ve batıdakiler sonradan eklenmiştir. Kiçevrilidir. ‹ki katl› kuzey mekân ilk yap›ma aitken, güney bat›dakiler sonradan çevrilidir. ‹kiKilisenin katl› kuzey mekân ilk yap›ma aitken, güney ve ve bat›dakiler sonradan eklenmifltir. Kilisenin içerisinde hamam, yatakhane, vaftizhane, rahip evleri, eklenmifltir. içerisinde hamam, yatakhane, vaftizhane, rahip evleri, lisenin içerisinde hamam, yatakhane, vaftizhane, rahip evleri, mutfak ve kütüphane eklenmifltir. Kilisenin içerisinde hamam, yatakhane, vaftizhane, rahip evleri, eklenmifltir. Kilisenin içerisinde hamam, yatakhane, vaftizhane, rahip evleri, mutfak kütüphane gibibölümler bölümlerbulunmaktad›r. bulunmaktad›r. mutfak vevekütüphane gibi gibi bölümler bulunmaktadır. mutfak ve kütüphane gibi bölümler bulunmaktad›r. mutfak ve kütüphane gibi bölümler bulunmaktad›r. Ba¤bafl›Beldesi Beldesi 90 90 Ba¤bafl› Haho Kilisesi (Tafl Cami) Haho Kilisesi (Tafl Cami) Ba¤bafl› Beldesi 90 90 Haho Kilisesi (Tafl Cami) Ba¤bafl› Haho Kilisesi (Taş Cami) Bağbaşı Beldesi Beldesi Haho Kilisesi (Tafl Cami)

Haçplanl› planl›olan olan Haç Haç planl› Haç planl› olanolan kilisenin d›fltan çarpraz kilisenin d›fltan çarpraz kilisenin d›fltan çarpraz kilisenin d›fltan çarpraz Haç planlı olan kilisenin kanatl› transept olmas›na kanatl› transept olmas›na kanatl› transept olmas›na kanatl› transept olmas›na dıştan çarpraz kanatlı karfl›l›kiçeride içerideapsislerin apsislerin karfl›l›k karfl›l›k içeride apsislerin (transept) olmasına karşılık karfl›l›k içeride apsislerin oluflturdu¤uüçüçdilimli dilimlibir bir oluflturdu¤u oluflturdu¤u üç dilimli bir içeride apsislerin oluşturduğu oluflturdu¤u üç devam› dilimli bir bölüm onun devam› olan bölüm veveonun olan üç dilimli bir bölüm ve onun bölüm ve onun devam› olan bölüm ve onun devam› olan uzun birolan kolbulunmaktad›r. bulunmaktad›r. uzun bir kol devamı uzun bir kol uzun bir kol bulunmaktad›r. uzun bir kol bulunmaktad›r. bulunmaktadır.

Gerekli Notlar

zundereilçesi ilçesi aml›aml›zundere zundere ilçesi aml›Uzundere ilçesi zundere ilçesi aml›yamaç köyünde, tortum yamaç köyünde, tortum yamaç köyünde, tortum Çamlıyamaç köyünde, yamaç köyünde, flelalesine km.tortum mesaflelalesine 1010km. mesaflelalesine 10 km. mesatortum şelalesine 10 flelalesine 10 km. mesafedebulunmaktad›r. bulunmaktad›r.km. fede fede bulunmaktad›r. mesafede bulunmaktadır. fede bulunmaktad›r. rzurum, ortumveve rzurum, ortum rzurum, ortum Erzurum, Tortum rzurum, ortum veveve zundere’den otobüsle zundere’den otobüsle zundere’den otobüsle Uzundere’ d en otobüsle zundere’den otobüsle Hergün gün gidilir. Her gidilir. Her gidilir.Her gidilir Hergün güngün gidilir.

Rölyefler:Yap›n›n Yap›n›niçiçiçbölümbölümlerinde Rölyefler: bölümlerinde Rölyefler: Yapının Rölyefler: Yap›n›n iç bölümlerinde Rölyefler: Yap›n›n içkaideleri bölümlerinde bulunanbulunan sütunlar›n bitkisel bulunan sütunlar›n kaideleri bitkisel lerinde sütunların bulunan sütunlar›n kaideleri bitkisel bulunan sütunlar›n kaideleri bitkisel motiflerve vedini diniresimlerle resimlerle kaideleri bitkisel motifler ve dini Yap›n›n giriflinde bulanan motifler Yap›n›n giriflinde bulanan Yapının girişinde bulunan motifler ve dini resimlerle Yap›n›n giriflinde bulanan motifler ve dini resimlerle Yap›n›n giriflinde bulanan resimlerle bezenmiştir. bezenmifltir. melek kabartmas›. bezenmifltir. melek kabartmas›. melek kabartması bezenmifltir. melek kabartmas›. bezenmifltir. melek kabartmas›.

69 93 93 93

Öşvank Kilisesi, Haho flvankKilisesi, Kilisesi,Haho HahoKilisesi Kilisesi flvank Kilisesi flvank Kilisesi, Haho Kilisesi flvank Kilisesi, Haho Kilisesi

77100 00 771 771771 00 00

MeryemAna AnaKilisesi Kilisesiolarak olarakdadabilinen bilinen Meryem Meryem Ana Kilisesi olarak da bilinen Meryem Ana Kilisesi olarak da bilinen Meryem Ana Kilisesi olarak da bilinen yapı, yap›, Bagratl› Kral›III. III. David taraf›ndan yap›, Bagratl› Kral› David taraf›ndan yap›, Bagratl› Kral› III. David taraf›ndan yap›, Bagratl› Kral› III. David taraf›ndan Bagratlı Kralı III.ar›s›nda David tarafından 976976-1001 y›llar› ar›s›nda yapt›r›lm›flt›r. 976-1001 y›llar› yapt›r›lm›flt›r. 976-1001 y›llar› ar›s›nda yapt›r›lm›flt›r. 976-1001 y›llar› ar›s›nda yapt›r›lm›flt›r. 1001 yılları arısında yaptırılmıştır. 19. yüz19. yüzy›lda camiye dönüfltürülen yap›, 19. yüzy›lda camiye dönüfltürülen yap›, 19. yüzy›lda camiye dönüfltürülen yap›, 19. yüzy›lda camiye dönüfltürülen yap›, yılda camiye dönüştürülen yapı, kapal› Taş Cami Tafl Cami ismini alm›flt›r. Yap›, kapal› Tafl Cami ismini alm›flt›r. Yap›, Tafl Cami ismini alm›flt›r. Yap›, kapal› Tafl Cami ismini alm›flt›r. Yap›, ismini almıştır. Yapı, kapalı Yunankapal› haçı ile Yunan haç› bazilika plan›n›n birleflYunan haç› ileilebazilika plan›n›n birleflYunan haç› ile bazilika plan›n›n birleflYunan haç› ile bazilika plan›n›n birleflbazilika ile planının birleştirilmesi meydana tirilmesi ilemeydana meydana gelmifltir.ile Yap›n›n tirilmesi gelmifltir. Yap›n›n tirilmesi ile meydana gelmifltir. Yap›n›n tirilmesi meydana gelmifltir. Yap›n›n gelmiştir.ileYapının içerisindeki kabartmalariçerisindeki kabartmalarda arslan, bo¤a, içerisindeki kabartmalarda arslan, bo¤a, içerisindeki kabartmalarda arslan, bo¤a, içerisindeki kabartmalarda arslan, bo¤a, da arslan, boğa, kartal, grifon gibi yer figürlere kartal, grifon gibi figürlere genifl yer kartal, grifon gibi figürlere genifl kartal, grifon gibi figürlere genifl yer kartal, grifon gibi figürlere genifl yer geniş yer verilmiştir. Ayrıca iç mekânın verilmifltir. Ayr›ca mekân›n duvarlar› verilmifltir. Ayr›ca içiçmekân›n duvarlar› verilmifltir. Ayr›ca iç mekân›n duvarlar› verilmifltir. Ayr›ca iç mekân›n duvarlar› ve özellikle apsis, ‹ncil’den al›nma sahneleri özellikle apsis, İncil’dsahneleri en alınma veduvarları özellikle ve apsis, ‹ncil’den al›nma ve özellikle apsis, ‹ncil’den al›nma sahneleri ve özellikle apsis, ile ‹ncil’den al›nma sahneleri içeren Hz.‹sa ileMeryem’i Meryem’i tasvir eden sahneleri içeren ve Hz.İsa ile Meryem’i içeren veveHz.‹sa tasvir eden içeren ve Hz.‹sa ile Meryem’i tasvir eden içeren ve Hz.‹sa ile Meryem’i tasvir eden fresklerle befresklerle be-fresktasvir eden fresklerle befresklerle bezenmifltir. Kizenmifltir. Kilerle bezenmiştir. zenmifltir. Kizenmifltir. Kilisenin apsis bölisenin apsis böKilisenin apsis lisenin apsis bölisenin apsis bölümünün üzeri lümünün üzeri bölümünün üzeri lümünün üzeri lümünün üzeri kule fleklinde kule fleklinde kule şeklinde kule fleklinde kule fleklinde yükselmifltir. yükselmifltir. yükselmiştir. yükselmifltir. yükselmifltir. Yap›n›n içerisine, Yap›n›n içerisine, Yapının içerisine, Yap›n›n içerisine, Yap›n›n içerisine, uzun kenarlar›n uzun kenarlar›n uzun kenarların uzun kenarlar›n uzun kenarlar›n ortas›ndaki yuortas›ndaki yuortasındaki ortas›ndaki ortas›ndaki yu-yuvarlak kemerli varlak kemerli yuvarlak kemerli varlak kemerli varlak kemerli bir kap›dan bir kap›dan birbir kapıdan girilkap›dan bir kap›dan girilmektedir. Girifltebulunan bulunankartal kartalfigürü figürü Gürcülertaraf›ndan taraf›ndanyap›lan yap›lanHaho HahoKilisesi Kilisesi girilmektedir. Giriflte Gürcüler mektedir. girilmektedir. Giriflte bulunan kartal figürü Gürcüler Gürcüler taraf›ndan yap›lan Haho Kilisesi Girişte bulunan Kartal figürü tarafından yapılan Haho Kilisesi girilmektedir. Giriflte bulunan kartal figürü Gürcüler taraf›ndan yap›lan Haho Kilisesi

www.kuzeydoguanadolu.com

9268

i Doğa e o aSporları o a İspir’de

i Rafting, e Kano, o a ürüyüfl, o Da¤c›l›k a ‹spir de Çoruh Vadisi sahip oldu¤u zengin do¤al Çoruh Vadisi sahip olduğu zengin doğal Çoruh Vadisi oldu¤u zengin do¤al güzellikleri ilesahip hava sporlar› güzellikleri ileiletam bir açık havahava i niteli¤indedir. etam obir aaç›k osporları a ve güzellikleri tam bir aç›k sporlar› merkezi Baflta rafting merkezi niteliğindedir. Başta rafting ve ve merkezi niteli¤indedir. Baflta kano olmak üzere verafting da¤c›l›k Çoruh Vadisi sahiptrekking oldu¤u zengin do¤al kano olmak üzere trekking ve dağcılık kano olmakaç›k trekking ve da¤c›l›k gibi birçok hava rahatl›kla güzellikleri ileüzere tam birsporunun aç›k hava sporlar› gibi birçok açık hava sporunun rahatlıkla gibi birçok aç›k hava sporunun rahatl›kla yap›ld›¤› vadi, hem görsel hem de teknik merkezi niteli¤indedir. Baflta rafting ve yapıldığı vadi, hem görsel hem de teknik yap›ld›¤› vadi, hem görsel hem de teknik aç›dan eflsizdir. Vadinin en alçak ve en kano olmak üzere trekking ve da¤c›l›k açıdan eşsizdir. en alçak verahatl›kla enve yükaç›dan eflsizdir. Vadinin en alçak en yüksek noktalar› aras›ndaki rak›m farkl›gibi birçok aç›kVadinin hava sporunun sek noktaları arasındaki rakım farklılıkları yüksek noktalar› aras›ndaki rak›m farkl›l›klar› do¤a sporlar› için zengin poyap›ld›¤› vadi, hem görsel hem debir teknik l›klar› do¤a sporlar› için zengin doğa sporları içinVadinin zengin biren potansiyel tansiyel oluflturmaktad›r. aç›dan eflsizdir. alçakbir ve poen tansiyelnoktalar› oluflturmaktad›r. oluşturmaktadır. yüksek aras›ndaki rak›m farkl›Rafting ve kano l›klar› do¤a sporlar› zengin bir pokano Rafting veen kano Dünyan›n heyecaniçin verici nehirlerinden tansiyel oluflturmaktad›r. Dünyan›n en heyecan verici nehirlerinden biri olan Çoruh Nehri, görkemli Kaçkar Dünyanın en heyecan verici nehirlerinden biri olanboyunca Çoruh Nehri, görkemli Kaçkar Da¤lar› akangörkemli berrak sular› ile Rafting ve kano biri olan Çoruh Nehri, Kaçkar Da¤lar› boyunca akanverici berrak sular› ilesu nefes kesici güzellikler sunar. Nehir, Dünyan›n en heyecan nehirlerinden Dağları boyunca akan berrak suları ile nefes nefes kesici güzellikler sunar.veNehir, su sporlar› merakl›lar›n› rafting nehir biri olan Çoruh Nehri,Nehir, görkemli Kaçkar kesici güzellikler sunar. su sporları sporlar› merakl›lar›n› rafting ve nehir kanosu yapmaya ça¤›r›r. Çoruh nehri, Da¤lar› boyunca akan berrak sular› ile meraklılarını rafting ve nehir kanosu yapkanosu yapmaya ça¤›r›r. Çoruh nehri, Türkiye'de h›zl› akan nehirlerin nefes kesici güzellikler sunar. Nehir, su maya çağırır.suyu Çoruhen Türkiye’ de suyu Türkiye'de suyu ennehri, h›zl› nehirlerin bafl›nda merakl›lar›n› gelmektedir. 466akan kmveuzunlusporlar› rafting nehir en hızlı akan nehirlerin başında gelmekbafl›nda gelmektedir. 466Çoruh km4. uzunlu¤undakiyapmaya nehir, 1993 y›l›nda Dünya kanosu ça¤›r›r. nehri, tedir. 466 nehir, km uzunluğundaki nehir, 1993 ¤undaki 1993 y›l›nda 4. Dünya Rafting fiampiyonas›'na ev sahipli¤i yaTürkiye'de suyu en h›zl› akan nehirlerin yılında 4. Dünya Rafting Şampiyonası’na Rafting fiampiyonas›'na sahipli¤i yaparak nehir sporlar›ndaki yetkinli¤ini bafl›nda gelmektedir. 466evkm uzunluev sahipliği yaparak nehir sporlarındaki parak nehir sporlar›ndaki yetkinli¤ini kan›tlam›flt›r. Nehirde, suyun ¤undaki nehir, 1993 y›l›nda 4.tam Dünya yetkinliğini kanıtlamıştır. Nehirde, suyun kan›tlam›flt›r. Nehirde, suyun tam anlam›yla h›zland›¤› ‹spir'den, 140 Rafting fiampiyonas›'na ev sahipli¤i yatam anlamıyla hızlandığı İspir’ d en, 140 kianlam›yla h›zland›¤› ‹spir'den, 140 kilometre Zeytinlik'e kadar parak nehiruzakl›ktaki sporlar›ndaki yetkinli¤ini kilometre uzakl›ktaki kan›tlam›flt›r. Nehirde,Zeytinlik'e suyun tamkadar anlam›yla h›zland›¤› ‹spir'den, 140 kilometre uzakl›ktaki Zeytinlik'e kadar

Çoruh’ta rafting zorluk derecesi su su Çoruh’ta raftingvevekanonun kanonun zorluk derecesi seviyesine rafting bağlı olarak mayıs Çoruh’ta ve kanonun zorlukeylül derecesi su seviyesine ba¤l› olarak may›sayından ay›ndan eylülayına ay›na kadar düzenli birbir azalma gösterir. seviyesine ba¤l› olarak may›s ay›ndan eylül ay›na kadar düzenli azalma gösterir kadar düzenli gösterir Çoruh’ta raftingbirveazalma kanonun zorluk derecesi su

lometre Zeytinlik’ e kadar güçlü güçlü veuzaklıktaki h›zl› rapidler bulunmaktad›r.

seviyesine ba¤l› olarak may›s ay›ndan eylül ay›na güçlü ve h›zl› rapidler bulunmaktad›r. ve hızlı rapidler Nehir, Bayburt'tan ‹spir'e kadar yollardan kadar düzenli bir bulunmaktadır. azalma gösterir

Çoruh Nehri’nde rafting heyecanı

Nehir, Bayburt'tan ‹spir'euygundur. kadar yollardan uzak ve kürek çekmeye ‹spir'e Nehir, Bayburt’tan İspir’e kadar yollardan uzak ve kürek çekmeye uygundur. ‹spir'e ulaflt›¤›nda, art›k do¤uya yönelen nehir, güçlü h›zl›çekmeye rapidleruygundur. bulunmaktad›r. uzak vevekürek İspir’ e ulaflt›¤›nda, art›k do¤uya yönelen nehir, nihayetinde Karadeniz'e dökülmek Nehir, Bayburt'tan ‹spir'e kadar yollardan ulaştığında, artık doğuya yönelen nehir,için nihayetinde Karadeniz'e dökülmek için kendine Kaçkar Da¤lar›uygundur. aras›nda bir‹spir'e geçit uzak ve kürek çekmeye nihayetinde Karadeniz’ e dökülmek için kendine Kaçkar Da¤lar› bir geçit oyar. ‹spir'den az ötede aras›nda e¤im artar, vadi ulaflt›¤›nda, art›k do¤uya yönelen nehir, kendine Kaçkar Dağları arasında bir geçit oyar. ‹spir'den az ötede e¤im vadi bir bo¤aza dönüflerek daral›r ve artar, kürekçileri nihayetinde Karadeniz'e dökülmek için oyar. İspir’ d en az ötede eğim artar, vadi bir bir kilometrelik bo¤aza dönüflerek daral›r ve kürekçileri üç bir mesafe kendine Kaçkar Da¤lar› aras›nda bir geçit boğaza dönüşerekbir daralır ve kürekçileri üç üç kilometrelik mesafe oyar. az ötede e¤im artar, vadi Çoruh‹spir'den nehrinde rafting heyecan› birÇoruh bo¤aza dönüflerek daral›r ve kürekçileri nehrinde rafting heyecan› üç kilometrelik bir mesafe

95 95

71

95 içinde befl büyük rapid karfl›lar. kilometrelik bir mesafe içinde beş büyük içinde befl büyük rapid karfl›lar. ay›s ay›ndan ylül'e kadar nehirde su rapid ay›skarşılar. ay›ndan nehirde miktar› düzenli ylül'e olarakkadar düfltü¤ü için, su miktar› düzenli olarak düfltü¤ü kürekçiler istedi¤i su seviyesi ya da Mayıs ayından Eylül’ e kadar nehirde su içinde befl büyük rapid karfl›lar. için, kürekçiler istedi¤i sudüştüğü seviyesi ya kürekda su zorlu¤unu buna göre seçebilmektedir. miktarı düzenli olarak için, ay›s ay›ndan ylül'e kadar nehirde zorlu¤unu buna göreya seçebilmektedir. miktar› düzenli olarak düfltü¤ü için, çiler istediği su seviyesi da zorluğunu kürekçiler istedi¤i seviyesi ya da buna göre seçebilmektedir. edigöller bölgesi,su Çaml›kaya , Tafll›cazorlu¤unu buna göre seçebilmektedir. edigöller bölgesi, Çaml›kaya , Tafll›caotar, rd›çl›-Deveda¤›, ›rakonaklar Yürüyüş otar, rd›çl›-Deveda¤›, ›rakonaklar Daval› ayla - Kaçkar, Çaml›ca yaylas› gibi Yedigöller bölgesi, Çamlıkaya, Taşlıca-HoDaval› ayla -türlü Kaçkar, Çaml›ca yaylas› gibi bölgeler her yürüyüfl aktivitesi için edigöller bölgesi, Çaml›kaya , Tafll›catar, Ardıçlı-Devedağı, Sırakonaklar -Davalıiçin bölgeler her türlü yürüyüfl aktivitesi oldukça elverifllidir. otar, rd›çl›-Deveda¤›, ›rakonaklar oldukça elverifllidir. Yayla - Kaçkar, Çamlıca Çaml›ca yaylası gibi bölgeler Daval› ayla - Kaçkar, yaylas› gibi her türlü her yürüyüş oldukçaiçin bölgeler türlüaktivitesi yürüyüfliçin aktivitesi elverişlidir.elverifllidir. oldukça

Kaçkar Da¤lar›, Türkiye’nin en önemli yürüyüfl Kaçkar Da¤lar›, Türkiye’nin en önemli yürüyüfl ve da¤c›l›k alanlar›ndan biridir. ve da¤c›l›k alanlar›ndan biridir. Kaçkar en önemli yürüyüş ve a Dağları, k Türkiye’nin Kaçkar Da¤lar›, Türkiye’nin en önemli yürüyüfl ada¤c›l›k kalanlar›ndan dağcılık alanlarından Verçenik 3 09 biridir. ve biridir. Kaçkar 393 baflta ve

Verçenik 09 veKaçkarlar Kaçkar da¤c›l›k 393 baflta olmak üzere3 bütün için Dağcılık olmak üzere bütün Kaçkarlar da¤c›l›k için a k çok özeldir. edigöl - Verçenik, oryayla özeldir. edigöl -Kaçkar Verçenik, oryayla Verçenik 3Tepe, 09 ve›rakonaklar 393 baflta Verçenik (3709) ve Kaçkar (3932) -çok Karaçelle -başta Daval› - ayla Karaçelle Tepe, ›rakonaklar Daval› olmak üzere bütün›rakonaklar Kaçkarlar da¤c›l›k bütün Kaçkarlar dağcılık içiniçin -üzere Kaçkar, - -o¤anl› ayla Kaçkar, ›rakonaklar o¤anl› özeldir. Yedigöl Verçenik, Moryayçok özeldir. edigöl Verçenik, oryayla ayla - Kaçkar da¤c›l›k aktiviteleri için ayla - Kaçkar aktiviteleri için - Karaçelle tepe,da¤c›l›k Sırakonaklar - Davalı -la Karaçelle Tepe, ›rakonaklar - Daval› bafll›ca rotalard›r. on zamanlarda özelbafll›ca rotalard›r. on zamanlarda özelyayla Kaçkar, Sırakonaklar -geçifli Soğanlı ayla --›rakonaklar-Kaçkar Kaçkar, ›rakonaklar - o¤anl› likle buradaki likle ›rakonaklar-Kaçkar geçifli buradaki yayla Kaçkar dağcılık aktiviteleri için ayla Kaçkar da¤c›l›k aktiviteleri için tarihi ürcü evlerinin pansiyona çevrilmesi tarihi ürcü evlerinin pansiyona çevrilmesi başlıca rotalardır. Son zamanlarda özellikle bafll›ca rotalard›r. on zamanlarda özelile oldukça önem kazan›rken, zirve t›rile oldukça önem kazan›rken, zirve t›rSırakonaklar-Kaçkar geçişi buradaki tarihi likle ›rakonaklar-Kaçkar geçifli buradaki man›fl› yapmak isteyenler taraf›ndan olman›fl› yapmak isteyenler taraf›ndan olGürcü evlerinin pansiyona çevrilmesi ile tarihi ürcü evlerinin pansiyona çevrilmesi dukça s›k tercih edilmektedir. oldukça önem kazanırken, zirve tırmanışı dukça s›k tercih edilmektedir. ile oldukça önem kazan›rken, zirve t›ryapmakyapmak isteyenleristeyenler tarafındantaraf›ndan oldukça sıkolman›fl› tercih edilmektedir. dukça s›k tercih edilmektedir.

www.kuzeydoguanadolu.com

‹spir de Rafting, Kano, ürüyüfl, Da¤c›l›k ‹spir de Rafting, Kano, ürüyüfl, Da¤c›l›k

İspir’de Doğa Sporları

Kaçkar Dağları’nın Kaçkar Da¤lar›’n›netekleri etekleri Kaçkar Da¤lar›’n›n etekleri Kaçkar Da¤lar›’n›n etekleri Kaçkar Da¤lar›’n›n etekleri Çoruh Havzas›

ÇoruhHavzas› Havzası Çoruh Çoruh Havzas› Çoruh Vadisive ve çevresi için ‹spir Çoruh Vadisi ve çevresi Çoruh Vadisi çevresi içiniçin İspir‹spir Çoruh Havzas› merkezli org.veyap›labilmektedir Çoruh Vadisi çevresi için ‹spir merkezli org. yap›labilmektedir merkezli organizasyonlar yapılabilmerkezli org.ve yap›labilmektedir Çoruh Vadisi çevresi için Her‹spir gün Çoruh Do¤a Derne¤i Her gün Çoruh Do¤a Derne¤i Çoruh Doğa Derneği mektedir. merkezli org. yap›labilmektedir Her gün Çoruh Do¤a Derne¤i +90 442 4514252 +90 442 4514252 Her Gün Çoruh Do¤a Derne¤i Her gün +90 442 4514252 ‹spir ve Çoruh Havzas› +90ve 442Çoruh 4514252 ‹spir Havzas›

İspir ve Havzası ‹spir ve Çoruh Çoruh Havzas› Türkiye’nin en görkemli görkemli Türkiye’nin en ‹spir ve Çoruh Havzas› Türkiye’nin en Türkiye’nin engörkemli görkemli do¤a hazinelerinden birido¤a hazinelerinden biriTürkiye’nin en görkemli do¤a hazinelerinden biridoğaBioçeflitlili¤i hazinelerinden biridir. ile Kafdir. Bioçeflitlili¤i ile Kafdo¤a hazinelerinden biridir. Bioçeflitlili¤i Kafdir. Bioçeşitliliği ileileKafkas kas ekosisteminin bat› kas ekosisteminin dir. Bioçeflitlili¤i ilebat› Kafkas ekosisteminin bat› Ekosistemi’nin batıÇoruh ucunu ucunu oluflturan Çoruh ucunu oluflturan kas ekosisteminin bat› ucunu oluflturan Çoruh oluşturan Çoruh Havzası, Havzas›, Uluslararas› KoHavzas›, Uluslararas› Koucunu oluflturan Çoruh Havzas›, Uluslararas› Koruma Örgütü’nün seçti¤i Uluslararası Koruma Örruma Örgütü’nün seçti¤i Havzas›, Uluslararas› Koruma Örgütü’nün seçti¤i dünyan›n 34 s›cak s›cak noktas› gütü’nün seçtiği dünyanın dünyan›n 34 noktas› ruma Örgütü’nün seçti¤i dünyan›n 34 s›cak noktas› aras›nda yer almaktad›r. 34 sıcak noktası arasında aras›nda yer almaktad›r. dünyan›n 34 almaktad›r. s›cak noktas› aras›nda yer Bölgedeki bitki örtüsü, yer almaktadır. Bölgedeki Bölgedeki bitki örtüsü, aras›nda yer almaktad›r. Bölgedeki bitki örtüsü,kafundal›klardan nemli fundal›klardan nemli kabitki örtüsü, fundalıkBölgedeki bitki örtüsü, fundal›klardan nemli kar›fl›k yaprak döken ormanr›fl›k yaprak ormanfundal›klardan nemli kalardan nemlidöken karışık r›fl›k yaprak döken ormanlara, pirinç tarlalar›ndan lara, pirinç tarlalar›ndan r›fl›k yaprak döken ormanyaprak döken ormanlara, lara, pirinç tarlalar›ndan alpinpirinç çay›rlara kadar bübüalpin kadar lara, tarlalar›ndan pirinççay›rlara tarlalarından alpin alpin çay›rlara kadar büyük bir bir çeflitlilik gösteryük çeflitlilik gösteralpin çay›rlara kadar büçayırlara kadar büyük bir yük bir çeflitlilik göstermektedir. mektedir. yük bir çeflitlilik gösterçeşitlilik göster-mektedir. mektedir. Bu bölge, bölge, aralar›nda aralar›nda ender ender mektedir. Bu Bu aralar›nda ender Bu bölge, bölge,süsen aralarında ender orkide, ve sardunya sardunya orkide, süsen ve Bu bölge, aralar›nda ender orkide, süsen100’den vesardunya sardunya orkide,dahil, süsen ve türleri fazla türleri dahil, fazla orkide, süsen100’den ve sardunya türleri dahil, 100’den türleri dahil, 100’ d en fazla endemik ya da baflka bölendemik ya da baflka böltürleri dahil, 100’den fazla endemik yagörülen dayabaflka bölfazla endemik da başka gelerde az bitki gelerde az görülen bitki endemik da baflka bölgelerde azyaaz görülen bölgelerde görülenbitki bitki türüne ev sahipli¤i yaptürüne ev sahipli¤i yapgelerde az görülen bitki türüne ev sahipliği sahipli¤i yapmaktad›r. Çoruh’tayapkufl, türüne ev maktad›r. kufl, türüne ev Çoruh’ta sahipli¤i yapmaktad›r. Çoruh’ta kufl, kelebek ve yaban hayat› maktadır. Çoruh’ta kuş, kelebek ve yaban hayat› maktad›r. kufl, kelebek veÇoruh’ta yaban hayat› gözlemcili¤i, safari ve foto foto kelebek ve hayatı gözlemcili¤i, safari ve kelebek veyaban yaban hayat› gözlemcili¤i, safari ve foto safari ile botanik botanik turlar› safari ile turlar› gözlemciliği, safari ve foto gözlemcili¤i, safari ve foto safari ile botanik turlar› yap›labilmektedir. yap›labilmektedir. safari ile botanik safari botanikturları turlar› yap›labilmektedir. yap›labilmektedir. yapılabilmektedir. Kufl gözlemi Kufl gözlemi Kufl gözlemi Çoruh Vadisi, Kafkasya Kafkasya Kuş gözlemi Çoruh Vadisi, Kufl Çoruh Vadisi, Kafkasya Bölgesi ile Anadolu Anadolu Bölgesi ile Çoruh Vadisi, Kafkasya Çoruh Vadisi, Kafkasya Bölgesi ile Anadolu Bölgesi ile Anadolu

Bölgesi ilesüzülerek Anadolu arasınaras›nda göç aras›nda süzülerek göç aras›nda süzülerek da süzülerek göç eden yıreden y›rt›c› kufllar ilegöç di¤er eden y›rt›c› kufllar ile di¤er aras›nda süzülerek göç eden y›rt›c› kufllar ileçok di¤er tıcı kuşlar ile diğer göçmen göçmen kufllar için göçmen kufllar için çok eden y›rt›c› kufllar di¤er göçmen kufllar içinile çok kuşlar için çok önemli bir önemli bir otoyol vazifesi önemli bir otoyol vazifesi göçmen kufllar için çok önemli bir otoyol vazifesi otoyol vazifesi görmektegörmektedir. Ayr›ca ‹sgörmektedir. Ayr›ca ‹sönemli bir otoyol vazifesi görmektedir. ‹sdir. Ayrıca İspir’Ayr›ca de,yöreye sadece pir’de, sadece bu yöreye pir’de, sadece bu görmektedir. Ayr›ca ‹spir’de, sadece bu yöreye bu yöreye özgü olan ya da özgü olan ya da da nadir özgü olan ya nadir pir’de, sadece bu yöreye özgü ya da nadir nadir olan görülen birçok kuş görülen birçok kufl türü görülen birçok kufl türü özgü olan ya da nadir görülen birçok kufl türü türü bulunmaktadır. 2005 bulunmaktad›r. 2005 yaz› bulunmaktad›r. 2005 yaz› görülen birçok kufl türü bulunmaktad›r. 2005 yaz› yazı boyunca süren çalışboyunca süren çal›flmalar boyunca süren çal›flmalar bulunmaktad›r. 2005 yaz› boyunca süren çal›flmalar malar ile Çoruh Vadisi’nde ile Çoruh Vadisi’nde 188 ile Çoruh Vadisi’nde 188 boyunca süren çal›flmalar ile Çoruh Vadisi’nde 188 kufl türü saptanm›flt›r. 188 kuş türü saptanmıştır. kufl türü ile Çoruh Vadisi’nde 188 kufl türü saptanm›flt›r. saptanm›flt›r. Bunlar›n 81’ivadiye vadiyeözgü özgü Bunların 81’i Bunlar›n 81’i özgü kufl türü saptanm›flt›r. Bunlar›n 81’i vadiye vadiye özgü tür iken, iken, vadide üreyen ve iken, vadide üreyen veve tür vadide üreyen Bunlar›n 81’i vadiye özgü tür iken, vadide üreyen ve daha sonra güneye do¤ru sonra güneye doğru daha sonra güneye do¤ru tür iken, vadide üreyen ve daha güneye do¤ru yolunasonra devam eden 55 göçdevam eden55 55 yoluna devam eden göçdaha sonra güneye do¤ru yoluna devam eden 55 göçmen tür, vadiyi sadece geçifl göçmen tür, vadiyi sadece men tür, vadiyi sadece yoluna 55geçifl göçmen tür,devam vadiyieden sadece geçifl için kullanan 52 tür tespit geçişkullanan içinvadiyi kullanan 52tespit tür için 52 tür men tür, sadece geçifl için kullanan 52 tür tespit edilmifltir. Alaca Sinekkatespitkullanan edilmiştir. edilmifltir. Alaca Sinekkaiçin 52Alaca tür tespit edilmifltir. Alaca Sinekkapan’›n Türkiye’de gözlemSinekkapan’ın Türkiye’ de pan’›n Türkiye’de gözlemedilmifltir. Alaca Sinekkapan’›n Türkiye’de gözlemlenebildi¤i en iyi iyi alan alan ‹spir gözlemlenebildiği en iyi‹spir lenebildi¤i en pan’›n Türkiye’de gözlemlenebildi¤i en iyi alan ‹spir alan İspir veençevresidir. lenebildi¤i iyi alan ‹spir

Alaca Sinekkapan Sinekkapan Alaca Alaca Sinekkapan Alaca Sinekkapan Alaca Sinekkapan

YakınYerler Yerler Yak›n Yak›n Yak›n Yerler Yerler Yak›n Yerler Dağ Horozu, Kafkas Çıvve çevresidir. Da¤ Horozu, Horozu, ve çevresidir. Da¤ ve çevresidir. Da¤Sürmeli Horozu, Kafkas Ç›vg›n›, gını, Sürmeli Dağbülbülü, Kafkas Ç›vg›n›, Sürmeli ve çevresidir. Da¤ Horozu, Kafkas Ç›vg›n›, Sürmeli Da¤bülbülü, Duvar T›rDuvar Tırmaşıkkuşu, Da¤bülbülü, Duvar Kafkas Ç›vg›n›, Sürmeli Da¤bülbülü, Duvar T›rT›rmafl›kkuflu, Urkeklik, AlaUrkeklik, Alamecek, Kara mafl›kkuflu, Urkeklik, AlaDa¤bülbülü, Duvar T›rmafl›kkuflu, Alamecek, KaraUrkeklik, ‹skete, Sakall› İskete, Sakallı Akbaba ve mecek, Kara ‹skete, Sakall› mafl›kkuflu, Urkeklik, Alamecek, Kara ‹skete, Sakall› Akbaba ve K›z›l K›z›l Akbaba Akbaba ve Kızıl Akbaba gibiAkbaba nadir mecek, Kara ‹skete, Sakall› Akbaba ve K›z›l Akbaba gibi nadir ya da bölgeye bölgeye gibi da Akbaba veya K›z›l Akbaba ya danadir bölgeye özgü kuş gibi nadir ya da bölgeye özgünadir kufl türleri türleri de Çoruh Çoruh özgü de gibi ya da Vadisi bölgeye türlerikufl de Çoruh özgü kufl türleri de Çoruh Vadisi ve çevresinde rahatVadisi ve rahatözgü kufl türleri de Çoruh ve çevresinde rahatlıkla Vadisi ve çevresinde çevresinde rahatl›kla gözlenebilmektedir. gözlenebilmektedir. l›kla Vadisi ve çevresinde rahatgözlenebilmektedir. l›kla gözlenebilmektedir. l›kla gözlenebilmektedir. Kelebek gözlemi Kelebek gözlemi Kelebek Kelebek gözlemiaç›s›ndan Kelebek çeflitlili¤i Kelebek çeflitlili¤i aç›s›ndan Kelebek gözlemi Kelebek çeflitlili¤i aç›s›ndan çeşitliliği da son son derece derece önemli olan da önemli olan Kelebek çeflitlili¤i aç›s›ndan da sondaha derece önemli olan açısından daönce, son derece ‹spir, özellikle ‹spir, daha önce, özellikle da son derece önemli olan ‹spir, önce, özellikle önemlidaha olan İspir, daha Alman bilim adamlar›n›n Alman bilim adamlar›n›n ‹spir, daha önce, özellikle Alman bilim adamlar›n›n önce, özellikle Alman bilim yapt›¤› çal›flmalar çal›flmalar sonuyapt›¤› sonuAlman bilim adamlar›n›n yapt›¤› çal›flmalar sonuadamlarının yaptığı çalışcunda keflfedilmifltir. Çocunda keflfedilmifltir. Çoyapt›¤› çal›flmalar sonucunda keflfedilmifltir. Çomalar sonucunda keşfedilruh Havzas›’nda, Türkiye ruh Havzas›’nda, Türkiye cunda keflfedilmifltir. Çoruh Havzas›’nda, Türkiye s›n›rlar›ndaki kelebek türmiştir. Çoruh Havzası’nda, s›n›rlar›ndaki kelebek türruh Havzas›’nda, Türkiye s›n›rlar›ndaki türlerin üçte ikisikelebek gözlemleTürkiye sınırlarındaki lerin üçte ikisi gözlemles›n›rlar›ndaki kelebek türlerin üçte ikisi Bunlar gözlemlenebilmektedir. arakelebek türlerin üçte ikisi nebilmektedir. aralerin üçte ikisi Bunlar gözlemlenebilmektedir. Bunlar aras›nda sadece bu bölgeye gözlemlenebilmektedir. s›nda sadece bu bölgeye nebilmektedir. aras›nda sadecedebuBunlar bölgeye özgü türler bulunözgü türler de bulunBunlar arasında sadece s›nda sadece bu bölgeye özgü türler de bulunmaktad›r. maktad›r. özgü türlerözgü de bulunbu bölgeye türler de maktad›r. maktad›r. bulunmaktadır.

Büyük Mor Mor Bak›r Bak›r Kelebe¤i Kelebe¤i Büyük Büyük Bak›rKelebeği Kelebe¤i Büyük Mor Mor Bakır Büyük Mor Bak›r Kelebe¤i

oruh Havzası, av as›, as›,İspir edigöller, Elmal› Ma¤aras› Çoruh Yedigöller, ElmalıMa¤aras› Mağarası oruh av edigöller, Elmal›

73 97 97

oruh av as›, edigöller, Elmal› Ma¤aras› oruh av as›, edigöller, Elmal› Ma¤aras›

www.kuzeydoguanadolu.com

72 96 96 96

Turkuazrengi rengiveve veeşsiz eflsiz manzaras›yla ‹spir Yedigöller Turkuaz manzarasıyla İspir‹spir Yedigöller Turkuaz rengi eflsiz manzaras›yla Yedigöller Turkuaz rengi ve eflsiz manzaras›yla ‹spir Yedigöller Turkuaz rengi ve eflsiz manzaras›yla ‹spir Yedigöller almaktad›r. e¤iflik boDeğişik boyutlarda 11boalmaktad›r. e¤iflik

‹spir Yedigöller İspirYedigöller Yedigöller ‹spir ‹spir Yedigöller Er urum a , spir spir kilometre ‹spir Yedigöller Erzurum’a 150 e 22 Er urum a ,İspir’ ee kilometre kilometre

almaktad›r. e¤iflik oluflan boyutlarda gölden gölden oluşan Yedigöller’ yutlarda gölden almaktad›r. e¤iflikoluflan bo-e yutlarda gölden oluflan edigöller e normal bir u akl›kta bulunmaktad›r Er urum a , spir e kilometre edigöller e normal bir yutlarda gölden oluflan normal bir otomobille uzaklıkta bulunmaktadır. u akl›kta bulunmaktad›r edigöller egitmek normalmümbir u akl›kta bulunmaktad›r Er Çoruh urum ao¤a , spir e Her kilometre er gün oruh erne¤i otomobille Doğa Derneği Gün er gün oruh o¤a erne¤i otomobille gitmek mümedigöller e normal bir gitmek mümkün değildir. u akl›kta bulunmaktad›r er gün oruh o¤a erne¤i otomobille kün de¤ildir. de¤ildir.gitmek n ak akmümuygun er gün oruh o¤a erne¤i kün n uygun otomobille gitmek mümAncak uygun bir arazi kün de¤ildir. n akstabili uygune bir ara ara ara ›yla, ›yla, ürkiye nin ninbakir bakircoğrafyao¤ra yaya- bir Türkiye’nin iiistabilize ara ürkiye bakir o¤ra kün de¤ildir. n yollardan akstabili uygunee aracıyla, bir ara ara ›yla, stabili ürkiye nin bakir o¤ra yayollardan göllere ulafl›lalar›ndan vitbakir a¤› o¤ra n›ngügülarından Ovit Dağı’nın yollardan göllere ulafl›lalar›ndan vit a¤› n›n bir ara i ara ›yla, stabili ürkiye nin yagöllere ulafl›la- e lar›ndan vit a¤› n›n gü- yollardan göllere ulaşılabilmektedir. bilmektedir. merikal›, ney yamaçlar›, volkanik güney yamaçları, volkanik bilmektedir. merikal›, ney yamaçlar›, volkanik yollardan göllere ulafl›lalar›ndan vit a¤› n›n gümerikal›, ney yamaçlar›, volkanik Amerikalı, veda¤ İsrailli›langili ve veİngiliz srailli gölleriyle mutlaka kefl ee- bilmektedir. gölleriyle mutlaka keşfedilngili srailli da¤ ›lagölleriyle mutlaka kefl bilmektedir. merikal›, ney yamaçlar›, volkanik ngili ve srailli da¤ gölleriyle mutlaka kefl edağcıların gözde mekanı r›n gö de de mekan› olan›labu dilmesi gereken birkefl böl-e- r›n mesi gereken bir bölgedir. gö mekan› olan bu dilmesi gereken bir bölngili ve srailli da¤ ›lagölleriyle mutlaka r›n gö mekan› olan dilmesi gereken bir bölolan bu de bölge, Türkiye’ de bu bölge, ürkiye deyeterin yeterin e gedir. urada da¤lar›n Burada dağların yüksekliği bölge, ürkiye de gedir. urada da¤lar›n r›n gö de mekan› olan bu dilmesi gereken bir bölbölge, ürkiye deedigöller’e yeterin ee gedir. uradaaman da¤lar›n yeterince tanınmamıştır. tan›nmam›flt›r. yüksekli¤i aman tan›nmam›flt›r. zaman zaman dört bin edigöller’e yüksekli¤i aman aman bölge, ürkiye de yeterin e gedir. urada da¤lar›n edigöller’e yüksekli¤i aman aman tan›nmam›flt›r. gelmek için için en iyi iyi aman, dört binbulurken, metreyi bulurken, Yedigöller’ e gelmek için en metreyi küçüklü en aman, dört bin metreyi bulurken, tan›nmam›flt›r. edigöller’e yüksekli¤i aman aman gelmek gelmek için en iyi aman, dört bin metreyi bulurken, ha iran ay›n›n on beflinden küçüklü büyüklü tepeler iyi zaman, haziran ayının iran küçüklü büyüklü tepeler büyüklü arasında gelmek için enon aman, dört bin tepeler metreyi bulurken, ha iranay›n›n ay›n›n oniyibeflinden beflinden küçüklü büyüklü tepeler ha sonras› ve a¤ustos a¤ustos ay›n›n aras›nda turkua renkli on beşinden sonrası ve sonras› ve ay›n›n aras›nda turkua renkli ha iran ay›n›n on beflinden küçüklü büyüklü tepeler turkuaz renkli volkanik sonras› ve a¤ustos ay›n›n aras›nda turkua renkli sonlar›d›r. volkanik göller yer sonlar›d›r. volkanik göller sonras› ve a¤ustos ay›n›n aras›nda turkua göller yer almaktadır. ağustos ayının sonlarıdır. sonlar›d›r. volkanik göller yer yerrenkli sonlar›d›r. volkanik göller yer

Elmal› Ma¤aras› Ma¤aras› Elmalı Mağarası Elmal› Elmal› Ma¤aras› Er urum’a , spir’e kmuzaklıkta akl›kta Erzurum’a 125 e 4 km Elmal› Ma¤aras› Er urum’a , İspir’ spir’e km uu akl›kta bulunmaktad›r Er urum’a , spir’e km u akl›kta bulunmaktadır. bulunmaktad›r bulunmaktad›r oruhDoğa o¤a,Derneği erne¤ikm gün Er Çoruh urum’a spir’e uerer akl›kta Her Gün oruh o¤a erne¤i gün bulunmaktad›r oruh o¤a erne¤i er gün oruh o¤a erne¤i er gün

MadenköpMadenMadenköpMadenköprübafl› ElElköprübaşı rübafl› Madenköprübafl› Elmal› MahaleElmalı mal› Mahalerübafl› Elmal› si’ninMahalebir km km Mahalesi’nin si’nin bir mal› Mahalesi’nin bir kmka1do¤usunda km doğusunda, do¤usunda kasi’nin bir km do¤usunda kayalar›n koynunda koynunda kayaların koynunda yalar›n do¤usunda kayalar›n koynunda bir ma¤arad›r. bir mağaradır. bir ma¤arad›r. yalar›n koynunda bir ma¤arad›r. Elmal› Ma¤aras›, Elmalı Mağarası, Elmal› Ma¤aras›, bir ma¤arad›r. Elmal› Ma¤aras›, sark›t ve dikitlerin sark›t ve dikitlerin sarkıt ve dikitlerin Elmal› Ma¤aras›, sark›t ve dikitlerin ilginçgörüntüler görüntüler ilginç görüntüler ilginç oluşsark›t ve dikitlerin ilginç görüntüler oluflturdu¤u bir damdamoluflturdu¤u bir turduğu bir damlataş ilginç görüntüler oluflturdu¤u bir damlatafl ma¤aras›d›r. latafl ma¤aras›d›r. mağarasıdır. oluflturdu¤u bir damlatafl ma¤aras›d›r. latafl ma¤aras›d›r.

‹spir’de konaklama:Çoruh oruhDoğa o¤a İspir’de konaklama: ‹spir’de konaklama: oruh o¤a ‹spir’de konaklama: oruhkilometre o¤a erne¤i ne ba¤l›, spir’e Derneği’ne bağlı, İspir’ e 3 kilometre erne¤i ne ba¤l›, spir’e kilometre ‹spir’de konaklama: oruhkilometre o¤a erne¤iedene spir’e mesa neba¤l›, ih bir konaklama tesisi mesafede nezih birbir konaklama tesisitesisi mesa ede ne ih konaklama erne¤i ne ba¤l›, spir’e kilometre mesa ede ne ih bir konaklama tesisi bulunmaktad›r. emek seçenekleri bulunmaktadır. Yemek seçenekleri bulunmaktad›r. emek seçenekleri mesa ede ne ih bir konaklama tesisi bulunmaktad›r. emek seçenekleri oldukça çeflitliolan olan bu tesiste alkollü oldukça çeşitli bubu tesiste alkollü içeoldukça çeflitli olan tesiste alkollü bulunmaktad›r. emek seçenekleri oldukça çeflitli olan bu tesiste alkollü içe ek bulunmamaktad›r. bulunmamaktad›r. esisin hecek ek bulunmamaktadır. Tesisin hemen içe esisin heoldukça çeflitli olan bu tesiste alkollü içe ekyan›ndaki bulunmamaktad›r. esisinsehemen piknik alan›nda yanındaki piknik alanında semaverde men yan›ndaki piknik alan›nda seiçe ek bulunmamaktad›r. esisin men yan›ndaki alan›nda se-hemaverde çay keypiknik yap›labilmektedir. çay keyfi yapılabilmektedir. maverde çay iii yap›labilmektedir. men yan›ndaki alan›nda semaverde çay key keypiknik yap›labilmektedir. +90 442çay 451 key 42 52i yap›labilmektedir. maverde

Yak›n Yerler Yakın Yerler Yak›n Yerler

98 74 98

12. yüzy›lda yüzyılda yapıldığı SultanSultan Süleyman tarafından onartılan İspir Kalesi 12. yap›ld›¤›sanılan, san›lanKanuni ve Kanuni Süleyman taraf›ndan onart›lan ‹spir Kalesi 12. yüzy›lda yap›ld›¤› san›lan ve Kanuni Sultan Süleyman taraf›ndan onart›lan ‹spir Kalesi

İspir Kalesi Kalesi ‹spir İspir ilçe merkezinde Güngün ‹spir ilçe merkezinde Her gün ‹spir ilçe merkezinde ‹spir Kalesi HerHer +90 4514252 +90 442 4514252 Her gün ‹spir ilçe442 merkezinde İspir bulunan +90ilçesinde 442 4514252

‹spir ilçesinde bulunan kalenin 12. yüzyılda bubu kalenin 12. yüzy›lda ‹spir ilçesinde bulunan bölgede hüküm süren bölgede 12. hüküm sürenbu kalenin yüzy›lda İlhanlılar tarafından ‹lhanl›larhüküm taraf›ndan yabölgede süren yapıldığısan›lmaktad›r. sanılmaktadır. p›ld›¤› ‹lhanl›lar taraf›ndan yaKalede, san›lmaktad›r. günümüze p›ld›¤› Kalede, günümüzekadar kadar gelebilengünümüze bir Kalede, kadar gelebilen birkitabe kitabebulunbulunmadığından gelebilen bir yapım kitabe bulunmad›¤›ndan yap›mtarihi tarihi ilgili bilgi elde mad›¤›ndan yap›m tarihi ile ilgilinet netbir bir bilgi elde ile ilgili net birKale, bilgi16. elde edilememiştir. edilememifltir. Kale, 16. edilememifltir. Kale, 16. yüzyılda Osmanlı Padişahı yüzy›lda Osmanl› Padiflah› Kanuni Sultan Süleyman yüzy›lda Osmanl› Padiflah› Kanuni Sultan Süleyman taraf›ndan onart›lm›flt›r. Kanuni Sultan Süleyman tarafından onartılmıştır. Kalenin temeli, çoruh nehtaraf›ndan onart›lm›flt›r. Kalenin temeli, çoruh nehKalenin temeli, çoruh nehrinden toplanan tafllardan rinden toplanan taşlardan rinden toplanan tafllardan yap›l›rken, üst duvarlar›n yapılırken, üst duvarların yap›l›rken, üst duvarlar›n inflas›nda blok kesme tafl inşasında blok kesme taştafl inflas›nda blok Kale kesme kullan›lm›flt›r. içerikullanılmıştır. Kale içerikullan›lm›flt›r. içerisinde bulunan Kale mescidin sinde bulunan sinde bulunan mescidin minaresi, ayn›mescidin zamanda minaresi,gözetleme aynı kalenin kulesi minaresi, ayn›zamanda zamanda kaleninhizmet gözetleme kulesi olarak vermifltir. kalenin gözetleme kulesi . olarak hizmet olarak hizmetvermiştir vermifltir.

S›rakonaklar,bölgenin Sırakonaklar, önemli tarihi eserleri arasında yer alır bölgenin önemli tarihi eserleri aras›nda yer al›r S›rakonaklar, bölgenin önemli tarihi eserleri aras›nda yer al›r

S›rakonaklar Sırakonaklar Her gün gün ‹spir’e 55 55 kilometre kilometre Her ‹spir’e S›rakonaklar İspir’e 55 km mesafe bulunmaktadır

+90 55 442kilometre 4514252 Her gün +90 442 4514252 ‹spir’e Her Gün +90 442 4514252 S›rakonaklar, Çoruh Hav-

Sırakonaklar, Çoruh Havzas›’n›n KaçkarÇoruh Da¤›’ndan S›rakonaklar, Havzası’nın Dağı’ndan sonraki en büyük zirvesi zas›’n›nKaçkar Kaçkar Da¤›’ndan sonraki en zirvesi olan So¤anl› Da¤›’n›n eteksonraki enbüyük büyük zirvesi olan Soğanlı Dağı’nın lerinde bulunmaktad›r. So¤anl› Da¤›’n›neteketekBulundu¤u köye ad›n› lerindebulunmaktadır. bulunmaktad›r. lerinde veren S›rakonaklar, graBulundu¤u köyeadını ad›n› Bulunduğu köye venitten yap›lm›fl büyük tafl veren S›rakonaklar, graren Sırakonaklar, granitten evleri nitten anlatmaktad›r. yap›lm›fl büyükBöltafl yapılmış büyük taş evleri gede yaflayan Gürcüler evleri anlatmaktad›r. Bölanlatmaktadır. Bölgede taraf›ndan yap›lan ko-yagede yaflayan Gürcüler şayan Gürcüler tarafından naklar›n tarihi 200 y›l taraf›ndan yap›lan koyapılan naklar›nkonakların tarihi 200tarihi y›l

öncesine kadar kadar uzanmak200 yıl öncesine tad›r. Bölgeye gelen turistöncesine kadar uzanmakuzanmaktadır. Bölgeye leri a¤›rlamak amac›yla tad›r. Bölgeye gelen turistgelen turistleri ağırlamak S›rakonaklar kaleri a¤›rlamakturizme amac›yla amacıyla Sırakonaklar zand›r›lmaya çal›fl›lmakS›rakonaklar turizme katad›r. (Konaklama hizmeti turizme kazandırılmaya zand›r›lmaya çal›fl›lmakiçin bkz. Sf.103). tad›r. (Konaklama hizmeti çalışılmaktadır. (Konaklaiçin bkz. Sf.103). ma hizmeti için bkz. Sf.89).

Coruh Vadisi Vadisi Coruh Coruh Vadisi

Çoruh Vadisi

N EREDE K ALINIR N EREDE K ALINIR? ?? N EREDE K ALINIR? N EREDE K NEREDE KALINIR ALINIR?

Erzurum’da Otellerin büyük Erzurum’da Otellerin büyük Erzurum’da Otellerin büyük Erzurum’da Otellerin büyük çoğunluğu Palandöken Kayak ço¤unlu¤u Palandöken Kayak Erzurum’da Otellerin büyük ço¤unlu¤u Palandöken Kayak Merkezi ve şehir merkezinço¤unlu¤u Palandöken Kayak Merkezi ve flehir merkezinde ço¤unlu¤u Kayak Merkezi ve Palandöken flehir merkezinde de konumlanmıştır. Beş Merkezi ve flehir merkezinde konumlanm›flt›r. Befl y›ld›zl› Merkezi ve flehir Befl merkezinde konumlanm›flt›r. y›ld›zl› yıldızlı dört yıldızlı konumlanm›flt›r. Befl y›ld›zl› y›ld›zl› ve dört oteller, konumlanm›flt›r. Befl ve dörtvey›ld›zl› y›ld›zl› oteller, oteller, Palandöken Kayak ve dört y›ld›zl› oteller, Palandöken Kayak Merkezi’nde ve dört y›ld›zl› Palandöken Kayakoteller, Merkezi’nde Merkezi’nde Kayak bulunurken, Palandöken Merkezi’nde bulunurken, di¤er oteller Palandöken Kayak bulunurken, di¤erMerkezi’nde oteller flehir flehir diğer oteller şehir merkezinde bulunurken, di¤er oteller flehir flehir bulunurken, di¤er oteller ULAfiIM: Palandöken’deki ULAŞIM: Palandöken’ deki ULAfiIM: Palandöken’deki otellerde, otogar havaULAfiIM: Palandöken’deki otellerde, otogar otellerde, otogarveve vehavahavaULAfiIM: Palandöken’deki alan› transfer hizmetleri otellerde, otogar ve havahavaalan› transfer hizmetleri otellerde, otogar ve alanı transfer hizmetleri sunulmaktad›r. fiehir içinalan› transfer transfer hizmetleri hizmetleri sunulmaktad›r. fiehir içinalan› sunulmaktadır. Şehir içindeki otellere ulafl›m flehir sunulmaktad›r. fiehir içindeki otellere ulafl›m sunulmaktad›r. fiehirflehir içindekiotobüsü otellere ulaşım şehir içi ve özel servis deki otellere ulafl›m flehir içi otobüsü özel servis deki otellereveulafl›m flehir araçlar›yla içi otobüsü otobüsüsa¤lanmaktad›r. veözel özelservis servis veve araçlar›yla sa¤lanmaktad›r. içi otobüsü özel servis ‹lçelerde konakaraçlar›yla sa¤lanmaktad›r. araçlarıylabulunan sağlanmak‹lçelerde bulunan konakaraçlar›yla sa¤lanmaktad›r. lama yerleri büyük ço¤un‹lçelerde bulunan konaklama büyük ço¤un‹lçelerde bulunan konaktadır. yerleri İlçelerde bulunan lukla ilçe merkezinde yer lama yerleri yerleri büyük ço¤unço¤unlukla ilçe merkezinde yer lama büyük konaklama yerleri büyük almaktad›r. lukla ilçe merkezinde yer almaktad›r. lukla ilçe merkezinde yer çoğunlukla ilçe merkezinalmaktad›r. almaktad›r. REZERVASYON: PalanREZERVASYON: de yer almaktadır. Palandöken Kayak Merkezi’nde REZERVASYON: Palandöken Kayak Merkezi’nde REZERVASYON: PalanREZERVASYON: Palanbulunan oteller tam döken Kayak Merkezi’nde bulunan oteller tam panpandöken Kayak Merkezi’nde siyon vermektedir. bulunan oteller tam panpandökenhizmeti Kayak Merkezi’nde siyon hizmeti vermektedir. bulunan oteller tam Bu otellerde fiyatlar yaz siyon hizmeti vermektedir. bulunan oteller tam panBu otellerde yaz siyon hizmetifiyatlar vermektedir. sezonu ile aras›nda Bu otellerde otellerde fiyatlar yaz sezonu ile k›fl k›fl sezonu sezonu aras›nda Bu fiyatlar yaz siyon hizmeti vermektefarkl›l›k gösterir. sezonu ile k›fl sezonu aras›nda farkl›l›k gösterir. sezonu k›fl sezonu aras›nda dir. Bu ile otellerde fiyatlar farkl›l›k gösterir. farkl›l›k gösterir.

yaz sezonu ile kış sezonu

Nerede Nerede Kal›n›r? Kal›n›r? Erzurum Nerede Nerede Kal›n›r? Kal›n›r?

ve ilçelerde yerve merkezinde vealmaktadır. ilçelerde yer yer merkezinde ilçelerde merkezinde ve ilçelerde ilçelerde yer Şehir merkezinde ve ilçelerdeyer almaktad›r. fiehir merkezinde merkezinde ve almaktad›r. fiehir merkezinde başta öğretmen evleri olmak almaktad›r. fiehir merkezinde ve ilçelerde baflta ö¤retmen evleri almaktad›r. fiehir merkezinde ve ilçelerde baflta ö¤retmen evleri üzere, kamu kurumlarına ait veolmak ilçelerde baflta ö¤retmen evleri üzere, kamu kurumlar›na ve ilçelerde baflta ö¤retmen evleri olmak üzere, kamu kurumlar›na misafirhaneler de konak-lama olmak üzere, kamu kurumlar›na ait misafirhaneler de konakolmak üzere, kamu kurumlar›na ait misafirhaneler de konakkonusunda önemlidealternaait misafirhaneler konaklama konusunda önemli ait misafirhaneler konaklama konusundade önemli tifleri konusunda arasındadır. lama önemli alternatifleri aras›ndad›r. lama konusunda önemli alternatifleri aras›ndad›r. alternatifleri aras›ndad›r. aras›ndad›r. alternatifleri

Nerede Nerede Kal›n›r? Kal›n›r? Nerede Kalınır? Nerede Kal›n›r? Nerede Kal›n›r?

PALANDÖKEN PALANDÖKEN KAYAK KAYAK MERKEZ‹’NDE MERKEZ‹’NDE KONAKLAMA KONAKLAMA PALANDÖKEN KAYAK MERKEZ‹’NDE KONAKLAMA PALANDÖKEN KAYAKMerkezi’nde MERKEZ‹’NDEKonaklama KONAKLAMA Palandöken Kayak Polat Renaissance Renaissance Oteli Oteli Polat Polat Renaissance Palandöken Kayak Merkezi Polat Renaissance Oteli Palandöken Kayak Oteli Merkezi Erzurum Polat Renaissance Oteli-- Erzurum

101 77

Palandöken Kayak Palandöken Kayak Merkezi -- Erzurum +90 232 00 10 +90 (442) (442) 232 Merkezi 00 10 Erzurum Palandöken Kayak Merkezi Erzurum +90 442 232 00 10 +90 (442) 232 00 10 99 99 +90 (442) 232 00 10 +90 232232 00 99 +90 (442) 00 [email protected] [email protected] +90 442 (442) 232 00 99 99 [email protected] [email protected] www.polatturizm.com 224 www.polatturizm.com 224 oda oda [email protected] www.polatturizm.com 224 oda www.polatturizm.com 694 yatak 600 kifli 900 www.polatturizm.com 224kifli oda 694 yatak 600 kifli 900 kifli 224 694 600 900 900 kifli 694 694 yatak yatak 600 600 kifli kifli 900 kifli

Dedeman Palandöken Dedeman Palandöken Xanadu Snow White Palandöken Kayak Merkezi -- Erzurum Dedeman Palandöken PalandökenKayak Kayak Merkezi Erzurum Dedeman Palandöken Palandöken Merkezi Erzurum Palandöken Kayak Merkezi Erzurum +90 (442) 316 24 14 +90 (442) 316 24 14 Palandöken Kayak Merkezi -- Erzurum +90 (442) 230 30 30 +90 (442) 316 24 14 36 07 36 07 +90(442) (442)317 316 +90 3024 4014 +90 (442) (442) 316 316 36 36 07 07 [email protected] [email protected] +90 [email protected] [email protected] www.dedeman.com 186 oda oda www.dedeman.com 186 [email protected] www.xanaduhotels.com.tr www.dedeman.com 186 oda 631 yatak 200 kifli 200 kifli www.dedeman.com 186 oda 631 yatak 200 kifli 200 kifli 181 503 500 360 631 yatak 200 kifli 200 kifli 631 yatak 200 kifli 200 kifli anad anad

arasında farklılık gösterir.

fiehir içindeki otellerin fiyatlar› fiehir otellerin fiyatlar› Şehiriçindeki içindeki otellerin fiehir içindeki otellerin fiyatlar› kayak merkezindeki otellere fiehir içindeki otellerinotellere fiyatlar› kayak merkezindeki fiyatları kayak merkezinkayak merkezindeki otellere göre oldukça düflüktür. Bütün kayak merkezindeki otellere göre düflüktür. Bütün dekioldukça otellere göre oldukça göre oldukça düflüktür. Bütün otellerde grup indirimi veya göre oldukça düflüktür. Bütün otellerde grup indirimi veya düşüktür.grup Bütün otellerde otellerde indirimi veya erken rezervasyon indirimi otellerde grup indirimi veya erken rezervasyon indirimi grup indirimi veyaindirimi erken erken rezervasyon söz konusu olmaktad›r. erken rezervasyon indirimi söz konusu olmaktad›r. rezervasyon indirimi söz söz konusu olmaktad›r. olmaktad›r. söz konusu

konusu olmaktadır.

Kış sezonunda seyahat

K›fl sezonunda seyahat K›fl sezonunda seyahat önönöncesinde rezervasyon esinde rezervasyon yapt›K›fl sezonunda seyahat önesinde rezervasyon yapt›K›fl sezonunda seyahat önyaptırılması önerilir. Kış r›lmas› önerilir. K›fl esinde rezervasyon yapt›r›lmas› K›fl turizmi turizmi esindeönerilir. rezervasyon yapt›bak›m›ndan azibe merkezi r›lmas› K›fl turizmi turizmiönerilir. bakımından bak›m›ndan azibe r›lmas› önerilir. K›flmerkezi turizmi haline gelen çok bak›m›ndan azibe merkezi cazibe merkezi haline haline gelen flehirde flehirde çok bak›m›ndan azibe merkezi say›da yeni otel inflaat› kendini haline gelen flehirde çok say›da yeni otelflehirde inflaat› kendini haline gelen çok gelen şehirde çok sayıda göstermektedir. say›da yeni otel kendini göstermektedir. say›da yeniinşaatı otel inflaat› inflaat› kendini yeni otel kendini göstermektedir. göstermektedir.

no no

ite ite

Palandöken Kayak Merkezi Dedeman anad no Palandöken Kayak ite Merkezi -- Erzurum Erzurum anad Palandöken no ite Palandöken Kayak Merkezi -- Erzurum +90 (442) 230 30 30 Palandöken Kayak Merkezi +90 (442)Kayak 230 30 30 Erzurum Palandöken Merkezi Erzurum +90 (442) 230 317 40 +90 1430 3172430 40 +90 (442) (442)316 230 30 30 +90 (442) 317 in o@ anaduhotel .com.tr +90 (442) 316 0740 in anaduhotel +90o@ (442) 3173630 30 40.com.tr in anaduhotel .com.tr www. [email protected] www. anaduhotel .com.tr 181 oda oda in o@ o@ anaduhotel anaduhotel.com.tr .com.tr181 www. anaduhotel .com.tr 181 oda www.dedeman.com 03 yatak 00 kifli 360 kifli www. anaduhotel .com.tr360181 03 yatak 00 kifli kiflioda 186 631 215 105 03 yatak 00 kifli 360 kifli 03 yatak 00 kifli 360 kifli

o o

göstermektedir.

inn inn Palan Palan Otel Otel

Palandöken Kayak Merkezi o inn innPalan Palan Otel Tourinn Otel Palandöken Kayak Merkezi -- Erzurum Erzurum o Palan Otel Palandöken Kayak Merkezi Erzurum +90 317 07 07 Palandöken Kayak +90 (442) (442) 317Merkezi 07 07 Erzurum Palandöken Kayak Merkezi -- Erzurum +90 (442) 317 07 07 00 +90 (442) 317 07 07 00 +90 (442) 317 07 07 [email protected] (442)317 317 07 00 in +90 (442) 0707 0000 in [email protected] +90 (442) 317 in [email protected] www.palanotel.com 160 oda oda [email protected] www.palanotel.com in [email protected] 160 www.palanotel.com 00 2 kifli www.palanotel.com www.palanotel.com 160 oda 00 yatak yatak 90 90 kifli kifli 160 2 0 0 oda kifli 00 yatak 90 kifli 2 0 160 500 90 250 00 yatak 90 kifli 2 0 kifli kifli

Dedeman Dedeman ki ki Lod Lod ee Palandöken Kayak Merkezi -- Erzurum Dedeman Ski Lodge Dedeman ki ee Palandöken Kayak Merkezi Erzurum Dedeman ki Lod Lod Palandöken Kayak Merkezi -- Erzurum +90 317 00 Palandöken +90 (442) (442)Kayak 317 0 0Merkezi 00 Erzurum Palandöken Kayak Merkezi Erzurum +90 (442) 317 0 00 04 +90 (442) 317 05 00 04 +90 (442) 317 0 00 +90 (442) 317 0 [email protected] +90 (442) 317 [email protected] +90 (442) 31705 0 0404 04 [email protected] www.dedeman.com [email protected] www.dedeman.com 4 oda oda [email protected] www.dedeman.com 4 www.dedeman.com 176 yatak 90 kifli 2 kifli www.dedeman.com oda 176 yatak 90 kifli 240 0oda kifli 176 yatak 90 kifli 2 0 kifli 54 176 90 170 176 yatak 90 kifli 2 0 kifli

Palandöken Kayak Evi Palandöken Kayak Merkezi Erzurum +90 (442) 317 08 04 +90 (442) 315 68 41 [email protected] www.dedeman.com 83 160 120 50

www.kuzeydoguanadolu.com

100 100 76 100

Erzurum

78

Hotel Dilaver Erzurum A. Mumcu Cad. Pelit Meydanı - Erzurum +90(442) 235 00 68 +90(442) 233 52 00 [email protected] www.hoteldilaver.com 75 150 80 80 Grand Hitit Otel Kazım Karabekir Caddesi - Erzurum +90 (442) 233 50 01 +90(442) 233 23 50 www.grandhitithotel.com.tr 40 70 70 Otel Polat Kazım Karabekir Caddesi No:4 - Erzurum +90(442) 235 03 63 +90(442) 234 45 98 [email protected] www.otelpolat.com 58 115 80 80 Esadaş Otel Cumhuriyet Caddesi 27/A - Erzurum +90(442) 233 54 25 +90(442) 233 54 20 [email protected] www.esadas.com 38 80 80 Otel Amiller Kazım Karabekir Caddesi - Erzurum

79

+90(442) 234 92 17 +90(442) 234 92 24 [email protected] www.otelamiller.com 46 108 80 100 Akçay Otel Cumhuriyet Caddesi No: 2 - Erzurum +90 (442) 235 32 64 +90(442) 235 32 67 [email protected] www.akcayhotel.com 36 72

www.kuzeydoguanadolu.com

ERZURUM ŞEHİR MERKEZİ’NDE KONAKLAMA

Nerede Kalınır?

Kral Otel Erzincan Kapı Cad. No:18 - Erzurum +90(442) 234 64 00 +90(442) 2346474 [email protected] 34 50

Oltu Öğretmen Evi Oltu Merkez +90 (442) 816 11 28 9 24

ERZURUM’UN İLÇELERİ VE KIRSALINDA KONAKLAMA

Oltu Özbek Oteli Oltu Merkez +90 (442) 816 19 29 25 42

Pasinler Kale Kaplıca Oteli Pasinler Merkez +90 (442) 661 49 92 +90(442) 661 49 94 36 72 70 70 Şifalı kaplıcaların bağlı bulunduğu otel, Pasinler Kaymakamlığı tarafından işletilmektedir. Kaplıcalarda aile kabinleri bulunmaktadır. Narman Öğretmen Evi Narman Merkez. +90 (442) 741 24 80 8 16

Uzundere Öğretmen Evi Uzundere Merkez +90 (442) 791 24 79 7 17 Uzundere Ev Pansiyonları Uzundere ilçe merkezi. DATUR Projesi kapsamında pansiyona dö-nüştürülen bu evler, harika doğa manzarası ve yöresel yemekler sunmaktadır. Nature Ev Pansiyon (Mevhibe Özsoy) +90 (442) 791 32 99 +90 (532) 748 48 40 Rıza’nın Pansiyonu (Rıza-Nezihe Özsoy) +90 (533) 488 44 77 +90 (505) 801 28 90 İbrahim Doğan Pansiyon +90 (442) 243 37 81 +90 (538) 429 76 65 Sapaca Ev Pansiyon (Recep Kantar) +90 (536) 240 68 64 Pehlivanlı Pansiyonu Pehlivanlı beldesi- Tortum +90 (442) 772 20 54 +90 (532) 652 71 30 8 oda 20 yatak

İspir Kaçkar Oteli İspir Merkez +90 (442) 4512939 +90 (442) 4513560 18 oda 50 yatak 25 kişi İspir Doğa Sporları Merkezi İspir Merkez. +90 (442) 4514211 +90 (532) 6620293 www.idos.gen.tr 12 oda 45 yatak 230 kişi Rafting, kano, trekking, dağcılık, binicilik gibi turizm organizasyonları yapılmaktadır. Restoranında balık ve yöresel yemekler bulunmaktadır. İspir Sırakonaklar Pansiyon Evleri Sırakonaklar Köyü - İspir Tarihi sırakonaklar pansiyon evi olarak düzenlenmiştir. Toplam 7 ayrı konaktan oluşan pansiyon evlerin her birinde 1 veya 2 oda düzenlenmiştir. Pansiyonlaın toplam kapasitesi 40 kişidir. +90(442) 467 20 65 (Talat Topal) +90(442) 467 20 50 (Adem Köse) +90(442) 467 20 39 (Münir Yılmaz) +90(442) 467 20 29 (Turan Yurtsever) +90(442) 467 20 54 (İmdat Alkan) +90(442) 467 20 62 (Eset Kumbasar) +90(442) 467 21 27 (Durmuş Yıldız) Zeyrek Oteli Madenköprübaşı beldesi - İspir +90 (442) 462 20 28 +90 (532) 571 95 92 17 oda 34 yatak 60 kişi

Erzurum utfa¤› Erzurum Erzurum utfa¤›Mutfağı

80 104

Erzurum utfa¤› R R T A I ERZURUM MTutfağı I Erzurum, Türkiye’de R yöresel üzere, pek çok R RRmutfa¤› Osmanl› TAmedeniyete ADevleti I olmak en zengin illerden biridir. Kebapev sahipli¤i

Erzurum, de yöresel Erzurum, Türkiye’ Türkiye’de yöresel mutfağı mutfa¤›

sırrı, kentin Devleti Osmanl› Devletibaşta olmakOsmanlı üzere, pek çok

Erzurum, Türkiye’de yöresel Devleti olmak üzere, çok en illerden biridir. Ke- mutfa¤› Osmanl› olmak üzere, pek çokve medeniyete tan, sebze illerden yemeklerine; çorbayapmas›nda tarihipek ticaret en zengin zengin biridir. Kebapmedeniyete ev sahipli¤i en zengin illerden biridir. Kebapmedeniyete ev sahipli¤i baptan, sebze yemeklerine; ev sahipliği yapmasında ve dan, tatl› çeflitlerine onlarca yollar›n›n üzerinde buluntan, sebze yemeklerine; çorbayapmas›nda ve tarihi ticaret çorbadan, tatlıbulundu¤u çeşitlerine tarihi ticaret yollarının tan, yemeklerine; çorbayapmas›nda ve tarihi ticaret dan,sebze tatl› çeflitlerine onlarca yollar›n›n üzerinde bulunfarkl› çeflidin mas›na gizlidir. ‹linüzeco¤rafi onlarca farklı çeşidinkeflferinde bulunmasına gizlidir. dan, çeflitlerine onlarca yollar›n›n bulunfarkl›tatl› çeflidin bulundu¤u mas›na gizlidir.üzerinde ‹linyemeklik co¤rafi Erzurum mutfa¤›, özellikleri ile bulunduğu Erzurum İlinmas›na coğrafi özellikleri Erzurum mutfa¤›, keflfe- Erözellikleri ilegizlidir. yemeklik farkl› çeflidin bulundu¤u ‹linile co¤rafi dilmeyi beklemektedir. malzemelerin do¤al ve ormutfağı, keşfedilmeyi bekyemeklik malzemelerin doğal dilmeyi beklemektedir. Ermalzemelerin do¤al ve or-fark›Erzurum mutfa¤›, keflfeözellikleri ile yemeklik zurum’daki bu zengin yemek ganik olmas› da lezzet a¤ lemektedir. Erzurum’ daki veolmas› organik da lezzet zurum’daki bu zengin yemek daolması lezzet fark›a ¤kebab› ganik dilmeyi beklemektedir. Erdo¤al ve orkültürünün s›rr›, kentin baflta Cağ kebabı n›nmalzemelerin nedenleri aras›ndad›r. bu zengin yemek kültürünün farkının nedenleri arasındadır. kebab› kültürünün s›rr›, kentin baflta n›n nedenleri aras›ndad›r. zurum’daki bu zengin yemek ganik olmas› da lezzet fark›a¤ kebab› kültürünün s›rr›, kentin baflta n›n nedenleri aras›ndad›r. KAHVALTILIKLAR KAHVALTILIKLAR KAHVALTILIKLAR Hayvanc›l›¤›n çokönemli önemli Hayvancılığın Hayvanc›l›¤›n çok oldu¤u Erzurum, baflta KAHVALTILIKLAR oldu¤u olduğu Erzurum, baflta önemli Erzurum, peynir olmak üzere, hayHayvanc›l›¤›n çok önemli peynirpeynir olmakolmak üzere, haybaşta vansal konusunda oldu¤u Erzurum, baflta vansal ürünler ürünler konusunda üzere, hayvansal ürünler oldukça iddial› yörelerden oldukçaolmak iddial›üzere, yörelerden peynir haykonusunda oldukçaözgü biridir.ürünler Erzurum’a biridir. Erzurum’a özgü vansal konusunda idadialı yörelerden biridir. civil peynir peynir ve peyniri civil ve lor lor peyniri oldukça iddial› yörelerden Erzurum’ a özgü civil ülke çap›nda çap›nda ün ülke ünkazankazanbiridir. Erzurum’a özgü peynir ve lorve peyniri ülke m›flt›r. Tereya¤› ve m›flt›r. Tereya¤› vekaymak kaymak civil peynir lor peyniri da bunlar bunlar say›çapında ünaras›nda kazanmıştır. da aras›nda say›ülke çap›nda ün kazanlabilir. Do¤al ilaç olarak Tereyağı ve kaymak da labilir. Do¤al ilaç m›flt›r. Tereya¤› ve olarak kaymak nitelendirilen organik dut bunlar arasında sayı-say›nitelendirilen organik dut da bunlar aras›nda pekmezi Tortum ilçesinde labilir. Doğal ilaç pekmezi Tortum ilçesinde labilir. ilaçolarak olarak üretilenDo¤al üretilmektedir. Bu üretilen üretilmektedir. Bu dut nitelendirilen organik dut nitelemeye k›rorganik çiçe¤inden nitelemeye k›r çiçe¤inden pekmezi ilçesinde ilçesinde yap›lm›fl Tortum Erzurum bal› da yap›lm›fl Erzurum bal› da üretilen üretilmektedir. Bu eklenmektedir. eklenmektedir. Erzurum’da kuflburnu, nitelemeye k›r çiçe¤inden Bu nitelemeye kır çiçeğinelma, ayva, viflne, kiraz, Erzurum’da kuflburnu, yap›lm›fl Erzurum bal› da den yapılmış Erzurum kay›s› ayva, meyvelerden elma, viflne, kiraz, eklenmektedir. balı da gibi eklenmektedir. evde yap›lan reçel ve markay›s› gibidameyvelerden Erzurum’da kuflburnu, Erzurum’ kuşburnu, melatlar kahvalt› evde yap›lan reçelkeyfinin ve marelma, ayva,vişne, viflne, kiraz, elma, ayva, kiraz, gizli kahramanlar›d›r. melatlar kahvalt› keyfinin kay›s› gibi meyvelerden kayısı gibi meyvelerden ÇORBALAR gizli kahramanlar›d›r. evde yap›lan reçel ve marevde reçelen veünlü marAyranyapılan afl›,kahvalt› flehrin melatlar keyfinin ÇORBALAR melatlar kahvaltı keyfinin çorbas›d›r. Afll›k, yo¤urt ve gizli kahramanlar›d›r. Ayran afl›, flehrin en afl›, ünlü gizli kahramanlarıdır. undan yap›lan ayran çorbas›d›r. Afll›k, yo¤urt ÇORBALAR özellikle Ramazan sof- ve ÇORBALAR undan yap›lan ayran afl›, Ayran afl›, flehrin en ünlü ralar›n›n vazgeçilmezleri Ayran aşı,Ramazan şehrin enmerciünlüve özellikle sofçorbas›d›r. Afll›k, yo¤urt aras›ndad›r. Yufka, ralar›n›n vazgeçilmezleri çorbasıdır. Aşlık, yoğurt mek, so¤an ve tereya¤›nundan yap›lan ayran afl›, dan yap›lan kesme afl› da aras›ndad›r. Yufka, merciözellikle Ramazan sofve undan yapılan ayran flehre özgü çorbalardan mek, so¤an ve tereya¤›nralar›n›n vazgeçilmezleri aşı, özellikle Ramazan sofbiridir. Türkiye’nin dan yap›lan kesme di¤er afl› da aras›ndad›r. Yufka, merciralarının vazgeçilmezleri flehre özgü çorbalardan mek, so¤an ve tereya¤›narasındadır. Yufka, mercibiridir. Türkiye’nin di¤er dan yap›lan afl› da mek, soğan vekesme tereyağınflehre özgü çorbalardan dan yapılan kesme aşı da biridir. Türkiye’nin di¤er şehre özgü çorbalardan

Dut pekmezi

Dut pekmezi

yörelerine ait olan ezoge- böre¤inin fark› yap›l›fl›nda ve malzemesinde gizlidir. biridir. Türkiye’nin diğer ve malzemesinde gizlidir. lin, mercimekait veolan iflkembe Dut pekmezi yörelerine ezoge- böre¤inin fark› yap›l›fl›nda yörelerine ait olan ezogeErzurum’ d a su böreği, Erzurum’da su böre¤i, börek çorbas› da Erzurum’da lin, mercimek ve iflkembe ve malzemesinde gizlidir. lin, mercimek ve işkembe hamuru, börek hamuru, yumurta, yumurta, ya¤›, börek s›kl›kla yap›lmaktad›r. sutere böre¤i, çorbas› da ait Erzurum’da yörelerine olan ezoge- Erzurum’da böre¤inin fark› yap›l›fl›nda çorbası da Erzurum’da civilhamuru, peynir veyumurta, tere yağı, civil peynir veya¤›, tere s›kl›kla yap›lmaktad›r. ve malzemesinde gizlidir. lin, mercimek ve iflkembe B R KL R maydanozdan yap›l›r. sıklıkla yapılmaktadır. maydanozdan yapılır.börek civil peynir veböre¤i, Erzurum’da su çorbas› daTürkiye’nin Erzurum’da B B R KL R T maydanozdan B Tatar böre¤i yap›l›r. BÖREKLER hemen heryap›lmaktad›r. yöresinde hamuru, yumurta, tere ya¤›, s›kl›kla Tatar Böreği : Tatar B Türkiye’nin yufka, sar›msakl› yo¤urt, bilinmektedir. Ancak, civil peynir ve T B Tatar Su Böreği: Türkiye’nin böreği yufka, sarımsaklı tereya¤›, k›yma veya so¤anböre¤i hemen yöresinde B R KLherR Erzurum’da yap›lan su maydanozdan yap›l›r. yufka, yo¤urt, hemen her yöresinde yap›l›r. kıyma yoğurt,sar›msakl› tereyağı, bilinmektedir. Ancak, B Türkiye’nin kullan›larak

tereya¤›, veya so¤an T Bk›yma Tatar bilinmektedir. Ancak,su Erzurum’da yap›lan ve susuz olarakböre¤i veyaulu soğan kullanılarak hemen her yöresinde kullan›larak yap›l›r. yufka, sar›msakl› yo¤urt, Erzurum’ d a yapılan su iki flekilde piflirilmektedir. bilinmektedir. Ancak, yapılır. tereya¤›, k›yma veya olarak so¤an ulu ve susuz mant›da yufka, böreğinin farkı yapılışında Erzurum’da yap›lan su usuz Mantı : Sulu ve susuz kullan›larak yap›l›r. k›yma, yo¤urt ve tereya¤› iki flekilde piflirilmektedir. olarak şekilde pişirilkullan›l›rken, sulu usuz iki mant›da yufka, ulu vemant›da susuz olarak salçak›yma, daflekilde yer yo¤urt al›r. u böre¤i mektedir. Susuz vemantıda tereya¤› iki piflirilmektedir. kullan›l›rken, mant›da yufka, kıyma,sulu yoğurt ve usuz mant›da yufka, salça dayo¤urt yer al›r. u böre¤i k›yma, ve tereya¤› tereyağı kullanılırken, kullan›l›rken, sulu mantıda sulu salçamant›da da Su salça da yer al›r. u böreği böre¤i yer alır.

Erzurum Mutfa¤› Erzurum Erzurum Mutfa¤›Mutfağı

81 yeflil saplar›na Erzurum’da 105 çeç denir. Çeç, bulgur yeşil saplarına Erzurum’da yeflil saplar›na Erzurum’da veya saplar›na pirinç, kavurma veya çeç denir.yeflil Çeç,denir. bulgurÇeç,Erzurum’da “çeç” bulgur dana ile sar›msakl› yoçeç etidenir. Çeç, bulgur veya pirinç, kavurma veya veya pirinç, kavurma veya ¤urt kullan›larak yap›l›r. veya pirinç, kavurma veya dana eti ile sar›msakl› dana eti ileyosarımsaklı yodana eti sar›msakl› yo¤urt kullan›larak Çafl›ryap›l›r. Kaileurmas›: Çafl›r, ğurt kullanılarak yapılır. ¤urt çirifl kullan›larak gibi da¤lardayap›l›r. yetiflen Çafl›r Ka urmas›: Çafl›r, Çaşır Kavurması: Çaşır, yabaniyetiflen bir urmas›: bitkidir. Çafl›r, Çafl›r, çirifl gibi da¤larda Çafl›r Ka çiriş gibiÇafl›r, dağlardaun yetişen yabani bir bitkidir. patates, tereya¤›, ve yuçirifl gibi da¤larda yetiflen yabani biryubitkidir. Çaşır, patates, tereya¤›, un kullan›larak ve murta yabani bir bitkidir.yap›l›r. Çafl›r, patates, tereyağı, un murta kullan›larak yap›l›r. patates, un ve ve yuyuBorani:tereya¤›, orani, patates, murta kullanılarak yapılır. patates, Ca¤ kebab›, yatay flifl üzerinde odun atefliyle piflirilirBorani: orani, murta kullan›larak yap›l›r. sar›msakl› yo¤urt ve tereCa¤ kebab›, flifl üzerinde odun pişirilip, atefliylecağlarla piflirilirservis edilen cağ Borani: Borani, sar›msakl› yo¤urt ve yap›l›r. tere- patates, Yatayyatay şiş üzerinde odun ateşiyle kebabı ya¤› ile Borani: orani, patates, KEBAPLAR SEBZE YEMEKLER‹ ya¤› ile yap›l›r. sarımsaklı yoğurt ve tereKEBAPLAR SEBZE YEMEKLER‹ Ca¤ kebab›, yatay flifl üzerinde odun atefliyle piflirilir sar›msakl› yo¤urt ve tereÇirifl Pancar›: Çirifl, ilk- yağı Ca¤ kebap: Erzurum’un D‹ ER ile yapılır. Çirifl Pancar›: Çirifl, ilkCa¤ kebap: Erzurum’un ER ya¤› ile yap›l›r. KEBAPLAR SEBZE YEMEKLERİ bahar sonu ve yazD‹ bafllanKEBAPLAR SEBZE YEMEKLER‹ ”Yat›k döner” olarakbahar da sonu Hafl›l›:ve n, tereya¤› ve ve yaz bafllan”Yat›k döner” olarak da n Hafl›l›: DİĞER... n,ntereya¤› g›c›nda yetiflen yabaniilkbir D‹ Çirifl Pancar›: Çirifl, Cağ kebap: Erzurum’un Ca¤ kebap: Erzurum’un Çiriş, Çiriş Pancarı: bal kullan›larak yap›-lan bilinen yöresel kebab›d›r. ER Un, tereyağı g›c›nda yetiflen yabani bir bal kullan›larak yap›-lan bilinen yöresel kebab›d›r. Haşılı: ve bitkidir. Ispanak gibi pifli- Un bahar sonu veveyaz bafllanbir Erzurum yeme¤idir. ”Yatık döner” olarak da ”Yat›k döner” olarak da ilkbahar sonu yaz n Hafl›l›: n, tereya¤› ve bitkidir. Ispanak gibi pifliCa¤ kebab›, önceden terbir Erzurum yeme¤idir. Ca¤ kebab›, önceden terbal kullanılarak yapılan bir rilen bukavurma yeme¤e, kavurma g›c›nda yetiflen yabani rilen bal kullan›larak yap›-lan başlangıcında yetişen ya-bir Erzurum’un bilinen yöresel kebabıdır. bilinen yöresel kebab›d›r. Kuymak: Erzurum’un leziz biye edilmifl yat›k birbu yeme¤e, Kuymak: leziz biye edilmifl etin yat›ketin bir yemeğidir. veya dana eti deIspanak kat›l›r. bitkidir. Ispanak gibi pifli- Erzurum veya eti de kat›l›r. bir Erzurum yeme¤idir. bir bitkidir. Cağüzerinde kebabı, önceden teryemeklerinden biridir.leTeCa¤ kebab›, önceden teryemeklerinden biridir. Teflifl odun iledanabani flifl üzerinde odun atefli ile atefli Kuymak: Erzurum’un Çirifl pancar›n›n flifal› Çirifl pancar›n›n flifal› rilen bu yeme¤e, kavurma reya¤›, taze civil peynir, gibi pişirilen bu yemeğe, reya¤›, taze civil peynir, biye edilmiş etin yatık bir Kuymak: Erzurum’un leziz edilmifl etin yat›k bir piflirilmesiyle haz›rlan›r. piflirilmesiyle haz›rlan›r. ziz yemeklerinden biridir. oldu¤una veya inan›l›r. oldu¤una dana inan›l›r. eti de kat›l›r. yumurta yakullan›larak eti de kullan›larak yemeklerinden biridir. yaTeşiş üzerinde odun Ya¤l› kuzu budundan flifl üzerinde odunateşi atefliileile kavurma veya danayumurta Ya¤l› kuzu budundan taze civil peynir, Çirifl pancar›n›n flifal› Çortutu Pancar›: Özellikle p›lana peynirTereyağı, kuyma¤› uncivil Çortutu Pancar›: Özellikle p›lana peynir kuyma¤› un reya¤›, taze peynir, katılır. Çiriş pancarının yap›lan piflirilmesiyle kebap, ca¤ ad› pişirilmesiyle hazırlanır. haz›rlan›r. yap›lan kebap, ca¤ ad› yumurta kullanılarak yak›fl aylar›n›n ve tereya¤›ndan yap›lana oldu¤una inan›l›r. k›flyeme¤idir. aylar›n›n yeme¤idir. ve tereya¤›ndan yap›lana yumurta kullan›larak yaşifalı olduğuna inanılır. verilen flifller kullan›larak Yağlı kuzu budundan Ya¤l› kuzu budundan verilen flifller kullan›larak pılana peynir kuymağı; da un kuyma¤› denir. fialgam turflusu, da un kuyma¤› denir. un fialgampirinç turflusu, Çortutu Pancar›:pirinç Özellikle p›lana peynir kuyma¤› un Çortutu Pancarı: Özellikservis yap›l›r. yapılanyap›l›r. kebap, yap›lan kebap,cağ ca¤adıad› servis (bulgur), kavurma (dana Yo¤urt: Türk ve tereyağından yapılana icad› olan (bulgur), kavurma (dana ve k›fl aylar›n›n yeme¤idir. tereya¤›ndan yap›lana Yo¤urt: Türk icad› olan le kış aylarının yemeğidir. Di¤er Kebaplar: verilen şişler eti) kullan›larak yap›l›r. verilen flifllerkullanılarak kullan›larak yo¤urt, Türkiye’de ise en denir. da un Di¤er Kebaplar: eti) kullan›larak yap›l›r. da un kuymağı kuyma¤› denir. fialgam turflusu,pirinç pirinç yo¤urt, Türkiye’de ise en Şalgam turşusu, Erzurum’da yapılır. iyi Erzurum’da yap›l›r. servisTürkiye’nin yap›l›r. fialgam Ç›rtmas›: fialgam, Yoğurt: Türk icadı olan Erzurum’da Türkiye’nin (bulgur), kavurma (dana iyi Erzurum’da yap›l›r. fialgam Ç›rtmas›: fialgam, Yo¤urt: Türk icad› olan (bulgur), kavurma (dana de¤iflik Diğer yörelerine özgü k›yma, tereya¤› ve baharat fialgam turflusu: Kebaplar: Türkiye yoğurt, Türkiye’de ise en Di¤er Kebaplar: eti) kullan›larak de¤iflik yörelerine özgü yo¤urt, Türkiye’de ise en k›yma, tereya¤› yapılır. veyap›l›r. baharatoldukça eti) kullanılarak fialgam turflusu: Türkiye döner ile ›zgarada haz›rkullan›larak yap›l›r. çap›nda ünlüdür. Erzurum’ d›zgarada a Türkiye’nin iyi Erzurum’ da yapılır. Erzurum’da Türkiye’nin döner iyi Erzurum’da kullan›larak yap›l›r. fialgam Ç›rtmas›: fialgam,turflusuna, Şalgam Çırtması: Şalgam, çap›nda oldukçayap›l›r. ünlüdür. Çeç Pancar›: fialgam›n lanan kebap veile köfte çe- haz›rfialgam koku değişik yörelerine özgü Şalgam turşusu: Türkiye yörelerine özgü Çeç Pancar›: lanan kebap ve köfte çek›yma, tereya¤›fialgam›n vevermesi baharatiçin reyhan fialgamkat›l›r. turflusuna, koku kıyma, tereyağı ve baharat fialgam turflusu: Türkiye flitleri dede¤iflik yap›lmaktad›r. çapında oldukça ünlüdür. döner ile döner ileızgarada ›zgaradahazırhaz›rkullan›larakyapılır. yap›l›r. vermesi için reyhan kat›l›r. flitleri de yap›lmaktad›r. kullanılarak çap›nda oldukça ünlüdür. Şalgam turşusuna, koku lanan kebap ÇeçPancarı: Pancar›:Şalgamın fialgam›n lanan kebapve veköfte köfteçeçefialgam turflusuna, koku Keysefe: Malatya kay›s›s›, TATLILAR Çeç vermesi için katılır. şitleri de tereya¤› ve cevizden yap›l›r. Erzurum mutfa¤› tatl› vermesi için reyhan reyhan kat›l›r. flitleri deyapılmaktadır. yap›lmaktad›r. Keysefe: Malatya kay›s›s›, TATLILAR Pestil: Duttan yap›lan, bak›m›ndan da oldukça tereya¤› ve cevizden yap›l›r. Erzurum mutfa¤› tatl› TATLILAR yapılır. özellikle Tortum yöresine özgü yap›lan, zengindir. Pestil: Duttan bak›m›ndan da oldukça Keysefe: Malatya kay›s›s›, TATLILAR mutfağı kuru bir tatl›d›r.Keysefe: Malatya kayıKaday›fErzurum Dolmas›: fiehrin tatlı en özellikle Tortum yöresine özgü zengindir. tereya¤› ve cevizden yap›l›r. Erzurum mutfa¤› tatl› aday›f dolmas› Pestil Çullamas›:sısı, Pestil, tereya¤›ve cevizden ünlü tatl›s›d›r. Ramazan’da 30 bakımından da oldukça kuru birtereyağı tatl›d›r. Kaday›f Dolmas›: fiehrin en Pestil: Duttan yap›lan, bak›m›ndan da oldukça gün süre ile sofralar›n eksilmez bir zengindir. veaday›f yumurta ile piflirilerek yap›l›r. yapılır. dolmas› Pestil Çullamas›: tereya¤› ünlü tatl›s›d›r. Ramazan’da 30 özellikle Tortum Pestil, yöresine özgü zengindir. parças›d›r. Yumuflak tel kaday›f›, Kadayıf Dolması: Şehrinceviz, Dut Çullamas›: kurutulmufl Pestil: Duttan dutun yapılan, özelgün süre ile sofralar›n eksilmez bir kuru bir tatl›d›r. Kaday›f Dolmas›: fiehrin en ve yumurta ile piflirilerek yap›l›r. yumurta ve bal ile yap›l›r. en ünlü tatlısıdır. Ramazan’da tereya¤› Kadayıf dolması likle ile Tortum yöresine özgü kuru yumurta piflirilmesidir. aday›f ve dolmas› parças›d›r. Yumuflak tel kaday›f›, ceviz, Pestil Çullamas›: Pestil,dutun tereya¤› ünlü Ramazan’da 30 Po¤aç: 30 Daha çok köylerde yap›lan Dutbir Çullamas›: kurutulmufl güntatl›s›d›r. süre ile sofraların ek-bir tatlıdır. Aflure: Tüm Türkiye’de yap›lan bir yumurta ve bal ile yap›l›r. gün süre ile sofralar›n eksilmez bir tatl›d›r.silmez Hamur, tereya¤›, süt (yo¤urt) ve yumurta ile piflirilerek yap›l›r. tereya¤› veveyumurta iletereyağı piflirilmesidir. bir parçasıdır. Yumuşak tatl›d›r. Çeflitli Pestil Çullaması: Pestil, ve meyve kuruPo¤aç: Daha çokyumurta köylerde bir Dutbaklagil parças›d›r. Yumuflak tel kaday›f›, ve bal ile yap›l›r. Çullamas›: kurutulmufl dutun tel kadayıfı, ceviz, veyap›lan bal lar›ndan ileceviz, Aflure: Tüm Türkiye’de yap›lan bir yumurta ile pişirilerek yapılır. yap›l›r. tatl›d›r.do¤um Hamur, tereya¤›, süt (yo¤urt) Has›ta: yapılır. Özellikle kad›nlara, yumurta ve balyapan ile yap›l›r. tereya¤› ve yumurta ilevepiflirilmesidir. Dut Çullaması: kurutulmuş dutunkurutatl›d›r. Çeflitli baklagil meyve Sütlaç: Tüm Türkiye’de oldu¤u gibi güç kazanmalar› için yedirilir. Niflasta, ve bal Daha ile yap›l›r. Po¤aç: Daha çok köylerde yap›lan Poğaç: çok köylerde yapılan bir bir Aflure: ve yumurta ile pişirilmesidir. Tüm yap›lan bir lar›ndan yap›l›r. Erzurum’datereyağı da yap›lan birTürkiye’de süt tatl›s›d›r. fleker vetatl›d›r. tereya¤›Özellikle kullan›larak yap›l›r. Has›ta: do¤um yapan kad›nlara, Hamur, tereya¤›, (yo¤urt) tatlıdır. Hamur, tereyağı, sütsüt (yoğurt) ve Aşure: Tüm Türkiye’ d e yapılan bir kurutatl›d›r. Çeflitli baklagil ve meyve gibi güçile kazanmalar› ve bal ile yap›l›r. için yedirilir. Niflasta, Sütlaç: Tüm Türkiye’de oldu¤u bal yapılır. tatlıdır. Çeşitli baklagil ve meyve kurular›ndan yap›l›r. Erzurum’da da yap›lan bir süt tatl›s›d›r. fleker veÖzellikle tereya¤›do¤um kullan›larak yap›l›r. Has›ta: yapan Hasıta: doğum yapankad›nlara, larından yapılır. Sütlaç: Tüm Türkiye’de oldu¤u gibi güç kazanmalar› için yedirilir. Niflasta, Sütlaç: kadınlara, güç kazanmaları için yedirilir. Tüm Türkiye’de olduğu gibi Erzurum’da dayapılan yap›lanbir birsüt süttatlısıdır. tatl›s›d›r. fleker veşeker tereya¤› kullan›larak yap›l›r. Erzurum’ Nişasta, ve tereyağı kullanılarak da da

Erzurum Mutfa¤›

www.kuzeydoguanadolu.com

104

erede enir erede enir erede Erzurum enir erede enir

N EREDE Y EN‹R NNEREDE EREDE YEN‹R EN‹R? ? EREDEY Y ENİR? N ? NsaEREDE YEN‹R ?Şehrinyer Sokak vecaddelerde caddelerde lar›nda al›r. fiehrin yöalır. yemeklerini Sokak ve çokçok sayıda Sokak ve caddelerde çok salar›nda yeryöresel al›r. fiehrin yö-

y›da lokanta ve ca¤ resel yemeklerini ve farkl› Sokak ve caddelerde çok salar›nda yer al›r. fiehrin yöküçükküçük lokanta ve cağ kebap y›da küçük lokanta ve ca¤ resel yemeklerini ve farkl› ve farklı lezzetleri için Sokak ve caddelerde çok salar›nda yer al›r. tatmak fiehrin yökebap salonu dikkat çeker. lezzetleri tatmak için çeflitli y›da küçük lokanta veçeker. ca¤ resel yemeklerini ve farkl› salonu dikkat çeker. Lüks kebap salonu dikkat lezzetleri tatmak için çeflitli y›da küçük lokanta ve ca¤ resel yemeklerini ve farkl› Lüks restoranlar, büyük fiyat kategorilerinde çeşitli fiyattatmak kategorilerinde kebap salonu dikkat çeker. lezzetleri için alterçeflitli restoranlar, büyük oteller ve Lüks restoranlar, büyük fiyat kategorilerinde kebap salonu dikkat çeker. lezzetleri tatmak içinalterçeflitli oteller ve flehrin baz› noktanatifler bulabilirsiniz. Lüks restoranlar, büyük fiyat kategorilerinde alteralternatifler bulabilirsiniz. şehrinrestoranlar, bazı noktalarında yer oteller ve flehrin baz› noktanatifler bulabilirsiniz. Lüks büyük fiyat kategorilerinde alteroteller ve flehrin baz› noktanatifler bulabilirsiniz. oteller ve flehrin baz› noktanatifler bulabilirsiniz. YEMEKLER VESİPARİŞ S‹PAR‹fi YEMEKLER VE YEMEKLER VE S‹PAR‹fi emen her lokantan›n bi r YEMEKLER VE S‹PAR‹fi Hemen herlokantan›n lokantanın bir emen her bi r YEMEKLER VE S‹PAR‹fi özel yeme¤i spesiyali emen her lokantan›n r özel yemeği (spesiyali) buözel yeme¤i spesiyalibi emen her lokantan›n bi r bulunur. üflteriye sunuözel yeme¤i spesiyali bulunur. üflteriye sunulunur. Müşteriye sunulan özelmönü yeme¤i spesiyali lan broflüründe de bulunur. üflteriye sunulan mönü broflüründe mönü broşüründe de yerde bulunur. üflteriye sunuyer alan bu spesiyaller, lan mönübu broflüründe de yer spesiyaller, alanalan bu spesiyaller, genelde lan mönü broflüründe de genelde o mekan›n en iyi yer alan bu spesiyaller, genelde o mekan›n en iyi o mekanın en iyi yemeğiyer alan bu spesiyaller, yeme¤idir. fiehir merkegenelde o mekan›n en iyi yeme¤idir. fiehir merkegenelde mekan›n en dir. Şehir merkezinde ve iyi zinde ve oilçelerde bulunan yeme¤idir. fiehir merkezinde ve ilçelerde bulunan yeme¤idir. fiehir merkelokantalarda alkollü içki ilçelerde bulunan lokantazinde ve ilçelerde bulunan lokantalarda alkollü içki Otel restoranı zinde ve ilçelerde bulunan alan Palan tel restoran› sat›lmaz. çkili restoran için, Tourinn larda alkollü içki satılmaz. lokantalarda alkollü içki sat›lmaz. çkilialkollü restoraniçki için, alan tel restoran› lokantalarda otel ve AÇILIŞ-KAPANIŞ alan tel restoran› Uzundere ve İspir’de İçkilibar› restoran için, otel için, AÇILIfi-KAPANIfi sat›lmaz. çkilirestoranlar› restoran otel bar› ve restoranlar› zundere ve spir de bulualan tel restoran› SAAT‹ sat›lmaz. çkili restoran için, AÇILIfi-KAPANIfi d›fl›nda s›n›rl› say›da SAAT‹ bulunan zunderecağ ve kebapçıları spir de buluSAATİ ve otel bar› ve restoranlar› barı ve restoranları dışında d›fl›nda say›da fiehirde hayat erken bafllar nan ca¤ kebapç›lar› alaotel bar›s›n›rl› ve restoranlar› AÇILIfi-KAPANIfi SAAT‹ zundere ve spir deve seçenek sözkonusudur. fiehirde hayat erken bafllar nan ca¤ restoranlarını kebapç›lar› vebulualad›fl›nda s›n›rl› say›da alabalık tavsınırlı sayıda seçenek AÇILIfi-KAPANIfi SAAT‹ zundere ve spir de buluŞehirde hayat erken başlar nan seçenek sözkonusudur. ve erken biter. fiehirde, bal›k restoranlar›n› tavsiye hayat erken bafllar ca¤ kebapç›lar› ve alad›fl›nda sözkonusudur. s›n›rl› say›da Lokantalar, büyük ço¤un- fiehirde ve erken biter. fiehirde, bal›k restoranlar›n› tavsiye seçenek fiehirde erken nan ca¤ kebapç›lar› veçoalasiye edebiliriz. Buralarda sözkonusudur. Lokantalar, Lokantalar, büyük ço¤un- ve pastane, çay oca¤› vebafllar lo- bal›k edebiliriz. uralarda veerken erkenhayat biter. Şehirde, biter. fiehirde, restoranlar›n› tavsiye seçenek sözkonusudur. lukla rezervasyon sistepastane, çay oca¤› ve loedebiliriz. uralardatavsiye çoLokantalar, büyük rezerço¤unve erken biter. fiehirde, bal›k restoranlar›n› lukla rezervasyon sistebüyük çoğunlukla çoğunlukla kredi kartlarıkanta gibi mekanlar, sabah ¤unlukla kredi kartlar›n›n pastane, çay ocağı ve loLokantalar, büyük ço¤unpastane, çay oca¤› vesabah loedebiliriz. uralarda çomiylerezervasyon çal›flmaz. ncak, kanta gibi mekanlar, ¤unlukla kredi kartlar›n›n lukla siste-güpastane, oca¤› ve loedebiliriz. uralarda çomiyle çal›flmaz. ncak, gü- kanta de gibi aç›lmaya bafllar, gece ¤unlukla geçerli de¤ildir. vasyon sistemiyle çalışmaz. nın geçerli değildir. kanta gibiçay mekanlar, sabah mekanlar, sabah lukla rezervasyon sistekredi kartlar›n›n nün saatine ve yo¤unlu¤a de aç›lmaya bafllar, gece geçerli de¤ildir. miyle çal›flmaz. ncak, gükanta gibi mekanlar, sabah ¤unlukla kredi kartlar›n›n nün saatine ve yo¤unlu¤a e do¤ru kapan›r. ncak Ancak, günün başlar, gece aç›lmaya bafllar, gece miyle çal›flmaz. ncak,vegü- 7’ddeeeaçılmaya geçerli de¤ildir. ba¤l› olarak yersaatine bulamama FİYATLAR kapan›r. ncak nün saatine ve yo¤unlu¤a de do¤ru aç›lmaya bafllar, gece F‹YATLAR geçerli de¤ildir. ba¤l› olarakbağlı yer bulamama yerine görekapanır. farkl› saatte F‹YATLAR nün saatine ve yo¤unlu¤a yoğunluğa olarak e do¤ru kapan›r. ncak 11’ doğru Ancak ihtimaline karfl›l›k rezeryerine göre farkl› saatte fiehirdeki lokantalarda ba¤l› olarak karfl›l›k yer bulamama F‹YATLAR Şehirdeki lokantalarda e do¤ru kapan›r. ncak ihtimaline rezerkapanan veya çal›flan fiehirdeki lokantalarda ba¤l› olarak yerihtimaline bulamama yerine farkl› saatte F‹YATLAR yer bulamama vasyon yapt›rmal›s›n›z. yerinegöre göre farklı saatte kapanan veya çal›flan yemek ücretleri maküldür. ihtimaline karfl›l›k rezerfiehirdeki lokantalarda yerinede göre farkl› saatte yemek ücretleri maküldür. vasyon yapt›rmal›s›n›z. yerler bulunur. yemek maküldür. ihtimaline karfl›l›k rezerkapanan veya çal›flan karşılık rezervasyon yaptırfiehirdeki lokantalarda kapanan 7/24 çalışan yerler de veya bulunur. iyatlar, bütün restoran ve vasyon yapt›rmal›s›n›z. kapanan veya çal›flan yemek ücretleri maküldür. Fiyatlar, bütün restoran iyatlar, bütün restoran ve vasyon yapt›rmal›s›n›z. yerler bulunur. yemek ücretleri maküldür. malısınız. ‹LÇELERDE YEMEK lokantalarda yerlerde de iyatlar, bütünpazarl›k restoran ve yerler debulunur. bulunur. ‹LÇELERDE YEMEK lokantalarda pazarl›k ve lokantalarda pazarlık iyatlar, bütün restoran ve lçelerde ve gezi güzerg h- lokantalarda konusu edilmez. ‹LÇELERDE YEMEK pazarl›k İLÇELERDE YEMEK lçelerde ve gezi güzerg h- konusu edilmez. konusu edilmez. ‹LÇELERDE YEMEK lokantalarda pazarl›k lar›nda için çok fazla lçelerdeyemek ve gezi güzerg h- konusu edilmez. estoranlar›n tamam›nda lar›nda yemek için çok fazla İlçelerde vevegezi güzergâhestoranlar›n tamam›nda lçelerde gezi güzerg h- konusu edilmez. alternatiften söz etmek Restoranların tamamında lar›nda yemek için çok fazla ve lokantalar›n büyük alternatiften söz etmek estoranlar›n tamam›nda lar›nda yemek için çok fazla ve larında yemek için çok lokantalar›n büyük mümkün de¤ildir. ncak, ve lokantaların büyük estoranlar›n tamam›nda alternatiften söz etmek ço¤unlu¤unda kredi kart› mümkün de¤ildir. ncak, ve lokantalar›n büyük ço¤unlu¤unda kredi kart› alternatiften söz etmek fazla alternatiften söz özellikle de¤ildir. ortum, ncak, ve lokantalar›n büyük olat ta flömine keyfi çoğunluğunda kredi kartı mümkün geçerlidir. Lokantalarda özellikle ortum, ncak, ço¤unlu¤unda kredi kart› olat ta flömine keyfi mümkün de¤ildir. geçerlidir. Lokantalarda etmek mümkün değildir. ço¤unlu¤unda kredi özellikle ortum, kuver, garsoniyer gibikart› ek geçerlidir. Lokantalarda olat ta flömine keyfi geçerlidir. Lokantalarda kuver, garsoniyer gibi ek özellikle ortum, Ancak, özellikle Tortum, olat taşömine flömine geçerlidir. Lokantalarda Polat’ta keyfikeyfi ücretler bulunmazken, kuver, garsoniyer gibi eksü-

alan tel restoran›nda aç›k büfe yemek keyfi alan tel restoran›nda aç›k büfe yemek keyfi alan tel restoran›nda aç›k büfe yemek keyfi Tourinn Otel restoranında büfeyemek yemek keyfi alan Palan tel restoran›nda aç›kaçık büfe keyfi

kuver, garsoniyer gibi ek ücretler bulunmazken, sükuver, garsoniyer gibisu ek rahi ile bulunmazken, ikram edilen ücretler bulunmazken, ücretler sürahi ile ikram edilen su ücretler bulunmazken, süiçin de ücret al›nmaz. rahi ile ikram edilen sürahi ikram edilensu için deile ücret al›nmaz. rahi ikram edilen su ebaplarla birlikte servis için deileücret al›nmaz. su için de ücret alınmaz. ebaplarla birlikte servis için de ücret al›nmaz. edilen meze ve garnitürler ebaplarla birlikte servis edilen meze ve garnitürler Kebaplarla birlikte servis birlikte deebaplarla ço¤unlukla fiyataservis dahil edilen meze ve garnitürler de ço¤unlukla fiyata dahil edilen meze ve garnitürler edilen meze vefiyata garnitürler edilmez. fiehrin lokantade ço¤unlukla dahil edilmez. fiehrin lokantafiyata dahil de çoğunlukla ço¤unlukla fiyata dahil lar›nda bir gelenek olan edilmez. fiehrin lokantalar›nda bir gelenek olan edilmez. fiehrin lokantaedilmez. Şehrin lokantabahflifl ise müflterinin lar›nda bir müflterinin gelenek olan bahflifl ise lar›nda bir gelenek olan larındaise bir gelenek olan insiyatifine b›rak›lm›flt›r. bahflifl müflterinin insiyatifine b›rak›lm›flt›r. bahflifl ise müflterinin bahşiş ise müşterinin insiyatifine b›rak›lm›flt›r. insiyatifine b›rak›lm›flt›r. insiyatifine bırakılmıştır.

Nerede enir Nerede enir Nerede Yenir? Nerede enir Nerede MERKEZ‹’NDE enir fiEH‹R YEN‹R

He i o¤lu o antalar› He i o¤lu o antalar› fiEH‹R MERKEZ‹’NDE YEN‹R ner e e yeme i He09.00-24.00 i o¤lu o 250 antalar› ŞEHİR MERKEZİ’NDE YENİR fiEH‹R MERKEZ‹’NDE YEN‹R Koç Ca¤ Kebap Salonu ner e e yeme i i Karabekir He o¤lu o antalar› fiEH‹R MERKEZ‹’NDE YEN‹R Kaz›m Cad. No: 68 Koç Ca¤ Kebap Salonu ner e e yeme i Kongre Cad. Nazik Çarfl› No: 8 - Erzurum Hekimoğlu Kaz›m Karabekir Cad. No: 68 Koç Cağ Kebap Salonu Lokantası e Ca¤ Kebap Salonu ner e yeme i No: Kongre Cad.Kebap Nazik Çarfl› No: 8 - Erzurum Kaz›m +90(442) 2341929 Karabekir Cad. 68 Koç Ca¤ Salonu Kongre Cad.2134547 Nazik Çarşı www.cagkebap.com No: 8 - Erzurum +90(442) +90(442) 2341929 Döner ve ev yemeği

Kongre Cad.2134547 Nazik Çarfl›www.cagkebap.com No: 8 - Erzurum +90(442) Kongre Cad. Nazik Çarfl› No: 8 - Erzurum +90(442) 2134547 cagkebap.com 09.00-23.00 200 kifli +90(442) 2134547 www.cagkebap.com 09.00-23.00 200www.cagkebap.com kifli +90(442) 2134547 09.00-23.00 200 09.00-23.00 200 kifli Gel Gör Ca¤ Kebap Salonu 200 kifli Gel09.00-23.00 GörCağ Ca¤ Kebap Salonu Gel Gör Kebap ‹stasyon Caddesi No:Salonu 4Salonu Gürcükap› Gel Gör Ca¤ Kebap ‹stasyon Caddesi No: 4 Gürcükap› Burhan Şerifsoy Cad. No: +90(442) 14 Gürcükapı Gel Ca¤ Kebap Salonu +90Gör (442) 4441870 2135072 ‹stasyon Caddesi No: 4 Gürcükap› +90444 (442) 4441870 +90 1 870 +90(442) 213 2135072 50 72 ‹stasyon Caddesi No: 4+90(442) Gürcükap› www.gelgorcagkebabi.com +90 (442) 4441870 +90(442) 2135072 www.gelgorcagkebabi.com www.gelgorcagkebabi.com +90 (442) 4441870 +90(442) 2135072 09.00-24.00 300 kifli www.gelgorcagkebabi.com 09.00-24.00 300300 kifli 09.00-24.00 www.gelgorcagkebabi.com 09.00-24.00 300 kifli Hac› BabaDönercisi Dönercisi 09.00-24.00 300 kifli Hacı Baba Hac› Baba Dönercisi ‹smetpafla Cad. No:21 - Erzurum Hac› Baba Dönercisi İsmetpaşa Cad. No:15 - Erzurum ‹smetpafla Cad. No:21 - Erzurum Hac› Baba Dönercisi +90(442) 2344033 +90(442) 2351460 ‹smetpafla No:21 - Erzurum +90(442) 234 40 33 +90(442) +90(442)Cad. 2344033 2351460 ‹smetpafla Cad. No:21 - Erzurum www.donercihacibaba.com 235 14 60 +90(442) 2351460 +90(442) 2344033 www.donercihacibaba.com +90(442) 2344033 +90(442) 2351460 10.00-22.00 150 kifli www.donercihacibaba.com www.donercihacibaba.com 10.00-22.00 150 kifli www.donercihacibaba.com 10.00-22.00 10.00-22.00 150 kifli Ar›c›o¤lu Can150 Urfa Restaurant 10.00-22.00 150Restaurant kifli Ar›c›o¤lu Can Urfa Arıcıoğlu Can Urfa Restaurant Izgara kebap çeflitleri Ar›c›o¤lu Can Urfa Restaurant Izgara kebap çeflitleri Ar›c›o¤lu Can Restaurant ‹stasyon Cad. No:Urfa 1 - Erzurum Izgara kebap çeşitleri Izgara kebap ‹stasyon Cad.çeflitleri No: 1 - Erzurum Izgara kebap çeflitleri İstasyon Cad. No: 1 Erzurum +90(442) 2340650 +90(442) 2340649 ‹stasyon Cad. No: 1 - Erzurum +90(442) 2340650 2340649 ‹stasyon Cad. No: 1 -1+90(442) Erzurum +90(442) 234 06 50 Saraybosna Cad. No: Erzurum +90(442) 2340650 2340649 Saraybosna Cad. No: +90(442) 1+90(442) - Erzurum +90(442) 2340650 2340649 +90(442) 06No: 49 1 - Erzurum +90(442)234 2348452 canurfa.com Saraybosna Cad. +90(442) 2348452 canurfa.com Saraybosna Cad. No: 1 Erzurum Yenişehir AVM Erzurum 09.00-24.00 300 kifli +90(442) 2348452 canurfa.com 09.00-24.00 300 kifli +90(442) 2348452 canurfa.com +90(442) 317 27 26 canurfa.com 09.00-24.00 300 kifli Be09.00-24.00 i i e Kebap Salonu 200300 kifli Be 09.00-24.00 i i e Kebap Salonu ide i kebap çeflitleriSalonu çorba Be i e Kebap Kebap ide ikebap çorba BeyPi Pide Salonu Be iKap› e çeflitleri Kebap Salonu Erzincan No: 72 Erzurum ide kebap çeflitleri çorba Erzincan Kap› No:çorba 72 Erzurum Pide, kebap çeşitleri, ide kebap çeflitleri çorba 2336322 +90(442) 2336067 +90(442) Erzincan Kap› No: 72 Erzurum +90(442) 2336067 +90(442) 2336322 Erzincan Kapı No:No: 72 72 Erzurum Erzincan Kap› Erzurum bey-pi 2336067 hotmail.com +90(442) 2336322 +90(442) 233 60 67 +90(442) bey-pi hotmail.com +90(442) 2336067 +90(442) 05.00-24.00 100 kifli 2336322 bey-pi hotmail.com +90(442) 63 22100 kifli 05.00-24.00 bey-pi 233 hotmail.com 05.00-24.00 100 kifli E [email protected] ir e Köftecisi 05.00-24.00 100 kifli E ir e Köftecisi Cad.100 No: 170 - Erzurum 06.30-22.30 E ebrizkap› ir e Köftecisi ebrizkap› Cad. No: 170 - Erzurum Eebrizkap› ir e Cad. Köftecisi +90(442) 2141544 +90(442) 2141545 No: 170 - Erzurum Emirşeyh +90(442)Köftecisi 2141544 +90(442) 2141545 ebrizkap› Cad. No: 170 - Erzurum 09.00-24.00 120 kifli 2141545 Tebrizkapı Cad. No: 170 Erzurum +90(442) 2141544 +90(442) 09.00-24.00 kifli +90(442) 2141544120+90(442) 2141545 a+90(442) o Don 2141544 ur a K›l›ço¤lu Ba la a kifli a09.00-24.00 o Don ur a 120 K›l›ço¤lu Ba la a 09.00-24.00 120 kifli e tatl› +90(442) 2141545 aondurma o Don ur a çeflitleri K›l›ço¤lu Ba la a ondurma e tatl› çeflitleri a09.00-24.00 o Don ur a120 Ba la a Cumhuriyet Cad. No:K›l›ço¤lu 13 40 - Erzurum ondurma eCad. tatl› çeflitleri Cumhuriyet No: 13 40 - Erzurum ondurma e tatl› çeflitleri +90(442)Baklava 2340734 +90(442) 2340742 Cumhuriyet Cad. No: 13 40 - Erzurum Kılıçoğlu +90(442) 2340734 Cumhuriyet Cad. No: +90(442) 13 40 - 2340742 Erzurum www.kilicoglultd.com +90(442) 2340734 +90(442) 2340742 Dondurma ve tatlı çeşitleri www.kilicoglultd.com +90(442) 2340734 +90(442) 2340742 07.00-24.00 kifli Cumhuriyet Cad. No:200 13, 40 - Erzurum www.kilicoglultd.com 07.00-24.00 200 kifli www.kilicoglultd.com +90(442) 234 04 11 07.00-24.00 200 kifli Ka07.00-24.00 a ›fç› Mua 200 er Usta kifli Ka+90(442) a ›fç›233 Mua Usta 07 57er kilicoglultd.com Cad. kgün SitUsta No: 39 - Erzurum Kaerminal a ›fç› Mua er erminal Cad. kgün Sit No: 39 - Erzurum Ka a ›fç› Mua er Usta 06.30-01.00 200 +90(442) +90(442) 2336282 2339495 erminal Cad. kgün Sit No: 39 - Erzurum +90(442) 2336282 +90(442) 2339495 erminal Cad. kgün Sit No: Erzurum Kadayıfçı Muammer+90(442) Usta39 -2339495 www.kadayifcimuammerusta.com.tr +90(442) 2336282 www.kadayifcimuammerusta.com.tr +90(442) 2336282 +90(442) 2339495 Terminal Cad. Akgün250 Sit No: 09.00-24.00 kifli39 - Erzurum www.kadayifcimuammerusta.com.tr 09.00-24.00 250 kifli www.kadayifcimuammerusta.com.tr +90(442) 233 62 82 09.00-24.00 250 kifli www.kadayifcimuammerusta.com.tr 09.00-24.00 250 kifli

83 107

Kaz›m Karabekir Cad. No: 68 Gürcükap› kbank karfl›s› +90(442) 2341929 Gürcükap› kbank Kazım Karabekir Cad. karfl›s› No: 1 ve No: 4 +90(442) 2341929 +90(442) kbank 2135807 Gürcükap› karfl›s› +90(442) 19 29 +90(442)234 2135807 Gürcükap› kbank 09.00-24.00 2karfl›s› 50 kifli +90(442) 2135807 07.00-01.00 250 09.00-24.00 250 kifli +90(442) 2135807 09.00-24.00 2 50 kifli Salon As a Salon Asya 09.00-24.00 250 kifli Salon As a nerveAs eeve yemeği yeme i Salon Döner ner As e e aayeme i Salon ‹smetpafla cad. +90(442) 2349222 ner e e yeme i Cumhuriyet Cad. +90(442) 234 92 22 ‹smetpafla 2349222 ner e ecad. yeme+90(442) i 09.00-24.00 1 50 kifli ‹smetpafla cad. +90(442) 2349222 06.00-00.00 150 09.00-24.00 150 kifli 2349222 ‹smetpafla cad. +90(442) 150 kifli G 09.00-24.00 el urtRestaurant Restaurant Güzelyurt 09.00-24.00 150 kifli G el urt Restaurant nadolu yemekleri Anadolu yemekleri G el urt Restaurant nadolu yemekleri G el yemekleri urtCad. Restaurant Cumhuriyet Cad. - Erzurum Cumhuriyet No:No: 62 -42 Erzurum nadolu Cumhuriyet Cad. No: 42 - Erzurum nadolu yemekleri +90(442) 2345001 +90(442) 2331014 +90(442) 234 50 01 Cumhuriyet Cad. No: 42 Erzurum +90(442) 2345001 +90(442) 2331014 Cumhuriyet Cad. No: 42 Erzurum 12.00-02.00 110 kifli +90(442)2345001 233 10 14 +90(442) 2331014 +90(442) 12.00-02.00 110+90(442) kifli +90(442) 2345001 2331014 110110 kifli 12.00-02.00 Er12.00-02.00 uru E leri 12.00-02.00 110 kifli Er uru Evleri E leri Erzurum resel Er uru ee Eyemekleri leri resel yemekleri Erresel uru E leri üzbafl› Sok. No:5 Yöresel ev yemekleri Cumhuriyet Cad. e yemekleri Cumhuriyet Cad. üzbafl› Sok. No:5 resel e yemekleri Cumhuriyet Cad. Sok. No:5 +90(442) 2138372 +90(442) 2140756 Cumhuriyet Cad.Yüzbaşı üzbafl› Sok. No:5 +90(442) 2138372 +90(442) Cumhuriyet Cad. üzbafl› Sok. 2140756 No:5 +90(442) 213 83 72 09.00-24.00 200 kifli +90(442) 2138372 200 +90(442) 2140756 09.00-24.00 kifli +90(442) 2138372 +90(442) 2140756 09.00-24.00 200200 kifli ‹ 09.00-24.00 E ERDE E K200 RSA YEN‹R 09.00-24.00 kifli DA ‹ E ERDE KIRSALDA E K RSA DA YEN‹R YENİR ‹İLÇELERDE E ERDEVE E K RSA DA YEN‹R

anl› Alabal› esisleri ‹ e Eli ERDE E K RSA DA YEN‹R

‹ e Eli ERDE E K RSA DA YEN‹R anl›Alabalık Alabal› esisleri Pehlivanlı kebab›Tesisleri yesisleri resel yemekler elabal›k li anl›ca Alabal› labal›k ca kebab› y resel yemekler Alabalık, cağbeldesi kebabı, yöresel yemekler e li anl› anl› Alabal› esisleri ehli - ortum labal›k cabeldesi kebab› y resel yemekler ehli anl› ortum Pehlivanlı beldesi - Tortum labal›k ca772 kebab› y resel yemekler +90(442) 20 ehli anl› beldesi - 54 ortum +90(442) 7722020 ehli anl› beldesi - 54 ortum +90(442) 772 54 +90(532) 652 71 30 +90(442) 772 20 54 +90(532) 652 +90(442)652 772 20 54 +90(532) 7171 3030 09.00-24.00 +90(532) 652 71 150 30 kifli 09.00-24.00 09.00-24.00 +90(532) 652300 71150 30 kifli 09.00-24.00 150 kifli 09.00-24.00 150 kifli

Pehlivanl› Alabal›k Tesisleri Pehlivanl› Alabal›k Tesisleri Pehlivanlı Pehlivanl› Alabal›k ortu Alabalık Ye Tesisleri i Tesisleri öller Pehlivanl› Alabal›k TesisleriAlabal›

ortu

Ye i öller Alabal›

esisleri esisleri

Tortum Tesisleri labal›kYedigöller ca i kebap e ›zgara çeflitleri ortu Ye öllerAlabalık Alabal› esisleri labal›k ca ikebap e ›zgara çeflitleri ortu cağ Ye öller Alabal› esisleri Gümüflçü kkebap yü - vezundere Alabalık, ızgara çeşitleri labal›k ca kebap e ›zgara çeflitleri Gümüflçü k yü - zundere labal›k ca kebap e ›zgara çeflitleri Gümüşçü köyü Uzundere +90(442) 792 21 42 Gümüflçü k yü - zundere +90(442) 42 Gümüflçü k 792 yü -21 +90(442) 42zundere +90(535)792 20021 16 66 +90(442) 792 21 42 +90(535) 200 16 66 +90(442) 792 21 42 +90(535) 200 16 66 09.00-24.00 150 +90(535) 200 16 150 66 kifli 09.00-24.00 +90(535) 200 16 66 kifli 09.00-24.00 300 09.00-24.00 150 kifli 09.00-24.00 150 kifli

www.kuzeydoguanadolu.com

106 106 82 106

108 Erzurum

SAĞLIK BİLGİLERİ

NE ALINIR ? Erzurum, oltu işçiliği konusunda dünya çapında ün kazanmıştır. Oltu taşından yapılmış bir hediye almadan dönmeyiniz. Oltu taşı ve gümüşten tespih, ağızlık, bilezik, gerdanlık, broş, küpe ve saç tokası yörenin önemli hediyelik eşyaları arasındadır. Erzurum’da Oltu taşı dışında, altın takılar, süs eşyaları ve aksesuarlar da alabilirsi-

niz. Aktivitenize göre çeşitli spor ve gezi malzemelerini de burada kolaylıkla bulabilirsiniz. Şehirden ayrılmadan, bazı gıda maddelerini de almanızı tavsiye ederiz. Erzurum’un yöresel peyniri Takı (civil peynir), Erzurum balı ve Seti Tortum pekmezini başka yerde bulamayabilirsiniz.

yaklaşmadığınız sürece size zarar vermez. Özellikle doğa yürüyüşlerinde mutlaka bir rehber edininiz ve yabani hayvanlara karşı dikkatli olunuz. Erzurum AVM Erzurum Bölge Eğitim Giyim, hediyelik, optik, sporHast. malzemeleri Erzurum AVMve Araştırma Antik Kuyumculuk Solakzade Mah. optik, Yavuz Sultan Selim +90(442) 232 55 55Bulvar› Giyim, hediyelik, spor malzemeleri OltuKuyumculuk tafl› tespihi ve tak› el sanatlar› No: 43 Mah. Yeniflehir / Erzurum Antik www.saglik.gov.tr Solakzade Yavuz Sultan Selim Bulvar› Taflhan No:12 Erzurum + 90 (442) 232 70 Fak. 00 Hast. Oltu tafl›VE tespihi ve tak› el sanatlar› YEMEK SAĞLIK de bir hastane veya No: sağlık 43 Yeniflehir / Erzurum A.Ü. Tıp + 90 (442)Erzurum 214 14 14 ocağı bulabilirsiniz. www.erzurumavm.com Taflhan No:12 + 90 (442) 232+90(442) 70 00 231 66 66 Bazı ziyaretçiler Türk 08.00-22.00 + 90 (442)kullanılan 214 14 14 [email protected] www.erzurumavm.com yemeklerinde +90(442) 316 63 33 Ülkenizden ayrılmadan bir 08.00-22.00 09.00-22.00 [email protected] yağAtasay miktarı nedeniyle sinPalandöken Dev. Hast. seyahat ve sağlık sigortası

Erzurum’un en büyük alışveriş merkezlerinden biri olan Erzurum AVM

pazarlık yapılabilir. Nakit para pazarlıkta her zaman avantajlıdır. Kuyumcular ve marketler genelde pazarlığa kapalıdır. Kredi kartı şehir merkezinde, başta alışveriş merkezleri olmak üzere, pek çok noktada geçerlidir. Alışverişler-

den sonra fiş veya fatura verilmektedir. Şehir merkezinde bulunan çoğu mağaza 08.00 - 22.00 saatleri arasında hizmet vermektedir. Erzurum AVM 09.00-22.00, Taşhan 08.00-20.00 saatleri arasında açıktır.

NASIL ALINIR? Mağaza ve marketlerde çoğunlukla kredi kartı geçerlidir. Bazı alışverişlerde

Sağlık konusunda Erzurum, Doğu Anadolu Bölgesi’nin en önemli merkezidir. Devletçe sağlanan sağlık hizmetlerinin yanı sıra özel sağlık sektörü de Erzurum’da önemli bir gelişim göstermiştir. Bununla birlikte, sağlıklı ve sorunsuz bir tatil için, ziyaretçilerin bazı tedbirleri alması gerekmektedir.

İRTİBATLAR

NEREDEN ALINIR? Oltu taşı ürünlerini, şehrin çeşitli noktaları ile “Taşhan” olarak da bilinen Rüstempaşa Kervansarayı’nda bulunan mağazalardan alabilirsiniz. Altın takı alışverişi için en çok bilinen merkez ise Taş Mağazalar Caddesidir. Cumhuriyet Caddesi’nde; Oltu taşı, altın takılar, giyim, spor ve gezi malzemeleri gibi aradığınız pek çok şeyi bulabilirsiniz. Şehirde bulunan alışveriş merkezleri ve büyük marketler deihtiyacınıza cevap verebilir. Şehrin en büyük alışveriş merkezi olan Erzurum AVM, Yenişehir’de bulunmaktadır. Erzurum’un yöresel gıda maddelerini alabileceğiniz bakkaliye tarzı yerler ise daha çok Gürcükapı ve Kongre Caddesi’nde bulunmaktadır.

85

Erzurum

Taşhan’daki mağazalarda yer alan Oltu taşından yapılmış aksesuarlar

dirim yaşaya09.00-22.00 Alt›nbozuklukları tak› ve aksesuarlar› +90(442) 235 50 80 yaptırmanız önerilir. DevKars Bakkaliyesi Atasay Cumhuriyet Cad. No:44 Erzurum bilmektedir. günlerde Kızılay Tıp Merkezi lete bağlı hastaneler ve özel Süt ürünleri, bal g›da ürünleri Alt›n tak› veİlk aksesuarlar› Kars Bakkaliyesi ve yöresel hafif +yiyecekler öneriyo90 (442) 213 64 32 Meydan› Erzurum +90(442) 233 29 sağlık kurumlarında kredi Cumhuriyet Cad. No:44 Erzurum SütPelit ürünleri, bal No:12 ve yöresel g›da07 ürünleri ruz.+ Erzurum’ musluk www.atasay.com 90 (442) 235Şifa 35 34 Özel Hastanesi kartı geçerlidir. Pelit +Meydan› 90 (442)da213 64 32 09.00-20.00 No:12 Erzurum suyunu rahatlıkla içebilir- 09.00-20.00 +90(442) + 90 (442) 233 www.atasay.com (442) 235 3555 3446329 00 00 ECZANELER + 90 Alt›nbafl siniz. Lokantalarda masaBuhara Tıp Merkezi www.karsbakkaliyesi.com + 90 (442) 233 55 46 Alt›n tak› vesürahileraksesuarlar› Erzurum’da neredeyse her Alt›nbafl larda bulunan +90(442) 316 80 97 [email protected] www.karsbakkaliyesi.com Cumhuriyet Cad. DilerNo:47 Erzurum caddede ve özellikle hasAlt›n aksesuarlar› deki sutak› da ve sağlıklıdır. Palandöken Polikliniği 07.30-21.30 + 90 (442) 213 64 32 taneler [email protected] yoğunCumhuriyet Cad. No:47 Erzurum seniz suyu pet şişede de +90(442) 315 51 26 07.30-21.30 Niler fiarküteri www.altinbas.com laşmış çok sayıda eczane + 90 (442) 213 64 32 isteyebilirsiniz. Pasinler Devletg›da Hast. Sütmahalürünleri, ve yöresel ürünleri 09.00-20.00 bulunmaktadır.Niler Her fiarküteribal www.altinbas.com +90(442) 661 30 01 HASTANELER Terminal Cad. Buzk›ran Apt. No:30 Erzurum lede mesai saatleri dışında Süt ürünleri, bal ve yöresel g›da ürünleri 09.00-20.00 Horasan Devlet Hast. Dumlu Erzurum’ daMa¤azas› en gelişmiş + 90 (442) 235 61 61 Terminal açık olan en az bir nöbetçiCad. Buzk›ran Apt. No:30 Erzurum +90(442) 711 42 24 Spor giyim ve spor malzemeleri hastaneler, devlet hastanewwe.nilersarkuteri.com Dumlu Ma¤azas› + 90 (442) 235 61 61 eczane bulunur. Nöbetçi Cumhuriyet Cad. No:40 Erzurum Oltu leridir.giyim Numune, Mareşal Spor ve spor malzemeleri 07.00-21.00 Devlet Hastanesi wwe.nilersarkuteri.com eczanenin adı herhangi 90 (442) 235 66 75 +90(442) 816 15 54 Cumhuriyet Cad. No:40 Erzurum Fevzi+Çakmak ve Üniver07.00-21.00 bir eczanenin vitrininde eben › a Narman Sağlık Ocağı 09.00-22.00 site+Hastanesi 90 (442) gibi 235bölge66 75 Süt ürünleri yazılıdır. eben › a 741 20 12 ninM enAönemli 09.00-22.00 Caddesi+90(442) No:77/M Erzurum t re hastaneleri Süt ongre ürünleri SAĞLIK NOTLARI Uzundere Sağlık Ocağı burada bulunmaktadır. + 90 (442) No:77/M 213 49 78Erzurum ongre Caddesi MGiyim A t ve re aksesuar +90(442) 791 20 19 Kırsal arazilerde akrep ve Bunun yanı sıra pek çok Cemal Cad. Ticaret Odas› yan› + 90 (442) 213 + 90 (442) 213 4944 7836 Giyim ve Gürsel aksesuar Yusufeli Devlet Hast. yılan görülebilir. Başıboş özel hastane de konforlu + 90 (442) 235Ticaret 40 45 Odas› yan› www.lebensut.com.tr Cemal Gürsel Cad. + 90 (442) 213 44 36 +90(466) 811 20 15 hayvanlara yaklaşmamabir hizmet sunmaktadır. www.mca.com.tr [email protected] + 90 (442) 235 40 45 www.lebensut.com.tr İspir Devlet Hastanesi nız önerilir. Doğa yürüErzurum’ d aki bütün hasta09.00-22.00 09.00-22.00 www.mca.com.tr [email protected] +90(442) 451 30 79 yüşlerinde karşınıza çıkan nelerin ambulans hizmeti 09.00-22.00 09.00-22.00Ambulans: 112 vardır. İlçe ve beldelerde çoban köpekleri, sürüye

www.kuzeydoguanadolu.com

84 108

Œ  Ž

U  LAŞIM BİLGİLERİ

Erzurum

  

ƒ    ƒ‡ˆˆ           … ‰­Š „     ­            ile şehir merkezi arasında alır. Biletinizi, gideceğiniz        belediye ve firmalara ait ƒ  şehre göre bir otobüs fir      ƒ     ƒ‡ˆˆ otobüs seferleri ile 10      masından telefonla veya                      dakika içerisinde şehir internetten alabilirsiniz. ­   ƒ‡ˆˆ          merkezine, 20 dakika içeBazı otobüs şirketlerinin   ‹†  … ‰­Š „       risinde de Palandöken şehir merkezinde değişik   €           ­    Kayak Merkezi’ne ulaşnoktalarda acenteleri var‚ƒ     ­      mak mümkün olmaktadır.   ­ƒ Bilet almak veya oto         dır.    „ 

    gar servisi için bu acenteOTOBÜS: Erzurum’dan,        „ ƒ‡ˆˆ „…†    „ başta Ankara, İstanbul, lere uğrayınız.      ƒ          İzmir, Bursa, Antalya,               ­    Adana olmak üzere bütün ­   ƒ‡ˆˆ       şehirlere direkt veya   ‹†          aktarmalı otobüs seferleri   €       †  …  bulunmaktadır. Erzurum ‚ƒ     ­    ­  ­ Şehirlerarası Otobüs Ter  ­ƒ

    „­ …   „  minali şehir merkezine

    †   „ ƒ‡ˆˆ çok yakın bir mesafede yer    „…†    „ Erzurum Hava Limanı TREN: Türkiye’de demir       yolu hizmetleri TCDD          ­   ­         ‚„­ … tarafından yürütülmek—˜™š›››œ›˜ —˜™š‘¡œ‘¢ —˜™››š‘‘˜ŸŸŸ       tedir. Erzurum’ dan Kars, žžž …

žžž  „­ €‚ ­              †‡   ­­ —˜™››š‘¢ Erzincan, Sivas, Kayseri, †  …  —˜™š›››ŸŸœ¡ žžž…

—˜™‘š‘‘ Yozgat, Ankara, Eskişehir, ­  ­ ˆ‚ ­  ƒ€‚ ­  žžž …  İzmit ve İstanbul’a direkt —˜™››š›››¢ —˜™››š‘›››¡   „­ …  tren seferleri bulunmakƒ   „† —˜™‘š›››¡˜¡ žžž …  †      žžž ”‹…  —˜™››š‘‘‘Ÿ˜ tadır. Aktarmalı tren      —˜™š›››œ›˜ Türk Hava Yolları žžž …

+90(212) 444 0 849     www.thy.com.tr —˜™š›››ŸŸœ¡ Onur Hava Yolları žžž …  +90 850 210 66 87   www.onurair.com.tr —˜™‘š›››¡˜¡ Pegasus Hava Yolları žžž ”‹…  +90 850 250 07 37 www.flypgs.com

                     

    ­  —˜™š‘¡œ‘¢ SunExpress €‚ ­  +90 444 0 797 —˜™››š‘¢ www.sunexpress.com žžž…

Esadaş Turizm ƒ€‚ ­  +90(442) 235 22 01 —˜™››š›››¢ www.esadas.com žžž …  Dadaş Turizm +90(442) 444 25 00 www.dadasturizm.com.tr

seferleriyle Türkiye’nin      ‚„­ …

—˜™››š‘‘˜ŸŸŸ Erzurum Büyükşehir žžž  „­ Belediyesi †‡   ­­ +90(442) 233 00 04 —˜™‘š‘‘ www.erzurum-bld.gov.tr ˆ‚ ­  —˜™››š‘›››¡ Otobüs Terminali +90(442) 233 90 90 ƒ   „† —˜™››š‘‘‘Ÿ˜ Erzurum Havalimanı +90(442) 327 28 35

  †‚    ‚       „  ƒ  …  Ulaşım Bilgileri, Haberleşme                        

       büyük bir bölümüne ulaolmak üzere Erzurum’un ‡       bazı noktalarına ulaşmak şım mümkün olmakta  ‚ ƒ ‚       ­  zor olabilir. İspir’de bunun dır. TCDD, son yıllarda ƒ           

 €‚ için katır kiralamanız öneyaptığı çalışmalarla, tren          ‚         rilir. Bunun dışında karşıraylarını iyileştirmekte ve      †‚        laşılacak herhangi bir zoryeni hatlar açmaktadır. ‚        ‚       lukta yerel yönetimlerle Bilet almak veya Türkiye                veya bölgede bulunan demiryollarıyla ilgili daha              

    † ilgili derneklerle iletişim ‚  

      detaylı bilgi için TCDD ile ‡     ‚  kurabilirsiniz. ‚        irtibat kurabilirsiniz.   ‚ ƒ  ˆ‰ˆ‚         

  ­  ƒ     ŞEHİR İÇİNDE         €‚ ABERLEŞME    ULAŞIM: Erzurum’da         ‚         POSTA: Türkiye’de posta    şehir içi ulaşım belediye     ‚             hizmeti PTT tarafından ‚   otobüsleri, dolmuşlar ve †   ‚   ƒ       yürütülür. PTT bürolataksiler ile gerçekleştiril              rında, mektup, kartpostal mektedir. Şehir içi ulaşımı         

    † ‚   ve paket gibi gönderileriiçin araba kiralamak da              ‚  ‚    niz tartılır, ağırlığına göre önemli alternatifler ara ˆ‰ˆ‚               

ücretlendirilir. Eğer postaƒŠ€  sındadır. En güncel bele nızı       daha hızlı ulaştırmak  

diye otobüs güzergâh ve       istiyorsanız   ‚   Acele Posta       saat bilgileri için Erzurum     ‚        Servisi (APS) hizmetini   Š 

Büyükşehir Belediyesi’nin †   ‚   ƒ   tercih ediniz. Yurtiçi ve ‚      internet sitesini ziyaret       uluslararası gönderilerde  ƒ      edebilir ve kurum ile irti          alternatif kargo şirketleri    bata geçebilirsiniz.          de bulunmaktadır.            ŞEHİR MERKEZİNİN        ƒŠ€  TELEFON: Telefon hizDIŞINDA ULAŞIM: Şehir        meti için şehir merkemerkezinin dışına çıkar         zinde pek çok nokta buluken, 4x4 araç kiralama  Š  nur. Telefon kulübelenızı tavsiye ederiz. Araba ‚      †­ rinden telefon kartıyla  kiralamak dışındaki en  ƒ      veya kredi kartıyla yurtiçi ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’ˆ“”“” ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’ˆŒ–ŽŽ önemli alternatif ilçe oto‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’’“Ž•Ž    ve‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’ˆŒ–Ž‘ uluslararası telefon büs seferleridir. Şehrin  ­ †      görüşmeleri yapabilirsi‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’”–”“– ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’ˆ–”–” bütün ilçelerine ve hatta niz. Bunun yanı sıra şehir        € ‚­ ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’ˆ–”–• bütün köylerine otomerkezinde bazı nokta     ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’’’“ŽŒ ‡ˆ büs veya minibüs seferi larda bulunan Telekom    ­ƒ „…  ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’”’”Œ• bulunmaktadır. ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’”””‘” bürolarından da telefon



H

Başta İspir ve Yedigöller 

‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’ˆ“”“” Kuşkay Turizm ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’’“Ž•Ž +90(442) 234 24 47  ­ ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’”–”“– Durmazpınar Seyahat € ‚­ +90(442) 233 36 90 11‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’’’“ŽŒ Tur Turizm ­ƒ „…  +90(442) 234 15 15 ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’”””‘” AkBurak Seyahat +90(442) 235 65 16

hizmeti alabilirsiniz. †­

‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’ˆŒ–ŽŽ

Eş-Dost Turizm Seyahat ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’ˆŒ–Ž‘ +90(442) 235 55 25 † Avrasya Turizm ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’ˆ–”–” +90(442) 234 96 00 ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’ˆ–”–• ‡ˆ Overir Tur ‹ŒŽ ˆˆ‘­‘’”’”Œ• +90(442) 234 65 65 Tur 25 Seyahat +90(442) 235 35 97

 

             87      ƒ ŒŽ      GSM OPERATÖRLERİ: ˜„™š›œœ    š  ˜žŸ¡ž¢  AVEA, TURKCELL ve    ’£¤

   VODAFONE olmak üzere    ¥‚    Ÿ Türkiye’ de 3 GSM opera 

  ‚   törü bulunmaktadır. Üç        ‚   operatörün de hemen       Š   hemen bütün ülkelerle      ƒ ‚   uluslararası dolaşım       ‚       anlaşmaları bulunmakta   š         dır. Bazı kırsal bölgelerde     Š    

   şebeke sorunu yaşanabilir.        Ÿ Kontörlü sim kart alarak  ƒ    ‚   konuşma sürenize göre   ‚     ‚   kontör yükletebilirsiniz.       Š       Daha detaylı bilgi için bu ‚   firmalarla irtibata geçebi     ‚       lirsiniz.              ‹ŒŽ    

İNTERNET: İnternet eri Š     ˆˆ‘‚ 

şimi için de şehir merke      Ž zinde ve ilçelerde bulunan  ƒ   Š      ‚    internet kafeler önemli bir  ‘“‘         alternatif oluşturur. İnter‘“– ’“‘Š‘’‘     net kafelerde saat başına   ‘ˆ‘     ücretlendirme yapılır.       Büyük otellerde internet ‹ŒŽ    

erişimi için internet odaˆˆ‘‚ 

ları ve uzaktan bağlantı   Ž hizmeti sunulmaktadır.  Š    TELEFON KODLARI:  ‘“‘   ‘“– ’“‘Š‘’‘ Türkiye’nin telefon kodu ‰ƒ€ƒŠ   ‘ˆ‘ +90’ dır. Erzurum’un tele‹‰„­ƒ ——— fon kodu 442’dir ve yur———  tiçinden arama yapar———  ken başına 0 konur. ——— İstanbul’un Avrupa yakası ———  

212, Anadolu yakası 216, Ankara 312, İzmir 232, Antalya 242’dir. ‰ƒ€ƒŠ ‹‰„­ƒ

Haberleşme Firmaları ——— ———  www.ptt.gov.tr ———  www.telekom.com.tr ——— www.turkcell.com.tr ———   www.avea.com.tr www.vodafone.com.tr

www.kuzeydoguanadolu.com

 ­     ­ …   ­ 114 86       ­ ƒ‘     „’­ HAVAYOLU: Bazı ülkeler      ƒ  …†“ den Erzurum’da bulunan      ‹     uluslararası havalima ­        nına direkt uçuşlar vardır.  ­ …   ƒ  Ancak daha çok İstanbul   ­  ­  veya Ankara aktarmalı     ƒ’­Š    uçuşlar ile Erzurum’a   ­ ‚ ­‰ ”‹ varılır. Türkiye’de 2003 ƒ‘    †   yılında başlatılan Bölge   „’­ „   sel Havayolu Taşımacıƒ  …†“       lığı Projesi kapsamında ‹     ­‰ • Erzurum’un yurtiçi ula    ­     şım alternatifleri de art  ƒ    ­  mıştır. Türkiye’nin lider  ­  „ ­    havayolu firması olan ƒ’­Š    „  ­ Türk Hava Yolları’nın yanı ‚ ­‰ ”‹   ’­–   sıra Pegasus, Onur Air   †        ve Sun Express firmaları „   ­  Erzurum bağlantılı uçuş      lar gerçekleştirmektedir. ­‰ • Erzurum’un başta İstan ­     bul Atatürk ve Sabiha   ­  Gökçen havalimanları „ ­    olmak üzere Ankara, İzmir „  ­ ve Antalya’ya her gün   ’­–   veya haftanın birkaç günü      direkt uçuşları vardır. ­ 

88