PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY ŁYSE

Gminny zespół ds. rozwoju lokalnego składa serdeczne podziękowania za zaangaŜowanie w opracowaniu niniejszego planu samorządom lokalnym, jednostkom organizacyjnym, oraz wszystkim tym, którzy słuŜyli nam Ŝyczliwą radą. Autorzy Wstęp I. Obszar i czas realizacji Planu Rozwoju Lokalnego. II. Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza na obszarze objętym wdraŜaniem planu. III. Zadania polegające na poprawie sytuacji na danym obszarze. IV. Realizacja zadań i projektów. V. Powiązanie projektu/ów z innymi działaniami realizowanymi na terenie gminy. VI. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Planu Rozwoju Lokalnego. VII. System wdraŜania. VIII. Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej.

1

Wstęp Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) jest jednym z siedmiu programów operacyjnych, które słuŜą realizacji Narodowego Planu Rozwoju/Podstaw Wsparcia Wspólnoty na lata 2004-2006 (NPR/PWW). ZPORR rozwija cele NPR, określając priorytety i kierunki polityki regionalnej państwa w pierwszym okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Realizacja tej polityki w ramach ZPORR, będzie współfinansowana ze środków Funduszy Strukturalnych. Plan niniejszy opracowany został według wytycznych Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego. W Działaniu 3.1. Obszary wiejskie przewidziane są do realizacji projekty, które mają wpływ na zwiększenie atrakcyjności gospodarczej inwestycyjnej obszaru objętego projektem oraz tworzą warunki dla wzrostu zatrudnienia. W ramach tego Działania do realizacji przewiduje się projekty inwestycyjne zlokalizowane na obszarach wiejskich oraz miast do 20.000 mieszkańców wynikające z planu rozwoju lokalnego. Rodzaje kwalifikujących się projektów do złoŜenia w działaniu 3.1 zawierają się w obszarach: • budowa lub modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków • budowa lub modernizacja urządzeń zaopatrzenia w wodę i poboru wody • wykorzystanie odnawialnych źródeł energii • poprawa jakości powietrza • gospodarka odpadami • przeciwdziałanie powodziom • budowa lub modernizacja dróg gminnych i powiatowych o znaczeniu lokalnym • kompleksowe uzbrojenie terenu pod inwestycje • budowa lub modernizacja lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej Według ZPORR-u warunkiem koniecznym do uzyskania dofinansowania w ramach Działania 3.1 jest załączenie do wniosku o dofinansowanie zadania inwestycyjnego Planu Rozwoju Lokalnego gminy. W planie tym powinno być ujęte zadanie, o dofinansowanie którego ubiega się gmina. Plan Rozwoju Lokalnego - jest nowoczesnym narzędziem zarządzania. SłuŜy realizacji polityki programowania rozwoju lokalnego, regionalnego. Obejmuje on analizę i diagnozę sytuacji obecnej, wyznacza wizję rozwoju samorządu, opis planowanych zadań inwestycyjnych na lata 2004-2010, plan finansowy na lata 2004-2010. Przygotowany przez nas dokument jest dokumentem kroczącym. Zakłada się jego cykliczny monitoring i ocenę realizowanych zadań inwestycyjnych przynajmniej raz w roku.

2

Proponowana procedura przygotowania Planu Rozwoju Lokalnego

Podjęcie decyzji o przystąpieniu do napisania Planu Rozwoju Lokalnego uchwałą Rady Gminy

Zarządzenie Wójta gminy o powołaniu zespołu ds. rozwoju lokalnego

Uspołecznienie planu: -konsultacje społeczne, -ankiety wśród mieszkańców i lokalnych przedsiębiorców

Uchwała Rady Gminy w sprawie przyjęcia Planu Rozwoju Lokalnego

3

METODYKA PRACY Plan Rozwoju Lokalnego jest wynikiem prac gminnego zespołu ds. rozwoju lokalnego, przedstawicieli społeczności gminnej, lokalnych przedsiębiorców, samorządu gminnego oraz społeczności lokalnej. Przystępując do pracy wykorzystano zapisy z obowiązujących dokumentów oraz informacje i materiały udostępnione przez Urząd Statystyczny i inne wyspecjalizowane jednostki (m. in. Urząd Pracy, Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska, informacje Powszechnego Spisu Ludności). Ich celem było zdiagnozowanie stopnia rozwoju społecznogospodarczego regionu w odniesieniu do moŜliwości wykorzystania potencjału gminy. Prace studialne oraz informacje uzyskane ze wszystkich sołectw naszej gminy pozwoliły na przeprowadzenie analizy mocnych i słabych stron, a w konsekwencji wskazały moŜliwe i konieczne obszary aktywności prowadzące do zrównowaŜonego rozwoju gminy. Ponadto gminny zespół ds. rozwoju lokalnego wykorzystał wyniki spotkań informacyjno-dyskusyjnych z przedstawicielami społeczności lokalnej, z członkami Rady Gminy i innymi przedstawicielami instytucji wspierających rozwój naszego regionu. Spotkania te umoŜliwiły weryfikację danych i przygotowanie harmonogramu planowanych zadań inwestycyjnych na lata 2004 - 2010 z odpowiednimi zabezpieczaniem finansowym oraz prognozowanych zadań inwestycyjnych. Na podstawie analiz tendencji rozwojowych w gospodarce powiatu, województwa oraz kraju uznano za właściwe opracowanie planu rozwoju regionu nakierowanego na intensyfikację działań inwestycyjnych, na trwałe zwiększenie konkurencyjności, dbając tym samym o zrównowaŜony rozwój naszego środowiska. Materiał ten jest wstępem do długookresowego planowania rozwoju społeczno gospodarczego, a tym samym czynnikiem sprzyjającym redukcji strukturalnego bezrobocia i przeciwdziałaniu marginalizacji obszarów wiejskich.

4

I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO. Okresy programowania Unii Europejskiej - lata 2004 - 2006 i 2007 - 2013, narzucają ramy czasowe realizacji planu, natomiast określone w ZPORR priorytety, wyznaczają obszary działalności powiatu poddane w tym dokumencie diagnozie. Analizie poddano: sferę społeczną, gospodarczą, techniczną i finansową. Przygotowany przez nas dokument stanowi, zatem krótko - (na lata 2004 - 2006) i długoterminową (na lata 2007 -2010) wizję rozwoju potencjału gospodarczego gminy, który warunkuje wzrost konkurencyjności oraz przeciwdziałanie dalszej marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi społecznemu gminy, jej spójności ekonomicznej i społecznej oraz integracji z Unią Europejską.

5

II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA NA OBSZARZE OBJĘTYM WDRAśANIEM PLANU. a) PołoŜenie, powierzchnia, ludność Gminy Łyse. W układzie administracyjnym gmina Łyse połoŜona jest w województwie mazowieckim (w jego północnej części), w powiecie ostrołęckim przy drodze wojewódzkiej nr 645 ŁomŜa Myszyniec – Szczytno - Olsztyn. Odległość do Olsztyna - 100 km, Białegostoku - 100 km, Ostrołęki – 40 km, ŁomŜy - 43 km, Warszawy - 160 km . Sąsiaduje z gminami Myszyniec i Kadzidło wchodzącymi w skład powiatu ostrołęckiego w województwie mazowieckim; gminami Zbójna i Turośl wchodzącymi w skład powiatów kolneńskiego i łomŜyńskiego w województwie podlaskim; gminami Rozogi i Pisz wchodzącymi w skład powiatów szczycieńskiego i piskiego w województwie warmińsko – mazurskim. Łączna powierzchnia gminy w granicach administracyjnych wynosi 246,45 km2. Na jej terenie funkcjonuje ogółem 22 miejscowości w 21 sołectwach. Liczba mieszkańców wynosi 8517 osób. Populację mieszkańców w poszczególnych wsiach gminy odzwierciedlają poniŜsze dane: Miejscowość Kobiety MęŜczyźni Antonia 53 52 Baba 155 160 Dawia 47 54 Dęby 171 183 Dudy Pusz. 128 112 Grądzkie 66 64 Klenkor 38 31 Lipniki 543 590 Łączki 252 301 Łyse 1059 1039 Piątkowizna 191 223 Plewki 46 50 Pupkowizna 193 228 Serafin 166 184 Szafranki 272 223 Tartak 107 106 Tyczek 59 56 Warmiak 60 68 Wejdo 222 253 WyŜega 33 49 Zalas 286 283 Złota Góra 33 28 Razem 4180 4337

6

Razem % ogółu 105 1,23% 315 3,70% 101 1,19% 354 4,16% 240 2,82% 130 1,53% 69 0,81% 1133 13,30% 553 6,49% 2098 24,63% 414 4,86% 96 1,13% 421 4,94% 350 4,11% 495 5,81% 213 2,50% 115 1,35% 128 1,50% 475 5,58% 82 0,96% 569 6,68% 61 0,72% 100% 8517

Ludność wg płci 1200 1000 800

Kobiety

600

MęŜczyźni

400 200

Za la s

Pu Ple p k wk ow i iz Se na Sz rafi af n ra n Ta ki rt Ty ak W cze ar k m ia W k ej do

le nk Li or pn ik i

K

Pu sz . ud y

D

A

nt on

ia Ba b D a aw ia

0

Podstawą rozwoju gminy jest rolnictwo z dąŜeniem do specjalizacji w zakresie mleczarskim. WaŜną rolą uzupełniającą rolnictwo stają się usługi agroturystyczne. b) Środowisko przyrodnicze. Gmina Łyse znajduje się na Nizinie Północno-Mazowieckiej, wg podziału fizjograficznego teren gminy usytuowany jest na Równinie Kurpiowskiej. Wg mapy rzeźby terenu obszar zmian znajduje się na równinie sandrowej, wyniesionej około 110 do 120 m.n.p.m. Teren o powierzchni prawie płaskiej, nadbudowanej formami wydmowymi od strony wschodniej i niŜszą wydmą od strony północno-zachodniej. Jest to teren o spadkach w przewadze poniŜej 5 %. Wg mapy geologiczno-gruntowej teren zbudowany jest z piasków sandrowych. Są to piaski drobne i średnie, często z domieszką Ŝwirów i miejscami z drobnymi przewarstwieniami pospółek, średniozagęszczone. MiąŜszość tych utworów dochodzi do 4,5m. WzdłuŜ Kanału Kaczor występują namuły organiczne, mułki i piaski, są to utwory aluwialne, zbudowane z piasków luźnych i pyłów z domieszką części organicznych, plastyczne i miękkoplastyczne, namuły organiczne piaszczyste i pylaste o miąŜszości do 4,5m. Wg mapy warunków wodnych jest to obszar o dobrych warunkach infiltracji. Zwierciadło wody gruntowej występuje na głębokości od 1 do 3 m. p.p.t. W zaleŜności od odległości od cieku wodnego. Łyse znajdują się na obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych podlegającego ochronie. Jest to zbiornik wód podziemnych genezy sandrowej w czwartorzędzie. Prędkość przepływu wód w tym zbiorniku określa się jako ruch średnio szybki. Rejon Łysych nie naleŜy do obszarów naraŜonych na zanieczyszczenie wód podziemnych. Sieć wód powierzchniowych jest słabo rozwinięta. Przez teren gminy nie przepływa Ŝadna rzeka. Sieć wód płynących stanowi kanał z licznymi rowami melioracyjnymi. Część zachodnia gminy zaliczana jest do obszaru z deficytem wód powierzchniowych w skali województwa. Prawie przez środek gminy, z północy na południe , przebiega granica

7

wododziału. Rozdzielane są dorzecza rzek Szkwy i Pisy. Rzeka Szkwa płynie wzdłuŜ zachodniej i południowej granicy gminy. Wg oceny warunków topoklimatycznych tereny zmian znajdują się na obszarze o przeciętnych warunkach topoklimatycznych. Omawiany obszar połoŜony jest w dzielnicy mazurskiej. Opad atmosferyczny średnioroczny wynosi od 500 do 600 mm. Średnia roczna temperatura najcieplejszego miesiąca lipca wynosi 17,3oC a najchłodniejszego lutego –4,2 oC. Średnio w ciągu roku na terenie gminy obserwuje się 133 dni przymrozkowe. Dni przymrozkowe występują od września do maja. Dni upalne, z temperaturą maksymalną powyŜej 25oC, notowane są średnio w ciągu roku 29 razy. Okres wegetacyjny trwa tu krótko w porównaniu do innych dzielnic kraju tj. od 190 do 200 dni. Najczęstsze kierunki wiatrów to zachodnie, południowo-zachodnie i południowe. Lesistość gminy wynosi 34 % i jest wyŜsza od średniej dla województwa -31,2% oraz dla kraju – 27%. Pod względem geomorfologicznym obszary leśne są rozległymi równinami pokrytymi piaskami sandrowymi. Monotonię równinną urozmaicają wydmy w formie wałów (np. po stronie zachodniej od wsi Łyse), łuków i paraboli. Dominującym gatunkiem w drzewostanach jest sosna. Jako domieszkowe występują: świerk, brzoza, dąb i modrzew. Podszyt stanowi głównie jałowiec. Jest to obszar o duŜym stopniu naturalności, cechuje się wysokimi wartościami fizjonomicznymi. Jest to krajobraz wiejski naturalnie połoŜony wśród pól, w następnej kolejności sąsiadujący z lasami. W odległości ok. 2 km w kierunku zachodnim znajduje się projektowany rezerwat torfowiskowy „Serafin”, powstały z zanikającego jeziora. Powstanie torfowiska związane jest z procesami powolnego „lodowacenia” istniejącego w przeszłości kompleksu jezior. Teren byłego jeziora wypełniony jest warstwą torfu (od 1 m od strony wsi Pupkowizna, do 2,5 m po stronie zachodniej obiektu) przykrytą osadami gitiowymi o zmiennej miąŜszości od 2,4 m w części południowo-zachodniej do 3,7 m w części zachodniej. Torfowisko charakteryzuje się ciekawą i bogatą florą. Roślinność reprezentowana jest przez liczne (25 gatunków) i rzadko spotykane zespoły mszaków. Roślinność naczyniowa reprezentowana jest przez liczne gatunki charakterystyczne dla torfowisk przejściowych. Bogactwo unikalnej flory i fauny oraz zachodzące procesy sukcesji ekologicznej stanowią ciekawy temat do badań naukowych. Gmina posiada wodociągi grupowe w Łysych i Lipnikach oraz kanalizację sanitarną zbiorczą wraz z oczyszczalnią ścieków w Łysych. Gmina wchodzi w skład regionalnego systemu obszarów chronionych. Znajduje się w granicach obszarów węzłowych o znaczeniu międzynarodowym wg systemu obszarów chronionych ECONET-PL. Jest to bardzo wysoka ranga w systemie obszarów cennych przyrodniczo. Na terenie gminy występują 3 rezerwaty przyrody, w tym jeden ze ścieŜką edukacji ekologicznej. Obszar gminy Łyse wchodzi w skład systemu obszarów naturalnych powiązań przyrodniczych. Teren ten posiada aktywne biologicznie ekosystemy wodne, bagienne, łąkowe i leśne mające zasadniczy wpływ na utrzymanie równowagi biologicznej w środowisku przyrodniczym całego regionu. Graniczy bezpośrednio z obszarami chronionego krajobrazu na terenie województwa łomŜyńskiego. Na terenie gminy występują miejscowości takie jak: Łyse, Serafin, Dęby, Lipniki i Warmiak predysponowane do rozwoju funkcji rekreacyjnej ze względu na walory krajobrazowe i zachowany styl budownictwa. Obszary łąk na terenie gminy są ekosystemami o bogatych i zróŜnicowanych zbiorowiskach roślinności bagiennej i łąkowej. Rejon terenu zmian, tak jak i cała gmina posiada większe zasoby wód podziemnych od zachodniej części województwa. Środowisko przyrodnicze w gminie Łyse nie naleŜy do zdegradowanych ani szczególnie zagroŜonych.

8

Wody rzeki Szkwy, przepływającej zachodnią granicą gminy, wg zarządzenia powinny odpowiadać I klasie czystości. Badania stanu czystości wód prowadzone w ramach monitoringu regionalnego wykazują drugą klasę czystości. Warunki aerosanitarne w gminie naleŜy uznać za dobre. Nie występują tu większe źródła emisji znaczące dla zanieczyszczenia powietrza. Na stan czystości powietrza rzutuje spalanie węgla dla potrzeb ogrzewania budownictwa mieszkaniowego i podstawowych usług z zakresu infrastruktury społecznej. Jakość powietrza atmosferycznego na terenie gminy i w tym na przedmiotowym terenie nie jest objęta monitoringiem. Surowce Na terenie gminy występują udokumentowane złoŜa piasku, rudy darniowej i torfu. ZłoŜa te nie są eksploatowane. Nie stwierdzono występowania surowców o większym znaczeniu gospodarczym. Występujące na terenie gminy piaski mają znaczenie lokalne i wykorzystywane są na potrzeby lokalnego budownictwa. Gleby Cały teren gminy charakteryzuje się glebami słabymi naleŜącymi do 6-go Ŝytniego słabego, 7-go Ŝytniego najsłabszego i 9-go zboŜowo-pastewnego słabego kompleksu rolniczej przydatności gleb. Są to gleby wykształcone z piasków, przewaŜnie luźnych, mało Ŝyzne o niewłaściwych stosunkach wodno–powietrznych - okresowo za suche lub za mokre. Na glebach 6 i 7–go kompleksu uprawiane są: Ŝyto, ziemniaki, owies, mieszanki zboŜowe, motylkowe, ostatnio w coraz większym stopniu kukurydza na kiszonki. Gleby 9-go kompleksu odpowiednie są tylko dla upraw pastewnych. Uprawa moŜliwa jest przy zastosowaniu odpowiedniego nawoŜenia, przy czym plony uzaleŜnione są w duŜym stopniu od ilości i rozkładu opadów w okresie wegetacyjnym. Podniesienie urodzajności tych gleb jest trudne i w zasadzie nieopłacalne. NajwyŜszą wartość rolnicza posiadają gleby w rejonie wsi Lipniki, Szafranki, zakwalifikowane do 4-go – Ŝytniego bardzo dobrego i 5-go – Ŝytniego dobrego kompleksu rolniczej przydatności. Są to gleby brunatne lub bielicowe o właściwych stosunkach wodno – powietrznych podlegające ochronie przed uŜytkowaniem nierolniczym i są wskazane do prowadzenie produkcji rolnej. NajniŜszą wartość rolniczą posiadają gleby w rejonie wsi Dudy Puszczańskie, Warmiak, gdzie gleby są 7–go kompleksu rolniczej przydatności a stosunki wodne nie są uregulowane. Na terenie gminy w dnach dolin rzecznych i obniŜeniach występują duŜe obszary łąk i pastwisk zaliczanych głównie do V i VI klasy i tworzą uŜytki zielone słabe. Występują one na glebach o wadliwych stosunkach wodnych, wymagających melioracji. Gleby pod kątem uŜyteczności rolniczej występujące na obszarze gminy są słabe i bardzo słabe, ubogie w składniki pokarmowe oraz posiadające niską wartość rolniczą. Do gleb posiadających wyŜszą wartość zaliczyć moŜna małe powierzchnie gleb III 5,5 ha i IV klasy bonitacji – 1129 ha zajmujące w sumie 4,6 % powierzchni gminy. Przestrzeń produkcyjna ulega systematycznemu zmieszaniu wskutek zalesienia gruntów niŜszej jakości. Klasyfikacja gruntów w gminie Łyse przedstawia się następująco: Grunty orne wg danych geodezyjnych w ha: Klasa

Powierzchnia w ha

% ogółu gruntów

IVa IVb V VI VI Rz Razem

26,25 87,56 1267,15 4583,46 965,01 6929,43

0,11% 0,36% 5,14% 18,59% 3,91% 28,11%

9

UŜytki zielone wg danych geodezyjnych w ha: Klasa

Powierzchnia w ha

% ogółu gruntów

III IV V VI VI Pz

5,49 1014,70 3956,40 2806,90 77,21

0,02% 4,12% 16,05% 11,39% 0,31%

Razem

7860,70

31,90%

Grunty orne według danych geodezyjnych w % ogólnej powierzchni 18,59%

20,00% 15,00% % ogółu gruntów 10,00%

5,14%

5,00% 0,11%

0,36%

IVa

IVb

3,91%

0,00% V

VI

VI Rz

UŜytki zielone wg danych geodezyjnych w % ogólnej powierzchni:

20,00%

16,05%

15,00% 10,00% 5,00%

11,39%

% ogółu gruntów

4,12% 0,31%

0,02%

0,00%

III

IV

V

VI

VI Pz

Struktura uŜytkowania powierzchni w ha. UŜytkowanie ziemi wg sektorów Grunty skarbu Państwa 7924,00

w tym lasy państwowe

7588,00

Grunty komunalne 337,00

w tym nie Grunty Grunty Grunty Grunty stanowiące osób spółdzielwspólnot gospodarstw kościołów ni fizycznych rolnych gruntowych

16337,00

143,00

2,00

39,00

6,00

Razem

24645,00

Struktura uŜytkowania powierzchni w % UŜytkowanie ziemi wg sektorów w % ogólnej powierzchni w tym nie Grunty Grunty Grunty Grunty w tym lasy Grunty stanowiące Grunty skarbu osób spółdzielwspólnot Razem państwowe komunalne gospodarstw kościołów Państwa fizycznych gruntowych ni rolnych 32,15% 30,79% 1,37% 66,29% 0,58% 0,01% 0,16% 0,02% 100%

10

Strutura uŜytkowania powierzchni wg sektorów w ha. Grunty skarbu Państwa Grunty komunalne 7924,00 Grunty osób fizycznych 16337,00 337,00

Struktura uŜytkowania gruntów według sektorów w %

32%

Grunty skarbu Państwa Grunty komunalne Grunty osób fizycznych

67% 1%

Lasy i zadrzewienia Lasy na terenie gminy Łyse zajmują 35,57 % powierzchni gminy (8765,00 ha) i naleŜą do Nadleśnictwa Myszyniec (5132,00 ha) i Nadleśnictwa Nowogród (2221,00 ha). Lasy prywatne zajmują powierzchnie 1412,00 ha. Na terenie gminy występuje: - bór świeŜy – zajmujący 60-70 % powierzchni gminy w jej centralnej, zachodniej i wschodniej części. Z dominującym gatunkiem sosny i zróŜnicowanym wiekiem drzewostanu 20 – 100 lat. - bór suchy – występujący w północnej części gminy z panującym gatunkiem sosną. - las mieszany – w centralnej części gminy z drzewostanem wielogatunkowym z przewagą sosny świerku i dębu. WyŜej wymienione siedliska zajmują 90 % powierzchni leśnej gminy.

11

8000

7353

7000 6000 5000 4000 3000 2000

1412

1000 0 Lasy państwowe ogółem

Lasy prywatne

Obszary chronione. Na terenie gminy i w jej otoczeniu znajduje się 3 rezerwaty przyrody z wieloma gatunkami roślin i zwierząt podlegających ochronie. Są to rezerwaty Mingos, Serafin, Tabory, Łączna ich powierzchnia wynosi 215,59 ha., co stanowi około 1% ogólnej powierzchni Gminy. Rezerwat Mingos Rezerwat leśny Mingos o powierzchni 13,46 ha, połoŜony w gminie Łyse, w Nadleśnictwie Nowogród, utworzono w 1971r. Rezerwat połoŜony jest według regionalizacji przyrodniczo-leśnej w IV Krainie Mazowiecko-Podlaskiej w Dzielnicy Puszczy Kurpiowskiej. Głównym celem ochrony jest zachowanie dla potrzeb naukowych i dydaktycznych fragmentu boru sosnowego Puszczy Kurpiowskiej z naturalnym drzewostanem. Drzewostanem głównym jest sosna, stanowi ona zasadniczo pierwsze i drugie piętro. Jedynym typem siedliskowym lasu na terenie rezerwatu jest bór świeŜy. W warstwie krzewów licznie występuje jałowiec. W podszyciu występują m.in. konwalia, rokitnik i widłaki. Warstwę mszystą reprezentuje rokitnik pospolity, gajnik lśniący i widłoząb. Na obrzeŜu lasu w sąsiedztwie drogi występują płaty zbiorowisk murawowych z rzadkimi gatunkami: przetacznik kłosowaty, łyszczec baldachogronowy, bodziszek czerwony. Występują gatunki chronione takie jak: widłaki, sasanka, arnika górska. W części północnowschodniej, na powierzchni ok. 14 ha nie występuje podszyt, został zniszczony podczas poŜaru. Pod względem fitosocjologicznym rezerwat stanowi zespół boru brusznicowego. Sosna odnawia się tu w sposób naturalny co stanowi rzadkie zjawisko. Gospodarowanie drzewostanem na tym obszarze było planowane od 1819 r. W zaleŜności od gatunków przydzielono odpowiednie koleje rębności: • dla drzewostanów wysokopiennych sosnowych -120 lat, • dla niskopiennych mieszanych od 30 - 90 lat. Obszar rezerwatu jak i Puszczy był miejscem pozyskiwania torfu i kory garbarskiej. Rezerwat Serafin W północno-wschodniej części Mazowsza, wśród lasów Puszczy Zielonej, połoŜony jest rezerwat Torfowisko Serafin. Jest to rozległe bagno, w miejscu którego - jeszcze niedawno -

12

znajdowało się polodowcowe jezioro. Na wielu mapach moŜemy znaleźć nazwę Jezioro Serafin, chociaŜ otwartego lustra wody juŜ nie ma. Jeszcze w okresie międzywojennym istniało lustro wody, a pływający koŜuch roślinności wodnej w niektórych miejscach był cienki i chodzenie po nim było bardzo niebezpieczne. W ostatnich kilkudziesięciu latach w wyniku przeprowadzonych melioracji poziom wody znacznie obniŜył się, co sprzyjało dalszemu, przyspieszonemu zarastaniu jeziora. Obecnie tzw. pływające pło, czyli powierzchniowa warstwa roślinności wodnej i bagiennej jest zwarta, ale ugina się pod cięŜarem człowieka. Pod nią znajduje się uwodniony torf i namuły. Wypełniona torfami dawna misa jeziorna jest płaska jak stół. Powstałe tu dawno temu naturalne zbiorowiska roślinne zostały zamienione przez człowieka w łąki uprawne. Na wyniesieniach okalających łąki rozsiadły się lasy i osiedla ludzkie. Od południa - wciśnięta między torfowisko a lasy Puszczy Zielonej - znajduje się wieś Serafin. Od północy - takŜe między niedawnym jeziorem a lasami - połoŜone są nieliczne zabudowania wsi Pupkowizna, a od zachodu rozsiadły się na wyniesieniu - jak na grzędzie - zabudowania wsi Łyse kolonia Grzęda. Rezerwat Torfowisko Serafin zajmuje 184,92 ha powierzchni. W większości jest to bagno traktowane - z gospodarczego punktu widzenia - jako nieuŜytek. Znaczną część powierzchni rezerwatu stanowią grunty prywatne, w większości mieszkańców wsi Serafin i Łyse. Około 30% powierzchni naleŜy do Skarbu Państwa, a 4% do Nadleśnictwa Myszyniec. Dokumentacja przyrodnicza rezerwatu została sporządzona w roku 1995, w roku następnym opracowano projekt ścieŜki przyrodniczej, a w latach 1997-1998 zbudowano kładkę wchodzącą w głąb bagna, łącznie z tablicami informacyjnymi zawierającymi opisy roślin i zwierząt, wieŜę widokową i parking. Obecnie najwaŜniejszym zadaniem jest wykupienie prywatnych gruntów oraz ustanowienie stałego nadzoru nad rezerwatem. Najbardziej zróŜnicowana jest południowa część torfowiska, w której najdłuŜej zachowało się lustro wody. Występują tu jeszcze zbiorowiska typowo wodne, takie jak szuwar trzcinowy, szuwar skrzypu bagiennego i pałki szerokolistnej. Pasmowy układ tych zbiorowisk jest dobrze widoczny. Miejscami łanowo występuje paproć narecznica błotna, tworząca odrębny zespół. Bardzo interesująca jest flora rezerwatu. Z roślin objętych ochroną gatunkową licznie występuje rosiczka okrągłolistna, storczyki - krwisty i plamisty - oraz kruszczyk błotny. Z gatunków rzadkich na uwagę zasługują: turzyca obła, dwupienna i bagienna, wełnianka delikatna, przęstka pospolita, nasięźrzał pospolity, kozłek dwupienny. Do ciekawostek florystycznych naleŜy zaliczyć takŜe dwa gatunki mchów reliktowych (pozostałości po epoce lodowcowej). Bagno Serafin daje schronienie wielu gatunkom ptaków, ssaków, gadów, płazów, owadów i innych zwierząt. Jeszcze kilkanaście lat temu wczesną wiosną tokowało tu kilka kogutów cietrzewia, gatunku wymierającego w Polsce w bardzo szybkim tempie. W latach 1995-1998 obserwowano na terenie rezerwatu zaledwie dwie kury i jednego koguta tego pięknego ptaka. Najpiękniejszym i najbardziej okazałym ptakiem rezerwatu Torfowisko Serafin jest Ŝuraw. Corocznie gniazdują tu 2 pary lęgowe, a w okresie letnim na torfowisko przybywa kilka rodzin Ŝurawi gniazdujących w okolicy. Na terenie rezerwatu znajdują obfitość poŜywienia i schronienie przed człowiekiem i drapieŜnikami. Często z bagna dochodzi charakterystyczny klangor nawołujących się ptaków. Najliczniej reprezentowane są niektóre gatunki typowo szuwarowe, takie jak potrzos i rokitniczka, znajdujące na terenie rezerwatu doskonałe warunki Ŝycia. Dosyć liczna jest takŜe dziwonia. Na bardziej suchych fragmentach rezerwatu, szczególnie w części zachodniej, gnieŜdŜą się ptaki typowe dla łąk i pól, takie jak przepiórka, derkacz, pliszka Ŝółcą,

13

skowronek polny, pokląskwa, a na otaczających bagno łąkach takŜe czajka, rycyk, brodziec krwawodzioby i bardzo rzadki i piękny kulik wielki. Rezerwat jest często odwiedzany przez ptaki drapieŜne gniazdujące w okolicznych lasach lub w krajobrazie rolniczym - pustułki, myszołowy, kobuzy, błotniaki łąkowe, jastrzębie. Zlatują one na torfowisko aby szukać tu poŜywienia. Królem rezerwatu jest łoś. Ten wielki ssak, dzięki specjalnej budowie racic, potrafi bez trudu poruszać się po trzęsawisku. Znajduje tu obfitość poŜywienia i bezpieczeństwo. Często przebywają tu takŜe sarny, zające i drobne gatunki ssaków, takie ryjówka aksamitna, nornik zwyczajny czy nornica ruda, a na polowania zapuszczają się tu lisy. Dzięki bardzo wysokim walorom przyrodniczym, krajobrazowym i dydaktycznym, powstał pomysł zbudowania na terenie rezerwatu ścieŜki przyrodniczej, która rozpoczyna się parkingiem z tablicą informacyjną przedstawiającą mapę rezerwatu z głównymi zbiorowiskami roślinnymi oraz rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin i ptaków. Na skraju bagna zbudowano wieŜę obserwacyjną z której rozciąga się widok na całą południową część rezerwatu. Od parkingu do wieŜy prowadzi przez łąki otaczające rezerwat Ŝwirowa ścieŜka. Ze względu na trudno dostępny i niebezpieczny dla człowieka teren, na bagnie zbudowano drewnianą kładkę wchodzącą w głąb rezerwatu na kilkaset metrów. Rezerwat moŜna zwiedzać poruszając się tylko po zbudowanej w tym celu kładce. Rezerwat Tabory Rezerwat leśny o powierzchni 17,21 ha, połoŜony w gminie Łyse ok. 2 km od wsi Popiołki na terenie Nadleśnictwa Nowogród, utworzony w 1974 roku. Głównym celem ochrony jest zachowanie boru sosnowo-świerkowego naturalnego pochodzenia na obszarze Puszczy Kurpiowskiej. Zachowały się tu sosny i świerki w wieku 160 - 180 lat. W drzewostanie dominuje sosna, ponadto występują : świerk, jałowiec, rzadziej brzoza, czasami dąb, kruszyna, jarzębina. W runie leśnym występują: borówki, wrzos, widłaki, sasanki i arniki. Zespół występujących ziół i mchów róŜnicuje obszar rezerwatu na dwie równe powierzchnie: jedną z przewagą wariantu chrobotkowego i drugą z przewagą wariantu czernicowego. Zespół wariantu chrobotkowego jest bardzo suchy i ubogi, charakterystyczny dla boru suchego, występuje głównie przy zachodniej granicy rezerwatu. Według podziału przyrodniczo-leśnego rezerwat Tabory znajduje się w I Krainie Mazursko-Podlaskiej w Dzielnicy Równiny Mazurskiej. W skład powierzchni leśnej wchodzą drzewostany na powierzchni 15,63 ha oraz halizny i płazowizny na powierzchni 1,37 ha. Od strony zachodniej rezerwat graniczy z drzewostanem sosnowym IIa klasy wieku, od północy z drzewostanem sosnowym IIIa klasy wieku i młodnikiem olszowym. Od wschodu rezerwat graniczy z drzewostanem olszowym II - III klasy wieku, od południa z drzewostanem sosnowym IIIb klasy wieku. Obszar rezerwatu podzielony jest i opisany znakami oddziałowymi w postaci słupów granicznych, na których czarną olejną farbą na białym tle zapisano numery oddziałów. Powierzchnia terenu rezerwatu jest płaska o deniwelacjach od 0,5 do 1,0 m. Zielone Płuca Polski Gmina Łyse leŜy w obrębie obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski, gdzie zakwalifikowana została do mezoekoregionu Kurpiowskiego. Jest to obszar o charakterze łącznikowym istotnym dla kształtowania systemu powiązań przyrodniczych w dorzeczu Narwi w połączeniu z układami przyrodniczymi pojezierzy Mazurskich i Pomorskich oraz niziny Mazurskiej, predysponowany do szczególnie wysokiego a miejscami wysokiego reŜimu gospodarowania środowiskiem. Naczelnym celem ekopolityki jest tutaj wzmocnienie zdolności samoregulacyjnoodpornościowych środowiska oraz zachowanie wartości przyrodniczo-krajobrazowych przy jednoczesnym rozwoju funkcji uŜytkowych, takich jak: rolnictwo, osadnictwo, leśnictwo i rekreacja.

14

c) Turystyka Turystyka, sport i rekreacja Gmina Łyse nie posiada rozwiniętej bazy turystycznej. Od kilku lat na terenie gminy zaczyna rozwijać się agroturystyka. W 2002 r. agroturystyką zajmowało się 10 gospodarstw w następujących wsiach: Łyse, Lipniki ( 2 gospodarstwa ), Wejdo, Łączki, Serafin, Szafranki, Klenkor, Warmiak. Agroturystyka jest szansą rozwoju gminy. Obecność rozległych kompleksów leśnych nie zanieczyszczonego środowiska , bogatej fauny i flory w połączeniu z urozmaiconą rzeźbą terenu, stwarza atrakcyjne warunki rozwoju turystyki. Zadaniami z zakresu sportu i rekreacji zajmuje się Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji. Na bazę sportowo - rekreacyjną gminy składają się: - stadion sportowy w Łysych z boiskami do piłki noŜnej i siatkowej będący własnością Zakładów Mięsnych w Łysych „JBB”. - dwie sale gimnastyczne przyszkolne w Lipnikach i Łysych - nie spełniające wymogów, - boiska przyszkolne na terenie gminy - w trakcie budowy hala sportowo – rekreacyjna w Łysych. d) Zagospodarowanie przestrzenne. Powiązania przyrodnicze Gmina Łyse włączona jest w system powiązań przyrodniczych o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym. Głównymi elementami przyrodniczej struktury przestrzennej jest rzeka Szkwa, sieć cieków wodnych – kanałów, kompleksy leśne Puszczy Kurpiowskiej oraz aktywne biologicznie ekosystemy wodne, łąkowe, bagienne i leśne mające zasadniczy wpływ na utrzymanie równowagi biologicznej w środowisku przyrodniczym całego regionu. Obszar gminy wchodzi w skład regionalnego systemu obszarów chronionych. Znajduje się w granicach obszarów węzłowych o znaczeniu międzynarodowym wg systemu obszarów chronionych Ekonet – PL. Wchodzi w obszar Zielonych Płuc Polski. Południowo wschodnia część gminy stanowiąca duŜy kompleks leśny z trzema rezerwatami przyrody, graniczy z obszarami chronionymi na terenie woj. podlaskiego (powiat łomŜyński). Gmina Łyse naleŜy do obszarów rolniczych połoŜonych w oddaleniu od centrów przemysłowych i duŜych źródeł zanieczyszczeń. Brak jest w pełni rozwiązanej gospodarki wodno – ściekowej. Obecnie na terenie gminy działają dwie oczyszczalnie ścieków w Łysych: jedna oczyszczalnia gminna, druga zakładowa – Zakładów Mięsnych „JBB”. Infrastruktura techniczna. Zaopatrzenie w wodę. Gmina posiada 2 stacje wodociągowe w Łysych i Lipnikach. Wybudowana jest sieć wodociągowa o długości 34,4 km, przyłącze wodociągowe posiada 447 budynków mieszkalnych, co stanowi 25,8% zasobów mieszkaniowych gminy. Przyczyną znacznych braków w zwodociągowaniu gminy jest kolonijna zabudowa powodująca znaczne podroŜenie inwestycji i jej nieopłacalność. W zabudowie kolonijnej często stosuje się przyzagrodowe wodociągi z własnego ujęcia wody, są to studnie głębinowe, a takŜe kopane. Szacuje się, Ŝe ok. 40% gospodarstw w ogóle nie posiada Ŝadnej sieci wodociągowej. Odprowadzenie ścieków – kanalizacja sanitarna. Na terenie wsi Łyse istnieje gminna oczyszczalnia ścieków oraz sieć kanalizacyjna o długości 7,3 km. Do oczyszczalni dowoŜona jest większość ścieków z szamb. We wsi Łyse

15

działa równieŜ druga oczyszczalnia zakładowa, która odprowadza ścieki z terenu Zakładów Mięsnych „JBB”. Około 40% ścieków odprowadzana jest do szamb. W ogóle nie posiada kanalizacji równieŜ około 40% gospodarstw. Szacuje się, Ŝe ok.60% ścieków nie oczyszczonych odprowadzanych jest do gruntu i wód powierzchniowych. Gospodarka odpadami Na terenie gminy brak jest wysypiska śmieci. Na terenie gminy Łyse działają trzy przedsiębiorstwa zajmujące się odbiorem, wywozem i unieszkodliwianiem odpadów: Przedsiębiorstwo Usług Komunalno–Sanitarnych „Fuks”, Mazowieckie Przedsiębiorstwo Komunalne oraz Zakład Usług Komunalnych Wiesława Kisiela. Działają one głównie na terenie większych miejscowości tj. Łysych, Lipnik i Zalasia. W mniejszych miejscowościach odbiór śmieci przez wyspecjalizowane firmy jest znacznie mniejszy, choć daje się zauwaŜyć coraz większe zainteresowanie takim rodzajem usług. Jednak wciąŜ w pozostałych miejscowościach odpady są usuwane we własnym zakresie, czasem poprzez spalenie, a czasem powiększają dzikie wysypiska, które porządkuje Urząd Gminy, albo składane są w lasach, zaśmiecając je. Gmina posiadała lokalizacje wysypisk śmieci we wsi Łyse, a następnie we wsi Lipniki. Z uwagi na protesty mieszkańców tych wsi lokalizacja wysypiska śmieci dla gminy upadła. Zaopatrzenie w gaz Przez teren gminy nie przebiega sieć gazowa. Mieszkańcy gminy korzystają z gazu bezprzewodowego propan-butan. Z gazu dystrybuowanego w butlach korzysta ok. 80% mieszkańców gminy. Sieć telefoniczna. Część mieszkańców gminy Łyse korzysta z kablowej przewodowej telefonii Telekomunikacja Polska S.A. RównieŜ wiele gospodarstw domowych korzysta z telefonii komórkowej, która na terenie większej części gminy posiada dość dobry zasięg, m.in. dzięki stacjom przekaźnikowym usytuowanym we wsi Łyse i we wsi Wejdo. Dość słaby zasięg działania telefonii komórkowej występuje we wsi Lipniki, Tartak i Szafranki. Elektryfikacja. Przez teren gminy przebiegają sieci średniego napięcia dostarczające energię elektryczną mieszkańcom gminy. Brak jest na obszarze gminy linii energetycznych wysokiego napięcia 110 i 220kV. Zaopatrzenie w ciepło. Dostawcami energii cieplnej są niewielkie lokalne kotłownie, usytuowane w budynkach mieszkalnych. Większe kotłownie zaopatrują w ciepło budynki uŜyteczności publicznej, szkoły, przedsiębiorstwa. Coraz częściej na terenie gminy buduje się lub wymienia na kotłownie ekologiczne. Olejowe kotłownie funkcjonują w szkołach: w Łysych, Szafrankach, Łączkach, Lipnikach i Zalasiu. Komunikacja. Głównymi drogami przebiegającymi przez teren gminy są drogi wojewódzkie: nr 645 Myszyniec – ŁomŜa i nr 647 Myszyniec Kolno oraz drogi powiatowe. Sieć drogową uzupełniają drogi gminne. Łączna długość dróg przebiegających przez teren gminy wynosi 206,48 km z czego 25 km stanowią drogi wojewódzkie i 74,48 km drogi powiatowe. Transport odbywa się za pomocą autobusów PKS i samochodów. Przystanki autobusowe są zlokalizowane w odległościach od 2,0 do 8,0 km od najbliŜszych zabudowań wsi.

16

Wykaz dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich na terenie gminy Łyse (stan na 31.12.2004 r.) Lp. Przebieg skąd- Długość Nawierzchnia Obiekty mostowe dokąd mb Przepust gruntowa Ŝwirowa bitumiczna mosty mb mb szt. y szt. mb

Drogi wojewódzkie 1. 2. 3.

MyszyniecŁomŜa Dęby Kolno Ogółem drogi wojewódzkie

16000

-

-

16000

2

2

9000 25000

-

-

9000 25000

2

2

25000 9300 11300 1280

-

8400 11300 -

25000 900 1280

1 1 -

8 5 2 -

913

-

913

-

1

-

1693

-

1093

600

1

-

3125

-

-

3125

1

1

1889 6096

-

1889 5296

800

-

-

10890 71486

2000 2000

7890 36781

1000 32705

5

3 19

1750

-

1750

-

-

-

13800

5300

8500

-

2

2

7540

6540

1000

-

-

-

5538

5038

500

-

-

-

Drogi powiatowe 1. 2. 3. 4.

Kadzidło Łączki Warmiak Łączki Dęby Warmiak Piątkowizna – Ksepki 5. Myszyniec Dudy Puszcz. 6. Myszyniec Lipniki 7. Jazgarka – Lipniki 8. Szafranki Tartak 9. Szafranki Czarnia 10. Grale-Serafin Ogółem drogi powiatowe

Drogi gminne 1. Łączki – Ksepki 2. Szafranki Charubin 3. SerafinPopiołki 4. SerafinKrusza

17

5. LipnikiSerafin 6. Lipniki – Baba 7. Dęby – Lipniki 8. TyczekŁyse 9. Łyse – Pupkowizna 10. Antonia – Piątkowizna 11. Warmiak – Wanacja 12. Tyczek – Zalas 13. Piątkowizna – Zalas 14. Tyczek – Wejdo 15. DudyPuszcz-Łyse 16. Zalas – szosa Kolno 17. ŁączkiLeman 18. WanacjaSerafin 19. SpalinyWarmiak 20 CzarniaKuzie Ogółem drogi gminne

6788

3155

3633

-

-

2

7900

5900

2000

-

1

3

5014

4264

750

-

-

-

2850

2500

350

-

-

1

4025

-

3775

250

-

3

5215

5215

-

-

-

1

11050

6525

975

3550

-

2

5575

5275

300

-

-

1

3375

2625

750

-

-

2

3750

3175

-

-

1

6380

6380

-

brukowe 575 -

-

3

4275

2775

1500

-

-

3

2525

-

1

-

2525 9692

8292

1400

-

-

14

700

-

700

-

-

-

2280

2280

-

-

-

-

110000

77225

30910

4350

4

38

Stan nawierzchni dróg przedstawia się następująco: - drogi wojewódzkie na całej długości posiadają nawierzchnię bitumiczną, - drogi powiatowe posiadają nawierzchnię bitumiczną w 40%, - drogi gminne pokrywa nawierzchnia bitumiczna tylko w 4% długości, pozostałe odcinki dróg stanowi nawierzchnia gruntowa lub Ŝwirowa. Na zaplecze motoryzacji składają się stacje paliw, dwie zlokalizowane we wsi Łyse, jedna w Lipnikach. Usługi z zakresu motoryzacji świadczą zakłady prywatne. Własność nieruchomości Stan prawny gruntów. Wg danych Urzędu Gminy struktura uŜytkowania gruntów przedstawia się następująco: Skarb Państwa włada gruntami o pow. ok. 337,00 ha, co stanowi ok.1% powierzchni gminy. Mienie komunalne stanowi 7924 ha tj. 32 % pow. gminy, pozostałe grunty naleŜą do osób fizycznych.

18

Stan obiektów dziedzictwa kulturowego. Kierunki ochrony środowiska kulturowego. Za główne kierunki działań przyjęto objęcie ścisłą ochroną konserwatorską obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Są to: Wieś Łyse 1.Zespół Kościoła parafialnego p.w. Św. Anny a) kościół drewniany 1876-1882 b) dzwonnica drewniana, 2 połowa XIXw c) dom parafialny, drewniany początek XX w 2. Obiekty cmentarza: a) kaplica drewniana- początek XX w b) krzyŜe nagrobne, Ŝelazne, Ŝeliwne kute XIXw Domy drewniane: 1. dom nr 4 -1925 r. 2. dom nr 6 – 1930 r. 3. dom nr 20 – 1930 r. 4. dom nr 22 – 1936 r.-rozebrany Ul. Poległych 5. dom nr 14 – lata 20-te XX w.-rozebrany 6. dom nr 23 – koniec XIX w.-rozebrany 7. dom nr 28 – pocz. XX w.-rozebrany Ul. Szkolna 8. dom nr 9 – 1933 r. 9. dom nr 9a – 1930 ( przeniesiony z Serafina ) - rozebrany 10. dom nr 32 – 1921 r. 11. dom nr 48 – pocz. XX w Inne zabytki 1. KrzyŜ powstańczy z 1863r. – obok kościoła p.w. Św. Anny 2. KrzyŜ drewniany z pasyjką sprzed I wojny św. – okolica Łysych 3. Kapliczka słupowa drewn. Figuralna 4. Kaplica drewn. przy skrzyŜowaniu dróg Łyse – Łączki i Myszyniec – Kolno – lata 30-te XX w. Wieś Lipniki 1. Zespół kościoła parafialnego p.w. Najświętszego Serca Jezusa a) kościół murowany 1837-1843 b) dzwonnica murowana 1 połowa XIXw 2. Cmentarz grzebalny a) kaplica murowana 2-ga poł.XIXw b) brama murowana połowa XIXw c) krzyŜe nagrobne, Ŝelazne, Ŝeliwne, kute XIXw 3. Cmentarz choleryczny 2- połowa XIX w Inne 1)Wiatrak drewniany XIXw 2)Wiatrak drewniany przeniesiony 3)Figura Św.Rocha 2 połowa XIX w

19

Wieś Zalas 1. Zespół kościoła parafialnego p.w. Św. Stanisława Kostki a) kościół murowany 1908-1913 arch.Fr.Przecławski b) dzwonnica drewniana 1902r 2. Zespół Cmentarza a) kaplica drewniana XIX/XXw b) krzyŜe nagrobne Ŝelazne, Ŝeliwne, kute 2 poł. XIXw Wieś Łączki 1. dom nr 84 drewniany – ok.1910 2. dom nr 86 drewniany ok.1906r. 3. dom nr 100 drewniany – 1906 –1908r. Inne KrzyŜ drewniany XIX w. Wieś Baba Kapliczka słupowa z Trójcą Św. pocz XX w. Wieś Dudy Puszczańskie Kapliczka drewniana dłubana nad Szkwą – lata 20, 30 – XX w. Wieś Tartak 1.Kapliczka z Trójcą Św. 2. KrzyŜ drewniany upamiętniający walkę ze Szwedami z 1708r. Wieś Tyczek 1. Kapliczka z Trójcą Św. Rzeźbiona pocz. XX w. Wieś Wejdo 1. kapliczka murowana przy szosie Łyse –Łączki pocz. XX w. 2. Kapliczka drewniana dłubana lata 30 –te XX w. 3. Droga brukowana – Stara Wieś Na terenie gminy łyse znajduje się 55 stanowisk archeologicznych z okresu od mezolitu do okresu nowoŜytnego. Utrzymanie obecnej ochrony prawnej obiektów zabytkowych i ścisłej ochrony konserwatorskiej polegającej na: - zachowaniu we właściwym stanie oraz prowadzeniu prac ratowniczych w obiektach zabytkowych, - zakazie lokalizowania obiektów w ich bezpośrednim sąsiedztwie o uciąŜliwej działalności obiektów zasłaniających, będących w sprzeczności z kompozycją i architekturą obiektu zabytkowego. - wszelkie prace prowadzone na terenach obiektów zabytkowych oraz w bezpośrednim ich sąsiedztwie powinny być uzgadniane z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

20

Strefy obserwacji archeologicznej. Będące w ewidencji obszary stanowisk archeologicznych podlegają uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w przypadkach: - wydawania decyzji o warunkach zabudowy, - ujawnienia w trakcie robót ziemnych obiektów archeologicznych. Zakres badań i prac archeologicznych ustala Wojewódzki Konserwator Zabytków na etapie uzgadniania decyzji o warunkach zabudowy. Obiekty proponowane do objęcia ochroną prawną. Strefy ochrony konserwatorskiej: - ochrony ekspozycji układu przestrzennego zabudowy oraz dominanty Kościoła p.w. Św. Anny we wsi Łyse, - utrzymania historycznego charakteru układu przestrzennego wsi Łyse i Lipniki, gdzie ochronie podlegają: układ ulic, placów, istniejące linie zabudowy i jej wysokość, drewniana zabudowa. W strefie tej obowiązuje nawiązanie nowej zabudowy do istniejącego podziału, nawiązanie do historycznej kompozycji urbanistycznej usytuowania budynku, nachylenia połaci dachów skali i charakteru istniejącej w sąsiedztwie zabudowy dla ochrony dominanty kościoła we wsi Lipniki i wsi Zalas, Ustala się strefę bezpośrednią ochrony zespołów kościoła parafialnego we wsi Łyse, Lipniki i Zalas. Strefy obejmują obszar w granicach ogrodzenia, gdzie ochronie podlega budynek kościoła i pozostałe elementy zagospodarowania towarzyszące budynkowi kościoła. Ustala się strefę pośrednią ochrony zespołów kościoła we wsi Łyse, Lipniki i Zalas w odległości 100m od ogrodzenia kościoła. Wszelka działalność inwestycyjna w tym obszarze powinna być uzgodniona z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków Wskazana jest aktualizacja wykazu zabytków i objęcie formą ochrony drewnianej zabudowy we wsiach: Serafin, Wejdo, Złota Góra, Plewki, Szafranki, Zalas, Lipniki oraz większość przydroŜnych krzyŜy i kapliczek przedstawiających bardzo duŜe wartości historyczne i estetyczne. Z uwagi na kultywowanie sztuki kurpiowskiej we wsi Łyse proponuje się utworzenie Muzeum Kurpiowskiej Sztuki Sakralnej na terenie starego zabytkowego załoŜenia kościoła parafialnego p.w. Św Anny. Urząd Gminy jest w posiadaniu opracowanej koncepcji zagospodarowania na ten cel kościoła Św. Anny. Ustala się strefy ochrony archeologicznej w obrębie stanowisk archeologicznych. Wszelka działalność inwestycyjna na obszarze tych stref, związana z pracami ziemnymi powinna być uzgodniona z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Identyfikacja problemów. Problemy związane z zagospodarowaniem przestrzennym to przede wszystkim: - nieekologiczne systemy grzewcze (nadmierne wykorzystanie węgla), - braki w technicznej infrastrukturze proekologicznej (słabo rozwinięty system kanalizacji sanitarnej, brak przydomowych oczyszczalni ścieków), - zbyt mało utwardzonych składowisk obornika i szczelnych zbiorników na gnojówkę oraz gnojowicę, - duŜe zanieczyszczenie lasów - wysypywanie odpadów w dowolnych miejscach, - istnienie nielegalnych składowisk odpadów, - funkcjonowanie nieszczelnych przydomowych szamb, - mała świadomość proekologiczna mieszkańców. - zły stan techniczny większości dróg,

21

- niski poziom wyposaŜenia w urządzenia infrastruktury technicznej ( oświetlenie, nawierzchnia ulic, chodniki), - znaczne braki w technicznej infrastrukturze proekologicznej ( wodociągi, kanalizacja, oczyszczalnie ścieków), - zły stan techniczny budynków stanowiących mienie komunalne (szkoły, przedszkola), - brak zagospodarowania szlaków agroturystycznych. e) Gospodarka Pozycja gospodarcza gminy. Dochody budŜetu gminy na tle gmin powiatu ostrołęckiego ( stan na 31.XII 2002 )

M i w. Myszyniec

16838,4

3221,6

5442,2

Ogółem Subwencje na 1 ( ogółem ) mieszkańca w zł 7905,0 1559,8

Baranowo

8338,4

2145,0

863,1

5305,6

1190,9

Czarnia

3084,6

465,6

392,6

2196,0

1184,1

Czerwin

7431,5

3174,1

496,1

3560,7

1344,3

Goworowo

10781,2

2825,5

1142,0

6753,6

1184,2

Kadzidło

12371,9

2396,6

1139,6

8758,4

1119,6

Lelis

10374,9

2820,4

718,6

6649,1

1270,3

Łyse

10365,2

2118,9

1680,5

6534,4

1299,2

Olszewo Borki

9621,4

2851,6

960,1

5697,8

1117,9

Rzekuń

9198,0

4399,3

924,4

3860,9

1046,3

Troszyn

5907,1

1704,5

744,3

3295,9

1156,0

Gmina

Ogółem ( w tys. zł )

Dochody własne

Dotacje z budŜetu państwa

Gmina Łyse zajmuje 5 – te miejsce w powiecie ostrołęckim w dochodach ogółem – wynoszą one 10365,2 tys. zł.. Dochód na 1 mieszkańca wynosi 1299,2 co daje gminie 4 – te miejsce w powiecie. Wydatki budŜetu gminy na tle gmin powiatu ostrołęckiego (stan na 31.XII.2002r. ). Gmina Ogółem W tym Ogółem na 1 tys. zł mieszkańca Gospodarka Oświata i Opieka Komunalna wychowanie społeczna m. i w. 17415,4 1403,8 6942,3 41,6 1613,3 Myszyniec Baranowo 8198,6 557,1 4459,9 110,7 1170,9

22

Czarnia

3031,2

5,9

1713,8

37,1

1163,6

Czerwin

7094,7

104,7

4158,4

17,3

1283,4

Goworowo

11026,9

199,7

6511,3

60,0

1211,2

Kadzidło

11937,8

639,3

6935,6

85,1

1080,3

Lelis

9351,3

76,6

5723,8

21,9

1145,0

Łyse

10187,6

440,8

5820,9

47,5

1277,0

Olszewo Borki Rzekuń

10475,5

436,9

5822,9

42,2

1217,1

9002,9

965,7

4731,8

75,2

1024,1

Jak wynika z przedstawionych danych gm. Łyse zajmuje 5 - te miejsce w wydatkach ogółem w pow. ostrołęckim. W wydatkach budŜetowych w dziale oświata i wychowanie gmina znajduje się na 5 - tym miejscu w powiecie. W dziale „ gospodarka komunalna” zajmuje 4 – tą pozycję a w dziale „ zdrowie i opieka społeczna” – pozycję 5 –tą. W wydatkach przypadających na 1 mieszkańca gmina jest trzecia w kolejności za m. i w. Myszyniec i gm. Czerwin. Na terenie gminy Łyse działało w 2002 r. 216 podmiotów gospodarki narodowej. Struktura procentowa wg wybranych podmiotów EKD przedstawiała się: - pośrednictwo finansowe - 1 % - transport - 4 % - edukacja - 7 % - ochrona zdrowia - 4 % - obsługa nieruchomości i firm – 2% - rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo – 3 % - budownictwo - 14 % - działalność produkcyjna - 12 % - handel i naprawy - 42 % - pozostałe - 11 % Rolnictwo. Na terenie gminy istnieje 1348 gospodarstw rolnych. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 11,4 ha, średnia powierzchnia uŜytków rolnych w gospodarstwie wynosi 9,46ha. Struktura obszarowa gospodarstw rolnych przedstawia się następująco: Powierzchnia gospodarstwa Ilość gospodarstw w gminie % udział w gospodarstwach ogółem w gminie do 1 ha 132 9,9 do 5 ha 121 8,9 5 ha – 10 ha 334 24,9 10 ha – 15 ha 420 31,2 Pow.15 ha 341 25,1 Razem 1348 100,0

23

Na terenie gminy dominują gospodarstwa o kierunku – produkcja mleka. W produkcji roślinnej przewaŜała w 2002 r. uprawa zbóŜ podstawowych, głównie Ŝyta i owsa oraz ziemniaków. Produkcja roślinna podporządkowana była produkcji zwierzęcej. W ostatnim okresie czasu wzrosła powierzchnia uprawy kukurydzy związanej z produkcją mleka. Struktura zasiewów w 2002 r.

Procentowy udział w powierzchni zasiewów 0,5% 26% 35,5%

1%

13% 1,95% 8%

13% 2%

Pszenica 0,5% śyto 35,5% Jęczmień 1,95% Owies 13% PszenŜyto 2% Miesz. zboŜowe 8% Ziemniaki 13% Warzywa 1% Kukurydza i pozostałe 26% NaleŜy zaznaczyć, Ŝe w ostatnim okresie wzrosła w bardzo szybkim tempie uprawa kukurydzy, której powierzchnię zasiewu szacuje się na około 36 %. Kierunki produkcji zwierzęcej. Występujący kierunek produkcji zwierzęcej to głównie hodowla bydła. Na terenie gminy hoduje się około 15 tys. sztuk bydła z czego ok.9,5 tys. krów. Najwięcej sztuk bydła zarejestrowano we wsi Lipniki – 2120 sztuk. Na terenie gminy występuje równieŜ hodowla trzody chlewnej, ale w znacznie mniejszym stopniu. Hoduje się ok. 1000 sztuk trzody chlewnej. Największą ilość trzody chlewnej w 2002 r. zarejestrowano we wsi Szafranki -220 sztuk, Łysych- 150 sztuk i Lipnikach – 140 sztuk. W obecnym okresie czasu produkcja trzody chlewnej ogranicza się do hodowli na własny uŜytek.

24

Pozarolnicza działalność gospodarcza. Na terenie gminy istnieją następujące zakłady produkcyjne zatrudniające większą ilość pracowników: - Zakład Przetwórstwa Mięsnego „JBB” w Łysych ul. Kościelna 25 - zatrudnienie 500 osób - Grand Meble Sp. z o.o. w Łysych ul. Topolowa 2 – zatrudnienie 86 osób, - GS „ Samopomoc Chłopska” w Łysych ul. Kościelna 35 – zatrudnienie 23 osoby, - PHU „Ksara” w Łysych ul. Sienkiewicza 44, ul.Stacha Konwy – zatrudnienie 10 osób, - PPHU Bogusław Kiernozek w Lipnikach – zatrudnienie 18 osób. Pozostałe podmioty gospodarcze, których jest w gminie 216 stanowią najczęściej firmy jednoosobowe. Obsługę finansową w gminie sprawuje Bank Spółdzielczy Myszyniec, oddział w Łysych. Usługi transportowe prowadzi 10 firm ( w Serafinie, Łysych, Dawii ). Usługi budowlane prowadzi 42 firmy (Pupkowizna, Lipniki, Łyse, Wejdo, Antonia, Piątkowizna, Zalas, Szafranki, Grądzkie, Baba, Dudy Puszczańskie, Łączki, Dęby, Tartak ). Zakłady zajmujące się wikliniarstwem, wyrobem pamiątek, powroźnictwem znajdują się w: Łysych, Lipnikach, Tyczku, Babie, Zalasiu, Tartaku, Złotej Górze, Pupkowiźnie, Antonii, Plewkach i Szafrankach. W działalności handlowo-gastronomicznej zarejestrowanych jest 83 podmioty gospodarcze W pozostałych branŜach funkcjonuje 75 podmiotów gospodarczych. Zaopatrzenie gminy w usługi jest niewystarczające. Gmina znajduje się w obszarze nie zdegradowanego środowiska, nie posiada uciąŜliwych zakładów przemysłowych, będących źródłem zanieczyszczenia środowiska. Obszar gminy charakteryzuje dość niska gęstość zaludnienia – 34,6 osoby/km2. Większość ludności utrzymuje się z rolnictwa. Dominuje zabudowa zagrodowa, znacznie mniejszy udział jest zabudowy mieszkaniowej, jednorodzinnej. Występuje w jednostkach osadniczych, znaczne rozproszenie zabudowy. Bardziej zwartą zabudowę posiadają wsie: Łyse, Lipniki i Zalas. Miejscowościami o koncentracji usług są wsie: Łyse, Lipniki i Zalas. Zaopatrzenie gminy w usługi jest niewystarczające, występują duŜe braki w zakresie usług ochrony zdrowia, niewystarczająca jest zarówno baza lokalowa jak i ilość osób zatrudnionych w słuŜbie zdrowia, zwłaszcza lekarzy. W zakresie szkolnictwa występuje znaczne niedoinwestowanie szkół Większość usług jest prowadzonych w ramach zarejestrowanej działalności gospodarczej. W zakresie infrastruktury zwraca uwagę stan techniczny szlaków komunikacyjnych, znaczna długość dróg o nawierzchni nieutwardzonej, brak miejsc obsługi ruchu samochodowego. Na terenie gminy większość mieszkańców zaopatruje się w wodę ze studni kopanych i wodociągów przyzagrodowych. Wodociągi wiejskie posiadają 2 wsie: Łyse i Lipniki. Kanalizację sanitarną posiada tylko część wsi Łyse gdzie zlokalizowana jest oczyszczalnia ścieków. Identyfikacja problemów. W sferze gospodarczej gminy Łyse zidentyfikowano problemy: - bardzo słaba przydatność produkcyjna gleb, - brak atrakcyjnej i konkurencyjnej oferty turystycznej (agroturystycznej), - brak bazy hotelowo-wypoczynkowej,

25

- brak inwestorów zewnętrznych, - brak miejscowych zasobów finansowych na inwestycje, w tym związane z turystyką, - brak preferencji podatkowych dla małych podmiotów gospodarczych, - niedostateczna promocja gminy, - brak uzbrojonych terenów pod działalność gospodarczą - brak planu zagospodarowania turystycznego gminy, - niedostateczna ilość zakładów przetwórstwa rolno-spoŜywczego, - brak stabilnych rynków zbytu na płody rolne, - brak znaczącego lokalnego kapitału inwestycyjnego, - mała ilość znaczących przedsiębiorstw wpływających na produkcję i zatrudnienie, - mała aktywność środowisk rolniczych, - zbyt mała ilość specjalistycznych gospodarstw rolnych, - zbyt wąska specjalizacja rolna w gminie (produkcja mleka), - mały udział handlu, usług i produkcji, - monofunkcyjność gminy z dominacją rolnictwa, - nie najlepsze warunki do inwestowania, - niewielka ilość zakładów przemysłu rolno-spoŜywczego, - niewielki miejscowy rynek zbytu , - niska opłacalność produkcji rolnej, - niskie dochody budŜetu gminy, - niskie ceny na produkty rolne, - niskie dochody rolnicze gospodarstw, - ograniczone zasoby finansowe budŜetu gminy, - słaba jakość dróg na terenie gminy, - słabo rozwinięte usługi, - zły stan urządzeń melioracyjnych, - niskie kwalifikacje zawodowe ludności. f) Sfera społeczna Gmina Łyse zaliczana jest do obszarów o niskim zaludnieniu. Średnia gęstość zaludnienia wynosi na terenie gminy 34,6 osoby/km2. W gminie w 2002 roku Ŝyło 8517 mieszkańców - liczba męŜczyzn wynosiła 4337, zaś kobiet 4180. Z danych Urzędu Gminy /2002 /wynika, Ŝe na 100 męŜczyzn przypadało 96 kobiet. Jedynie w grupie wiekowej poprodukcyjnej liczba kobiet ponad dwukrotnie przewyŜsza liczbę męŜczyzn. W wieku przedprodukcyjnym było 2670 osób, produkcyjnym - 4693, a poprodukcyjnym – 1154. Migracja w gminie Łyse wykazuje saldo ujemne (-49 osób w 2002 r.). W gminie nastąpił nieznaczny spadek ludności. Przyrost naturalny na terenie gminy jest dodatni i wynosi 0,0 6%. W 2002 r. urodzeń było 112, zgonów - 59. Największe skupiska ludności zamieszkują w miejscowościach: Łyse, Lipniki, Zalas. Ludność. Obszar gminy zamieszkuje 8517 osób. Liczba ludności gminy pozostaje na tym samym poziomie. Zmienia się struktura płci ludności gminy. W 2000 r. Na 4217 męŜczyzn przypadało 4292 kobiety, w 2002 roku na 4337 męŜczyzn przypada 4180 kobiet. W strukturze wieku ludności większość ( ponad 55% ) stanowi grupa ludności w wieku produkcyjnym, w wieku przedprodukcyjnym znajduje się około 31,3% ludności, w wieku poprodukcyjnym 13,5%. Saldo migracji wynosi – 49. Wśród ludności gminy najwięcej jest osób z podstawowym wykształceniem – 37,5%, najmniej z wyŜszym – 1,54 %.

26

Liczba mieszkańców wg wsi Miejscowość Antonia Baba Dawia Dęby Dudy Puszczańskie Grądzkie Klenkor Lipniki Łączki Łyse Piątkowizna Plewki Pupkowizna Serafin Szafranki Tartak Tyczek Warmiak Wejdo WyŜega Zalas Złota Góra

Liczba mieszkańców Kobiety MęŜczyźni 53 52 155 160 47 54 171 183 128 112 66 64 38 31 543 590 252 301 1059 1039 191 223 46 50 193 228 166 184 272 223 107 106 59 56 60 68 222 253 33 49 286 283 33 28

Razem 105 315 101 354 240 130 69 1133 553 2098 414 96 421 350 495 213 115 128 475 82 569 61

% do ogółu 1,23 3,70 1,18 4,15 2,81 1,52 0,81 13,3 6,49 24,63 4,86 1,12 5,00 4,10 5,81 2,50 1,35 1,50 5,57 0,96 6,70 0,71

Struktura ludności gminy Wyszczególnienie

2002 rok gmina 8517 2670 1297 1373 4693 2103 2590 1154 806 348

I. Ludność ogółem Wiek przedprodukcyjny dziewczęta 0 - 18 lat chłopcy 0 – 18 lat Wiek produkcyjny 18-59 l kobiety 18-64 l męŜczyźni Wiek poprodukcyjny 60l i więcej kobiety 65l i więcej męŜczyźni

W rozmieszczeniu liczby ludności na terenie gminy największą liczbę mieszkańców posiada wieś gminna Łyse – 2098 osób. - w grupie miejscowości powyŜej 1000 mieszkańców znajduje się tylko 1 wieś – Lipniki licząca 1133 mieszkańców - ponad 500 mieszkańców liczą wsie Zalas – 569 osób i wieś Łączki ( 553 osoby )

27

-

w przedziale miejscowości o liczbie mieszkańców 400-500osób są wsie: Piątkowizna, Pupkowizna, Szafranki, Wejdo - 3 wsie posiadają liczbę mieszkańców powyŜej 300 osób. Są to: Baba, Dęby, Serafin - powyŜej 200 osób zamieszkuje we wsi Tartak i Dudy Puszczańskie - pozostałe wsie liczą poniŜej 200 mieszkańców z których wieś Złota Góra naleŜy do najmniej licznych, liczba mieszkańców wynosi – 61 osób Oświata i wychowanie. Na terenie gminy znajdują się 3 Zespoły Szkół (szkoła podstawowa i gimnazjum) w Łysych, Lipnikach i Zalasiu. Szkoły Podstawowe istnieją we wsiach: Łączki, Warmiak, Wejdo, Dęby, Pupkowizna, Serafin, Szafranki oraz we wsi Baba, gdzie zlokalizowana jest 3klasowa Niepubliczna Szkoła Podstawowa. Liczba uczniów szkół podstawowych wynosi 894 uczniów, gimnazjum – 466 uczniów. Do przedszkola w Łysych i Lipnikach uczęszcza łącznie 56 dzieci. Do oddziałów przedszkolnych znajdujących się przy szkołach podstawowych uczęszcza 65 dzieci. Oświata w Gminie Łyse Liczba etatów Lp.

1.

Szkoła

Zespół Szkół w Łysych 2. Zespół Szkół w Zalasiu 3. Zespół Szkół w Lipnikach 4. Szkoła Podstawowa w Łączkach 5. Szkoła Podstawowa w Szafrankach 6. Szkoła Podstawowa w Dębach 7. Szkoła Podstawowa w Serafinie 8. Szkoła Podstawowa w Pupkowiźnie 9. Szkoła Podstawowa w Wejdzie 10. Szkoła Podstawowa w Warmiaku Razem

Liczba uczniów na 1 nauczyciela

Ilość uczniów

Ilość oddziałów

511

21

Nauczycieli obsługi 31 14

236

13

19

2,5

12,42

224

10

13,7

6

16,35

74

5

9

1

8,22

47

4

6,5

1,5

7,23

46

4

8

1

5,75

32

4

4,5

1

7,11

33

4

5,4

1

6,11

57

4

7,2

1

7,92

76

5

6,7

1,5

11,34

1336

74

111

30,5

12,04

28

16,48

Na terenie gminy występuje duŜe rozdrobnienie szkół podstawowych, stąd wiele z nich nie jest dostosowanych do potrzeb. Szkolnictwo gimnazjalne Ilość oddziałów Lp. Gimnazjum Ilość uczniów 1.

Gimnazjum w Łysych

237

9

2.

Gimnazjum w Zalasiu

82

5

3. 4.

Gimnazjum w Lipnikach Gimnazjum w Warmiaku prowadzone przez SIGE Razem

92 31

4 3

404

21

Kultura. Na terenie gminy istnieje Gminny Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji prowadzący działalność kulturalno-sportową. Ponadto istnieje gminna biblioteka publiczna dysponująca 11366 woluminami. W pozostałych wsiach brak obiektów przeznaczonych na działalność kulturalną. Przy Gminnym Ośrodku Kultury działa zespół folklorystyczny „ Puszcza Zielona” rozpowszechniający pieśni, obrzędy i zwyczaje kurpiowskie. Organizowane są cykliczne imprezy znane nie tylko w kraju m.in. konkursy na palmę kurpiowską. Na terenie gminy tworzy wielu twórców ludowych, rękodzielników, rzeźbiarzy, hafciarek, tkaczek, plecionkarek i wycinankarek. Zdrowie i opieka społeczna. Na terenie gminy znajdują się trzy Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej prowadzące działalność z zakresu opieki zdrowotnej, dwa w Łysych i jeden w Zalasiu. Zatrudnionych jest 4 lekarzy internistów, 1 stomatolog, 7 pielęgniarek. Wskaźnik zatrudnienia lekarzy w gminie na 10 tys. osób wynosi 4,7, podczas gdy dla woj. mazowieckiego wynosi 27,9. Tak małe zatrudnienie w słuŜbie zdrowia wpływa na ubogi zakres świadczonych usług leczniczych. Na terenie gminy znajduje się 1 apteka we wsi Łyse. Opieką społeczną zajmuje się Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Gmina nie dysponuje domem pomocy społecznej. Ilość środków finansowych przeznaczanych na opiekę społeczną w latach 2000 – 2002 obrazuje poniŜsza tabela. Analiza – środki przeznaczone na pomoc społeczną ( w zł )

Inne

BudŜet ogółem bez względu na źródło finansowania

Udział środków własnych gminy

Rok

Ubóstwo

Potrzeba ochrony macierzyństwa

2000r.

152.465

81.951

55.271

509.852

335.636

1.135.115

19.409

2001r.

114.000

82.742

25.151

589.759

105.414

916.886

34.000

2002r.

84.985

76.436

55.857

469.159

332.738

1.019.175

45.019

Bezrobocie

Długotrwała choroba

Źródło: Opracowanie własne.

29

Na terenie gminy brak jest domu pomocy społecznej. Bezrobocie PoniŜej przedstawione są tabele obrazujące stan zatrudnienia i bezrobocia ludności gminy Łyse. Aktywność ekonomiczna ludności gminy Łyse w wieku 15 lat i więcej. Wyszczególnienie Ogółem Kobiety MęŜczyźni Ogółem ludność powyŜej 15 lat

5937

2923

3014

W wieku produkcyjnym

4313

1914

2399

Pracujący

2837

1174

1663

Bezrobotni

449

203

246

Stopa bezrobocia ogółem

MęŜczyźni Kobiety Razem

13,7%

Bezrobotni wg okresu poszukiwania pracy. od 4 do 12 13 miesięcy i nieustalone Ogółem do 3 miesięcy więcej miesięcy włącznie 21 106 117 2 246 13 85 103 2 203 34 191 220 4 449

Liczba bezrobotnych moŜe być większa, ze względu na ukryte bezrobocie w rolnictwie. Niskie wykształcenie bezrobotnych oraz brak ofert pracy nie sprzyjają spadkowi bezrobocia. Na pomoc bezrobotnym ( zasiłki ) gmina wydatkowała w 2002 roku 55.857 zł. Mieszkalnictwo. Na terenie gminy występuje indywidualne budownictwo zagrodowe i mieszkaniowe jednorodzinne. Zasób mieszkaniowy w gminie wynosi 1735 mieszkań, ilość izb – 6694. Ilość osób przypadająca na 1 mieszkańca wynosi 4,61. Jest to najwyŜszy wskaźnik w powiecie ostrołęckim. Powierzchnia uŜytkowa 1 mieszkania wynosi 81 m2 , na 1 mieszkańca przypada 18,0 m2 powierzchni uŜytkowej mieszkania ( dla powiatu ostrołęckiego wskaźnik ten wynosi 18,2 ).WyposaŜenie w instalacje techniczne mieszkań decyduje o ich standardzie. Na terenie gm. Łyse przyłącze wodociągowe posiada 447 mieszkań we wsi Łyse i Lipniki, przyłącze kanalizacyjne sanitarne – 137 mieszkań - we wsi Łyse. Turystyka, sport i rekreacja Gmina Łyse nie posiada rozwiniętej bazy turystycznej. Od kilku lat na terenie gminy zaczyna rozwijać się agroturystyka. W 2002 r. agroturystyką zajmowało się 9 gospodarstw w następujących wsiach: Łyse, Lipniki ( 2 gospodarstwa ), Wejdo, Łączki, Serafin, Klenkor, Warmiak. Agroturystyka jest szansą rozwoju gminy. Obecność rozległych kompleksów leśnych nie zanieczyszczonego środowiska , bogatej fauny i flory w połączeniu z urozmaiconą rzeźbą terenu , stwarza atrakcyjne warunki rozwoju turystyki. Zadaniami z zakresu sportu i rekreacji zajmuje się Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji. Na bazę sportową- rekreacyjną gminy składają się:

30

-

stadion sportowy w Łysych z boiskami do piłki noŜnej i siatkowej będący własnością Zakładów Mięsnych w Łysych „JBB”. dwie sale gimnastyczne przyszkolne w Lipnikach i Łysych - nie spełniające wymogów boiska przyszkolne na terenie gminy w trakcie budowy znajduje się hala sportowo - rekreacyjna. Liczba i struktura ludności w gminie

Rok

Ogółem

Osób/km2

MęŜczyzn

Kobiet

Kobiet na 100 męŜczyzn

2000r.

8509

34,5

4217

4292

102

2001r.

8532

34,7

4283

4249

99

2002r.

8517

34,6

4337

4180

96

Źródło: Opracowanie własne.

Statystyka stałych mieszkańców wg wieku i płci ( stan na 31 grudnia 2002r. ) Wiek przedprodukcyjny Płeć

Liczba

Razem

Wiek produkcyjny

dziewczęta 7 – 14 lat

chłopcy 7 – 14 lat

dziewczęta 0 – 18 lat

chłopcy 0 – 18 lat

kobiety 19 – 60 lat

męŜczyźni 19 – 65 lat

607

664

1297

1373

2103

2590

1271

2670

4693

Wiek poprodukcyjny kobiety

męŜczyźni

806

248 1154

Ruch ludności w gminie

Rok

MałŜeństwa

Urodzenia

Zgony ogółem

niemowląt

Przyrost naturalny

w liczbach bezwzględnych 2000r.

93

110

84

31

-

26/0,03

2001r.

79

107

74

1

33/0,004

2002r.

86

112

59

1

53/0,006

Źródło: Opracowanie własne.

Migracja w gminie Napływ Rok

Odpływ Saldo

do miast

na wieś

za granicę

migracji

114

52

59

3

-44

-

98

46

51

1

-30

4

110

60

48

2

-49

Ogółem:

z miast

ze wsi

z zagraOgółem: nicy

2000r.

70

24

46

-

2001r.

68

18

50

2002 r.

61

34

23

Źródło: Opracowanie własne. Bezpieczeństwo i porządek publiczny. Przestępstwa i ich wykrywalność w Gminie w latach 2001-2002 Rok Wzrost/spadek Wykrywalność% Wyszczególnienie 2001 2002 plus minus 2001 2002 kradzieŜe cudzej rzeczy 20 17 0 -3 20,0% 11,7% kradzieŜe samochodów 3 3 0 0 0,0% 0,0% kradzieŜe z włamaniem 13 28 15 0 7,7% 10,7% rozboje i wymuszenia rozbój. 2 3 1 0 50,0% 100,0% razem w/w przestępstwa 38 51 13 0 20,0% 15,7% uszczerbek na zdrowiu 0 1 1 0 0,0% 100,0% bójka lub pobicie 3 5 2 0 100,0% 100,0% uszkodzenie rzeczy 0 5 5 0 0,0% 50,0% przestępstwa drogowe 21 4 0 -17 100,0% 100,0% nietrzeźwi kierujący 16 15 0 -1 100,0% 100,0% Razem o charakterze kryminalnym 78 81 3 0 56,2% 41,2% Pozostałe niewymienione 0 4 4 0 0,0% 100,0% Ogółem przestępstwa 78 85 7 0 56,2% 45,9%

32

Ogółem przestępstwa 86

84

82

85 80

78

76

78

74

2001

2002

Ogółem przestępstwa

Wykrywalność w % 60

50

40

56,2

30

45,9 20

10

Wykrywalność 0

2001

2002

Identyfikacja problemów W sferze społecznej gminy Łyse zidentyfikowano następujące problemy: - likwidacja starych i brak nowych miejsc pracy, problem z zagospodarowaniem wolnej siły roboczej, - bardzo niskie dochody mieszkańców – uboŜenie społeczeństwa, - brak atrakcyjnej oferty placówek kultury adresowanej do mieszkańców gminy, w szczególności dzieci i młodzieŜy oraz turystów, - brak działań ukierunkowujących ludzi na rozwiązywanie problemów we własnym zakresie, - brak odpowiednich środków na utrzymanie obiektów edukacji publicznej, - zbyt mała aktywność społeczna, - migracja mieszkańców, - słabe wyposaŜenie placówek kulturalno-oświatowych, - niska aktywność i przedsiębiorczość mieszkańców, - niskie kwalifikacje ludności, 33

- ograniczanie środków finansowych wydatkowanych na pomoc społeczną, - ograniczony zakres usług świadczonych przez placówkę pomocy społecznej, - starzenie się społeczności gminy, - utrudniony dostęp do kultury, - wysoki poziom bezrobocia, - znaczna skala potrzeb w zakresie pomocy społecznej. Analiza SWOT Analizy dokonano dla następujących tematów: - połoŜenie i środowisko naturalne - potencjał ludzki - warunki socjalno –bytowe, oświata - gospodarka/rolnictwo - infrastruktura techniczna - kultura, sport, turystyka - warunki wspierające rozwój gospodarczy PołoŜenie i środowisko naturalne Mocne strony -duŜa powierzchnia lasów i rezerwaty przyrody, korzystne połoŜenie przy drogach wojewódzkiej, powiatowej oraz przyszłościowo trakcie na Mazury, -korzystne walory turystyczno-krajobrazowe -mały stopień skaŜenia środowiska Słabe strony -brak kanalizacji -nierozwiązany problem zagospodarowania odpadów -przewaga gleb słabych Szanse -moŜliwość promowania gminy jako miejsca czystego ekologicznie -wzrost zainteresowania wypoczynkiem na wsi -rozwój agroturystki -moŜliwość powstania centrum edukacji ekologicznej na bazie rezerwatu „Torfowisko Serafin” ZagroŜenia -nieuregulowana gospodarka odpadami -brak tradycji wykorzystywania istniejących walorów naturalnych -dalsza degradacja środowiska naturalnego w wyniku działalności człowieka bez zabezpieczenia właściwych funkcji komunalnych Potencjał ludzki Mocne strony -znaczne zasoby siły roboczej -silne poczucie toŜsamości lokalnej -aktywne postawy mieszkańców w poszukiwaniu pracy; równieŜ za granicą -trwałe związki mieszkańców z Polonią i Poloni z regionem Słabe strony -wysoki odsetek zatrudnienia w rolnictwie -niekorzystna struktura wykształcenia

34

-duŜe bezrobocie (równieŜ ukryte w rolnictwie) -niewielkie moŜliwości zatrudnienia -spadek przyrostu urodzeń -ujemna migracja ludności -zagroŜenie patologiami -starzenie się społeczeństwa Szanse -wzrost moŜliwości zatrudnienia w rozwijających się miejscowych zakładach produkcyjnych -stworzenie systemu zachęt i pomocy przy powstawaniu zakładów usługowych ZagroŜenia -wyludnianie się wsi -migracja ludzi młodych i wykształconych -wzrastające bezrobocie Warunki socjalno-bytowe, oświata Mocne strony - dobrze rozwinięta sieć szkół podstawowych i gimnazjów - szkoły średnie na terenie gminy - rozwinięta sieć niepaństwowych ośrodków zdrowia - dbałość o czystość i estetykę - wykwalifikowana kadra w szkołach Słabe strony - zły stan techniczny i słabe wyposaŜenie szkół - brak pracowni komputerowych - niewystarczająca ilość sal gimnastycznych, boisk - mały dostęp do specjalistycznych przychodni zdrowotnych - niedobór nauczycieli uczących języków Szanse - reforma ubezpieczeń społecznych i słuŜby zdrowia - program szkoleń rolniczych dla ludności ZagroŜenia - pogarszające się warunki bytowe ludności - powiększające się róŜnice w dochodach ludności - niekonsekwentna polityka państwa wobec terenów wiejskich Gospodarka/rolnictwo Mocne strony - znaczna powierzchnia uŜytków zielonych zmeliorowanych - tradycje w hodowli bydła mlecznego - korzystna struktura własności - dobrze rozwinięta sieć placówek usługowo-handlowych - zasoby niewykorzystanej siły roboczej baza dobrej jakości produktów rolnych Słabe strony - dominacja małych firm w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych - mało przemysłu przetwórczego - niedostatki kapitału własnego - słabe zainteresowanie ze strony inwestorów zewnętrznych

35

- niewystarczająco rozwinięta sieć usług rolniczych - mała specjalizacja produkcji rolnej - bardzo słabe gleby Szanse - korzystne warunki do rozwijania produkcji Ŝywności ekologicznej - zapotrzebowanie na zdrową Ŝywność - rozwój przedsiębiorczości na terenach wiejskich, drobnej wytwórczości i usług dla rolnictwa -dostęp do środków pomocowych -tworzenie grup producenckich - tworzenie jednostek organizacyjnych związków międzygminnych - programy rozwoju terenów wiejskich województwa mazowieckiego ZagroŜenia - przywiązanie do tradycyjnych form gospodarowania na wsi - pogarszająca się sytuacja ekonomiczna w rolnictwie - uboŜenie wsi - brak stabilnych rynków zbytu na produkty rolne - niestabilna polityka państwa wobec rolnictwa - brak znaczących inwestycji w sektorze rolno-spoŜywczym, potrzebnych do zwiększenia produkcji i konkurencyjności Infrastruktura techniczna Mocne strony - dobrze rozwinięta sieć dróg - dobra sieć połączeń komunikacyjnych - dość dobrze rozwinięta sieć energetyczna i telefoniczna - gminna oczyszczalnia ścieków - zakładowa oczyszczalnia ścieków w JBB - przygotowywane studium zagospodarowania przestrzennego Słabe strony - niedostatki w sieci kanalizacyjnej i wodociągowej - niski standard nawierzchni dróg powiatowych i wojewódzkiej - niski standard i zły stan dróg gminnych Szanse - zagraniczne środki pomocowe na inwestycje w dziedzinie infrastruktury (fundusze strukturalne) - moŜliwość przejęcia części ruchu turystycznego na Mazury (ciąg drogowy Kadzidło Pisz przez Łyse) - moŜliwości przygotowania terenów pod inwestycje ZagroŜenia - trudności z pozyskaniem środków finansowych na realizację inwestycji Kultura, sport, turystyka Mocne strony - silne poczucie toŜsamości lokalnej - dobre warunki terenowe do rozwoju róŜnych form turystyki i rekreacji - dobrze rozwijająca się agroturystyka - kultywowanie tradycji kurpiowskich - obiekty zabytkowe - rozwijająca się działalność klubów sportowych - promocja turystyczna i agroturystyczna gminy

36

Słabe strony - brak bazy noclegowej na wysokim poziomie - niedostateczna ilość wytyczonych szlaków i ścieŜek turystycznych - niedostateczna baza techniczna GOKSiR - brak odpowiednich obiektów sportowo - rekreacyjnych Szanse - wzrost zainteresowania aktywnym wypoczynkiem i agroturystyką - posiadane tereny i obiekty nadające się na bazę turystyczno-wypoczynkową - wymiana młodzieŜy szkolnej powiązana z aktywnym wypoczynkiem - budowa pełnowymiarowej sali gimnastycznej ZagroŜenia - brak tradycji korzystania z istniejących walorów - degradacja środowiska związana z działalnością człowieka Warunki wspierające rozwój gospodarczy Mocne strony - dobry wizerunek gminy w oczach mieszkańców powiatu i województwa - aktywna postawa mieszkańców gminy - bank na terenie gminy Słabe strony - brak programów i kierunków rozwoju obszarów wiejskich - duŜe trudności pozyskaniu zewnętrznych inwestorów - brak duŜego kapitału prywatnego, wewnętrznego i zewnętrznego Szanse - wzrastająca umiejętność poszukiwania pozabudŜetowych źródeł wspierania inwestycji - udoskonalenie systemu informacji o kredytach i innych funduszach rozwojowych - nawiązanie współpracy z sąsiednimi gminami - współpraca z powiatem i województwem ZagroŜenia - koncentracja instytucji wspierających rozwój przedsiębiorczości w ośrodkach miejskich - niedoinwestowanie małych przedsiębiorstw - malejący rynek zbytu - niestabilny i skomplikowany system prawny, szczególnie podatkowy - słaba i zbiurokratyzowana polityka kredytowa dla przedsiębiorstw i rolnictwa Analizy dokonano na podstawie 31 ankiet wypełnionych przez przedstawicieli róŜnych środowisk społecznych. Z analizy wynika, iŜ największą siłę pozytywnego oddziaływania na przebieg procesów rozwojowych w gminie będą miały następujące czynniki : - niski poziom zanieczyszczenia środowiska, - większość obszaru gminy o mało zmienionym krajobrazie naturalnym, - wysoka lesistość gminy. - zainteresowanie mieszkańców rozwojem turystyki, - wysokie walory przyrodnicze obszaru gminy i obecność terenów chronionych, - moŜliwość produkcji metodami ekologicznymi, - zainteresowanie produkują mleka wysokiej jakości, - moŜliwość uprawiania turystyki, - tradycja i kultura kurpiowska.

37

Spośród słabości i zagroŜeń największe negatywne oddziaływanie na przebieg procesów rozwojowych w gminie mogą mieć: - starzenie się populacji - emigracja młodzieŜy - niski poziom wykształcenia - niska przedsiębiorczość społeczna - duŜe zatrudnienie w rolnictwie - niskie dochody z produkcji rolnej - niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna i turystyczna - brak zakładów przetwórstwa rolno-spoŜywczego (poza „JBB”) - nierozwinięta pozarolnicza działalność gospodarcza - mały lokalny rynek zbytu - brak zagospodarowania turystycznego obszaru - niskie przychody budŜetu gminy Ocena ta pozwoliła wyciągnąć wnioski odnośnie przyszłych kierunków działań w zakresie strategii rozwoju. Intencją działań zaproponowanych w strategii jest zmiana trendów.

38

III. ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI NA DANYM TERENIE. Cele rozwoju gminy. Rozpoznanie dotychczasowego rozwoju Gminy przeprowadzone w celu postawienia diagnozy stanu zagospodarowania, pozwoliło na identyfikację grup problemów wymagających rozwiązania. Sformułowano je jako kierunki rozwoju Gminy oraz sposoby prowadzące do ich osiągnięcia, poprzez sformułowane cele główne i strategiczne. Uczestnikami tych działań będą organizacje, instytucje, osoby prawne i fizyczne. NajwaŜniejszym jednakŜe uczestnikiem polityki jest społeczność lokalna. Od zaakceptowania przez nią celów i sposobów ich realizacji zaleŜy powodzenie Gminy. Jako główny cel rozwoju Gminy Łyse przyjmuje się osiągnięcie wszechstronnego rozwoju obszaru zapewniającego poprawę Ŝycia mieszkańców, ograniczenie strefy ubóstwa i bezrobocia, przy zachowaniu równowagi między aktywnością gospodarczą a ochroną środowiska przyrodniczego i kulturowego. Realizacja załoŜonego kierunku rozwoju Gminy wymaga sprecyzowania celów głównych i strategicznych oraz zachowania między nimi właściwych realizacji. Za cele główne uznaje się: 1. Cele ekonomiczne wyraŜające się w kształtowaniu sfery ekonomicznej Ŝycia społeczności lokalnej tworzeniu mechanizmów stymulujących, wszechstronny rozwój gospodarczy gminy zapewniający obniŜenie bezrobocia, tym samym wzrost dobrobytu mieszkańców. Dochodzenie do celu głównego wymaga realizacji celów strategicznych a mianowicie: - promowania lokalnej przedsiębiorczości, - kształtowania sprzyjających warunków do powstania małych i średnich przedsiębiorstw oraz drobnej wytwórczości, - działań proinwestycyjnych m.in. w postaci katalogu ofert, ulg podatkowych, tworzenia puli gruntów komunalnych o znaczeniu strategicznym, - zwiększenia atrakcyjności turystycznej gminy – eksponowania lokalnych wartości kulturowych, rozbudowy bazy noclegowej i gastronomicznej, - efektywnego wykorzystywania zewnętrznych źródeł finansowania - współpracy z odpowiednimi instytucjami w przygotowywaniu programów gospodarczych, współpracy z innymi samorządami terytorialnymi w tworzeniu związków na bazie wspólnych korzyści. 2. Cele społeczne ukierunkowane na prawidłowe kształtowanie struktury przestrzennej jednostek osadniczych i terenów otwartych, decydującej o warunkach zamieszkania, pracy i wypoczynku mieszkańców . Osiągnięcie tego celu wymaga: - tworzenia ofert lokalizacyjnych po róŜnego rodzaju działalność gospodarczą i usługową, - tworzenia rezerw terenowych pod zabudowę mieszkaniową z jednoczesną rozbudową systemów wodociągowych i kanalizacyjnych, - wspierania rozwoju kultury fizycznej w szkołach podstawowych, - podnoszenia standardu szkół, - zwiększania dostępności do usług zdrowotnych, - podnoszenia standardów mieszkań, - podnoszenia bezpieczeństwa obywateli, wspierania działań dla tworzenia wypoczynku oraz organizowania czasu wolnego dzieci i młodzieŜy, ograniczania patologii społecznych, - konsolidacji elit wokół wspólnych celów i zadań, wykorzystując intelektualny potencjał społeczności lokalnej.

39

3. Cele przyrodnicze identyfikujące się z zachowaniem i rehabilitacją wartości przyrodniczych środowiska. Polityka osiągania celów przyrodniczych to przede wszystkim racjonalna gospodarka zasobami środowiska, a więc: - właściwa polityka przestrzenna na obszarach prawnie chronionych - ochrona aktywnych biologicznie ekosystemów wodnych, łąkowych, bagiennych i leśnych, - ochrona wód powierzchniowych i podziemnych, - ograniczenie zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł lokalnych, - renaturalizacja cieków wodnych i ochrona terenów z występującą roślinnością łęgową i ruderalną, zachowanie ich w stanie naturalnym, - podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, - wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii – wiatru, słońca, wody. 4. Cele kulturowe skupiające się na zachowaniu resztek dziedzictwa kulturowego poprzez: - wzmocnienie opieki konserwatorskiej nad całością dziedzictwa kulturowego gminy, - właściwe utrzymanie zabytków. 5.Cele przestrzenne polegające na uwzględnieniu ładu przestrzennego w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów przy uwzględnieniu wskaźników dotyczących zagospodarowania i uŜytkowania terenów. Dla realizacji tych celów określa się następujące podstawowe zasady: - zabudowa w pierwszej kolejności wolnych terenów plombowych, - zapewnienie odpowiednich standardów obsługi komunikacyjnej terenów zabudowanych i wyposaŜenie ich w infrastrukturę techniczną, - kształtowanie trwałych struktur funkcjonalno-przestrzennych przez wykorzystanie powstałych w procesie historycznym związków między walorami środowiska a dziedzictwem kultury, czego rezultatem są zabytkowe układy urbanistyczne, - propagowanie wzorców dobrej architektury nawiązujących do tradycji lokalnych, wprowadzanie materiałów budowlanych harmonizujących z krajobrazem, - podnoszenie estetyki pojedynczych zagród, - dąŜenie do odtworzenia i przekształcenia przestrzeni w pierwszej kolejności a następnie w przypadku zaistnienia konieczności, zajmowanie nowych terenów pod zabudowę.

40

IV. REALIZACJA ZADAŃ I PROJEKTÓW 1. Planowane zadania i projekty na lata 2005 - 2006. Lp. jako wskaźnik kolejności realizacji

1

Planowane osiągnięcia

1

Planowane osiągnięcia

2

Planowane osiągnięcia

Jednostka uczestnicząca we wdraŜaniu

Nazwa planowanego zadania

Zgodność z planem zagospodarowa nia przestrzennego

Urząd Łyse

Etapy działania i czas realizacji

Oczekiwane rezultaty

Nakłady do poniesienia

Gminy Remont (modernizacja) Razem: 40.000 zł drogi gminnej Lipniki – Środki własne: 40.000 TAK 2005 1,0 km Baba o nawierzchni EFRR: Ŝwirowej BudŜet państwa: Przebudowany zostanie odcinek drogi gminnej o długości 1000 m stanowiący bezpośrednie połączenie sołectw efekty do Lipniki i Baba, a pośrednio takŜe łączący sąsiednią gminę Czarnia i Lelis. Stan nawierzchni wymaga gruntownej naprawy , przebudowa drogi pozwoli zmniejszyć czas przejazdu oraz uciąŜliwość dla podróŜujących. Urząd Gminy Remont(modernizacja) Razem:126.000zł Łyse drogi gminnej Lipniki – Środki własne: 63.000 TAK 2005 3,7 km Dęby o nawierzchni EFRR: Ŝwirowej BudŜet państwa: 63.000 Przebudowany zostanie odcinek drogi gminnej o długości 3700 m stanowiący połączenie sołectw Lipniki i Dęby. efekty do Droga ta jest wykorzystywana bardzo często do transportu rolego. Przebudowa drogi pozwoli na skrócenie czasu przejazdu oraz zmniejszy uciąŜliwość transportu. Urząd Gminy Przebudowa drogi Zalas – Razem: 220.000 zł Łyse Dudy Puszczańskie o Środki własne: 70.000 TAK 2006 1,0 km nawierzchni asfaltowej EFRR: 150.000 BudŜet państwa: Przebudowany zostanie odcinek drogi gminnej o długości 1000 m stanowiący dalszy ciąg drogowy połączenia Zalas – Dudy Puszczańskie. Zwiększy się natęŜenie i nośność całego ciągu, nastąpi skrócenie czasu przejazdu i efekty do zmniejszenie uciąŜliwości dla podróŜujących. Połączy drogi powiatowe Antonia – Łączki – Warmiak – Tyczek – Dęby oraz Dudy Puszczańskie - Krysiaki – Myszyniec, a takŜe stanowić będzie połączenie z drogą krajową Ostrołęka - Olsztyn. Zmniejszą się nakłady bieŜące na utrzymanie drogi. 41

Urząd Łyse 1

Planowane osiągnięcia

2

Planowane osiągnięcia

1

Planowane osiągnięcia

1

Gminy Przebudowa drogi Razem: 1.200.000 zł gminnej Łyse – Środki własne: 400.000 Pupkowizna o TAK 2005 4,0 km + 1,4 km EFRR: 800.000 nawierzchni asfaltowej, w BudŜet państwa: tym część drogi Wanacja – Serafin (1400 m) Przebudowany zostanie odcinek ciągu drogowego dróg gminnych o długości 5400 m. Wzrośnie nośność drogi, nastąpi skrócenie czasu przejazdu. Droga ta stanowić będzie połączenie drogi wojewódzkiej Dęby – Kolno i efekty do powiatowej Kadzidło - Łyse – Łączki, wzrośnie natęŜenie ruchu. Droga ta stanowi dojazd do miejscowości gminnej Łyse z miejscowości sołeckich przylegających do danej trasy. Zmniejszą się nakłady bieŜące na utrzymanie drogi. Urząd Gminy Modernizacja drogi Zalas Razem: 60.000 zł Łyse – WyŜega – Klenkor o Środki własne: 60.000 TAK 2005 1,0 km + 1,0 km nawierzchni Ŝwirowej EFRR: BudŜet państwa: Przebudowany zostanie odcinek drogi gminnej o długości 2000 m. Droga ta stanowi dojazd z miejscowości efekty do Klenkor, WyŜega do jednostki centralnej dla tych sołectw jaką jest Zalas. Zmniejszy się uciąŜliwość oraz skróci się czas przejazdu. Stanowić będzie udogodnienie dla transportu rolniczego. Urząd Gminy Modernizacja drogi Razem: 97.279 zł Łyse Łączki – Piątkowizna o Środki własne: 49.279 TAK 2005 2,7 km nawierzchni Ŝwirowej EFRR: BudŜet państwa: 48.000 zł Przebudowany zostanie odcinek drogi gminnej o długości 2700 m łączącej miejscowości Piątkowizna i Łączki. efekty do Skróci się czas przejazdu i zmniejszy uciąŜliwość podróŜy, polepszą się warunki dla transportu rolnego, droga stanowi dojazd do gruntów rolnych. Urząd Gminy Przebudowa drogi Razem: 1.474.000 zł Łyse gminnej Lipniki - Malarz Środki własne: 491.000 TAK 2006 5,0 km+1,7 km - Serafin o nawierzchni EFRR: 983.000 asfaltowej BudŜet państwa: -

42

Planowane osiągnięcia

1

Planowane osiągnięcia

1

Planowane osiągnięcia

2

Planowane osiągnięcia

1 Planowane osiągnięcia

efekty

Urząd Łyse

efekty

Urząd Łyse

efekty Urząd Łyse

efekty Urząd Łyse

efekty

do

Gminy

do

Gminy

do Gminy

do Gminy

do

Przebudowany zostanie odcinek drogi gminnej o długości 6700 m. Wzrośnie nośność drogi, nastąpi skrócenie czasu przejazdu. Droga stanowi połączenie drogi powiatowej Kadzidło – Łyse – Łączki oraz drogi wojewódzkiej ŁomŜa – Myszyniec oraz drogę dojazdową z kolonii miejscowości Lipniki i Serafin. Zmniejszą się koszty bieŜące na utrzymanie drogi. Modernizacja drogi Razem: 30.000 zł Lipniki – Dawia o Środki własne: 30.000 TAK 2006 1,0 km nawierzchni Ŝwirowej EFRR: BudŜet państwa: Przebudowany zostanie odcinek drogi gminnej o długości 1000 m. Droga stanowi bezpośrednie połączenie miejscowości Dawia i Lipniki, zmniejszy uciąŜliwość oraz skróci się czas przejazdu. Przebudowa drogi udogodni mieszkańcom wsi Dawia dojazd do jednostki centralnej jaką są dla niej Lipniki, gdzie znajdują się sklepy, szkoła podstawowa i gimnazjum, poczta, kościół oraz zakłady usługowe. Modernizacja drogi Razem: 67.255 zł gminnej Zalas – Wejdo o Środki własne: 34.255 TAK 2005 2,0 km nawierzchni Ŝwirowej EFRR: BudŜet państwa: 33.000 Przebudowany zostanie odcinek drogi gminnej o długości 2000 m łączący drogę powiatową Kadzidło – Łyse – Łączki oraz drogę wojewódzką Myszyniec – Kolno. Zmniejszy się uciąŜliwość oraz skróci czas przejazdu, poprawią się warunki dla transportu rolnego. Przebudowa drogi w m. Razem: 90.000 zł Łyse, ul. Krupki o Środki własne: 90.000 TAK 2005 450 m nawierzchni asfaltowej EFRR: BudŜet państwa: Przebudowany zostanie odcinek o długości 450 m łączący poprzez ul. Leśną drogę powiatową Kadzidło – Łyse – Łączki oraz drogę wojewódzką Myszyniec – Kolno. Przebudowywany odcinek drogi stanowi drogę dojazdową do Zespołu Szkół Powiatowych w Łysych, przychodni lekarskiej, przyległej stacji paliw oraz hydroforni gminnej. Razem: 130.000 zł Przebudowa drogi w m. Łyse, ul. Padlewskiego o Środki własne: 15.000 TAK 2005 250 m nawierzchni Ŝwirowej EFRR: BudŜet państwa: Powstanie pas ruchu lokalnego o długości 250 m stanowiący znaczące udogodnienie dla mieszkańców przyległego osiedla, przebudowany odcinek stanowi przygotowanie dla planowanej w przyszłości obwodnicy. 43

1

Planowane osiągnięcia

Urząd Łyse

efekty Urząd Łyse

Gminy Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Łyse

do Gminy

2

Planowane osiągnięcia

1

Planowane osiągnięcia

2

Planowane osiągnięcia 2

efekty

Urząd Łyse

efekty

Urząd Łyse

efekty Urząd

do

Gminy

do

Gminy

do Gminy

Razem: 1.800.000 zł Środki własne: 600.000 TAK 2006-2007 ok. 7 km EFRR: 1.200.000 BudŜet państwa: Zostanie ukończona wcześniej rozpoczęta kanalizacja miejscowości Łyse o długości ok. 7 km. Nastąpi zmniejszenie odpływu ścieków do wód gruntowych i zanieczyszczenie środowiska. Kanalizacja sanitarna stanowić będzie udogodnienie dla mieszkańców. Budowa przydomowych Razem: 1.000.000 zł wybudowanie oczyszczalni ścieków Środki własne: 100 TAK 2005 przydomowych EFRR: oczyszczalni BudŜet państwa: Planowane jest wybudowanie przydomowych oczyszczalni ścieków dla domostw indywidualnych. Ograniczone zostanie zanieczyszczenie środowiska i odpływ ścieków bytowych do gruntu. Polepszą się warunki bytowe mieszkańców. Wybrano metodę odprowadzenia ścieków poprzez przydomowe oczyszczalnie ze względu na nieopłacalność budowy kanalizacji ze względu na kolonijną zabudowę. Razem: 500.000zł Budowa chodnika w m. Łyse, ul. Szkolna, Środki własne: 200.000 TAK 2006-2007 900 m dokończenie ul. Leśnej, EFRR: 300.000 Krupki, Krótkiej BudŜet państwa: Wybudowany zostanie chodnik o długości około 1400 m. Nastąpi podniesienie standardu Ŝycia mieszkańców oraz zwiększy się bezpieczeństwo ruchu drogowego. Wybudowanie chodnika pozwoli na bezpieczne dotarcie młodzieŜy do Zespołu Szkół Powiatowych jak równieŜ dotarcie do ośrodka zdrowia. Zwiększy się bezpieczeństwo ruchu drogowego. Budowa chodnika w m. Razem: 300.000 zł Lipniki, ul. K.K.E. Środki własne: 50.000 TAK 2005-2006 700 m Sierbińskiego EFRR: 200.000 BudŜet państwa: 50.000 Wybudowanie zostanie chodnik o długości ok. 700 m. Nastąpi podniesienie standardu Ŝycia mieszkańców oraz zwiększy się bezpieczeństwo ruchu drogowego. Wybudowanie chodnika pozwoli na bezpieczne dotarcie dzieci i młodzieŜy do Zespołu Szkół w Lipnikach. Budowa sali TAK 2005-2006 Razem: 1.050.000 zł 44

Łyse + ZOPO

Planowane osiągnięcia 1

Planowane osiągnięcia

1 Planowane osiągnięcia

efekty

gimnastycznej w Zespole Szkół w Zalasiu

do

Urząd Gminy Łyse + ZOPO

efekty

do

Urząd Gminy Łyse + OSP Lipniki efekty

do

Urząd Gminy Łyse + ZOPO 1

Planowane osiągnięcia 1

efekty

do

Urząd Gminy Łyse + ZOPO

Środki własne: 350.000 EFRR: BudŜet państwa: 700.000 Poprawią się warunki dla rozwoju sportu a tym samym nastąpi poprawa zdrowia społeczeństwa miejscowości. Nastąpi rozwój sportu, polepszą się warunki nauki dzieci i młodzieŜy. Adaptacja strychu w Razem: 50.000 zł szkole w Warmiaku na Środki własne: 15.000 TAK 2005 pomieszczenie sportowoEFRR: 35.000 kulturalno-rozrywkowe. BudŜet państwa: Wyremontowane pomieszczenie będzie słuŜyć jako salka sportowa , gdzie będzie moŜna uprawiać sporty typu tenis stołowy, gimnastyka itp. Część pomieszczenia będzie słuŜyć jako miejsce do korzystania mieszkańców z usług internetowych, spotkania towarzyskie i informacyjne, nastąpi rozwój społeczeństwa informacyjnego. Razem: 35.000 zł Remont dachu remizy Ochotniczej straŜy Środki własne: TAK 2005 PoŜarnej w Lipnikach EFRR: BudŜet państwa: Ulepszony zostanie dach remizy straŜackiej. Pozwoli to na dalsze działanie i rozwój pręŜnie działającej OSP Lipniki. Remont sali Razem: 300.000 zł gimnastycznej w Zespole Środki własne: 150.000 Szkół w Lipnikach w EFRR: TAK 2005 ramach zadania „Remont BudŜet państwa: 150.000 budynku Zespołu Szkół w Lipnikach”. Poprawią się warunki dla rozwoju sportu a tym samym nastąpi poprawa zdrowia społeczeństwa. Remont sali gimnastycznej pozwoli na rozwijanie sportu wśród dzieci juŜ od najmłodszych lat. Razem: 10.000 zł Organizacja selektywnej zbiórki odpadów Środki własne: 10.000 TAK 2005 EFRR: BudŜet państwa:

45

Planowane osiągnięcia

2

Planowane osiągnięcia

Selektywna zbiórka odpadów początkowo odbywać się będzie przy szkołach. Poprzez dzieci nastąpi wstępna segregacja odpadów i wpajanie nawyku segregacji. Poprzez drobne upominki za ilość wysegregowanych efekty do odpadów dzieci zostaną zachęcone do segregacji, tym samym zmniejszy się zanieczyszczenie środowiska i ilość śmieci w otoczeniu. Urząd Gminy ZałoŜenie „Zielonej Razem: 300.000 zł Łyse Szkoły” na terenie Środki własne: 50.000 TAK 2005-2006 Gminy. EFRR: 230.000 BudŜet państwa: 20.000 Szkoła będzie pełniła funkcje edukacyjną i rekreacyjną dla dzieci i młodzieŜy. Na terenie gminy znajdują się trzy rezerwaty przyrody z róŜnorakimi gatunkami roślin i zwierząt znajdującymi się pod ochroną. Na terenie gminy efekty do Ŝywo kultywowane są tradycje i obrzędy kurpiowskie. Czyste powietrze oraz bogactwo fauny i flory oraz niski poziom zdegradowania środowiska sprzyja przedsięwzięciu z zakresu edukacji ekologicznej. Planowane jest organizowanie turnusów wypoczynkowych dla dzieci i młodzieŜy w okresie letnim i zimowym, zajęć proekologicznych i edukacyjnych.

46

2. Planowane zadania i projekty na lata 2007 - 2010. Lp. jako Jednostka wskaźnik uczestnicząca kolejności we wdraŜaniu realizacji Gminy

1

Urząd Łyse Urząd Łyse

Gminy

1

Gminy

2

Urząd Łyse Urząd Łyse

Gminy

1

Gminy

1

Urząd Łyse Urząd Łyse

Gminy

Urząd Łyse

Gminy

1

Gminy

2

Urząd Łyse

2

Nazwa planowanego zadania

Zgodność z Etapy działania i Oczekiwane czas realizacji rezultaty planem zagospodarowa nia przestrzennego Budowa kanalizacji deszczowej w TAK 2007 - 2009 m. Łyse, ul. Krupki, Piwna, Leśna oraz budowa chodników Modernizacja drogi gminnej Łyse – TAK 2007 0,5 km MoŜdŜonek o nawierzchni Ŝwirowej Modernizacja drogi gminnej od TAK 2007 2 km szosy – Dudy Puszczańskie o nawierzchni Ŝwirowej Modernizacja drogi gminnej Wejdo TAK 2007 1 km – Tyczek od szosy Łyse - Łączki o nawierzchni Ŝwirowej Modernizacja drogi gminnej Zalas TAK 2008 1,5 km – Tyczek od szosy Łyse - Łączki o nawierzchni Ŝwirowej Modernizacja drogi gminnej TAK 2009 4 km Piątkowizna – Dudy Puszczańskie do skrzyŜowania o nawierzchni Ŝwirowej Przebudowa drogi w m. Łyse, ul. TAK 2007-2008 1 km Ogrodowa o nawierzchni asfaltowej oraz budowa chodników Przebudowa drogi w m. Łyse, ul. TAK 2009-2010 0,4 km Kurpiowska o nawierzchni asfaltowej oraz budowa chodników

47

Nakłady poniesienia

3.000.000,00

15.000 zł

60.000 zł

60.000 zł

75.000 zł

120.000 zł

200.000 zł

100.000 zł

do

2

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

2

Urząd Łyse

2

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

2

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

Gminy Modernizacja drogi gminnej TAK Plewki – do szosy ŁomŜa Myszyniec o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Modernizacja drogi gminnej TAK Lipniki - Baba o nawierzchni Ŝwirowej. Gminy Modernizacja drogi gminnej Zalas TAK – Wanacja o nawierzchni Ŝwirowej

2009

3km

90.000 zł

2008

5,5 km

120.000 zł

2008

3 km

90.000 zł

Gminy Modernizacja drogi gminnej TAK Łączki – kol. Ceran o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Modernizacja drogi gminnej TAK Łączki – Antonia o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Modernizacja drogi gminnej Łyse – TAK Tyczek o nawierzchni Ŝwirowej

2008

1 km

30.000 zł

2010

4 km

120.000 zł

2010

5 km

120.000 zł

Gminy Modernizacja drogi gminnej Złota Góra – Kuzie o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Modernizacja drogi gminnej Łyse – MoŜdŜonek o nawierzchni Ŝwirowej (dokończenie ) Gminy Modernizacja drogi gminnej Szafranki – Lipniki o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Modernizacja drogi gminnej Lipniki – Polek o nawierzchni Ŝwirowej

TAK

2007

1,5 km

45.000 zł

TAK

2010

3 km

90.000 zł

TAK

2011

3 km

90.000 zł

TAK

2009

2 km

60.000 zł

48

2

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

2

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

2

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

Gminy Modernizacja drogi gminnej Serafin – Krusza o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Modernizacja drogi gminnej Łyse – Czarnia - Myszana o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Modernizacja drogi gminnej Łyse – kol. Czarnia – Lipniki o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Modernizacja drogi gminnej Łyse – kol. Grzęda o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Modernizacja drogi gminnej Szafranki – podCzarnia o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Modernizacja drogi gminnej Lipniki – Podladzie o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Modernizacja drogi gminnej Serafin – Pupkowizna o nawierzchni Ŝwirowej Gminy Budowa chodnika w m. Lipniki, ul. Wyszyńskiego oraz miejsc parkingowych. Gminy Budowa kolektora ściekowego i oczyszczalni ścieków w Lipnikach

1

Urząd Łyse

Gminy Budowa wodociągu miejscowości Tartak

TAK

2010-2011

5,5 km

120.000 zł

TAK

2007

1 km

30.000 zł

TAK

2010

1,5 km

45.000 zł

TAK

2010

1 km

30.000 zł

TAK

2008

3 km

90.000 zł

TAK

2011

1 km

30.000 zł

TAK

2007

2 km

60.000 zł

TAK

2007-2008

300.000 zł

TAK

2008-2011

6.000.000 zł

2010

2.000.000 zł

w TAK

49

2

Urząd Łyse

1

Urząd Łyse

2

Urząd Łyse

Gminy Budowa wodociągu w TAK miejscowości Zalas, Wejdo, Pupkowizna. Gminy Budowa zbiornika retencyjnego w TAK miejscowości Łyse. Gminy Modernizacja drogi gminnej TAK Czarnia – Kuzie o nawierzchni Ŝwirowej

50

2010-2012

10.000.000 zł

2008

4.000.000 zł

2010-2012

2,2 km

50.000 zł

V. POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY. Zamieszczone w Planie Rozwoju Lokalnego inwestycje i działania mają na celu poprawę warunków Ŝycia mieszkańców gminy Łyse. Celem tych działań jest przede wszystkim rozwój infrastruktury technicznej, zmniejszenie bezrobocia, powszechny dostęp społeczności lokalnej do kultury, sportu i wypoczynku, ochrona środowiska naturalnego, stworzenie warunków do rozwoju przemysłu rolno-spoŜywczego, podniesienie atrakcyjności gminy pod względem inwestycyjnym, poprawa warunków produkcji rolnej a takŜe promocja gminy. Realizacja powyŜszych zadań jest moŜliwa dzięki uczestnictwu gminy w programach pomocowych takich jak Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego czy Sektorowy Program Operacyjny finansowanych ze środków Unii Europejskiej. Głównymi działaniami podjętymi w ramach tych programów będzie budowa dróg i poprawa połączeń komunikacyjnych, uregulowanie gospodarki odpadami i gospodarki wodno-ściekowej, ochrona środowiska oraz stworzenie warunków do wypoczynku i turystyki. Działania wymienione w Planie Rozwoju Lokalnego na lata 2004 – 2010 mają się przyczynić do kompleksowego rozwoju gminy pod względem gospodarczym, społecznym i kulturowym. Finansowanie tych zadań pochodzić będzie z funduszy europejskich, środków publicznych, środków mieszkańców gminy oraz budŜetu gminy. Promocja projektów Brak rozwiniętej infrastruktury technicznej wskazuje na konieczność realizacji wielu projektów z nią związanych na terenie gminy Łyse. MoŜliwości finansowe budŜetu gminy w tym zakresie są niewystarczające. Dzięki uzyskaniu współfinansowania z funduszy europejskich przeprowadzenie tych inwestycji staje się realne. Gmina Łyse zamierza podjąć następujące działania informacyjne o uzyskanej pomocy finansowej: - umieszczanie pamiątkowych tablic informujących o źródłach finansowania inwestycji, - umieszczanie na wszystkich dokumentach dotyczących danego zadania logo Unii Europejskiej i programów pomocowych, - zamieszczanie informacji na tablicy ogłoszeń Urzędu Gminy, w prasie lokalnej oraz na stronie internetowej urzędu.

VI. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU Głównym celem podejmowanych działań współfinansowanych z programów pomocowych Unii Europejskiej jest przeciwdziałanie marginalizacji społecznej i ekonomicznej obszarów wiejskich i małych miast. Dodatkowo określone są następujące cele szczegółowe działania: - wzrost mobilności zawodowej mieszkańców wsi, - tworzenie warunków do rozwoju działalności gospodarczej. Do pomiaru tychŜe szczegółowych celów słuŜą wskaźniki produktu i rezultatu, mierzące natychmiastowe efekty dotyczące bezpośrednich beneficjentów finansowanych działań. Wskaźniki Produktu - długość zmodernizowanych ulic i dróg, - długość wybudowanej kanalizacji, - długość wybudowanej sieci wodociągowej, - długość wybudowanych kolektorów sanitarnych, - ilość przyłączy kanalizacyjnych, - ilość przeprowadzonych prac remontowych, - ilość nowopowstałych obiektów sportowych. Wskaźniki Rezultatów - skrócenie czasu podróŜy, - ilość odprowadzonych i oczyszczonych ścieków, - liczba osób korzystających z sieci kanalizacyjnej, - zmniejszenie kosztów jednostkowych oczyszczania ścieków, - zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska odpadami stałymi, - zwiększone zainteresowanie społeczeństwa sportem i kulturą, - zwiększenie się liczby turystów odwiedzających teren gminy, - liczba nowoutworzonych lub utrzymanych miejsc pracy. Wskaźniki oddziaływania - podniesienie standardu Ŝycia mieszkańców, - poprawa stanu środowiska naturalnego, - rozwój przemysłu rolno-spoŜywczego, - poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego, - zmniejszenie bezrobocia. Realizacja zadań umieszczonych w Planie Rozwoju Lokalnego powinna przynieść określone efekty: - podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej gminy, - poprawa stanu nawierzchni dróg, - powszechny dostęp mieszkańców do kultury, sportu i rekreacji poprzez remont i budowę obiektów sportowych, - poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery oraz kompleksowe odprowadzenie ścieków, segregację odpadów stałych, -poprawa warunków nauki dzieci i młodzieŜy szkolnej poprzez remont i modernizację obiektów szkolnych - rozwój infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem poprzez budowę dróg, wodociągów i kanalizacji.

52

VII. SYSTEM WDRAśANIA Przedstawione w Planie Rozwoju Lokalnego planowane projekty i zadania inwestycyjne do realizacji na lata 2004 - 2006 oraz na lata 2007 - 2010 a takŜe plan finansowy realizacji inwestycji na lata 2004 - 2006 przez Gminę Łyse, który szczegółowo określa zadania oraz sposoby ich finansowania (tj. zabezpieczenie środków z budŜetu powiatu, funduszy strukturalnych, budŜet państwa, WFOŚiGW, oraz inne fundusze celowe), początkują zmianę podejścia do planowania w gminie, a w szczególności w planowaniu inwestycyjnym i finansowym. Wśród najwaŜniejszych korzyści jakie gmina odniesie wykorzystując wdroŜenie Planu Rozwoju Lokalnego znajdują się: - moŜliwość lepszego i wcześniejszego przygotowania poszczególnych inwestycji do realizacji oraz optymalizacja źródeł finansowania; - ocena wpływu inwestycji na budŜet gminy po jej zrealizowaniu; - wydłuŜenie horyzontu planowania i uszczegółowienie finansowej strony planu inwestycyjnego oraz analiza moŜliwości finansowych gminy. Plan Rozwoju Lokalnego będzie wdraŜany przez Wójta Gminy Łyse, przy pomocy podległych mu pracowników ds. budownictwa, utrzymania dróg, księgowości i integracji europejskiej. WdraŜanie poszczególnych inwestycji z planu odbywać się będzie wg schematu: - partycypacja społeczna w zakresie przyjmowania nowych zadań inwestycyjnych, - przygotowywanie i składanie wniosków aplikacyjnych o przyznanie dofinansowania ze środków pomocowych Unii Europejskiej, - ogłoszenie przetargu na realizację inwestycji w oparciu o ustawę o zamówieniach publicznych, - realizacja inwestycji zgodnie z określonymi wymogami, - sporządzanie raportów z realizacji zadania, - monitorowanie i raportowanie wydatków i efektów rzeczowych zadania po zakończeniu inwestycji, - raportowanie Komisjom Rady Gminy o przebiegu realizacji zadań uwzględnionych w Planie Rozwoju Lokalnego.

53

VIII. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ System monitorowania Planu Rozwoju Lokalnego Monitorowanie jest procesem, który ma na celu analizowanie stanu zaawansowania projektu i jego zgodności z postawionymi załoŜeniami. Istotą monitorowania jest wyciąganie wniosków z tego, co zostało i nie zostało zrobione. Jest nią takŜe modyfikowanie dalszych poczynań w taki sposób, aby efektywnie kojarzyć je z innymi przedsięwzięciami realizowanymi na obszarze gminy. UmoŜliwia ocenę prawidłowości i efektywności zadań oraz sprawne i elastyczne reagowanie na występujące zmiany.

Organami gminy odpowiedzialnymi za monitorowanie i ocenę realizacji planu są: - Wójt Gminy - Rada Gminy Monitorowanie realizacji planu odbywać się będzie na podstawie sprawozdań budŜetowych i finansowych jednostek organizacyjnych gminy oraz innych dokumentów przedkładanych Wójtowi i Radzie Gminy na ich Ŝądanie. Sposoby oceny Planu Rozwoju Lokalnego - pod względem finansowym odbywać się będzie na podstawie sprawozdań kwartalnych, półrocznych i rocznych z wykonania planu wydatków; - pod względem merytorycznym na podstawie sprawozdań dyrektorów jednostek. Ocena planu rozwoju lokalnego dokonywana będzie kaŜdorazowo na zakończenie roku budŜetowego. Plan Rozwoju Lokalnego jest dokumentem otwartym i powinien być aktualizowany na bieŜąco poprzez umieszczenie w nim nowych zadań inwestycyjnych. Sposoby inicjowania współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i organizacjami pozarządowymi Współpraca pomiędzy gminą a organizacjami pozarządowymi przy realizacji załoŜeń Planu Rozwoju Lokalnego odbywać się moŜe na podstawie jego corocznych aktualizacji. Współpraca ta polegać będzie na inicjowaniu, przygotowania i realizacji wspólnych przedsięwzięć słuŜących rozwojowi terenu gminy Łyse. Współpraca pomiędzy gminą a sektorem publicznym i prywatnym oraz organizacjami pozarządowymi w celu realizacji planu odbywać się będzie: - poprzez inicjowanie okresowych spotkań z prywatnymi przedsiębiorcami, mieszkańcami gminy, przedstawicielami organizacji pozarządowych i innych organizacji mających wpływ na rozwój gminy, - poprzez przepływ informacji z sesji Rady Gminy Postulaty i wnioski składane przez radnych, stowarzyszenia, nieformalne grupy mieszkańców, organizacje pozarządowe oraz inne podmioty dotyczące uwzględnienia przedsięwzięć inwestycyjnych w PRL, bądź teŜ zmiany i aktualizacji ujętych w pierwotnej wersji dokumentu moŜna zgłaszać na Sesjach i Komisjach Rady Gminy oraz Wójtowi Gminy. Public Relations Planu Rozwoju Lokalnego Plan rozwoju lokalnego jest strategicznym dokumentem określającym w głównej mierze zadania przyjęte do realizacji przy współudziale środków funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Był przedmiotem dyskusji poszczególnych Komisji Rady Gminy i uzyskał ich akceptację. Następnie przyjęty został przez Radę Gminy w formie uchwały. Public Relations Planu Rozwoju Lokalnego odbywa się poprzez: - strony internetowe gminy - zamieszczenie planu oraz jego aktualizacja;

54

- współpracę z redakcjami lokalnych mediów - przekazywanie za ich pośrednictwem waŜnych informacji dotyczących bieŜącego funkcjonowania samorządu i jednostek gminy, w tym realizację zadań inwestycyjnych i remontowych; - prowadzenie własnej działalności wydawniczo - promocyjnej w formie róŜnego rodzaju wydawnictw ksiąŜkowych oraz ulotek informacyjnych dotyczących gminy, w tym realizacji zadań inwestycyjnych i remontowych. - standardowe oznaczanie obiektów, wydawnictw i wystrojów upowszechniające wiedzę o efektach planu. - wywieszenie informacji na tablicy ogłoszeń urzędu

55