Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN, 2012, VIII/1, 66-74

OSIEDLE EKOLOGICZNE – OSIEDLE PRZYJAZNE WOBEC KRAJOBRAZU Jan KamiĔski Katedra Ksztaácenia Plastycznego, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawáa II Department of Artistic Education, The John Paul II Catholic University of Lublin Konstantynów str. 1H, 20-708 Lublin, Poland, e-mail: [email protected]

Streszczenie. Tematem artykuáu są kryteria, jakie powinny speániaü osiedla ekologiczne wobec krajobrazu. ZaáoĪeniem wyjĞciowym jest teza, iĪ aby osiedle mogáo byü uznane za w peáni ekologiczne, musi byü takĪe przyjazne wobec krajobrazu. Przedstawione kryteria uporządkowane hierarchicznie to: lokalizacja, struktura przestrzenna, struktura funkcjonalna, forma architektoniczna i technologie ekologiczne. KaĪde z kryteriów zostaáo rozpisane na szczegóáowe warunki wpáywające na relacje pomiĊdzy ekologiczną zabudową a krajobrazem. UjĊcie architektonicznokrajobrazowe, zorientowane na holistyczne procesy w przestrzeni, jest w tym wypadku szczególnie pomocne przy ocenie planowanych i istniejących ukáadów urbanistycznych. Sáowa kluczowe: osiedle ekologiczne, zrównowaĪona urbanistyka, landscape urbanism, wpáyw na krajobraz, architektura ekologiczna

WSTĉP Wokóá nas powstaje coraz wiĊcej inwestycji budowlanych, okreĞlanych mianem ekologicznych. W Polsce zazwyczaj mamy do czynienia z pojedynczymi realizacjami, rzadziej pojawiają siĊ kompleksowe rozwiązania wiĊkszych zespoáów urbanistycznych. Tematem niniejszego artykuáu są relacje pomiĊdzy ekologiczną zabudową a krajobrazem oraz kryteria dotyczące ksztaátowania osiedli ekologicznych. Holistyczne ujĊcie architektoniczno-krajobrazowe jest w tym wypadku narzĊdziem pozwalającym uporządkowaü poszczególne cechy osiedla ekologicznego. Termin osiedla ekologiczne zostaá uĪyty w artykule jako okreĞlenie róĪnej skali ukáadów urbanistycznych, których wspólna cechą jest wdroĪenie zasad zrównowaĪonego rozwoju. NaleĪy przy tym podkreĞliü, Īe wdroĪenie to odbywa siĊ na wiele róĪnorodnych sposobów i z róĪną intensywnoĞcią. Artykuá jest czĊĞcią badaĔ nad osiedlami ekologicznymi, prowadzonymi w Instytucie Architektury Krajobrazu KUL.

OSIEDLE EKOLOGICZNE – OSIEDLE PRZYJAZNE WOBEC KRAJOBRAZU

67

Sformuáowanie „osiedle ekologiczne” oznacza, iĪ jest to osiedle przyjazne wobec Ğrodowiska. MoĪna wiĊc uznaü, Īe musi byü ono takĪe przyjazne wobec krajobrazu, który jest jego waĪną czĊĞcią [Ustawa 2001]. Krajobrazu nie moĪna sprowadziü jedynie do wraĪeĔ wizualnych, których doĞwiadczamy, znajdując siĊ przestrzeni. Są one koĔcowym efektem szeregu czynników przyrodniczych i kulturowych. Zorientowanie na krajobraz moĪe pomóc w sformuáowaniu holistycznej oceny wpáywu danego ukáadu urbanistycznego na Ğrodowisko zarówno na etapie projektowania, jak i oceny istniejących realizacji. Takie podejĞcie reprezentuje m.in. „Landscape urbanism”, postulujący wiodącą rolĊ krajobrazu w urbanistyce [Palmboom 2010].

KRYTERIA, JAKIE POWINNY SPEàNIAû OSIEDLA EKOLOGICZNE Aby osiedle mogáo byü uznane za w peáni ekologiczne, musi speániaü szereg kryteriów. Cechy te moĪna uporządkowaü hierarchicznie w zaleĪnoĞci od ich wpáywu na funkcjonowanie Ğrodowiska, a graficznie zostaáy przedstawione w postaci odwróconej piramidy [KamiĔski 2012]. WyróĪniü moĪna nastĊpujące kryteria: lokalizacja, struktura przestrzenna, struktura funkcjonalna, forma architektoniczna i technologie ekologiczne. Zdaniem autora, najistotniejszy wpáyw mają kryteria lokalizacyjne, najmniejszy, te dotyczące formy i technologii. KaĪde z wymienionych kryteriów wymaga ponadto caáoĞciowego spojrzenia w celu

Ryc. 1. Kryteria, które powinny speániaü osiedla ekologiczne wobec krajobrazu (autor: J. KamiĔski) Fig. 1. Criteria for ecological housing estates, relating to the landscape (author: J. KamiĔski)

68

J. KamiĔski

optymalizacji rozwiązaĔ, w czym pomocne jest podejĞcie architektonicznokrajobrazowe. Wpáyw na krajobraz (zewnĊtrzny i wewnĊtrzny osiedla) dotyczy wszystkich kryteriów i musi byü uwzglĊdniony na kaĪdym etapie planowania lub oceny danego osiedla. Przedstawione w dalszej czĊĞci artykuáu tabele, zawierają szczegóáowe opisy poszczególnych kryteriów, które mają najistotniejsze znaczenie dla wpáywu ekologicznej zabudowy na krajobraz. Lokalizacja Lokalizacja jest najistotniejszym warunkiem realizacji osiedla przyjaznego Ğrodowisku, jej wáaĞciwy wybór zapewnia sensownoĞü speániania kolejnych kryteriów. Na odpowiednią lokalizacjĊ skáadają siĊ nastĊpujące elementy przedstawione w tabeli 1. Struktura przestrzenna i kompozycja Kolejnym kryterium jest struktura przestrzenna i kompozycja osiedla, szczególnie istotna dla jakoĞci krajobrazu, a w konsekwencji jakoĞci Īycia. Na optymalna strukturĊ przestrzenną mają wpáyw nastĊpujące cechy osiedla wymienione w tabeli 2. Struktura funkcjonalna Struktura funkcjonalna, podobnie jak struktura przestrzenna ma wpáyw na minimalizacjĊ wpáywu osiedla na krajobraz. Znajduje takĪe swoje odbicie w krajobrazie. W celu osiągniĊcia korzystnej struktury funkcjonalnej warto wdroĪyü nastĊpujące zaáoĪenia, przedstawione w tabeli 3. Forma architektoniczna Podstawowe parametry architektury wynikają z wczeĞniejszych kryteriów. JednakĪe forma architektoniczna bĊdzie miaáa równieĪ istotny wpáyw na krajobraz, budowaáa jego charakter. Przykáady wskazują na szerokie moĪliwoĞci ksztaátowania formy (tab. 4). Technologie ekologiczne Speánienie wczeĞniejszych kryteriów pozwala na wybranie wáaĞciwych dla danego osiedla technologii ekologicznych, obniĪenie kosztów ich instalacji oraz póĨniejszej eksploatacji. Z krajobrazowego punktu widzenia technologie są elementem, który wprowadza siĊ w krajobraz pod koniec procesu planowania. Mają one jednak znaczący wpáyw na odbiór wizualny osiedla, jego estetykĊ oraz jakoĞü Īycia (tab. 5).

OSIEDLE EKOLOGICZNE – OSIEDLE PRZYJAZNE WOBEC KRAJOBRAZU

69

Tabela 1. Lokalizacja (autor: J. KamiĔski) Table 1. Locatio (author: J. KamiĔski)

Szacunek dla systemu przyrodniczego Respect for environmental structure

WáaĞciwy dobór lokalizacji poza wĊzáami i korytarzami ekologicznymi, zachowanie istniejących powiązaĔ ekologicznych, ochrona dolin rzecznych i terenów podmokáych przed zabudową, ale takĪe przed zanieczyszczeniami. Ponadto lokalizacja poza obszarami prawnie chronionymi. Kryterium to dotyczy takĪe ochrony cennych krajobrazów. Speánienie kryterium pozwala na zabezpieczeniu terenów peániących rolĊ zasilającą dla osiedli [Bokalders i Block 2010].

Zdecentralizowana koncentracja Decentralized concentration

Ksztaátowanie zabudowy zgodnie z reguáą „zdecentalizowanej koncentracji” [Baranowski 1998] oraz zasadami maksymalnego i wielofunkcyjnego uĪytkowania terenu w celu kreowania „miasta kompaktowego” [Kronenberg i Bergier 2010], ograniczenie rozlewania siĊ zabudowy, stworzenie dobrych poáączeĔ komunikacyjnych z innymi jednostkami osadniczymi. Kryterium to powoduje w krajobrazie powstawanie wyraĨnych, czytelnych i zwartych osiedli.

Kontynuacja istniejącej zabudowy Continuation of local urban structures

Wykorzystanie kontekstu istniejącej zabudowy, np. wiejskiej lub miejskiej, kontynuacja istniejącej struktury osadniczej, nawiązanie skalą, charakterem i ukáadem przestrzennym, w celu tworzenia zwartych jednostek osadniczych. W krajobrazie ukáady te mogą wówczas byü czytelne jako czĊĞü wiĊkszej caáoĞci z dostrzegalną jednak granicą pomiĊdzy kolejnymi etapami rozwoju przestrzennego. Dodatkowo ich zaletą jest istnienie lokalnej spoáecznoĞci, która rozwija siĊ dziĊki nowemu zaáoĪeniu.

Wykorzystanie walorów przyrodniczych Adaptation to environmental conditions

Dostosowanie lokalizacji osiedla do uksztaátowania terenu, nasáonecznienia, stosunków wodnych, wiatru, mikroklimatu. Ochrona walorów przyrodniczych jako miejsca rekreacji. Kryterium to przyczynia siĊ do zakomponowania osiedla w dialogu z istniejącym krajobrazem, korzystnej wizualnej ekspozycji osiedla oraz umoĪliwia ksztaátowanie widoków na krajobraz zewnĊtrzny [Skalski 2005].

Wykorzystanie istniejącej infrastruktury Adaptation to existing infrastructure

Wykorzystanie istniejących juĪ urządzeĔ, takich jak: wodociągi, oczyszczalnie Ğcieków, linie kolejowe, drogi. Zasada ta pozwala optymalnie wykorzystaü infrastrukturĊ, wyeliminowaü koszty budowy nowej oraz zachowaü niezainwestowane, biologicznie czynne tereny. Zasada ta prowadzi takĪe do czytelnoĞci osiedla ekologicznego w krajobrazie.

Szacunek i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego Respect for and using local heritage

Lokalne dziedzictwo kulturowe (zabytki, pomniki, parki, ukáady przestrzenne pól, etc.) wymaga ochrony i Ğwiadomego ksztaátowania otaczającej przestrzeni, stanowi czĊsto najwaĪniejszy element ksztaátujący charakter miejsca – genius loci. Jest takĪe szansą na budowanie nowych, wyrazistych ukáadów urbanistycznych i ksztaátowanie przyjaznych przestrzeni publicznych. Poszanowanie dziedzictwa daje szansĊ na faktyczne wzbogacanie istniejącego krajobrazu kulturowego przez nowe inwestycje [Myczkowski 2009].

70

J. KamiĔski Tabela 2. Struktura przestrzenna (autor: J. KamiĔski) Table 2. Spatial structure (author: J. KamiĔski)

WielkoĞü osiedla Size of housing estate

WielkoĞü osiedla zaleĪy od lokalnych uwarunkowaĔ i potrzeb spoáecznoĞci, ma takĪe bezpoĞredni wpáyw na poziom i styl Īycia. Dla przykáadu, w idei miast-ogrodów Howard zakáadaá, Īe miasto nie moĪe przekraczaü okreĞlonej liczby mieszkaĔców zapewniającej sprawne funkcjonowanie [CzyĪewski i Howard 2009]. Zastosowanie tego kryterium zapobiega rozlewaniu siĊ osiedli w krajobrazie.

Granice i strefy buforowe Borders and buffer zones

Elementem istotnym są wyraĨne, czytelne granice, elementy sygnalizujące początek osiedla, bramy wjazdowe, etc. Stanowią one podstawowy czynnik wpáywający na jakoĞü krajobrazu otaczającego i sposób odbioru osiedla przez uĪytkowników, zarówno wewnątrz, jak i z zewnątrz [Stasiak 2005]. Granice mogą byü dodatkowo wzmocnione strefami buforowymi, w szczególnoĞci w miejscach styku struktury osadniczej z ekologiczną. Powinny byü wówczas oparte o naturalne cechy terenu: skarpy, doliny, granice uĪytków.

Ludzka skala przestrzeni Human scale

Dla postrzegania osiedla szczególnie istotna jest skala zabudowy, która powinna byü dostosowana do potrzeb czáowieka. Kryzys wielkich osiedli mieszkaniowych oraz miast budowanych dla samochodów zachĊca do powrotu do tradycyjnej urbanistyki [Gehl 2009]. Nurtem wartym obserwacji jest w tym wypadku m.in. Nowy Urbanizm [Hanzl 2009]. Kryterium to daje bezpoĞrednie przeáoĪenie na krajobraz osiedla ekologicznego w postaci: zabudowy niskiej lub Ğredniowysokiej, wyraĨnych pierzei, ulic, placów i terenów otwartych, troskliwego operowania detalem architektonicznym.

Kompozycja urbanistyczna Urban composition

JakoĞü krajobrazu zaleĪy takĪe od kompozycji urbanistycznej, która ma wpáyw zarówno na krajobraz wewnĊtrzny jak i na zewnĊtrzny osiedla. Szczególnie pomocne w tworzeniu dobrej struktury przestrzennej są wzorce czytelnych ukáadów historycznych, w tym takĪe maáych miast [Gzell 1996]. PrzestrzeĔ jest wówczas zdefiniowana hierarchicznie, miejsca najwaĪniejsze podkreĞlane są placami i ulicami oraz zabudową skáadającą siĊ na dominanty, subdominanty i akcenty. JednoczeĞnie te same obiekty stanowią elementy sylwety osiedla z zewnątrz [Wejchert 1984].

Harmonijne wpisanie w krajobraz Creating harmonious landscape

Harmonijne wpisanie w krajobraz moĪna osiągną na wiele sposobów. Za kaĪdym razem konieczne jest przeprowadzenie analiz krajobrazowych, ocen widokowych [HrehorowiczGaber i Gaber 2009] a takĪe umiejĊtne budowanie dialogu z otaczającą przestrzenią poprzez sylwetĊ, táo, przedpole, etc. z uwzglĊdnieniem faktu, Īe krajobraz postrzegany jest dynamicznie a na jego piĊkno skáada siĊ szereg subtelnych cech [Böhm 2006, Janecki 1995]. W niektórych przypadkach wskazane moĪe byü takĪe „wyciszenie krajobrazowe” wybranych elementów zespoáu w celu ochrony harmonijnego krajobrazu.

ZieleĔ + przestrzenie publiczne jako szkielet osiedla Green areas + public spaces as main structure (“skeleton”) of housing estate

ZieleĔ w osiedlu ekologicznym moĪe byü gáównym elementem budującym kompozycje osiedla i jednoczeĞnie siecią przestrzeni publicznych (ulic, placów, skwerów). Staje siĊ ona wówczas wielofunkcyjnym szkieletem zaáoĪenia: ekologicznym, przewietrzającym, rekreacyjnym, reprezentacyjnym, komunikacyjnym [Waldheim 2010]. Jest takĪe miejscem kontaktów spoáecznych, szczególnie waĪnych dla peánego rozwoju czáowieka [Gehl 2009].

OSIEDLE EKOLOGICZNE – OSIEDLE PRZYJAZNE WOBEC KRAJOBRAZU

71

Tabela 3. Struktura fukcjonalna (autor: J. KamiĔski) Table 3. Functional structure (author: J. KamiĔski)

Mieszanie funkcji Mixed-use development

Z punktu widzenia funkcjonowania osiedla korzystne jest mieszanie oraz áączenie funkcji (mieszkalnych, miejsc pracy, wypoczynku, komunikacji, uprawy roĞlin, przestrzeni zajmowanej przez systemy ekologiczne), dające w efekcie zmniejszenie powierzchni zajmowanej przez osiedle, zwiĊkszenie intensywnoĞci jej wykorzystania, zmniejszenie iloĞci podróĪy i transportu materiaáów. W krajobrazie bĊdzie przejawiaáo siĊ to w postaci Īywej, wielofunkcyjnej, wykorzystywanej przez znaczna czĊĞü doby struktury urbanistycznej [Gehl 2009].

Strefowanie przestrzeni spoáecznej (publiczna / póápubliczna / prywatna) Zoning the space (public / semipublic / private)

Wskazane jest strefowanie osiedla ekologicznego na strefy publiczną, póápubliczną i prywatną. Otrzymujemy wówczas czytelną i zrozumiaáą strukturĊ, pozwalającą na stopniowanie kontaktów spoáecznych, budującą poczucie bezpieczeĔstwa i wspólnoty. Przy tym dodatkowym warunkiem jest tworzenie áagodnych przejĞü miĊdzy strefami [Gehl 2009].

Funkcje ekologiczne Ecological functions

Komunikacja Transport

Równie istotne jest funkcjonowanie ekologiczne osiedla, które jest czĊĞcią ekosystemu. osiedle jako korytarze ekolo- Funkcja ta realizuje siĊ na wszystkich poziomach: czĊĞü ekosysgiczne jako czĊĞü – osiedle jako element ekosystemu. – korytarze ekologiczne jako czĊĞü osiedla temu osiedla housing estate as ecological corri- – zabudowa wspóápracuje z ekosystemem otaczająa part of ecosys- dors as a part of cym, – dom jest ekosystemem, o minimalnym wpáywie na tem housing estate otoczenie. CaáoĞü elementów ekologicznych zaáoĪenia urbanistycznego wraz z otoczeniem okreĞlana jest przez niektórych autorów jako „ekologiczna infrastruktura” („ecological infrastructure”), o podobnej, lecz waĪniejzabudowa szej roli niĪ inne systemy miejskie [Yu 2010]. WartoĞü wspóápracuje dom jako i rolĊ terenów biologicznie czynnych podkreĞla takĪe z ekosystemem ekosystem pojĊcie „usáug ekosystemów” („ecosystems services”), otaczającym house które pracują w sáuĪbie mieszkaĔców miasta [Kronencooperation as ecosystem berg 2012]. between houses and ecosystem Ksztaátowanie systemu komunikacji zgodnie z zasadą zrównowaĪonego transportu. Priorytet dla komunikacji pieszej i rowerowej oraz komunikacji publicznej. Ograniczenie i optymalizacja komunikacji samochodowej, lokalne, specyficzne Ğrodków transportu (np. wodnego). Ograniczenie przejazdów poprzez mieszanie miejsc pracy i zamieszkania. Ograniczenie transportu poprzez wykorzystanie lokalnych materiaáów oraz lokalną produkcjĊ. [Kronenberg i Bergier 2010]. Zmiana priorytetów transportowych w krajobrazie przynosi szereg efektów: powstają przyjazne pieszym przestrzenie ulic, zmniejsza siĊ zajĊcie terenu przez arterie o charakterze barierowym oraz przestrzenie parkingów, tuneli, estakad, zmniejsza siĊ emisja zanieczyszczeĔ i wzrasta atrakcyjnoĞü i estetyka pierzei ulicznych, wielkie reklamy przestają byü potrzebne.

72 Technologie ekologiczne i zajĊcie terenu Optimalization of space required for eco-technologies

J. KamiĔski Technologie ekologiczne równieĪ wymagają wyznaczenia odpowiedniego obszaru (w szczególnoĞci oczyszczalnie Ğcieków, farmy wiatrowe, lokalna produkcja ĪywnoĞci, etc.). W planowaniu naleĪy uwzglĊdniü i zoptymalizowaü iloĞü przestrzeni, która bĊdzie zajĊta przez te technologie i tym samym bĊdzie wpáywaáa na krajobraz osiedla ekologicznego.

Tabela 4. Forma architektoniczna (autor: J. KamiĔski) Table 4. Architectural form (author: J. KamiĔski)

Obserwując przykáady osiedli ekologicznych moĪemy wskazaü kilka podstawowych typów form architektonicznych: – osiedla „low-tech” tradycyjne w formie i zastosowanych tradycyjna forma i technologiach – wpisujące siĊ „low-tech” ekologiczne technolo- harmonijnie w krajobraz kultutradycyjna forma i materiaáy gie rowy, tradidional form and matetraditional form and – osiedla tradycyjne w formie rials eco-technologies z widocznymi technologiami Charakter proekologicznymi – które architektury stanowią komunikat w krajoStyle of architecture brazie, – osiedla o nowoczesnej formie, szukające inspiracji we wzorcach tradycyjnych – osiedla „high-tech”, nowoczesne w formie i zastosowanych technologiach, bĊdące wspóáczesna architektura “high-tech” wyrazistym komunikatem nawiązująca do tradycyjnej wspóáczesna forma i w krajobrazie i wprowadzająformy technologie ce w niego nową jakoĞü contemporary architecture contemporary form and [KamiĔski 2011]. referring to traditional forms technologies

Lokalne materiaáy Local materials

Korzystne pod wzglĊdem krajobrazowym jest zastosowanie przy budowie obiektów lokalnych materiaáów naturalnych (drewno, kamieĔ, glina, ziemia, etc.). Jego efektem jest wraĪenie związania z krajobrazem lokalnym poprzez fakturĊ, kolorystykĊ, charakter. Dodatkowo maleją koszty produkcji skomplikowanych materiaáów budowlanych oraz ich produkcji. Szczególnie charakterystyczne jest to kryterium w przypadku omówionego wyĪej nurtu „low-tech”.

Nieinwazyjne wpisanie w krajobraz Visually non-invasive architecture in the landscape

Jednym ze sposobów zmniejszenia wpáywu nowej zabudowy na krajobraz jest jej nieinwazyjne uksztaátowanie, gáównie poprzez ukrycie znacznych czĊĞci budynku pod ziemią i dostosowanie do lokalnych warunków terenowych [Gáowacki 2010, Czajka 2010].

OSIEDLE EKOLOGICZNE – OSIEDLE PRZYJAZNE WOBEC KRAJOBRAZU

73

Tabela 5. Technologie ekologiczne (autor: J. KamiĔski) Table 5. Eco-technologies (author: J. KamiĔski)

ZgodnoĞü z walorami terenu Compliance with values of the area

Technologie ekologiczne powinny byü zgodne z walorami teren i maksymalnie wykorzystywaü korzyĞci wynikające z lokalizacji. Przy doborze technologii dąĪyü naleĪy do maksymalnej optymalizacji zastosowanych systemów [Baranowski 1995].

|Komunikat w krajobrazie Announcement in the landscape

Technologie ekologiczne stanowią takĪe wizualny komunikat w krajobrazie, informujący o ekologicznoĞci osiedla. Takie uksztaátowanie krajobrazu osiedla powoduje, Īe ma ono takĪe rolĊ edukacyjną i promocyjną [PapliĔski 2012]. MoĪe dojĞü jednak do sytuacji, w której instalacje ekologiczne staną siĊ uciąĪliwe dla mieszkaĔców, szczególnie, gdy zastosowane zostaną obiekty takie jak duĪe farmy wiatrowe.

WartoĞü estetyczna eko-technologii Aesthetic value of eco-technologies

Technologie ekologiczne mogą zwiĊkszaü wartoĞci estetyczne osiedla ekologicznego i jego atrakcyjnoĞü w krajobrazie. Stanowią wówczas waĪny detal architektoniczny, np. instalacje techniczne [www.zedfactory.com] lub element systemu przyrodniczego osiedla (ogródki do produkcji ĪywnoĞci, roĞlinne oczyszczalnie Ğcieków, etc.).

PODSUMOWANIE KaĪde dziaáanie czáowieka bĊdzie wywieraáo wpáyw na Ğrodowisko i wprowadzaáo zmianĊ w krajobrazie. MoĪna jednak dąĪyü by efekty tych zmian byáy moĪliwie korzystne dla krajobrazu lub przynajmniej moĪliwie nieagresywne. Osiedla ekologiczne, jako nowe elementy Ğrodowiska wymagają, szczegóáowej, wielokryterialnej oceny wpáywu. UjĊcie krajobrazowe moĪe byü jedną z dróg do analizy i minimalizacji niekorzystnego wpáywu. Pozwala ono na caáoĞciowe spojrzenie na zagadnienie oraz umoĪliwia róĪnorodne rozwiązania (o róĪnej skali i intensywnoĞci) optymalne dla miejsca i celu budowy osiedla. Wpáyw osiedli ekologicznych na krajobraz jest takĪe dobrym sprawdzianem skutecznoĞci zastosowanych rozwiązaĔ ekologicznych.

PIĝMIENNICTWO Baranowski A. (red.), 1995. Osiedle ekologiczne. Raport, Projekt badawczy nr 7 7290 91 02 KBN. s. 11. Baranowski A., 1998. Projektowanie zrównowaĪone w architekturze, Polit. GdaĔska, GdaĔsk, s. 90. Böhm A., 2007. Planowanie przestrzenne dla architektów krajobrazu. O czynniku kompozycji, Polit. Krak., Kraków, ss. 189–215. Bokalders V., Block M., 2010. The whole building handbook, Earthscan, London, ss. 511–545.

74

J. KamiĔski

Czajka R., 2010. Architektura domu w krajobrazie, Habitaty Pro-eko-logiczne. Habitaty 2009, Polit. Wroc., Wrocáaw, ss. 164–173. CzyĪewski A., 2009. Trzewia Lewiatana. Miasta ogrody i narodziny przedmieĞcia kulturalnego; Howard E., Miasta Ogrody PrzyszáoĞci, Warszawa, ss. 153. Gehl J., 2009. ĩycie miĊdzy budynkami, RAM, Kraków, ss. 71–72, 15–29, 101–112, 58–62. Gáowacki T., 2010. Architektura nieinwazyjna wizualnie – nowa jakoĞü ekologii krajobrazu, Habitaty Pro-eko-logiczne. Habitaty 2009, Polit. Wroc., Wrocáaw, ss. 121–127. Gzell S., 2006. Fenomen maáomiejskoĞci 1996, Akapit-DTP, Warszawa, ss. 9–20. Hanzl M., 2009. ZaáoĪenia ruchu Nowy Urbanizm w USA a problemy związane z rozlewaniem siĊ miast w Polsce, Nowa Urbanistyka – nowa jakoĞü Īycia, Urbanista, Warszawa, ss. 83–93. Hrehorowicz-Gaber H., Gaber T., 2009. Znaczenie analiz widokowych przy sporządzaniu opracowaĔ planistycznych dla maáych miejscowoĞci poáoĪonych na obszarach górskich, Czasopismo Techniczne, 2-A/2009, 106, z. 10, Kraków, ss. 187–192. Janecki J., 1995. Natura jest krzywa, Czáowiek i Przyroda, nr 3, KUL, Lublin, ss. 35–42. KamiĔski J., 2011. Ksztaátowanie przestrzeni osiedla ekologicznego – przesáanki ideowe i metodyczne, w: PrzestrzeĔ przyrodnicza i spoáeczna osiedli mieszkaniowych XX i XXI w., SGGW, Warszawa, ss. 47–48. KamiĔski J., 2012. Osiedla ekologiczne a krajobraz (po polsku), Architektura Krajobrazu, 1 (34), UP, Wrocáaw, ss. 36. Kronenberg J., 2012. Usáugi ekosystemów w miastach, ZrównowaĪony Rozwój – Zastosowania, nr 3, Fundacja Sendzimira, Kraków, ss. 14–28. Kronenberg J., Bergier T. (red.), 2010. Wyzwania zrównowaĪonego rozwoju w Polsce, Fundacja Sendzimira, Kraków, ss. 241–242, 272–278. Myczkowski Z., 2009. O potrzebie zintegrowanej ochrony Ğrodowiska kulturowego i przyrodniczego, w: Kultura a zrównowaĪony rozwój, Polski Kom. ds. UNESCO, Kraków, ss. 72–85. Palmboom F., 2010. Landscape Urbanism: Conflation or Coalition?, Topos, nr 71, ss. 43–49. PapliĔski A., 2012. EKOposzukiwania, Murator 7 (339), ss. 44–51. Skalski J., 2005. Komfort dalekiego patrzenia a krajobraz dolin rzecznych w miastach poáoĪonych na nizinach, Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, PAN, Lublin, t. I, ss. 44–51. Stasiak M., 2005. Krajobraz niewidzialny (Rozmowa z Markiem Stasiakiem), Scriptores, nr 3, (29), Lublin, ss. 100–102. Waldheim C., 2010. On Landscape, Ecology and other Modifiers to Urbanism, Topos, nr 71, ss. 21–24. Ustawa prawo ochrony Ğrodowiska, z dn. 27 kwietnia 2001, Dz.U. nr 62, poz. 627, Art. 3, pkt. 39). Wejchert K., 1984. Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, Warszawa, ss. 50–63. Yu K., 2010. Five Traditions for Landscape Urbanism Thinking, Topos, nr 71, s. 62–63. www.zedfactory.com, dostĊp 27.07.2012.

ECOLOGICAL HOUSING ESTATE – LANDSCAPE FRIENDLY HOUSING ESTATE Abstract. The paper presents proper criteria for ecological housing estates, relating to the lanscape. The main thesis of article is that: housing estate can be regarded truly ecological if it is friendly for the landscape. Hierarchical criteria are: location, spatial structure, functional structure, architectural form and ecological technologies. All criteria are described in detailed conditions, concerning relations between landscape and development. Landscape architecture approach (focused on holistic view on spatial structures) is good way to evaluate of planned and existing ecological urban structures. Key words: ecological housing estate, sustainable urbanism, landscape urbanism, impact on the landscape, ecological architecture