Online Computer Library Center
1. Czym jest OCLC? 2. Powstanie OCLC 3. Funkcjonowanie 4. Serwisy informacyjne 5. Instytucje współpracujące z OCLC
1. OCLC (Online Computer Library Center) to, wg swojej strony internetowej:
„organizacja członkowska i serwis operujący na zasadzie non profit o charakterze badawczym i usługowym w zakresie bibliotekarstwa cyfrowego, poświęcona ulepszaniu ogólnoświatowego dostępu do zasobów informacyjnych, zarazem pomniejszania jego kosztu”
OCLC - Online Computer Library Center Nowoczesny zintegrowany system informacji
bibliotecznych o zasięgu światowym Organizacja skupia ponad 66 tysięcy bibliotek naukowych z 112 krajów Dostęp do katalogu centralnego WorldCat i baz danych jest płatny To największa na świecie baza danych bibliotecznych udostępniona w USA, Australii i Europie.
OCLC – STRONA DOMOWA
2. POWSTANIE OCLC: W roku 1965 Fred Gridley Kilgour i Ralph Parker otrzymali od OCA (Ohio College Association) zlecenie opracowania projektu automatyzacji bibliotek uniwersyteckich stanu Ohio. W 1967 roku, na podstawie raportu tych dwóch specjalistów, zleceniodawca utworzył OCLC ( Ohio College Library Center). Realizacją projektu zajął się F. G. Kilgour Na początku projektem zostały objęte 54 biblioteki uniwersyteckie stanu Ohio. Był to pierwszy projekt zautomatyzowanego systemu wielobibliotecznego. System zaczął pracować 26 sierpnia 1971 roku
POWSTANIE OCLC: Do powstałego systemu wspólnego katalogowania bibliotek stanu Ohio szybko dołączały się biblioteki innych stanów, a później stopniowo innych krajów
W 1977 OCLC obejmował biblioteki z 38 stanów Stanów Zjednoczonych
Zgodnie z zaleceniem firmy consultingowej Arthur D. Little system przekształcił się w OCLC Inc., spółkę akcyjną o celach niedochodowych (not for profit)
Od chwili swego powstania OCLC oferował 2 podsystemy: - podsystem wspólnego katalogowania - podsystem katalogu centralnego
Pierwszą biblioteką, która rozpoczęła pracę w systemie w 1971 r. była Biblioteka Uniwersytecka stanu Ohio w Athens.
FUNKCJONOWANIE OCLC: Jest to system łączący funkcje lokalne (np. gromadzenie, wypożyczanie) z systemem centralnym w zakresie katalogowania i wypożyczeń międzybibliotecznych (bardzo dobrze rozbudowany) Rejestruje dokumenty ze wszystkich dziedzin wiedzy Przez długi czas podstawowym celem OCLC pozostawało katalogowanie online dla bibliotek. Stopniowo następowała zmiana i obecnie system prócz danych bibliograficznych zapewnia również dostęp do informacji prymarnej, a odbiorcą jego usług staje się użytkownik końcowy informacji OCLC kieruje licznymi projektami badawczymi i wdrożeniowymi.
FUNKCJONOWANIE OCLC: W 1983 baza danych zawierała 10 mln opisów bibliograficznych.
Katalogowano 4600 książek dziennie, co odpowiada 24000 nowych opisów źródłowych tygodniowo.
W ciągu 10 lat OCLC stało się potężną „maszyną do katalogowania”, która w połowie 1995 r. miała na swoim koncie ponad 34 mln opisów bibliograficznych reprezentujących ponad 560 mln lokalizacji.
FUNKCJONOWANIE OCLC:
W latach 1971-1983 średni wskaźnik powtarzalności zasobów w bibliotekach amerykańskich wzrósł z 66% do 94% , co oznacza, że każda biblioteka katalogowała średnio tylko 6% swoich nabytków.
Ten bardzo wysoki wskaźnik powtarzalności umożliwił licznym bibliotekom podjęcie katalogowania retrospektywnego swoich zbiorów na podstawie bazy danych OCLC.
FUNKCJONOWANIE OCLC: W pierwszym okresie funkcjonowania OCLC spełniało również funkcję fabryki produkującej karty katalogowe. OCLC oferowało bibliotekom system zamawiania kart katalogowych. Po wydrukowaniu, zamówione karty były układane alfabetycznie i wysyłane do bibliotek w terminie jednego tygodnia. Produkcja kart katalogowych osiągnęła swój szczyt liczbą 119,5 mln wydrukowanych kart rocznie, czyli 330 tysięcy dziennie. Ponieważ większość bibliotek decydowała się jednak na zamknięcie swoich katalogów kartkowych (zastępując je mikrofiszami COM a później lokalnymi systemami online) serwis ten umiera śmiercią naturalną.
FUNKCJONOWANIE OCLC: OCLC uczestniczy w większości projektów amerykańskich o zasięgu ogólnokrajowym : - w projekcie CONSER ( Conversion of Serials) wielkiej operacji finansowej, której celem było przekatalogowanie wydawnictw ciągłych – operacją objęto ponad 20 tysięcy tytułów - w projekcie Newspapers Program – dotyczy 30 tysięcy tytułów gazet W ten sposób zebrane informacje służą następnie jako punkt wyjścia do różnych przedsięwzięć mikrofilmowania dokumentów rzadkich, cennych, wrażliwych czy zagrożonych
FUNKCJONOWANIE OCLC:
W roku 1979 wzbogacono system o nową funkcję – moduł wypożyczeń międzybibliotecznych
Moduł ten w sposób logiczny uzupełnił moduł katalogu centralnego.
Polega on na stworzeniu rodzaju poczty elektronicznej, która umożliwia bibliotekom kontaktowanie się między sobą w celu złożenia zamówienia na wypożyczenie dokumentu lub wykonanie fotokopii artykułu. Działalność ta rozwija się zyskując stopniowo wymiar międzynarodowy.
FUNKCJONOWANIE OCLC:
OCLC starał się stworzyć system zintegrowany, obejmujący wszystkie klasyczne funkcje biblioteczne i sterowany centralnie. Od 1980 roku zaczął funkcjonować podsystem gromadzenia
FUNKCJONOWANIE OCLC: Od 1981 r. w filozofii reprezentowanej przez OCLC zarysowuje się radykalna zmiana. Punktem wyjścia było stwierdzenie: w bibliotekach istnieje bardzo dużo informacji, których przechowywanie i zarządzanie centralne jest niezwykle kosztowne przy stosunkowo niewielkich korzyściach wynikających z kooperacji. Stwierdzenie to doprowadziło po roku 1981 do pojawienia się w myśleniu OCLC nowej kategorii – kategorii funkcji lokalnych.
FUNKCJONOWANIE OCLC: OCLC zaczął opracowywać - początkowo dla grupy pięciu uczelni – system lokalny wyposażony w następujące funkcje: - katalog online dla czytelników - akcesję wydawnictw ciągłych - kontrolę kartotek haseł wzorcowych - gromadzenie - wypożyczanie - połączenie z systemem centralnym w zakresie katalogowania i wypożyczeń międzybibliotecznych
FUNKCJONOWANIE OCLC:
W styczniu 1990r. OCLC w celu umożliwienia przeszukiwania swej bazy danych bibliograficznych wg bardziej ogólnych kryteriów, utworzyła jej duplikat służący do wyszukiwania dokumentów
Produkt ten, nazwany PRISM, pozwala użytkownikowi na dokonywanie wyszukiwań kombinowanych. Za pomocą funkcji „Scan” użytkownik może wyszukiwać dowolne słowa, np. w tytule i łączyć je z wyrażeniami zaczerpniętymi z pól miejsca wydania, autorów, uwag itp. Koszt tej funkcji nie jest wysoki.
FUNKCJONOWANIE OCLC: W 1991r. OCLC wchodzi w spółkę z firmą Silver Platter, specjalizującej się w dziedzinie CD-ROM-ów, w celu sprzedaży swoich podzbiorów, np. podzbioru nagrań dźwiękowych Music W 1995 OCLC sprzedaje całą serię CD-ROM-ów będących wyciągami z bazy OLUC (OCLC Online Union Catalog): - nowe książki (z ostatnich 6 lat) - wydawnictwa ciągłe - dokumenty audiowizualne - medycyna - wydawnictwa muzyczne - książki sprzed roku 1990
- prawo
FUNKCJONOWANIE OCLC: OCLC przejęło firmę wydawniczą Klasyfikacji Dziesiętnej Deweya (Forest Press) W roku 1993 wydało Electronic Dewey tj. Klasyfikację dziesiętną Deweya na CD-ROM-ie, uaktualniając ją w 1994r. OCLC prowadzi poza tym intensywną działalność naukową, np.: - wydaje studia na temat dostępu do dokumentu pierwotnego - bada teorię OPAC-ów
4. SERWISY INFORMACYJNE OCLC stworzył dwa serwisy informacyjne online: EPIC - serwis przeznaczony dla profesjonalistów
wprawionych w wyszukiwaniu online. Na liście EPICu znajduje się około 50 dokumentacyjnych baz danych (np. MEDLINE BIOSIS GEOREF) oraz 6 licencjonowanych banków danych (WORLD CAT, CONTENT FIRST, FAST DOC)
SERWISY INFORMACYJNE: FirstSearch – narzędzie wyszukiwania dokumentów przeznaczone zdecydowanie dla użytkownika końcowego. Umożliwia ono przede wszystkim zamawianie online dokumentów pierwotnych, a w niektórych przypadkach – przeładowywanie online tekstu (funkcja e-mail). Dysponuje połączeniem z serwisem wypozyczeń międzybibliotecznych zarządzanym przez PRISM. Udostępnia informację bibliograficzną online o książkach, artykułach, dysertacjach, filmach i programach komputerowych z dowolnej dziedziny wiedzy
WORLDCAT
Najważniejszym dziełem OCLC jest największa baza bibliograficzna – WorldCat - największy katalog online na świecie. WorldCat zawiera ponad 82 mln rekordów bibliograficznych wszelkiego typu dokumentów pochodzących ze 112 krajów, wydanych w ponad 60 językach świata.
WORLDCAT
WORLDSHARE 5 grudnia 2011 r. OCLC uruchomiło nową platformę WorldShare, która pozwoli bibliotekom członkowskim na tworzenie, konfigurację i wymianę nowych sieciowych usług i aplikacji. Ta wspólna infrastruktura techniczna ma hostować serwisy Worldshare Management Services udostępnione przez konsorcjum OCLC w lipcu 2011 r. i działające w ramach modelu cloud computing. W połączeniu z katalogiem WorldCat, Worldshare Platform ma wspierać pracę bibliotek różnych typów i umożliwić im współpracę w nowy, bardziej efektywny sposób, redukcję kosztów operacyjnych i poprawę użyteczności i jakość oferowanych użytkownikom usług.
Classify to prototyp aplikacji opracowanej w OCLC w celu wspomagania tworzenia opisów rzeczowych dla wielu typów dokumentów. System wykorzystuje FRBR jako model prezentacji danych bibliograficznych. Wykorzystano w nim odpowiedni algorytm „eferberyzacji” części katalogu WorldCat do prezentacji danych na poziomie dzieła oraz jego materializacji. OCLC Research Libraries Group Partnership – instytucja, której członkowie zajęli się np. analizą tzw. Społecznych metadanych – treściami tworzonymi przez użytkowników. Treść stworzona przez użytkownika może wzbogacić istniejące metadane. Może poprawić jakość oraz trafność wyników wyszukiwania, a także pomóc użytkownikom w zrozumieniu i ocenie zawartości. Metadane tworzone w ten sposób ułatwiają użytkownikom odnalezienie zasobów, które spełniają ich specyficzne potrzeby. Głównym zadaniem grupy roboczej było ustalenie, w jaki sposób w pełni korzystać z szeregu możliwości jakie daje udział użytkownika w tworzeniu metadanych.
OCLC CLASSIFY
5. WSPÓŁPRACA OCLC:
Organizacja skupia ponad 66 tysięcy bibliotek naukowych z 112 krajów
To największa na świecie baza danych bibliotecznych udostępniona w: - USA - Kanadzie, - Ameryce łacińskiej i Karaibach - Australii (i Nowej Zelandii) - Europie (m.in. Anglia, Irlandia, Dania, Finlandia, Norwegia, Niemcy, Francja, Grecja, Włochy, Hiszpania, Holandia, Szwecja, Turcja, Szwajcaria) - Środkowej, Wschodniej i Północnej Afryce
WSPÓŁPRACA OCLC: We Francji Dyrekcja Bibliotek, Muzeów i Informacji Naukowo – Technicznej (DBMIST) zawarła z OCLC porozumienie na rzecz licznych bibliotek uniwersyteckich, np. w Metz, Lille, Poitiers, Awinionie, Tulonie, Paryżu, Nicei. Biblioteki te utworzyły stowarzyszenie o nazwie AUROC – Stowarzyszenie Użytkowników Sieci OCLC W wyniku porozumienia DBMIST i OCLC otwarła się możliwość utrzymania kartoteki autorytatywnej haseł przedmiotowych w formacie OCLC
WSPÓŁPRACA OCLC:
W Szwecji sieć bibliotek publicznych od 1986 roku prowadzi katalog centralny w OCLC Deutsche Bibliothek, sieć holenderska PICA i British Library podpisały porozumienia o masowym przeładowaniu danych.
WSPÓŁPRACA OCLC Z NUKATEM Od 2006 roku Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny NUKAT współpracuje z OCLC: Centrum NUKAT udostępnia OCLC rekordy bibliograficzne dokumentów wydanych w Polsce, z katalogu NUKAT do prezentacji w katalogu WorldCat OCLC przetwarza i wprowadza rekordy do katalogu WorldCat. Nasze rekordy zaopatrzone są w symbol NUKAT, co pozwoli użytkownikowi zagranicznemu szybko zlokalizować miejsce przechowywania dokumentu. Rekordy bibliograficzne z bazy NUKAT wprowadzone do bazy WorldCat są prezentowane poprzez wyszukiwarki internetowe w ramach projektu OpenWorldCat poprzez usługę FirstSearch. Od kwietnia 2007 roku współpraca z OCLC ma charakter komercyjny. Analiza statystyczna wykazała spore zainteresowanie katalogiem OCLC i dlatego podjęto tak korzystną decyzję dla użytkowników biblioteki.
BIBLIOGRAFIA:
Jacquesson A.: Automatyzacja bibliotek : zarys historyczny, strategie, perspektywy. - Warszawa, 1999. S. 166-174 OCLC http://porzadek-rzeczy.bn.org.pl/?tag=oclc OCLC http://www.bg.pw.edu.pl/bazy/katoclc.html Witryna OCLC: http://www.oclc.org/
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Kinga Trepka
