Fundacja Praesterno działająca w zakresie zapobiegania wykluczeniu społecznemu ul. Widok 22/30, 00-023 Warszawa tel. (022) 621 27 98, mail
[email protected] www.narkomania.org.pl, www.praesterno.pl
OCENA FUNKCJONOWANIA PORADNI INTERNETOWEJ WWW.NARKOMANIA.ORG.PL Raport ewaluacyjny
Tomasz Kowalewicz © Fundacja Praesterno
Warszawa, grudzień 2017 r.
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Spis treści strona
PODSUMOWANIE ................................................................................................................................ 4 WIZYTY NA STRONACH SERWISU WWW.NARKOMANIA.ORG.PL W 2017 ............................................ 6 PORADNICTWO ON-LINE W SERWISIE WWW.NARKOMANIA.ORG.PL .................................................. 8 PŁEĆ KORESPONDENTÓW ............................................................................................................................ 10 WIEK KORESPONDENTÓW PORADNI .............................................................................................................. 10 WIELKOŚĆ MIEJSCOWOŚCI ZAMIESZKANIA KORESPONDENTÓW PORADNI ............................................................... 11 ODSETKI KLIENTÓW PORADNI WG WOJEWÓDZTW ............................................................................................ 11 STRUKTURA KLIENTÓW PORADNI WG WOJEWÓDZTW A STRUKTURA POPULACJI WG WOJEWÓDZTW ............................ 13 O KOGO PYTALI KLIENCI PORADNI .................................................................................................................. 14 TYP ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH SPRAWIAJĄCYCH PROBLEMY ......................................................................... 15 CZATY Z EKSPERTEM ................................................................................................................................... 16 BADANIA KLIENTÓW PORADNI .......................................................................................................... 17 KONSTRUKCJA PRÓBY BADAWCZEJ................................................................................................................. 17 STRUKTURA RESPONDENTÓW UCZESTNICZĄCYCH W BADANIU ANKIETOWYM.......................................................... 18 Adresat zapytania ............................................................................................................................. 18 Płeć ................................................................................................................................................... 19 Wiek .................................................................................................................................................. 19 Udziały mieszkańców poszczególnych typów miejscowości ............................................................. 20 Wykształcenie ................................................................................................................................... 20 CHARAKTERYSTYKA PYTAŃ KIEROWANYCH DO PORADNI ................................................................. 21 Czas zadania pytania ........................................................................................................................ 21 Ilość zadanych pytań ........................................................................................................................ 22 Tematyka pytań ................................................................................................................................ 22 WCZEŚNIEJSZE DOŚWIADCZENIA RESPONDENTÓW ZE SPECJALISTAMI ZAJMUJĄCYM SIĘ PROBLEMATYKĄ UZALEŻNIEŃ ............................................................................................................ 23 KONTYNUACJA KORZYSTANIA ZE SPECJALISTYCZNEJ POMOCY PO DOŚWIADCZENIACH ZE SPECJALISTAMI PORADNI ON-LINE..................................................................................................... 24 OCENA PRZYDATNOŚCI PORAD .......................................................................................................... 25 SKUTECZNOŚĆ PORAD ....................................................................................................................... 27 MOCNE I SŁABE STRONY PORADNI – ODPOWIEDZI NA PYTANIA OTWARTE ...................................... 28 Zalety poradni on-line ....................................................................................................................... 28 Wady poradni on-line ....................................................................................................................... 29 KORZYSTANIE Z MATERIAŁÓW PREZENTOWANYCH NA STRONACH PORADNI INTERNETOWEJ ......... 31 OCENA MATERIAŁÓW PREZENTOWANYCH NA INTERNETOWYCH STRONACH PORADNI ................... 32 SPIS WYKRESÓW ................................................................................................................................ 33
2
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Pierwsza część raport zawiera dane statystyczne dotyczące ilości wejść na strony serwisu www.narkomania.org.pl w 2017 roku oraz dane na temat korespondentów piszących do ekspertów poradni on-line w 2017 roku.
Część druga relacjonuje wyniki przeprowadzonego programu badawczego, którego celem było uzyskanie opinii klientów internetowej poradni działającej w serwisie www.narkomania.org.pl na temat użyteczności uzyskiwanych przez nich odpowiedzi na pytania kierowane do ekspertów. W pytaniach otwartych respondenci mieli możliwość wskazania mocnych i słabych stron poradni. Zbierano także opinie na temat materiałów edukacyjno-informacyjnych prezentowanych w serwisie www.narkomania.org.pl. W badaniach wykorzystano profitest.pl/s/13728/ocenaporadni.
ankietę
ewaluacyjną
umieszczoną
na
stronie
W badaniach - wykonanych w grudniu 2017 roku - wzięły udział 72 osób, które w 2017 roku skierowały pytanie do poradni on-line.
3
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Podsumowanie
W 2017 roku zarejestrowano www.narkomania.org.pl.
niemal
565
tysięcy
wizyt
na
stronach
serwisu
W prowadzonej przez poradnię internetową dokumentacji jest zarejestrowanych 1018 odpowiedzi mailowych na zapytania internautów kierowane do ekspertów poradni. Najczęściej internauci kierowali pytania do psychologa, który w 2017 roku udzielił 497 porad. Lekarz w tym okresie udzielił 255 porad, prawnik 266 porad. Dwie trzecie osób zadających pytania ekspertom poradni to kobiety, jedna trzecia mężczyźni.
–
Najczęściej pytania zadawali respondenci powyżej 34 r.ż. (44%), następnie w wielu 25-34 lata (31%), rzadziej osoby w wieku 20-24 lata (15%), najrzadziej osoby najmłodsze – do 19 r.ż. (6%). W porównaniu z udziałami mieszkańców poszczególnych wielkości miejscowości w populacji generalnej, wśród klientów poradni niedoreprezentowani są mieszkańcy wsi, a wyraźnie nadreprezentowani mieszkańcy największych miast. Ta struktura korespondentów poradni wydaje się być konsekwencją dwóch faktów: po pierwsze uzależnienie od środków odurzających jest problemem miejskim, rzadziej występującym wśród mieszkańców wsi, po drugie dostęp do Internetu jest funkcją wielkości miejscowości (najniższy jest na wsi). Udziały mieszkańców poszczególnych województw w grupie klientów poradni są podobne do udziałów mieszkańców poszczególnych województw w populacji generalnej. Najliczniej reprezentowani są mieszkańcy Mazowsza (18%) oraz woj. dolnośląskiego (12%). W dalszej kolejności pytania zadawali mieszkańcy województw: śląskiego i małopolskiego (po 9. Około 7% korespondentów poradni stanowią Polacy zamieszkali za granicą. Klienci poradni najczęściej (31%) zadawali pytania dotyczące ich osobistych kłopotów ze środkami psychoaktywnymi. Drugą najliczniejszą kategorię stanowili rodzice (25%), zadający pytania związane z kłopotami z ich dziećmi. Kolejną kategorię klientów (20%) stanowili partnerzy lub małżonkowie osób, na temat których prosili o radę. Marihuana była najczęściej wymienianym środkiem stanowiącym problem (17%). Na drugim miejscu uplasowała się amfetamina (13%), dalej dopalacze (7%). O więcej niż jeden środek pytało 11% internautów, ogólne pytanie o narkotyki bez wymieniania nazw pytało 39% internautów. Ankietę ewaluacyjną wysłano do 760 osób, które skierowały pytanie do poradni w okresie od stycznia do grudnia 2017 roku. Wypełniły ją 72 osób, co stanowi 9,5% korespondentów poradni on-line, którym dostarczono zaproszenie. Uzyskaną stopę zwrotów należy uznać za sukces ze względu na prawdopodobną niepewność i niechęć respondentów do wymiany osobistych informacji dotyczących zagrożenia bądź uzależnienia od narkotyków, obaw dotyczących potencjalnych konsekwencji prawnych związanych z ujawnieniem korzystania z nielegalnych substancji psychoaktywnych osobiście lub przez osoby z bliskiego kręgu społecznego. Parametry socjodemograficzne klientów poradni uczestniczących w badaniach ankietowych są podobne do charakterystyk ogółu klientów poradni korzystających z porad w 2017 roku, więc można przyjąć, że próba uczestnicząca w badaniach dobrze reprezentuje ogół osób 4
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
korzystających z porad w 2017 roku (płeć, wiek, wielkość miejscowości zamieszkania). Odsetki pytań uczestników badań do poszczególnych ekspertów są podobne do odsetków pytań wszystkich klientów poradni zadanych w 2017 roku poszczególnym ekspertom. Dla 65% uczestników badań ankietowych kontakt z ekspertami poradni on-line był pierwszym kontaktem ze specjalistami zajmującymi się problematyką uzależnień. 14% respondentów zwróciło się z pytaniem dotyczącym własnego problemu z narkotykami, 50% zadało pytanie w związku z problemami z narkotykami dziecka – swojego, swoich bliskich lub znajomych, 18% pytało w związku z problemem z narkotykami partnera lub znajomego. 74% respondentów oceniło poradę otrzymaną w odpowiedzi na swoje zapytanie e-mailowe, jako przydatną. Za nieprzydatne uznało porady 13% badanych. 13% respondentów nie potrafiło odpowiedzieć na pytanie. 37% respondentów stwierdziło, że problem, z którym zwracali się do poradni on-line został już rozwiązany. Dla 31% badanych kłopot, z którym zwracali się do poradni stanowi problem w dalszym ciągu. 32% respondentów nie potrafiło ocenić, czy problem został już rozwiązany. 28% klientów poradni uczestniczących w badaniach ankietowych skontaktowało się osobiście ze specjalistami po otrzymaniu porady eksperta poradni on-line. W odpowiedziach na pytania otwarte przeważało wskazywanie zalet poradni on-line. Najczęściej za zalety poradni badani uznawali możliwość zachowania anonimowości, szybkość odpowiedzi na zadane pytanie, dostępność poradni, wygodę i łatwy kontakt - „bez wychodzenia z domu” oraz kompetencje i fachowość ekspertów. Rzadko wymieniane były wady poradni. Najczęściej za wadę poradni on-line respondenci uznawali powierzchowność odpowiedzi, brak kompetencji ekspertów, długi czas oczekiwania na odpowiedź oraz domagali się szerszej możliwości kontaktu z ekspertami. 45% respondentów nie rzadziej niż od czasu do czasu korzysta z materiałów informacyjno– edukacyjnych prezentowanych na stronach poradni internetowej, w tym: często lub bardzo często 9%, od czasu do czasu 36%. 50% korzysta z tych materiałów: albo rzadko (31%), albo nigdy z nich nie korzysta (19%). 70% respondentów uznało materiały informacyjno–edukacyjne prezentowane na stronach poradni za raczej dobre (32%) lub zdecydowanie dobre (38%). Nikt nie ocenił materiałów jako złych.
5
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Wizyty na stronach serwisu www.narkomania.org.pl w 2017
W roku 2017 roku Fundacja Praesterno prowadziła internetowy serwis pomocowo–edukacyjny w domenie www.narkomania.org.pl. W tym okresie zarejestrowano 564 702 wizyty na stronach serwisu, średnio ponad 47 tys. wizyt miesięcznie, to jest średnio niemal 1500 wizyt dziennie. Rozkład wizyt na stronach www.narkomania.org.pl w kolejnych miesiącach 2017 roku prezentuje wykres nr 1 na następnej stronie. Najwięcej wejść na strony serwisu miało miejsce w styczniu i w maju, najmniej w miesiącach wakacyjnych. Tym niemniej w każdym miesiącu 2017 roku serwis zanotował ponad 41,5 tys. wejść Najczęściej odwiedzany był dział Czytelnia, zawierający kilkaset artykułów dotyczących różnych aspektów problematyki uzależnień, w dalszej kolejności dział Najczęściej zadawane pytania, następnie Informator o narkotykach – dostarczający wiedzy na temat różnych rodzajów substancji psychoaktywnych. W serwisie dostępna jest wyszukiwarka instytucji pomocowych zawierająca 430 rekordów. Zamieszczono też bazę numerów telefonów zaufania. Dodatkowo dostępne są linki do stron animowanych przez KBPN (http://www.narkomania.edu.pl/, http://www.programfred.pl/, http://www.candisprogram.pl/, http://dopalaczeinfo.pl/, http://www.uzaleznieniabehawioralne.pl).
6
Wykres nr 1. Wizyty na stronach www.narkomania.org.pl w kolejnych miesiącach 2017 roku
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Poradnictwo on-line w serwisie www.narkomania.org.pl Elementem prowadzonego przez Fundację Praesterno internetowego serwisu pomocowo– edukacyjnego jest udzielanie mailowych porad przez prawnika, lekarza i psychologa na zapytania internautów dotyczące szeroko rozumianej problematyki uzależnień od środków psychoaktywnych. W prowadzonej przez poradnię internetową dokumentacji jest zarejestrowanych w 2017 roku 1018 odpowiedzi mailowych na zapytania internautów kierowane do ekspertów poradni. Pytania zadało 760 różnych osób. Część osób zadawała więcej niż jedno pytanie Ilość zapytań do poszczególnych ekspertów jest zróżnicowana, w związku z tym ilości odpowiedzi poszczególnych ekspertów są różne. Dane przedstawia wykres 2. Wykres nr 2. Ilości odpowiedzi poszczególnych ekspertów
psycholog; 497; 49%
prawnik; 266; 26%
lekarz; 255; 25%
Najczęściej internauci kierowali pytania do psychologa, który w 2017 roku udzielił 497 porad, co stanowi niemal połowę wszystkich porad. Lekarz w tym okresie udzielił 255 porad – jedną czwartą wszystkich porad, prawnik – 266 porad, 26% wszystkich porad.
Rozkład odpowiedzi w poszczególnych miesiącach pokazuje wykres nr 3 na następnej stronie. Więcej pytań zadawanych było w pierwszym półroczu 2017 roku. Najmniej w grudniu.
8
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Wykres nr 3. Ilości odpowiedzi ekspertów w poszczególnych miesiącach 2016 roku
9
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Płeć korespondentów Wykres nr 4. Płeć korespondentów poradni on-line
brak danych; 1; 0% mężczyzna; 353; 35%
kobieta; 664; 65%
Dwie trzecie osób zadających pytania ekspertom poradni to kobiety, jedna trzecia – mężczyźni; płeć jednej osoby nie została zidentyfikowana.
Wiek korespondentów poradni Wykres nr 5. Wiek korespondentów poradni 50% 43,5%
45% 40% 35%
31,3%
30% 25% 20%
14,9%
15% 10%
6,3%
3,9%
5% 0% do 19 roku życia
20 - 24 lata
25 - 34 lata
powyżej 34 lat brak danych
Najliczniejszą grupę wiekową wśród korespondentów poradni stanowią osoby powyżej 34 roku życia (44%). Jedna trzecia korespondentów poradni to osoby w wieku 25-34 lata. 15% korespondentów lokuje się w przedziale wieku 20 – 24 lata, 6% to osoby do 19 roku życia. 4% korespondentów nie ujawniło swojego wieku
10
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Wielkość miejscowości zamieszkania korespondentów poradni Wykres nr 6. Wielkość miejscowości zamieszkania korespondentów poradni w populacji ogólnej
45% 40%
w grupie klientów poradni on-line 42%
40%
35% 30% 24%
25%
25% 21%
20% 15%
20%
17% 13%
10% 5% 0% wieś
miasto do 50 tys. mieszkańców
miasto 51 tys. –200 tys. miasto powyżej 200 tys. mieszkańców mieszkańców
W porównaniu z udziałami mieszkańców poszczególnych wielkości miejscowości w populacji generalnej, wśród klientów poradni niedoreprezentowani są mieszkańcy wsi, a wyraźnie nadreprezentowani mieszkańcy największych miast. Udziały mieszkańców małych miast i miast 51-200 tys. mieszkańców wśród klientów poradni są nieco większe niż w populacji generalnej. Ta struktura korespondentów poradni wydaje się być konsekwencją dwóch faktów: po pierwsze uzależnienie od środków odurzających jest problemem miejskim (rzadziej występującym wśród mieszkańców wsi), po drugie dostęp do Internetu jest funkcją wielkości miejscowości (najniższy jest na wsi).
Odsetki klientów poradni wg województw Kartogram nr 1 na następnej stronie pokazuje udziały mieszkańców poszczególnych województw w grupie korespondentów poradni. Najliczniej reprezentowani są mieszkańcy Mazowsza (18%) oraz woj. dolnośląskiego (11%). W dalszej kolejności pytania zadawali mieszkańcy województw: śląskiego i małopolskiego (po 9%). Udział mieszkańców województwa łódzkiego wynosi 7%, wielkopolskiego i pomorskiego po 6%. Kujawskopomorskie, zachodniopomorskie, podkarpackie i lubelskie mieszczą się w przedziale 3-4%. Udziały pozostałych województw (lubuskie, warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, opolskie i podlaskie) nie osiągają poziomu 3%. 7% korespondentów poradni mieszka za granicą. Najczęściej w Wielkiej Brytanii i Niemczech. Pozostałe zapytania pochodziły z Belgii, Danii, Francji, Holandii, Szkocji, Szwecji i Stanów Zjednoczonych.
11
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Kartogram nr 1. Terytorialny rozkład klientów poradni on-line w 2016 roku
6% 2% 4% 1%
4% 18% 6%
2%
7% 3%
11% 2%
1% 9%
9%
3%
powzej 15% 10%-15% 8%-10% 5%-8% 3%-5% poniżej 3% maile z zagranicy brak danych
7% 5%
12
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Struktura klientów poradni wg województw a struktura populacji wg województw Wykres nr 7. Porównanie klientów poradni z populacją kraju wg województw klienci poradni
populacja
22,0% 20,4% 20,0% 18,0% 16,0% 13,1% 14,0% 12,1% 12,4% 12,0% 10,3% 10,1% 10,0% 8,7% 8,3% 7,8% 7,6% 7,2% 6,8% 8,0% 6,4% 5,7% 5,5% 5,4% 5,7% 5,0% 6,0% 4,5% 4,2% 3,8% 3,4% 3,2% 3,2% 3,1% 2,9% 2,8% 4,0% 2,7% 2,7% 2,1% 1,6% 1,2% 2,0% 0,0%
Udziały mieszkańców poszczególnych województw w grupie klientów poradni są podobne do udziałów mieszkańców poszczególnych województw w populacji generalnej. W przypadku dwóch województw różnica przekracza 3%: mazowieckie – aż 20% klientów poradni pochodzi z tego województwa (podczas gdy udział mieszkańców mazowieckiego w strukturze ogólnopolskiej to 13%), 12% klientów poradni to mieszkańcy województwa dolnośląskiego (udział mieszkańców tego województwa w populacji wynosi 8%).
13
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
O kogo pytali klienci poradni Wykres nr 8. Kogo dotyczyło pytanie 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5%
Kogo dotyczyło pytanie 31% 25% 20% 12% 7% 1%
4% 0,1%
0%
Klienci poradni najczęściej (31%) zadawali pytania dotyczące ich osobistych kłopotów ze środkami psychoaktywnymi. Drugą najliczniejszą kategorię stanowili rodzice (25%), zadający pytania związane z kłopotami z ich dziećmi. Kolejną kategorię klientów (20%) stanowili partnerzy lub małżonkowie osób, na temat których prosili o radę. 12% osób pytało o innego członka rodziny, 7% zadawało pytanie na temat przyjaciela/kolegi/znajomego. najrzadziej pojawiały się pytania dotyczące wychowanka/podopiecznego lub innej osoby.
14
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Typ środków psychoaktywnych sprawiających problemy Wykres nr 9. Środki psychoaktywne
Typ środka
45%
39%
40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5%
17% 13%
11% 7% 3%
3%
2%
2%
0,5%
3%
0%
Najczęściej respondenci prosili o porady związane z problemami z marihuaną (17%). Poza tym marihuana była najczęściej środkiem współwymienianym z innymi. 13% pytań dotyczyło problemów z amfetaminą, 11% pytań wymieniało więcej niż jeden środek, 7% pytań dotyczyło dopalaczy. Inne konkretne środki były wymieniane przez nie więcej niż 3% klientów poradni. 39% osób zadających pytania nie wskazywało konkretnego środka, posługując się ogólnym pojęciem narkotyki.
15
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Czaty z ekspertem W ofercie portalu narkomania.org.pl znajduje się możliwość uzyskania pomocy w formie rozmowy czatowej. Każdy z 3 ekspertów – prawnik, lekarz i psycholog pełni "na czacie" trzygodzinny dyżur raz w tygodniu. Wykres nr 10. Rozkład dyżurów czatowych ekspertów
psycholog; 138 h; 31%
prawnik; 166 h; 37%
lekarz; 141 h; 32% W 2017 roku w sumie dyżury czatowe trwały 445 godzin. 37% tego czasu wykorzystał prawnik, 32% lekarz i 31% psycholog. Wykres nr 11. Liczba porad czatowych
psycholog; 177 porad; 36%
prawnik; 184 porady; 37%
lekarz; 132 porady; 27% W sumie eksperci udzielili w 2017 roku 493 porad czatowych. 37% porad udzielił prawnik, 36% - psycholog, 27% - lekarz.
16
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Badania klientów poradni W grudniu 2017 roku przeprowadzono badania klientów poradni on-line.
Konstrukcja próby badawczej W Internecie umieszczono Ankietę profitest.pl/s/13728/ocenaporadni.
ewaluacyjną,
dostępną
pod
adresem
Do klientów poradni on-line – osób, które zadały w 2017 roku i przesłały mailem co najmniej jedno pytanie do poradni – zostały wysłane maile zapraszające do wzięcia udziału w badaniu, następującej treści:
Prośba o ocenę poradni narkotykowej on-line dostępnej pod adresem www.narkomania.org.pl
Szanowni Państwo, prosimy o ocenę naszej poradni poprzez udzielenie odpowiedzi na kilka pytań ankiety. Czas wypełnienia ankiety wynosi około 3 minuty. Żeby otworzyć ankietę należy kliknąć link: https://profitest.pl/s/13728/ocenaporadni Jeżeli kliknięcie nie przenosi na stronę ankiety, proszę skopiować link i wkleić do paska adresu przeglądarki internetowej. Bardzo nam zależy na Państwa opiniach. Na ich podstawie wprowadzimy zmiany mające na celu polepszenie działania poradni. Pozdrawiamy Zespół Fundacji Praesterno prowadzącej poradnię. E-maile zostały wysłane do 760 osób na adresy mailowe podane przez te osoby w pytaniach kierowanych do poradni. Do akcji mailingowej wykorzystano oprogramowanie FreshMail 6.0. E-maile z zaproszeniem do wypełnienia ankiety przesłano trzy razy. Otrzymano 72 wypełnione ankiety ewaluacyjne. Tak więc uzyskano odpowiedzi od 9,5% korespondentów poradni on-line, którym dostarczono zaproszenie do wzięcia udziału w badaniach. Ten wynik mieści się w przedziale zwrotów uzyskiwanych w badaniach społecznych. Stopa zwrotu kształtuje się na poziomie 5–10%, a nawet 2–3%1. Uzyskany w naszych badaniach wynik należy uznać za sukces ze względu na prawdopodobną niepewność i niechęć respondentów do wymiany osobistych informacji dotyczących zagrożenia bądź uzależnienia od narkotyków, obaw dotyczących potencjalnych konsekwencji prawnych związanych z ujawnieniem korzystania z nielegalnych substancji psychoaktywnych osobiście lub przez osoby z bliskiego kręgu społecznego. W odpowiedzi na część zaproszeń 1
Daniel Mider, Jak badać opinię publiczną w Internecie? Ewaluacja wybranych technik badawczych, PRZEGLĄD SOCJOLOGICZNY, Rocznik 2013, tom 62, numer 1 17
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
uzyskano odpowiedź systemową informującą, że adres, na który wysłano zaproszenie nie istnieje. Prawdopodobnie osoby zadające pytanie z tych adresów utworzyły konta pocztowe wyłącznie w celu wysłania pytania i otrzymania odpowiedzi, po czym zlikwidowały te konta lub przestały ich używać.
Struktura respondentów uczestniczących w badaniu ankietowym Adresat zapytania Wykres 12 prezentuje odsetki respondentów, które wysłały zapytanie do poszczególnych ekspertów i porównuje dane wszystkich klientów poradni z danymi osób, które wzięły udział w badaniach. Wykres nr 12. Odsetki respondentów korzystających z porad poszczególnych ekspertów
Udziały ekspertów w odpowiedziach (bez braków danych) w badaniach ankietowych
w poradni
60%
51% 50%
49%
40% 30%
28%
26% 21%
25%
20% 10% 0% prawnik
lekarz
psycholog
Spośród 72 osób, które wypełniły ankietę, połowę (51%) stanowią osoby, które zwróciły się o poradę do psychologa, 28% osoby, które skierowały pytanie do prawnika, 21% – do lekarza. Porównanie klientów poradni uczestniczących w badaniach z wszystkimi klientami pokazuje, że struktura adresatów pytań jest podobna, różnice nie przekraczają 4%.
18
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Płeć Wykres nr 13. Płeć respondentów badania ankietowe 90%
poradnia ogółem
81%
80% 65%
70% 60% 50%
35%
40% 30% 15%
20% 10%
4%
0,1%
0% kobieta
mężczyzna
brak danych
81% próby stanowią kobiety, 15% – mężczyźni. 4% respondentów nie podało swojej płci. Porównanie z danymi dotyczącymi płci wszystkich klientów poradni pokazuje, że generalnie przy przewadze pytających kobiet, częściej w badaniach uczestniczyły panie w porównaniu ze strukturą płci klientów poradni. Wiek Wykres nr 14. Wiek respondentów 50%
50%
Uczestnicy badań
45%
40% 40%
40%
35%
35%
30%
26%
44%
31%
30% 25%
25%
19%
20% 15%
Klienci poradni
45%
20%
14%
10%
10%
5%
5%
0%
0% 17-24 lata
15%
15%
25-34 lata
powyżej brak 34 lata danych
6% 4%
do 19 roku życia
20 - 24 lata
25 - 34 powyżej brak lata 34 lat danych
19
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Rozkład wieku w grupie uczestniczącej w badaniach jest podobny do rozkładu wieku w grupie wszystkich klientów poradni. W obu próbach przeważają osoby starsze – powyżej 34 r.ż. W grupie uczestników bada jest mniej osób najmłodszych – do 24 r.ż. W grupie osób, które wypełniły ankietę ewaluacyjną zdecydowanie wyższy jest odsetek osób, które nie podały wieku. Udziały mieszkańców poszczególnych typów miejscowości Wykres nr 15. Wielkość miejscowości respondentów a korzystanie z poradni w grupie klientów poradni on-line 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%
w badaniach ankietowych 42% 35%
32% 25%
21% 20% 15% 16%
wieś
miasto 21 tys. – 50 miasto 51 tys. – tys. mieszkańców 200 tys. mieszkańców
miasto powyżej 200 tys. mieszkańców
W grupie uczestników badań ankietowych nieco większy jest odsetek mieszkańców małych miast (32%) w porównaniu z odsetkiem mieszkańców tego typu miejscowości wśród wszystkich klientów poradni. W tej grupie przeważają mieszkańcy największych miast (42%), wśród respondentów jest 35% mieszkańców tej kategorii miejscowości. Wykształcenie Wykres nr 16. Wykształcenie respondentów 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%
39%
19% 15% 3%
4%
14% 6%
26% respondentów legitymuje się wykształceniem co najwyżej średnim (w tym 3% podstawowe, 4% zasadnicze zawodowe, 19% średnie), 68% ma wykształcenie powyżej 20
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
średniego (w tym 15% pomaturalne, 14% niepełne wyższe, 39% wyższe). 6% respondentów nie podało swojego wykształcenia.
Charakterystyka pytań kierowanych do poradni Czas zadania pytania Wykres nr 17. Kiedy zwracałaś/eś się z pytaniem do eksperta poradni narkotykowej online (na stronie www.narkomania.org.pl)? 40%
35%
35% 30% 25%
21% 20%
21% 17%
15% 10%
7%
5% 0% w ciągu ostatniego miesiąca
przed 2-3 miesiącami
przed 4-6 miesiącami
dawniej niż przed 6 miesiącami
nie pamiętam kiedy
W ankiecie brali udział klienci poradni, którzy zadali pytanie w 2017 roku. W ciągu ostatniego miesiąca przed badaniem pytanie do poradni wysłało 7% badanych. 35% respondentów zwróciło się z pytaniem przed 2 – 3 miesiącami. 21% respondentów zwróciło się z pytaniem przed 4-6 miesiącami, 17% dawniej niż przed pół rokiem. 21% nie pamiętało czasu zadania pytania.
21
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Ilość zadanych pytań Wykres nr 18. Ile razy zwracałeś/aś się z pytaniem do eksperta poradni narkotykowej?
80% 70%
69%
60% 50% 40% 30% 20%
13% 8%
10%
4%
6%
3 razy
więcej niż 3 razy
0% 1 raz
2 razy
nie pamiętam
69% respondentów zwracało się z pytaniem do eksperta tylko raz, 18% więcej niż jeden raz (w tym 8% dwa razy, 4% trzy razy i 6% więcej niż 3 razy). 13% badanych nie potrafiło odpowiedzieć na pytanie Tematyka pytań Wykres nr 19. Czego dotyczyło Twoje ostatnie pytanie do eksperta? 60%
50% 50%
40% 30% 20%
18% 14%
13%
10%
4%
1% 0% Twoich problemów z narkotykami
problemów z problemów z problemów z narkotykami narkotykami uzależnieniami dziecka Twojego, Twojego partnera niechemicznymi Twoich bliskich lub znajomego (np. hazard, lub znajomych Internet)
innej sprawy, wpisz jakiej?
brak danych
22
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
14% respondentów zwróciło się z pytaniem dotyczącym własnego problemu z narkotykami, 50% zadało pytanie w związku z problemami z narkotykami dziecka – swojego, swoich bliskich lub znajomych, 18% pytało w związku z problemem z narkotykami partnera lub znajomego. Pytania 14% dotyczyły innych spraw (problemów z uzależnieniami behawioralnymi, prośba o udostępnienie materiałów do szkolenia, problemów z lekami, testów narkotykowych, problemów prawnych powstałych w wyniku uzależnienia). 4% badanych nie udzieliło odpowiedzi na pytanie.
Wcześniejsze doświadczenia respondentów ze specjalistami zajmującym się problematyką uzależnień Badani byli pytani, czy kontakt z ekspertem poradni internetowej był ich pierwszym kontaktem ze specjalistą zajmującym się problematyką uzależnień. Wykres nr 20. Czy kontakt z ekspertem poradni narkotykowej on-line był pierwszym Twoim kontaktem ze specjalistą zajmującym się problematyką uzależnień? nie, już wcześniej miałem OSOBISTY KONTAKT (w poradni lub innej placówce) ze specjalistą zajmującym się problematyką uzależnień; 24%
brak danych; 5%
nie, już wcześniej miałem MAILOWY, INTERNETOWY lub TELEFONICZNY kontakt ze specjalistą zajmującym się problematyką uzależnień; 6%
tak; 65%
Dla 65% uczestników badań ankietowych kontakt z ekspertami poradni on-line był pierwszym kontaktem ze specjalistami zajmującymi się problematyką uzależnień. 24% badanych już wcześniej miało osobisty kontakt (w poradni lub innej placówce) ze specjalistą zajmującym się problematyką uzależnień. 6% wcześniej kontaktowało się ze specjalistami uzależnień telefonicznie lub mailowo. 5% badanych nie udzieliło odpowiedzi na pytanie.
23
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Kontynuacja korzystania ze specjalistycznej pomocy po doświadczeniach ze specjalistami poradni on-line
Badani byli pytani, czy odpowiedź eksperta poradni internetowej skłoniła ich do osobistego (to znaczy bez pośrednictwa Internetu lub telefonu) skontaktowania się ze specjalistą zajmującym się problematyką uzależnień? Wykres nr 21. Czy odpowiedź eksperta poradni narkotykowej on-line skłoniła Cię do OSOBISTEGO skontaktowania się (w poradni lub innej placówce) ze specjalistą zajmującym się problematyką uzależnień
brak danych 4% tak 28%
nie 68%
28% klientów poradni uczestniczących w badaniach ankietowych skontaktowało się osobiście ze specjalistami po otrzymaniu porady eksperta poradni on-line.
24
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Ocena przydatności porad
Respondenci odpowiadali na pytanie, czy odpowiedź udzieloną przez eksperta oceniają jako przydatną czy nieprzydatną, korzystając z pięciostopniowej skali, od 1 – zdecydowanie nieprzydatna, do 5 – zdecydowanie przydatna.
Wykres nr 22. Ocena przydatności porad zdecydowanie nieprzydatna
raczej nieprzydatna
zdecydowanie przydatna
raczej przydatna
trudno powiedzieć
80% 70% 60%
33%
50% 40% 30% 20% 10% 0%
12% 1% nieprzydatna N=9 (13%)
41% 13%
trudno powiedzieć N=9
przydatna N=51 (74%)
74% respondentów uznało, że odpowiedź udzielona przez eksperta była przydatna (w tym zdecydowanie przydatna 33% ocen, raczej przydatna 41% ocen). 13% badanych uznało odpowiedź za nieprzydatną (w tym 12% za raczej nieprzydatną i 1% za zdecydowanie nieprzydatną). 13% badanych nie potrafiło ocenić przydatności odpowiedzi eksperta.
25
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Połączono odpowiedzi raczej i zdecydowanie nieprzydatna w kategorię nieprzydatna oraz odpowiedzi raczej i zdecydowanie przydatna w kategorię przydatna. Policzono oceny przydatności odpowiedzi każdego eksperta. Wyniki prezentuje wykres 21. Wykres nr 23. Ocena przydatności porad udzielonych przez poszczególnych ekspertów przydatna 100% 90%
6% 12%
trudno powiedzieć 15% 8%
80%
nieprzydatna 16%
13%
13%
25%
70% 60% 50% 40%
82%
77%
71%
30%
63%
20% 10% 0% prawnik N=17
lekarz N=13
psycholog N=31
nie pamiętam N=8
Za przydatną uznało poradę: 82% korespondentów prawnika, 77% korespondentów lekarza, 71% korespondentów psychologa. Jednocześnie za nieprzydatne uznawali porady korespondenci: prawnika – 13%, lekarza – 29%, psychologa – 9%. Respondenci, którzy nie pamiętali, do którego eksperta zwrócili się częściej byli zadowoleni (63% uznało porady za przydatne) niż niezadowoleni (13% uznało porady za nieprzydatne, 25% nie potrafiło przypisać oceny).
26
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Skuteczność porad Respondenci odpowiadali na pytanie, czy kłopot, z którym zwracali się do eksperta z poradni internetowej został już rozwiązany, czy w dalszym ciągu stanowi problem. Wyniki prezentuje wykres 24.
Wykres nr 24. Czy kłopot, z którym zwracałaś/eś się do eksperta z poradni internetowej został już rozwiązany, czy w dalszym ciągu stanowi problem
trudno powiedzieć 32%
kłopot został już rozwiązany 37%
kłopot stanowi problem w dalszym ciągu 31% 37% respondentów stwierdziło, że problem, z którym zwracali się do poradni on-line został już rozwiązany. Dla 31% badanych kłopot, z którym zwracali się do poradni stanowi problem w dalszym ciągu. 32% badanych nie potrafiło rozstrzygnąć, czy problem został rozwiązany lub nie udzieliło odpowiedzi na pytanie.
27
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Mocne i słabe strony poradni – odpowiedzi na pytania otwarte W 2 pytaniach otwartych klienci poradni uczestniczący w badaniach ankietowych mieli możliwość opisania, co uważają za zalety poradni on-line oraz jakie ma wady. Badani dokonali w sumie 97 wpisów: 73 wpisy określające mocne – ich zdaniem – strony poradni oraz 24 wpisów krytykujących poradnię. Wykres nr 25. Proporcja ilości wskazanych zalet i wad poradni on-line
wady; 24; 25%
zalety; 73; 75%
Zalety poradni on-line Najczęściej za zaletę poradni uznawano jej anonimowość, zachowanie dyskrecji (32% pozytywnych wypowiedzi) – wykres nr 26. Przykłady wypowiedzi: …szukając pomocy dobrze być anonimowym a na początku tej drogi chodzi właśnie o to, żeby ktoś powiedział, wskazał właściwy kierunek jak postępować z chorym uzależnionym, jak mu pomóc, jak powinni postąpić jego bliscy… W 19% pozytywnych wpisów respondenci za zaletę poradni uznali szybkość uzyskania odpowiedzi na zadane pytanie. …szybkość udzielenie informacji na bieżąco, szybki kontakt…, …krótki czas oczekiwania na pomoc…, … szybkie działanie…,… pomoc od ręki… Dostępność poradni, dzięki kontaktowi on-line, wygodę i łatwy kontakt - „bez wychodzenia z domu” podkreślało 18% pozytywnych wypowiedzi. …łatwe nawiązanie kontaktu…, …łatwy i szybki dostęp do specjalisty…, ….jest online i zawsze można zapytać o to, co męczy, bez konieczności umawiania się czy wychodzenia z domu…, …kontakt przez internet, nie trzeba czekać w kolejce…, …kontakt w formie elektronicznej…,…informacje bez stresu kontaktowania się osobistego..., … nie wymaga określonego czasu spotkania…, …nie trzeba iść do instytucji zajmującej się taką problematyką…, … brak kontaktu osobistego, co może czasami być zaletą…, …można łatwo otrzymać odpowiedź na nurtujące pytania… W 14% wpisów podnoszono – jako zaletę – kompetencję ekspertów. 28
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
…dostęp do fachowców, którzy odpowiadają na trudne pytania…, … kompetencja i profesjonalne podejście do problemu…, …udzielają odpowiedzi na nurtujące mnie problemy…, … konkretna odpowiedź… 4% wskazań podkreślało, jako zaletę, brak opłat za porady. 3% chwaliło możliwość nawiązania ponownego kontaktu ze specjalistą. Wśród innych wypowiedzi (11%) chwalono:
możliwość uzyskania pomocy różnych specjalistów w jednym miejscu, możliwość wygadania się, otrzymanie wsparcia i zmotywowanie do działania, dostępność bazy wiedzy na stronach poradni.
Jedna respondentka entuzjastycznie wypowiedziała się na temat prawnika: … niesamowita życzliwość, zaangażowanie, uczciwość i bezinteresowność prawnika. To wielki talent prawniczy: "Człowiek Wielki Sercem i Umysłem". W swoim życiu poznałam i kontaktowałam się z licznymi osobami tej profesji, lecz w mojej ocenie pan Krzysztof jest uosobieniem WYJĄTKOWOŚCI. Warto to we właściwy sposób spożytkować!!! Wady poradni on-line Za wadę poradni on-line respondenci najczęściej uznawali powierzchowność porad (9 wypowiedzi, 38%): … w moim przypadku skończyło się na zdawkowej odpowiedzi na mojego maila…, …nie dowiedziałam się nic więcej, czego bym już nie wiedziała…, … nie zawsze można uzyskać wyczerpującą odpowiedź…, …ogólnikowość i brak podejścia do osób starszych, które z reguły są bezradne w walce z problemem narkomanii. Jedna dobra rada nie wystarczy, by rozwiązać problem…, …odpowiedż troszkę za mało wyczerpująca…, …nic konkretnego nie powiedzą… 25% wpisów (6 osób) krytykowało długi czas oczekiwania na odpowiedź: … długość oczekiwania na odpowiedz zwrotną - w informacji było 3 dni oczekiwania na odpowiedź. Ja czekałam półtora tygodnia, jak dobrze pamiętam…, …długie czekanie na odpowiedź… Na brak bezpośredniego kontaktu z ekspertem narzekały 2 osoby (8% ocen negatywnych) … nieosobisty kontakt jest on-line…, …nie zastąpi to jednak kontaktu z żywym człowiekiem i pisząc jest czasem trudno opisać co się dzieje… W 4 wpisach (17%) domagano się umożliwienia intensywniejszego kontaktu z ekspertami: …mało wyznaczonych dni dyżurów online…, … brak kontaktu video…, ….dodatkowo stworzyć większą możliwość komunikowania się telefonicznego…, …ciężki dostęp… Inne uwagi krytyczne (13%): …brak możliwości przedstawienia całego spektrum problemu… … trzeba samemu zdefiniować swój problem… …konwersacja jest czasochłonna…
29
18% 14% 11%
10%
inne
Zalety N=73
za mało możliwości kontaktowania się
38%
brak osobistego kontaktu
długi czas oczekiwania na odpowiedź
40%
brak satysfakcjonującej odpowiedzi
inne
4%
możliwość ponownego kontaktu
5%
bezpłatne porady
15%
kompetencja ekspertów
19%
dostępność dzięki kontaktowi on-line
20%
szybkość uzyskania porady
35%
anonimowość
Fundacja Praesterno Raport ewaluacyjny
Wykres nr 26. Zalety i wady poradni on-line – swobodne wypowiedzi respondentów
Wady N=24
32%
30%
25% 25%
17% 13%
8%
3%
0%
30
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Korzystanie z materiałów prezentowanych na stronach poradni internetowej Respondenci zostali zapytani, czy korzystają z zasobów informacyjnych zamieszczonych na stronach serwisu.
Wykres nr 27. Wykorzystywanie materiałów edukacyjno–informacyjnych 40%
36% 35%
31% 30% 25% 20%
19%
15%
8%
10%
4%
5%
1% 0% nigdy
rzadko
od czasu do czasu
często
bardzo często
brak danych
Tylko 9% respondentów korzysta z materiałów informacyjno–edukacyjnych prezentowanych na stronach poradni internetowej często (8%) lub bardzo często (1%). 36% deklaruje korzystanie z tych materiałów od czasu do czasu. 50%% korzysta z tych materiałów albo rzadko (31%), albo nigdy z nich nie korzysta (19%). 4% badanych nie odpowiedziało na pytanie
31
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Ocena materiałów prezentowanych na internetowych stronach poradni Wykres nr 28. Ocena materiałów prezentowanych na internetowych stronach poradni 40%
38%
35%
32%
30%
24%
25% 20% 15% 10%
7%
5% 0% średnie
raczej dobre
zdecydowanie dobre trudno powiedzieć/ nie korzystam/bdb
70% respondentów uznało materiały informacyjno–edukacyjne prezentowane na stronach poradni za raczej dobre (32%) lub zdecydowanie dobre (38%). Jako średnie oceniło materiały 7% badanych. Nikt nie uznał materiałów za raczej lub zdecydowanie złe. 24% badanych nie potrafiło ocenić materiałów.
32
Fundacja Praesterno
Raport ewaluacyjny
Spis wykresów Wykres nr 1. Wizyty na stronach www.narkomania.org.pl w kolejnych miesiącach 2017 roku ..................... 7 Wykres nr 2. Ilości odpowiedzi poszczególnych ekspertów ............................................................................ 8 Wykres nr 3. Ilości odpowiedzi ekspertów w poszczególnych miesiącach 2016 roku .................................... 9 Wykres nr 4. Płeć korespondentów poradni on-line .................................................................................... 10 Wykres nr 5. Wiek korespondentów poradni ............................................................................................... 10 Wykres nr 6. Wielkość miejscowości zamieszkania korespondentów poradni ............................................. 11 Kartogram nr 1. Terytorialny rozkład klientów poradni on-line w 2016 roku ............................................... 12 Wykres nr 7. Porównanie klientów poradni z populacją kraju wg województw .......................................... 13 Wykres nr 8. Kogo dotyczyło pytanie ............................................................................................................ 14 Wykres nr 9. Środki psychoaktywne ............................................................................................................. 15 Wykres nr 10. Rozkład dyżurów czatowych ekspertów ................................................................................ 16 Wykres nr 11. Liczba porad czatowych ......................................................................................................... 16 Wykres nr 12. Odsetki respondentów korzystających z porad poszczególnych ekspertów.......................... 18 Wykres nr 13. Płeć respondentów ................................................................................................................ 19 Wykres nr 14. Wiek respondentów .............................................................................................................. 19 Wykres nr 15. Wielkość miejscowości respondentów a korzystanie z poradni ............................................ 20 Wykres nr 16. Wykształcenie respondentów ............................................................................................... 20 Wykres nr 17. Kiedy zwracałaś/eś się z pytaniem do eksperta poradni narkotykowej on-line (na stronie www.narkomania.org.pl)? ............................................................................................................................ 21 Wykres nr 18. Ile razy zwracałeś/aś się z pytaniem do eksperta poradni narkotykowej? ............................ 22 Wykres nr 19. Czego dotyczyło Twoje ostatnie pytanie do eksperta? .......................................................... 22 Wykres nr 20. Czy kontakt z ekspertem poradni narkotykowej on-line był pierwszym Twoim kontaktem ze specjalistą zajmującym się problematyką uzależnień? ................................................................................. 23 Wykres nr 21. Czy odpowiedź eksperta poradni narkotykowej on-line skłoniła Cię do OSOBISTEGO skontaktowania się (w poradni lub innej placówce) ze specjalistą zajmującym się problematyką uzależnień ..................................................................................................................................................... 24 Wykres nr 22. Ocena przydatności porad ..................................................................................................... 25 Wykres nr 23. Ocena przydatności porad udzielonych przez poszczególnych ekspertów ............................ 26 Wykres nr 24. Czy kłopot, z którym zwracałaś/eś się do eksperta z poradni internetowej został już rozwiązany, czy w dalszym ciągu stanowi problem ...................................................................................... 27 Wykres nr 25. Proporcja ilości wskazanych zalet i wad poradni on-line ....................................................... 28 Wykres nr 26. Zalety i wady poradni on-line – swobodne wypowiedzi respondentów ................................ 30 Wykres nr 27. Wykorzystywanie materiałów edukacyjno–informacyjnych ................................................. 31 Wykres nr 28. Ocena materiałów prezentowanych na internetowych stronach poradni ............................ 32
33
