np

SŁOWNIK LEŚNY Biocenoza - (fitocenoza + zoocenoza + mykocenoza) zgrupowania /populacje/ różnych gatunków zasiedlających wybrane środowiska /np. biocen...
186 downloads 3 Views 75KB Size
SŁOWNIK LEŚNY Biocenoza - (fitocenoza + zoocenoza + mykocenoza) zgrupowania /populacje/ różnych gatunków zasiedlających wybrane środowiska /np. biocenoza lasu/; Biopreparat - środek owadobójczy /insektycyd/, w którym czynnym składnikiem są mikroorganizmy /wirusy, bakterie, pierwotniaki, nicienie, grzyby/; Biotop – środowisko (część abiotyczna – siedlisko), w którym występuje określony zespół organizmów; Bonitacja (drzewostanu) /bon., bonit./ – klasa bonitacji (I-V) jest to zwykle zależność wysokości i wieku, np. sosny w wieku 100 lat I klasy osiągają wysokość 30-35m a V kl. bonit. – jedynie12-13 m. Wynika to głównie z warunków siedliskowych. Budowa przerębowa (BP) – typ budowy pionowej drzewostanów polegający na wzajemnym przenikaniu się grup i kęp drzew o różnym wieku i wysokości, zwykle w lasach Jd, Św, Bk. Cięcia przedrębne – patrz użytkowanie przedrębne. Czyszczenia – zespół zabiegów pielęgnacyjnych mających na celu uporządkowanie składu gatunkowego, formy zmieszania i struktury odnowienia oraz uregulowanie stopnia zagęszczenia i poprawę jakości drzewek; odbywają się w fazie uprawy i młodnika czyszczenia późne /CP/ – czyszczenia w okresie od osiągnięcia zwarcia do rozpoczęcia procesu wydzielania drzew. czyszczenia wczesne /CW/– czyszczenia wykonywane w uprawach przed osiągnięciem przez nie zwarcia; Defoliacja – ubytek liści lub igieł wzrastający wraz z pogarszaniem się stanu zdrowotnego drzewa. Drobnica – drewno okrągłe o średnicy w grubszym końcu do 5 cm (bez kory). Drzewa doborowe - drzewa o najwyższej wartości genetycznej i hodowlanej typowane jako baza do rozmnażania wegetatywnego i generatywnego. Drzewostan = wydzielenie taksacyjne – fragment lasu o zbliżonych cechach taksacyjnych takich jak wiek, skład gatunkowy, zadrzewienie, jakość, pochodzenie itp. Podstawowa jednostka taksacji lasu i inwentaryzacji zapasu. Drzewostan dojrzały (rębny) - drzewostan, który wykazuje wyraźne zmniejszenie przyrostu miąższości nie spowodowane czynnikami zewnętrznymi, i który ze względu na wiek i wymiary drzew nadaje się do wyrębu. Dojrzałość do wyrębu może wynikać także z innych przyczyn: spełniania założonego celu produkcji (odpowiednie sortymenty drzewne), konieczność przebudowy drzewostanu, odnowienie naturalne pod okapem. Drzewostan nasienny gospodarczy - drzewostan, którego pochodzenie i dobra jakość gwarantują otrzymanie, z nasion w nim pozyskanych, wartościowego potomstwa. Nasiona zbiera się po przeprowadzeniu wyrębu poszczególnych partii tego drzewostanu. Wyrąb taki dokonywany jest w latach dobrego urodzaju.

Drzewostan nasienny wyłączony - drzewostan nasienny o najwyższej jakości genetycznej, gdzie zbiór nasion przeprowadza się głównie z drzew stojących (wyłączone z cięć rębnych). Drzewostany zachowawcze – drzewostany wydzielone dla zachowania zagrożonych populacji drzew leśnych rodzimych proweniencji. Dzielnica przyrodniczo-leśna - jednostka w obrębie krainy przyrodniczo-leśnej, jednolita pod względem warunków fizjograficznych. Ekologia nauka zajmująca się badaniem wzajemnych zależności między organizmami oraz między organizmami a środowiskiem, w którym one żyją; Ekorozwój /zwany też rozwojem zrównoważonym/ podporządkowanie potrzeb i aspiracji społeczeństwa /i państwa/ możliwościom środowiska; prowadzenie wszelkiej działalności gospodarczej w harmonii z przyrodą; Ekosystem leśny – podstawowa funkcjonalna jednostka ekologiczna reprezentowana przez względnie jednorodny płat lasu, w obrębie którego siedlisko, świat roślin i zwierząt pozostają ze sobą w stosunkach wzajemnych zależności, tworząc układ dynamicznie utrzymujący się jako całość. Ekotyp utrwalona dziedzicznie forma ekologiczna (rasa) gatunku uwarunkowana specyficznymi (lokalnymi) właściwościami środowiska; Emisje przemysłowe – gazowe związki chemiczne i pyły wydzielane do atmosfery przez zakłady przemysłowe, komunalne i inne. Epifitoza – epidemiczne (masowe) występowanie zachorowań roślin na określonym obszarze, powodowane przez jeden czynnik chorobotwórczy (np. grzyba), którego masowe wystąpienie ułatwił układ warunków sprzyjających jego rozwojowi. Eutrofizacja – gromadzenie się w środowisku, w wyniku procesów naturalnych lub antropogenicznych, substancji pokarmowych w ilościach przekraczających możliwości ich zużycia lub rozkładu przez organizmy. Foliofagi – owady liściożerne. Gradacja - masowe, przybierające wręcz charakter klęski, występowanie szkodliwych owadów w wyniku korzystnego dla danego gatunku układu czynników ekologicznych. Grubizna – (1) miąższość drzewa od wysokości pniaka, do średnicy w cieńszym końcu co najmniej 7 cm w korze (dotyczy zapasu na pniu); (2) drewno okrągłe o średnicy w cieńszym końcu bez kory co najmniej 5 cm (dotyczy drewna pozyskanego); grubizna brutto – w korze; grubizna netto – bez kory. Halizna – powierzchnia pozbawiona drzewostanu przez okres dłuższy niż 2 lata (w sytuacjach poklęskowych 5 lat), bądź uprawa lub młodnik pierwszej klasy wieku o zadrzewieniu niższym niż 0,5. Imisje zanieczyszczeń – zanieczyszczenia gazowe i pyłowe powietrza atmosferycznego oddziałujące na otoczenie, tj. docierające do organizmów lub ekosystemów i wywierające na nie wpływ.

Jednostki organizacyjne Lasów Państwowych - Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych, Dyrekcja Regionalna Lasów Państwowych, Nadleśnictwo (po 2-3 obręby), Leśnictwo (około 11,5 tys ha lasu) Klasa do odnowienia (KDO) – typ budowy pionowej drzewostanów, w których ma miejsce równoczesne użytkowanie i odnawianie pod osłoną drzewostanu macierzystego, o stanie odnowienia nie spełniającym jeszcze zakładanych wymogów. Klasa odnowienia (KO) – typ budowy pionowej drzewostanów, w których ma miejsce równoczesne użytkowanie i odnawianie pod osłoną drzewostanu macierzystego, o stanie odnowienia pozwalającym przejść do kolejnych etapów jego pielęgnacji. Klasa wieku - Grupy podziału drzewostanów wg wieku. Rozpiętość klasy wynosi 20 lat (np. I kl. wieku 1-20 lat, II kl. wieku 21-40 lat itd). Kolej rębu (kolej rębności) - okres, w ciągu którego wszystkie drzewa lub drzewostany określonej jednostki gospodarczej w miarę osiągania dojrzałości rębnej podlegają kolejno jednorazowemu użytkowaniu i odnowieniu. Kraina przyrodniczo-leśna - podstawowa jednostka przyrodniczo-leśnego podziału kraju, zwarty obszar o zbliżonych warunkach fizjograficznych. W Polsce wydzielono 8 krain. Lasy gospodarcze – lasy, w których prowadzi się planową hodowlę w celu realizacji funkcji produkcyjnej drewna i innych płodów leśnych z zachowaniem zasad ładu przestrzennego i czasowego. Lasy ochronne lasy, których wiodącą funkcją jest ochrona gleby /tzw. lasy glebochronne/, zasobów wodnych, bądź też są uszkodzone na skutek działalności przemysłu, stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody, położone w granicach administracyjnych miast i w odległości do 10 km od granic miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców, w strefach ochronnych wokół sanatoriów i uzdrowisk /pełny wykaz lasów ochronnych zawiera rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa a dnia 25 sierpnia 1992 r., Dz. U. Nr 67, poz. 337/. Lesistość (wskaźnik lesistości) – procentowy stosunek powierzchni lasów do ogólnej powierzchni geograficznej kraju (obszaru). Leśny kompleks promocyjny (LKP) – obszar funkcjonalny o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym i społecznym, powołany w celu promocji trwale zrównoważonej gospodarki leśnej oraz ochrony zasobów przyrody w lasach. Miąższość drewna – objętość drewna, mierzona w metrach sześciennych (m3). Nalot – jednoroczne odnowienie naturalne pochodzące z samosiewu Odnowienia – nowe drzewostany powstałe w miejscu dotychczasowych, usuniętych w toku użytkowania lub zniszczonych przez klęski żywiołowe; Odnowienia naturalne, gdy drzewostany powstają z samosiewu (nawet po przygotowaniu gleby) lub z odrośli; Odnowienia sztuczne, gdy są zakładane przez człowieka, sadzone.

Odnowienie lasu - wprowadzenie drzewostanów ze sztucznych nasadzeń lub obsiewu naturalnego w miejsce dotychczasowych, które zostały wycięte lub uległy zniszczeniu przez huragany, pożary itp. Okiść śnieg osiadający na gałęziach drzew i krzewów, powodujący często /zwłaszcza, gdy jest mokry i ciężki/ łamanie gałęzi, a nawet całych drzew; Patogeny – czynniki wywołujące choroby; pierwotne atakują organizmy żywe, wtórne atakują drzewa uszkodzone. pH – wskaźnik kwasowości, np. gleby. Pierśnica – grubość (średnica) drzewa stojącego na pniu, mierzona na wysokości 1,3 m nad ziemią. Plantacja nasienna - uprawa ze szczepów uzyskanych przez zaszczepienie zrazami z drzew doborowych na podkładach tego samego gatunku. Szybko wchodzi w okres wydawania nasion, powtarzających cechy drzew doborowych. Plantacyjne uprawy nasienne - uprawa z siewek wyhodowanych z nasion określonej liczby drzew doborowych (potomstwo co najmniej 40 drzew). Płazowina –powierzchnia porośnięta drzewami II klasy wieku o zadrzewieniu do 0,3 włącznie lub III klasy i starszymi o zadrzewieniu do 0,2 włącznie. Nie dotyczy to drzewostanów będących w klasie odnowienia i klasie do odnowienia (KO i KDO), Podrost – dolna warstwa drzewostanu składająca się z gatunków, które w przyszłości stworzą drzewostan, gatunków „przyszłościowych” Podszyt – warstwa krzewów i drzewiastych gatunków „nieprzyszłościowych” (patrz podrost). Pojemność sorpcyjna gleby – ilość kationów, która może być wchłonięta przez 100 g gleby. Poprawki i uzupełnienia - wprowadzenie w uprawach leśnych nowych sadzonek lub siewek w miejsce wypadłych. Posusz – drzewa obumierające lub obumarłe na skutek nadmiernego zagęszczenia w drzewostanie,opanowania przez szkodniki owadzie pierwotne lub wtórne, oddziaływania emisji przemysłowych, zmiany warunków wodnych itp. Pozyskanie drewna - proces technologiczny polegający na usuwaniu drzew bądź to pojedynczo, bądź z określonych powierzchni w celu osiągnięcia pożądanych efektów hodowlanych i ekonomicznych. Proces bielicowania – proces glebowy prowadzący do obniżenia żyzności gleb na skutek wymywania związków mineralnych i organicznych (szczególnie przez kwasy ze ściółki iglastej). Przyrost (miąższości) – zwiększenie miąższości drzewa (drzewostanu) z upływem czasu; przyrost bieżący – dokonuje się w określonym czasie; w zależności od długości okresu wyróżniamy:– przyrost bieżący roczny,– przyrost bieżący okresowy (długość okresu większa niż rok),– przyrost bieżący z całego wieku (od momentu powstania drzewa do interesującego nas wieku);

przyrost przeciętny – iloraz przyrostu bieżącego i długości okresu: – przyrost przeciętny roczny w okresie, – przyrost przeciętny roczny z całego wieku. Regionalizacja przyrodniczoleśna – podział kraju na jednostki przyrodniczoleśne, tj. krainy, dzielnice i mezoregiony, umożliwiający optymalne wykorzystanie środowiska przyrodniczego przez uwzględnienie jego zróżnicowania. Repelenty – środki odstraszające, środki ochrony roślin stosowane do zabezpieczania młodych drzew przed uszkadzaniem ich przez zwierzynę. Rębnia – szereg czynności mających na celu pobranie surowca drzewnego z dojrzałego drzewostanu, ściśle związanych ze sposobem odnowienia lasu. Rębnie zupełne (I), częściowe (II), gniazdowe (III) stopniowe (IV) i przerębowa (V). Roczny etat miąższościowy cięć rębnych w Lasach Państwowych – suma, odniesiona przeciętnie do jednego roku, etatów cięć rębnych poszczególnych nadleśnictw; etaty cięć rębnych dla poszczególnych nadleśnictw ustalane są w planach urządzenia lasu jako wielkości nieprzekraczalne w całych (w zasadzie 10-letnich) okresach obowiązywania tych planów; Rozmiar pozyskania (użytkowania) – wielkość (miąższość) drewna do pozyskania wynikająca z planów gospodarczo-finansowych. Różnorodność biologiczna – rozmaitość form życia na Ziemi lub na danym obszarze, rozpatrywana zazwyczaj na trzech poziomach organizacji przyrody jako:– różnorodność gatunkowa – rozmaitość gatunków,– różnorodność ekologiczna – rozmaitość typów zgrupowań (biocenoz, ekosystemów), – różnorodność genetyczna – rozmaitość genów składających się na pulę genetyczną populacji. Runo leśne najniższa warstwa roślinności w drzewostanie, złożona z roślin zielnych i krzewinek /np. borówki czarnej/ oraz mchów, porostów i grzybów; Siedlisko kompleks czynników abiotycznych /nieożywionych/ środowiska, na które składają się stosunki klimatyczne, łącznie z reżimem wodnym oraz stosunki glebowe, łącznie z ukształtowaniem terenu; Skład gatunkowy – zapis udziału poszczególnych gatunków drzew w drzewostanie, w skali decylowej; w drzewostanie 8So 2Brz około 80% grubizny (od 2003 roku liczby drzew lub powierzchni) zajmuje sosna a 20% brzoza. Spałowanie zdzieranie z młodych drzew kory razem z łykiem przez zwierzynę płową /np. łoś, jeleń, sarna/ dla celów pokarmowych; Stepowienie – ograniczanie warunków sprzyjających rozwojowi lasu, głównie przez osuszanie, co sprzyja wkraczaniu roślinności stepowej. Strefy uszkodzenia przemysłowego w zależności od stopnia nasilenia szkodliwego oddziaływania gazów i pyłów, wyrażającego się między innymi ubytkiem aparatu asymilacyjnego drzew leśnych wyróżnia się następujące strefy: O - bez uszkodzeń (redukcja aparatu asymilacyjnego do 10%) I - uszkodzeń słabych (11-25%) II - uszkodzeń średnich (2660%) III - uszkodzeń silnych (powyżej 60%) wg obowiązujących zasad (od 2003) strefy nie obowiązują, ustala się stopień uszkodzenia pojedynczych drzewostanów z podaniem źródła uszkodzeń.

Synantropizacja – przemiany zachodzące w szacie roślinnej pod wpływem działalności człowieka, przejawiające się zanikaniem pierwotnych zbiorowisk roślinnych i rozprzestrzenianiem się roślin towarzyszących roślinom uprawnym oraz rozwijających się w sąsiedztwie dróg i osiedli. Szkodniki pierwotne - szkodniki owadzie niszczące aparat asymilacyjny drzew (igły, liście) występujące w gradacjach. Szkodniki wtórne - szkodniki owadzie atakujące drzewa osłabione, uszkadzające głównie miazgę drzew. Trzebieże – cięcia pielęgnacyjne wykonywane w drzewostanach, które przeszły już okres czyszczeń, polegające na usuwaniu z drzewostanu drzew gospodarczo niepożądanych. Pozytywny wpływ trzebieży przejawia się wzmożonym przyrostem grubości, wysokości i wielkości koron drzew oraz polepszaniem jakości drzewostanu. Trzebieże późne – obejmują okres spowolnionego wydzielania naturalnego drzew. Trzebieże wczesne – obejmują okres intensywnie przebiegającego procesu naturalnego wydzielania się drzew (do około połowy wieku rębności). Typ siedliskowy lasu jednostka klasyfikacji siedlisk leśnych, uogólnione pojęcie kategorii siedlisk o podobnej przydatności do produkcji leśnej. Klasyfikacja siedlisk leśnych uwzględnia cztery stopnie żyzności siedlisk /od najuboższych do najżyźniejszych: bory, bory mieszane, lasy mieszane, lasy/ oraz pięciu stopni uwilgotnienia siedlisk /od suchych do okresowo zatapianych: suche, świeże, wilgotne, bagienne i łęgowe/, a także położenie geograficzne /tereny nizinne, wyżynne, podgórskie i górskie/; Użytki przedrębne - drewno pozyskane w trakcie prowadzonych zabiegów pielęgnacyjnych w młodszych drzewostanach (przedrębnych) a także zabiegów sanitarnych. Użytki rębne - drewno pozyskane w dojrzałych drzewostanach. Użytkowanie lasu - działalność mająca na celu wykorzystanie naturalnych bogactw leśnych i przygotowanie ich dla odbiorców (także dział nauk leśnych). Współczynnik hydrotermiczny – wskaźnik określający relację między opadami atmosferycznymi a temperaturą powietrza. Wydzielenie = pododdział ( jeżeli wydz. jest gruntem leśnym zalesionym wtedy wydzielenie=drzewostan) Zabiegi pielęgnacycjne - cięcia wykonywane w różnych fazach rozwojowych drzewostanów. Mają na celu kształtowanie struktury gatunkowej, wysokościowej i wzmagania procesów obiegu materii w drzewostanach (CW, CP, TW, TP). Zadrzewienie – 1) zadrzewienie śródpolne, przydrożne itp. ugrupowania drzew nie będące w myśl ustawy o lasach – lasem 2) Zd – miara „wypełnienia” lasu przez drzewa, porównanie miąższości rzeczywistej drzewostanu do miąższości tabelarycznej drzewostanu o takim samym gatunku wieku i bonitacji (wyrażone zwykle wskaźnikiem 0,4 – 1,1) Zalesienia – lasy założone na gruntach nieleśnych dotychczas użytkowanych rolniczo lub stanowiących nieużytki.

Zalesienia gruntów - wprowadzenie drzewostanów ze sztucznych nasadzeń lub obsiewu naturalnego na gruntach przeznaczonych do zalesienia, będących dotychczas gruntami rolniczymi lub nieużytkami. Zapas drewna na pniu - miąższość drewna w drzewostanach (zwykle miąższość grubizny) wyrażana w m3. Zapas na pniu – miąższość (objętość) wszystkich drzew żywych na danym obszarze (drzewostan, województwo, kraj itp.), o pierśnicy powyżej 7 cm (w korze). Zapas na pniu w przeliczeniu na 1 ha nazywany jest zasobnością. Zasobność drzewostanu objętość /miąższość/ drewna (zwykle miąższość grubizny) w części nadziemnej drzew w drzewostanie, wyrażona w m3 na 1 ha. Złomy i wywroty – drzewa złamane lub powalone przez wiatr, śnieg. Zrąb - powierzchnia leśna, z której drzewostan jest usuwany w ramach użytkowania lasu w ramach cięć zupełnych; (mogą być inne – częściowe, gniazdowe, stopniowe, przerębowe). Zwarcie - miara „zagęszczenia” drzew w lesie

Wykorzystano m. in. słownik leśny ze strony internetowej Lasów Państwowych www.lp.gov.pl inne interesujące linki: www.mos.gov.pl - Ministerstwo Środowiska, www.kp.org.pl - klub przyrodników www.lasy.pl - forum leśne i wiele, wiele innych pokrewnych stron poświęconych lasom, przyrodzie itp. Słowniczek na podstawie raportu o stanie lasów 2002 LITERATURA nieobowiązkowa „Poradnik leśniczego” PWRiL wiele wydań literatura podawana na wykładach odnośnie poruszanych zagadnień

Symbol So Lb Md Św Jd Bk Dbs Dbb Kl Jw Wzs Wzp Bst Js Lp Gb Brzb Brzo Ol Olsz Gr Czr Jb Czm Jrz Tpb Tpc Tpsz Os Wbb Wbkr Wbs Iwa

WYKAZ SKRÓTÓW I SYMBOLI GATUNKÓW DRZEW I KRZEWÓW - stosowanych w opracowaniu Drzewa Krzewy Gatunek Symbol Gatunek sosna zwyczajna berb. berberys limba bez c. bez czarny modrzew bez k. bez koralowy świerk dereń dereń właściwy jodła der. świd. dereń świdwa buk głóg głóg dąb szypułkowy jał. jałowiec dąb bezszypułkowy kal. kalina klon pospolity krusz. kruszyna jawor lesz. leszczyna wiąz szypułkowy porz. porzeczka czarna wiąz polny (pospolity) p. cz. porzeczka czerwona wiąz górski (brzost) such. suchodrzew jesion szakł. szakłak lipa trz. b. trzmielina brodawkowata grab trz. e. trzmielina europejska brzoza brodawkowata (zwyczajna) brzoza omszona olsza czarna olsza szara grusza czereśnia jabłoń czeremcha jarzębina topola biała topola czarna topola szara osika wierzba biała wierzba krucha wierzba szara (łoza) wierzba iwa