Nowoczesne techniki wykoczeniowe w budownictwie Materiay dydaktyczne dla uczestników warsztatów realizowanych w ramach projektu "Nauczyciel na praktykach. Program doskonalenia zawodowego w przedsibiorstwach dla nauczycieli ksztacenia zawodowego"

Danuta Garczyska

Copyright © by Dolnolska Szkoa Wysza, Wrocaw 2011

Projekt oraz niniejsze materiay zostay wspófinansowane ze rodków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego Publikacja dystrybuowana bezpatnie.

Cytowanie fragmentów wycznie z podaniem róda oraz autorów

Dolnolska Szkoa Wysza Biuro projektu „Nauczyciel na praktykach. Program doskonalenia zawodowego w przedsibiorstwach dla nauczycieli ksztacenia zawodowego” ul. Wagonowa 9, 53-609 Wrocaw tel. 71 358-27-24 fax. 71 358-27-68 e-mail: [email protected] www.nauczycielnapraktykach.pl

1. Wprowadzenie...............................................................................................................................4 2. Nowoczesne techniki wykończeniowe w budownictwie................................................................5 3. Rozwiązania materiałowo-konstrukcyjne podłóg.........................................................................6 4. Tynki wewnętrzne i zewnętrzne - zasady doboru materiałów i sposobu wykonania..................18 5. Materiały i techniki stosowane podczas robót malarskich i tapetowania....................................26 6. Okładziny wewnętrzne i zewnętrzne - zastosowanie, materiały i zasady wykonywania............32 7. Sucha zabudowa wnętrz - funkcje i rozwiązania techniczne......................................................38 8. Termorenowacja budynków - technologia wykonania i wpływ na ochronę środowiska............46 9. Systemy fasadowe jako element kształtowania bryły budynku...................................................51 10. Materiały i technologia wykonywania nawierzchni o różnym przeznaczeniu............................54 11. Dachy zielone - zasady konstruowania i wpływ na kształtowanie środowiska...........................59 12. Bibliografia....................................................................................................................................62

3

Wprowadzenie Warsztaty szkoleniowe „Nowoczesne techniki wykoczeniowe w budownictwie” s czci projektu „Nauczyciel na praktykach. Program doskonalenia zawodowego w przedsibiorstwach dla nauczycieli ksztacenia zawodowego”, wspófinansowanego ze rodków Unii Europejskiej i realizowanego w ramach Priorytetu III Programu Operacyjnego Kapita Ludzki, Dziaanie 3.4. Otwarto systemu edukacji w kontekcie uczenia si przez cae ycie. Opracowanie to powstao z myl o nauczycielach, biorcych udzia w zajciach, które

maj

przybliy

im

tematyk,

zwizan

z

nowoczesnymi

technikami

wykoczeniowymi, stosowanymi wspóczenie w budownictwie. Materia zosta tak dobrany i przedstawiony, aby zainteresowa nauczycieli uczcych rónych przedmiotów zawodowych, mniej lub bardziej zwizanych z technologiami wykoczeniowymi w budownictwie, nauczycieli znajdujcych si na rónym etapie drogi zawodowej i rónych poziomach awansu zawodowego. W

opracowaniu

zawarte

s

treci,

dotyczce

wybranych

elementów

wykoczeniowych, wzbogacone rysunkami, schematami oraz zdjciami, ilustrujcymi przedstawiane zagadnienia. W czasie zaj poszczególne tematy objte zostan wiczeniami, które pozwol uczestnikom na swobodne wypowiadanie swojego zdania, umoliwi dyskusj, wymian pogldów i prezentacj wasnych przemyle, wynikajcych z obserwacji otoczenia, a take z dowiadcze zawodowych. wiczenia te mog by inspiracj dla nauczycielipozwol uatrakcyjni im metody pracy z uczniem, wska sposób prezentacji poszczególnych zagadnie oraz pomog w wyborze treci. Prace wykoczeniowe w budownictwie to bardzo szeroka i dynamicznie rozwijajca si dziedzina wiedzy. Rozwizania, które w jej ramach powstaj s czsto wynikiem wspópracy bardzo szerokiego grona specjalistów z wielu bran (architekci, konstruktorzy, specjalici od materiaów budowlanych, chemicy…). Z tych powodów podczas prowadzenia zaj z modzie w szkoach nie zawsze mona oprze si na podrcznikach- czsto brak w nich informacji o najnowszych trendach i rozwizaniach materiaowo-konstrukcyjnych. Konieczne jest wic, by nauczyciele stale i systematycznie wzbogacali swoj wiedz w tym temacie, celem zainteresowania swoich uczniów nowymi technologiami i przygotowania ich do podjcia pracy zawodowej. Jedn z dróg zdobywania informacji i poszerzania wasnych horyzontów jest samoksztacenie, obejmujce czytanie literatury fachowej, czasopism branowych, uczestniczenie w Targach Budowlanych, nawizywanie kontaktów z firmami itp. Z pewnoci równie udzia w warsztatach, powieconych takiej tematyce przyczyni si do realizacji tego zadania. 4

Nowoczesne techniki wykoczeniowe w budownictwie – wstp Obecnie obserwujemy bardzo dynamiczny rozwój budownictwa, zarówno w zakresie nowoczesnych rozwiza architektoniczno-konstrukcyjnych, jak i stosowanych materiaów i technologii wznoszenia obiektów. Rozwizania te s w wielu wypadkach bardzo miae, nowatorskie, wzbudzaj zachwyt lub kontrowersje. Do ich realizacji stosowane s nadal materiay tradycyjne, a take te powstae w wyniku wspópracy bardzo szerokiego grona specjalistów. Wszelkie projektowane i wznoszone obiekty musz spenia okrelone wymagania, które wraz z rozwojem technologii oraz coraz bogatszym asortymentem materiaów budowlanych systematycznie rosn. Maj one zwizek np. z: - bezpieczestwem uytkowania (wymagania poarowe, odpowiedni mikroklimat wntrza, wytrzymao …), - wysokimi walorami estetycznymi, - du trwaoci, - izolacyjnoci ciepln i akustyczn, - moliwoci dowolnego ksztatowania wntrza wedug upodoba i potrzeb uytkownika, - ochron rodowiska (wyposaenie w okrelone instalacje, które daj moliwo wykorzystania naturalnych róde energii, stosowanie zdrowych materiaów, oszczdno w zuyciu energii do ogrzania i owietlenia pomieszcze itp). Moliwo spenienia tych wymaga moliwa jest midzy innymi dziki: - precyzyjnym obliczeniom konstrukcyjnym, - sporzdzeniu szczegóowej dokumentacji technicznej, - prawidowemu wykonawstwu, - stosowaniu si do zalece normowych, przepisów, zasad, które czsto powstaj w wyniku bada dowiadczalnych i obserwacji obiektów w dugim czasie, - analizowaniu rozwiza ju istniejcych i wyciganiu wniosków z tych analiz, - stosowaniu odpowiednich technologii i materiaów, w zalenoci od wielkoci i rodzaju obcie, warunków rodowiskowych, w jakich bdzie znajdowa si obiekt oraz czynników wewntrznych, które mog szkodliwie oddziaywa na jego poszczególne fragmenty. Powysze warunki to oczywicie jedynie cz czynników, branych pod uwag podczas projektowania obiektu w zakresie jego funkcji i konstrukcji. Niewtpliwie nie mona wród nich pomin znaczenia elementów wykoczeniowych, które nie tylko nadaj obiektowi jako caoci oraz jego poszczególnym czciom podany wygld. Ich znaczenie jest o wiele szersze. Wiele z tych elementów spenia take inne wane funkcje np.: 5

- decyduje o trwaoci obiektu poprzez zabezpieczanie jego elementów przed niszczcymi czynnikami rodowiska zewntrznego i wewntrznego (porednio ma to take wpyw na wytrzymao )- np. tynkowanie czy uoenie okadziny moe zabezpiecza przed wilgoci, czynnikami chemicznymi, mrozem, uszkodzeniami mechanicznymi itp., - zapewnia spenienie wymaga cieplno-wilgotnociowych w przegrodach zewntrznych, dziki czemu nie przemarzaj ciany, nie powstaj mostki termiczne i zawilgocenia, prowadzce do rozwoju mikroorganizmów, - umoliwia dowolne ksztatowanie wntrza, co jest szczególnie istotne przy zmianie sposobu jego uytkowania (np. szybki demonta i monta lekkich cianek dziaowych), - daje moliwo zakrycia rónego rodzaju instalacji, niezbdnych do waciwego uytkowania pomieszcze (np. sufity podwieszane, podniesione podogi…), - wpywa na bezpieczestwo uytkowników – np. posadzki antyelektrostatyczne, antypolizgowe, okadziny o wysokiej odpornoci na ogie, - ksztatuje dobry mikroklimat we wntrzach – np. niektóre tynki reguluj wilgotno powietrza, co ma wpyw na dobre samopoczucie uytkownika oraz stan jego zdrowia. Przedstawione powyej zagadnienia wskazuj na konieczno cigego rozwijania nowoczesnych technik wykoczeniowych, aby mogy one sprosta coraz wikszym wymaganiom, stawianym przez projektantów i uytkowników obiektów budowlanych.

Rozwizania materiaowo-konstrukcyjne podóg Wiadomoci wstpne Podoga to jeden z najwaniejszych elementów wykoczeniowych w budynku. Spenia bardzo wiele rónych zada, np.: - nadaje pomieszczeniom odpowiednie walory estetyczne (szczególnie istotne w pomieszczeniach o duych powierzchniach), - przenosi obcienia uytkowe (np. ciar ludzi, wyposaenia, magazynowanych przedmiotów) na niej pooone elementy budynku, - umoliwia swobodne i bezpieczne poruszanie si ludzi, zwierzt oraz transport koowy, - zabezpiecza niej pooone elementy budynku np. stropy przed uszkodzeniem i zawilgoceniem, wynikajcym z uytkowania, - podwysza izolacyjno termiczn i akustyczn przegród budowlanych, - wpywa na bezpieczestwo uytkowników (np. podogi o podwyszonej odpornoci na ogie, antyelektrostatyczne itp.).

6

Z uwagi na powysze zadania podogom stawiane s konkretne wymagania; podstawowe z nich to: - równa powierzchnia lub moliwo uzyskania spadku powierzchni, jeli takie rozwizanie przewiduje projekt, - trwao w caym okresie eksploatacji obiektu, - odpowiednia izolacyjno cieplna i akustyczna, - odpowiednia dla danych warunków uytkowania estetyka i moliwo utrzymania czystoci w pomieszczeniu, - antypolizgowo , a wic stworzenie warunków bezpiecznego uytkowania pomieszcze, - wymagania szczególne np. antyelektrostatyczno , podwyszona sprysto (podogi sportowe), wodoszczelno , odporno na róne dodatkowe czynniki, które mog pojawi si w trakcie uytkowania (uderzenia, kontakt z substancjami chemicznymi). W wikszoci przypadków podoga nie musi spenia wszystkich powyszych wymaga, a jedynie cz z nich, zalenie od rodzaju i przeznaczenie pomieszczenia, w którym si znajduje.

Klasyfikacja podóg z uwagi na róne kryteria Podogi mona podzieli na grupy, stosujc róne kryteria podziau. Na przykad:1 a) z uwagi na przeznaczenie pomieszcze, w których si znajduj moemy wyróni : - podogi w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi – np. pomieszczenia mieszkalne, biura, szkoy, bursy…, - podogi w pomieszczeniach o szczególnych wymaganiach uytkowych, np. podogi o zwikszonej odpornoci na cieranie, podogi o podwyszonej sprystoci, podogi antyelektrostatyczne… - podogi w pomieszczeniach o znaczeniu podrzdnym, np. piwnice, pomieszczenia gospodarcze… b) z uwagi na materia, z którego wykonano jej warstw wierzchni, czyli posadzk mona wyróni podogi z posadzkami: - z materiaów drzewnych, - z tworzyw sztucznych, - z materiaów mineralnych i ywiczno-mineralnych, - z materiaów bitumicznych.

1

Z. Wolski Roboty podogowe i okadzinowe, Warszawa 1983, str. 14-15.

7

Elementy skadowe podóg Z uwagi na rónorodno funkcji, jakie spenia powinna w rónych rozwizaniach podoga, jej budowa na ogó jest wielowarstwowa. Schematyczn budow podogi mona przedstawi w sposób pokazany na rys. nr 1. A- warstwy podogi

A

B- podoe (strop lub warstwa leca na gruncie)

1 2 3 4 5 6 7

B

8

1- posadzka (warstwa wierzchnia podogi) 2- warstwa mocujca posadzk 3- warstwa wygadzajca 4- podkad 5- warstwa ochronna 6- izolacja termiczna i/lub akustyczna 7- izolacja paroszczelna lub przeciwwilgociowa 8- podoe (strop lub warstwa leca na gruncie) Rys. nr 1. Schemat budowy podogi.

Charakterystyka ogólna warstw podogowych

a) warstwa izolacji parochronnej i przeciwwilgociowej Izolacja przeciwwilgociowa stosowana jest w podogach uoonych na stropach w miejscach naraonych na zawilgocenie, zwizane z uytkowaniem pomieszcze (azienka, kuchnia) oraz pooonych na gruncie, gdzie istnieje moliwo zawilgocenia od gruntu. Do wykonania tej warstwy mona stosowa materiay rolowe w postaci pap asfaltowych, folii polietylenowych lub PVC, masy powokowe oraz zaprawy uszczelniajce. Dla uzyskania dobrej jakoci tej warstwy musi ona dobrze przylega do podoa, czy si z izolacj pionow i poziom cian zewntrznych, a w przypadku stosowania arkuszy naley czy je

8

na zakad. Podoe powinno by równe i czyste, a w przypadku, gdy stosuje si cienkie folie take gadkie (moliwo przedziurawienia). Podczas jej wykonywania musz panowa temperatury dodatnie, odpowiednie do uytego materiau. Rodzaj zastosowanego materiau oraz ilo warstw uzalenione s od miejsca wykonywania izolacji, np. w podogach wykonywanych na gruncie wilgotnym oraz w tzw. pomieszczeniach mokrych stosuje si zwykle dwie warstwy papy na lepiku asfaltowym. Izolacja paroszczelna wykonywana jest w stropach nad pomieszczeniami o zwikszonej wilgotnoci powietrza, np. kuchnie, pralnie po to, aby nie doszo do zawilgocenia konstrukcji na skutek dyfuzji pary wodnej. Do wykonania stosowane s podobne materiay jak do izolacji przeciwwilgociowych. Obecnie w wielu robotach stosuje si tzw. folie w pynie. Maj one z reguy posta gotowych do uycia, jednorodnych past, które nakadane s na przygotowane uprzednio podoe zwykle co najmniej dwuwarstwowo. Umoliwiaj uzyskanie elastycznej powoki zarówno w caym pomieszczeniu, jak i w miejscach szczególnie naraonych na zawilgocenie (np. naroa pomieszcze, przejcia rur instalacyjnych, miejsca przerw dylatacyjnych). Z reguy odporne s na temperatury w szerokim zakresie, a wic mog by stosowane zarówno we wntrzach, jak i na zewntrz budynków (izolacje tarasów, balkonów). Z uwagi na du rónorodno tych materiaów podczas ich ukadania naley cile stosowa si do zalece producenta. b) izolacje termiczne i akustyczne Do izolacji tego rodzaju przydatne s róne materiay, np. styropian, pyty pilniowe, wena mineralna i szklana, pyty korkowe. Zadaniem izolacji termicznej jest ochrona przed ucieczk ciepa z pomieszcze o temperaturze wyszej do obszarów o temperaturze niszej. Sytuacja taka ma miejsce np. na podogach uoonych na gruncie, na stropach nad piwnic lub nad przejazdami. Izolacja akustyczna spenia szczególnie wan rol w warstwach podogowych, uoonych na stropach midzypitrowych. Dla uzyskania waciwej ochrony przed dwikami powietrznymi i uderzeniowymi naley zastosowa odpowiednie rozwizanie materiaowokonstrukcyjne. Zarówno izolacje termiczne jak i akustyczne naley wykonywa bardzo starannie, aby nie dopuci do powstania mostków termicznych i akustycznych. Jeeli wykorzystuje si do ich wykonania materiay nasikliwe to naley je chroni przed zawilgoceniem od strony podoa lub warstw wykonywanych póniej. c) warstwa ochronna

9

Jest ukadana w celu ochrony materiau izolacyjnego przed moliwoci zawilgocenia podczas ukadania podkadu. Obecno tej warstwy jest bardzo istotna, poniewa materiay izolacyjne s z reguy do podatne na wchanianie wilgoci; moe to powodowa ich zniszczenie (np. zagrzybienia w materiaach typu pyty pilniowe). Do jej wykonania stosuje si materiay odporne na wilgo np. pap oraz folie polietylenowe. Dla uzyskania dobrej ochrony konieczne jest ukadanie ich na zakad oraz z wywiniciem na cian dla ochrony uoonego tam z reguy paska izolacyjnego. d) podkad Do jego wykonania mona stosowa róne materiay i technologie, w zalenoci od tego, czy ma on stanowi samodzielny element konstrukcyjny w pododze, czy by zwizany z podoem. Niezalenie od rodzaju warstwa ta powinna odpowiada okrelonym wymaganiom, np. mie odpowiedni wytrzymao i sztywno , równo , dopuszczaln w konkretnej sytuacji wilgotno , czysto , nie wykazywa spka i rys. W wielu przypadkach jej cechy decyduj o jakoci caej podogi i warunkuj jej prawidow eksploatacj. W zalenoci od zastosowanej do wykonania technologii rozrónia si podkady wylewane wykonywane na bazie cementów i spoiw anhydrytowych oraz prefabrykowane np. w z pyt mineralnych (np. gipsowych czy anhydrytowych), pyt wiórowych, pilniowych lub gipsowo- wóknistych, zawierajcych wókna celulozowe. Obecnie bardzo czsto w pomieszczeniach suchych we wntrzach budynków wykonywane s podkady samopoziomujce anhydrytowe. Do ich uoenia stosowane s fabrycznie przygotowane mieszanki suche, które na budowie miesza si z wod w iloci podanej przez producenta na opakowaniu. Ich popularno wynika z wielu zalet, m.in.: - maj dobre parametry wytrzymaociowe, - nadaj si pod praktycznie kady rodzaj posadzki, - maj nieduy skurcz, a wic nie musz by czsto dylatowane, - podczas ukadania mona stosowa agregaty mieszajco-pompujace, co pozwala na przyspieszenie prac zwaszcza na duych powierzchniach, np. biurowych, - w czasie ich rozkadania na podoach maj zdolno do samoniwelacji, co uatwia uzyskanie jednakowego poziomu podkadu, a wic i dobr jako caej podogi. W zalenoci od przewidywanej konstrukcji podogi, a wic i wymaga technicznouytkowych stosuje si:2 - podkady zespolone, czyli zwizane z podoem – rys. nr 2,

2

S. Czernik, Rodzaje podogowych podkadów anhydrytowych, „Atlas Budowlany” 2010, nr 105, str.24

10

- podkady na warstwie oddzielajcej – rys. nr 3, - podkady pywajce – rys. nr 4, - podkady w postaci pyty grzewczej – rys. nr 5.

Rys. nr 2. Schemat rozwizania podkadu zespolonego z podoem

Rys. nr 3. Schemat rozwizania podkadu na warstwie oddzielajcej

Rys. nr 4. Schemat rozwizania podkadu pywajcego

Rys. nr 5. Schemat rozwizania podkadu w postaci pyty grzewczej

Oznaczenia do rysunków nr 2-5: elementy konstrukcji budynku profil dylatacyjny z fartuchem izolacja przeciwwilgociowa podkad samopoziomujcy izolacja termiczna / akustyczna ogrzewanie podogowe rodek gruntujcy

11

e) warstwa wygadzajca Moe by zastosowana np. na podkadzie monolitycznym w celu dokadnego wygadzenia jego powierzchni, szczególnie gdy planowane jest uoenie na nim cienkowarstwowej wykadziny. Z reguy warstwa ta jest wymagana na tradycyjnych podkadach

z

betonu

lub

zapraw

cementowych.

W

przypadku

podkadów

samopoziomujcych nie jest konieczna, z uwagi na wystarczajc gadko ich powierzchni.

f) posadzka Jest to wierzchnia warstwa podogi, która znaczco wpywa na bezpieczestwo uytkowania obiektu oraz standard jego wykoczenia. Z uwagi na materia uyty do jej wykonania moemy wyróni np.: - posadzki z materiaów drewnianych i drewnopochodnych, - posadzki z materiaów mineralnych i ywiczno-mineralnych, - posadzki z tworzyw sztucznych, - posadzki z materiaów bitumicznych. Wybór rodzaju posadzki i technologii jej wykonania uzaleniony jest od konstrukcji podogi,

wzgldów

architektonicznych,

uytkowych,

rodzaju

pomieszczenia,

jego

przeznaczenia, przewidywanego okresu uytkowania, a take ewentualnych szczególnych wymaga jakie musi ona spenia (np. odporno na dziaanie zwizków chemicznych).

Technologia wykonywania wybranych typów podóg Podoga z posadzk z desek klejonych warstwowo Obecnie na rynku dostpne s róne produkty, które mona zaklasyfikowa do tej grupy materiaów. Ich cech wspóln jest budowa, która zapewnia moliwo racjonalnego wykorzystania drewna. Warstwa wierzchnia wykonana jest z dobrej jakoci twardego drewna odmian liciastych, a warstwy podkadowe z gorszego jakociowo drewna iglastego. Cakowita grubo elementu zaley od producenta, ale z reguy wynosi kilkanacie milimetrów. Dokadno produkowanych wyrobów oraz fabryczne wykoczenie ich powierzchni zapewnia wysok jako posadzki, natomiast wielko elementu umoliwia szybsze uoenie w porównaniu do tradycyjnych posadzek z deszczuek lub pyt mozaikowych. Warstwa uytkowa (wierzchnia) jest dosy cienka, a wic posadzki takie nie powinny by stosowane w pomieszczeniach o duym nateniu ruchu. Uywane s na ni róne odmiany drewna, zarówno tradycyjne np. db, buk, jesion jak i egzotyczne np. iroko, merbau, jatoba, sapella i inne, co umoliwia uzyskanie bardzo rónych efektów w zakresie wzorów i kolorystyki. 12

Deski klejone warstwowe stosowane s do dwóch podstawowych rozwiza konstrukcyjnych podóg:3 - deski mocowane do legarów drewnianych, - deski ukadane bezporednio na podkadzie. W zalenoci od zastosowanego systemu, technologia ukadania podogi z zastosowaniem tych desek moe by róna. Podczas wykonywania wskazane jest korzystanie z rozwiza systemowych, poniewa zapewni to waciwe dobranie materiaów w zakresie jakoci i kolorystyki, a take uatwi dopasowanie elementów i przyspieszy ich monta. Deski klejone warstwowo produkowane s w wielu odmianach. Wikszo z nich skada si z trzech warstw desek o gruboci kilku milimetrów kada, przy czym warstwa górna z drewna wysokiej jakoci, a dolne np. z drewna iglastego. Cao pokryta jest warstwami szpachlowymi i lakierniczymi, które zabezpieczaj je przed czynnikami zwizanymi z eksploatacj (zawilgocenie, uszkodzenie mechaniczne), nadaj poysk oraz walory estetyczne. Typowy ukad warstw tego rodzaju wyrobów przedstawiony jest na rys. nr 6. 1 2 3 4 5 6 1. warstwa lakieru nawierzchniowego 2. warstwy lakierów podkadowych i szpachli 3. warstwa gruntujca 4. warstwa wierzchnia z drewna wysokiego gatunku 5. warstwa rodkowa z drewna iglastego 6. warstwa dolna z drewna iglastego Rys. nr 6. Schematyczny ukad warstw w deskach klejonych warstwowo. Warstwa wierzchnia oprócz dobranego drewna o ciekawej barwie oraz rysunku soi moe by wykonana w róny sposób, np. przypomina wygldem jednolit desk bez adnych podziaów na mniejsze czci lub mie lico podzielone na mniejsze fragmenty – rys. nr 7 i 8.

Rys. nr 7. Deska dwulamelowa

3

Rys. nr 8. Deska trzylamelowa

Z. Wolski Roboty podogowe i okadzinowe, Warszawa 1983, str. 135.

13

Deski tego rodzaju mona ukada na podkadzie bez ich przyklejania do niego lub z przyklejeniem do podoa, podobnie jak przy stosowaniu tradycyjnych deszczuek parkietowych. W pierwszym przypadku jako podkad moe by zastosowana np. warstwa izolacyjna, wykonana z pyt korkowych, tektury falistej lub naturalnych pyt podpodogowych, które podwyszaj walory akustyczne i cieplne podogi. Podczas ukadania naley stosowa si do zasad podanych przez konkretnego producenta; w wielu wypadkach podstawowe z nich s nastpujce: - zaleca si wczeniejsze (ok. 48 godz.) zoenie desek w pomieszczeniu, w którym bd ukadane, aby mogy si zaaklimatyzowa ; rozpakowane powinny by w dniu ukadania, - deski przed uoeniem naley sprawdzi (barwa, uszkodzenia) oraz rozplanowa ich uoenie, - kierunek ukadania desek uzaleniony jest od wymiarów pomieszczenia- jeeli ma ono regularny ksztat z reguy ukada si je prostopadle do najbardziej nasonecznionego okna, w przypadku pomieszcze dugich i wskich wzdu duszego boku; (ukad desek moe by take ukony), - przed uoeniem naley sprawdzi stan podoa- jego wilgotno , równo i czysto , - pierwszy rzd desek ukada si piórem w kierunku ciany z pozostawieniem 1-1,5cm odlegoci od niej- odstp ten wyznaczony powinien by drewnianymi, tymczasowymi klinami, - deski czymy ze sob, wsuwajc w wyprofilowane zcza, - ukadane deski naley dobija do uoonych wczeniej, aby uzyska dobr dokadno uoenia, - po uoeniu caoci usuwane s kliny dystansowe przy cianach, a powstaa szczelina zakrywana jest listw przycienn, mocowan do ciany przy pomocy koków rozporowych lub specjalnych listew mocujcych W drugim przypadku deski przyklejane s do podoa przy pomocy kleju zalecanego przez producenta. Jest on rozprowadzany stopniowo, w miar ukadania desek pac zbat na podou, po jego zagruntowaniu. Deski przyklejane s do podoa, z jednoczesnym dosuwaniem ich do uoonych wczeniej. Dla trwaego poczenia konieczne jest dociskanie ich do podoa, ale w taki sposób, aby nie wypywa spod nich klej.

Podogi sportowe S to podogi, którym stawia si specjalne wymagania uytkowe. Musz one przenosi znaczne obcienie, czsto dynamiczne, musz by bezpieczne dla uytkowników, czyli 14

ogranicza ryzyko kontuzji, chroni stawy osób korzystajcych, umoliwia dynamik ruchów, a przypadku gier z pik zapewnia waciwe jej odbijanie si. Powinny by trwae i umoliwia zachowanie odpowiednich warunków higienicznych w trakcie eksploatacji. Obecnie istnieje na rynku bardzo wiele rozwiza tego rodzaju podóg. Róni si one przede wszystkim zastosowan konstrukcj oraz materiaem uytym do wykoczenia, czyli warstw wierzchni. Istnienie tak wielu rozwiza umoliwia dobranie najlepszej opcji z uwagi na jej uytkowanie. Ze wzgldu na to, e w wielu obiektach typu sportowego mog w cigu roku odbywa si imprezy o rónym charakterze, produkowane s take rozwizania tzw. podóg sportowych skadanych. Umoliwiaj one np. zamian boiska sportowego na lodowisko. Bardzo powszechnym i uniwersalnym rozwizaniem s podogi powierzchniowoelastyczne z nawierzchni drewnian. Poniej, na rys. nr 9 przedstawiono jeden z przykadów rozwizania podogi tego rodzaju.

1. deszczuki posadzkowe na lepej pododze 2. legar 3. legar 4. podkadka tumica 5. podkadka betonowa 150x150x30mm 6. izolacja termiczna na szeroko 1m 7. podkad cementowy 8. izolacja przeciwwilgociowa 9. podoe betonowe 10. warstwa piasku 11. zagszczony grunt 12. listwa cokoowa z otworami wentylacyjnymi Rys. nr 9. Konstrukcja sprystej podogi w szkolnych salach gimnastycznych- z deszczuek na lepej pododze4 Podogi przemysowe Musz one spenia wiele wymaga, zwizanych z przeznaczeniem obiektów, w których si znajduj, np. przenosi due obcienia mechaniczne, zwizane z ruchem koowym, obcieniem statycznym, wywoanym magazynowanymi towarami, wykazywa odporno chemiczn oraz termiczn, a take zapewnia moliwo utrzymania higieny na wysokim poziomie (np. w zakadach przetwórstwa spoywczego). Z uwagi na bardzo róne warunki uytkowania powstao wiele podóg, rónicych si przede wszystkim rozwizaniami materiaowymi. Do wykoczenia nawierzchni w obiektach przemysowych znajduj zastosowanie rónego rodzaju ywice (epoksydowe, akrylowe, poliuretanowe) oraz zwizki

4

Nowy poradnik majstra budowlanego, praca zbiorowa pod redakcj J. Panasa , Warszawa 2010, str. 805

15

mineralno-ywiczne. Posadzki takie wykonywane s zwykle jako bezspoinowe w wersji cienkopowokowej (grubo do 1mm) lub grubowarstwowe wylewane, zacierane lub zasypowe. Z uwagi na konieczno przenoszenia znacznych obcie uytkowych posadzki takie musz by wykonywane na mocnych podkadach betonowych, o gruboci dostosowanej do wielkoci i charakteru tych obcie. W przypadku powok cienkich odpowiedni materia (ywic ) nanosi si wakami na podoe, zagruntowane dla uzyskania dobrej przyczepnoci. Przy zastosowaniu powok grubowarstwowych materia nawierzchniowy w postaci mas samopoziomujcych jest rozprowadzany specjalnym narzdziem. Poszczególne rozwizania prezentowane przez firmy budowlane róni si gównie rozwizaniami materiaowymi- wykorzystywane s w nich ywice z domieszkami kolorowego kruszywa (piasek i wirki) lub patków z tworzywa sztucznego; materiay te uzyskuj wtedy rone dodatkowe cechy w zakresie wzornictwa i waciwoci – np. antypolizgowo , antyelektrostatyczno , chemoodporno itp. Poniej

przedstawiono

przykadowe

rozwizania

podóg

o

szczególnych

waciwociach- o podwyszonej odpornoci mechanicznej – rys. nr 10 oraz chemoodporne rys. nr 11.

1. beton odporny na cieranie 2. podkad betonowy 3. izolacja przeciwwilgociowa 4. podoe elbetowe

Rys. nr 10. Rozwizanie podogi o podwyszonych waciwociach mechanicznych z betonu odpornego na cieranie5

1. pytki kwasoodporne 2. kit chemoodporny 3. izolacja chemoodporna 4. podkad betonowy 5. izolacja paroszczelna 6. strop 7. izolacja termiczna 8. klej chemoodporny Rys. nr 11. Przykad rozwizania podogi chemoodpornej z pytek kwasoodpornych6 5 6

Ibidem. Ibidem.

16

Podogi podniesione Jest to rodzaj podogi, która umoliwia dostp do przestrzeni podpodogowej w czasie uytkowania pomieszczenia. Wykonywana jest tam gdzie konieczne jest ukrycie duej liczby instalacji (przewody, okablowania), uywanych do obsugi urzdze ustawionych w danym pomieszczeniu. S one szczególnie przydatne np. w pomieszczeniach biurowych, salach wykadowych, szpitalach, bibliotekach, salach komputerowych itp. Wysoko przestrzeni podpodogowej moe by róna w zalenoci od systemu – z reguy waha si od kilku do kilkudziesiciu centymetrów. Mog by take dostosowane

do przenoszenia rónych

obcie uytkowych. Zapewniaj dowolno wykoczenia powierzchni, np. wykadzinami elastycznymi z tworzyw sztucznych, parkietem drewnianym, wykadzinami dywanowymi, pytkami ceramicznymi itp., a wic moliwe jest ich dostosowanie do wymaga architektoniczno-uytkowych. Poprzez zastosowanie konkretnego rozwizania uzyskuje si podog niepaln, co wyranie przyczynia si do bezpieczestwa uytkowników, zwaszcza w pomieszczeniach, w których znajduje si dua ilo przedmiotów atwopalnych. Ich konstrukcja wykorzystuje systemy supków wsporczych oraz pyty moduowe, z dodatkowym rusztem lub bez niego. Przy projektowaniu takich podóg wykorzystuje si rozwizania systemowe, poniewa zapewniaj one waciwe dopasowanie elementów, dobre ich poczenie, uzyskanie wymaganej wytrzymaoci, bezpieczestwo i funkcjonalno , a wic wszystkie konieczne cechy techniczno-uytkowe. Przykadowe rozwizania przedstawia rys. nr 12 a) i b).

1. regulowane stopki ze stali ocynkowanej 2. pyta wiórowa gruboci 16mm 3. izolacja akustyczna gruboci 5mm 4. folia PE gruboci 0,2mm 5. pyta jastrychowa gruboci 35mm 6. strop 7. uszczelka systemowa 10x15mm 8. pyta moduowa 9. posadzka

Rys. nr 12. Przykad rozwizania podogi podniesionej: a) wylewanej, b) moduowej7 Podoga betonowa

7

Nowy poradnik majstra budowlanego, praca zbiorowa pod redakcj J. Panasa , Warszawa 2010, str. 806.

17

Beton

jako

materia

raczej

kojarzony

jest

z

wykonywaniem

elementów

konstrukcyjnych lub warstw podkadowych pod ostateczne wykoczenie powierzchni innymi materiaami. Podogi z niego byy do tej pory wykonywane jedynie w zakadach przemysowych oraz pomieszczeniach typu garae, piwnice, pomieszczenia techniczne. Obecnie wielu architektów uwaa, e beton nadaje si take do wykoczenia podogi w mieszkaniach i to zarówno w korytarzach, jaki i w kuchniach czy salonach. Szczególnie dobrze prezentuje si on w loftach. S to mieszkania o wysokim standardzie urzdzone na duych powierzchniach, wykorzystywanych poprzednio jako przestrzenie przemysowe lub magazynowe. Podogi takie mona wykonywa jako mniej lub bardziej gadkie, w zalenoci od przyjtej konwencji wykoczenia caego pomieszczenia; mog mie one naturalny szary kolor lub by pomalowane farbami, tworzc rónobarwne formy. Powierzchni licow pokrywa si z reguy farbami o podwyszonej odpornoci oraz lakierami, aby j zaimpregnowa i uatwi utrzymanie w czystoci. Z uwagi na du przewodno ciepln betonu wskazane jest zastosowanie w pomieszczeniach o takim wykoczeniu ogrzewania podogowego.

Tynki wewntrzne i zewntrzne – zasady doboru materiaów i sposobów wykonania

Wiadomoci wstpne

Tynk jest to zewntrzna warstwa wykonana z zapraw budowlanych, pokrywajca powierzchni przegrody – cian, sufitów lub elementów konstrukcji, np. supów, podcigów. Spenia bardzo wane funkcje dekoracyjne i ochronne, a zwykle dekoracyjno-ochronne. Nadaje pomieszczeniom wygld zgodnie z wymaganiami estetycznymi, wpywa na mikroklimat w nich panujcy, ochrania wntrze elementu przed szkodliwymi czynnikami mechanicznymi, atmosferycznymi i wynikajcymi z uytkowania pomieszcze, np. oddziaywaniami termicznymi, ogniem, szkodliwymi zwizkami chemicznymi, znajdujcymi si w powietrzu, przyczynia si do zwikszenia izolacyjnoci cieplnej przegród. Do ich wykonania stosowane s zaprawy budowlane o rónym skadzie w zakresie spoiwa i kruszywa oraz specjalnych dodatków, modyfikujcych waciwoci uzyskanej warstwy. Ukadanie tynków moe odbywa si w róny sposób, przy zastosowaniu narzdzi i urzdze tradycyjnie do tego stosowanych oraz innych, które umoliwiaj osignicie efektów specjalnych, np. faktury.

18

Dobór materiaów oraz techniki wykonania tynku zaley od wielu czynników; nale do nich: - rodzaj budynku i przegrody na jakiej s wykonywane, - wymagania jakociowe wykoczenia, - podane waciwoci warstwy, - rodzaj podoa, na którym bd wykonywane (materia podoa, jego równo , wytrzymao ), - technologia, stosowana do ich uoenia. Obecnie istnieje bardzo wiele rozwiza materiaowo-technologicznych, a wic mamy du moliwo waciwego ich doboru w konkretnych sytuacjach, aby tynk waciwie spenia swoj rol w obiekcie.

Charakterystyka wybranych rodzajów tynków

Tynki wewntrzne Wród tynków wewntrznych niezmiennie du popularnoci ciesz si tynki gipsowe. W duym stopniu wpyny na to ich waciwoci oraz due zmechanizowanie prac, poprzez zastosowanie systemów silosowych (to system dystrybucji suchych mieszanek w duych, opakowaniach wielokrotnego uycia, co pozwala na ograniczenie iloci zuywanych opakowa) oraz agregatów tynkarskich. Podstawowe zalety tych wypraw to: - uzyskiwanie adnej powierzchni licowej ciany, która gotowa jest do wykoczenia w zasadzie w dowolny sposób – powokami malarskimi, tapetami lub okadzinami (pod uoenie pytek powierzchni tynku nie naley wygadza a jedynie zatrze na ostro); powierzchnia ta jest lekko porowata, - korzystny wpyw na mikroklimat pomieszcze, dziki moliwoci regulowania wilgotnoci powietrza we wntrzu (wchaniaj nadmiar wilgoci z powietrza w pomieszczeniu i oddaj j gdy jest w nim za sucho), - zastosowanie do produkcji skadników przyjaznych dla czowieka, - szybko wykonywania (zmechanizowanie prac, nakadanie jednowarstwowe, wysokiej jakoci gips oraz wypeniacze i komponenty, decydujce o dobrej urabialnoci, plastycznoci i przyczepnoci do podoa, korzystanie z gotowych mieszanek suchych), - moliwo zastosowania na bardzo rónych podoach, np. ceramicznych, z betonu zwykego i komórkowego, z wyrobów wapienno-piaskowych (ograniczenia dotycz powierzchni, 19

z betonów poddanych obróbce termicznej). Podobnie, jak w innych robotach wykoczeniowych bardzo istotna jest prawidowa ocena podoa, na którym bdzie wykonywany tynk i jego waciwe przygotowanie. Ten etap w pracach jest bardzo wany poniewa: - decyduje o ostatecznym wygldzie wykoczonej przegrody – gadko , zachowanie jednolitej paszczyzny, - ma wpyw na trwao wykoczenia, - przyczynia si do dobrej jakoci ewentualnych dalszych prac wykoczeniowych, np nakadania powok malarskich czy tapetowania. Musimy upewni si, e jest ono czyste, równe, mocne i suche. Wikszo z tych cech mona okreli stosujc proste metody, np. przez przetarcie powierzchni rk sprawdzamy jego czysto ; równo ocenimy przez przyoenie aty z poziomic, wytrzymao np. stosujc prób drapania podoa np. szpachelk- nie powinny od niego odpada lune fragmenty. Podczas oceny stanu podoa naley znale ewentualne rysy i pknicia – w wikszoci

wypadków

trzeba

je

poszerzy

i

wypeni

materiaem naprawczym.

Zbagatelizowanie ich obecnoci moe by powodem pkni i maej trwaoci póniejszej wyprawy tynkarskiej. Dla uzyskania dobrej przyczepnoci tynku do podoa zalecane jest wczeniejsze zagruntowanie go preparatem dobranym do rodzaju podoa (np. w przypadku gadkich podoy betonowych gruntownik ma przede wszystkim polepszy przyczepno , a przy podoach porowatych, a wic bardzo chonnych t chonno zmniejszy lub ewentualnie wyrówna ). W przypadku tynków gipsowych bardzo wane jest zabezpieczenie ewentualnych elementów metalowych wystajcych ze ciany przed korozj np. poprzez pomalowanie ich farb antykorozyjn. Tynki gipsowe mona nakada rcznie lub mechanicznie. Decyduje o tym przede wszystkim zakres prac, jakie mamy do wykonania. W celu uzyskania równej powierzchni przegrody po jej otynkowaniu zaleca si zastosowanie listew kierunkowych – szczególnie gdy tynkowana powierzchnia jest dua. Listwy te dziel ca paszczyzn np. ciany na tzw. pola technologiczne, co uatwia prowadzenie prac tynkarskich i zapewnia równo uzyskiwanej powierzchni. W trakcie robót naley systematycznie kontrolowa poziom przy pomocy aty kontrolnej i poziomicy. Przed rozpoczciem tynkowania warto jest zabezpieczy wystajce ze ciany naroniki, poniewa s to miejsca szczególnie naraone na uszkodzenie podczas uytkowania pomieszcze. Mona to zrobi np. poprzez zamocowanie specjalnych profili naronikowych. Po wykonaniu tynku naley zapewni mu dobre warunki dojrzewania; zwaszcza w okresie 20

pierwszych 24 godzin, gdy wtedy stabilizuje si jego przyczepno do podoa oraz zachodzi proces hydratacji. Szczególnie wana jest ochrona przed przecigami, nadmiernym wysychaniem i bezporednim nasonecznieniem. W przypadku wykonywania prac zim nie powinno si w pobliu otynkowanej przegrody ustawia punktowego róda ciepa np. nagrzewnicy. Wszystkie te czynniki mog spowodowa pkanie nowowykonanego tynku w wyniku napre pojawiajcych si w nim. Wykonany tynk powinien wysycha stopniowo, najlepiej w temperaturze 5-25 stopni. Proces schnicia mona obserwowa po stopniowej zmianie barwy tynku na coraz janiejsz. Gdy odparowanie wilgoci jest zbyt wolne moe na jego powierzchni powsta tzw. zgorzelina, która dodatkowo pogarsza schnicie; musi ona by usunita. Prawidowe wysychanie trwa z reguy do 14 dni. Oprócz jednowarstwowych tynków gipsowych do wykoczenia powierzchni cian i sufitów stosowane s coraz czciej gadzie gipsowe. Maj one grubo 2-3mm i su do wygadzania chropowatej powierzchni tynków np. cementowo-wapiennych, a wiec bardzo przydatne s w czasie prac remontowych. Z powodu bardzo maej gruboci podoe pod nie musi by bardzo równe – w takim przypadku mog zastpi tynk. Nadaj si do ukadania na rónych podoach, poza podoem z betonów komórkowych, poniewa mog na nim popka (do takiego podoa stosuje si gadzie na bazie innych materiaów, np. polimerów). Podobnie jak w przypadku tynków gipsowych naley odpowiednio przygotowa podoe, z tym e po stwierdzeniu duych nierównoci powierzchni naley je wyrówna innymi zaprawami. Warstw wygadzajc nakada si pac, najlepiej od okna wgb pomieszczenia, aby nie powstay cienie przy dziennym owietleniu. Pac naley mocno dociska , a przy tynkowaniu naroy stosowa trzeba specjalne szpachelki ktowe. Nakadanie kolejnych partii gipsu umoliwia uzyskanie idealnej gadkoci powierzchni. Do ostatecznego jej wyrównania stosuje si zapraw rzadsz. Na kocu, po cakowitym wyschniciu gadzi powierzchni szlifuje si, np. szlifierk z pochaniaczem pyu. W celu zlokalizowania ewentualnych nierównoci mona powierzchni owietli wiatem równolegle do powierzchni ciany. Po szlifowaniu powierzchni odkurzy , aby kolejna warstwa np. farby miaa do niej dobr przyczepno .

Tynki zewntrzne

Wykonywane s zarówno na podoach nowych, w przypadku wykaczania nowopowstaych obiektów, jak i w ramach prac modernizacyjnych i remontowych na cianach o rónym stanie technicznym. Niezalenie od sytuacji s bardzo wanym elementem 21

wykoczeniowym, poniewa oprócz nadawania obiektowi okrelonych cech estetycznych peni funkcje ochronne, zabezpieczajc ciany przed czynnikami atmosferycznymi, mechanicznymi, chemicznymi, zawilgoceniem, ogniem, a nawet ucieczk ciepa z wntrza budynku. Obecnie w wikszoci prac tynkarskich wykorzystywane s gotowe mieszanki suche, w których znajduj si - obok tradycyjnych skadników zapraw, tzn spoiwa i kruszywa – take dodatkowe komponenty, poprawiajce jako uzyskiwanych mieszanek, np. ich plastyczno . Korzystanie z takich wyrobów zdecydowanie uatwia i przyspiesza przygotowanie zaprawy na budowie, umoliwia uzyskanie wyrobu o bardzo dobrych parametrach roboczych, co w konsekwencji decyduje o ostatecznym wygldzie i trwaoci tynku. Gotowe zaprawy szlachetne produkowane s take w rónych wariantach kolorystycznych, dziki czemu powierzchnia elewacji nie musi by ju malowana. W zalenoci od rodzaju zastosowanej zaprawy tynkarskiej oraz przewidywanego frontu robót prace mog by prowadzone rcznie lub w sposób zmechanizowany, przy wykorzystaniu agregatów tynkarskich. Podczas wyboru gotowej mieszanki tynkarskiej naley wzi pod uwag wiele czynników, np.: - rodzaj podoa, na którym ma by wykonany tynk (materia, stan techniczny), - wymagania zwizane z uytkowaniem budynku (trwao , kolorystyka, struktura), - zadania, jakie tynk ma spenia , - paroprzepuszczalno przegrody, - przeznaczenie budynku, np. budynki, w których na skutek uytkowania pojawia si bdzie dua ilo pary wodnej (suszarnie, obiekty sportowe, chodnie), - wiek budynku, - pooenie budynku, zwaszcza obecno zanieczyszcze powietrza oraz terenów zielonych w bezporednim ssiedztwie, - nasonecznienie elewacji- czynnik bardzo wany przy doborze koloru (nagrzewanie si cian). Do nowoczesnych rozwiza tynków elewacyjnych nale tynki mineralne, silikatowe, akrylowe i silikonowe.8 Tynki

mineralne

wykonywane

s

na

bazie

cementu.

Maj

wysok

paroprzepuszczalno i dlatego szczególnie wskazane jest ich stosowanie na cianach, od których wymagana jest dobra dyfuzja pary wodnej (np. ciany wykonane z betonu

8

T. Wojtynek, Rodzaje tynków elewacyjnych, „Atlas Budowlany” 2008, nr 96, str. 18-21.

22

komórkowego). Tynki te bardzo dobrze zachowuj si na budynkach pooonych na terenach zielonych, poniewa ich znaczny odczyn alkaliczny zapobiega rozwojowi mikroorganizmów na elewacji, co mogoby doprowadzi do zazielenienia cian. Tynki te w rodowisku zanieczyszczonym do atwo ulegaj zabrudzeniu, a poniewa ich odporno na czynniki mechaniczne nie jest zbyt dua to podczas mycia pod cinieniem mog ulega uszkodzeniom. S take do nasikliwe, ale szybko wysychaj. W tynkach silikatowych spoiwem jest potasowe szko wodne. Maj wiele cech zblionych do tynków mineralnych, np. du paroprzepuszczalno i odporno na korozj mikrobiologiczn. Wykazuj nisk podatno na zabrudzenia. Tynki akrylowe produkowane s w bardzo wielu wersjach kolorystycznych. Wykonywane s na bazie ywic akrylowych, dziki czemu maj wysok elastyczno i ma nasikliwo . Z drugiej strony ich paroprzepuszczalno jest bardzo maa i wobec tego nie powinny by stosowane na przegrodach o maym oporze dyfuzyjnym, poniewa moe to doprowadzi do gromadzenia si wilgoci w cianie oraz do odpadania tynku od powierzchni. Ze wzgldu na obecno zwizków organicznych w ich skadzie na ich powierzchni do atwo rozwijaj si róne mikroorganizmy. Odmian tych tynków s tzw. tynki mozaikowe, w których wykorzystuje si zwykle barwione kruszywo o rónych frakcjach. Nadaj si do wykonania we wntrzach i na zewntrz- np. na cokoach budynków lub fragmentach cian. Maj bardzo du trwao i odporno mechaniczn, mona je czyci i zmywa . Dziki rónym odmianom barwionego kruszywa mona uzyska bardzo rónorodne kompozycje kolorystyczne.

Rys. nr 13. Kolorystyka tynków mozaikowych9 Tynki silikonowe pozwalaj na uzyskanie wykoczenia bardzo odpornego na brudzenie si; zawarto ywic silikonowych jako spoiwa powoduje, e w tracie uytkowania wykazuj one zdolno do samooczyszczania si pod wpywem opadów deszczu. S take elastyczne, odporne na promienie UV, maj wysok paroprzepuszczalno , ma nasikliwo i podobnie, jak akrylowe s produkowane w bardzo wielu kolorach.

9

S. Czernik, Niezrównany efekt ciany, „Atlas Budowlany” 2009, nr 100, str.22-25.

23

Tynki ozdobne Mog by one wykonywane zarówno ze zwykych zapraw jak i z zapraw szlachetnych, produkowanych fabrycznie. Umoliwiaj uzyskanie rónych efektów kolorystycznych, wzorów i faktur. W zalenoci od planowanego wykoczenia powierzchni tynku naley odpowiednio wykona podkad pod nie, poniewa wiele technik ozdabiania wymaga stosowania rónych narzdzi do obróbki co wymaga np. mocnego podkadu, aby w trakcie wykonania nie doszo do uszkodzenia powierzchni. Istnieje wiele rónych tynków ozdobnych, np. nakrapiane, cyklinowane, zmywane, kamieniarskie, boniowane, zacierane, intarsjowane, czesane oraz tynki sgraffito i stiuki. Tynki kamieniarskie powstaj w wyniku obróbki ju zwizanej warstwy zaprawy (z reguy po kilku lub kilkunastu dniach od wykonania) przy pomocy narzdzi kamieniarskich typu duta, motki lub szlifowania osekami. W zalenoci od rodzaju narzdzia i wielkoci ziaren kruszywa mona uzyska bardzo róne efekty, imitujce okadziny kamienne wykonane z piaskowca, granitu lub innych ska. Stiuki to tynki o twardej i gadkiej powierzchni, imitujce marmur. Wykonywane s na bazie gipsu, w rónych wariantach kolorystycznych, szczególnie we wntrzach obiektów o wysokim standardzie wykoczenia. Tynki

zacierane

to

do

czsto

obecnie

wykonywane

tynki

szlachetne

jednowarstwowe. Powstaj w wyniku zatarcia warstwy zaprawy szlachetnej, w której skadzie znajduje si róne kruszywo fakturujce. W zalenoci od rodzaju tego kruszywa oraz sposobu zacierania pac mona uzyska róne efekty w postaci wgbie i zadrapa, ukadajcych si w rónych kierunkach. Tynki boniowane to takie, których paszczyzna podzielona jest ukadem rónych rowków10. Jest to bardzo stara metoda ozdabiania tynków. Pozwala na urozmaicenie fasady budynku, take poprzez dziaania wiatocienia. Stosowana moe by zarówno na caych cianach lub ich fragmentach typu cokoy, naroniki, pilastry. Tynk boniowany moe przypomina okadzin kamienn z pytek lub ciosów. Boniowanie moe mie rón gboko ; znaczne wgbienia mona wykona ju w murze, aby grubo zaprawy nie bya zbyt dua. Boniowanie mona wykona rónymi sposobami. Jeden z nich polega na osadzeniu na wieej obrzutce listew drewnianych lub z PVC (o rónym ksztacie przekroju poprzecznego) i wypenieniu powstaych w ten sposób pól zapraw. Po jej stwardnieniu listwy s usuwane. Innym sposobem jest wycicie boni rylcem w wieej zaprawie. Dla uzyskania linii prostych konieczne jest w tym przypadku zamocowanie listew prowadzcych. 10

S. Czernik, Boniowanie czyli ozdabianie, „Atlas Budowlany” 2008, nr 97, str. 40-41.

24

Fot. nr 1. Przykad elewacji boniowanej (archiwum autora).

Bardzo ozdobnym tynkiem jest tynk intarsjowany. Ostateczny efekt powstaje w dwóch etapach. Pierwszy z nich polega na wykonaniu w wieej zaprawie podstawowego tynku bruzd i wyobie. Mona je zrobi np. przy uyciu szablonu. Nastpnie w powstae zagbienia wkadana jest szpachelk lub noem zaprawa o innym zabarwieniu. Tynki sgraffito powstaj poprzez uoenie kilku wielobarwnych warstw zapraw i wyciciu oraz wyskrobaniu w nich rónych wzorów naniesionych przy pomocy szablonu. Oprócz bogatej kolorystyki uzyskuje si take wraenie przestrzennoci tynku, z uwagi na róne poziomy poszczególnych jego warstw.

Suche tynki Jest to sposób wykoczenia powierzchni ciany przy pomocy pyt gipsowokartonowych. Stosuje si je gównie wówczas, gdy: - musimy unikn tzw. „mokrych technologii wykoczeniowych, - nie moemy w danym pomieszczeniu wykona szlifowania gadzi gipsowych z uwagi na zapylenie, - jako lub rodzaj podoa nie pozwala na zastosowanie zwykych tynków z zapraw. Obecnie produkowane s bardzo róne rodzaje pyt, np. impregnowane o zwikszonej odpornoci na wilgo , ogniochronne, dwikochonne. Rónice dotycz take sposobu wykoczenia krawdzi, np. równa, spaszczona, okrga. Sposób wykonania suchego tynku zaley przede wszystkim od stanu podoa. Pyty mona mocowa do niego w nastpujcy sposób:11 - na styk do podoa – w przypadku gdy jest ono równe, z odchykami lica nieprzekraczajcymi 3mm/m, - na plackach gipsowych,

11

Nowy poradnik majstra budowlanego, praca zbiorowa pod redakcj J. Panasa , Warszawa 2010, str. 682-683.

25

- za porednictwem at – sposób stosowany przy wikszych nierównociach (metoda konieczna na sufitach). Przy mocowaniu na styk, na uoon licem do podogi pyt nakada si pasami pac zbat cienk warstw klejc, a nastpnie dociska si pyt do podoa. W przypadku mocowania na placki wane jest wczeniejsze wyprofilowanie lica ciany, tak aby byo ono równe. W tym celu mona zamocowa na powierzchni ciany, najlepiej na styku przyszych pyt, tzw. placki-marki kontrolne lub wykona na podou pionowe i poziome pasy kierunkowe, np. z kawaków pyt mocowanych zaczynem gipsowym. Przed mocowaniem pyt placki lub pasy kontrolne musz zwiza ; naley równie sprawdzi czy prawidowo wyznaczaj one lico ciany. Po zamocowaniu pyt naley przeprowadzi spoinowanie i szpachlowanie. Czynnoci te maj na celu zamaskowanie pocze pyt. W miejscu czenia pyt konieczne jest uoenie tamy perforowanej, która jest zatopiona w masie szpachlowej, po to aby spoina moga pracowa i przenosi ewentualne siy rozcigajce bez pkni . Po stwardnieniu spoin naley przeszlifowa drobnoziarnistym papierem ciernym. Po zakoczeniu mocowania pyt jednym z powyszych sposobów, mona ostatecznie wykoczy ich powierzchni, np. malujc j lub ukadajc na niej tapety.

Materiay i techniki stosowane podczas robót malarskich i tapetowania

Malowanie

Malowanie powierzchni przegród to jeden z najbardziej powszechnych sposobów wykaczania wntrz oraz elewacji obiektów. W wielu wypadkach oprócz funkcji typowo dekoracyjnej powoki malarskie speniaj take funkcje ochronne w stosunku do podoa, np. chroni je przed zawilgoceniem, ogniem, korozj, czynnikami atmosferycznymi. Z uwagi na wiele funkcji powok naley bardzo starannie dobra rodzaj materiau oraz technik jej wykonania. Niezalenie jednak od powyszych czynników, podobnie jak w innych robotach wykoczeniowych zawsze bardzo wane jest odpowiednie przygotowanie podoa pod malowanie. Gwarantuje to: - uzyskanie powoki dobrej jakoci, - jednolito barwy i faktury, - odpowiednie pokrycie podoa, - trwao podczas eksploatacji, - dobr wydajno farby. 26

Sposób przygotowania podoa zaleny jest od rodzaju materiau (np. podoe betonowe, drewniane), jego stanu technicznego oraz od rodzaju powoki. Oceniajc je, naley zwróci szczególn uwag na jego równo i gadko , brak spka i rys, wytrzymao oraz sztywno , czysto (ze szczególnym zwróceniem uwagi na zagrzybienie), wilgotno , odczyn oraz chonno . Wszystkie te cechy maj znaczny wpyw na jako wykonanej pracy. Wspóczenie mona wykorzystywa bardzo róne rodzaje farb, praktycznie w kadym kolorze. Wiele z nich umoliwia take uzyskanie faktury na powierzchni przegrody, co dodatkowo podnosi jej walory estetyczne, a take umoliwia ukrycie ewentualnych niedoskonaoci podoa. Dla uzyskania dobrego efektu kocowego naley bardzo starannie dobra kolor farby w poszczególnych pomieszczeniach, zdecydowa o ewentualnym czeniu kolorów, zastosowaniu dodatkowych wzorów, np. pasów, motywów itp. Podczas podejmowania decyzji naley kierowa si: - preferencjami uytkownika, - wpywem barw na psychik czowieka, - przeznaczeniem pomieszczenia np. pokój do pracy, sypialnia, korytarz, - wielkoci i ksztatem pomieszczenia, - iloci, wielkoci i rozmieszczeniem okien, - stylem wykoczenia caoci obiektu. Wraenia wzrokowe, wywoane kolorami mog stanowi czynnik wpywajcy na samopoczucie, emocje i psychik czowieka. Z tych powodów naley umiejtnie stosowa barwy oraz ich czenie; oprócz samego koloru istotna jest take wielko powierzchni oraz ewentualny jej podzia na poszczególne czci o rónych barwach lub fakturze – np. linie poziome, pionowe, ksztaty geometryczne itp. Jest to wane w kadym obiekcie i pomieszczeniu, ale znaczenie szczególne ma np. w szpitalach i zakadach pracy. Obecnie moemy korzysta z bardzo wielu nowoczesnych farb, wykonywanych na bazie rónych spoiw, rozpuszczalników, wypeniaczy i pigmentów. Maj one posta cieczy lub past. Wiele z nich ma ju w swoim skadzie dodatkowe substancje, zapewniajce odporno powoki na róne szkodliwe oddziaywania i czynniki, np. na korozj biologiczn czy promieniowanie ultrafioletowe. Wród wielu materiaów malarskich dostpne s farby akrylowe, silikatowe i silikonowe.12 Farby akrylowe charakteryzuj si wysokim stopniem krycia i dlatego s szczególnie polecane do malowania pierwotnego oraz renowacyjnego. Stosujc je mona uzyska powoki gadkie, matowe, dobrze kryjce, odporne na zmywanie. Do nakadania mog by

12

Autor NN, Rodzaje nowoczesnych farb, „ Atlas Budowlany” 2009, nr 99, str. 18-21.

27

uywane róne narzdzia, tzn. pdzle, waki lub aparaty natryskowe. Mona je nanosi jednolub dwuwarstwowo, zalenie od chonnoci podoa i jego struktury. W przypadku stosowania drugiej warstwy naley j nanosi dopiero po wyschniciu warstwy podkadowej, stosujc metod „na krzy”. Do wykonania warstwy podkadowej z reguy stosuj si farb nieco rozcieczon, przy czym wane jest, aby na caej powierzchni rozcieczenie to byo takie same. Farba do warstwy wierzchniej nie powinna by rozcieczana. Dla uzyskania dobrego

efektu

kocowego

naley

dokadnie

rozplanowa

ewentualne

przerwy

technologiczne- najlepiej aby wypaday one w miejscach jak najmniej widocznych. Farb w danej warstwie naley nanosi metod „mokre na mokre”. Farby silikatowe bardzo dobrze nadaj si do malowania podoy mineralnych (np. tynków) z uwagi na dobr przyczepno do nich. Jest ona wynikiem zachodzcych pomidzy takim podoem, a farb reakcji chemicznych. Nadaj si do malowania tych podoy w niedugim czasie od ich wykonania, nawet jeli nie zakoczy si jeszcze proces karbonizacji w podou (np. mineralne tynki cienkowarstwowe mona ni malowa ju po trzech dniach od uoenia). Umoliwia to szybk kontynuacj prac bez dugich przerw technologicznych. Powoka wykonana z tych farb jest odporna na czynniki atmosferyczne i zabrudzenia, co powoduje, e farby te bardzo dobrze zachowuj si na elewacjach budynków. Dodatkowym plusem w tym przypadku jest ich paroprzepuszczalno . Farba ta wyranie oddaje struktur malowanej powierzchni poniewa wnika w jej pory, a nie tworzy na niej bony powierzchniowej. Farby silikonowe produkowane s na bazie emulsji silikonowej, która stanowi barier ochronn przed wilgoci. Dodatkowo farby te s odporne na zbrudzenia (niska zawarto adunków elektrostatycznych), dziaanie mikroorganizmów, spaliny, ozon, kwane deszcze oraz

promienie ultrafioletowe (wolniej odbarwiaj si). Ich mikroporowata struktura

umoliwia odparowanie wilgoci z podoa oraz jest przepuszczalna dla gazów, np. dwutlenku wgla. Szczególnym rodzajem farb s farby do konserwacji zabytków. Ich specyfika wynika z faktu, e ich waciwoci musz odpowiada materiaom budowlanym, w stosunku do których s wykonywane prace naprawcze i konserwatorskie. Jest to szczególnie istotne dlatego, e np. odnawiane detale architektoniczne w kontakcie ze zwizkami chemicznymi zawartymi w nieodpowiednich dla nich materiaach malarskich mogyby ulec zniszczeniom, zwaszcza e wiele sporód nich i tak ma osabion struktur wewntrzn. Wiele z materiaów sucych do prac renowacyjnych musi mie skad i waciwoci odpowiadajce potrzebom konserwatorów, dlatego powstaj one czsto w wyniku konsultacji rónych specjalistów oraz wspópracy z laboratoriami. Materiay malarskie kadzione w zasadzie jako ostatnie na 28

odnawianych elementach obiektów musz zarówno nadawa mu kocowy wygld zgodny z zaoeniami,

ale

take

chroni

gbiej

pooone

warstwy

przed

coraz

bardziej

zanieczyszczonym rodowiskiem, dziaajcym na zabytki w szczególnie niszczycielski sposób. Jednym z rozwiza, które umoliwiaj uzyskanie wymaganych w pracach konserwatorskich

efektów

s

farby

laserunkowe.13

Dziki

swoim

specyficznym

waciwociom mog by take wykorzystywane dla uzyskania ciekawych efektów w nowych obiektach. S to farby, które naniesione na podoe tworz transparentn, póprzezroczyst powok. W przypadku prac konserwatorskich pomagaj one scali barwy pomidzy starym i nowszym fragmentem podoa. Niektóre z nich maj perowy poysk, dziki czemu w zalenoci od kta padania wiata pomalowana powierzchnia mieni si rónymi odcieniami. W nowoczesnych wntrzach najlepiej sprawdza si ona na fragmentach cian. W celu uzyskania dodatkowych efektów wizualnych powok malarsk mona dodatkowo zdobi . W przeszoci równie to wykonywano stosujc np. waki gumowe z odcinitym wzorem lub szablony. Obecnie do rozpowszechnione jest fakturowanie powok malarskich. Podczas tych zabiegów powstaj bardzo róne powierzchnie w zalenoci od zastosowanej techniki fakturowania oraz rodzaju materiau malarskiego – najbardziej wyraziste i plastyczne faktury uzyskuje si po naoeniu do grubej warstwy farby. Czynnoci te mona np. wykonywa stosujc metod tepowania szczotk lub gbk albo posugujc si wakiem lub zwitkami pogniecionego papieru. Oprócz tego rodzaju rozwiza stosowane s coraz powszechniej tzw. farby strukturalne. Ich popularno wie si z moliwoci zastosowania w zasadzie na wszystkich wystpujcych w budownictwie podoach: betonowym, tynkach, pytach gipsowokartonowych, a take z faktem, e podoy tych nie trzeba w jaki szczególny sposób przygotowywa ( np. drobne ubytki nie musz by wczeniej uzupeniane). Mona dziki nim uzyska na cianie np. imitacj kamienia naturalnego lub drewna. W zalenoci od konsystencji produktu do nakadania mona stosowa pdzle, waki z gbki, irchy lub aparaty natryskowe.

13

S. Czernik Farby w renowacji zabytków, „Atlas Budowlany” 2009, nr 99, str. 24-26.

29

Tapetowanie

Tapetowanie

to

technika

wykoczenia

wntrz

zaliczana

do

grupy

robót

okadzinowych, poniewa oprócz materiau, który stanowi bdzie ostateczn warstw ciany konieczne s take materiay uzupeniajce do jej zamocowania. Obecnie do czsto w obrbie jednego pomieszczenia stosuje si czenie techniki malarskiej z tapetowaniem. Tapety ciesz si duym zainteresowaniem gównie dlatego, e ich jako jest wysoka, umoliwia dostosowanie si w wykonawstwie do rónych warunków roboczych i eksploatacyjnych, a przede wszystkim z uwagi na bardzo urozmaicone wzornictwo, w tym take dodatkowe elementy zdobnicze w postaci dekorów do naklejania na ju wytapetowane powierzchnie. Przy doborze tapety naley wzi pod uwag wiele czynników, np.: - przeznaczenie pomieszczenia – wie si to z koniecznoci np. zmywania tapet lub ich odpornoci na wilgo i zabrudzenia, a take dobraniem kolorów i wzorów, - wielko pomieszczenia- dobór kolorów, ukad wzorów (np. pasy pionowe, poziome) oraz wielko nadrukowanych szczegóów mog bardzo wpyn na wraenia wzrokoweposzerzy pomieszczenie, zwikszy optycznie jego wysoko itp., - preferencje uytkownika w zakresie doboru barw, - rodzaj podoa i jego stan, gównie w zakresie ewentualnych nierównoci i ubytków, poniewa niektóre tapety dziki gruboci oraz fakturze mog je zamaskowa . Z uwagi na du rónorodno materiaow naley bardzo dokadnie dobra klej do konkretnego rodzaju tapety, a przy jego przygotowaniu kierowa si zaleceniami producenta. Wród wielu materiaów i wyrobów szczególnym rodzajem tapet s tzw. tapety pynne, zwane te tynkami japoskimi14. Maj one posta suchych mieszanek wókien naturalnych otrzymywanych z baweny, jedwabiu i celulozy z barwnikami i klejem rolinnym, jako substancj scalajc, które przed uyciem miesza si z wod. Mog by wykorzystywane do pokrywania zarówno cian jak i sufitów w pomieszczeniach mieszkalnych, biurowych, hotelowych itp. Oprócz walorów estetycznych, które s wynikiem wielu odcieni i kolorów oraz faktury wynikajcej z zastosowania wókien naturalnych, tapety te dodatkowo sprzyjaj izolacji termicznej pomieszcze oraz ich wyciszeniu, a take mikroklimatowi. Maj bowiem zdolno reagowania na zmienn wilgotno powietrza w pomieszczeniu. Bardzo charakterystyczn ich waciwoci, która odrónia je od tradycyjnych tapet jest moliwo naprawy powierzchni w przypadku

14

Autor NN, Tynki japoskie, ródo: http://www.e-sciany.pl/a/1152,tynki-japonskie[data dostpu: 17.04.2011].

30

niewielkich uszkodze, np. zadrapania. Innym atutem jest elastyczno uzyskanej powoki, co ma due znaczenie np. przy pokrywaniu powierzchni krzywoliniowych, a take brak cze, które czsto s przyczyn gorszego wygldu ciany tapetowanej w tradycyjny sposób. Mas powsta po poczeniu suchej mieszanki z wod nakada si na powierzchnie przy pomocy pacy i lekko do niej dociska. Z uwagi na zawarte wókna i lekko przestrzenn struktur otrzymanej warstwy bardzo dobrze nadaj si one do wykoczenia powierzchni z niewielkimi niedoskonaociami. Odmian mog by take tapety w postaci pynnych substancji na bazie ywic syntetycznych; na podoe nakadane mog by przy pomocy pistoletu, co zapewnia ich du wydajno i szybko wykonania. Innym rodzajem tapet, wykorzystywanym do zada specjalnych s tzw. tapety ocieplajce15. Dziki swojej kilkumilimetrowej gruboci oraz budowie, w skad której wchodz tworzywa piankowe maj waciwoci izolujce termicznie. Wystpuj w rónych odmianach: mog stanowi jedynie warstw podkadow pod dalsze wykoczenie lub by jednoczenie warstw ocieplajc i dekoracyjn, która ju nie wymaga dalszej obróbki. Rozwizanie takie moe by przydatne w sytuacji, gdy przegroda zewntrzna ma niskie parametry w zakresie izolacyjnoci cieplnej, a nie jest planowana jej termomodernizacja; wówczas uoenie tego rodzaju tapet od strony pomieszczenia w pewnym zakresie poprawi komfort cieplny uytkownika. Z uwagi na grubo , ich zastosowanie daje take inn korzy w przypadku podoa niezbyt równego i gadkiego pozwoli na ukrycie tych wad. Podobne waciwoci i zastosowanie maj take tapety korkowe16. Na wierzchni ich warstw wykorzystuje si cienkie paty korka. Jest to materia naturalny, pozyskiwany z kory specjalnych odmian dbów (dby korkowe) poprzez specjaln jej obróbk (mielenie, prasowanie). Tapety z warstw licow z tego materiau maj szereg bardzo przydatnych w pomieszczeniach waciwoci, np. podobnie jak poprzednie stanowi warstw izolacji cieplnej, a take dobrze wpywaj na akustyk pomieszcze z uwagi na zdolno tumienia drga oraz dwików. Dziki specjalnym technologiom produkcyjnym materia ten uzyskuje róne warianty dekoracyjne (odcienie, dese, struktura). Bardzo ciekawe efekty daje take zastosowanie tapet tekstylnych17. S one wykonywane jako warstwowe – warstwa licowa powstaje w oparciu o wókna naturalne (jedwab,

len,

wena)

lub

sztuczne

(wiskozowe,

poliestrowe).

Oprócz

walorów

kolorystycznych ich ciekawe wzornictwo wynika take z zastosowanych ozdobnych splotów 15 Autor NN, Ciepe tapety, ródo: http://www.abc-sciany.pl/index2.php?site=art&id=563 http://www.abcsciany.pl/index2.php?site=art&id=563 [data dostpu: 17.04.2011]. 16 P. Bydliski, Tapety z korka naturalnego, ródo: http://www.kobieta.info.pl/budowa-i-remont/921-tapety-zkorka-naturalnego [data dostpu: 17.04.2011]. 17 Autor NN, Co charakteryzuje tekstylne tapety obiektowe, ródo: http://www.okleinyvescom.pl/cocharakteryzuje-tekstylne-tapety-obiektowe/ [data dostpu: 17.04.2011].

31

wókien. Z uwagi na swoj struktur dobrze pochaniaj dwiki, szczególnie o wysokich czstotliwociach. Ich dua dekoracyjno powoduje e najchtniej stosowane s jedynie do zaakcentowania jakiej paszczyzny w pomieszczeniu, a nie na wszystkich jego cianach.

Okadziny wewntrzne i zewntrzne- zastosowanie, materiay i zasady wykonywania. Zadania i klasyfikacja Okadzina jest to element wykoczeniowy stosowany na powierzchniach przegród wewntrznych i zewntrznych i mocowany do nich przy pomocy zapraw, klejów lub czników mechanicznych. Podobnie jak w przypadku innych prac wykoczeniowych celem wykonywania okadzin jest: - nadanie walorów estetycznych przegrodzie, - podniesienie odpornoci przegrody na dziaanie wielu czynników, które mogyby j uszkodzi lub wpyn negatywnie na penione przez nie funkcje (np. czynniki zewntrzneopady, wiatr, mróz, zawilgocenie, temperatura, ogie…), -

umoliwienie

utrzymania

odpowiednich

warunków

sanitarno-higienicznych,

w

pomieszczeniu (szczególnie istotne np. w szpitalach, zakadach przetwórstwa spoywczego, laboratoriach itp.). Okadziny to bardzo rónorodny element wykoczeniowy i dlatego moe by klasyfikowany z uwagi na róne kryteria, na przykad: - z uwagi na materia uyty do jej wykonania moemy rozróni okadziny z drewna i materiaów drewnopochodnych, ceramiczne, kamienne, z tworzyw sztucznych, szka…, - z uwagi na posta materiau okadzinowego bd to materiay dostarczane w rulonach, pytach, pytkach, listwach…, - z uwagi na technologi wykonania mog to by okadziny mocowane do podoa za pomoc czników mechanicznych typu ruby, trzpienie, klejone przy pomocy klejów i zapraw, ukadane na specjalnie przygotowanym ruszcie metalowym lub drewnianym. Schematyczne przykadowe rozwizania materiaowo-konstrukcyjne przedstawia rys. nr 14.

32

1

2

3

4

1. – okadzina w postaci rolowej lub listwowej mocowana przy pomocy kleju lub zaprawy 2. – okadzina w postaci pytek mocowanych na zaprawie klejowej 3. – okadzina z pyt mocowanych na zaprawie ze wzmocnieniem cznikami metalowymi 4. – okadzina z pyt lub listew mocowana do rusztu Rys. nr 14. Schematy rozwizania okadzin. O doborze konkretnej okadziny decyduje wiele czynników, np.: - pooenie przegrody, na której ma by wykonana – ciana zewntrzna, wewntrzna, sufit, - rodzaj materiau z którego wykonano przegrod, - stan techniczny podoa – np. równo , obecno spka, wytrzymao , stabilno , wilgotno , alkaliczno , czysto , - wymagania uytkowe, np. odporno na zawilgocenie, substancje chemiczne, mróz, szczelno , - wzgldy przeciwpoarowe, - standard wykoczenia pomieszczenia, - preferencje uytkownika. Najczciej wystpujcym podoem pod okadziny jest podoe z betonów zwykych lub lekkich, ceramiki, drewna i materiaów drewnopochodnych, gipsu i rónych rodzajów tynków. Przed przystpieniem do prac naley dokona oceny stanu istniejcego podoa, aby podj decyzj o zakresie prac zwizanych z jego przygotowaniem. Zwracamy wówczas uwag na: - równo jego powierzchni oraz jej gadko , co jest szczególnie istotne w przypadku zastosowania okadziny wiotkiej i cienkiej, klejonej do podoa warstw kleju o niewielkiej gruboci, - stabilno , która decyduje o zachowaniu jego ksztatu w czasie uytkowania, a wiec wpywa na trwao i niezmienno pooenia warstwy wykoczeniowej,

33

- wilgotno i odczyn podoa- co moe mie wpyw na moliwo prawidowego zamocowania przy uyciu zapraw i klejów (nie zajd niekorzystne reakcje chemiczne uniemoliwiajce lub utrudniajce wizanie), - wytrzymao podoa- cecha istotna szczególnie przy mocowaniu cikich okadzin, - czysto podoa – jest to istotne poniewa obecno kurzu, starych powok malarskich, kruszcych si tynków itp. moe bardzo znaczco wpyn na trwao zwizania okadziny z podoem.

Okadziny z drewna

Drewno jako materia wykoczeniowy jest bardzo chtnie stosowane. Wynika to z wielu czynników, np.: - rónorodnoci odmian tego materiau, a wic moliwoci uzyskiwania rónych efektów kolorystyczno-strukturalnych, - podatnoci na obróbk, co umoliwia dowolno uzyskiwanych ksztatów, gruboci, czenia i zestawiania elementów ze sob, - dobrych waciwoci cieplnych i akustycznych- jest to szczególnie wane w pomieszczeniach mieszkalnych, - trwaoci okadziny uzyskiwanej w wyniku jej kocowej obróbki i konserwacji w czasie uytkowania, - moliwoci ich dobrego komponowania si z innymi materiaami wykoczeniowymi, np. kamieniami naturalnymi, powokami malarskimi. Okadziny z drewna mog by stosowane w rónych rozwizaniach z uwagi na posta tego materiau, konstrukcj okadziny i sposób jej mocowania do podoa. Jednym z rozwiza s okadziny ramowo-pycinowe18. Ich cech charakterystyczn jest nadawanie wraenia przestrzennoci powierzchni, na której s uoone, dziki temu e ich powierzchnia licowa nie jest jednolita. Dobrze wygldaj na fragmentach duych powierzchni lub elementach typu filary, pilastry itp. w bogato wykoczonych pomieszczeniach. Poszczególne elementy skadowe wykonywane s w zakadach stolarskich zgodnie z projektem, a monta nastpuje w miejscu ich przeznaczenia. Elementy mocowane s za pomoc wkrtów bezporednio do koków osadzonych w podou albo do rusztu z listew. Przestrze, która znajduje si pomidzy cian, a okadzin zapewnia cyrkulacj powietrza. Dziki rónym ksztatom fragmentów skadowych oraz poczeniom z wykorzystaniem

18

Z. Wolski, Technologia. Roboty podogowe i okadzinowe, Warszawa 1983, str.301.

34

dodatkowych listew ozdobnych mona uzyskiwa bardzo wiele efektów wizualnych. Z reguy dla ochrony drewna przed wilgoci, znajdujc si w cianie tyln cz okadziny pokrywa si powok zabezpieczajc np. z farby. Przykadowe poczenia ram z pycinami mog by wykonane jak na rys. nr 15.

Rys. nr 15. Przykadowe poczenia ram z pycinami. Okadziny z pytek ceramicznych

Na okadziny produkowane s pytki o rónych ksztatach, wielkoci, gruboci, sposobie wykoczenia powierzchni zewntrznej (np. z poyskiem lub bez), kolorystyce i fakturze. S chtnie stosowane w pomieszczeniach wilgotnych typu azienki, kuchnie oraz tam, gdzie zachodzi konieczno czstego zmywania cian z uwagi na wysoki wymogi sanitarno-higieniczne. Do ich mocowania na podou su róne odmiany zapraw tradycyjnych i klejowych. Musz by one odpowiednio dobrane w zalenoci od rodzaju pytki, rodzaju i stanu podoa oraz dodatkowych wymaga np. w zakresie elastycznoci i mrozoodpornoci. Technologia wykonania takich okadzin skada si z kilku podstawowych etapów: - przygotowanie pytek i ich rozplanowanie, - przygotowanie podoa – zakres tej czynnoci zaley od rodzaju podoa i jego stanuzazwyczaj naley je wyrówna , oczyci i zagruntowa , - ukadanie pytek, - spoinowanie pytek oraz ich ostateczne oczyszczenie. Najczciej stosuje si dzi ukadanie pytek na cienkiej warstwie zaprawy klejowej, która jest przygotowywana fabrycznie w postaci suchych mieszanek do poczenia z wod. Jest ona nanoszona równomiernie na podoe szpachl zbkowan o wielkoci zbków dostosowanej do wymiarów pytek. Podczas ukadania stosowane s krzyyki dystansowe, umoliwiajce zachowanie jednakowej szerokoci spoiny. Z reguy szeroko spoiny wynosi kilka milimetrów (wsze przy pytkach maych, szersze przy wikszych). Po upywie czasu podanego przez producenta kleju (z reguy kilka dni) przystpuje si do spoinowania. W tym celu naley ze spoin wyj krzyyki dystansowe oraz dokadnie oczyci je z ewentualnych fragmentów zaprawy i innych zanieczyszcze. W trakcie nakadania zaprawy do fugowania

35

naley dba o dokadne i szczelne wypenienie spoin. Po stwardnieniu masy w spoinach cao powierzchni zmywa si wilgotn gbk. Dla podniesienia efektu wykonanej okadziny ceramicznej produkowane s ju dzi tzw. fugi brokatowe (zote, srebrne lub wielokolorowe)19. Obecnie duym zainteresowaniem ciesz si tzw. pytki mozaikowe. S to mae pytki (o boku od 1cm do kilku centymetrów) ceramiczne, terakotowe, gresowe lub szklane, o rónych ksztatach np. kwadratowe, prostoktne, szecioktne, okrge itp. Produkowane s w postaci fabrycznie przygotowanych arkuszy (moduy, tafle) i poczone na nich siateczk z tworzywa sztucznego lub papierem, który jest usuwany po uoeniu. Podczas ich ukadania naley zwróci szczególn uwag na zachowanie pomidzy poszczególnymi arkuszami takiego samego odstpu, jaki jest midzy pytkami, poniewa w innym przypadku po uoeniu na cianie wyranie bd odcinay si poszczególne czci okadziny. Pytki mozaikowe z reguy stosuje si jedynie na fragmentach powierzchni oraz np. przy obudowie wanny, brodzika itp. Z tego powodu do czsto zachodzi potrzeba poczenia na jednej powierzchni obu tych materiaów (pytki tradycyjne i mozaikowe). Z uwagi na ich rón grubo z reguy pola, które maj by pokryte mozaik wypenia si póniej, po wyszpachlowaniu tej czci podoa tak, aby lica obu czci ciany byy na tym samym poziomie. Okadziny z pytek ceramicznych s bardzo trwae i efektowne, ale podczas ich wykonywania naley bardzo starannie je rozplanowa . Naley zadba miedzy innymi o to, aby20: - spoiny wystpujce w okadzinie ciennej wypaday w tym samym miejscu co spoiny posadzki (o ile wymiar pytek na obu powierzchniach jest taki sam), - do naroników wypukych w pomieszczeniu dochodziy cae pytki, a przycite byy umieszczane w naroach wklsych, - w przypadku, gdy na cianie planujemy konkretn wysoko okadziny od górnej linii wypaday cae pytki, a docite byy umieszczone na dole, - stara si zachowa symetri rozmieszczenia pytek na cianie, uwzgldniajc np. otwory okienne, drzwiowe, - unika stosowania np. w naroach bardzo wskich pasków pytek, podobnie jak w okolicy brzegu obudowy wanny lub ocienicy drzwiowej, zarówno z uwagi na estetyk jak i mniejsz ich przyczepno .

19 20

P. Idzikowski, Fuga Artis style, „Atlas Budowlany” 2009, nr 101, str. 20-23. „Ja technik budowlany” pozycja wydana przez GRUP ATLAS, str. 18-19.

36

Okadziny z kamienia

Do wykonania tego rodzaju okadzin mog by stosowane pyty gruboci kilku centymetrów uzyskane z rónych odmian kamienia naturalnego, np. piaskowca i granitów. Najwiksze zastosowanie materiay te maj w przypadku elewacji budynków, poniewa s bardzo odporne na czynniki atmosferyczne, mechaniczne oraz chemiczne, zwizane z oddziaywaniem zanieczyszczonego powietrza w duych aglomeracjach miejskich. Wspóczenie okadziny te wykonywane s gównie jako mocowane na specjalnych rusztach metalowych lub z wykorzystaniem tzw. suchego montau. Pierwsza metoda jest najbardziej przydatna

do wykaczania elewacji budynków szkieletowych, a druga w

przypadku budynków ze cianami zewntrznymi. Obie te metody musz zapewnia uzyskanie waciwych parametrów cieplno-wilgotnociowych dla cian zewntrznych, zgodnie z wymaganiami obowizujcych norm. W przypadku montau suchego pyty kamienne mocowane s do podoa na specjalnych kotwiach metalowych osadzonych w podou lub przy pomocy tzw. dybli. Pomidzy pytami okadziny, a podoem, np. z elementów murowych lub elbetu wykonana jest izolacja termiczna oraz pozostawiona przestrze powietrzna, dziki której moliwe jest odprowadzenie wilgoci przedostajcej si z wntrza budynku przez cian. Przykadowy ukad elementów przy elewacjach wykoczonych pytami kamiennymi przedstawia rys. nr 16.

1. ciana zewntrzna 2. izolacja termiczna 3. wiatroizolacja 4. szczelina wentylowana 5. pyta kamienna

1

2 34

5

Rys. nr 16. Przykadowy ukad elementów na elewacji wykoczonej pytami kamiennymi. Sidding

37

Jest to system niezbyt rozpowszechniony w Polsce. Opiera si na wykorzystaniu elementów wykonanych na bazie tworzyw sztucznych, a imitujcych okadziny drewniane. Nadaje si do zastosowania na wszelkich podoach, z betonów zwykych, lekkich, ceramicznych elbetowych, a take jako ostatnia warstwa przy wykonywaniu termorenowacji. Elementy te s lekkie, mona je montowa w zasadzie w okresie caego roku, a monta nie wymaga specjalistycznego sprztu; wykazuj one take odporno na podstawowe czynniki oddziaywujce na elewacj, tzn. warunki atmosferyczne, substancje chemiczne znajdujce si w opadach lub powietrzu, temperatur oraz w pewnym zakresie na uszkodzenia mechaniczne. Okadzina ta moe by w trakcie eksploatacji w prosty sposób czyszczona z uyciem detergentów; umoliwia ona take uzyskanie bardzo rónych rozwiza kolorystycznych. Podczas ukadania tego materiau naley zadba o umoliwienie odksztacania si elementów na skutek zmian temperatury, aby nie ulegay one paczeniu si. Z tego powodu poszczególne panele nie mog by ze sob poczone na klej, musz by zachowane okrelone przez producenta odstpy dylatacyjne, a czniki powinny by umieszczane w odpowiednio do tego celu przewidzianych otworach z niewielkim luzem. Z reguy najwiksze zastosowanie maj elementy w jasnym kolorze, poniewa ciemne, z powodu silnego nagrzewania si ulegaj wikszym ruchom termicznym. Podobnie jak w przypadku okadzin kamiennych pomidzy warstw siddingu, a izolacj termiczn powinna by pozostawiona szczelina wentylowana, a take uoona wiatroizolacja na wenie mineralnej, aby nie doszo do jej zawilgocenia.

Sucha zabudowa wntrz – funkcje i rozwizania techniczne

Zastosowanie i funkcje Pod pojciem „suchej zabudowy” wntrz naley rozumie nowoczesne lekkie systemy, umoliwiajce wykoczenie wntrz budynków w zakresie wykonania cianek dziaowych, sufitów podwieszanych, adaptacji i zabudowy poddaszy, obudowy instalacji, kanaów itp. S rozwizaniem alternatywnym w stosunku do tradycyjnych „mokrych” technologii. Elementy stosowane w tego rodzaju rozwizaniach zapewniaj: - szybki, czysty monta i ewentualny demonta caoci lub fragmentów wykonanej zabudowy, co jest szczególnie istotne podczas prowadzonych napraw oraz zmian w aranacji pomieszcze,

38

- moliwo dowolnego i elastycznego ksztatowania wntrza w zakresie podziau na pomieszczenia, poniewa niewielki ciar tych elementów w stosunku do masywniejszych, tradycyjnie stosowanych (np. murowane cianki dziaowe) umoliwia zmian ich ustawienia bez koniecznoci wzmacniania konstrukcji nonej obiektu, - zwikszenie bezpieczestwa poarowego w budynku, poniewa wikszo materiaów stosowanych w tych systemach ma dobre charakterystyki odpornoci poarowej, - uzyskanie komfortu akustycznego w pomieszczeniach, ze wzgldu na korzystne parametry izolacyjnoci akustycznej oraz zdolno tumienia dwików, - podniesienie standardu pomieszcze oraz ich estetyki, - moliwo zakrycia kanaów, przewodów i instalacji, które w wielu pomieszczeniach musz by doprowadzane w duych ilociach dla potrzeb uytkowników (klimatyzacja, przewody zasilajce, instalacja przeciwpoarowa, owietlenie, instalacje specjalistyczne….); elementy suchej zabudowy daj swobodny dostp do tych instalacji, co jest niezbdne przy ich konserwacjach, przegldach oraz naprawach, - dobre przenoszenie ciaru wasnego oraz elementów wyposaenia, które s do nich zamocowane, - przyjazny, zdrowy mikroklimat w pomieszczeniach. Systemy takie najchtniej stosowane s w obiektach uytecznoci publicznej typu biura, obiekty kultury, banki, szpitale, hotele itp., zwaszcza e obiekty tego rodzaju coraz czciej wykonywane s jako konstrukcje szkieletowe, a wic pozostawiaj bardzo duo swobody architektom w zagospodarowaniu wntrz.

Lekkie cianki dziaowe z pyt gipsowo-kartonowych

Do wykonania tych cianek potrzebne s nastpujce elementy podstawowe: - szkielet nony z ksztatowników metalowych lub drewnianych, - pyty gipsowo-kartonowe, - materia izolacyjny, np. wena mineralna, - materiay pomocnicze, np. wkrty, koki, tamy, szpachlówki… cianki mog by wykonywane w rónych wariantach konstrukcyjnych np. supowym i ryglowym, z zastosowaniem jednej lub dwóch warstw pyt (wyjtkowo nawet z trzech), w wersji pojedynczej lub podwójnej. O zastosowanym typie decyduje wiele czynników np.: -

wymagane

parametry

cianki

w

zakresie

izolacyjnoci

cieplnej,

akustycznej,

wytrzymaociowej, - rozwizanie funkcji i konstrukcji budynku, 39

- przewidywana wysoko i dugo cianki, - wymagania przeciwpoarowe, - wzgldy bezpieczestwa. Pyty gipsowo-kartonowe wystpuj w rónych wariantach z uwagi na waciwoci; podstawowe z nich to21: - pyty zwyke, stosowane przede wszystkim jako suchy tynk, - pyty impregnowane, które maj zwikszon odporno na wilgo i pochaniaj wolniej wod, - pyty ogniochronne, dziki zastosowaniu wókna szklanego w czci wewntrznej pyty, - pyty ogniochronne i impregnowane , czce w sobie cechy poprzednich. Pyty takie skadaj si z warstwy gipsu oboonego obustronnie kartonem. Dziki takiej budowie maj one potrzebn do budowy cianek wytrzymao i sztywno , s proste w obróbce, umoliwiaj uzyskanie ksztatu krzywoliniowego przegrody (moliwo gicia na sucho i na mokro) oraz daj dowolno wykoczenia powierzchni (malowanie, tapetowanie, okadziny pytek itp.). Szkielet do zamocowania pyt to najczciej ksztatowniki metalowe gite na zimno, które wystpuj jako profile poziome i pionowe. Cz z nich mocowana jest specjalnymi kokami do elementów konstrukcyjnych budynków, czyli stropów i cian; cz stanowi podparcie dla pyt gipsowo-kartonowych, które s do nich mocowane przy pomocy wkrtów. Wielko ich przekroju musi uwzgldnia grubo cianki, moliwo prowadzenia w jej wntrzu instalacji, oraz wymagany poziom izolacji akustycznej. Dugo i rednica elementów czcych oraz ich rodzaj musz by dostosowane do gruboci czonych elementów, rodzaju szkieletu nonego oraz warunków pracy konstrukcji. Wntrze cianki jest czciowo wypeniane materiaem izolacyjnym typu wena mineralna, poniewa dziki porowatej strukturze i niewielkiej sztywnoci obok izolacyjnoci termicznej zapewniona jest take dobra izolacyjno akustyczna. Przykadowy przekroje ciany pojedynczej pokazano na rys. nr 17.

21

Nowy poradnik majstra budowlanego, praca zbiorowa pod redakcj J. Panasa, Warszawa 2010, str. 552-553.

40

1. wena mineralna 2. ksztatownik supkowy CW 75 3. okadzina 12,5 GKB (pyta gipsowokartonowa)

Rys. nr 17. Przekroje ciany pojedynczej CW 75/10022 Monta cianek z wykorzystaniem pyt skada si z kilku podstawowych etapów: - wytyczenie pooenia cianki zgodnie z projektem zagospodarowania wntrza obiektu – w tym celu na podou, cianach i suficie nanoszone s linie wzdu których mocowane bd profile – czynno ta jest bardzo wana dla sprawnego przebiegu póniejszych prac montaowych, - monta profili obwodowych, stanowicych konstrukcj ciany do podogi, sufitu i cian budynku; dla uzyskania dobrej izolacyjnoci akustycznej konieczne jest uoenie ich na specjalnej tamie uszczelniajcej, - monta supków – ich dugo musi by dokadnie wymierzona, aby zajy okrelon pozycj w ciance, nie s one skrcane z profilami poziomymi, a jedynie wsuwane w nie, odlego midzy nimi zalena jest od przewidywanego obcienia cianki oraz jej wysokoci, - mocowanie pyt gipsowo-kartonowych po jednej stronie cianki- s one przykrcane do profili w jednej lub dwóch warstwach, tak jak przewiduje projekt, - ukadanie warstwy izolacji – naley j dokadnie przyci , aby pasowaa do przestrzeni pomidzy supkami, docisn do nich, a nawet wypeni wntrze profili, aby dodatkowo zapewni izolacj; w przypadku, gdy w ciance przewiduje si uoenie przewodów instalacyjnych naley je zainstalowa przed uoeniem izolacji,

22

Ibidem, str. 548.

41

- zamknicie konstrukcji cianki poprzez mocowanie pyt po jej drugiej stronie; podobnie jak poprzednio s one mocowane wkrtami do profili, przy czym poczenia naley tak rozplanowa , aby pyty po obu stronach nie byy mocowane do tych samych supków, - czynnoci kocowe – do czynnoci tych zalicza si przede wszystkim spoinowanie i szpachlowanie, z reguy z osadzeniem siatek zbrojcych; zakres prac zaley od przewidywanego sposobu wykoczenia pyt, np. pod malowanie moe by konieczne szpachlowanie caej powierzchni, a pod uoenie okadzin z pytek z reguy wystarcza szpachlowanie pocze pyt.

Sufity podwieszane

S to konstrukcje wykonywane w rónych odmianach materiaowo-konstrukcyjnych, jako elementy samonone. Ich podstawow czci non jest ruszt jedno- lub dwuwarstwowy wykonany z drewna lub metalu, w postaci ksztatowników gitych na zimno, który jest mocowany do stropów.za porednictwem specjalnych czników. Do niego doczane s pyty gipsowo-kartonowe, gipsowo-wóknowe lub z innych materiaów np. sprasowanej weny mineralnej, tworzyw mineralnych, a take panele z blachy, tworzyw sztucznych itp. Rozwizanie sufitu dobierane jest w zalenoci od: - przeznaczenia pomieszczenia i jego wielkoci, - wymaga uytkowych, np. izolacyjnoci akustycznej, ognioodpornoci, - wielkoci przestrzeni, jaka musi by zachowana pomidzy konstrukcj stropu a doem sufitu, - przewidywanego wykoczenia innych przegród w budynku, - moliwoci poczenia ze ciankami dziaowymi. Podwieszenie rusztu do stropu wykonywane jest przy pomocy wieszaków o regulowanej dugoci, w zalenoci od wymaga architektonicznych (obnienie pomieszczenia) oraz planowanego wykorzystania przestrzeni nadsufitowej np. na instalacje zraszaczowe, kamery, czujniki dymu itp. Poszczególne pyty mocowane do konstrukcji nonej mog by wyjmowane lub nie. Ukad taki bardzo uatwia uytkowanie pomieszczenia w sytuacji, gdy konieczne jest przeprowadzenie naprawy urzdzenia lub jego konserwacja, czy wymiana. Monta sufitu podwieszanego skada si z kilku podstawowych etapów: - wyznaczenie pooenia listew przyciennych, które okrel pooenie sufitu na caej powierzchni pomieszczenia (np. poziom jednolity, ewentualne uskoki lub ukosy), 42

- zamocowanie listew na cianie- podobnie jak w przypadku cianek dziaowych stosuje si tamy elastyczne dla izolacji akustycznej, - zamocowanie wieszaków do konstrukcji stropu – rozstaw i dugo dostosowana do ciaru sufitu i wymaga uytkowych oraz ksztatu – przy sufitach o wielu zaamaniach i krzywiznach wieszaków bdzie wicej, - do wieszaków mocowane s listwy górnej czci rusztu, w odlegociach przewidzianych w projekcie, a do nich listwy poprzeczne, tak aby powstaa dwuwarstwowa konstrukcja pod zamocowanie pyt, - pomidzy listwami ukadana jest z reguy wena mineralna, a na kocu mocowane s pyty, stanowice ostateczn paszczyzn sufitu, - czynnoci uzupeniajce – podobnie jak w ciankach dziaowych, na kocu szpachluje si poczenia pyt i maluje je. Przykadowe rozwizanie konstrukcji sufitu podwieszanego przedstawia rys. nr 18

Rys. nr 18. Ruszt stalowy do sufitu podwieszonego:23 1,2 - profile 60/27, 3 - profile 28/27, 4 - cznik wzduny, 5- cznik krzyowy, 6- kotwiczka, 9- wieszak z elementem rozprnym, 10- prt mocujcy, 7,12, 14- elementy wieszaka tamowo-szczelinowego, 11,8,13- elementy wieszaka noniuszowego, 15- pyty sufitu podwieszonego; elementy oznaczone kókiem nie s oferowane 23

Nowy poradnik majstra budowlanego, praca zbiorowa pod redakcj J. Panasa, Warszawa 2010, str. 687.

43

Odmian sufitów podwieszanych s sufity napinane. S to bardzo nowoczesne konstrukcje, które mog obniy pomieszczenie, ukry zamontowane pod stropem urzdzenia oraz dodatkowo rozwietli je np. poprzez wykorzystanie materiaów transparentnych. Stosowane mog by w rónego rodzaju pomieszczeniach i obiektach, take w miejscach o podwyszonej wilgotnoci, np. na basenach krytych. Umoliwiaj wykonanie paszczyzn o rónych krzywiznach, ukosach, a wic daj moliwo bardzo swobodnej aranacji wntrz. Do ich budowy wykorzystywane s róne materiay o strukturze mniej lub bardziej przejrzystej, matowej i byszczcej, a take typu zamsz. W zalenoci od jej rodzaju do tworzenia nowych wrae wzrokowych wczone zostaje wiato. Sufity te s bardzo lekkie, gadkie, odporne na zbrudzenia, moliwe do czyszczenia, atwe do montau i demontau. Monta tego rodzaju sufitów skada si z kilku etapów24: - dokadny pomiar pomieszczenia i wytyczenie pooenia sufitu, - monta profili nonych w celu uksztatowania konstrukcji naciennej, - monta powoki: w pomieszczeniu, w którym bd prowadzone prace wytwarza si podwyszon temperatur, aby sufit by elastyczny i da si napi , - napinanie prowadzi si kolejno zaczynajc od naroy, w trakcie napinania temperatur mona stopniowo zmniejsza , co prowadzi do stopniowego napinania si sufitu. W sufitach tych mog by przewidziane róne akcesoria typu owietlenie punktowe, konstrukcje wsporcze do owietlenia tradycyjnego, czujniki przeciwpoarowe. Elementy te podwieszane s na specjalnych zawiesiach, mocowanych do stropów przed napiciem sufitu. W miejscu przewidzianym np. na opraw owietleniow w suficie wycinany jest otwór, zabezpieczany specjalnym piercieniem, który chroni go przed rozerwaniem.

Adaptacje poddaszy

Zadanie to obejmuje szereg czynnoci, zwizanych z dostosowanie przestrzeni pod dachem budynku dla celów uytkowych. Dla uzyskania odpowiednich warunków dla tego uytkowania naley wczeniej przemyle wiele spraw, np.: - zaplanowa powierzchni i ksztat przestrzeni uytkowej, pooenie okien i ich wielko , tak aby byy spenione normy zwizane z dowietleniem pomieszczenia wiatem dziennym, - rozpozna konstrukcj dachu, pod którym zamierzamy wygospodarowa przestrze mieszkaln,

24

http://www.grupadps.com/pl/ Dekoracyjne powoki sufitowe [data dostpu: 16.04.2011].

44

- okreli , w jakim stanie znajduj si elementy tego dachu, tzn. jego konstrukcja nona, izolacja termiczna, izolacja przeciwwilgociowa i pokrycie dachowe, - upewni si, czy strop pod planowanym pomieszczeniem przeniesie dodatkowe obcienie, wynikajce ze zmiany sposobu jego uytkowania, - zaprojektowa rodzaj cianek oddzielajcych cz mieszkaln od reszty poddasza, a take sposób wykoczenia innych elementów, np. podogi i sufitu oraz zdecydowa o ewentualnym wbudowaniu szaf wnkowych, - obliczy konieczn grubo izolacji termicznej oraz zaplanowa uoenie paraizolacji, tak aby spenione byy odpowiednie warunki cieplno-wilgotnociowe przegród, - sprawdzi moliwo przeprowadzenia potrzebnych instalacji. Do robót adaptacyjnych mona wykorzysta istniejce ju elementy wiby dachowej np. supy i jtki lub kleszcze. Mona do nich zamocowa pyty gipsowo-kartonowe z dodatkowym stelaem, tak aby powstay cianki dziaowe. Wiele uwagi naley powici pododze, której wykoczenie w duym stopniu zalee bdzie od konstrukcji stropu bezporednio pod ni. Dla uzyskania dobrego podoa pod posadzk w adaptowanym pomieszczeniu mona na stropie uboy np. suchy jastrych z pyt gipsowo-wóknowych, dodatkowe deskowanie w przypadku stropu drewnianego lub wylewk samopoziomujc pod przysz posadzk w przypadku stropu gstoebrowego. Przy wykonywaniu robót podogowych naley wzi take pod uwag izolacyjno akustyczn, aby uytkowanie poddasza nie spowodowao przechodzenia nadmiernej iloci dwików powietrznych i uderzeniowych do pomieszczenia poniej. Planujc prace naley upewni si, e zastosowane rozwizania materiaowokonstrukcyjne nie spowoduj przecienia stropów i innych elementów konstrukcyjnych w budynku, cznie z jego fundamentami, zwaszcza e prace tego rodzaju do czsto prowadzone s w obiektach starych, o nadwyronej konstrukcji. Przykadowe rozwizanie adaptacji poddasza przedstawia rys. nr 19.

45

Rys. nr 19. Przykad izolacji termicznej poddasza przeznaczonego na mieszkanie:25 1- krokiew, 2-podsufitka z desek lub pyt gipsowo-kartonowych (suchy tynk), 3- paraizolacja z folii polietylenowej, 4- pyty z weny mineralnej o nazwie handlowej Rockmin lub Polmin M-ZH, 5- izolacja wiatroszczelna (folia polietylenowa mikroporowata), 6- aty drewniane, 7dachówka lub inny materia dekarski

Termorenowacja budynków- technologia wykonania i wpyw na ochron rodowiska

Funkcje i znaczenie prawidowego wykonania

Prace i elementy wykoczeniowe stosowane we wspóczesnym budownictwie uwzgldnia musz nie tylko obiekty nowowznoszone, dla których ju na etapie projektowania architektonicznego ustalane s materiay i technologie do wykonania zarówno ich konstrukcji jak i wykoczenia. Bardzo wiele prac wykoczeniowych dotyczy obiektów ju istniejcych, w których zamierzamy podnie standard lub np. zmieni sposób uytkowania, co wie si z koniecznoci dokonania modernizacji ich wyposaenia i zmian w ich wygldzie. W wielu wypadkach podczas remontów staramy si podnie zarówno walory estetyczne obiektu, jak i dostosowa go do wspóczesnych wymaga normowych. Sprawy te bardzo wyranie widoczne s podczas termorenowacji obiektów- z jednej strony usuwamy pkajce i nieestetyczne warstwy zewntrzne (czasami dotyczy to take materiaów, które wspóczenie nie mog by stosowane w budownictwie- np. wyroby azbestowo-cementowe), 25

Nowy poradnik majstra budowlanego, praca zbiorowa pod redakcj J. Panasa, Warszawa 2010, str. 455.

46

a z drugiej przyczyniamy si do poprawy izolacyjnoci cieplnej obiektu oraz mikroklimatu wewntrz pomieszcze (eliminowanie mostków termicznych, zawilgocenia cian, grzybów i pleni...). Systemy docieple oprócz kompleksowej poprawy charakterystyki cieplnej budynków pozwalaj zlikwidowa mostki cieplne, które cho ich powierzchnia czasami jest nieznaczna w stosunku do caoci powierzchni cian zewntrznych, mog wpyn na znaczce zniszczenie obiektu. Jest to wynikiem pojawiajcego si w tych miejscach przemarzania cian, które stopniowo si nasila i powoduje zawilgocenie wntrza przegrody, postpujce niszczenie jej struktury wewntrznej, obnienie wytrzymaoci, pojawienie si grzybów i pleni od strony wewntrznej. Skal problemu mona zobaczy na zdjciach wykonanych kamer termowizyjn, która wykorzystuje promieniowanie elektromagnetyczne w zakresie podczerwieni. Widoczne s na nich rozkady temperatur na powierzchni elewacji, a wic mona zlokalizowa w ten sposób miejsca o najwyszej temperaturze, czyli takie przez które nastpuje wzmoony przepyw ciepa z wntrza budynku w okresie zimy.

Przykadowe zdjcia termowizyjne fragmentu budynku przed i po ociepleniu pokazuj rys. nr 20 i 21.

Rys. nr 20: Przed modernizacj ciana budynku przepuszczaa ciepo (czerwony kolor). Czerwone i óte pasy nad oknem to widoczny mostek termiczny w miejscu nadproa. Czerwony lad poniej okna to ciepo emitowane przez grzejnik.26

Rys. nr 21: Teraz niebieski kolor wiadczy o tym, e powierzchnia ciany jest chodna, a wic ciepo pozostaje po drugiej stronie muru. Czerwony lad wida jedynie nad uchylonym oknem. Wida wyranie, e ciana ma lepsz izolacyjno termiczn ni okno.27

26 27

J. Kucharczyk, Nowe ycie starej kostki”, „ Atlas Budowlany” 2009/2010, nr 104, str.16. Ibidem.

47

Ma to szczególnie due znaczenie w czasach, gdy coraz wicej uwagi powica si lepszemu wykorzystaniu zasobów energetycznych oraz ochronie rodowiska.

Technologie wykonywania

Obecnie prace termorenowacyjne prowadzone s w oparciu o systemy docieple, które stosuj w swoich rozwizaniach róne materiay. Wykorzystanie opracowanych ju rozwiza systemowych uatwia zadania poniewa: - stosowane w nich elementy i materiay dobrze do siebie pasuj, np. nie wykazuj wzgldem siebie szkodliwego oddziaywania, - pozwalaj dokadnie okreli korzyci w zakresie uzyskanej izolacyjnoci cieplnej, - zostay dostosowane do konkretnych sytuacji, np. zakresu prac w danym obiekcie, rodzaju podoa, wystpujcych problemów itp. Niezalenie od rozwizania w dociepleniach uywane s pewne grupy materiaów, które uoone w odpowiedni sposób wzgldem siebie zapewniaj optymalny efekt. S to przede wszystkim materiay o bardzo dobrych wasnociach termoizolacyjnych np. styropian, styropian ekstrudowany i wena mineralna, materiay do mocowania pyt na podou np. rónego rodzaju koki i zaprawy klejowe, materiay pomocnicze: tamy do wykonania warstwy zbrojcej, listwy naronikowe, zaprawy do wykonania warstwy zewntrznej np. w postaci tynku szlachetnego. Podobnie jak w innych robotach wykoczeniowych, tak i przy termorenowacjach jedn z waniejszych czynnoci jest ocena stanu istniejcego podoa oraz jego przygotowanie. Powinno ono przede wszystkim by

mocne, czyste i o niewielkiej

chonnoci. W przypadku stwierdzenia znacznych nierównoci musi zosta ono wyrównane przed przystpieniem do prac. Wszystkie te prace wstpne maj bardzo due znaczenie, poniewa zapewniaj dobre zamocowanie docieplenia, wpywaj na jego trwao , walory estetyczne oraz umoliwiaj wykonanie prac przy jak najmniejszym zuyciu materiaów. Podczas prowadzenia robót naley take zwraca uwag na prawidowe przyklejanie pyt izolacyjnych tak, aby pomidzy nimi nie powstay mostki termiczne – ukadanie na styk, usuwanie ewentualnych fragmentów zaprawy klejowej wycinitych poza krawdzie pyt. Mocowanie pyt zapraw naley wzmocni poprzez zastosowanie koków, których ilo i rozmieszczenie powinny by zgodne z projektem. Na pytach ukadana jest kilkumilimetrowa warstwa zbrojona, której zadaniem jest ochrona izolacji termicznej oraz zapewnienie dobrego podkadu pod przyszy tynk elewacyjny. Jest ona konieczna, poniewa powierzchnia cian zewntrznych, podczas eksploatacji budynku, poddana jest odksztaceniom termicznym, a w 48

zwizku z nimi i napreniom, które mogyby uszkodzi warstw elewacyjn. Warstwa ta stanowi podoe pod ostateczne wykoczenie ciany tynkiem elewacyjnym. Do wykonania ostatniej warstwy czsto wykorzystuje si tynki pocienione sporzdzane na bazie spoiw mineralnych, organicznych lub mieszanych oraz wypeniaczy naturalnych lub sztucznych, z reguy o uziarnieniu do 0,5mm z uwagi na niewielk grubo tych wypraw. Tynki te mog by wykonywane w rónych wariantach, jako przeznaczone do póniejszego malowania, jako warstwy kolorowe, gadkie lub fakturowane. Prowadzenie termorenowacji jest do szczególn robot zwizan z wykoczeniem obiektów, poniewa prace wykonywane s na zewntrz. Dla uzyskania dobrego efektu i trwaoci naley wic prowadzi je w sprzyjajcych warunkach atmosferycznych, tzn. w temperaturach dodatnich (optymalny zakres to 5-25 stopni), przy bezdeszczowej pogodzie. Typowy ukad warstw w cianie budynku po jej dociepleniu metod lekk-mokr przedstawia rys. nr 22. 1. tynk strukturalny zewntrzny 2. warstwa zaprawy z zatopion siatk zbrojc 3. materia termoizolacyjny 4. zaprawa do mocowania pyt izolacyjnych 5. ciana przed dociepleniem

1 2 3 4 5 Rys. nr 22: Typowy ukad warstw w metodzie lekkiej-mokrej. Opisany powyej sposób postpowania przy ociepleniach zaliczany jest do metod lekkich-mokrych. Oprócz nich, cho z pewnoci rzadziej (w Polsce) stosowane mog by tzw. metody lekkie-suche. Jednym z przykadów zastosowania tej metody jest wykorzystanie materiau okadzinowego w postaci paneli z tworzyw sztucznych, mocowanych do rusztu np. drewnianego. Panele s ostateczn warstw wykoczeniow. Jako materia ocieplajcy mog by uyte np. pyty z weny mineralnej lub styropian, umieszczane pomidzy elementami rusztu. Przykadowe rozwizanie przy zastosowaniu metody lekkiej-suchej pokazano na rys. nr 23.

49

Rys. nr 23: Przekrój ciany z betonu komórkowego ocieplonej od zewntrz pytami z weny mineralnej z okadzin sidding:28 1- beton komórkowy odmiany 600 lub 700, 2- aty drewniane, 3- pyty z weny mineralnej, 4- czniki mocujce wen do ciany, 5- ruba stalowa mocujca at do ciany, 6-okadzina sidding, 7- folia mikroporowata.

W metodzie tej do czenia poszczególnych warstw miedzy sob stosowane s czniki mechaniczne, a nie jak poprzednio zaprawy (std nazwa – metoda sucha). Mona j zastosowa praktycznie na kadym rodzaju podoa, nawet bez jego specjalnego przygotowania. Materia izolacyjny od strony zewntrznej przykrywany jest foli wiatrochronn; obecno szczeliny powietrznej pomaga w uzyskaniu dobrego mikroklimatu w pomieszczeniach. Zalet tej metody jest atwo wykonania

ewentualnej naprawy

zniszczonego fragmentu docieplenia (wymiana elementu). Obok metod lekkich-mokrych i lekkich-suchych, stosowanych w dociepleniach powszechnie od wielu lat, próbuje si obecnie wykorzystywa take inne rozwizania, w których mona pozyskiwa ciepo z promieniowania sonecznego do ogrzania pomieszcze. Jednym z tego rodzaju rozwiza s izolacje transparentne. Mog one mie posta paneli mocowanych do cian akumulacyjnych z betonu czy cegy (tzn. takich które mog nagrzewa si w dni soneczne oraz oddawa ciepo do wntrza w dni pochmurne). ciany takie powinny by usytuowane od nasonecznionej strony elewacji. Wykorzystywane jest tutaj zjawisko przepuszczania promieniowania sonecznego przez struktur materiau, w przypadku, gdy kt promieniowania jest niewielki (zima) oraz pochaniania promieniowania przez materia izolacyjnych w okresie gdy kt padania promieni sonecznych jest duy (lato). Izolacje takie s wykorzystywane take do budowy przegród przezroczystych, przepuszczajcych naturalne wiato do wntrza pomieszcze.

28

Nowy poradnik majstra budowlanego, praca zbiorowa pod redakcj P. Panasa, Warszawa 2010, str. 451.

50

Przy zastosowaniu tego rodzaju rozwiza pozyskuje si zdecydowanie wiksz ilo ciepa, ni w przypadku wykorzystania tradycyjnej izolacji cieplnej. Przedstawia to rys. nr 24.

Rys. nr 24: Porównanie wymiany ciepa przez zewntrzn przegrod budowlan z izolacj ciepln tradycyjn i izolacj transparentn29.

Systemy fasadowe jako element ksztatowania bryy budynku.

Pojecie to zwizane jest z konstruowaniem lekkich cian osonowych w budynkach rónego rodzaju, szczególnie uytecznoci publicznej oraz przemysowych. W rozwizaniach tych stosowane s elementy wielu odmian, np. w budownictwie mieszkaniowym gównie wielowarstwowe,

drobnowymiarowe

elementy

prefabrykowane,

w

budownictwie

przemysowym to przede wszystkim pyty warstwowe i blachy profilowane, a w budynkach uytecznoci publicznej elementy metalowo-szklane. Szczególnie duy postp w dziedzinie systemów fasadowych zwizany jest wanie z budynkami reprezentacyjnymi ogólnego uytku, np. bankami, biurowcami, hotelami, urzdami itp. Zapotrzebowanie na tego rodzaju rozwizania wie si z czsto stosowanym w

29

A. Ujma, Zasady dziaania i materiay stosowane w strukturach izolacji transparentnych, http://www.abc-izolacje.pl/index2.php?site=art&id=310 [data dostpu: 17.04.2011].

51

budynkach tego rodzaju szkieletowym ukadem konstrukcyjnym oraz tworzeniem przez architektów fasad z bardzo du iloci paszczyzn przeszklonych. Przykadowe rozwizania budynków tego rodzaju przedstawiaj fotografie nr 2 i 3.

Fot. nr 2. Fasada (archiwum autora).

Fot. nr 3. Fasada (archiwum autora).

Konstruowanie takich rozwiza jest skomplikowane, poniewa musz one spenia wiele warunków; s to np.: - dobra izolacyjno termiczna i akustyczna, - moliwo przeszklenia duych powierzchni, - ochrona przed nagrzewaniem pomieszcze w okresie letnim, co wie si z moliwoci wbudowania w te elementy zdalnie sterowanych systemów zacieniania, - odpowiednia sztywno i wytrzymao zwizana np. z koniecznoci przenoszenia znacznych obcie od parcia wiatru oraz ciaru wasnego, a take moliwo przenoszenia napre zwizanych z odchyleniem budynków wysokich od pionu wskutek dziaania wiatru, - ochrona przed powstawaniem mostków termicznych (zwaszcza punktowych w miejscach mocowa) i akustycznych, - szczelno na przenikanie wody deszczowej, która zwaszcza na wysoko pooonych kondygnacjach dociskana jest wiatrem do powierzchni, - trwao dostosowana do przewidywanego czasu eksploatacji obiektu, -odporno na wiele czynników agresywnych zawartych w powietrzu ,które w duych aglomeracjach jest bardzo zanieczyszczone, co wie si z zastosowaniem materiaów odpornych na korozj lub prawidowym ich zabezpieczeniem i konserwacja biec, 52

- wysoka estetyka, niska podatno na zabrudzenia, - atwo montau i ewentualnego demontau, - niezawodne poczenia pomidzy poszczególnymi elementami skadowymi, - moliwo montau w budynkach o rónej konstrukcji, - bezpieczestwo uytkowników np. w zakresie ochrony przeciwpoarowej oraz stworzenie dobrych warunków higieniczno-sanitarnych w pomieszczeniach, - stworzenie moliwoci infiltracji powietrza, - niewidoczno konstrukcji podtrzymujcych i czników, - przenoszenie obcie zwizanych z odksztaceniami termicznymi, - moliwo dostosowania si do ksztatu obiektu, - zapewnienie moliwoci ewentualnej wymiany uszkodzonych fragmentów obudowy. Wspóczenie w Polsce wykorzystywanych jest wiele rozwiza systemowych, sucych projektowaniu nowoczesnych elewacji budynków. Do ich wykonania stosowane s róne rozwizania materiaowe w postaci elementów pytowych, paneli, okadzin kompaktowych wykonanych z metali (gównie stal i aluminium), tworzyw sztucznych, szka, wókien szklanych, weny mineralnej, tworzyw poliwglowych i polimerowych itp. Elementy te mocowane s do podoa za pomoc wieszaków, zaczepów i innych czników charakterystycznych dla danego systemu. Jedn z najbardziej obecnie zaawansowanych technologii s systemy szklenia strukturalnego i semistrukturalnego. Pierwsze z nich opieraj si o wykorzystanie technologii mocowania zestawu szklanego do konstrukcji budynku, w którym klej silikonowy stanowi jedyne spoiwo wice30. Panele elewacyjne mog by mocowane w tych systemach w róny sposób, np. w systemie czterostronnym wszystkie boki paneli mocowane s do konstrukcji budynku za pomoc kleju konstrukcyjnego. W niektórych rozwizaniach elewacja szklana jest dodatkowo usztywniona ebrami szklanymi, mocowanymi mechanicznie do konstrukcji budynku i wówczas do nich klejone s elementy zasadniczej fasady szklanej. W szkleniach semistrukturalnych poszczególne elementy, oprócz mocowania klejami, maj na swoim obwodzie listw dociskow lub odpowiednio wyprofilowana ramk. Obecnie poszukuje si rozwiza, które oprócz spenienia wymaga omawianych wczeniej dodatkowo dadz szans na obnienie kosztów zwizanych z utrzymaniem budynku, a w szczególnoci jego ogrzewaniem. Sprawy te wi si te bardzo wyranie z ochron rodowiska, poniewa daj moliwo lepszego gospodarowanie jego zasobami oraz zmniejszenia emisji dwutlenku wgla. Z tych powodów niektóre systemy umoliwiaj 30 Autor NN, Szko fasadowe, ródo: http://www.press-glas.com/nasze_szklo/funkcje/szklo_fasadowe/ [data dostpu: 17.04.2011]

53

tworzenie tzw. fasad pasywnych,31 dziki którym powstaj budynki energooszczdne i energetycznie zrównowaone. Jest to moliwe dziki zastosowaniu nowoczesnych konstrukcji okien o bardzo dobrych parametrach termoizolacyjnych (np. z potrójnym przeszkleniem), elementów wielkoformatowych obudowy z potrójnym szkieletem, a take wbudowaniu kolektorów sonecznych w system fasadowy. Do produkcji elementów skadajcych si na systemy fasadowe mog by uywane róne odmiany szka. Dla wzbogacenia efektów wizualnych wiele rozwiza systemów fasadowych zaczyna wykorzystywa do produkcji swoich elementów szko laminowane z zastosowaniem diod LED32. Jest ono bardzo wytrzymae i odporne na warunki atmosferyczne, a przy tym daje rónorodne wraenia wzrokowe. Folie z diodami LED mog by wykorzystane do laminowania rónych rodzajów szka bezbarwnego i kolorowego. Innym rozwizaniem jest zastosowanie szka samomyjcego si33. Szyby tego rodzaju wyposaone s w procesie produkcji w specjaln powok zewntrzn, dziki której w wyniku reakcji z promieniami ultrafioletowymi nastpuje rozkad zanieczyszcze organicznych; nastpnie pod wpywem wody opadowej, która dziki skadnikom powoki spywa po szybie równ warstw, a nie kroplami nastpuje samoczynne jej umycie.

Materiay i technologia wykonywania nawierzchni o rónym przeznaczeniu

Zastosowanie i stawiane im wymagania.

Dua dbao , z jak tworzone s wspóczenie koncepcje architektonicznobudowlane, dotyczce wykoczenia obiektów na zewntrz i we wntrzach zwizana jest take z projektowaniem terenów bezporednio przylegajcych do zabudowa. Zagadnienie to dotyczy miedzy innymi sposobów wykoczenia nawierzchni chodników, placów, terenów placów zabaw itp. Jest to bardzo wany aspekt zagospodarowania przestrzeni miast i osiedli, poniewa umoliwia bezpieczne poruszanie si pieszych i rowerzystów oraz ksztatuje krajobraz w obszarze zabudowanym. Wykoczenie to powinno harmonizowa z pozostaymi elementami architektury, w tym z wykoczeniem obiektów maej architektury, a take zieleni. 31 Autor NN, Fasada budynku- pasywny system fasadowy, ródo: http://www.muratorplus.pl/technika/fasady/fasada-budynku-pasywny-system-fasadowy_66880.html [ data dostpu: 17.04.2011]. 32 Michaowski T., Rozwój zastosowa szka laminowanego z diodami LED, ródo: http://www.swiatszkla.pl/content/view/1050/lang,pl/ [data dostpu: 19.04.2011] 33 Autor NN, Szko samomyjce, ródo: http://www.fasada.eu/index.php/szklo/szklo_samomyjace [data dostpu: 19.04.2011].

54

Materiay, z których ukadane s nawierzchnie musz spenia wiele wymaga; s to np.: - wysoka trwao , a wic i odporno na czynniki atmosferyczne, naprzemienne zamarzanie i odmarzanie, dziaanie zwizków chemicznych, których obecno ma zwizek z okresowym odladzaniem powierzchni, - maa nasikliwo (w niektórych przypadkach pena przesikliwo ), - odporno na cieranie, - zachowywanie koloru i faktury zewntrznej, - moliwo wymiany zniszczonych fragmentów, - dua odporno na ciskanie- konieczna z uwagi na poruszanie si po tych elementach rónych pojazdów np. rowerów, sporadycznie samochodów, - bezpieczestwo dla uytkownika- np. antypolizgowo - szczególnie wana podczas opadów deszczu i niegu, - moliwo ukadania w rónych konfiguracjach, wzorach, - niezmienno koloru.

Technologia wykonania wybranych rodzajów nawierzchni.

Do wykonywania tych prac stosuje si obecnie bardzo wiele materiaów. Jednym z nich jest bruk klinkierowy. Jest to materia ceramiczny z gliny wypalanej w wysokiej temperaturze. Jego waciwoci fizyczne, chemiczne i wytrzymaociowe speniaj na wysokim poziomie wiele z podanych wyej wymaga. Produkowany w wielu odmianach kolorystycznych, a podczas ukadania nawierzchni mona wykorzysta jego róne powierzchnie, np. podstaw, gówk i wozówk, co sprzyja bardzo rónorodnemu ksztatowaniu nawierzchni. Podczas planowania prac i ich wykonywania powinny by spenione okrelone wymagania zwizane np. z: - uformowaniem odpowiednich spadków dla swobodnego odpywu wody opadowej w zaplanowanym kierunku, - oddzieleniem nawierzchni od innych elementów ksztatujcych przestrze, np. jezdni, budynków i ich fragmentów np. tarasów, a take paszczyzn obsadzonych zieleni, - wykonaniem w ich konstrukcji miejsc umoliwiajcych poruszanie si po nich osobom niepenosprawnym.

55

Wykonanie nawierzchni skada si z kilku podstawowych etapów34: - przygotowanie podoa – podoe stanowi najczciej zagszczona warstwa wyrównawcza, powstaa z gruntu nie zawierajcego warstwy próchniczej; podoe to powinno by stabilne, aby mogo przej obcienia przekazywane przez warstw non, - warstwa nona – jest wykonywana zwykle z uyciem mieszanki kruszywa o odpowiednio dobranych frakcjach w granicach 2-32mm; ma ona grubo okoo 10cm i usypywana jest warstwowo z zagszczeniem kadej warstwy przy pomocy zagszczarki; jej zadaniem jest równomierne rozoenie obcienia z nawierzchni na niej pooone warstwy; dodatkowo musi ona by przepuszczalna dla wody opadowej, która wnika w ni przez spoiny pomidzy pytkami klinkierowymi; woda opadowa nie moe si w tej warstwie gromadzi , a wic naley j wykona z niewielkim spadkiem rzdu 1,5-2%; bardzo wane jest stae kontrolowanie poziomu przy pomocy aty i poziomicy, - wykonanie obramowania bocznego nawierzchni – element ten jest potrzebny po to, aby w trakcie uytkowania nie nastpowao przemieszczanie si elementów nawierzchni, co mogoby spowodowa powstanie duych szczelin pomidzy kostkami bruku i znaczne pogorszenie cech wytrzymaociowych i uytkowych; z powodu dziaajcych na obramowanie si bocznych powinno ono by mocne i stabilne; do jego wykonania uywane s elementy brukowe ukadane na zaprawie cementowej; planujc wysoko tego obramowania naley uwzgldni grubo podsypki oraz grubo kostki klinkierowej, z jakiej bdzie wykonana nawierzchnia, -uoenie podsypki – jest ona wykonywana z kruszywa o mniejszym uziarnieniu ni warstwa nona; z reguy stosowane s frakcje 2-5mm; grubo tej warstwy powinna wynosi okoo 5cm; warstw t naley rozoy równomiernie i wyrówna oraz zagci , - ukadanie elementów bruku – podczas ukadania pooenie poszczególnych elementów musi by zgodne z zaplanowanym wzorem; dla uzyskania dokadnoci wskazane jest posugiwanie si sznurem, który wyznacza przebieg spoin na kolejnych etapach prac; podczas ukadania nie moe dochodzi do przemieszczania si poszczególnych kostek, wic eby do tego nie dopuci w trakcie prac naley wypenia szczeliny gruboziarnistym piaskiem; kocowym etapem jest ubijanie gotowej powierzchni zagszczark ze specjaln pyt ochronn; czynno t wykonuje si po wczeniejszym zaszlamowaniu szczotk spoin pomidzy kostkami przy pomocy piasku i wody; jeeli to moliwe to naley tak wytyczy i zaplanowa szeroko ukadanej powierzchni, aby ilo przycinanych elementów bya jak najmniejsza. Typowy ukad warstw wystpujcych w takiej nawierzchni przedstawia rys. nr 25.

34

http://www.crh-klinkier.pl/katalogi.php [data dostpu 17.04.2011].

56

1. warstwa bruku 2. podsypka 3. warstwa nona

4. podoe

Rys. nr 25. Typowy ukad warstw, wystpujcych podczas wykonywania nawierzchni brukowej. Kolejnym rozwizaniem materiaowym, stosowanym do wykonywania nawierzchni jest kostka brukowa wykonana z betonu. Produkowana jest w rónych odmianach wymiarowych i kolorystycznych. W odrónieniu od poprzedniej nie umoliwia a tak wielu aranacji, poniewa tylko jedna jej paszczyzna jest paszczyzn licow. Ogranicza to nieco moliwoci, pomimo jej wielu ksztatów. Charakteryzuje si zadowalajc odpornoci na cieranie, wytrzymao na ciskanie oraz antypolizgowo . Pod wpywem niektórych zwizków chemicznych (np. kwanego deszczu) moe w trakcie eksploatacji ulega korozji; jej kolor z czasem take ulega zmianom poniewa z reguy jest to wyrób barwiony tylko powierzchniowo. Zastosowanie tego materiau oraz sposób jego ukadania s podobne do omówionych wczeniej. Przykad nawierzchni z kostki betonowej przedstawiono na fot.nr 4.

Fot. nr 4. Nawierzchnia z kostki brukowej (archiwum autora).

Innym rodzajem nawierzchni o bardzo szczególnym przeznaczeniu s nawierzchnie na placach zabaw35. Musz one spenia bardzo wygórowane wymagania w zakresie bezpieczestwa uytkowników, przede wszystkim: 35 Autor NN, Bezpieczne nawierzchnie na place zabaw, ródo: http://www.nawierzchnie.pl/ [data dostpu: 17.04.2011].

57

- amortyzowa upadki, - tworzy powierzchni antypolizgow, - umoliwi uzyskanie paszczyzny o duych walorach estetycznych, dostosowanych do ogólnej koncepcji zabudowy placu zabaw, - odprowadza wod opadow tak, aby nie gromadzia si ona na powierzchni, uniemoliwiajc jej wykorzystywanie, - spenia warunki normowe dotyczce zdrowotnoci zastosowanych materiaów. W zalenoci od planowanego sposobu uytkowania powierzchni mona je wykonywa np. ze sztucznej trawy, pytek i mat gumowych, materiaów syntetycznych oraz naturalnych. Sztuczna trawa jest produkowana w rónych odmianach w zalenoci od przeznaczenia nawierzchni wykonanej z jej uyciem, np. moe to by trawa stosowana w gównym stopniu do celów dekoracyjnych, trawa na boiska do gry w róne gry zespoowe. Moe by produkowana z tworzyw piankowych o porowatej strukturze, która zapewnia jej wysok sprysto , elastyczno i wytrzymao . Waciwoci te polepszaj bezpieczestwo w trakcie eksploatacji oraz powoduj jej trwao i powrót do wyjciowych ksztatów po jej zgnieceniu. Pytki gumowe mog by ukadane na dowolnym utwardzonym podou np. na istniejcym wczeniej na placu zabaw asfalcie. Dziki surowcowi, z którego s wykonane maj wysok elastyczno i sprysto , co zapewnia wysok amortyzacj podczas upadków oraz trwao , a take odporno na wilgo . S ze sob czone specjalnymi cznikami, które zapewniaj prosty i szybki monta. Produkowane s w rónych odmianach kolorystycznych, co zapewnia swobod w aranacji terenów wypoczynkowych. Przykadowe rozwizanie przedstawiono na fot. nr 5 i 6.

Fot. nr 5. Nawierzchnia z pytek

Fot. nr 6. Nawierzchnia z pytek

gumowych – widok (archiwum autora).

gumowych – zblienie (archiwum autora).

58

Innym rozwizaniem, produkowanym take w oparciu o materiay gumowe s maty. Mog one by kadzione np. na podou piaszczystym. Skadaj si z paszczyzn o rónych wymiarach, które podobnie jak poprzednio w trakcie ukadania s scalane ze sob. Nawierzchnie z ich uyciem mog by take czone z naturaln traw poniewa system otworów w macie umoliwia jej wzrost. Kolejnym rozwizaniem s nawierzchnie syntetyczne wykonywane np. z tartanu. Jest to tworzywo poliuretanowe z dodatkiem wypeniaczy i barwników. Powszechnie stosowany jest do wykonywania nawierzchni boisk do gier zespoowych, bieni, kortów tenisowych itp. W odrónieniu od poprzednich nawierzchnia ta powstaje w wyniku wylania, czsto w kilku warstwach odpowiedniego tworzywa i jego stopniowemu utwardzaniu si.

Dachy zielone- zasady konstruowania i wpyw na ksztatowanie rodowiska

Funkcje i znaczenie dla rodowiska. Okrelenie to oznacza zagospodarowanie stropodachu poprzez utworzenie na nim terenu zielonego. S to rozwizania szczególnie polecane do zastosowania w duych aglomeracjach miejskich poniewa: - urozmaicaj krajobraz, bdc dopenieniem parków i skwerów, - wpywaj na polepszenie jakoci powietrza na terenach zurbanizowanych, pochaniajc cz dwutlenku wgla, regulujc wilgotno powietrza oraz zatrzymujc zanieczyszczenia, - obniaj temperatur podczas upalnych dni, - pozwalaj na zmniejszenie zuycia energii koniecznej do ogrzania pomieszcze zim, - zmniejszaj ilo wody deszczowej odprowadzanej do kanalizacji, - wpywaj na obnienie poziomu haasu. Jest to take rozwizanie korzystne dla samego dachu, gdy chroni jego konstrukcj przed duymi rónicami temperatur, zwiksza trwao pokrycia dachowego, zapobiegajc bezporednim uszkodzeniom mechanicznym i niszczcemu dziaaniu promieniowania ultrafioletowego. Konstrukcja i ukad warstw i ich zadania. Konstrukcja takiego dachu jest do skomplikowana, poniewa oprócz tradycyjnie wystpujcych na dachach warstw musi take posiada warstwy zwizane bezporednio z rolinnoci. Wszystkie te elementy powoduj, e rozwizanie to jest do cikie, a wic wymaga mocnej konstrukcji nonej. W typowym rozwizaniu na stropie znajduje si kolejno paroizolacja, izolacja termiczna, przeciwwilgociowa, chronica izolacj, warstwa stanowica

59

ochron mechaniczn, drena, warstwa filtrujca, warstwa ziemi rolinnej, stanowica bezporednie podoe dla rolin36.

1- warstwa rolinna 2- warstwa wegetacyjna 3- warstwa filtracyjna 4 - warstwa drenujca 5 - warstwa ochronna 6 – warstwa hydroizolacji 7 – warstwa termoizolacji

8 – paroizolacja 9 – konstrukcja nona

Rys. nr 26. Typowy ukad warstw w dachu zielonym. Poszczególne warstwy speniaj okrelone funkcje: - warstwa wegetacyjna umoliwia wzrost rolinom, dostarczajc im niezbdnych dla wzrostu substancji odywczych i wody; musi mie grubo i skad dostosowany do planowanej zieleni; wybór rolin w duym stopniu zaley od dopuszczalnego obcienia, jakie moe przej konstrukcja dachu, a take warunków klimatycznych, funkcji dodatkowych dachu (np. wykorzystanie go jako tarasu) oraz upodoba uytkownika / inwestora, - warstwa filtracyjna chroni warstw drenaow przed przedostawaniem si do niej zanieczyszcze, które mogyby spowodowa jej zamulenie; warstw t zwykle wykonuje si z odpornego na korozj biologiczn welonu z tworzyw sztucznych, - warstwa drenaowa umoliwia gospodarowanie wod, tzn. np. odprowadza jej nadmiar, a take doprowadza powietrze do korzeni rolin; wpywa równie pozytywnie na izolacyjno caego dachu; mona j wykonywa np. ze wiru, plecionych mat itp. materiaów, które bd miay zdolnoci drenujce,

36

Nowy poradnik majstra budowlanego, praca zbiorowa pod redakcj J. Panasa, Warszawa 2010, str. 529.

60

- warstwa zabezpieczajca przed wrastaniem korzeni – spenia bardzo wan rol dla zapewnienia trwaoci caej konstrukcji dachu, poniewa wrastajce w niej pooone warstwy dachu korzenie rolin mogyby doprowadzi do cakowitego zniszczenia warstw wodoszczelnych i dach nie speniaby swoich podstawowych funkcji; do wykonania tej warstwy stosowane s specjalne papy, czsto o wzmocnionej konstrukcji, - warstwa wodoszczelna – stanowi ona podstawow barier dla wody opadowej, a wic spenia w zasadzie te same funkcje co tradycyjne pokrycie dachu; najczciej jest wykonywana z pap, podobnie jak poprzednie wzmocnionych, aby take dodatkowo wspiera w funkcji warstw poprzedni, - warstwa ocieplajca – to tradycyjnie w dachach wystpujca warstwa, której zadaniem podstawowym jest ochrona cieplna pomieszcze; wykonywana jest z materiaów typu styropian i wen mineralna, a jej grubo uzaleniona jest od parametrów cieplnych przegrody; z uwagi jednak na due obcienia, pochodzce od warstw znajdujcych si ponad ni powinna by przystosowana do ich przeniesienia, - warstwa paroizolacji – najczciej wykonywana równie z pap rónego rodzaju; powinna mie wysok paraizolacyjno , aby dobrze chroni przed zjawiskiem dyfuzji pary wodnej. Zaprojektowanie i wykonanie dachu, a take jego póniejsza eksploatacja powinny odbywa si w ramach cisej wspópracy architekta, konstruktora oraz specjalisty od rolinnoci. Osoby te powinny wspólnie podejmowa decyzje, poniewa tego typu konstrukcja jest bardzo specyficzna i wymaga wczeniejszego ustalenia wielu spraw np. rodzaju rolinnoci (jakie roliny mog rosn w danym klimacie, system korzeniowy, zapotrzebowanie na wod, soce, wspóistnienie gatunków itp.). W zalenoci od wymaga i moliwoci konstrukcyjnych moliwa jest zabudowanie dachu rolinnoci w systemie intensywnym lub ekstensywnym37. Metoda pierwsza to wykonanie na dachu ogrodów, czsto o bardzo artystycznej i wyszukanej formie; jest ona bardzo kosztowna i wymaga stabilnego podoa, staej kontroli i zabiegów pielgnacyjnych. Uzyskany w ten sposób obszar moe by wykorzystany do celów uytkowych( np. teren przeznaczony do wypoczynku). Metoda druga jest duo tasza i polega na wykorzystaniu rolin które nie wymagaj staej pielgnacji, poniewa roliny w naturalny sposób wzrastaj, a procesy ich obumierania dostarczaj modym rolinom substancji odywczych. Tego typu rozwizania nie s jeszcze w Polsce powszechnie stosowane, ale w wielu miejscach wykorzystuje si ich zalety np. do zagospodarowania terenu nad parkingami

37 http://www.abc-dachy.pl/index2.php?site=art&id=509&dzial=Dachy%20zielone&baza=dachy_zielone [data dostpu: 17.04.2011].

61

Bibliografia 1. Ja technik budowlany, wydawnictwo GRUPY ATLAS. 2. Markiewicz P., Vademecum projektanta. Prezentacja nowoczesnych technologii budowlanych, Kraków 2001. 3. Martinek W., Szymaski E., Technologia. Murarstwo i tynkarstwo, Warszawa 1999. 4. Nowy poradnik majstra budowlanego, praca zbiorowa pod redakcj Panasa J., Warszawa2010. 5. Wolski Z., Technologia. Roboty malarskie, Warszawa 1994. 6. Wolski Z., Technologia. Roboty podogowe i okadzinowe, Warszawa 1983.

Artykuy i publikacje internetowe 1. Autor NN, Bezpieczne nawierzchnie na place zabaw, ródo: http://www.nawierzchnie.pl/. 2. Autor NN, Bezpieczne nawierzchnie syntetyczne, ródo: http://www.firmaarg.pl/place-zabaw/dokumenty/NawierzchnieSyntetyczne.pdf. 3. Autor NN, Ciepe tapety, ródo: http://www.abcsciany.pl/index2.php?site=art&id=563. 4. Autor NN, Co charakteryzuje tekstylne tapety obiektowe, ródo: http://www.okleinyvescom.pl/co-charakteryzuje-tekstylne-tapety-obiektowe/. 5. Autor NN, Co na elewacj?, ródo: http://www.abcsciany.pl/index2.php?site=art&id=424&dzial=Fasady&baza=fasady. 6. Autor NN, Dobra farba- dobry efekt, ródo: http://www.abcsciany.pl/index2.php?site=art&id=499&dzial=Fasady&baza=fasady. 7. Autor NN, DPS Dekoracyjne powoki sufitowe, ródo: http://www.grupadps.com/pl/produkty/gama-produktow/dps-sufit-napinany.html. 8. Autor NN, Fasada budynku – pasywny system fasadowy, ródo: http://www.muratorplus.pl/technika/fasady/fasada-budynku-pasywny-systemfasadowy_66880.html. 9. Autor NN, Fasady kryte „drewnem” z PCV, ródo: http://www.abcsciany.pl/index2.php?site=art&id=699&dzial=Fasady&baza=fasady. 10. Autor NN, Klinkier – materia XXI wieku, ródo: http://www.abcsciany.pl/index2.php?site=art&id=547&dzial=Fasady&baza=fasady. 11. Autor NN, Klinkier na elewacji, „Atlas Budowlany” 2008, nr 94. 12. Autor NN, Kreowanie koloru w mieszkaniu, „Atlas Budowlany” 2009, nr 99.

62

13. Autor NN, Metoda lekka sucha – krok po kroku, ródo: http://www.budujemydom.pl/component/option,com_content/task,specialblogcategory /act,view/id,877/Itemid,38/. 14. Autor NN, Miejsca zagroone niekontrolowan ucieczk ciepa, „Atlas Budowlany” 2007, nr 92. 15. Autor NN, Nowe zintegrowane rozwizania fotowoltaiczne Reynaers Aluminium. Fasada, która akumuluje energi, ródo: http://www.abcsciany.pl/index2.php?site=art&id=528&dzial=Fasady&baza=fasady. 16. Autor NN, Obróbka i przyklejanie pyt gipsowo-kartonowych, „Atlas Budowlany” 2007, nr 92. 17. Autor NN, Ochrona przeciwpoarowa wielkiego formatu – Schuco ADS 80 FR30, ródo: http://www.abcsciany.pl/index2.php?site=art&id=1209&dzial=Fasady&baza=fasady. 18. Autor NN, Pynne tapety, ródo: http://www.poldecor.com/tapety_pl.html fasady. 19. Autor NN, Podstawy planowania dachu zielonego, ródo: http://www.abcdachy.pl/index2.php?site=art&id=509&dzial=Dachy%20zielone&baza=dachy_zielon e. 20. Autor NN, Rodzaje nowoczesnych farb, „Atlas Budowlany” 2009, nr 99. 21. Autor NN, Sufity podwieszane i ich waciwoci, „Atlas Budowlany” 2009, nr 100. 22. Autor NN, Szko fasadowe, ródo: http://www.pressglas.com/nasze_szklo/funkcje/szklo_fasadowe/. 23. Autor NN, Szko samomyjce, ródo: http://www.fasada.eu/index.php/szklo/szklo_samomyjace. 24. Autor NN, ciana wyczesana grzebieniem, „Atlas Budowlany” 2007, nr 92. 25. Autor NN, Transparentno i energooszczdno - Muzeum Arpa, ródo: http://www.abc-sciany.pl/index2.php?site=art&id=643&dzial=Fasady&baza=fasady. 26. Autor NN, Tynki japoskie, ródo: http://www.e-sciany.pl/a/1152,tynki-japonskie. 27. Autor NN, Tynki natryskowe- rewolucja w tynkowaniu, ródo: http://www.abcsciany.pl/index2.php?site=art&id=1222&dzial=Tynki%20wewn%C4%99trzne&baza =tynki_wewnetrzne. 28. Autor NN, Zawsze suche i czyste, ródo: http://www.abcsciany.pl/index2.php?site=art&id=257&dzial=Fasady&baza=fasady. 29. Berna M., Dachy odwrócone- materiay pokryciowe i problemy wykonawcze, „Warstwy. Dachy i ciany” 2007, nr2. 30. Bogusz A., Technologia pynnych posadzek, „Atlas Budowlany” 2008, nr 97. 63

31. Bydliski P., Tapety z korka naturalnego, ródo: http://www.kobieta.info.pl/budowai-remont/921-tapety-z-korka-naturalnego. 32. Czernik S., Analiza trwaoci systemów ocieple, „Atlas Budowlany” 2009, nr 101. 33. Czernik S., Bdy wykonawcze i warunki odbioru dla tynków cienkowarstwowych, „Atlas Budowlany” 2008, nr 96. 34. Czernik S., Boniowanie czyli ozdabianie, „Atlas Budowlany” 2008, nr 97. 35. Czernik S., Farby w renowacji zabytków, „Atlas Budowlany” 2009, nr 99. 36. Czernik S., Niezrównany efekt ciany, „Atlas Budowlany” 2009, nr 100. 37. Czernik S., Ocieplenie odporne na uszkodzenia, „Atlas Budowlany” 2010, nr 105. 38. Czernik S., Rodzaje podogowych podkadów anhydrytowych, „Atlas Budowlany” 2010, nr 105. 39. Gsiorowski S., Wapno a elewacje z klinkieru, „ Materiay Budowlane” 2010, nr 9. 40. Idzikowski P., Dobór tynku na elewacj, „Atlas Budowlany” 2009, nr 100. 41. Idzikowski P., Elegancja elewacji, ródo: http://www.abcsciany.pl/index2.php?site=art&id=867&dzial=Tynki%20zewn%C4%99trzne&baza=t ynki_zewnetrzne. 42. Idzikowski P., Fuga Artis Style, „Atlas Budowlany” 2009, nr101. 43. Idzikowski P., Jaki tynk zastosowa ?, „Atlas Budowlany” 2010, nr 107. 44. Idzikowski P., Monta izolacji cieplnej w systemach ocieple budynków, „Atlas Budowlany” 2009, nr 103. 45. Idzikowski P., Monta pyt gipsowo- kartonowych, „Atlas Budowlany” 2009, nr 100. 46. Idzikowski P., Przygotowanie podoa do prac wykoczeniowych, „Atlas Budowlany” 2009, nr 99. 47. Idzikowski P., Specjalistyczna linia klejów do gresu, Atlas Budowlany 2009, nr 103. 48. Idzikowski P., W jaki sposób dobra najlepszy tynk na elewacj?, „Atlas Budowlany” 2007, nr 92. 49. Juszczyk K., Ukadanie bruku, „Atlas Budowlany” 2009, nr102. 50. Koodziej A., Fuga dekoracyjna. Naturalna dekoracja w nowoczesnej azience, „Atlas Budowlany” 2010, nr107. 51. Królikowski P., Okadziny ceramiczne w zakadach przemysowych, „Atlas Budowlany” 2010, nr 105. 52. Krystecka A., wietliste szeciany, „Atlas Budowlany” 2009,nr 99. 53. asek J., Luksusowe apartamenty w dawnej tkalni, „Atlas Budowlany” 2009, nr 100. 54. Machalski A. Sufity podwieszane, ródo: http://solidnydom.pl/sufitypodwieszone.html. 64