NEWSLETTER MARZEC 2010

KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy – Radcowie Prawni spółka partnerska Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego KRS 0000337285, REGON 142011396, NIP 5213540088 ul. Belgijska 11/10, 02-511 Warszawa tel. + 48 22 541 70 80 / fax +48 22 213 30 07 [email protected] www.rkkw.pl

Spis treści INFORMACJE ........................................................................................................................................ 3 Informacja o nowym Współpracowniku Kancelarii RKKW .............................................................. 3

KOMENTARZE ..................................................................................................................................... 4 Celowość korzystania przez spółki kapitałowe z zewnętrznej pomocy prawnej ................................ 4

ORZECZNICTWO ................................................................................................................................. 8 Czy sąd rejestrowy może badać ważność uchwał podjętych przez organy spółek kapitałowych ? .... 8 Wykreślenie spółki jawnej z rejestru a nadanie tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikowi..................................................................... 11 Dopłata do udziałów może przybrać także formę potrącenia wierzytelności ................................... 13

PLANOWANE NOWELIZACJE ......................................................................................................... 16 Trudniejsza droga do „reaktywacji” przedwojennych spółek? ......................................................... 16

2

INFORMACJE Informacja o nowym Współpracowniku Kancelarii RKKW

W marcowym numerze Newslettera mamy zaszczyt przekazać Państwu informację o nowym Współpracowniku naszej kancelarii. Mec. Paulina Kozarzewska (email: [email protected]) jest radcą prawnym. Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie prawa handlowego, prawa procesowego, prawa pracy oraz prawa własności intelektualnej. W latach 2008 – 2009 pracowała dla dynamicznie rozwijającej się spółki z sektora informatycznego. Włada językiem angielskim i niemieckim. Od końca lutego 2010 r. mec. Paulina Kozarzewska jest odpowiedzialna za Departament Prawa Pracy oraz Departament Własności Intelektualnej w kancelarii RKKW.

3

KOMENTARZE rozumiane jest świadczenie pomocy prawnej

dr Radosław L. Kwaśnicki

przez podmioty, które nie są pracownikami lub radca prawny, Partner Zarządzający Kancelarią Prawną KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy (www.rkkw.pl)

stałymi współpracownikami spółki oraz nie wchodzą w skład struktury organizacyjnej spółki,

najczęściej

zewnętrzne

kancelarie

prawne (tzw. outsourcing usług prawniczych). 2.

Krzysztof Wróbel

Dopuszczalność

outsourcingu

usług

prawniczych radca prawny, Partner w Kancelarii Prawnej KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy (www.rkkw.pl)

2.1. Uwagi ogólne - Prymat interesu spółki Mając na względzie całokształt regulacji Kodeksu spółek handlowych (dalej jako „KSH”) (por. m.in. art. 585 KSH) uznać

Celowość korzystania przez spółki kapitałowe z zewnętrznej pomocy prawnej

należy, iż zarówno zarząd, jak i rada nadzorcza

spółki

kapitałowej

są

zobowiązane przy prowadzeniu spraw spółki Przedmiotem wyłącznie

niniejszego

zarys

opracowania

odpowiedzi

na

jest

poniższe

–

i jej reprezentacji kierować się wyłącznie jej interesem. W obecnym stanie prawnym żaden bowiem inny interes nie może

nierzadko stawiane w praktyce - pytanie:

wyprzedzać interesu spółki (szeroko na ten „Czy dopuszczalne jest korzystanie z tzw.

temat, z uwzględnieniem projektowanej

zewnętrznej pomocy prawnej przez kapitałową

nowelizacji KSH odnośnie tzw. prawa

spółkę publiczną zatrudniającą radców

holdingowego R. L. Kwaśnicki, R. Skiba,

prawnych?”

Działanie na szkodę spółki sensu largo zależnej w świetle art. 585 k.s.h., Przegląd

Poniższe opracowanie nie może być uznane za wyczerpujące

opracowanie

tematu,

Prawa Handlowego nr 1/2010, s. 19 i nast.).

gdyż

wymagałoby to pogłębionej analizy sytuacji danego

W

kontekście

przedmiotu

niniejszego

podmiotu, a w szczególności dokładnego zbadania

opracowania uznać zatem należy, iż jedynie

jego sytuacji uregulowań wewnętrznych.

interes spółki winien determinować decyzję organów spółki odnośnie ewentualnego

I.

skorzystania z zewnętrznej pomocy prawnej.

Analiza 1.

Pojęcie zewnętrznej pomocy prawnej

2.2. Argument

przeciwny

korzystaniu

z

zewnętrznej pomocy prawnej Na potrzeby niniejszego opracowania pod pojęciem

zewnętrznej

pomocy

prawnej

Przeciwko

korzystaniu przez

spółkę

z

zewnętrznej pomocy prawnej przemawiać 4

może aspekt finansowy. Skoro bowiem

wykonywaniu powierzonej mu czynności,

spółka posiada własny dział prawny, to

chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że

odpłatne powierzanie innym podmiotom

wykonanie czynności powierzył osobie,

zadań pokrywających się z kompetencjami

przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w

tego działu może prima facie wydawać się

zakresie

nieuzasadnione, gdyż rodzi to dodatkowe

trudnią się wykonywaniem takich czynności.

swej

działalności

zawodowej

obciążenia finansowe. Przesłanką 2.3. Argumenty

za

korzystaniem

z

odpowiedzialności,

o

której

mowa w ww. przepisach KSH może być więc wina w wyborze, a więc np. zarzut

zewnętrznej pomocy prawnej

zaniechania skorzystania z pomocy prawnej Z drugiej strony jednak należy jednak wskazać, iż dbałość o interesy spółki i o ich

na poziomie uwzględniającym uzasadnioną potrzebę spółki.

ochronę polega m.in. na zapewnieniu spółce usług prawniczych na należytym poziomie odpowiadającym gatunkowemu konkretnym właściwy

rangą

danej

sprawy.

przypadku

poziom

ciężarowi Aby

kwalifikacje

i

zasoby

personalne

w

zagwarantować

świadczenia

a) Wymagane

pomocy

Ze

względu na dużą różnorodność

występujących spraw oraz różny stopień

prawnej rozważyć należy czy nie jest

ich

wskazane skorzystanie z usług zewnętrznej

prawnicy

kancelarii, aby w ten sposób wesprzeć się renomą oraz kwalifikacjami wchodzących w

skomplikowania, w

przygotowani

nie

wszyscy

jednakowym są

do

stopniu

prowadzenia

poszczególnych spraw. Wynikać to może - w zależności od przypadku - z braku

jej skład prawników.

odpowiedniego doświadczenia danego Wskazać należy, iż w tym zakresie interes

prawnika

spółki pokrywa się z interesem członków

merytorycznego nieprzygotowania. W

organów spółki (zarządu i rady nadzorczej),

sprawach wymagających dużego nakładu

którzy - w przypadku powstania po stronie

pracy (np. przy projektach związanych z

spółki szkody na skutek nienależytego

restrukturyzacją lub przejęciami innych

prowadzenia sprawy - mogą ponosić z tego

podmiotów,

tytułu odpowiedzialność zarówno na gruncie

projektowaniem obszernych kontraktów,

prawa cywilnego (por. m.in. art. 483 i nast.

zawiłych sporach gospodarczych etc.)

oraz art. 293 i nast. KSH), jak i prawa

czynnikiem

karnego (por. m.in. art. 585 KSH oraz art.

konieczności outsourcingu może być

296 Kodeksu karnego). Subsydiarnie może

niewydolność organizacyjna istniejących

tutaj znajdować zastosowanie art. 429

struktur,

Kodeksu cywilnego stanowiący, iż kto

zasobów

powierza wykonanie czynności drugiemu,

technicznych

ten

właściwego

jest

wyrządzoną

odpowiedzialny przez

za

sprawcę

szkodę przy

i

tj.

wynikającego

stąd

negocjacjami

i

przesądzającym

braku

o

wystarczających

osobowych

czy

koniecznych poprowadzenia

też do sprawy.

Prawnicy wchodzący w skład działu

5

prawnego

danej

spółki

zasadniczo

zajmujący się bieżącą obsługą spółki, szczególnie

w

nie zawsze będą bowiem w stanie w ustalonym ze spółką czasie pracy / w

poprowadzić

odpowiedni nowe,

niestandardowe

sposób

a

sprawy.

często Nierzadko

istotnym ograniczeniem może być także bariera językowa lub też brak znajomości obcego

prawa

znajdującego

zastosowanie w konkretnym przypadku. Powierzając

sprawę

zewnętrznej

przedsiębiorca

kancelarii

może

zazwyczaj zwrócić się do specjalisty z konkretnej

dziedziny

prawa,

której

dotyczy dany problem. W ten sposób ograniczone

zostaje

ryzyko

niewłaściwego prowadzenia sprawy, co w konsekwencji pozwoliłoby uniknąć lub

zmniejszyć

odszkodowania

sprawach

skomplikowanych lub precedensowych

współpracy

c) Możliwość dochodzenia ewentualnego

ryzyko

strat

wizerunkowych lub finansowych (por.

Kolejnym

istotnym

przemawiającym outsourcingu

korzystaniem

prawnego

jest

z

realna

możliwość dochodzenia przez spółkę roszczeń

odszkodowawczych

w

przypadku

szkody

na

wyrządzonej

skutek ewentualnego błędu popełnionego przez prawnika prowadzącego sprawę. Ma to tym większe znaczenie im wyższa jest wartość przedmiotu sprawy (sporu). Członkowie działu prawnego będący pracownikami ponoszą wobec spółki odpowiedzialność majątkową zasadniczo ograniczoną do maksymalnej wysokości trzech

miesięcznych

stosownie

do

wynagrodzeń

postanowień

Kodeksu

pracy. Jest oczywiste, iż w przypadku błędu prawnika zatrudnionego przez spółkę na podstawie umowy o pracę wskazany zakres odpowiedzialności nie rzadko uniemożliwi spółce uzyskanie

pkt c) poniżej) z tym związanych.

realnej b) Ograniczenie

za

argumentem

długoterminowych

rekompensaty

z

tytułu

poniesionej szkody.

kosztów Znacznie korzystniej z tego punktu Outsourcing usług prawniczych przez

widzenia

przedsiębiorców

także

przypadku

ograniczenie ryzyka rozbudowywania ad

prawnego

hoc i długofalowego utrzymania działów

stosunku cywilnoprawnym (np. umowy

prawnych dla potrzeb jednorazowych

zlecenia). Wtedy możliwość uzyskania

projektów.

przez spółkę realnego odszkodowania z

Koszta

umożliwia

pomocy

prawnej

kształtuje gdy

się

sytuacja

członkowie

pozostają

ze

w

działu

spółką

w

limitowane są w ten sposób do opłaty za

tytułu ewentualnego błędu

nie byłaby

rzeczywiście otrzymaną usługę (tj. bez

ograniczona ustawą. Jednak jeśli nawet z

konieczności ponoszenia przez spółkę

treści danej umowy nie wynikałoby

kosztów z tytułu jedynie gotowości do

ograniczenie zakresu odpowiedzialności

świadczenia pomocy prawnej).

z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zlecenia, to zwrócić trzeba

6

uwagę,

iż

w

dochodzenia

praktyce

możliwość

odszkodowania

posiadanego przez danego prawnika od

odpowiedzialności

cywilnej z tytułu wykonywanej profesji oraz wysokością jego majątku. Mając na względzie fakt, iż radcowie prawni (i adwokaci) są zobowiązani ustawowo do posiadania

ubezpieczenia

OC

w

wysokości jedynie 50.000 EUR, to może ono nie gwarantować spółce realnej rekompensaty

z

tytułu

Wnioski

1.

Wzgląd na interes spółki może uzasadniać

od

zleceniobiorcy ograniczona byłaby sumą ubezpieczenia

II.

poniesionej

korzystanie z zewnętrznej pomocy prawnej, w szczególności w przypadkach: 1.1 spraw, które wymagają specjalistycznej wiedzy

prawniczej

Kancelarie

zewnętrzne

posiadają

zazwyczaj

ubezpieczenie

od

odpowiedzialności cywilnej w znacznie wyższej (nierzadko ośmiocyfrowej lub większej) wysokości. W skutek tego spółka korzystająca z usług takiego podmiotu

uzyskuje

gwarancję

swego

uzyskania

rodzaju stosownej

praktycznego

doświadczenia (np. w zakresie projektów związanych

z

przejęciami

restrukturyzacją

spółek,

zawiłych

/

sporów,

obszernych kontraktów etc.), 1.2 spraw,

które

wymagają

zaangażowania

szkody.

i

personalnego) okresie

znacznego

(merytorycznego w

czasu

stosunkowo (np.

w

oraz

krótkim

przypadku

skomplikowanych postępowań sądowych w

trybie

postępowania

gospodarczych,

w

sprawach

skomplikowanych

projektów akwizycyjnych, z którymi wiąże się m.in. prowadzenie audytu prawnego spółki - tzw. due diligence - etc.),

rekompensaty na wypadek wyrządzenia

1.3 spraw, gdzie ewentualny błąd prawnika

spółce szkody wskutek błędu w sztuce

mógłby narazić spółkę na poniesienie

prawniczej poprzez przysługujące jej

szkody w znacznej wysokości (a szkoda ta

roszczenie które może być kierowane

nie mogłaby zostać w pełni pokryta ze

bezpośrednio do zakładu ubezpieczeń.

względu na charakter prawny stosunku łączącego spółkę z członkiem działu

2.4 Regulamin Aby

prawnego lub też nie posiadanie przez

uniknąć

dowolności

warte

zarekomendowania jest ustalenie jednolitych zasad przy zlecaniu pomocy prawnej na zewnątrz organizacji określałby

w

formie obsługi

np.

regulaminu

prawnej,

szczegółowo

który zasady

nawiązywania i koordynacji współpracy z kancelariami zewnętrznymi (w tym nadzór nad zewnętrzną pomocą prawną).

takiego prawnika ubezpieczenia OC w wystarczającej wysokości), 1.4 spraw, które wymagają biegłej znajomości języków obcych lub znajomości obcego prawa, o ile członkowie wewnętrznego działu

prawnego

nie

posiadają

tych

kwalifikacji (np. w przypadku kontraktów zawieranych

w

językach

obcych,

podlegających obcemu prawu lub też obcej jurysdykcji). 7

2.

Rekomendowane jest,

by

który

korzystanie

określałby

szczegółowo

zasady

przez spółkę z tzw. zewnętrznej pomocy

nawiązywania i koordynacji współpracy z

prawnej

kancelariami

odbywało się na

podstawie

regulaminu organizacji obsługi prawnej,

zewnętrznymi

(w

tym

nadzór nad zewnętrzną pomocą prawną).

ORZECZNICTWO dr Radosław L. Kwaśnicki Rejestru Sądowego o dokonanie w rejestrze

radca prawny, Partner Zarządzający Kancelarią Prawną KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy (www.rkkw.pl)

przedsiębiorców zmiany informacji o osobach wchodzących w skład ww. organów spółki. Sąd rejestrowy uznał, że w omawianej sprawie

podstaw

do

kwestionowania ważności pełnomocnictwa

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20.01.2010 r. (III CZP 122/09)

udzielonego

przez

większościowego,

w

niedopuszczenie

Czy sąd rejestrowy może badać ważność uchwał podjętych przez organy spółek kapitałowych ?

akcjonariusza

akcjonariusza związku

z

czym

pełnomocnika do

udziału

w

tego walnym

zgromadzeniu sprawiło, iż odbyło się ono z naruszeniem

1.

było

brak

przepisów

prawa.

Na

tej

podstawie sąd rejestrowy odmówił wpisania

Stan faktyczny

zmian

w

rejestrze

przedsiębiorców.

Ze

Omawiane orzeczenie zapadło na tle następującego

stanowiskiem takim zgodził się również Sąd

stanu faktycznego:

Najwyższy w komentowanej uchwale.

Pełnomocnicy akcjonariusza mniejszościowego nie

dopuścili

do

udziału

w

2.

Komentarz

walnym

zgromadzeniu spółki akcyjnej pełnomocnika

1.

Komentowane orzeczenie rozstrzyga spór o

akcjonariusza większościowego, stwierdzając,

to, jaki jest zakres uprawnień przyznanych

iż jego pełnomocnictwo jest bezwzględnie

sądom rejestrowym na podstawie art. 23 ust.

nieważne. Podstawą takiego stanowiska było

1 i 2 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o

poprawienie

daty

Krajowym Rejestrze Sądowym, dalej jako

wystawienia (udzielenia) pełnomocnictwa. W

„KrsU”. Zagadnienie to było i - jak sądzę -

trakcie walnego zgromadzenia, które odbyło się

nadal

w ww. okolicznościach, dokonano zmiany

kontrowersyjnych

składu rady nadzorczej oraz zarządu spółki, a

spółek, dlatego też zajęcie stanowiska w tej

następnie złożono wniosek do Krajowego

sprawie przez Sąd Najwyższy należy ocenić

w

widoczny

sposób

jest

jednym

z

najbardziej

w doktrynie prawa

pozytywnie. 8

2.

Artykuł 23 ust. 1 KrsU stanowi, iż sąd

sąd ten - z uwagi na publiczne zaufanie do

rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku

rejestru (por. art. 17 KrsU) - winien

dokumenty są zgodne pod względem formy i

również

treści z przepisami prawa. Zgodnie zaś z ust.

bezwzględnie nieważne, nawet jeżeli są

2 tego artykułu sąd rejestrowy bada również,

potwierdzone dokumentami, nie stawały

czy dane wskazane we wniosku o wpis w

się podstawą wpisu do rejestru ani

zakresie określonym w art. 35 KrsU (dane

podstawą jakichkolwiek innych czynności

identyfikacyjne np. REGON) są prawdziwe.

tego sądu (np. włączania dokumentów do

W pozostałym zakresie sąd rejestrowy bada,

akt rejestrowych).

czy

zgłoszone

dane

są

zgodne

względzie uzasadnione wątpliwości. Na tle wyżej

przepisu

o

to,

aby

czynności

z

rzeczywistym stanem, jeżeli ma w tym wskazanego

dbać

powstają

rozbieżności dotyczące tego, czy uprawnia on sąd rejestrowy jedynie do formalnego badania wniosku i dołączonych do niego

3.

Omawiane

orzeczenie

dotyczy

właśnie

możliwości badania przez sąd rejestrowy prawidłowości

procedury

podejmowania

uchwał zgromadzeń wspólników / walnych zgromadzeń

i

wpływu

ewentualnych

wadliwości na ważność uchwał. W związku

dokumentów (np. brak opłaty za wniosek,

z przedstawionym problemem w doktrynie

niezłożenie

zaprezentowano dwa stanowiska.

formularzu)

wniosku

na

oraz

urzędowym

do

badania

merytorycznego (np. brak upływu terminu do złożenia wniosku, zasadność wniosku) czy też przyznaje on temu sądowi znacznie szerszą kompetencję np. do: badania

aportowej

przedmiotów mających być wkładem niepieniężnym w celu niedopuszczenia

badania nie tylko wniosków, ale także dokumentów podlegających złożeniu do akt rejestrowych,

nich

wskazywali, iż nie sposób bez procesu (prowadzonego

przed

sądem

procesowym) przesądzić, że podjęte każdym przypadku to sąd procesowy władny jest rozstrzygać o ważności lub nieważności

naruszeń

procedury w

uchwał,

b. Zwolennicy

nie

zaś

sąd

spółkach

odmiennego

poglądu

wskazują jednak, że postępowanie przed sądem powszechnym konieczne będzie jedynie

uchwał

z

rejestrowy.

do wnoszenia wkładów pozornych,

podejmowania

pierwszego

uchwały są sprzeczne z prawem i

zdolności

badania

a. Przedstawiciele

wówczas,

gdy

nieważność

uchwały nie będzie wynikać wprost z jej treści,

a

w

kapitałowych i wpływu tych naruszeń na

niezbędne

ważność uchwał.

postępowania

celu

będzie

jej

stwierdzenia

przeprowadzenie

dowodowego.

W

pozostałych przypadkach sąd rejestrowy Innymi słowy, wątpliwości powstałe na

może - zgodnie z tym zapatrywaniem -

gruncie art. 23 KrsU dotyczą tego, czy

samodzielnie ocenić czy uchwała jest

czynności

ważna.

sądu

rejestrowego

mają

charakter wyłącznie techniczny, czy też 9

4.

Sąd Najwyższy w omawianym orzeczeniu

prawomocnego

przychylił się do poglądu drugiego i - choć

wydanego wskutek złożenia powództwa o

nie są jeszcze dokładnie znane motywy tego

stwierdzenie jej nieważności (por. m. in.

rozstrzygnięcia

wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 marca

pozytywnie

ocenić

-

(choć

z

je

należy

zastrzeżeniami,

wyroku

sądowego

o

2006 r., III CSK 32/06, OSP 2007, z. 3, poz.

których mowa w dalszej części). Dotychczas

31; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z

bowiem wielokrotnie zdarzały się sytuacje,

dnia 13 grudnia 2007 r., I ACa 679/07, LEX

w których nawet w przypadku niezwykle

nr 370783). To samo dotyczy uchylenia

rażących

np.

uchwały przez Sąd. Z komentowanego

też

orzeczenia wynika bowiem, że w przypadku

naruszeń

dotyczących

zwoływania

zgromadzeń

podejmowania

uchwał,

czy

sądy

rejestrowe

uchwał

podjętych

z

oczywistym

wpisywały tak dokonane zmiany. Mogło to

naruszeniem prawa, nie jest konieczne

zachęcać (i - jak pokazuje praktyka -

oczekiwanie na prawomocny wyrok sądu

zachęcało)

procesowego,

do

nadużywania

albowiem pozwalało

ujawnienie

który

potwierdzi

ich

w

bezwzględną nieważność, ponieważ już sąd

rejestrze zmian (dokonanych w wyniku

rejestrowy władny jest dokonać takiej oceny

bezwzględnie nieważnych czynności) co

samodzielnie i w jej wyniku odmówić tak

najmniej przez kilka miesięcy (do czasu

podjętym uchwałom ważności. Podkreślić

stwierdzenia

jednak należy, iż ocena dokonywana przez

przez

na

prawa,

sąd

powszechny

nieważności uchwał). Było to możliwe w

sąd rejestrowy winna ograniczać się:

związku z faktem, iż sądy rejestrowe nierzadko nie zawieszały swych postępowań do czasu zakończenia postępowania przed sądami

procesowymi

lub,

po

prostu,

stosowny wniosek był składany zbyt późno (już po wpisie zmiany). W okresie tym w spółce można było „legalnie” dokonać wielu istotnych Najwyższy

czynności. wyraźnie

Tymczasem wskazał,

iż

Sąd tego

rodzaju działania należy ocenić krytycznie, a sąd rejestrowy powinien zapobiegać ich „tymczasowej legalizacji”. 5.

oceniany przeze mnie pozytywnie – nie daje się pogodzić z dotychczasową linią orzeczniczą Sądu Najwyższego i sądów instancji,

zgodnie

przypadków

nieważności

nieistnienia

uchwały

lub

zgromadzenia

spółki kapitałowej (co oznacza, iż sąd rejestrowy nie jest w żadnym razie władny, by odmówić wpisu w związku z jego przekonaniem, iż uchwała może zostać uchylona; w takim przypadku może – co najwyżej i o ile zostanie złożony stosowny wniosek w tej sprawie – zawiesić postępowanie rejestrowe), b. do przypadków jednoznacznych i nie

Wskazać należy, iż taki pogląd – choć

niższych

a. do

z

którą

wymagających

przeprowadzenia

jakiegokolwiek

postępowania

dowodowego

(za

dokumentów

złożonych

wyjątkiem wraz

z

wnioskiem o dokonanie wpisu),

uchwała bezwzględnie nieważna pozostaje w obrocie, a jej skutki musza być akceptowane tak długo, dopóki nie ma 10

c. do

sytuacji,

w

których

uchybienia

Marta Korniluk

związane z podjęciem danej uchwały

aplikantka radcowska w Kancelarii Prawnej KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy (www.rkkw.pl)

mają wpływ na treść danej uchwały. 6.

Zauważyć

trzeba,

iż

komentowana

uchwała Sądu Najwyższego zgodna jest z kierunkiem podejmowanych w ostatnim czasie

działań

zwiększenie

mających

na

uprawnień

celu sądu

rejestrowego, zwłaszcza w przypadku ewidentnych

nadużyć

prawa.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 04.09.2009 r. (III CZP 52/09, Bil. SN 2009, Nr 9, poz. 6)

Innym

przykładem takich działań jest projekt ustawy z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym, w którym

Wykreślenie spółki jawnej z rejestru a nadanie tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikowi

wprost wskazano, że sąd rejestrowy ma mieć m.

in.

uprawnienie

do

badania

1.

Stan faktyczny

prawidłowości zwoływanych zgromadzeń oraz

powoływania

składów

osobowych

Sąd Rejonowy oddalił powództwo o nadanie

organów spółek. Uprawnienie to dotyczyć

klauzuli

ma jednak jedynie spółek zawiązanych

spółki jawnej, albowiem spółka jawna, przeciwko

przed dniem 31 września 1939 r. i związane

której był wydany wyrok została wykreślona z

jest z głośnym w ostatnim czasie zjawiskiem

rejestru. Zdaniem Sądu Rejonowego nadanie

tzw. reaktywacji tych spółek (szerzej na ten

klauzuli wykonalności na podstawie art. 7781

temat D. Kulgawczuk, Trudniejsza droga do

Kodeksu postępowania cywilnego (dalej jako

„reaktywacji”

„KPC”),

przedwojennych

spółek?,

wykonalności

jest

przeciwko

możliwe

tylko

wspólnikom

przeciwko

Monitor Prawniczy, Newsletter – Prawo

wspólnikom, którzy mają ten status w chwili

Spółek Handlowych, nr 3/2010).

nadania przedmiotowej klauzuli. Rozpoznający zażalenie w tej sprawie Sąd Okręgowy był odmiennego zdania i zwrócił się w tej kwestii z pytaniem prawnym do Sądu Najwyższego. Zdaniem Sądu Najwyższego art. 7781 KPC umożliwia

nadanie

tytułowi

egzekucyjnemu

klauzuli wykonalności także przeciwko byłemu wspólnikowi spółki jawnej w sytuacji, w której wystąpił on ze spółki albo spółka została wykreślona z rejestru, pod warunkiem, że tytuł ten obejmowałby zobowiązanie spółki, za które ten wspólnik ponosiłby odpowiedzialność, czyli zobowiązanie powstałe w czasie uczestnictwa 11

tego wspólnika w spółce albo przed jego

stanowi o wspólnikach spółki i z tego

przystąpieniem do spółki (por. art. 10 § 3 oraz art.

względu nie jest możliwe rozszerzenie tego

32 Kodeksu spółek handlowych,

jako

przepisu na byłych wspólników spółki

„KSH”). Za takim ujęciem przemawia przyjęcie

jawnej. Inaczej mówiąc, wspólnik spółki

rozumienia pojęcia "wspólnik" użytego w art. 778 1

jawnej, który ustąpił ze spółki, odpowiada za

KPC w znaczeniu konkretnym, tj. odnoszącym się

jej zobowiązania na podstawie art. 22 § 2

do

KSH,

osoby

ponoszącej

dalej

odpowiedzialność

za

ale

nie

jest

możliwe

nadanie

konkretne zobowiązania spółki. Pojęcie to podlega

przeciwko niemu klauzuli wykonalności na

ocenie

przez

podstawie wyroku wydanego przeciwko

wierzyciela z wnioskiem o nadanie klauzuli

spółce w oparciu o art. 7781 KPC (J.

wykonalności, ale w chwili istotnej z punktu

Strzępka, E. Zielińska [w:] J. A. Strzępka

widzenia

(red.),

nie

w

chwili

występowania

odpowiedzialności

za

zobowiązania

spółki.

Kodeks

spółek

handlowych.

Komentarz, wyd. 4, C. H. Beck,

SIP

Legalis, kom. do art. 31 KSH). 2.

Komentarz 2.

1.

W analizowanej tu materii w literaturze i orzecznictwie

zarysowały

przeciwstawne pierwszego

z

się

stanowiska. nich,

dwa Według

nadanie

klauzuli

wykonalności jest możliwe tylko przeciwko osobie, która jest wspólnikiem spółki jawnej w chwili rozstrzygania o nadaniu klauzuli. Takie jest stanowisko Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 18.12.2008 r. (III CZP 126/08, OSNC 2009, Nr 11, poz. 150), gdzie wskazał, iż „ponieważ status wspólnika spółki prawa handlowego określa ustawa, przeczyłoby regułom logiki utożsamianie wspólnika i byłego wspólnika (…). Uznanie, że po wystąpieniu ze spółki status wspólnika pozostaje niezmieniony, podważałoby sens regulacji

np.

następstw

wyłączenia

wspólnika (art. 63 § 2 KSH) oraz regulacji odpowiedzialności wspólnika spółki jawnej (art. 31 ust. 3, art. 32 KSH) ze względu na chwilę powstania zobowiązania (art. 31 ust. 3) lub przystąpienia wspólnika do spółki”. Podobnego zdania jest J. Strzępka i E. Zielińska, według których art. 7781 KPC

Zgodnie z drugim, odmiennym – i m. zd. słusznym – zapatrywaniem, prezentowanym także przez Sąd Najwyższy rozstrzygający analizowaną sprawę, pojęcie „wspólnik” jest użyte w art. 7781 KPC w znaczeniu konkretnym, tj. odnoszącym się do osoby ponoszącej odpowiedzialność za konkretne zobowiązania spółki powstałe w chwili, gdy była ona jej wspólnikiem lub przed jej przystąpieniem do spółki. Sąd Najwyższy słusznie wskazał, iż szeroka interpretacja pojęcia „wspólnik”, nakazująca pod tym pojęciem

rozumieć

wspólnika,

wynika

przepisów

KSH.

także w

i

byłego

szczególności

Przykładem

z

takiego

rozumienia jest art. 10 § 3 KSH, który regulując

odpowiedzialność

zobowiązania

spółki

przy

za

przeniesieniu

„udziału spadkowego” - wymienia zarówno wspólnika występującego ze spółki, jak i „nowego” wspólnika. Podobna interpretacja wynika z art. 299 § 1 KSH, gdzie pojęcie „członek zarządu” użyte dla określenia kręgu

podmiotów

ponoszących

odpowiedzialność jest rozumiane jako osoby pełniące

funkcje

członków

zarządu

w 12

okresie istnienia danego zobowiązania (por. uchwała

Sądu

Najwyższego

z

Piotr Letolc

dnia

prawnik w Kancelarii Prawnej KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy (www.rkkw.pl)

7.11.2008 r., III CZP 72/08, OSNC 2009, Nr 2, poz. 20), co jest nie tylko zgodne z zasadami logiki, ale przede wszystkim wypływa z natury odpowiedzialności z art. 299 § 1 KSH. Co więcej, powyższe stanowisko wynika również - jak słusznie

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12.01.2010 r. (III CZP 117/09)

zauważył Sąd Najwyższy - z ogólnej (i aprobowanej

w

doktrynie)

zasady

następstwa prawnego wspólników spółki

Dopłata do udziałów może przybrać także formę potrącenia wierzytelności

osobowej w kwestii zobowiązań, jakie ciążą na spółce, która zostaje rozwiązana. Zgodnie bowiem z wyrokiem Sądu Najwyższego z

1.

Stan faktyczny

dnia 24.07.2009 r. (II CSK 134/09, niepubl.) „interpretacja art. 67 § 1 KSH, zgodnie z

Wspólnik A posiadał w spółce X 20 udziałów o

którą w razie gdy wspólnicy nie wskażą

łącznej wartości nominalnej 10.000 zł. W umowie

innego sposobu zaspokojenia długów spółki,

spółki

to stają się jej następcami prawnymi do

zgromadzenia wspólnicy zobowiązani będą do

czasu zaspokojenia jej wierzycieli, prowadzi

dopłat

do zadawalającego rozwiązania. Ustanie

posiadanych udziałów, a wysokość tychże dopłat i

bytu prawnego spółki nie zmienia wtedy

terminy

sytuacji jej wierzycieli, gdyż w takiej sytuacji

każdorazowo przez zgromadzenie wspólników.

wspólnicy,

którzy

postanowili

o

X do

przewidziano, pięciokrotnej

ich

wnoszenia

że

uchwałą

wartości

jej

nominalnej

określone

zostaną

jej

rozwiązaniu bez przeprowadzenia likwidacji

W grudniu 2005 r. oraz w maju i we wrześniu 2007

stają się zobowiązanymi w miejsce spółki”.

r. zgromadzenie wspólników spółki X podjęło uchwały, zgodnie z którymi A miał wnieść dopłaty

3.

Należy przy tym zgodzić się z Sądem Najwyższym, iż ratio legis art. 7781 KPC było wzmocnienie ochrony wierzycieli w przypadkach niewypłacalności osobowych spółek handlowych. Gdyby sprowadzić jego zastosowanie jedynie do sytuacji, w której

w wysokości odpowiednio: 30.000 zł, 35.000 zł i 30.000 zł. Wspólnik A w oświadczeniu złożonym spółce wyraził zgodę na potrącenie pierwszej dopłaty z przysługującej mu od spółki należności (za dostarczone jej towary), pozostałych natomiast dopłat nie wniósł.

dana osoba jest wspólnikiem spółki jawnej w chwili nadawania klauzuli wykonalności,

Spółka X wystąpiła o wydanie przeciwko A nakazu

wówczas znaczenie i funkcja tego przepisu

zapłaty brakującej kwoty, tj. 65.000 zł, który to

zostałyby w dużej mierze ograniczone. Z

nakaz został przez sąd wydany. A jednakże złożył

tego

analizowane

od niego sprzeciw, wskutek czego żądanie spółki

rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego należy

zostało w całości oddalone przez sąd, który uznał,

uznać za słuszne a jego znaczenie dla

iż umowa spółki X przewiduje górną granicę dopłat

praktyki trudno przecenić..

(i A zobowiązany mógłby być do wniesienia dopłat

też

powodu,

13

w

maksymalnej

kwocie

50.000

zł),

przymusowego

dla

świadczenia

pieniężnego

podwyższenia zaś tej granicy konieczna jest zmiana

wspólnika na rzecz spółki, występująca

umowy spółki. Natomiast co do niewniesionych

jedynie w przypadku spółki z o.o. Często w

dopłat

uznał

praktyce bywa, iż to właśnie wskutek

dopuszczalność potrącenia także tej kwoty z

wniesienia dopłat przez wspólników spółka

należności A wobec spółki. Według sądu art. 14 § 4

realnie zostaje dokapitalizowana i np. dzięki

Kodeksu spółek handlowych (dalej jako „KSH”)

nim perspektywa ogłoszenia przez nią

zakazuje

wierzytelności

upadłości oddala się (więcej uwag na temat

wspólnika z wierzytelności spółki z tytułu wpłaty

dopłat – zob. R. L. Kwaśnicki, Spółka z

na

dopłaty

ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa

tymczasem dotyczą kapitału rezerwowego (tam są

2005, Wydawnictwo C.H. Beck, s. 514 i n.).

w

wysokości

jedynie

poczet

księgowane).

20.000

potrącania

kapitału Ponadto

zł

sąd

zakładowego, przepis

ten

dopuszcza

dokonywanie potrąceń (umownych) w przypadku

2.

Uchwała

zgromadzenia

przedmiocie

wpłat na poczet kapitału zakładowego.

dopłat

wspólników

wymaga

w

istnienia

stosownego upoważnienia w umowie spółki. Sąd II instancji, nie mając pewności prawidłowości

To właśnie w umowie spółki winny być

orzeczenia wydanego przez sąd I instancji - zadał

liczbowo oznaczone kwoty maksymalnych

pytanie

Sąd

dopłat, jakie może uchwalić zgromadzenie

Najwyższy uznał, iż wspólnik spółki z o.o. może

wspólników, które jednocześnie jest tymi

potrącić swoją wierzytelność wobec spółki z jej

limitami

wierzytelnością wobec niego z tytułu dopłat.

(przynajmniej

prawne

Sądowi

Najwyższemu.

bezwzględnie do

czasu

związane odpowiedniej

zmiany umowy spółki). Sama uchwała w 2. 1.

Komentarz Prowadzenie

przedmiocie dopłat (do-)określać winna działalności

jedynie ich terminy i wysokości (do kwot

gospodarczej

wskazanych w umowie spółki). Nic nie stoi

zwykle wymaga dostępu do odpowiednich

na przeszkodzie by elementy te określone

środków finansowych i spółka z o.o. może je

zostały już w umowie spółki (tak A.

uzyskać przede wszystkim dzięki wkładom

Rachwał [w:] S. Włodyka (red.), Prawo

wnoszonym przez wspólników na pokrycie

spółek handlowych, t. 2A, Warszawa 2007,

jej kapitału zakładowego. Innymi sposobami

Wydawnictwo C.H. Beck, s. 921).

uzyskania przez nią kapitałów są pożyczki i kredyty od różnego rodzaju podmiotów (w

3.

Art. 14 § 4 KSH zakazuje wspólnikom /

tym także od wspólników spółki) oraz -

akcjonariuszom jednostronnego potrącania

będące właśnie przedmiotem niniejszego

swoich

komentarza - dopłaty wspólników. Z dopłatą

kapitałowych z wierzytelnościami spółek

w rozumieniu art. 177-179 KSH mamy do

wobec nich z tytułu należnej wpłaty na

czynienia wtedy, gdy stosowną uchwałę w

poczet udziałów / akcji, co nie wyłącza

tym przedmiocie podejmie zgromadzenie

jednak potrącenia umownego. Rozwiązanie

wspólników (na podstawie upoważnienia

to ma m.in. na celu zapobieżenie sytuacjom,

wskazanego w umowie spółki). Zaznaczyć

gdy wspólnik obejmuje udziały / akcje w

należy,

podwyższonym kapitale zakładowym spółki

iż

jest

to

szczególna

forma

wierzytelności

wobec

spółek

14

zobowiązując się w zamian wnieść do spółki określony wkład, po czym jednostronnie (a więc bez jakiegokolwiek uzgodnienia ze spółką, która np. w związku z planowanymi inwestycjami oczekuje dopływu gotówki) dokonuje potrącenia swojej wierzytelności wobec spółki z wierzytelnościami spółki wobec niego – wierzytelności.. Rozwiązanie przyjęte w art. 14 § 4 KSH zapewnia realny charakter wniesienia wkładu pieniężnego (zob. też A. Szumański [ w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Komentarz KSH, t. I, wyd. 2, Warszawa 2006, s. 242; także J. Strzępka, E. Zielińska [w:]

J. Strzępka (red.), Kodeks spółek

handlowych. Komentarz, Warszawa 2009, Wydawnictwo C.H. Beck, s. 63). 4.

Należy jednakże zauważyć, iż dopłaty (w rozumieniu art. 177-179 KSH) są inną instytucją niż wpłaty na pokrycie kapitału zakładowego. Stąd też nie sposób uznać za niedopuszczalną możliwość potrącenia przez wspólnika swojej wierzytelności wobec spółki z jej wierzytelnością wobec niego z tytułu dopłat, gdyż brak jest stosownego ustawowego zakazu w tej materii. W związku z powyższym komentowana uchwała Sądu Najwyższego zasługuje na aprobatę a jej znaczenie dla praktyki trudno przecenić.

15

PLANOWANE NOWELIZACJE dochodzenie lub zaspokajanie roszczeń w stosunku do spółek widniejących w rejestrze handlowym.

Dariusz Kulgawczuk LL. M. Saarbrücken, radca prawny w Kancelarii Prawnej KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy (www.rkkw.pl), gdzie prowadzi Departament Procesowy

Jednocześnie organy administracji publicznej, sądy, banki,

komornicy

i

notariusze

mają

zostać

zobowiązani do informowania sądu rejestrowego o posługiwania

przypadkach

się

wskazanymi

dokumentami przez ww. spółki.

Trudniejsza droga do „reaktywacji”

Z najbardziej istotnych postanowień dotyczących

przedwojennych spółek?

bezpośrednio

procesu

„reaktywacji”

przedwojennych spółek należy wskazać na plany Dnia 12.01.2010 r. wpłynął do Sejmu RP (druk nr

zwiększenia

2684), po szerokich konsultacjach społecznych,

obowiązków)

sądu

projekt ustawy o zmianie ustawy - przepisy

rozpatrywaniu

wniosku

wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze

„reaktywowanych” spółek sąd rejestrowy miałby

Sądowym (dalej jako „KRS”).

bowiem badać nie tylko zgodność dołączonych

Postanowienia omawianego projektu mają dwojaki charakter: zmierzają do usunięcia nieprawidłowości wynikających z braku przerejestrowania spółek z rejestru handlowego do KRS oraz mają na celu usunięcie nadużyć związanych „reaktywacjami” przedwojennych spółek (por. D. Kulgawczuk, „Reaktywacja”

przedwojennych

spółek

kapitałowych. Komentarz, Monitor Prawniczy, Newsletter - Prawo Spółek Handlowych z dnia

kompetencji

(i

jednocześnie

rejestrowego.

Przy

o

KRS

wpis

do

dokumentów pod względem formy i treści z przepisami prawa ale też, czy zgromadzenie, na którym dokonano „reaktywacji” spółki zostało prawidłowo

zwołane,

powołanie

członków

organów takiej spółki było prawidłowe a także, czy nabycie / objęcie akcji / udziałów w spółce odbyło się zgodnie z prawem, w szczególności, czy akcjonariusze

reaktywowanych

spółek

spełnili

wymogi dotyczące rejestracji i umarzania akcji wynikające z dekretu z dnia 03.02.1947 r. o

04.02.2010 r.).

rejestracji i umarzaniu niektórych dokumentów na

Ze zmian o znaczeniu ogólnym, proponuje się po

okaziciela emitowanych przed dniem 01.09.1939 r.

pierwsze,

(Dz. U. 1948, Nr 28, poz. 190).

aby

kuratora

dla

spółek

ciągle

widniejących w rejestrze handlowym powoływał sąd rejestrowy a nie - jak dotychczas - sąd opiekuńczy. Poza tym planowane jest ograniczenie dopuszczalności

posługiwania

się

odpisami,

wyciągami oraz zaświadczeniami wystawionymi w odniesieniu

do

takich

spółek

jedynie

do

postępowania w przedmiocie wpisu do KRS oraz w postępowaniach

mających

za

przedmiot

Poza

tym

obowiązkowego

planuje

się

uczestnictwa

wprowadzenie prokuratora

w

postępowaniu o wpis do KRS „reaktywowanej” spółki.

Prokurator

uzyskałby

też

szczególne

uprawnienie do zaskarżania uchwał, stanowiących podstawę do rejestracji w KRS „reaktywowanej” spółki, które to uprawnienie mógłby wykonać w ciągu 3 miesięcy od daty doręczenia mu stosownej 16

uchwały przez sąd rejestrowy. Prokurator miałby ponadto

uzyskać

uprawnienie

do

żądania

wznowienia

postępowania

w

stosunku

do

postępowań

zakończonych

przerejestrowaniem

„reaktywowanej” spółki do KRS, jednakże tylko wówczas,

jeśliby

zachodziły

przesłanki

do

stwierdzenia nieważności uchwały stanowiącej podstawę rejestracji danej spółki w KRS. Z powyższego skorzystać

uprawnienia w

ciągu

5

prokurator lat

od

daty

mógłby wpisu

przedwojennej spółki do KRS, zawsze jednak przed upływem 2 lat od daty wejścia w życie omawianego projektu. W chwili obecnej trudno jest w pełni ocenić, na ile wejście w życie omawianego projektu zmieni praktykę

dokonywania

„reaktywacji”

przedwojennych spółek, wydaje się jednak, iż zgodnie z zamierzeniami ustawodawcy - raczej powinny ulec zmniejszeniu nieprawidłowości a nie zatrzymany

sam

proces

„reaktywacji”

przedwojennych spółek.

17