NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH DLA OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY (OSO) DLA OBSZARÓW SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA OBSZARÓW O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) I DLA SPECJALNYCH OBSZARÓW OCHRONY (SOO)
1. IDENTYFIKACJA OBSZARU 1.1 TYP B
1.2 KOD OBSZARU PLH100015
1.3 DATA OPRACOWANIA 2005-11-01
1.4 DATA AKTUALIZACJI 2006-11-30
1.5 POWIĄZANIA Z INNYMI OBSZARAMI NATURA 2000 1.6 INSTYTUCJA LUB OSOBA ZBIERAJĄCA INFORMACJE Bolimowski Park Krajobrazowy 1.7 NAZWA OBSZARU DOLINA RAWKI 1.8 WSKAZANIE I ZAKLASYFIKOWANIE OBSZARU DATA ZAPROPONOWANIA JAKO OZW
DATA ZATWIERDZENIA JAKO OZW
DATA ZAKLASYFIKOWANIA JAKO OSO
DATA ZATWIERDZENIA JAKO SOO
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
2. POŁOŻENIE OBSZARU 2.1 POŁOŻENIE CENTRALNEGO PUNKTU OBSZARU DŁUGOŚĆ GEOGRAFICZNA E 20 17 26
SZEROKOŚĆ GEOGRAFICZNA N 51 55 56
2.2 POWIERZCHNIA (ha) 2525,38
2.3 DŁUGOŚĆ OBSZARU (km)
2.4 WYSOKOŚĆ (m n.p.m) MINIMALNA 89
MAKSYMALNA 145
ŚREDNIA 114
2.5 REGION ADMINISTRACYJNY (NUTS) KOD PL052 PL073
NAZWA REGIONU Piotrkowsko-skierniewicki Warszawski
% 89 11
2.6 REGION BIOGEOGRAFICZNY Kontynentalny
2
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
3. INFORMACJA PRZYRODNICZA 3.1. TYPY SIEDLISK ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA TERENIE OBSZARU NATURA 2000 ORAZ OCENA ZNACZENIA OBSZARU DLA TYCH SIEDLISK 3.1.a Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Kod
Nazwa siedliska
3150
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino mugoSphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)
6410 6510 7140 91D0
91E0
% pokrycia
Stopień reprez.
Względna pow.
Stan zach.
Ocena ogólna
2,00
A
C
A
A
1,00 70,00
A A
C C
A A
A A
1,00
A
C
B
B
1,00
B
C
B
B
10,00
A
C
A
A
3.1.b Pozostałe typy siedlisk Kod
% Pokrycia
3.2 Gatunki, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków 3.2.a Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG KOD
NAZWA OS.
A021 A022 A030 A031 A038 A075 A081 A082 A084 A103 A104 A119 A122 A224 A229 A238 A272 A307 A320 A321
Botaurus stellaris (bąk) Ixobrychus minutus (bączek) Ciconia nigra (bocian czarny) Ciconia ciconia (bocian biały) Cygnus cygnus (łabędź krzykliwy) Haliaeetus albicilla (bielik) Circus aeruginosus (błotniak stawowy) Circus cyaneus (błotniak zbożowy) Circus pygargus (błotniak łąkowy) Falco peregrinus (sokół wędrowny) Bonasa bonasia (jarząbek) Porzana porzana (kropiatka) Crex crex (derkacz) Caprimulgus europaeus (lelek) Alcedo atthis (zimorodek) Dendrocopos medius (dzięcioł średni) Luscinia svecica (podróżniczek) Sylvia nisoria (jarzębatka) Ficedula parva (muchołówka mała) Ficedula albicollis (muchołówka białoszyja) A338 Lanius collurio (gąsiorek) A379 Emberiza hortulana (ortolan)
POPULACJA MIGRUJĄCA Rozrodcza Zimująca Przelotna
OCENA ZNACZENIA OBSZARU Populacja St zach. Izolacja Ogólnie
R C R V
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C
B B A A B A A A A B A B A A A A B A A B
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C
B B A A B A A A A B A B A A A A B A A B
R R
C C
A A
C C
A A
R R 1p 10p V R 7p R R V R V R R 5-6 p R
3.2.b Regularnie występujące Ptaki Migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG KOD
NAZWA OS.
POPULACJA MIGRUJĄCA Rozrodcza Zimująca Przelotna
OCENA ZNACZENIA OBSZARU Populacja St zach. Izolacja Ogólnie
3
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
3.2.c Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG KOD
NAZWA OS.
1337 Castor fiber (bóbr europejski) 1355 Lutra lutra (wydra) 1361 Lynx lynx (ryś)
POPULACJA MIGRUJĄCA Rozrodcza Zimująca Przelotna
OCENA ZNACZENIA OBSZARU Populacja St zach. Izolacja Ogólnie
C C D
> 200 C V
A B
C C
A B
3.2.d Płazy i gady wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG KOD
NAZWA OS.
POPULACJA MIGRUJĄCA Rozrodcza Zimująca Przelotna
1166 Triturus cristatus (traszka grzebieniasta) 1188 Bombina bombina (kumak nizinny)
OCENA ZNACZENIA OBSZARU Populacja St zach. Izolacja Ogólnie
C
C
A
C
A
C
C
A
C
A
3.2.e Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG KOD
NAZWA OS.
1096 Lampetra planeri (minóg strumieniowy) 1145 Misgurnus fossilis (piskorz) 1149 Cobitis taenia (koza) 1163 Cottus gobio (głowacz białopłetwy)
POPULACJA MIGRUJĄCA Rozrodcza Zimująca Przelotna
OCENA ZNACZENIA OBSZARU Populacja St zach. Izolacja Ogólnie
R R R V
C
B
C
B
C C C
B B C
C C C
B B C
3.2.f Bezkręgowce wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG KOD
NAZWA OS.
POPULACJA MIGRUJĄCA Rozrodcza Zimująca Przelotna
OCENA ZNACZENIA OBSZARU Populacja St zach. Izolacja Ogólnie
3.2.g Rośliny wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG KOD
NAZWA
POPULACJA Populacja
1617 Angelica palustris
OCENA ZNACZENIA OBSZARU Populacja St zach. Izolacja Ogólnie
C
B
C
B
3.3 Inne ważne gatunki zwierząt i roślin PTAKI Populacja
Motywacja
Populacja
Motywacja
R P R R R C
C C C C C D
SSAKI Alces alces Capreolus capreolus Cervus elaphus Cricetus cricetus Dama dama Eptesicus murinus
4
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
Meles meles Microtus oeconomus Mustela nivalis Myotis daubentonii Neomys fodiens Nyctalus noctula
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
C C C C C C
C C C D C D
Populacja
Motywacja
C C C C C R C R C C
C C D D D C C C C C
Populacja
Motywacja
Populacja
Motywacja
C R R R R
D C D A D
Populacja
Motywacja
R C R R R V R C R V R
D D D D D D D D D D D
PŁAZY I GADY Bufo bufo Hyla arborea Lacerta agilis Lacerta vivipara Natrix natrix Pelobates fuscus Rana arvalis Rana ridibunda Rana temporaria Triturus vulgaris RYBY
BEZKRĘGOWCE Apatura ilia Astacus astacus Bombus subterraneus Camponotus fallax Papilio machaon ROŚLINY Asarum europaeum Centaurium erythraea Cnidium dubium Convallaria majalis Dianthus superbus Drosera rotundifolia Epipactis helleborine Frangula alnus Galium odoratum Hedera helix Helichrysum arenarium
5
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
4. OPIS OBSZARU 4.1 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA OBSZARU Klasy siedlisk grunty orne lasy iglaste lasy liściaste lasy mieszane lasy w stanie zmian łąki i pastwiska tereny luźno zabudowane tereny rolnicze z dużym udziałem elementów naturalnych złożone systemy upraw i działek
% pokrycia
11,00 % 6,00 % 16,00 % 7,00 % 4,00 % 30,00 % 0,00 % 26,00 % 0,00 % Suma pokrycia siedlisk 100,00 %
OPIS OBSZARU „Dolina Rawki” obejmuje obszar leżący między Żydomicami a Bolimowem. Położona jest w centralnej części Niziny Środkowopolskiej, na obszarze granicznym dwóch mezoregionów: Równiny ŁowickoBłońskiej oraz Wysoczyzny Rawskiej. Głównym jej elementem jest rzeka Rawka i jej dolina. 42 km odcinek obszaru „Dolina Rawki” znajduje się na terenie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Rzeka Rawka wraz ze swą doliną stanowi naturalną oś, przecinającą obszar parku w układzie południkowym. Jest to jednocześnie bardzo ważny element hydrologiczny, biocenotyczny i krajobrazowy BPK. Rawka należy do nielicznych w Polsce niżowej rzek o naturalnym, meandrujacym korycie oraz brzegach porośniętych roślinnością łęgową i łąkową. Liczne starorzecza i zagłębienia są miejscem występowania interesującej roślinności: wodnej, bagiennej, szuwarowej i zaroślowej. Średnia szerokość koryta Rawki wynosi ok. 10 m, a głębokość 1,5 m. Wzdłuż całej Rawki występują gleby bagienne, mułowo-bagienne, torfowe i murszowe. „Dolina Rawki” znajduje się na obszarze trzykrotnego nasunięcia lądolodów pleistoceńskich. Najistotniejszym był okres zlodowacenia środkowopolskiego – stadium Warty. Zlodowacenie to uformowało złożoną galcjalną rzeźbę i budowę geologiczną warstw przypowierzchniowych. Interglacjał mazowiecki uformował głęboką i szeroką dolinę Rawki, wypełnioną osadami rzecznymi. Obszar „Dolina Rawki” obejmuje trzy rezerwaty przyrody: krajobrazowo-wodny „Rawka”,leśne: „RudaChlebacz” i „Kopanicha”. Usytuowanie „Doliny Rawki” w środkowej części kraju, między Łodzią a Warszawą, nadaje temu obiektowi szczególną rangę. Centralne położenie, ale przede wszystkim walory przyrodnicze tego terenu, zdecydowały o jego miejscu w sieci ekologicznej ECONET-PL jako ważnego węzła ekologicznego. 4.2 WARTOŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE Rzeka Rawka wraz z doliną i dopływami jest jednym z najcenniejszych elementów przyrody w tej części Polski. Duże zróżnicowanie siedlisk decyduje o jej bogactwie i róznorodności flory i fauny. W dolinie Rawki stwierdzono ponad 540 gatunków roślin naczyniowych, a wśród nich co najmniej 27 gatunków chronionych i kilkadziesiąt rzadkich w skali krajowej lub regionalnej. Najcenniejsze z nich to starodub łąkowy (Załącznik II DS.), widłak wroniec i wielosił błękitny. Roślinność doliny Rawki buduje: 5 zespołów leśnych, 3 zespoły zaroślowe oraz 54 zespoły i zbiorowiska nieleśne. Duże zróżnicowanie cechuje zbiorowiska naturalnych i półnaturalnych łąk, szuwarów i torfowisk. Zbiorowiska i zespoły trzech klas: Phragmitetea (szuwary wysokie i turzycowe), Molinio-Arrhenatheretea (łąki i pastwiska wilgotne i świeże) oraz Scheuchzerio-Caricetea (torfowiska przejściowe i niskie) obejmują aż 30 z ogólnej liczby 54 jednostek roślinności nieleśnej. Obszar „Dolina Rawki” to także siedlisko wielu cennych gatunków zwierząt. Na terenie obszaru „Dolina Rawki” znajdują się trzy rezerwaty. Dwa wśród nich to rezerwaty leśne. Rezerwat „Kopanicha” chroni zespoły leśne olsu, łęgu olszowego, boru bagiennego i grądu oraz torfowisko przejściowe z rzadkimi i chronionymi roślinami. Stanowi on również ważną ostoję zwierząt np. jest miejscem gniazdowania bociana czarnego. Przedmiotem ochrony w rezerwacie „Ruda-Chlebacz” jest łęg olszowy ze stanowiskami widłaka wrońca i narecznicy
6
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
szerokolistnej. Rezerwat krajobrazowo-wodny „Rawka” to siedlisko wielu cennych gatunków roślin. Są wśród nich takie gatunki chronione jak: grzybień biały, grążel żółty, konwalia majowa, kukułka szerokolistna. W Rawce żyje 18 gatunków ryb i 1 gatunek minoga. Kilka z nich jak: głowacz białopłetwy, koza, piskorz czy minóg struminiowy; są wymienione w Załączniku II DS. Rezerwat „Rawka” to także miejsce lęgu dla około 100 gatunków ptaków. Na szczególną uwagę zasługują tu: bąk, bocian czarny, bocian biały, błotniak stawowy, derkacz, kropiatka czy zimorodek. Wśród ssaków (Załącznik II DS.) związanych z rzeką występuja tu bobry (reintrodukowane z powodzeniem w 1983r.) i wydry. Wypłycone starorzecza oraz płytkie rozlewiska dość licznie zasiedla kumak nizinny. Niektóre gatunki płazów, jak np.: traszka grzebieniasta (Załącznik II DS.), traszka zwyczajna, żaba trawana czy moczarowa, gromadzą się tu licznie w okresie godowym. 4.3 ZAGROŻENIA Zagrożenia aktualne: zanieczyszczenie wód powierzchniowych nielegalnym, punktowym wylewem ścieków, głównie pochodzenia komunalnego, zanieczyszczenie wód powierzchniowych w wyniku spływu powierzchniowego pestycydów i nawozów sztucznych, zanieczyszczenie wód powierzchniowych sowodowane spuszczaniem wód z zespołów stawów rybnych bepośrednio do Rawki, zbyt intensywna i niekontrolowana turystyka i rekereacja (od Rudy do Bolimowa w letni pogodny dzień nad Rawką przebywa 2-3 tys. turystów), zarastanie łąk spowodowane zaprzestaniem wykaszania czy zarzuceniem pasterstwa. Zagrożenia potencjalne: północny przebieg autostrady A–2, budowa drugiego zbiornika wodnego na w dolinie rzeki Rawki (obszar Joachimów – Mogiły).
4.4 STATUS OCHRONY Około 50 % obszaru „Dolina Rawki” znajduje się w granicach Bolimowskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego w 1986 r. dla ochrony rozleglego kompleksu dawnych puszcz królewskich i doliny Rawki. Obecnie Park ma powierzchnie 21 130 ha. Istnieją plany powiększenia go. Około 30 % obszaru „Dolina Rawki” stanowi teren rezerwatu „Rawka”, utworzonego w 1983 r. Około 2 % obszaru „Dolina Rawki” znajduje się na terenie rezerwatów: „Kopanicha” i „RudaChlebacz”. 4.5 STRUKTURA WŁASNOŚCI Tereny w dolinie Rawki mają właścicieli prywatnych. 4.6 DOKUMENTACJA – ŹRÓDŁA DANYCH Czyżewska K. i in. 2003 Vascular plants, bryophytes, lichens and lichenicolous fungi in the Bolimów Landscape Park Monographiae botanicae, Łódź 92 Czyżewska K. i in. 1999 Roślinność Bolimowskiego Parku Karjobrazowego Monographiae botanicae, Łódź 85 Jakubowska-Gabara J. i in. 1996 lan Ochrony Bolimowskiego Parku Karjobrazowego. Faza II.Środowisko biotyczne. Szata roślinna Towarzystwo Urbanistów Polskich-Zarząd Główny, Warszawa Jakubowska-Gabara J., Kucharski L. 1983. Rzeka Rawka, projektowany rezerwat przyrody. Chrońmy Przyr. Ojcz. 39,1-2: 17-28.
7
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
Jakubowska-Gabara J., Markowski J. 2002 Bolimowski Park Krajobrazowy.Monografia przyrodnicza. Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej, Łódź Kurowski J. K. (red.). 2002. Parki krajobrazowe Polski Środkowej. Katedra Geobot. i Ekol. Roś. UŁ, Łódz. Markowski J. i in. 1996 Plan Ochrony Bolimowskiego Parku Karjobrazowego. Faza II.Środowisko biotyczne.Gospodarka łowiecka Towarzystwo Urbanistów Polskich-Zarząd Główny, Warszawa Olaczek R., Kucharski L. 1994-95 Rezerwat „RAWKA”- rezerwat wodno-krajobrazowy rezki Rawka.Plan ochrony na lata 1996-2015 (część I i II) Zakład Ochrony Przyrody Instytutu Ekologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego Rąkowski G. i in. 2004 Parki Krajobrazowe w Polsce Instytut Ochrony Środowiska,Warszawa 4.7 HISTORIA DATA
KOD
OPIS
8
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
5. STATUS OCHRONY OBSZARU ORAZ POWIĄZANIA Z OSTOJAMI CORINE BIOTOPES 5.1 DESYGNOWANIE FORMY OCHRONY NA POZIOMIE KRAJOWYM I REGIONALNYM KOD
% POKRYCIA
PL02 PL03
9,9 9,4
5.2 POWIĄZANIE OPISANEGO OBSZARU Z INNYMI TERENAMI a) desygnowanymi na poziomie krajowym lub regionalnym KOD FORMY OCHRONY
NAZWA OBSZARU
TYP RELACJI
% POKRYCIA
PL02 PL02 PL02 PL03
Ruda Chlebacz Rawka Kopanicha Bolimowski
+ * + +
0,5 7,7 1,7 9,4
TYP RELACJI
% POKRYCIA
b) desygnowanymi na poziomie międzynarodowym KOD FORMY OCHRONY
NAZWA OBSZARU
5.3 POWIĄZANIA OPISANEGO OBSZARU Z OSTOJAMI CORINE BIOTOPES KOD CORINE
GOB100600 GOB100100
TYP RELACJI
% POKRYCIA
0,0 0,0
9
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
6. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA NA TERENIE OBSZARU I W JEGO OTOCZENIU I INNE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA TEN OBSZAR 6.1 GŁÓWNE CZYNNIKI I RODZAJE DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA ORAZ PROCENT POWIERZCHNI OBSZARU IM PODLEGAJĄCY Wpływy i działalność na terenie obszaru kod
Nazwa
intensywność
% obszaru
wpływ
102 140 141 150 166 170 180 220 230 300 400 403 421 430 501 502 507 511 622
Koszenie / ścinanie Wypas Zarzucenie pasterstwa Restrukturyzacja gospodarstw rolnych Usuwanie martwych i umierających drzew Hodowla zwierząt Wypalanie Wędkarstwo Polowanie Wydobywanie piasku i żwiru Tereny zurbanizowane, tereny zamieszkane Zabudowa rozproszona Pozbywanie się odpadów z gospodarstw domowych Budowle związane z rolnictwem Ścieżki, szlaki piesze, szlaki rowerowe Drogi, autostrady Mosty, wiadukty Linie elektryczne Turystyka piesza, jazda konna i jazda na pojazdach niezmotoryzowanych Inne rodzaje sportu i aktywnego wypoczynku Zanieczyszczenia wód Wandalizm Usuwanie osadów (mułu...) Kształtowanie poziomu wód Tamy, wały, sztuczne plaże - ogólnie Erozja Powódź
B B B A C C C C C C C C C C B B C B B
10 10 15 20 2 5 5 50 50 1 5 5 5 2 2 1 1 1 2
+ + 0 0 0 0 0 0 0 0 0
B B C C B B B C
50 20 1 1 20 5 25 50
0 0 + + -
% obszaru
wpływ
629 701 740 820 853 870 900 941
Wpływy i działalność wokół obszaru kod
Nazwa
intensywność
100 110 120 160 161 163 164 165 180 400 403 430 501 502
Uprawa Stosowanie pestycydów Nawożenie /nawozy sztuczne/ Gospodarka leśna ogólnie Zalesianie Odnawianie lasu po wycince (nasadzenia) Wycinka lasu Usuwanie podszytu Wypalanie Tereny zurbanizowane, tereny zamieszkane Zabudowa rozproszona Budowle związane z rolnictwem Ścieżki, szlaki piesze, szlaki rowerowe Drogi, autostrady
B C C A B B B C C B B C B B
+ + + 0 0 -
10
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
503 511 608 622 703 740
Linie kolejowe, w tym TGV Linie elektryczne Kempingi i karawaningi Turystyka piesza, jazda konna i jazda na pojazdach niezmotoryzowanych Zanieczyszczenie gleby Wandalizm
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
C B C B
0 0
B B
-
6.2 ZARZĄDZANIE OBSZAREM SPRAWUJĄCY NADZÓR (INSTYTUCJA LUB OSOBA)
ZARZĄDZANIE OBSZAREM I PLANY
11
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
7. MAPY OBSZARU Mapy fizyczne obszaru Numer mapy
Skala
Projekcja
Opis
Zdjęcia lotnicze obszaru Numer
Obszar
Temat
Data
12
OBSZAR PLH100015 DOLINA RAWKI
STANDARDOWY FORMULARZ NATURA 2000
8. ZDJĘCIA OBSZARU Numer
Obszar
Temat
Autor
Data
13
