MONOGRAFIE PRAWNICZE

KSZTAŁTOWANIE SIĘ REGULACJI PRAWNYCH ZGROMADZEŃ W POLSCE ORAZ W WYBRANYCH KRAJACH O ANGLOSASKIEJ TRADYCJI PRAWNEJ BARTOSZ  KOŁACZKOWSKI

Wydawnictwo C.H.Beck

MONOGRAFIE PRAWNICZE BARTOSZ KOŁACZKOWSKI • KSZTAŁTOWANIE SIĘ REGULACJI PRAWNYCH ZGROMADZEŃ W POLSCE ORAZ W WYBRANYCH KRAJACH O ANGLOSASKIEJ TRADYCJI PRAWNEJ

Polecamy nasze publikacje: Karol Świtaj

SKARGA O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA Maria Królikowska-Olczak, Beata Pachuca-Smulska (red.)

OCHRONA KONSUMENTA W PRAWIE POLSKIM I UNII EUROPEJSKIEJ Marek Kulik

PRZEDAWNIENIE KARALNOŚCI I PRZEDAWNIENIE WYKONANIA KARY W POLSKIM PRAWIE KARNYM Agnieszka Hajos-Iwańska

NIEWAŻNOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH W PRAWIE SPÓŁEK KAPITAŁOWYCH Grzegorz Sibiga (red.)

GŁÓWNE PROBLEMY PRAWA DO INFORMACJI W ŚWIETLE PRAWA I STANDARDÓW MIĘDZYNARODOWYCH, EUROPEJSKICH I WYBRANYCH PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ Hanna Kuczyńska

MODEL OSKARŻENIA PRZED MIĘDZYNARODOWYM TRYBUNAŁEM KARNYM Barbara Barut-Skupień

WSPÓŁUCZESTNICTWO PROCESOWE W POSTĘPOWANIU CYWILNYM I SĄDOWOADMINISTRACYJNYM

www.ksiegarnia.beck.pl

KSZTAŁTOWANIE SIĘ REGULACJI PRAWNYCH ZGROMADZEŃ W POLSCE ORAZ W WYBRANYCH KRAJACH O ANGLOSASKIEJ TRADYCJI PRAWNEJ BARTOSZ KOŁACZKOWSKI

WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2014

Wydawca: Natalia Adamczyk

Recenzja naukowa: prof. zw. dr hab. Andrzej Skoczylas

© Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H.Beck Druk i oprawa: Elpil, Siedlce

ISBN 978-83-255-6357-8 ISBN e-book 978-83-255-6358-5

Spis treści Wykaz skrótów  . ........................................................................................................

XIII

Wykaz literatury  . .....................................................................................................

XV

Wykaz orzecznictwa  ................................................................................................

XXIX

Inne źródła i opracowania  ..................................................................................... XXXIX Wykaz aktów prawnych  ..........................................................................................

XLI

Wstęp  . .........................................................................................................................

LVII

Rozdział I. Zagadnienia wprowadzające  ..............................................................

1

§ 1. Znaczenie problematyki badawczej........................................................... § 2. Wolność zgromadzeń w świetle wiążących Polskę aktów prawa międzynarodowego...................................................................................... § 3. Związki pomiędzy wolnością zgromadzeń a wolnością słowa oraz wolnością zrzeszania się i innymi wolnościami......................................

1

20

Rozdział II. Kształtowanie się ogólnej regulacji zgromadzeń w II RP i w PRL  ....................................................................................................

30

§ 1. Prawa i wolności człowieka bezpośrednio po odzyskaniu niepodległości (lata 1918–1920) . ............................................................... § 2. Prawa i wolności człowieka w świetle ustawy z 17.3.1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz Ustawy Konstytucyjnej z 23.3.1935 r. ................................................................................................. § 3. Początki regulacji ustawowej w dziedzinie wolności zgromadzeń . .... § 4. Wolność zgromadzeń w świetle uregulowań ustawy z 11.3.1932 r. o zgromadzeniach......................................................................................... I. Ograniczenia zakresu stosowania przepisów ustawy z 1932 r. Klasyfikacja zgromadzeń i właściwość organów.......................... II. Zwoływanie zgromadzeń ................................................................ 1. Zgromadzenia w lokalach .......................................................... 2. Zgromadzenia na otwartej przestrzeni..................................... III. Przebieg zgromadzenia i rola jego przewodniczącego. Obowiązki uczestnika zgromadzenia............................................. IV. Administracyjna reglamentacja zgromadzeń niepublicznych. Zjazdy i zebrania przedwyborcze.................................................... V. Nadzór nad zgromadzeniami..........................................................

7

30

31 32 33 34 35 35 36 37 38 39



Spis treści VI. Analiza przepisów karnych zawartych w ustawie z 1932 r. ....... § 5. Kształtowanie się administracyjnej reglamentacji wolności zgromadzeń w latach 1932–1939 w świetle orzecznictwa ............................................ I. Analiza wybranych orzeczeń kształtujących interpretację pojęcia zgromadzenia i zakresu stosowania ustawy.................... II. Analiza wybranych orzeczeń dotyczących procedury organizowania zgromadzeń, ich legalności oraz praw i obowiązków uczestników . ............................................................ III. Analiza wybranych orzeczeń kształtujących status prawny przewodniczącego oraz dotyczących zagadnień nadzoru nad zgromadzeniami................................................................................ § 6. Zgromadzenia w latach 1944–1962............................................................ I. Wolność zgromadzeń w pierwszych latach po II wojnie światowej....................................................................... II. Wolność zgromadzeń w świetle Konstytucji z 22.7.1952 r. ........ § 7. Zmiany dokonane w sferze regulacji zgromadzeń w okresie obowiązywania ustawy z 29.3.1962 r. o zgromadzeniach...................... I. Ustawa z 29.3.1962 r. – uwagi ogólne; pojęcie i klasyfikacja zgromadzeń......................................................................................... II. Przedmiotowy i podmiotowy zakres stosowania przepisów ustawy z 29.3.1962 r........................................................................... III. Formy administracyjnej reglamentacji zgromadzeń w świetle uregulowań ustawy z 29.3.1962 r. ................................................... 1. Zawiadamianie o zgromadzeniu............................................... 2. Zezwolenie na zwołanie i odbycie zgromadzenia................... 3. Decyzja o zakazie odbycia zgromadzenia................................ 4. Obowiązki i ograniczenia dotyczące uczestników zgromadzenia . ............................................................................. 5. Rola przewodniczącego. Nadzór nad zgromadzeniami......... 6. Administracyjna reglamentacja zjazdów................................. § 8. Podsumowanie i wnioski.............................................................................

40 41 42 45 50 52 52 54 55 55 57 60 60 63 65 66 67 69 70

Rozdział III. Kształtowanie się ogólnej regulacji zgromadzeń w III RP  ......

74

§ 1. Konstytucyjne fundamenty wolności zgromadzeń w III RP................ I. Istota i zakres wolności zgromadzeń.............................................. II. Pojęcie i cechy zgromadzenia........................................................... III. Uprawnienia przysługujące jednostce............................................ IV. Dopuszczalność ograniczeń wolności zgromadzeń..................... § 2. Wolność zgromadzeń w świetle pierwotnego brzmienia ustawy z 5.7.1990 r. – Prawo o zgromadzeniach oraz orzecznictwa.................. I. Pojęcie i klasyfikacja zgromadzeń..................................................

74 75 78 81 83

VI

84 86

Spis treści

II. Przesłanki ograniczeń wolności zgromadzeń i środki jej ochrony............................................................................ III. Procedura organizowania zgromadzenia ..................................... IV. Decyzja o zakazie odbycia zgromadzenia w świetle regulacji prawnej i orzecznictwa .................................................................... 1. Przesłanki wydania decyzji o zakazie odbycia zgromadzenia . ............................................................................. 2. Proceduralne aspekty decyzji o zakazie odbycia zgromadzenia. Terminy.............................................................. V. Obowiązki i ograniczenia dotyczące uczestników zgromadzeń......................................................................................... VI. Rola przewodniczącego. Nadzór nad zgromadzeniami.............. VII. Przepisy karne. Udział Policji w zgromadzeniu........................... VIII. Wybrane problemy teorii wolności zgromadzeń: charakter prawny milczenia władzy, zgromadzenia spontaniczne............. § 3. Proponowane oraz dokonane zmiany regulacji normatywnej zgromadzeń w okresie obowiązywania ustawy z 5.7.1990 r. – Prawo o zgromadzeniach......................................................................................... I. Analiza i ocena projektu ustawy z 2.4.2004 r. o zmianie ustawy – Prawo o zgromadzeniach oraz ustawy – Prawo o ruchu drogowym........................................................................................... II. Propozycje zmian zawarte w projekcie ustawy z 24.11.2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o zgromadzeniach i ich ocena.......... III. Zmiany dokonane mocą ustawy z 14.9.2012 r. o zmianie ustawy – Prawo o zgromadzeniach. Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich z 4.3.2013 r............................................................... IV. Trzecia próba wprowadzenia ograniczeń uczestnictwa w zgromadzeniu osób, których nie można zidentyfikować – prezydencki projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o zgromadzeniach z listopada 2013 r.............................................. § 4. Podsumowanie i wnioski . .......................................................................... Rozdział IV. Kształtowanie się szczególnej regulacji prawnej zgromadzeń w Polsce  . ................................................................................................................ § 1. Zgromadzenia odbywające się w szczególnych miejscach..................... I. Zgromadzenia na drogach publicznych ........................................ 1. Zgromadzenia na drogach publicznych – kształtowanie się regulacji.......................................................................................... 2. Zgromadzenia na drogach publicznych – analiza obowiązującego stanu prawnego............................................... II. Zgromadzenia na terenie szkół wyższych ....................................

91 96 100 100 113 116 119 122 131

139 141 146 153

158 159 167 167 167 167 173 177

VII

Spis treści



§ 2.



VIII

1. Zgromadzenia na terenie szkół wyższych – kształtowanie się regulacji.......................................................................................... A. Zgromadzenia na terenie szkół wyższych w II RP............ B. Zgromadzenia na terenie szkół wyższych po II wojnie światowej.................................................................................. 2. Zgromadzenia na terenie szkół wyższych – analiza obowiązującego stanu prawnego............................................... III. Zgromadzenia na terenie Pomników Zagłady.............................. 1. Szczególne regulacje dotyczące terenów Pomników Zagłady w ujęciu historycznym................................................................. 2. Pomniki Zagłady – zarys obowiązującej regulacji w zakresie ograniczeń korzystania z wolności zgromadzeń.................... Zgromadzenia odbywające się w szczególnym czasie............................. I. Zgromadzenia w stanach nadzwyczajnych................................... 1. Ograniczenia wolności zgromadzeń w stanie wojennym i wyjątkowym................................................................................ A. Dopuszczalne ograniczenia praw i wolności w stanie wojennym – kształtowanie się regulacji.............................. a. Zgromadzenia w stanie wojennym w okresie II RP...... b. Wolność zgromadzeń w stanie wojennym po II wojnie światowej............................................................................. B. Zgromadzenia w stanie wyjątkowym – kształtowanie się regulacji.................................................................................... a. Prawa i wolności w stanie wyjątkowym w świetle regulacji prawnej II RP..................................................... b. Wolność zgromadzeń w stanie wyjątkowym po II wojnie światowej...................................................... C. Ograniczenia wolności zgromadzeń w stanie wojennym i wyjątkowym na tle ograniczeń innych praw i wolności w świetle obowiązującej regulacji prawnej......................... 2. Ograniczenia wolności zgromadzeń na tle ograniczeń innych praw i wolności w stanie klęski żywiołowej .............. A. Stan klęski żywiołowej – kształtowanie się regulacji........ B. Prawa człowieka w stanie klęski żywiołowej – obowiązujący stan prawny.................................................... II. Zgromadzenia przedwyborcze........................................................ 1. Zgromadzenia przedwyborcze – kształtowanie się regulacji.......................................................................................... A. Zgromadzenia przedwyborcze w II RP .............................. B. Kształtowanie się regulacji prawnej zgromadzeń podczas wyborów po II wojnie światowej..........................................

177 177 177 183 185 186 187 190 190 191 191 191 196 200 200 203 206 208 208 209 211 211 211 214

Spis treści

§ 3.

§ 4.

§ 5.

2. Zgromadzenia przedwyborcze – zarys obowiązującej regulacji.......................................................................................... Zgromadzenia o charakterze religijnym................................................... I. Zgromadzenia o charakterze religijnym – kształtowanie się regulacji............................................................................................... 1. Zgromadzenia o charakterze religijnym w II RP.................... 2. Kształtowanie się administracyjnej reglamentacji zgromadzeń religijnych w PRL................................................... II. Obowiązująca regulacja zgromadzeń o charakterze religijnym ........................................................................................... Udział żołnierzy w zgromadzeniach......................................................... I. Żołnierze jako uczestnicy zgromadzenia – kształtowanie się regulacji............................................................................................... 1. Żołnierze jako uczestnicy zgromadzenia w II RP.................. 2. Żołnierze jako uczestnicy zgromadzenia po II wojnie światowej........................................................................................ II. Żołnierze jako uczestnicy zgromadzenia w świetle obowiązującej regulacji..................................................................... Podsumowanie i wnioski.............................................................................

Rozdział V. Kształtowanie się regulacji prawnej zgromadzeń w Wielkiej Brytanii  ................................................................................................................. § 1. Ogólne założenia administracyjnoprawnej regulacji zgromadzeń w Wielkiej Brytanii....................................................................................... § 2. Kształtowanie się ogólnej regulacji zgromadzeń w Wielkiej Brytanii (wybrane przepisy wspólne)........................................................................ I. Seditious Meetings Act z 30.12.1819 r. oraz Riotous Assemblies Act z 24.5.1822 r................................................................................. II. Public Meeting Act z 21.12.1908 r................................................... III. Public Order Act z 18.12.1936 r. ..................................................... IV. Trade Union and Labour Relations (Consolidation) Act z 16.7.1992 r......................................................................................... V. Protection from Harassment Act z 21.3.1997 r.............................. VI. Anti Social Behaviour Act z 20.11.2003 r. . .................................... § 3. Ogólna regulacja zgromadzeń w Anglii i Walii....................................... § 4. Odrębności ogólnej regulacji zgromadzeń w Szkocji i Irlandii Północnej........................................................................................................ I. Ogólna regulacja zgromadzeń w Szkocji....................................... II. Ogólna regulacja zgromadzeń na terenie Irlandii Północnej..... § 5. Kształtowanie się reglamentacji zgromadzeń w ruchu – marszów i pochodów w Anglii i Walii........................................................................

219 220 220 220 221 224 226 226 226 228 230 233 242 242 245 245 247 248 249 250 251 253 258 258 259 261

IX

Spis treści

I. Pojęcie marszu (pochodu)................................................................ II. Formy reglamentacji marszów i pochodów. Możliwości określania warunków ich odbywania............................................. III. Okoliczności i tryb wydawania zakazu odbywania marszów i pochodów.......................................................................................... IV. Uregulowania szczególne obowiązujące w Londynie.................. § 6. Administracyjna reglamentacja marszów i pochodów w Szkocji i Irlandii Północnej....................................................................................... I. Reglamentacja marszów i pochodów w Szkocji............................ 1. Formy administracyjnej reglamentacji marszów i pochodów....................................................................................... 2. Decyzja o zakazie odbycia marszu (pochodu). Możliwości określania warunków odbycia zgromadzenia......................... II. Marsze, pochody oraz „spotkania protestu” (protest meetings) na terenie Irlandii Północnej........................................................... 1. Formy reglamentacji marszów, pochodów i „spotkań protestu”......................................................................................... 2. Rozwiązania szczególne w zakresie ograniczeń wolności zgromadzeń w ruchu na terenie Irlandii Północnej............... § 7. Zgromadzenia w szczególnych miejscach ............................................... I. Zgromadzenia na drogach publicznych......................................... II. Zgromadzenia w pobliżu Parlamentu, na Trafalgar Square oraz w Hyde Parku . .......................................................................... III. Zgromadzenia na terenie szkół wyższych...................................... 1. Regionalne regulacje pośrednio kształtujące reżim prawny zgromadzeń na terenie uczelni wyższych................................ 2. Zgromadzenia w świetle regulacji wewnątrzuczelnianej na przykładzie Uniwersytetu Cambridge................................. § 8. Publiczne spotkania kandydatów w wyborach parlamentarnych i lokalnych ..................................................................................................... § 9. Zgromadzenia w systemie common law. Analiza wybranych wątków brytyjskiego orzecznictwa........................................................................... I. Pojęcie organizatora zgromadzenia................................................ II. Granice wolności zgromadzeń w kontekście tzw. naruszenia pokoju (breach of peace).................................................................... III. Wolność zgromadzeń w kontekście kontrmanifestacji............... § 10. Podsumowanie i wnioski.............................................................................

261 262 266 268 268 269 269 271 273 273 277 278 278 282 286 287 290 293 295 296 297 305 307

Rozdział VI. Wolność zgromadzeń w Stanach Zjednoczonych  ......................

314

§ 1. Wolność zgromadzeń w Stanach Zjednoczonych – uwagi wprowadzające..............................................................................................

314



Spis treści § 2. Kształtowanie się koniecznych cech ograniczeń wolności słowa i wolności zgromadzeń w świetle orzecznictwa amerykańskiego Sądu Najwyższego......................................................................................... I. Neutralność przekazu, ścisłe dostosowanie do służby istotnym interesom rządowym oraz pozostawianie szeroko otwartych alternatywnych kanałów przekazywania informacji................... II. Konkretność, precyzyjność i wykluczający arbitralność sposób formułowania ograniczenia ............................................................ § 3. Zgromadzenia na drogach publicznych.................................................... § 4. Zgromadzenia o charakterze religijnym i na terenie uczelni wyższych......................................................................................................... § 5. Zgromadzenia w pobliżu ambasad i przedstawicielstw dyplomatycznych ......................................................................................... § 6. Zgromadzenia na terenach prywatnych i o ograniczonej dostępności..................................................................................................... § 7. Podsumowanie i wnioski.............................................................................

344 346

Rozdział VII. Wolność zgromadzeń w Indiach  ..................................................

350

§ 1. Wolność zgromadzeń w Indiach – uwagi wprowadzające..................... § 2. Ogólna regulacja prawna bezpośrednio bądź pośrednio determinująca kształt administracyjnej reglamentacji zgromadzeń w Indiach........................................................................................................ I. Indian Penal Code z 6.10.1860 r....................................................... II. The Prevention Of Seditious Meetings Act z 22.3.1911 r............ III. The Code of Criminal Procedure z 25.1.1974 r. ........................... IV. Wybrane regulacje kształtujące zakres administracyjnej reglamentacji zgromadzeń stanowione na szczeblu regionalnym . ..................................................................................... § 3. Szczególna regulacja zgromadzeń w Indiach........................................... I. Zgromadzenia na drogach publicznych......................................... 1. Zgromadzenia na drogach publicznych w świetle regulacji ogólnokrajowej.............................................................................. 2. Zgromadzenia na drogach w świetle wybranych regulacji stanowych...................................................................... II. Zgromadzenia w czasie wyborów................................................... § 4. Zgromadzenia w Indiach w świetle orzecznictwa................................... § 5. Podsumowanie i wnioski.............................................................................

350

366 369 370 381

Podsumowanie. Postulaty de lege ferenda  . ..........................................................

386

Indeks rzeczowy  .......................................................................................................

399

319 321 331 335 339 342

353 353 357 358 360 365 365 365

XI

Wykaz skrótów 1. Akty prawne EKPC . .................................. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284) KK ........................................ ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KPA ...................................... ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyj­ nego (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.) KPD . .................................... Konwencja o Prawach Dziecka z 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.) KPK ...................................... ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KW ....................................... ustawa z 20.5.1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 482 ze zm.) KWyb ................................... ustawa z 5.1.2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. Nr 21, poz. 112 ze zm.) MPPOiP . ............................. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) PrBud ................................... ustawa z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 409 ze zm.) PrPostAdm ........................... ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami ad­ ministracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) PrZgr..................................... ustawa z 5.7.1990 r. – Prawo o zgromadzeniach (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 397) 2. Publikatory i czasopisma Dz.U....................................... GSP........................................ PiP......................................... WPP......................................

Dziennik Ustaw Gdańskie Studia Prawnicze Państwo i Prawo Wojskowy Przegląd Prawniczy

3. Inne skróty art. ........................................ artykuł ETPCz .................................. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu

XIII

Wykaz skrótów n. ........................................... Nr........................................... poz. ....................................... s.............................................. SA ......................................... SN ......................................... tekst jedn............................... TK . ....................................... WSA......................................

XIV

następny (a, e) numer pozycja strona Naczelny Sąd Administracyjny Sąd Najwyższy tekst jednolity Trybunał Konstytucyjny Wojewódzki Sąd Administracyjny

Wykaz literatury Adamiak B., Właściwość terenowych organów administracji publicznej do prowadzenia orzecznictwa administracyjnego, ST 1997, Nr 6. Adamski D., Ochrona moralności w świetle I Poprawki do Konstytucji Stanów Zjed­no­ czonych, PiP 2003, Nr 7. Babieracki G., Kontrola osobista. Jest problem czy go nie ma, Przegląd Prewencyjny 2012, Nr 1. Bachmat P., Uwagi na temat horyzontalnego oddziaływania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, PiP 2001, Nr 10. Baczyńska B., Granice wolności zgromadzeń i stowarzyszania na podstawie orzecznictwa strasburskiego – wybrane zagadnienia, [w:] Prawne aspekty wolności. Zbiór studiów, pod red. E. Całej-Wacinkiewicz, D. Wacinkiewicza, Toruń 2008. Balcarczyk J., Prawo do wizerunku i jego komercjalizacja, Warszawa 2009. Banaszak B., Ogólne wiadomości o prawach człowieka, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, pod red. B. Banaszaka, A. Preisnera, Warszawa 2002. Banerjee A. C., English law in India, New Delhi 1984. Barcik J., Brytyjskie ustawodawstwo antyterrorystyczne po 11 września 2001 r., PiP 2003, Nr 11. Barnes R. D., The Reality and Ideology of First Amendment Jurisprudence: Giving Aid and Comfort to Racial Terrorists, [w:] Freeing the First Amendment: Critical Perspectives on Freedom of Expression, pod red. D. S. Allena, New York–London 1995. Barnett H., Constitutional & Administrative Law Eighth Edition, Abingdon 2011. Barnett H., Understanding Public Law, Abingdon 2010. Bartosze R., O wolności wypowiedzi, [w:] Media, władza, prawo, pod red. M. Magoskiej, Kraków 2005. Bąkowski T., Administracyjnoprawna sytuacja jednostki w świetle zasady pomocniczo­ ści, Warszawa 2007. Bąkowski T., Polemika – w sprawie „milczącej zgody organu”, PiP 2010, Nr 3. Beggs J., Thomas G., Rickard S., Public Order – Law and Practice, Oxford 2012. Bisztyga A., Przedmowa, [w:] Europejska Konwencja Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Katowice 1992. Blackstone’s Criminal Practice 2012 22 edition, Oxford 2011. Blicharz J., Prawo o zgromadzeniach. Przepisy z wprowadzeniem, Warszawa 2013. Bloy M., The Six Acts. „The Victorian Web” 2003; artykuł dostępny na stronie: http://www. victorianweb.org/history/riots/sixacts.html (dostęp: 6.2.2013 r.). Błaś A., Jednostka wobec administracji publicznej w przeobrażającym się państwie prawa, [w:] Jednostka w demokratycznym państwie prawa, pod red. J. Filipka, Bielsko-Biała 2003.

XV

Wykaz literatury Błaś A., Prawo administracyjne wobec przemian we współczesnym państwie prawnym, [w:] Nowe problemy badawcze w teorii prawa administracyjnego, pod red. J. Bocia, A. Chajbowicza, Wrocław 2009. Boć J., Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 r., Wrocław 1998. Boć J., Kontrola prawna administracji, [w:] Prawo administracyjne, pod red. J. Bocia, Wrocław 2005. Boć J., Obywatel wobec ingerencji współczesnej administracji, Wrocław 1985. Boć J., Organizacja prawna administracji, [w:] Prawo administracyjne, pod red. J. Bocia, Wrocław 2001. Bodnar A., Szuleka M., Koncepcja „nadużycia prawa” w Konwencji o ochronie praw czło­ wieka i podstawowych wolności a mowa nienawiści, [w:] Mowa nienawiści a wolność słowa. Aspekty prawne i społeczne, pod red. A. Bodnara, A. Gliszczyńskiej-Grabias, R. Wieruszewskiego, M. Wyrzykowskiego, Warszawa 2010. Bodnar A., Ziółkowski M., Zgromadzenia spontaniczne, PiP 2008, Nr 5. Bogusz M., Weryfikacja sytuacji prawnej ukształtowanej w wyniku milczenia organu ad­ ministracji publicznej, GSP 2012, Nr 1. Bojańczyk A., Bezkarny udział obywateli w zakazanych demonstracjach, Rzeczpospolita 2006, Nr 22. Bojańczyk A., Zakazane organizowanie zakazanych demonstracji, Rzeczpospolita 2006, Nr 32. Bradley A. W., Ewing K. D., Constitutional and Administrative Law – 14 edition, Essex 2007. Bugajna-Sporczyk D., Fundacje i stowarzyszenia: prawo i praktyka, Warszawa 2005. Bujny J., Administracyjnoprawna reglamentacja wolności zgromadzeń, [w:] Materialne prawo administracyjne. Część I, pod red. Z. Janku, Poznań 2007. Bywalec G., Decentralizacja Indii – przesłanki, istota i bariery, ST 2009, Nr 12. Bywalec G., Konstytucyjne podstawy ustroju terytorialnego Indii, ST 2004, Nr 4. Chajbowicz A., O podmiotowym znaczeniu pojęcia policja administracyjna, [w:] Nowe problemy badawcze w teorii prawa administracyjnego, pod red. J. Bocia, A. Chajbowicza, Wrocław 2009. Chlebny J., Sądowa kontrola administracji w świetle rekomendacji Rady Europy, PiP 2005, Nr 12. Chlebowicz P., Przestępstwo zbiegowiska w polskim prawie karnym, PiP 2007, Nr 2. Chmielewski H., Kaszczewski L., Wiącek J., Ustawa o zgromadzeniach. Komentarz, Warszawa 1962. Cołoszyńska Ż., Prawne aspekty ochrony wizerunku, Prokurator 2010, Nr 4. Conway V., Freedom of assembly threatened in Northern Ireland, The Guardian, 7 lip­ ca 2010 r. Cordes M., Pugh-Smith J., Burton J. i in., Shackleton on the Law and Practice of Meetings Twelfth Edition, London 2011. Czarny P., Naleziński B., Wolność zgromadzeń, Warszawa 1998. Czyżak M., Przestępstwo naruszenia wolności zgromadzeń, WPP 2009, Nr 4.

XVI

Wykaz literatury Ćwiąkalski Z., Komentarz do art. 254 Kodeksu karnego, [w:] Kodeks karny. Część szcze­ gólna, t. 2, pod red. A. Zolla, Kraków 2006 (LEX Nr komentarza 23259). Ćwiąkalski Z., Komentarz do art. 260 Kodeksu karnego, [w:] Kodeks karny. Część szcze­ gólna, t. 2, pod red. A. Zolla, Kraków 2006 (LEX Nr komentarza 23264). Davis H., Political Freedom – Associations, Political purposes, and the Law, London 2000. Dawidowicz W., Pojęcie normy prawa administracyjnego w świetle obowiązującego usta­ wodawstwa, PiP 1981, Nr 4. Dawidowicz W., Prawo administracyjne, Warszawa 1987. Dawidowicz W., Wstęp do nauk prawno-administracyjnych, Warszawa 1974. Dąbek D., Prawo miejscowe, Warszawa 2007. Dezső M., Somody B., Constitutional Law in Hungary (International Encyclopaedia for Constitutional Law series), Alphen aan den Rijn 2010. Długosz J., Ograniczenie wolności i praw osobistych w świetle dopuszczalności stosowa­ nia środków zabezpieczających o charakterze leczniczo-izolacyjnym, [w:] Prawo wo­ bec wyzwań współczesności, pod red. B. Guzika, N. Buchowskiej, P. Wilińskiego, Poznań 2010. Domańska M., Swobody rynku wewnętrznego a prawa podstawowe – refleksje na tle orzecz­ nictwa TS, EPS 2012, Nr 1. Donelly D., Scott K., Policing Scotland 2 edition, Abingdon 2010. Drab M. K., Wolność zgromadzeń jako jeden z instrumentów realizacji zasady suweren­ ności Narodu, [w:] Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, pod red. I. Gawłowicz, I. Wierzchowieckiej, Warszawa 2005. Drab M., Wolność zgromadzeń jako jeden z instrumentów uzewnętrzniania poglądów jednostek, [w:] Prawo administracyjne materialne. Wybrane zagadnienia, pod red. J. Sługockiego, Bydgoszcz 2005. Drewry G., Blom-Cooper L., The Appellate Function, [w:] The House of Lords – its Parliamentary and Judicial Roles, pod red. B. Dickson, P. Carmichael’a, Oxford 1999. Duniewska Z., Jaworska-Dębska B., Michalska-Badziak R. i in., Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2000. Edlin D. E., Introduction, [w:] Common Law Theory, pod red. D. E. Edlina, Cambridge 2007. Eisenberg M. A., Nature of the Common Law, Harvard 1991. Elias T. O., Akinjide R., Africa and the development of international law, Dordrecht 1988. Elliott M., Thomas R., Public Law, Oxford 2011. Feldman D., Protest and Tolerance: Legal Values and the control of Public Order Policing, [w:] Liberal Democracy and the Limits of Tolerance: Essays in Honor and Memory of Yitzhak Rabin, pod red. R. Cohena-Almagora, Michigan 2000. Foster S., Human Rights & Civil Liberties, Essex 2008. Frankiewicz E., Szewczyk M., Skutki prawne zgłoszenia robót budowlanych, zawiadomie­ nia o zakończeniu budowy i zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budow­ lanego, ST 2005, Nr 4.

XVII

Wykaz literatury Freedom of Expression, Association & Assembly, Commonwealth secretariat, London 2003. Friedman L. M., A history of American law, New York 1985. Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2009. Garry P. M., Rediscovering a Lost Freedom – The First Amendment Right to Censor Unwanted Speech, New Jersey 2009. Ghosh S. K., Freedom Of Speech And Assembly And Public Order, New Delhi 1993. Gibalska A., Ogonowski A., Fundacje Stowarzyszenia. Funkcjonowanie i opodatkowanie, Kraków 2011. Glenn M., The right of assembly and association, Abernathy 1981. Gomien D., Short guide to the European Convention on Human Rights, Hague 2005. Govan F., Spain accused of ‚draconian‘ plans to clamp down on protests, The Telegraph 11.4.2013. Góra E., Kotula M., Fundacje i stowarzyszenia: zakładanie, działalność, likwidacja, Gdańsk 2002. Grabowska B., Komentarz do dokumentu: Zgromadzenia spontaniczne, (http://www.pra­ waczlowieka.edu.pl/index.php?dzial=komentarze&komentarz=7320828c9153b2a984 8d6bc45d3544236b22fc48–c0 [dostęp: 23.12.2013 r.]). Green Jr. R. P., Cheatham H. E., The American Civil Rights Movement. A Documentary History, Manchester 2010. Gronkiewicz A., Wolność zgromadzeń publicznych, [w:] Prawne instytucje społeczeń­ stwa obywatelskiego (wybrane zagadnienia), pod red. G. Dobrowolskiego, Częstochowa 2012. Gronowska B., Jasudowicz T., Mik C., O prawach dziecka, Toruń 1994. Gronowska B., Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Sprawa Rekvenyi przeciwko Węgrom (dot. zakazu prowadzenia działalności politycznej przez funkcjonariuszy policji), PiP 2000, Nr 4. Gulda P., Internet a prawa człowieka, GSP 2005, Nr 1. Habrat D., Problematyka odpowiedzialności za wybrane wykroczenia związane ze zgro­ madzeniami, WPP 2012, Nr 3. Haiman F. S., Speech Acts and the First Amendment, Illinois 1993. Haynes Ch. C., Chaltain S., Ferguson jr. J. E. i in., The First Amendment in Schools: A Guide from the First Amendment Center, Nashville 2003. Hofmański P., Europejska Konwencja Praw Człowieka. Wprowadzenie, Kraków 2000. Hogan M., The right of association and peaceful assembly, [w:] Life to the full, rights and social Justice in Australia, pod red. J. Franklina, Melbourne 2007. Hopkins A., Trial observation: freedom of expression, freedom of association, and unfair trials in Tunisia, Copenhagen 2001. House of Lords, House of Commons, Joint Committee on Human Rights, Demonstrating Respect for Rights? A Human Rights Approach to Policing Protest. Seventh Report of Session 2008–2009, London 2010. Inazu J. D., The Forgotten Freedom of Assembly, Tulane Law Review 2010, vol. 84, No 565. Iserzon E., Prawo administracyjne, Warszawa 1968.

XVIII

Wykaz literatury Iwanowski S., Prawne formy organizowania się społeczeństwa, ST 2010, Nr 1–2. Izdebski H., Fundacje i stowarzyszenia – komentarz, orzecznictwo, skorowidz, Łomianki 2003. Izdebski H., Fundacje i stowarzyszenia, Warszawa 2008. Izdebski H., Historia administracji, Warszawa 2000. Izdebski H., Historia myśli politycznej i prawnej, Warszawa 2007. Izdebski H., Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, Warszawa 2004. Izdebski H., Zasada proporcjonalności a władza dyskrecjonalna administracji publicz­ nej w świetle polskiego orzecznictwa sądowego, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2010, Nr 1 (28). Jagoda J., Zasady odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez organ administracji pub­ licznej. Polskie regulacje prawne w świetle standardów europejskich, [w:] Europeizacja polskiego prawa administracyjnego, pod red. Z. Janku, Z. Leońskiego, M. Szewczyka, M. Waligórskiego, K. Wojtczak, Wrocław 2005. Janku Z., Administracyjnoprawna regulacja działań administracji publicznej w stanach nadzwyczajnego zagrożenia życia, zdrowia lub mienia, [w:] Rola materialnego prawa administracyjnego a ochrona praw jednostki, pod red. Z. Leońskiego, Poznań 1998. Janku Z., Europeizacja polskiego prawa administracyjnego w zakresie ingerencji jego norm w tworzenie i funkcjonowanie zrzeszeń o charakterze religijnym, nazywanych sektami, kultami, nowymi ruchami religijnymi, [w:] Europeizacja polskiego prawa administra­ cyjnego, pod red. Z. Janku, Z. Leońskiego, M. Szewczyka, M. Waligórskiego, K. Wojtczak, Wrocław 2005. Jaroszyński M., Zimmermann M., Brzeziński W., Polskie prawo administracyjne. Część ogólna, Warszawa 1956. Jasiakiewicz W., Zgromadzenie to nie mecz piłki nożnej, Rzeczpospolita 2012, Nr 1. Jasiński F., Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Warszawa 2003. Jaskiernia J., Zasada pluralizmu politycznego w projektach nowej konstytucji RP, PiP 1991, Nr 10. Jastrzębski M., Administracyjnoprawna regulacja zgromadzeń publicznych, [w:] Współczesna administracja publiczna w Polsce. Wybrane zagadnienia prawne, politycz­ ne i ekonomiczne, pod red. R. Bruskiego, J. Joachimowskiego, T. Kuczura, Toruń 2010. Jaśkowska M., Europeizacja prawa administracyjnego, PiP 1999, Nr 11. Jayawickrama N., The Judicial Application of Human Rights Law, National, Regional and International Jurisprudence, Oxford 2002. Jędrzejewski T., Zadania jednostek samorządu terytorialnego, [w:] Z. Bukowski, T. Jędrzejewski, P. Rączka, Ustrój samorządu terytorialnego, Toruń 2005. Jones P., Public Law and Human Rights Statutes 2012–2013, Abingdon 2013. Jones M., The First Amendment: freedom of speech, the press and religion, New York 2011. Juchniewicz J., Kazimierczuk M., Wolności i prawa polityczne, [w:] Wolności i prawa czło­ wieka w Konstytucji RP, pod red. M. Chmaja, Warszawa 2008. Kamiński I. C., Działalność Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w 2012 r., EPS 2013, Nr 5.

XIX